JAARVERSLAG RESET [2012]

JA A R V E R S L AG

RESET [2012]

BAI – JAARVERSLAG [ 2012 ]

RESET THE CITY ‘ What architecture interventions ought to do is not only to improve but really reset a specific place in time and turn it into a long lasting, smarter organised, greener, more social and beautified environment worthwhile spending time in for us and future generations.’ website www.ResetArchitecture.com

[ 2 ]

[ 3 ]


VOORWOORD BE S T UUR SLEDEN

M. Bol architect, Molenaar&Bol&VanDillen architecten bv, voorzitter BAI • F. Altavilla architect, Visser en Bouwman architecten • J. Marcus Marcus Architectuur • K. van den Oord historicus. Rodenborch College Rosmalen • S. Penners Penners architecten, penningmeester • R. van Boxmeer architect, Bierman Henket architecten COÖRDINATOR

E. Brugman DOEL S T ELL ING

Het BAI heeft als doelstelling een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit van ’s-Hertogenbosch en omgeving door het stimuleren van het openbare debat over de architectuur, landschap, stedenbouw en ruimtelijke ordening en het vergroten van het publieke bewustzijn van de ruimtelijke kwaliteit door het organiseren van symposia, lezingen, tentoonstellingen, excursies, prijsvragen, etc.

december 2012 Sinds de start van ons thema Reset The City in 2011 heeft het BAI de ‘geplande’ veranderingen in ’s-Hertogenbosch volop besproken, geïnventariseerd en geëvolueerd. De ruimtelijke verschuiving kwam aan de orde, de transformatie van eenentwintig plangebieden – van werken naar wonen, van wonen naar groen. Nieuwe accenten moest dat opleveren, nieuwe verbanden, nieuwe sociale contacten, een nieuwe context. En deels gebeurde dat ook; ’s-Hertogenbosch wordt bijvoorbeeld als woonstad erg gewaardeerd. En de ontwikkelingen in het Paleiskwartier en het Museumkwartier worden vaak als (geslaagde) voorbeeldprojecten aangehaald. Gedurende die twee jaar Reset The City groeide binnen de bouwsector –mede door de financiële crisis– het besef dat er minder ruimte lijkt te zijn voor de oude manier van stedelijk plannen: we bouwen steeds minder nieuwe wijken in het weiland, maar we verdichten, herstructureren en plegen ‘archipunctuur’ binnen het bestaande stedelijk weefsel. De context van de bestaande stad is complexer, bewoners willen een belangrijke positie innemen bij het bepalen van hun directe woonomgeving. Maar hier is nog niet altijd ruimte voor; de bouwsector wil de markt blijven voeden met snelle commerciële succesjes, zonder de context als opgave mee te nemen en juiste vragen te stellen over het wonen in de stad. Het BAI stelt dat we nu, in de huidige laagconjectuur, moeten durven profiteren van de afwezige ‘hoge-ontwikkel-druk’. hebben we de tijd om na te denken en te discussiëren over de toekomst van de stad. Reset The City leefde onder de Bosschenaren, zo bleek onder meer tijdens enkele heftige discussieavonden waar de consequenties van de veranderde stad werden uitgelicht en becommentarieerd en het besef groeide. Van een totale transformatie in de stad is echter geen sprake gebleken: grootschalige herontwikkelingen op het voormalige Groot Ziekengasthuis-terrein blijven vooralsnog uit, de discussie over de (ver)bouw van een schouwburg is nog niet afgerond, A-locaties als het Paleiskwartier, de Willemspoort, Boschveld en de Kop van ’t Zand blijken lastig te ontwikkelen. De markt piept en kraakt, ontwerpers zoeken inspiratie, ontwikkelaars zoeken behoeften (van aanbod- naar vraaggestuurd), beslissers zoeken draagvlak. En daardoor liggen er steeds meer kansen voor inspraak en participatie, voor iedereen die zich geroepen voelt een bijdrage te leveren aan de leefomgeving, voor ‘bottom-up’ stedenbouw. Het lijkt de opgave voor de komende jaren: van de openbare ruimte een collectieve ruimte maken. Een ruimte waar bewoners meer verantwoording krijgen, om samen mee te denken en vorm te geven aan de stad. Kortom: MAAK JOUW STAD! Wij hopen u wederom te ontmoeten bij onze activiteiten. Michael Bol — voorzitter BAI

[ 4 ]

[ 5 ]


INHOUD architectuurvisite

9|

educatieprojecten 37|

JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS

10|

OPEN DE POORT!

38|

HINTHAMERPOORT (NOORD)

12|

WEEKENDSCHOOL DE BOLLEBOZEN

40|

MUSEUM-KWARTIER

15|

ONDERWEG IN BRABANTSTAD

16|

lezingenreeks 21|

projecten 43| TRAPPARTIJ DE VLIERT

44|

INTERACTIEVE DIGITALE STADSKAART

51|

HET THEATER AAN DE...(PARADE)?

22|

DEBAT: THEATER AAN DE PARADE II

23|

RESET DE ZORG

24|

NIEUWJAARSBORREL 2012

55|

RESET LEEGSTAND

25|

RESET HET HEETMANPLEIN

56|

RESET (RE)ANALYSE

26|

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

64|

DEN BOSCH BAI NIGHT!

65|

evenementen 53

filmreeks 29| EYE OVER PRAGUE

30|

ANTWERP CENTRAL

31|

PERSPECTIEVEN

32|

BOSCH ART FILM (BAF)

33|

[ 6 ]

BAI online

67|

[ 7 ]


ARCHITECTUURVISITE

De beste manier om de beginselen en essenties van architectuur te doorgronden, is door de gebouwen lijfelijk te ervaren. Het BAI organiseert daartoe al jaren goedbezochte Architectuur Visites aan (en rondleidingen door) spraakmakende bouwprojecten uit verleden, heden en toekomst. Altijd onder begeleiding van direct betrokkenen: architecten, opdrachtgevers, gebruikers, historici en/of aannemers. Voor geïnteresseerde leken, maar ook voor ingewijde vakgenoten, overheidsinstanties en opdrachtgevers bieden deze ‘visites’ unieke kansen om bijzondere gebouwen binnen te gaan; voor de ontvangende partijen biedt het een kleurrijke mogelijkheid om hun werk of werkomgeving te tonen en nader toe te lichten. Het BAI organiseerde in 2011, in het kader van het jaarthema Reset The City, rondleidingen door onder andere De Muzerije / Dansschool (Hans van Heeswijk Architecten), de voormalige Provinciale Griffie (Bierman Henket Architecten), de Gruyterfabriek (Tarra Architectuur Stedenbouw) en het Nemiusklooster (Baudoin Van Alphen Architecten) – telkens met gemiddeld circa zeventig bezoekers. Daarnaast organiseerde het BAI, met de BNA kring en gemeente ’s-Hertogenbosch, op de Dag van

[ 8 ]

de Architectuur een bustocht langs alle grote transformatieprojecten uit Reset The City. Tijdens de rondrit werden het Museumkwartier en de Gruyterfabriek ter plaatse kort toegelicht door de architecten Bierman Henket Architecten en Tarra Architectuur en Stedenbouw. Het BAI bracht in 2011 ook een Reset The city-puzzel en fietsroutekaart uit, een atlas wordt nog ontwikkeld. In 2012 bezoekt het BAI in vier rondleidingen onderstaande opzienbarende gebouwen. Deze Architectuur Visites zijn geschikt en toegankelijk voor allerhande belangstellenden - met of zonder specifieke architectuurkennis. Het BAI biedt de bezoekers, na een ongedwongen ontvangst met inleiding, de gelegenheid deze bijzondere gebouwen in ongeveer twee uur op een unieke manier te beleven en te begrijpen. [ 9 ]


RESET JBZ Architectuurvisite

ARCHI T EC T

Mario Hendrikx, architect EGM OPLE VER ING 2011

ARCHITECTUURVISITE

JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS 16-03-2012 Het Jeroen Bosch Ziekenhuis streeft ernaar het meest patiëntvriendelijke ziekenhuis van Nederland te worden. EGM architecten vertaalde deze wens in een gebouw met een slimme indeling, ruime daglichttoetreding, speels interieur en toegankelijke groene buitenruimtes. De nieuwbouw van het Jeroen Bosch Ziekenhuis is het grootste niet- academische ziekenhuis van Nederland. Het komt voort uit een fusie van de drie kleinere Bossche ziekenhuizen en de samenwerking met enkele andere zorginstellingen. Aan de basis van het ontwerp ligt een uitgebreide analyse van de organisatie. Daarvoor is overleg gevoerd met meer dan vijftig gebruikersgroepen. De resultaten zijn gecombineerd met de nieuwste internationale inzichten op het gebied van zorgverlening, om zo te komen tot een modern en soepel functionerend complex. Het ziekenhuis bestaat uit vier langgerekte bouwdelen, waartussen zich binnentuinen bevinden. Met de kleinschalige boulevard, die de bouwstroken verbindt, vertaalden we het grootschalige complex naar de menselijke maat. Wie via de hoofdentree binnen komt, wordt direct naar de eerste verdieping geleid, waar de boulevard toegang biedt tot de verschillende afdelingen. Vervolgroutes langs de buitengevels zorgen voor een gemakkelijke oriëntatie. Een deel van het voormalige Willem Alexander ziekenhuis is in het Jeroen Bosch Ziekenhuis opgenomen en huisvest nu de laboratoria. EGM ontwierp ook de tot het complex behorende nieuwbouw van Revalidatiecentrum De Tolbrug, het Centrum Ouderen- en Ziekenhuispsychiatrie en Instituut Verbeeten.

[ 10 ]

[ 11 ]


RESET HINTHAMERPOORT Architectuurvisite

ARCHI T EC T

DAT (De Architectenwerkgroep Tilburg) NIEUWE BE S T EMMING

Wonen (gestapeld en grondgebonden), zorg en commerciële ruimten OUDE BE S T EMMING

Wonen (grondgebonden) OPLE VER ING

2010

ARCHITECTUURVISITE

HINTHAMERPOORT (NOORD) 11-05-2012 Het plan wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan woningtypen en categorieën. Eengezinswoningen, appartementen, woon-werkwoningen, woningen voor ouderen, woningen voor mensen met een beperking en commerciële ruimten zijn over het totale plangebied verdeeld. Deze woningtypologieën zijn zowel in de sociale sector als in de koopsector gerealiseerd, Ondanks de zeer hoge dichtheid van het totale plan is er sprake van een grote ruimtelijkheid in het openbaar gebied. Zichtlijnen vanuit de woningen en vanuit het openbare gebied bepalen deze ruimtelijke ervaring in grote mate. Voor het plan Hinthamerpoort is een bijzonder karaktervolle buurt gesloopt. Het plan biedt nieuwe perspectieven om wederom een karaktervolle betekenis voor de stad te krijgen. Wonen en werken tussen stad en parklandschap in een open, licht en ruimtelijk milieu.

[ 12 ]

[ 13 ]


RESET KW1C Architectuurvisite

ARCHI T EC T

Edwin Smolders, architect Twee Snoeken NIEUWE BE S T EMMING

Regionaal Opleidings Centrum OUDE BE S T EMMING

Kazerne, daarna asielzoekers centrum OPLE VER ING

1995 tot eind 2011

KONING WILLEM 1 COLLEGE (KW1C) 30-11-2012 Architect Smolders van de Twee Snoeken in Den Bosch heeft de voormalige kazerne, het latere asielzoekerscentrum aan de Vlijmenseweg verbouwd tot school van de Toekomst. De school voor de toekomst is een speerpunt in het streven van het ROC naar onderwijsvernieuwing. De Twee Snoeken heeft in het verleden de meeste gebouwen van het Koning Willem I ontworpen.

ARCHITECTUURVISITE

RESET MUSEUM KWARTIER Architectuurvisite

MUSEUMKWARTIER Gecancelled wegens bouwwerkzaamheden.

ARCHI T EC T

Bierman Henket Architecten NIEUWE BE S T EMMING

Noordbrabants Museum, Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch (SM’s), kantoren, woningen en parkeergarage OUDE BE S T EMMING

Noordbrabants Museum, voormalige Provinciale Griffie, binnentuin en restruimte OPLE VER ING

half 2011 PRO JEC TLEIDER

Jan Marcus

[ 14 ]

[ 15 ]


RESET SPOORZONES excursie

PRO JEC T T E AM

een unieke treinexcursie

ONDERWEG IN BRABANTSTAD

De Brabantse spoorzones op het juiste spoor?

Francesca Altavilla, Kees van den Oord

De wereld is groter dan ’s-Hertogenbosch, voorbij de stadsgrenzen liggen schatten die ons kunnen inspireren, nieuwe inzichten bieden. Waarmee we onze eigen Bossche stedenbouwkundige oplossingen en architectonische vondsten leren relativeren. Vanuit die gedachte organiseert het BAI jaarlijks een eendaagse excursie voor architecten, stedenbouwkundigen en andere belangstellenden naar bijzondere plaatsen in binnen- en buitenland, waar ze kennismaken met opmerkelijke architectuur en stedenbouwkundige oplossingen en problemen – gekoppeld aan het jaarthema. Het thema van 2012, de gedetailleerde herbestemming, bracht het BAI op het idee om kenmerkende voorbeelden van herbestemming binnen de vijf steden van BrabantStad (Helmond, Eindhoven, Breda, Tilburg en ’s-Hertogenbosch) te bekijken: de leegstaande spoorzones. De spoorzones zijn in Brabants perspectief belangrijke ontwikkelingsgebieden, en het scheppen van een levendig klimaat is er een belangrijk vraagstuk. Worden het nieuwe stadscampussen of moderne toegangspoorten?

[ 16 ]

EXCURSIE

Zitten wij als Brabant op het goede ‘spoor’? Dat was de centrale vraag die we ons stelden tijdens de door BAI georganiseerde excursie naar de spoorzones in Brabant. De dag begon in Eindhoven waar we door Jos Roijmans (programmamanager Spoorzones) een rondleiding kregen over StrijpS, één van de meeste dynamische spoorgebieden in Eindhoven. 10 Jaar geleden gaf Philips aan het gebied te gaan verlaten en dat zij het wilden terug geven aan de stad. De gemeente begon direct met het open stellen van het gebied door wegen te creëren en tijdelijk gebruik mogelijk te maken. Ook boden zij pioniers/starters de mogelijkheid zich hier te vestigen en ’lawaai’ te maken. In het klokgebouw zijn verschillende creatieve bedrijfjes gevestigd en worden er verschillende evenementen georganiseerd. De focus voor StrijpS ligt op urban sports, media technologie en design. Ook zal er een filmhuis komen en willen creatieve opleidingen zich hier vestigen. Prettig is dat er 15 jaar lang mag worden afgeweken van het bestemmingsplan en ook is er een versnelde wijzigingsprocedure ingesteld. Samen met woningcorporaties worden monumenten omgebouwd tot appartementen en zijn de eerste nieuwbouwwoningen opgeleverd zowel koop als huur. De Torenallee is onderdeel van de verbinding tussen het centrum van Eindhoven en het Groene Woud. Deze laan wordt verbreed en er worden bomen gepland om deze verbinding ook voelen zichtbaar te maken. Studenten hebben de gemeente geïnspireerd tot het creëren van een park op de bestaande leidingstraten en groene dakterrassen op de loftwoningen. We eindigen onze rondleiding in Eindhoven met het uitwisselen van vragen en ideeën. Jos gaf aan dat uiteindelijk 15 à 20 procent van de huidige ‘bewoners’ ook in de toekomst mag blijven. Op deze manier is het ook financieel haalbaar en blijft het een gebied met een rauw randje. Er waren veel ideeën vanuit de groep o.a. tijdelijke architectuur in de openbare ruimte, speelplekken voor kinderen en woningen voor ‘creatieve’ ouderen. Door een deur in de stationspassage kwamen we op de oude Nedtrain/ NS werkplaats van Tilburg terecht. Ludo Hermans (stedenbouwkundig Strateeg) vertelde ons dat de gemeente dit gebied bij de Binnenstad wil betrekken, omdat deze al jaren te klein is. Om het gebied bereikbaar te maken zullen er extra verbindingen worden gemaakt (onder het spoor door) met de binnenstad en met de binnenste ringbaan. De ontwikkeling in de spoorzone zijn zowel een aanvulling voor de (binnen)stad maar vanwege de ligging naast het station ook zeker voor de regio. Verschillende onderwijsinstellingen hebben plannen om zich in de spoorzone te vestigen net als de bibliotheek. Het zal worden aangevuld met wonen en werken. De bedoeling is er een dynamisch gebied te laten ontstaat met 24/7 leven. Gezocht wordt naar een goede balans tussen oud- en nieuwbouw en bottom up versus top down. Monique van der Vorst (coördinator) vertelde ons dat er wordt bekeken om de grote hallen in delen te exploiteren. De bijgebouwen er omheen proberen ze voor 5 jaar te verhuren aan creatievellingen (theater werkplaatsen, bandjes, ateliers, skatebaan enz.). Het is passen en meten wanneer welk deel kan worden verder ontwikkeld. Na de lunch in het Deprez gebouw spreken we met wethouder Marieke Moorman. Het lijkt haar onverstandig heel rigide aan het masterplan

[ 17 ]


te blijven vasthouden, echter is dit wel het laatste wat besproken is in de gemeente raad. Het plan is een kennis+ gebied een term waar veel onder geschaard kan worden. Ook de discussie over het goederen vervoer (met gevaarlijke stoffen) over het spoor is van invloed op dit project. De suggestie vanuit de groep om een stadspark te maken is financieel helaas niet haalbaar. Ook wordt er geopperd bruggen over het spoor te maken i.p.v. alleen tunnels. Daarnaast vroeg men zich af of er wel genoeg creatievellingen & early adapters zijn in Brabant en of deze gebieden niet met elkaar gaan concurreren. In het voordeel van de NS werkplaats is dat het gebied vanaf het station goed zichtbaar is en het mensen nieuwsgierig maakt om het gebied te bezoeken. In Breda maakte het droge weer plaats voor hevige regen en wind. Met Bertwin van Rooijen (programma manager Via Breda) liepen we snel een rondje door de Drie Hoefijzers (voormalige brouwerij), waar bedrijven en woningen zijn gevestigd en waar monumenten worden afgewisseld met nieuwbouw. 10 Jaar geleden werd aangekondigd dat de industrie de stad ging verlaten binnen 5 jaar was alles weg. De meeste monumenten in dit gebied worden particulier opgeknapt. Het is een complex gebied met veel geluidsoverlast, vandaar ook het U-vormige appartementenblok. In het informatiecentrum Via Breda vertelde wethouder Alfred Arbouw ons dat vanwege de economische crisis veel beloften en handtekening niks meer waard zijn. Zo heeft NS-Poort zich teruggetrokken uit de gebiedsontwikkelingen, waar nu dus de gemeente voor verantwoordelijk is. Er zijn veel gesprekken geweest met het Rijk om er voor te zorgen dat de komst van het HSL station en het gerechtsgebouw er echt zou komen. Gelukkig komt het nieuwe station er, wat voor een groot deel door NS-poort wordt gefinancierd. In dit stationsgebouw wordt wonen, werken, winkelen en reizen gecombineerd. Het nieuwe stationsgebied en het gebouw moeten onderdeel van de stad worden. Er zijn 6 deelgebieden benoemd, echter is door het college besloten om op 2 gebieden te focussen. Het eiland ten noordoosten van het station is voor de helft van de gemeente, hier zitten early-adapters, een skatepark enz. De gemeente Breda heeft keuzes moeten maken en heeft voor meer dan 100 miljoen afgeboekt. De Brabantse gemeenten bespreken de problemen die er zijn met elkaar maar denken uiteindelijk toch aan hun eigen belang. Er wordt vooral gekeken naar gemeente met dezelfde problematiek. Ideeën uit de groep voor Breda zijn het creëren van een rondvaartterminal bij het station en het vestigen van een bibliotheek in het stationsgebouw, hier wordt al naar gekeken.

EXCURSIE

CONCLUSIE: ZITTEN WIJ ALS BRABANT OP HET GOEDE ‘SPOOR’? Op dit moment vinden er grootschalige gebiedsontwikkeling aan de spoorzones in de Brabantse grote steden plaats. Is het toevallig dat deze opgave nu in verschillende steden samenvallen? De geschiedenis van de Nederlandse spoorwegen is minder dan 200 jaar oud. De aanleg van spoorlijnen door stad en land was een grote operatie, het spoor had voorrang, zijn ondergrond ondergeschikt. In buitenlandse steden sneed de komst van een spoorlijn als een mes door de stad. In onze stad viel dat wel mee, ’s-Hertogenbosch bouwde zijn eerste station, op veilige afstand, buiten de vesting. Evenwel is het effect bijna twee eeuwen niet anders, een spoorlijn verdeelt de stedelijke beleving in verschillende ruimtelijke karakters. Soms snijdt de spoorlijn de stad zelfs in een uitgesproken voor en achterkant zoals in ’s-Hertogenbosch. Met de uitbreiding van de stad en het verdwijnen van de (spoor gerelateerde) industrie, ontstaat de kans om dit te helen en de centrale plek in de stad op te nemen. Tijdens een van de debatten op de excursie dag heb ik mij verbaasd over de negatieve intonatie die ‘achterkant’ met zich mee brengt. Zeer onterecht als je het mij vraagt. De ‘andere’ ruimte levert veel, een eigen karakter waardoor de plek al betekenis heeft in de stad. Tilburg en Eindhoven zijn hier prima voorbeelden van. De mogelijkheden van de bestaande gebouwen en zijn omgeving zijn bepalend voor de ontwikkeling van het gebied. Dit vraagt om een ruimte scheppende, flexibele bottom-up aanpak en een lange termijn focus. De lokale overheid heeft hier de rol van verbindend programmeur en visionair. In Breda en ’s-Hertogenbosch wordt de ‘andere’ ruimte benut als tegenhanger van de historische vesting. Er wordt met een schone lei, met behoud van enkele monumenten, in een enorm tempo een nieuw stadsdeel uit de grond getrokken. Een groot succes maar toch lopen deze twee plekken nu tegen de muur van de nieuwe economische werkelijkheid. De plannen drijven op de komst van enkele katalysators, die levendigheid en economische omzet genereren in het gebied. Wat als de rechtbank wegblijft uit de spoorzone in Breda en het nieuwe theater in ’s-Hertogenbosch niet gebouwd wordt in het Paleiskwartier? Het ziet er naar uit dat ook deze twee zich nog wel een paar keer opnieuw moeten uitvinden. Ook hier is een lange adem van belang. De vier spoorzones die we bezochten zitten op het spoor, maar zijn nog lang niet gearriveerd, en dat is goed! De stad is nooit af. Werkend vanuit dit besef kan de focus verschuiven naar waardevolle kleine toevoegingen die bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit die aanwezig is en aan het leefgenot van de bewoners die bewust voor deze unieke plek kiezen. Kiezen voor kwaliteit zou wat mij betreft ook betekenen, dat er wordt nagedacht over een duurzaam profiel. De Brabantse spoorzones zouden voorop moeten lopen wat betreft energieopwekking, ecologie, circuleer economie etc. Deze collectieve waarde zal, naast razend snelle trein verbindingen, zeker bijdragen aan samenhang tussen de spoorzones en de identiteit ‘Brabant-Stad’ voelbaar maken. Theo Mathijssen

[ 18 ]

[ 19 ]


LEZINGENREEKS Het BAI organiseert jaarlijks diverse lezingen over interessante of belangrijke kwesties: architecturale en stedenbouwkundige inzichten of ontwikkelingen, theoretische principes en praktische consequenties, achtergronden en vooruitzichten. Vaak door gerenommeerde sprekers, dikwijls gekoppeld aan het BAIjaarthema. In de lezingenreeks van 2012 zal het jaarthema Reset The City: The Second Level op verschillende manieren worden belicht – aan de hand van thema’s die groter zijn dan waar architecten, stedenbouwers of landschapsarchitecten of andere ontwerpers in de professionele ontwerpprak-

[ 20 ]

tijk op ruimtelijk gebied mee bezig zijn. Hiermee proberen we een zo groot mogelijk draagvlak te creëren en maken we de lezingen ook toegankelijk voor geïnteresseerde Bosschenaren uit bijvoorbeeld buurten waar het BAI met een project bezig is.

[ 21 ]


RESET HET THEATER lezing

SPREKER S

Jeroen van de Ven, GZG-terrein en Bloemenkamp • Sander Penners, Kop van ’t Zand • Marius van den Wildenberg, Paleiskwartier: Vijverlocatie en Markies • Arjan van Boekel, Parade • Michael Bol, Zuidwalkwartier, Rijkswaterstaatgebouw en/of KPN

HET THEATER AAN DE... (PARADE)? 14-02-2012 Nu het politiek ijzer heet is om een goede locatie te kiezen voor nieuwbouw van het Theater, organiseert het BAI onder leiding van Andries Geerse (stedenbouwkundige) een debat om inhoudelijk argumenten naast elkaar te zetten.

[ 22 ]

LEZINGENREEKS

RESET HET THEATER debat

HOOFDSPREKER

Andries Geerse SPREKER S

Gijsje van Honk, directeur Odeon De Spiegel te Zwolle • Harrie Vermeulen, directeur Theater aan de Parade • Renee Spermon, voorzitter blb Den Bosch • Bernard Kuenen, voorzitter horeca Den Bosch • Jos van Son, fractie voorzitter Rosmalens Belang en raadslid • Jacques van der Miessen, vice voorzitter Hartje DB

DEBAT: THEATER AAN DE PARADE II 13-03-2012 Het BAI organiseerde onder leiding van Andries Geerse, stedenbouwkundige, (Rotterdam) een tweede debat over de mogelijke locaties voor het Theater. Het woord was aan theatermensen, winkeliers, (horeca-)ondernemers en de bewoners. Ook dit debat kon thuis live gevolgd worden via OpenWebcast.

[ 23 ]


RESET DE ZORG lezing

SPREKER S

Gijs Raggers, architect JBZ (EGM-architecten) • Harwil de Jonge, projectdirecteur Heijmans Vastgoed • Bas Romgens, architect Venhoeven CS

RESET DE ZORG 27-03-2012 Het Groot Ziekengasthuis, het oude ziekenhuis in de Bossche binnenstad, wordt tijdelijk herbestemd. Over de gedachte en aanpak van die herbestemming is echter vooralsnog weinig bekend. Tijdens deze lezing bekijken we de ruimtelijke ontwikkelingen binnen de zorg in ’s-Hertogenbosch. Hoe wordt (en werd) de ruimte gebruikt binnen het ziekenhuis? Vroeger, in het GZG? En nu, in het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis? Welke ideeën er zijn voor de toekomst? En hoe verhouden deze zich tot de (nieuwe) stad? Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is voorbeeld van de tendens om grote nieuwe ziekenhuizen te bouwen en de zorg op één plek in de stad te concentreren. Dat is opvallend omdat digitale connectie - ‘connectivity’ - de verspreiding van kleine zorgafdelingen door de stad juist zeer goed mogelijk maakt. Het Groot Ziekengasthuis (GZG) was niet geschikt om vanaf die locatie héél de stad te bedienen; het huidige Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) is dat wel. Maar voor stapsgewijze zorg -‘stepped care’- had het GZG prima als uitvalsbasis van een verspreide ‘urban campus’ kunnen dienen. Hoe wordt de locatie van het nieuw ziekenhuis bepaald, vragen we aan het ziekenhuis, de architect en de ontwikkelaar. Het nieuwe ziekenhuis staat er, maar hoe werkt het? We zijn nieuwsgierig naar de visie op een modern ziekenhuis; naar de nieuwe verwerkte ideeën. Welke ontwikkelingen binnen de zorg staan ons te wachten? Wat is de rol van logistiek, zonering, nieuwe technologieën en bijvoorbeeld een digitale apotheek? Hoe wordt omgegaan met de grote schaal en hoe vindt de bezoeker ‘de weg’? Natuurlijk zijn we ook benieuwd naar plannen op het GZG-terrein. Op korte- en lange termijn; wat zijn financiële afwegingen, haken en ogen; is er kans op verpaupering? Deze avond spreken: Gijs Raggers Een van de architecten van het nieuwe JBZ bij EGM-architecten. Hij legt ons het nieuwe ziekenhuis uit, en de visie van zijn opdrachtgever. Ook de locatiekeuze buiten het centrum en nieuwe ontwikkelingen in zorg komen aan de orde.

LEZINGENREEKS

RESET LEEGSTAND lezing

SPREKER

Erik Rietveld, filosoof LOC AT IE

Toonzaal

RESET LEEGSTAND 08-05-2012 De grootschalige leegstand van kantoor- en winkelruimte in Nederland als gevolg van de economische crisis is een groot probleem. Het BAI is nieuwsgierig naar visies op dit gebied en organiseert een lezing over het ‘tijdelijk anders bestemmen’ van winkelstraten. Een lezing die misschien voor de één een eyeopener over het beheer van vastgoed zal zijn, voor de ander de inspiratie om verder ideeën te ontwikkelen of alleen al een geruststelling dat er wel degelijk over dit onderwerp wordt nagedacht. Misschien is dit wel dé tijd voor ‘social affordances’. Het beproeven van ideeën, en gelegenheid bieden aan interventies (in de bestaande leegstands-impasse). Filosoof Erik Rietveld heeft zich tijdens zijn tijd aan de Harvard’s Department of Philosophy bezig gehouden met onderzoek naar intentionaliteit en affordances. Dit in relatie tot het werkgebied van architecten. Hierin heeft hij onderzocht op welke manier kwaliteiten van objecten of kwaliteiten in de omgeving (sociale) handelingsmogelijkheden bieden. We zijn erg nieuwsgierig naar zijn onderzoek en bevindingen. In de praktijk van bureau Rietveld Landscape, dat hij samen met zijn broer architect Ronald Rietveld heeft opgericht, wordt door middel van interventies een nieuwe begrijpelijke laag toegevoegd aan de specifieke geschiedenis van de locatie. Met het project Vacant NL, waarmee tijdens de Biënnale in Venetië het Nederlands paviljoen werd ingericht, heeft het bureau de Dutch Design Award 2011 en de Rotterdam Design Prijs 2011 gewonnen. In dit project is onderzoek gedaan naar leegstand van overheidsgebouwen en hoe deze ingevuld kunnen worden met de vraag naar ruimte voor kennis economie en innovatie. Deze avond deelt Erik Rietveld zijn visie over leegstand. Met het op deze avond verkregen ‘voortschrijdend inzicht’ willen we het publiek vragen mee te denken over hoe deze visie toe te passen is op leegstand in Den Bosch.

Harwil de Jonge Projectdirecteur bij Heijmans Vastgoed, mede-eigenaar van de GZGterrein, licht mogelijke plannen en onmogelijkheden toe op deze prachtige centrumlocatie. Bas Romgens Architect bij Venhoeven CS, spreekt over het ‘Core Hospital’, het ideale ziekenhuis van de toekomst. Core Hospital reageert op de stijgende kosten en onoverzichtelijk grote ziekenhuiscomplexen buiten de stad. Dit ziekenhuis past nl. bínnen de stad door compacte organisatie en bouwvorm. Het huisvest alleen de kernfuncties; al het overige wordt gedecentraliseerd en ontplooit daarmee ook andere activiteiten. ‘Oasen van wellness en hospilatity’ als vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven in de stad.

[ 24 ]

[ 25 ]


RESET RE-ANALYSE lezing

SPREKER

Theo Mathijssen eigenaar RESET Architecture PRO JEC T T E AM

Lydia Fraaije en Thomas Kemme

LEZINGENREEKS

RESET (RE)ANALYSE 04-09-2012 RESET Architecture is een door Theo Mathijssen in 2009 opgericht architectenbureau. Waarom de naam RESET? Wat is de achterliggende, theoretische gedachte van Mathijssen? Theo Mathijssen spreekt met gasten over de bedoeling van zijn RESET architecture en de taal van de theorie in een bureaupraktijk. Bovendien worden de BAI-projecten van de afgelopen twee jaar geëvolueerd: wat hebben ze teweeg gebracht? Theo gaat deze avond in dialoog met twee andere sprekers over het reset-denken. De term reset wordt door het BAI en steeds meer architecten (o.a. NL-RESET congres) uitgelegd als verzamelnaam voor leegstand, renovatie, herbestemming, herstructurering en ander re- en her- opgave. Zeer actueel maar algemeen, het verwoord niet scherp waar de crux van reset ligt. Het reset-denken begint volgens Mathijssen bij de analyse van de opgave. Architecten worden steeds ‘beter’ (just the facts) in analyseren. Er is steeds minder ruimte voor eigen interpretatie. Hierdoor zijn er minder eigenzinnige resultaten te verwachten dan in de kunst. Tijdens deze avond wordt de dialoog gezocht met twee internationaal werkende kunstenaars die actief reflecteren op ruimte. Marjan Teeuwen en Frank Havermans vertellen hoe zij analyseren en hun unieke kijk vertalen in hun werk.

[ 26 ]

[ 27 ]


Projectleider: Jan Marcus

FILMREEKS Sinds enkele jaren organiseren BAI en cultureel centrum de Verkadefabriek architectuurfilm-reeksen: avonden met films en documentaires die op zichzelf al de moeite waard zijn, maar een meerwaarde krijgen door de bijzondere rol die architectuur erin speelt. De reeksen zijn een vast onderdeel geworden in de programmering van de Verkadefabriek, de laagdrempeligheid van het medium biedt het BAI een uitgesproken gelegenheid om, naast vakgenoten en BAI-leden, een algemener publiek aan te spreken. De films worden duidelijk gekoppeld aan het jaarthema van het BAI; om

[ 28 ]

de relatie tussen de film en het thema te verduidelijken wordt voorafgaand een korte inleiding of lezing gegeven, vaak door de filmmakers zelf. Ook in 2012 vertonen we weer veel actuele films die op diverse manieren ‘transformatie’ belichten - aansluitend bij ons jaarthema Reset The City: The Second Level.

[ 29 ]


RESET EYE OVER PRAGUE Film

REGISEUR

Olga Špátová JA AR

2010

EYE OVER PRAGUE 13-02-2012 In Eye over Prague wordt de Tsjechische architect Jan Kaplický gevolgd tijdens het hoogtepunt van zijn carrière. Deze dissident is ontvlucht aan de artistieke censuur in het communistische Tsjecho-Slowakije en keerde triomfantelijk terug als winnaar van een internationale ontwerpcompetitie voor een nationale bibliotheek in Praag, de eerste Tsjechische competitie die in vrijheid plaatsvond. Hier zien we hoe architectuur het wint van de censuur. Aanvankelijk werd het vooruitstrevende, organische ontwerp van Kaplický positief ontvangen Het ontwerp werd toegejuicht door de media en de burgemeester van Praag en voormalig president Havel hechtten er hun politieke steun aan. Vervolgens sloeg de euforie om in teleurstelling. Zittend president Klaus schoffeerde het ontwerp in het openbaar en noemde het “ongelooflijk protserig, grillig en zelfs arrogant”. De publieke opinie richtte zich tegen het ontwerp van Kaplický en politici zwegen het ontwerp domweg dood. De documentaire loopt uit op een drama; Kaplický overlijdt plotseling, in onzekerheid over de toekomst van zijn briljante ontwerp. Hoe kon de opdracht voor het ontwerp toch zo escaleren, ondanks het unanieme oordeel van een deskundige jury? Is het uitsluitend de schuld van de opportunistische politici, die de opdracht na de competitie met succes saboteerden, of valt de organisatie van de competitie ook het nodige te verwijten? Had er in de ontwerpopdracht aandacht moeten worden besteed aan het gemeenschappelijke geheugen in verband met de projectlocatie in deze historische stad? De documentaire toont de wulpse futuristische ontwerpen van het Londense bureau Future Systems van maquette tot gerealiseerde projecten in onder andere Birmingham (Selfridges), Londen (Media Centre Cricket ground) en Modena (Maserati museum). De Fly-on-thewall documentaire volgt van begin tot eind de dramatische ontwikkelingen van de prijsvraag.

[ 30 ]

FILMREEKS

RESET ANTWERP CENTRAL Film

ANTWERP CENTRAL buitenfilm

REGISEUR

Peter Krüger JA AR

2011 ARCHI T EC T

Louis Delacenserie

11-06-2012 Met zijn diepe, bezwerende toverstem wijst acteur Johan Leysen ons op de imposante architectuur van de Antwerpse spoorwegkathedraal: de schitterende marmeren vloeren die dagelijks duizenden zolen zoenen; de bronzen dromedaris die zich fier tegen de hemel aftekent; en natuurlijk de monumentale perronoverkapping, indertijd opgetrokken om de stoom van de locomotieven en de smog van onbeantwoorde liefdes op te vangen. Maar regisseur Peter Krüger wou het niet alleen over ijzer, glas en beton hebben: hij koos ervoor om - geholpen door de hypnotiserend mooie muziek van Walter Husen de wonderbaarlijke fotografie van Rimvydas Leipus- het station in beeld te brengen als een mysterieuze droomtempel waar heden en verleden als vederwolken door mekaar drijven. Onder de grote koepel ontmoeten we de spoken van ons koloniale verleden; in de catacomben voelen we de geesten van gedeporteerde Joden; en op een bepaald moment zien we zelfs een verdwaalde leeuw in de imposante inkomhal rondschrijden. Krügers poëtische aanpak wérkt: geleidelijk aan begin je het station in een nieuw, bijna magisch licht te zien. ‘Antwerpen Centraal’ is dus veel meer dan zomaar een documentaire: het is een wonderlijke trip; een middenstatie tussen droom en werkelijkheid; een tijdloos dichtwerk, even mooi en melancholisch als een trein die verdwijnt in de nacht. Een caleidoscopische filmtrip door stationskathedraal Antwerpen Centraal. Geïnspireerd door het boek Austerlitz en verteld door acteur Johan Leysen wordt het station een metafoor voor een tijdmachine.

[ 31 ]


RESET PERSPECTIEVEN Film

REGISEUR

Geert van Gemert & George Vogelaar JA AR

2011

PERSPECTIEVEN 01-10-2012 “Perspectieven” is een documentaire over de Nederlandse architect Wiel Arets (Heerlen 1955) en schetst het beeld van een bevlogen en ambitieuze architect die overal op de wereld aan het werk is - een zelfbenoemde autodidact op weg naar de wereldtop. De makers, Geert van Gemert en George Vogelaar, reisden met Arets mee en spraken met hem over zijn architectuur, zijn design, zijn ideeën, zijn kijk op grootstedelijke ontwikkelingen en zijn plannen en projecten. En niet te vergeten: zijn kleding. Van Gemert en Vogelaar waren met hem in Maastricht, Heerlen, Milaan, Zürich, Berlijn en Tokio en leerden een tomeloze man kennen die veel meer is dan een architect: een duizendpoot.

ARCHI T EC T

Wiel Arets PRO JEC TLEIDER

FILMREEKS

RESET BAF Filmfestival

BOSCH ART FILM (BAF) in de Verkadefabriek

PRO JEC TLEIDER

Ivo van den Thillart en Ilona van Heeckeren (filmprogrammeur Verkadefabriek)

12/13/14/15-04-2012 Filmfestival over kunst en kunstenaarschap met intrigerende films en documentaires. Met maar liefst twaalf premières en volop producties die doorgaans voor het grote publiek verborgen blijven. In talkshows en lezingen schuiven dagelijks regisseurs, producenten, architecten, kunstenaars en fotografen aan. Er zijn thematische festivalroutes uitgestippeld voor een gevarieerd programmamix met bijzondere films en inspirerende ontmoetingen. Premières en highlights: Donderdag 12 april BAF start met de landelijke bioscooppremière Leven? Of Theater? en een treffen met regisseur Frans Weisz. Weisz maakte een liefdevolle en fascinerende film over het leven en werk van de Joodse kunstenares Charlotte Salomon.

Ivo van den Thillart en Ilona van Heeckeren (filmprogrammeur Verkadefabriek)

Vrijdag 13 april Animatie, kunstenaarschap en studentenwerk zijn de thema’s op vrijdag. In de animatieroutes is onder meer de landelijke voorpremière Shock Head Soul te zien met een lezing van regisseur Simon Pummell, een presentatie van videokunstenaar Lucky TV, Sander van de Pavert en The Monster of Nix van Rosto A.D. die verteld over zijn werk. Jheronimus Bosch inspirator voor BAF staat centraal in de kunstenaarsroutes op de vrijdag. Onder andere in de Jheronimus Bosch Theatrale Talkshow, met een tuin der lusten, debat, proeverijen en performances, maar ook in de documentaire Hieronymus Bosch The Delights of Hell en indirect in The Mill and the Cross en de absurdistische videofeuilleton Ourhouse van Nathaniel Mellors. The Young Ones, een animatieroute samengesteld door de animatieafdeling van de AKV | St. Joost laat oa. werk zien van jong talent. Zaterdag 14 april Architectuur, fotografie en kunstenaarschap zijn de centrale thema’s op zaterdag. Er staan die dag maar liefst vijf premières op het programma. Twee Nederlandse premières: Unfinished Spaces van Alysa Nahmias en Benjamin Murry en Dolce Vita Africana van Cosima Spender. En drie Europese premières: Jamel Shabazz Streetphotographer van Charlie Ahearn, Lost Bohemia van Josef Astor en Rothstein’s First Assignment van Richard Knox Robinson. Aandacht voor architectuur in onder andere Unfinished Spaces van Alysa Nahmias & Benjamin Murray over een Cubaans utopisch nooit

[ 32 ]

[ 33 ]


afgebouwd architectuurproject. Spraakmakend is de film Mission Statements van Jord den Hollander en het aansluitende debat over de promotie van Nederlandse architectuur in het buitenland door ambassadegebouwen. Fotografie op zijn mooist in Dolce Vita Africana van Cosima Spender over de Malinese fotograaf Malick Sidibe en Jamel Shabazz, Streetphotographer van Charlie Ahearn, een ode aan straatfotograaf Shabazz, chroniqueur van de New Yorkse hiphop-cultuur. Tijdens BAF is er een fototentoonstelling ingericht met werk van Sidibe en Shabazz. De documentaire Lost Bohemia van Josef Astor portretteert de laatste bohemiens die in een kunstenaarskolonie boven de wereldberoemde Carnegie Hall wonen en vechten tegen hun uitzetting. Rothstein’s First Assignment wordt voor het eerst in Europa getoond en is een shockerend verhaal over geënsceneerde waarheid. Hoe waarheidsgetrouw is het beeld dat fotograaf Arthur Rothstein in 1935 schetste van ‘arme, achterlijke’ bergbewoners uit de Appalachen in Amerika? Bijzonder is ook de presentatie van Bahram Sadeghi met een update over zijn filmische zoektocht naar de meisjes op de foto Beethoven-straat 1967 van Ed van der Elsken. Zijn ze gevonden en wat brengt de iconische foto allemaal boven water?

FILMREEKS

runaways en survivallisten. Vertoning vindt plaats in aanwezigheid van de makers. De korte documentaire Boris Mikhailov van David Teboul, is een persoonlijk portret van de internationaal befaamde Oekraïense fotograaf Boris Mikhailov die ook op zoek is naar de rafelranden van de samenleving. Kunstenaar Paulien Oltheten laat in haar performance A Sort of Lecture het publiek live meekijken met de schijnbaar terloopse combinaties van haar foto’s en video’s.

Zondag 15 april Architectuur, design, fotografie en kunstenaarschap, daar draait het om op de laatste dag van BAF. Met vijf premières en ander mooi werk. Drie Nederlandse premières op zondag van Eames: The Architect and the Painter van Jason Cohn en Bill Jersey, Somewhere to Disappear van Laure Flammarion en Arnaud Uyttenhove en Boris Mikhailov van David Teboul. En als kers op de taart de wereldpremières van Alles Moet Nieuw Piet Zwart van Sherman De Jesus en Uitzicht voor de geest van Annelies Uittenbogaard. BAF is verheugd om de wereldpremières te kunnen tonen van Uitzicht voor de geest van Annelies Uittenbogaard en Alles Moet Nieuw – Piet Zwart van Sherman De Jesus. Uitzicht voor de geest gaat over het woonhuis van de Bossche School architect Jan de Jong. Een ontroerend portret van een huis vol idealen en haar bewoners. Met aansluitend een lezing. Alles Moet Nieuw - Piet Zwart wordt getoond in aanwezigheid van de regisseur en is een inspirerende film over de vernieuwende ontwerpen en denkbeelden van vormgever en ontwerper Piet Zwart. Eames: The Architect and the Painter van Jason Cohn & Bill Jersey toont het complexe privéleven van het echtpaar Eames en geeft een verrassend kijkje in hun studio The Eamery. In Somewhere to Disappear wordt de kijker meegenomen in een fascinerende roadtrip van de beroemde fotograaf Alec Soth die op zoek gaat naar moderne kluizenaars,

[ 34 ]

[ 35 ]


EDUCATIEPROJECTEN

De werkgroep Educatie van het BAI laat jaarlijks een grote groep middelbare scholieren (13-15 jaar) in de regio ’s-Hertogenbosch op een aantrekkelijke en praktische manier kennismaken met architectuur en ruimtelijke vormgeving, in het kader van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming en Techniek. Met educatieve projecten en speciaal ontwikkeld lesmateriaal rond thema’s die aansluiten bij de actualiteit en stedelijke ontwikkelingen, laten we jongeren proeven van architectuur en vormgeving, en maken we ze enthousiast voor de bouwkunst en inrichting van stad en land. Voor deze educatieve projecten stelt het BAI jaarlijks een lesbrief samen met achtergrondinformatie over het thema en een heldere uitleg over de uitvoering. De opdrachten in de lesbrief zijn zodanig opgezet, dat leerlingen met verschillende kerndoelen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs in aanraking komen. Daarnaast streven we ernaar een flink pakket materialen mee te leveren voor het vervaardigen van maquettes en uitvoeren van inleidende opdrachten. Onderdeel van het project is een ontwerpprijsvraag: de leerlingen werken groepsgewijs aan een totaalontwerp met als eindresultaat een maquette. Per school mag een selectie van deze maquettes ingezonden worden; een deskundige jury kiest daaruit de winnaars, die beloond worden met een ballonvlucht. Ter afronding worden alle afgevaardigde plannen geëxposeerd in een speciale tentoonstelling in een publiek gebouw in ’s-Hertogenbosch.

[ 36 ]

De BAI-Educatie projecten zijn een succes: vanaf de start, in schooljaar 2003/2004, hebben ieder jaar tussen de 1500 en 2000 leerlingen van negen middelbare scholen deelgenomen aan de lessen en prijsvragen, rond de BAI-jaarthema’s als ‘Een podium op de Parade’, ‘Jongerenhotel aan de Zuid-Willemsvaart’, ‘Het nieuwe gezicht van de Markt’, ‘Ontwerp met mate(n)’ en ‘Watertor(n)en’. Ook het educatieproject zal in 2012 naadloos (stedenbouwkundig) aansluiten op het jaarthema Reset The City: The Second Level. We laten leerlingen kennismaken met de schaal van de bestaande stad, en de manier waarop een nieuw te maken bouwwerk daarmee een relatie aangaat. In de lesbrief en op de website dienen historische en moderne architectuurreferenties hierbij als leidraad en als inspirerende voorbeelden.

[ 37 ]


EDUCATIEPROJECTEN

bai educatieproject 2011 | 2012

DUUR

Schooljaar PRO JEC T T E AM

Saskia van Heerde, Jasper Dekker, Theo Mathijssen, Annelies Swarts

De leerlingen worden gestimuleerd om na te denken over het effect van een iconografisch bouwwerk op het uiterlijk en schaal van de stad. Ruimtelijke relaties met bestaande bebouwing en infrastructuur in de directe omgeving vormen randvoorwaarden binnen de opgave. De leerlingen beperken zich hierbij niet tot vorm alleen; ze dienen ook een passende, originele functie voor het nieuwe Bossche poortgebouw te bedenken. Bouwtechnische uitdagingen vinden de leerlingen in de materialisatie van de maquette. 10-05-2012 Prijsuitreiking in de Muzerije Een deskundige jury, Kees van Oord Historicus, Job Schroën Benthem en Crouwelen en Lobke van Aar, kiest de winnaars, die een aantrekkelijke prijs krijgen (ballonvlucht). Ter afronding worden alle afgevaardigde plannen geëxposeerd in een speciaal ontworpen en voor iedereen toegankelijke tentoonstelling in de Muzerije.

[ 38 ]

grafisch ontwerp: Studio Daad ’s – Hertogenbosch

win een feestpoort en Ont werp een vOOr jullie hele team! ballOnvaart Als je tegenwoordig vanuit Vught in de richting van Den Bosch loopt, zou je in eerste instantie niet zeggen dat op het Heetmanplein vroeger de belangrijkste poort van de stad heeft gestaan: de Vughterpoort. Waar nu het autoverkeer van alle kanten langs de Bossche binnenstad scheurt, kwamen hier vroeger via de Vughterpoort mensen en goederen de stad binnen. Van de oude Vughterpoort is allang niets meer te zien, maar de resten van de poort zijn onder de grond nog wél aanwezig.

deelOpdracht

Hieronder zie je foto’s met daarop fragmenten van gebouwen in de buurt van het Heetmanplein. Ga er een kijkje nemen en zoek uit, om welke gebouwen het gaat!

De Vughterpoort is oorspronkelijk in de middeleeuwen rond 1400 gebouwd, als onderdeel van de vestingwerken van Den Bosch. In die tijd werd de Vughterpoort ook wel Pieckepoort genoemd. Dat kwam, omdat de grote poort allerlei spitse torens en puntdaken had (piek is een oud woord voor punt; denk maar aan de piek van de kerstboom!). Dit is eigenlijk het enige dat we weten. Verder weten we niet hoe deze poort er precies heeft uitgezien; er zijn namelijk nauwelijks tekeningen uit die tijd bewaard gebleven, waar de Vughterpoort goed op staat. Jammer genoeg werd een groot deel van de Vughterpoort in latere tijden zwaar beschadigd bij een aanval op de stad. Toen werd besloten, om de puntdaken en torens af te breken. Hieronder staat een foto van de Vughterpoort uit het eind van de negentiende eeuw. Zoals je kunt zien, is het een nogal saai, donker en lomp bouwwerk geworden. Bijna een ruïne! Misschien dat dat de reden is geweest, dat de Vughterpoort in 1891 uiteindelijk helemaal is gesloopt.

vouwen

September 2011

09-01-2012 In de ontwerpprijsvraag 2012 staat het ontwerp voor een nieuwe stadspoort of triomfboog centraal. Met ‘Open die poort’ is deze opgave ingegeven door een heet hangijzer in het Bossche architectuurdebat: het al dan niet reconstrueren van de middeleeuwse Vughterpoort aan de rand van de historische binnenstad. De archeologische resten van de fundering van deze gesloopte stadspoort zijn nog steeds (latent) aanwezig onder het verkeersknooppunt het Heetmanplein. Een jeugdige invalshoek biedt een frisse en ombelemmerde kijk op deze ingewikkelde kwestie. In deze uitdagende ontwerpopgave worden leerlingen geconfronteerd met de vraag of een historische reconstructie van de stadspoort op deze plek een goede oplossing is. Tegelijkertijd worden ze zich al werkend en ontwerpend bewust van de historische gelaagdheid van ’s-Hertogenbosch.

deelOpdracht Hieronder staan enkele foto’s van poorten. Sommige van deze poorten zijn bedoeld ter verdediging van de stad. Andere zijn juist gebouwd ter ere van een feestdag, belangrijke gebeurtenis of gewoon voor de lol. Kun je de foto’s indelen in stadspoorten en feestpoorten?

lijm

lijm

Zoek op internet nog meer foto's van feestpoorten, en maak een collage. Laat hiermee zien, hoe jij denkt dat een feestpoort eruit moet zien! Je kunt ook woorden in je collage opnemen! Welke woorden vind je het beste passen bij feestpoorten? Gebruik de woorden die hieronder staan, of verzin er zelf nog meer bij: · Sterk · Vrolijk · Stevig · Streng · Controle · Oud · Modern · Dik · Hek · Uitnodigen · Plein · Wachtrij · Rand van de stad · Open · Dicht · Goed zichtbaar.

een nieuwe feestpoort

lijm

Veel mensen in Den Bosch vinden het jammer, dat de Vughterpoort er tegenwoordig niet meer is. Al jarenlang zijn er ideeën, om een nieuwe poort terug te bouwen op het tegenwoordige Heetmanplein. Maar dit betekent niet dat zo’n nieuwe poort helemaal hetzelfde moet zijn als vroeger! In de middeleeuwen was de Vughterpoort bedoeld, om vijanden uit de stad te houden, bezoekers te controleren en tol te heffen. Maar is dat nog van deze tijd? Tegenwoordig hoeven we geen mensen meer weg te houden uit de stad. Den Bosch is namelijk de meest gastvrije stad van Nederland! Daarom zou de nieuwe poort een soort feestpoort moeten zijn, een plek waar mensen samenkomen en leuke dingen kunnen doen: het gezicht van de stad naar de omgeving, een visitekaartje van Den Bosch!

Ontwerp een feestpoort als nieuwe tOegang van den bOsch!

let bij het maken van het Ontwerp en de maquette Op de vOlgende spelregels en tips:

In deze ontwerpprijsvraag ontwerpen jullie een feestpoort als nieuwe toegang van de stad Den Bosch. Van jullie ontwerp maken jullie een maquette. Jullie mogen zelf verzinnen, wat er in en rondom de feestpoort gebeurt, maar het moet wel iets te maken hebben met gastvrijheid, plezier en feest. Het zou heel leuk zijn, als je aan de buitenkant van de maquette kunt zien, wat er precies in de feestpoort gebeurt!

·

Lees eerst de opgaven rustig door, voordat je de grondplaat in elkaar zet.

·

De achterkant van deze lesbrief vormt de grondplaat van jullie maquette. Op de grondplaat is een weg afgebeeld, met daarop, op de witte arcering, de plek waarbinnen jullie de feestpoort gaan bouwen.

De roerhoutjes die jullie van je docent hebben gekregen, vormen het belangrijkste materiaal van de maquette. Hiermee maak je de draagconstructie van je gebouw. Bedenk hoe je de losse roerhoutjes kunt verbinden en hoe deze samen een sterke constructie vormen. Overleg met elkaar, hoe de poort stevig in elkaar gezet kan worden. De aankleding van je maquette, zoals de vloeren, ramen en misschien zelfs het meubilair, mag je van materialen naar keuze maken. Hierbij kun je denken aan oude melkpakken, hout, papier, kranten, of wat je maar wilt. Zorg er wel voor, dat de draagconstructie van roerhoutjes goed zichtbaar blijft.

·

Direct op de grondplaat mag je alleen binnen de witte arcering bouwen. Je hoeft deze ruimte niet helemaal te bebouwen: kleiner mag natuurlijk ook!

·

Het is de bedoeling, dat je een poortgebouw maakt. Je moet dus over de weg heen bouwen, maar je moet in het midden een doorgang vrijhouden op de plek van de weg.

·

De hoogte van de poort maakt niet uit!

·

· ·

Schrijf een korte toelichting bij het ontwerp (maximaal 1 A4'tje) en geef jullie maquette een leuke naam!

·

Op elk onderdeel dat je inlevert plak je een sticker met de naam van jullie docent, klas, ontwerp en natuurlijk de namen van iedereen in jullie team. De naamstickers krijg je van jullie docent.

·

Maak de maquette stevig, zodat hij niet beschadigt bij het vervoeren. Overleg even met je docent, hoe je dit het beste kunt doen.

We wensen jullie heel veel succes met het ontwerpen van de nieuwe feestpoort. Maak een geweldige maquette van jullie poort en win een ballonvaart voor jullie hele team!

stap 1 Neem de tekening over op een stuk karton stap 2 Snijd de standaard uit

De doorgang in de poort is minstens zo breed als de weg zelf. De hoogte van de doorgang bepalen jullie zelf! Houd rekening met verkeer (auto’s, vrachtwagens, bussen, fietsers, voetgangers) dat door de poort heen moet. De schaal van de poort is 1:50. Dit betekent, dat één centimeter in jullie maquette in werkelijkheid 50 centimeter (een halve meter) is.

lijm

39 cm

S TART

OPEN DE POORT!

wat vindt de jury belangrijk?

de grOndplaat

·

Originaliteit: wat is het interessantste, meest verrassende ontwerp?

De grondplaat bevat een achtergrond met de ‘skyline’ van Den Bosch. Om deze achtergrond rechtovereind te laten staan kun je de staander hiernaast natekenen op karton, uitsnijden en aan de achterkant plakken.

·

Feestpoort: is er een vrolijke poort gemaakt, waar mensen welkom zijn?

Maak er twee en plak de staanders links en rechts zo ver mogelijk aan de rand van het papier.

·

Programma: wat gaat er in jullie feestpoort gebeuren, en op welke manier is dat aan de poort te zien?

·

Constructie: zijn de roerhoutjes op een slimme manier als constructie van de poort gebruikt?

·

Presentatie: ziet de maquette er mooi en verzorgd uit?

stap 3 Vouw de flapjes om en om Bedek deze met lijm

lijm

stap 4 Lijm de standaard vast aan de achterkant van de achtergrond

lijm

benOdigdheden

lijm

lijm

6,7 cm

3 cm vouwen

RESET OPEN DE POORT Educatieproject

http://www.bai-denbosch.nl/Educ_alg_2011.html

[ 39 ]


RESET OPEN DE POORT Educatieproject

S TART

Januari 2010 PRO JEC TLEIDS T ER

Judith Jacobs

WEEKENDSCHOOL DE BOLLEBOZEN In heel Nederland worden al jaren weekendscholen opgericht en in januari 2010 is dat ook in ’s-Hertogenbosch gebeurd: Weekendschool de Bollebozen. 09-05-2011 Een Weekendschool biedt kinderen een aanvulling op wat ze op de basisschool en thuis leren. Ze leren na te denken over hun ambities… en hun talenten te benutten. Zodat ze zich goed kunnen voorbereiden op hun toekomst. Een Weekendschool is dus geen gewone school. Het is een kans! Weekendschool de Bollebozen richt zich op kinderen van groepen 7 en 8 van de basisschool die thuis nauwelijks in aanraking komen met onderwerpen als wetenschap, cultuur en techniek. Deze kinderen zitten vaak op scholen in stadswijken die bekend staan als sociaaleconomisch zwak. Het belangrijkste is dat de kinderen gemotiveerd en nieuwsgierig zijn. Werving gebeurt in principe via de basisscholen van de doelgroep. De Weekendschool benadert de kinderen jaarlijks in hun eigen klas.

[ 40 ]


PROJECTEN

[ 42 ]

[ 43 ]


RESET TRAPPARTIJ DE VLIERT nieuwe bestemming

PRO JEC TLEIDS T ER

Lydia Fraajje SAMENWERK ING

TRAPPARTIJ DE VLIERT Blaas een verborgen plek in de stad een nieuw leven in. Het BAI ging concreet in op dit verzoek

Maud van Banning • Bram Hurkens • Ela Moyal • Corniel Groenen, gemeente Den Bosch • Romijn Conen, Bossche Makershuis • Tjeu Cornet, bewonersoverleg Hinthamerpark • het CCC

van de wijkvereniging (vertegenwoordigd door

LOC AT IE

stadscentrum en het voetbalstadion die door een

Aartshertogenlaan/ trappartij de Vliert, Den Bosch

Tjeu Cornet) en bedacht een nieuwe bestemming voor de trappartij bij De Vliert, onderdeel van de historische ondergrondse verbinding tussen het nieuwe infrastructuur kwam te vervallen. In 2012 zullen we samen met de gemeente concrete plannen maken om het gebied weer open te stellen, te kunnen beleven en dit vergeten stukje Den Bosch te kunnen resetten, een proeve van bekwaamheid! Voor het plangebied rond De Vliert zijn inmiddels door o.a. Brabant Water, BIM en de gemeente structuurplannen ontwikkeld, maar de historische verbinding speelt daarin vooralsnog geen rol. De wijkvereniging wil dit kunstwerk echter niet verloren laten gaan en graag herbestemmen. De huidige maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een sterker bewustzijn en grotere participatie van de burger. De trappartij is zo’n burgerinitiatief, en het BAI tilt het graag naar een hoger plan door als professionele gesprekspartner deel uit te maken in het traject van de gemeentelijke ontwikkeling van Trappartij de Vliert. Om de bewoners uit de wijk weer bij de trappartij te betrekken, wordt een prijsvraag voor de buurt gelanceerd, waarbij door middel van een publicatie waarin gestemd kan worden op ideeën voor de uitwerking en waarbij zelf nog ideeën aangedragen kunnen worden. Een deskundige jury beoordeelt de resultaten.

PROJECTEN

Hunink (stedenbouwkundige van ’s-Hertogenbosch) waarin de resultaten van de creatieve wandeling en de workshop werden toegelicht. Men vindt het een opbouwend initiatief dat aansluit bij de huidige gedachtegang over gebiedsontwikkeling: het is een reëel, laagdrempelig plan dat met kleine ingrepen stapsgewijs geïmplementeerd kan worden.

VAN IJZEREN VROUW TOT BASTION BASELAAR  

Gebied rond stadion De Vliert komt tot leven

26-04-2012 Hardlopen, skaten, fietsen of gewoon kuieren. Lui in het gras liggen of bessen eten van struikjes in de pluktuin. Genieten van een gezonde snack met dito sapje bij de kiosk met ruim terras. Daarna terug naar huis via een prachtig wandelpad door de Aartshertogenlaan. Zo moet het ongeveer zijn als de ideeën van de Initiatiefgroep Trappartij De Vliert tot leven zouden komen. Op donderdag 26 april jl. kregen omwonenden en andere belangstellenden frisse ideeen te zien voor een mogelijk nieuwe bestemming van het gebied. In de Businessclub van FC Den Bosch namen een kleine veertig geïnteresseerden kennis van de plannen. Eerst verrast, maar allengs enthousiast en daarna volop in discussie. Aan het slot kon worden vastgesteld dat het voorstel van de Initiatiefgroep kan rekenen op steun uit de omliggende buurten Hintham-Noord, Hinthamerpark, Aartshertogenlaan en Graafsewijk-Noord.

De gemeente voegt BAI en Tjeu Cornet graag als gesprekspartners bij de ontwikkelingen – zo bleek na een gesprek met Jean-Bernard

[ 44 ]

[ 45 ]


Sleets Het idee om iets met het gebied te doen dateert al van bijna twee jaar geleden. Aanvankelijk was alleen het gebiedje tussen het stadion en de rotonde aan de Graafseweg in beeld. De vervallen tunneltjes en trapjes zijn sleets en weinig aantrekkelijk, maar ze bieden veel mogelijkheden om er iets mee te doen. Zo ontstond een Initiatiefgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van het Bosch’ Architectuur Initiatief (BAI), het City Change Center (CCC) en de bewonerscomités van Hinthamerpark en Aartshertogenlaan. De Initiatiefgroep organiseerde voor belangstellenden een creatieve wandeling door het gebied en enkele workshops om de eerste ideeën te verzamelen.

PROJECTEN

Witte vlek Omwonenden reageren bijzonder enthousiast, komen met nieuwe ideeën en bieden aan te helpen. Eerder al heeft wethouder Geert Snijders zich lovend uitgelaten over het feit dat bewoners zelf het initiatief nemen om hun omgeving leefbaarder en aantrekkelijker te maken. Ook ambtelijk is er veel belangstelling omdat het gebied nog een ‘witte vlek’ is in de stedelijk planning. Al die steun is belangrijk omdat de realisatie van de ideeën niet kan zonder medewerking en financiële steun van derden.

Groene strook Direct daarna verbreedde de scope zich naar een breder gebied. Want wie goed kijkt, zeker vanuit de lucht, ziet dat zich van De IJzeren Vrouw tot en met de natuurspeelplaats bij Bastion Baselaar een groene strook uitstrekt, met prachtige bomen en een sloot over de volle lengte. Uitgangspunt van het voorstel is dat deze strook een verbindingszone wordt tussen aan de ene kant de ‘betaalde sport’ in De Vliert en het Sportiom, en aan de andere kant de woonbuurten. Die verbinding kan vorm krijgen door in het gebied allerlei soorten recreatie, ontspanning en verblijf mogelijk te maken. Gefaseerd Om het plan verder tot leven te brengen wil de Initiatiefgroep in fasen verder werken. Allereerst moeten het gebied en het plan zoveel mogelijk in de aandacht komen. Daarvoor bestaan allerlei ideeën, onder meer in samenwerking met kunstenaars. Vervolgens zouden in het gebied de eerste paden en bruggetjes moeten worden aangelegd, zodat iedereen er al echt kan rondwandelen; ook de pluktuin kan dan worden aangelegd. In de derde fase volgen voorzieningen als verlichting en meubilair in de vorm van zitjes en trimtoestellen. En ten slotte moet het gebied een permanente verblijfsplek worden met als bekroning de plaatsing van een kiosk of andere voorziening waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.

[ 46 ]

[ 47 ]


PROJECTEN

RESET REZONE the multiplayer game

PRO JEC T T E AM

Rolf van Boxmeer i.s.m. Digitale werkplaats en studenten HKU

URBAN MULTIPLAYER GAME Langs het Nederlandse spoor verrees in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een netwerk van expeditieknooppunten: Sternet. Forse gebouwen die in het niemandsland van trein, industrie en knipperende seinen de toekomst verbeeldden van de postbezorging. De PTT besloot echter de samenwerking met de NS wegens slechte

PROJECTEN

Wat zou de invloed van de burger op de ontwikkeling van stadsvernieuwings-gebieden zijn? Die cruciale vraag ligt ten grondslag aan dit multiplayer game-project. Op een eigentijdse manier worden gebruikers van smartphone (hierna genoemd gamers) uitgedaagd om hun visie te geven op stadsvernieuwingsgebieden, met een kunstinhoudelijk project waarin de vakgebieden architectuur, beeldende kunst en games met elkaar verbonden zijn. Door het spel ervaren de gamers zelf de gevolgen van hun keuzes, en komen we samen tot de ontdekking wat er gaat gebeuren als bewoners de touwtjes in handen zouden hebben – vergelijkbaar met het spel ‘Sim City’, de in de jaren 90 populaire game waarbij de speler een stad bouwt. Voor de ontwikkeling van het spel heeft het BAI inmiddels oriënterende gesprekken gehad met CBK Den Bosch en Bertus Rosier (opleidingscoördinator CMD, docent informatie- en interactieontwerp) van Avans Hogeschool Den Bosch (richting communicatie en multimediadesign). Alle partijen zijn erg enthousiast over het idee. Zo wil Avans Hogeschool voor derdejaars studenten een onderwijsblok aan dit project wijden, waarbij zo’n tachtig studenten een aantal game-prototypes zullen ontwikkelen. CBK / Digitale Werkplaats zal de presentatie van de prototypes van de studenten op zich nemen. Uiteindelijk wordt een eindversie gekozen die dient als uitgangspunt voor de te spelen game. De game zal vervolgens gespeeld worden met alle genoemde partijen; de ‘winnaar’ wordt beloond met de realisering van zijn idee in een fysiek product via rapid prototyping. Op eigen gelegenheid kan men een route volgens UAR lopen.

dienstverlening op te zeggen en liet daarmee een ideologische erfenis achter: een voorraad gebouwen, nog te jong voor een monumentenstatus maar wel al zijn afgeschreven. Precies op zo’n plek – het voormalige PTT gebouw aan het spoor in ’s-Hertogenbosch - blazen BAI, CBK, bArt en Avans Hogeschool de mogelijke toekomst nieuw leven in met een ‘urban multiplayer game’, waarin bewoners, bezoekers, planmakers, overheid en bedrijfsleven - op een alternatieve wijze bij elkaar gebracht - in een spelomgeving de herbestemming van zulke gebieden en gebouwen bepalen.

[ 48 ]

[ 49 ]


PROJECTEN

Presentatie studentenProjecten avans/communication & multimedia design tijdens nacht de van de architectuur 29 . 06 . 2012

Studenten van de opleiding Avans / Communication & Multimedia Design ontvingen van het Bosch Architectuur Initiatief de opdracht om een playable installatie, interactief evenement of game te ontwikkelen. Het gaat hierbij over de mogelijke herinrichting van de Spoorzone in ’s-Hertogenbosch, met als middelpunt het voormalige tnt-gebouw. Het is voor het eerst dat gametechnieken gebruikt worden om de herinrichting van de spoorzone te verkennen. De uitkomst van de opdracht is op vrijdag 29 juni te zien in de Verkadefabriek te ’s-Hertogenbosch. Van 19:30 tot 01:30 uur. Het project wordt begeleid en geadviseerd door de Digitale Werkplaats.

REZONE: AN APPLIED URBAN GAME 15-12-2012 Het BAI heeft een groep internationale studenten van de opleiding HKU Gamedesign and Development de opdracht gegeven om een urban multiplayer game te ontwikkelen, die bewustzijn creëert rondom de problematiek van leegstand in ’s-Hertogenbosch. De Digitale Werkplaats geeft het BAI advies en heeft de lancering georganiseerd van het prototype van Rezone tijdens het Playful Arts Festival: Collaborative Play. 14 tot en met 16 december Tijdens het Playful Arts Festival wordt het prototype van Rezone gepresenteerd op 14 december @deboo, Oude Engelenseweg 9 te ’s-Hertogenbosch. Het festival wordt geopend op vrijdag 14 december, om 16.00. Uiteraard is het dan mogelijk om het spel Rezone te spelen.

“In the game four players will need to work together and try to prevent the city from going down the drain. The game will be played on a table with a miniature city on top of it. With every player moving their own pawns on the table, a screen displaying their positions and the state the city is in as well as a broadcast giving updates about the game, things are sure to get hectic! Keep your head cool and try to work out the problems together!”

PROJECTEN

RESETTHECITY.NL de nieuwe kaart van Den Bosch

PRO JEC T T E AM

Ivo van den Thillart en Geert Das

INTERACTIEVE DIGITALE STADSKAART 15-12-2012 Het thema Reset the City wordt in 2012 verder uitgediept. Twee jaar studie worden in een interactieve digitale stadskaart verzameld. Na een uitgebreide verkenning van de transformerende stad in 2011 gaat het BAI dit jaar verder inzoomen op verschillende transformatieprojecten. Begin 2012 wordt de digitale stadskaart (www.resetthecity.nl) gelanceerd! Dit medium kan heeft bij uitstek de mogelijkheid met de stad mee te groeien en te transformeren. Middels QR codes, augmented reality en social media wordt de stad geïnformeerd en vragen we interactie van haar bewoners. Daarmee kan ook in de toekomst uiteenlopende informatie over de veranderende stad worden gedeeld. Voor de atlas worden alle transformatieprojecten gevisualiseerd in een 3–dimensionale stadsplattegrond, die met een 3D bril daadwerkelijk tot leven komt, een bril naar de toekomst! Er wordt een digitale kaart (de website: www.resetthecity.nl) gelanceerd; dit medium heeft namelijk bij uitstek de mogelijkheid om met de stad mee te groeien en te transformeren. En er kan ook in de toekomst uiteenlopende informatie over de veranderende stad mee worden gedeeld. Alle bouwstenen uit de opgeleverde stadspuzzel worden uitgebreid geanalyseerd, gevisualiseerd en beschreven op een voor het publiek toegankelijke manier – waarbij we de nadruk legden op het verschil tussen de ‘reset-’ en de ‘preset-situatie’. Tevens wordt de interactieve stadskaart in de loop van 2012 geladen met uiteenlopende harde en zachte achtergrondinformatie, afkomstig uit BAI – projecten. De site zal dienen als verzamelplaats voor allerhande informatie over transformatie en nieuwbouw. Hiermee wil het BAI een breed publiek betrekken bij de discussie over ruimtelijk ontwerp in de stad en de potenties van de publieke ruimte en mee laten denken over de vraag: wat betekent de transformatie voor de stad?

www.resetthecity.nl

[ 50 ]

[ 51 ]


EVENEMENTEN

[ 52 ]

[ 53 ]


EVENEMENTEN

NIEUWJAARSBORREL 2012

Brabant Biënnale

DE STAD ALS LABORATORIUM LOC AT IE

IGLUU Eindhoven en Catharinakerk Eindhoven

van blauwdruk naar social design

LOC AT IE

Verkadefabriek, Den Bosch

13-02-2012 Ook dit jaar organiseren we weer een Nieuwjaarsborrel om het jaarthema 2012 te presenteren en de agenda voor dit jaar bekend te maken. Zoals van ons gewend ontvangt u ook dit jaar het jaarprogramma op originele wijze gepresenteerd.

17/18/19-10-2012 Brabant Biënnale is een platform waar uiteenlopende partijen samen komen om actief over de ruimtelijke problematiek van deze tijd na te denken, deze te onderzoeken en om mogelijke oplossingsrichtingen in kaart te brengen. Het thema van de Brabant Biënnale is de nieuwe opgave in de huidige economische situatie en in het nieuwe speelveld dat is ontstaan. De groeiende leegstand in stad en ommeland dicteert de nieuwe opgave. Selectieve nieuwbouw, verdunnen en verdichten, leegstand, herbestemming, transformatie en social innovation and design zijn de wegen voor de komende decennia. Plannen en blauwdrukken worden vervangen door processen met de mens als uitgangspunt en een nieuwe rol voor de factor tijd. Social media en nieuwe tools als City-game verbinden nieuwe allianties, ideeën, concepten en broedplaatsen waarin de betrokkenheid van de burgers centraal staat. Op 17, 18 en 19 oktober 2012 vinden er lezingen en debatten plaats rondom deze thema’s. Verder bestaat de Brabant Biënnale uit een tentoonstelling met uiteenlopende bijdragen van studenten en afgestudeerden van TU/e en Design Academy Eindhoven, autonome ontwerpers en fotografen. Deze is (gedurende de gehele DDW) te zien van 17 t/m 28 oktober in de Catharinakerk.

De veranderende stad in één oogopslag, een kijkje naar de toekomst? Onze interactieve 3D stadskaart: www.resetthecity.nl

BRABANT BIËNNALE

PRESENTEERT:

WANTED BRAINS & CREATIVITY VAN BLAUWDRUK NAAR SOCIAL DESIGN

17/18/19 OKTOBER 2012 LEZINGEN, DEBATTEN, TENTOONSTELLING

AANMELDEN: brabantacademy.nl

[ 54 ]

[ 55 ]


RESET ONTWERP PRIJSVRAAG

ontwerpprijsvraag

RESET HET HEETMANPLEIN

A ANTAL DEELNEMER S

62 T ENTOONS T ELL ING ONT WERP

Hoe laat je publiek kennismaken met het plezier,

Karin van Pinxteren

maar ook de problematiek, van het ontwerpen?

JURYLEDEN

En: hoe zorg je dat men meedenkt over de (ruim-

John Körmeling, juryvoorzitter • Martien van Osch, OSLO Ontwerp Stedelijke en Landschap Omgeving • Rob Schroën, Benthem Crouwel Architects

telijke) kwaliteit van het leefmilieu, met name die van onze stad, zeker als deze binnen afzienbare tijd een enorme transformatie zal ondergaan? Om op die fundamentele vragen antwoorden te krijgen, organiseert het BAI (in samenwerking met de Bond van Nederlandse Architecten (BNA), kring ’s-Hertogenbosch) jaarlijks een bijzondere ontwerpprijsvraag rond de Dag van de Architectuur,

EVENEMENTEN

Sinds de start in 1996 zijn diverse projecten –van klein tot groot– daadwerkelijk uitgevoerd in de Bossche binnenstad, en steeg het aantal inzenders uit Nederland, België, Duitsland en Engeland tot zo’n 135. ‘Ontwerp een eigentijdse stadspoort’ is de opdracht voor 2012. Nu de Randweg om ’s-Hertogenbosch klaar is, kan het drukke Heetmanplein verdwijnen en is een ‘reset’ van het gebied rond het vroegere Vughterbolwerk (de poort en het ravelijn) binnenkort mogelijk. De gemeente is inmiddels gestart met het ontwerp van de openbare ruimte, waarbij historici een reconstructie van de Vughterpoort hebben voorgesteld. De restanten daarvan bevinden zich nog altijd onder de grond, een verantwoorde ‘wederopstanding’ is dus mogelijk – waarmee de glorie van vestingstad ’s-Hertogenbosch zuidwaarts herleeft. Jac. Slikker had al in 1993 de wens een gebogen brug over de Dommel tussen de Vughterweg en de Vlijmenseweg te bouwen, waardoor het Vughterbolwerk wordt hersteld. Dat plan wordt nu actueel. Het BAI stelt de vraag (mede namens de gemeente) of reconstructie van de poort wel de juiste oplossing biedt. Een brede discussie hierover wordt begeleid met een ideeënprijsvraag: hoe willen architecten, vormgevers en geïnteresseerden omgaan met de programmering en vormgeving van een stadspoort in 2012? Hoe zien zij een ‘reset’ van het entreegebied van de stad? Deze discussie zal gevoerd worden middels een debat, lezing en een ideeënprijsvraag. De aftrap voor de ontwerpprijsvraag is begin april 2012: een flyer met de prijsvraagvoorwaarden en een speciale ontwerpprijsvraag-website (www.bai-prijsvragen.nl/stadspoort) zullen dan worden gelanceerd. Een deskundige jury - bestaande uit tenminste een (vertegenwoordiging van een) architect en een landschaparchitect – beoordeelt de plannen en voorziet ze van commentaar. Voor het eerst zal er echter geen vertegenwoordiger van de gemeente plaatsnemen in de jury!

waarin een breed publiek wordt gevraagd haar ideeën over een bepaald thema ruimtelijk en architectonisch weer te geven. BAI en BNA streven er nadrukkelijk naar het winnende ontwerp vervolgens te realiseren. Thema van de Dag van de Architectuur-ontwerpprijsvraag in 2012: Ontwerp een eigentijdse stadspoort.

[ 56 ]

[ 57 ]


[ 58 ]

EVENEMENTEN

[ 59 ]


EVENEMENTEN

EERSTE PRIJS HEETMANPARK (NO. 31) Pepijn van Voorst, Karho Yeung Studio–vy Zo blijft het Heetmanplein de structuur zoals ontworpen door de heer Heetman zelf, maar zal worden gebruikt als park, het Heetmanpark.

jurycommen ta ar „Eerst de maquette zien en dan geloven… en dat gebeurde! Van de plannen met zwevende stadswal– structuren is dit het beste! Het plan heeft een mooie gelaagdheid. De geschiedenis heeft deze plek een paar keer weggevaagd en opnieuw gedefinieerd. De laag van de afgelopen 50 jaar, die vaak niet gewaardeerd wordt, is niet weggepoetst! Gaaf. Echter nog te veel asfalt, waarbij de begane grond nog niet genoeg is ontworpen. Het is misschien toch nog net te veel beeld, te esthetisch, maar nu eens niet bedoeld om alleen naar te kijken.”

[ 60 ]

[ 61 ]


EERSTE PRIJS CIRCUS JEROEN BOSCH (NO. 37) Jeroen Bos, David de Jong Bos & de Jong Contrasterend met het asfalt is de stadsmuur ontworpen als modern, wit object: pontificaal en neutraal tegelijkertijd.

jurycommen ta ar „Crazy idee! Totaal verrast. Dat je met de auto IN een soort gebouw rijdt… en weer naar buiten! Het exterieur wordt interieur. Een binnenplein waar je met de auto op rijdt, blijkt een verrassend concept. Een parkeertapijt, conceptueel erg sterk, met alle gebouwen OP het tapijt geplaatst. De relatie met de stad is echter totaal verdwenen. Het ovaal lijkt willekeurig en heeft niets met de stad te maken. Een referaat naar een nieuwe stadsmuur, of een nieuw eiland? REVOLUTIE!!”

EVENEMENTEN

jurycommen ta ar „Het plan doet denken aan een strandpier, compleet met circus. Aan het einde van de pier is veel te beleven. De Vughterstraat krijgt nu eindelijk een einde! Het leven gaat daarbij gewoon onder het plein door, welke de vorm overneemt van het Ravelijn. Een heel goed idee, maar te grof uitgewerkt. Wat gebeurt hier nu onder het verhoogde plein? De bestaande toren van Essent en deze nieuw geplande toren markeert een nieuwe poort van de stad! Is dit door de ontwerper zo bedoeld? Er lijkt nog veel op te lossen, maar is een fantastisch idee!”

jurycommen ta ar „Een prototype van een prachtig park. Komisch ook dat het nieuwe theater ook hier gepland wordt! De tuin der lusten is heel romantisch, maar er wordt niet verwezen naar het eerste romantische stadspark zoals het ooit aangelegd is. Het plan is prachtig vormgegeven, maar doet weinig met de vesting of de entree van de stad.”

[ 62 ]

EERVOLLE VERMELDING MIJNPLEIN (NO. 27) Beatriz Ramo, Oscar Gential, Ahinitze Errasti Echebarria, Beatriz, González Lazo – STAR strategies + architecture Dit voorstel combineert de ‘architectuur’ met het ‘bordje’ en voegt een openbare ruimte toe.

EERVOLLE VERMELDING DE TUIN DER LUSTEN (NO. 49) Maaike Marechal, Suzanne Linders m–11 stedenbouw en openbare ruimte De natuur heeft de stad belegerd en heeft weer een beetje terrein gewonnen! Welkom in de Tuin der Lusten!

[ 63 ]


RESET DAG VAN DE ARCHITECTUUR Evenement

LOC AT IE

Gruyterfabriek, Veemarktkade 8 PRO JEC T T E AM

Michael Bol • Francesca Altavilla • Sander Penners

DAG VAN DE ARCHITECTUUR 25-06-2011 De Landelijke Dag van de Architectuur vindt plaats in het weekend van 23 en 24 juni. Dit jaar is het thema Architectuur & Voedsel. Het landelijke programma vindt u tevens op de geheel vernieuwde website: www.dagvandearchitectuur.nl. PROGRAMMA: De Kop van het Zand 80 Studenten van de TUE ontwierpen als afstudeeropdracht in multidisciplinaire teams woningen, werkruimtes en een jongerencentrum voor De Kop van het Zand, alsmede ontwerpen voor hergebruik van het gebouw van de Talent Factory. De ontwerpen in de vorm van panelen en maquettes worden tentoongesteld bij de Brasserie van De Gruyterfabriek, tevens een voorbeeld van geslaagd hergebruik. Transition Towns Waar voedsel onderdak vindt: Transition Towns zijn lokale gemeenschappen (grote en kleine steden, dorpen, wijken, eilanden) die zelf aan de slag gaan om hun manier van wonen, werken en leven minder olie-afhankelijk te maken. Piekolie en klimaatverandering zijn de belangrijkste drijfveren om in actie te komen voor verandering van onderaf! Transition Towns werken aan oplossingen en laten zien hoe je die zelf organiseert. Het Transition Towns-concept doet een beroep op de eigen inzichten, wijsheid, creativiteit en ervaringen van gewone mensen. Transition Towns zijn gebaseerd op de kracht van de lokale gemeenschap. TTDenBosch bestaat bijna 2 jaar en onderscheidt inmiddels 4 werkgroepen die zich bezig houden met economie, energie, bouwen en permacultuur/eet bare stad; met betrekking tot het laatste bericht Leidi Haaijer wat er op dit moment allemaal al gaande is in Den Bosch.

EVENEMENTEN

RESET NACHT VAN DE ARCHITECTUUR Evenement

LOC AT IE

Verkadefabriek (serre)

DEN BOSCH BAI NIGHT! 29-06-2012 Tijdens de Nacht van de Architectuur worden de winnaars van de prijsvraag door de wethouder R.O. Geert Snijders bekendgemaakt en zullen alle inzendingen uitgebreid gepresenteerd worden in een tentoonstelling en een full colour catalogus met juryrapport, en zal een tentoonstelling in het stadskantoor worden geopend. Nacht van de Architectuur in de Verkadefabriek, lezing, prijsuitreiking en informele feestavond. programma: • Welkom voorzitter BAI, Michael Bol • Presentatie REZONE, the game - introductie door Rolf van Boxmeer • Lezing en aansluitend toelichting juryrapport ‘RESET HEETMANPLEIN’ John Körmeling • Bekendmaking winnaar door wethouder Geert Snijders • Start van de feestelijke Nacht

De Kathedralenbouwers Een initiatief van Marianne van Heeswijk (beeldend kunstenaar), Rachel Zweije (theatermaakster), Imke van Dillen (social designer) en Kees van den Boogaard (beeldend kunstenaar) Reeds 500 mensen uit 10 wijken lieten iets persoonlijks achter in de kathedraal van de bezieling. Neem iets persoonlijks mee en zoek een plaatsje voor jezelf in de kathedraal. Programma • De Kathedralenbouwers. • Presentatie ‘Waar voedsel onderdak vindt’ Leidi Haaijer, netwerker Transition Town Den Bosch. • Introductie door Tom Veeger, docent en coördinator architectuur verbonden aan de faculteit bouwkunde TU/e en Wouter Hilhorst, gastdocent architectuur TU/e. • Studenten lichten hun ontwerp toe.

[ 64 ]

[ 65 ]


BAI ONLINE

[ 66 ]

[ 67 ]


BAI ONLINE

WWW.BAI-DENBOSCH.NL

NIEUWSBRIEF 1 X 2 WEKEN

TWITTER.COM/BAI_DENBOSCH

[ 68 ]

[ 69 ]

COLOFON Bosch Architectuur Initiatief [ BAI ] Postbus 716 5201 AS ’s-Hertogenbosch T 06 14 47 67 14 [email protected] www.bai-s-hertogenbosch.nl

samenstelling en teksten Michael Bol voorzitter BAI Elly Brugman coördinator BAI grafisch ontwerp Studio Daad, ’s-Hertogenbosch drukwerk drukkerij NPC, Schijndel

JAARVERSLAG RESET [2012]

Recommend Documents