JAARVERSLAG Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden. Postbus AM Dordrecht. Kamerlingh Onnesweg 1 Dordrecht

/ GSD

01.04.2009

0032

JAARVERSLAG 2008 Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden Postbus 528 3300 AM Dordrecht Kamerlingh Onnesweg 1 Dordrecht Telefoon 078 -

Email info@drechtwerk Website

26 maart 2009

INHOUDSOPGAVE JAARVERSLAG 2008 Kerncijfers Accountantsverklaring Jaarverslag van de Directie

1

De paragrafen

14

Vergelijking met de begroting

21

JAARREKENING 2008

27

Balans per 31 december 2008

28

Resultatenrekening 2008

31

Kasstroomoverzicht 2008

33

Grondslagen van de financiële verslaggeving

34

Toelichting op de balans per 31 december 2008

37

Toelichting op de resultatenrekening 2008

42

Toelichting op het kasstroomoverzicht 2008

49

51 Materiële vaste activa 2008 - 2 Immateriële vaste activa 2008 - 3 Staat van personeel 2008

Versie: concept d.d. maart 2009

52 53 54

Aan: het Algemeen Bestuur van de gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Fascinatio Boulevard 350 3065 WB Rotterdam Postbus 8800 3009 AV Rotterdam Telefoon (010) 00 Fax (010) 33 www.pwc.com/nl

Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2008 van de gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden te Dordrecht, bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de exploitatierekening over 2008 met de toelichtingen, gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het Dagelijks Bestuur Het Dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder de verordeningen van het bestuur. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat en voor de naleving van de relevante wet- en regelgeving, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle, als bedoeld in artikel tweede lid van de Gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten en het door de gemeenschappelijke regeling opgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. PricewaterhouseCoopers is de handelsnaam van onder meer de volgende vennootschappen: PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK en PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289). Op diensten verleend door deze vennootschappen zijn Algemene Voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Deze Algemene Voorwaarden zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam en ook in te zien op

i

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, alsmede het voor de naleving van de wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van gemeenschappelijke regeling. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving, van de redelijkheid van schattingen die het Dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling heeft gemaakt en van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1% en voor onzekerheden 3% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de het Algemeen Bestuur bij besluit van september 2008 vastgesteld. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Onderbouwing van het oordeel met beperking de jaarrekening zijn lasten opgenomen die samenhangen met de uitvoering van de mandaatregeling en de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat inkoopopdrachten voor een bedrag van € 791.000 als gevolg van onjuiste toepassing van de mandaatregeling niet in overeenstemming met de regelgeving tot stand zijn gekomen. Daarnaast heeft ons onderzoek uitgewezen dat inkoopopdrachten voor een bedrag van € 242.000 als gevolg van onjuiste toepassing van de Europese aanbestedingsrichtlijnen niet in overeenstemming met de regelgeving tot stand zijn gekomen. Hierdoor is sprake van onrechtmatig tot stand gekomen lasten van in totaal €1.033.000. Oordeel met beperking Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2008 als van de activa en passiva per 31 december 2008 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten.

(2)

I

Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede balansmutaties, uitgezonderd het effect van hetgeen is vermeld in de paragraaf van het oordeel met beperking', rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel lid 3 onder d Gemeentewet melden wij dat het jaarverslag, wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening.

Rotterdam, 27 maart 2009 Accountants N.V.

drs.

Adriaansens RA

(3)

KERNCIJFERS 2008 Bedragen in duizenden euro's 2008

2007

2006

2005

Netto-omzet Toegevoegde waarde Exploitatieresultaat, na Gemeentelijke bijdrage

25.070 18.194 -

23.608 16.878 -

20.005 15.859 -

19.149 14.359 1.711

Salarissen Rijkssubsidie Wsw-medewerkers Subsidieresultaat

46.742 43.818

46.596 43.858 2.738-

45.109 44.138

2.924-

46.700 43.437 3.263-

1.588 1.588 1.800

1.440 1.440 1.386

1.448 1.448 3.187

1.335 1.335 1.871

1 642

1.695

Afschrijvingen vaste activa Cashflow Investeringen materiele vaste activa Eigen vermogen Urenverantwoording Wsw-medewerkers (x Produktieve uren Ziekte-uren Overige uren Totaal uren

971-

1.617

1.756

471

509

464

460

1.002

3.115

1.036 3.162

1.015 3.235

1.105 3.260

Per fte Wsw-mederwerker (in euro's) Salariskosten per fte Rijkssubsidie per fte Wsw-medewerker Toegevoegde waarde per fte Wsw-medewerker

28 304 26.534 11.018

27.715 25.779 10.017

26.998

25.412 9.189

25.987 25.428

Bezetting Wsw-medewerkers (in fte) Gemiddeld over het boekjaar Begeleid Werken) Werken)

1.651,4 1.628,4

1.685,0 1.676,8

1.725,9

1.735,8 1.716,2

176,1 183,9

141,8 160,2

141,7 141,6

143,1 133,0

9,4

11,9

12,2

12,1

en uitstroom Wsw-medewerkers (in aantallen medewerkers) Instroom 132 Uitstroom Waarvan doorstroom naar het reguliere bedrijfsleven 54 (vanaf 2008 inclusief Begeleid werkers)

125 149 5

160 137 4

88 123 12

Bezetting niet-Wsw-medewerkers (in fte) Gemiddeld over het boekjaar Ultimo boekjaar Verhouding Wsw- / niet-Wsw- medewerkers (in fte)

8.272

Jaarverslag van de Directie 2008 2008 zijn er veel zaken in gang gezet en in beweging gebracht. Een aantal specifieke zaken hebben veel gekregen wat zijn weerslag heeft gehad in de bedrijfsvoering. Gedacht moet worden aan de doelstelling het ziekteverzuim en de verzelfstandiging van de bedrijven. Deze onderwerpen worden hierna verder nog uitgediept. Daarnaast is er gewoon hard gewerkt in het bedrijf wat heeft geresulteerd in cijfers die zich ten opzichte van de begroting gunstig hebben ontwikkeld. Ook heeft een strak financieel beleid in 2008 ook zijn vruchten afgeworpen. Hier moest soms nog wel aan gewend geraakt worden. Ook heeft elk kernbedrijf een ontwikkeling doorgemaakt waarvan u verderop een samenvatting kunt lezen. Wat dat betreft is er op vele vlakken een beweging in gang gezet die als een goede vertrekpositie gezien kan worden voor de komende jaren. De goede lezer zal dan ook een overeenkomst zien tussen het ondernemingsplan 2009en dit jaarverslag. Al met al hebben we een goed jaar achter de rug maar hier zijn toch nog kritische kanttekeningen bij te plaatsen. Zo werd aan het eind van het jaar 2008 zichtbaar dat er fricties ontstonden tussen het management, de OR versus de Algemeen Directeur. Hierop is door het Dagelijks Bestuur besloten een onderzoek in te stellen.

Stand van zaken doelstelling Deze doelstelling is landelijk sinds 2004 een geaccepteerde norm geworden voor het inrichten van de SW-organisaties. Er kunnen en moeten meer mensen met een SW-indicatie aan werk geholpen worden in een reguliere en relatief minder mensen beschut binnen. Vandaar dat gesproken wordt "van de beweging van binnen naar buiten" beweging'). De beweging is een centrale doelstelling binnen de modernisering van de Wsw. Het draagt bij aan het verminderen van de categorie SW-medewerkers die op een beschutte werkplek werken en de emancipatie van Wsw-geïndiceerden (detachering/begeleid werken). Dit heeft consequenties voor de omvang van de infrastructuur en benutting van de bestaande productieomgeving. Het is binnen de SWorganisaties waarneembaar dat er een heroriëntatie plaats vindt die ertoe kan leiden dat aanwezige kennis gebruikt wordt om ook aan anderen dan Wsw-geïndiceerden diensten aan te bieden. Het streven is 1/3 van onze medewerkers werkzaam op een intern beschutte afdeling, 1/3 op een extern beschutte afdeling en 1/3 begeleid werken of individuele detachering op lange termijn gerealiseerd te hebben. Op 31 december 2007 was de verdeling 50% - 33% De beweging heeft in 2008 met name door (groeps)detacheringen (Metaal & Assemblage) en uitbreiding Begeleid Werkplaatsingen (Drechtwerk Personeel) resultaat opgeleverd waardoor de verdeling per 31 december 2008 dan ook is verschoven naar 47%- 29%- 24%. Op korte termijn is het streven om eind een verdeling van te realiseren.

Ziekteverzuim Drechtwerk heeft het jaar 2008 beëindigd met een van 14,3%. Dit is rond de 2% boven het landelijk gemiddelde. een bedrijf waar arbeidsontwikkeling centraal staat is het noodzakelijk het verzuim terug te dringen, anderzijds te voorkomen. We hebben de taak de belastbaarheid van de SW-medewerkers voor arbeid te ontwikkelen (te vergroten) waardoor de medewerker meer in staat is de belasting te dragen voor het werken in een zo regulier mogelijke omgeving. Dit betekent een continue balanceren tussen belasting en belastbaarheid, terwijl de evenwichtsbalk verschuift richting het evenwicht van de reguliere arbeidsmarkt. Dit vraagt een andere benadering waarbij we er met elkaar voor moeten zorgen dat de medewerker niet afhaakt en zich ziek zal melden.

Pagina: 1 van 54

Drechtwerk anticipeert hierop door het te coacht, activeert en controleert. Zij verzorgen administratief beheer en beheren de agenda van de bedrijfsarts. Ook de bedrijfsarts is onderdeel van het verzuimteam. Binnen de bedrijfsonderdelen vinden er naast het SMT, 2 a plaats waarbij de zieke medewerkers worden besproken. Doel is integraal kijken naar ziekteverzuim. Meer aanknopingspunten vinden om het verzuim binnen Drechtwerk aan te pakken, anders dan doorgaans wordt gedacht en benut.

Verzelfstandiging van Bedrijven Door de bestaande kernbedrijven zoals Groen, Facilitair en Personeel een veel grotere mate van zelfstandigheid te geven, ontstaat er ruimte voor ondernemerschap, hetgeen uiteindelijk moet leiden tot een groter marktaandeel en daarmee een groei van het aantal medewerkers in deze kernbedrijven. Aangaan van convenanten met gemeenten plaats van het aanvullen van financiële tekorten door de aangesloten gemeenten wordt van diezelfde deelnemende gemeenten passend werk voor de medewerkers van Drechtwerk gevraagd. Dit kan rechtstreeks, maar ook via "contract-compliance", waarbij gemeenten afspraken met hun leveranciers maken over de inhuur van c.q. afname van Drechtwerkdiensten. Naast een die over 2008 € 5,6 miljoen bedraagt, hebben de deelnemende gemeenten ook afgesproken dat 5% van de, uit hun gemeente afkomstige, SW-medewerkers in de ambtelijke organisatie zal worden teruggeplaatst. Het gaat hierbij in totaal om SW-medewerkers.

De cijfers Drechtwerk heeft het jaar 2008 afgesloten met een exploitatietekort van € 3,9 miljoen tegenover een (gewijzigd) begroot tekort van eveneens € 3,9 miljoen. De samenstelling van tekort is gebaseerd op enerzijds het bedrijfsresultaat en anderzijds de bijzondere posten, die in 2008 ten laste van de exploitatie zijn gebracht.

Het bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat (resultaat voor buitengewone baten en lasten) komt in 2008 uit op een tekort van € 2,5 miljoen (2007: 5,1 miljoen) tegenover een begroot tekort van € 3,6 miljoen. Het lagere tekort van € 1,1 miljoen ten opzichte van de (gewijzigde) begroting 2008 vindt zijn oorzaken in: • Lagere overige personeelskosten ad. € 0,3 miljoen; • Lager subsidieresultaat Begeleid Werken (-€ 0,2 miljoen), veroorzaakt door lagere Begeleid werkenplaatsingen; Lagere algemene kosten ad. € 0,1 miljoen door toedoen van o.a. lagere rentekosten; • Lager subsidietekort ad. € 0,9 miljoen, lagere loonkosten Wsw en hogere rijksbijdrage Wsw.

Buitengewone baten en lasten De buitengewone baten en lasten bleven € 1,0 miljoen boven begroting (€ 0,3 miljoen) en kwamen uit op € 1,3 miljoen. De buitengewone baten en lasten omvatten de bijzondere posten, zoals een afwikkeling leasecontract en voorzieningen inzake personeel en bestuurskosten inzake geschillen met (voormalige) personeel. Daarnaast zijn er de "reguliere" bijzondere baten en lasten zoals verlofstuwmeer, verlofsparen en kosten en baten die niet specifiek op het jaar 2008 hebben.

Pagina: 2 van 54

1

De bijzondere posten in beeld: • Afwikkeling leasecontract met • Voorziening kosten voormalig personeel ( o.a. bedrijvencontroller) • Bestuurskosten inzake onderzoeken en juridische geschillen Totaal Deze bijzondere posten waren niet begroot. De "reguliere" bijzonder baten en lasten in beeld: • Minderkosten verlofsparen en stuwmeer verlof Totaal overschrijding begroting 2008

€ 0,8 miljoen € 0,1 miljoen € miljoen € 1,1 miljoen

miljoen €1,0 miljoen

Jaarverslag van het Regiebureau en Expertise Het Regiebureau Wsw en het Expertise Centrum zijn als nieuwe organisaties binnen de GR Drechtwerk op 1 januari 2008 gestart. Het Regiebureau heeft taken op drie niveaus: Bestuurssecretariaat voor de GR Drechtwerk. 2. Regievoering en beleidsvorming op de uitvoering van de Wsw binnen de GR Drechtwerk. 3. Uitvoerende taken zoals wachtlijsten, plaatsingen en verstrekken van pgb's. Het Regiebureau maakt gebruik van de diensten van het Expertise Centrum, eveneens onderdeel van de GR Drechtwerk bij regievoering op beleids- resp. individueel niveau. Het Regiebureau is als zodanig een tijdelijke organisatie om de modernisering van de Wsw met ingang van 2008 gestalte te geven. De aanname is dat de taken van het Regiebureau en van het Expertise Centrum binnen enkele jaren op andere wijze zullen worden ingevuld binnen de keten die werkt voor de onderkant van de arbeidsmarkt. De beleidsopgaven Een van de eerste opgaven van het Regiebureau was ervoor te zorgen dat de wettelijk verplichte verordeningen voor alle gemeenten voor 1 juli ingevoerd konden worden. Het betreft de verordening cliëntenparticipatie en de verordening pgb. Het Regiebureau heeft deze verordeningen tijdig voorbereid voor de gemeenten. Alle gemeenten hebben beide verordeningen ook vastgesteld in 2008. De voorbereidingen voor een cliëntenraad zijn in 2008 gevorderd tot en met de voorlichtingsbijeenkomst en de werving van kandidaten. Begin 2009 zullen de kandidaten een korte training volgen waarna de raad kan worden geïnstalleerd. Voor de uitvoering van pgb's zijn afspraken gemaakt met Drechtwerk over de financiële administratie en de loonwaardebepaling. de helft van 2008 is begonnen met de voorbereiding van een derde verordening: de wachtlijstverordening. De voorbereiding hiervan is in 2008 afgerond en in het kwartaal 2009 kunnen de verordeningen door de gemeenteraden worden vastgesteld. Het Regiebureau heeft ook tot taak de voorbereiding van de convenanten. Deze convenanten 2008 zijn in het voorjaar door alle gemeenten ondertekend. Ook is een convenant gemaakt en overeengekomen met de GR Drechtsteden in verband met de overgang van veel gemeentelijke taken (en dus arbeidsplaatsen) naar het Shared Centrum Drechtsteden.

Pagina: 3 van 54

Het en plaatsingen 2008 is binnen de GR Drechtwerk een start gemaakt met het beheer van wachtlijsten voor elke gemeente. plaats van 1 wachtlijst zijn er in 2008 wachtlijsten. 2008 is flink werk gemaakt van het opschonen van de wachtlijsten. Cliënten kregen meerdere malen contactbrieven thuis en veel mensen zijn van de wachtlijst gehaald omdat ze niet reageerden, zelf aangaven geen belangstelling meer te hebben, niet meewerkten aan onderzoek of omdat ze langdurig arbeidsongeschikt waren. Aan het einde van het derde kwartaal kwamen de gezamenlijke wachtlijsten op het (positieve) dieptepunt: van 334 wachtenden naar 265 mede doordat er ook flink wat formatieruimte was om te plaatsen bij Drechtwerk. Helaas is de wachtlijst daarna weer flink gegroeid tot wachtenden omdat er veel nieuwe indicaties binnen kwamen in het vierde kwartaal en omdat Drechtwerk ervoor koos om aan het eind van het jaar een aantal tijdelijke contracten niet te verlengen met het oog op een mogelijk lagere taakstelling in 2008. 2008 zijn nog alleen plaatsingen gerealiseerd bij Drechtwerk in een SW-dienstbetrekking. Er zijn nog geen mensen geweest die hebben gekozen voor een andere begeleidingsorganisatie of SW-bedrijf. Ook is uiteindelijk nog geen pgb gerealiseerd. Bij Drechtwerk zijn door het Regiebureau in totaal SW-ers geplaatst in 2008. Het Regiebureau verzamelt de benodigde informatie om tot plaatsing over te gaan. Belangrijk onderdeel daarvan is een van het Expertise Centrum. en uitstroom van de 1e kw. Nieuwe instroom Terugplaatsing op WL na einde dienstverband Geplaatst via DW Geplaatst via ander bedrijf Geplaatst via andere begeleidingsorganisatie PGB Afgevoerd/uitstroom zonder plaatsing

2e kw. 3e kw. 4e kw. saldo 37 29 47 47 160 22 4 0 0 18 20 0

67 0

10 0

16 0

113 0

0

0

0

0

0

—

--

16

38

0 30

0 21

0 105

Regievoering Het Regiebureau Wsw voert regie op twee niveaus. Op het niveau van het individu gebeurt dit door de coördinatie van de plaatsingen en afspraken over het ontwikkelen van de betrokken SW-er op basis van het advies van het Expertise Centrum. Op beleidsniveau bestaat de regievoering uit het voorbereiden en bewaken van afspraken tussen uitvoeringsorganisatie Drechtwerk en de aangesloten gemeenten. 2008 heeft het Regiebureau prestatie-afspraken voorgesteld die zijn overgenomen door het bestuur en die door Drechtwerk zijn uitgewerkt in het Ondernemingsplan Een ander punt van regievoering betreft de realisatie van de taakstellingen Wsw. Omdat de gemeenten voortaan zelf verantwoordelijk zijn voor de realisatie en het Regiebureau voor hen deze taak uitvoert dient het Regiebureau een controlerende en waar nodig initiërende rol te spelen. Het Regiebureau bewaakt de realisatie bij Drechtwerk en in geval van pgb's of wanneer SW-ers voor een andere begeleidingsorganisatie kiezen dient het Regiebureau zelf het initiatief te nemen.

Pagina: 4 van 54

De financiële cijfers Bedrag in duizenden euro's Realiteit 2007 Realiteit 2008 Begroting 2008

f

Toegevoegde waarde

0

Operationeel resultaat

-118

-452

-478

47

-15

-1

0

0

0

-102

-467

-479

0,0

2,5

3,1

Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers, uitgedrukt in arbeidsjaren

0

De bedrijven Drechtwerk Metaal & Assemblage De focus van het in 2007 opgerichte kernbedrijf gericht op: Het verder uitbouwen van het eigen product consolideren van het overige plaat- en - Arbeidsontwikkeling; - De vorming van het productie bureau.

was in 2008 /

en het

Vanaf begin januari is binnen Metaal&Assemblage de uitstroom en ontwikkeling van medewerkers centraal gezet. De target voor 2008 was om 70 fte in beweging te krijgen, enerzijds door uitstroom naar de kernbedrijven Groen, Facilitair en Personeel, anderzijds door medewerkers vanuit de afdeling assemblage door te ontwikkelen richting Metaal. Ultimo 2008 is de target om de beweging gerealiseerd en is Drechtwerk Metaal&Assemblage erin geslaagd haar van 320 fte te krimpen naar 250 fte. Reeds in het begin van het eerste kwartaal over 2008 bleek dat de orderportefeuille sterk achterbleef op de verwachting. Dit was met name het geval bij overig plaat- en assemblagewerk. Doordat zowel de plaatwerkerij en de assemblageafdelingen actief zijn in dezelfde marktsegmenten, kregen beide afdelingen met een daling van activiteiten te maken. Deze daling heeft zich geheel 2008 doorgezet, echter was dit in de maanden september t/m december 2008 het hoogst. De omzet van het eigen product ComGuard / SmartGuard maakte wederom een groei door van circa De vraag naar veilig opbergen van persoonlijke eigendommen blijft prominent aanwezig in onze maatschappij. Tevens is er een start gemaakt met een intensieve samenwerking tussen Drechtwerk Metaal&Assemblage en Vecos. Deze samenwerking richt zich op het verkennen en ontwikkelen van nieuwe PMC's. Daaruit voortvloeiend zijn in 2008, op eigen kracht, twee nieuwe producten ontwikkeld die in 2009 op de markt zullen worden gebracht. Het in 2007 samengevoegde productiebureau heeft in 2008 een aantal stappen gezet welke moeten leiden tot een grotere efficiëntie. Vanaf het kwartaal is veel aandacht en energie gestoken in het ontwikkelen van medewerkers naar multifunctionaliteit. Daarnaast is tijd en geld gestoken in de ondersteunende software, wat eveneens moet leiden tot efficiëntie en grotere nauwkeurigheid.

Pagina: 5 van 54

De samenvoeging van een tweetal assemblage afdelingen, het opheffen van de afdeling DrechtwerkSchool, heeft geleid tot een krimp van het middenkader (2fte) en een verdere efficiëntie slag in de productie. De cijfers van Drechtwerk Metaal & Assemblage in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 3.988 -723 -627 -282 -1.632 357,5

Realiteit 2008 3.711 330 -767 -10 -447 276,2

Begroting 2008 3.938 305 -811 -1 -507 284,7

Drechtwerk Elektronica Drechtwerk Elektronica is een bedrijf waar handmatige processen samen met technologisch geavanceerde machines elektronicaproducten maken. Deze twee processen versterken elkaar maar kunnen ook niet los van elkaar gezien worden. Drechtwerk Elektronica heeft geen eigen product maar biedt haar diensten aan derden aan als subcontractor, waarbij deze diensten zich niet beperken tot de directe omgeving van Dordrecht maar zich uitstrekken over heel Nederland. Drechtwerk Elektronica bestaat uit vier afdelingen die hun eigen specialiteit hebben. Een (Surface Mounted Device) bestaat voornamelijk uit machinale bewerkingen waarop vervolgens een controle moet plaatsvinden (automatisch of visueel). Een Conventionele afdeling waarop medewerkers handmatig de plaatsen en machinaal solderen. Twee montageafdelingen waarbij de ene afdeling gespecialiseerd is in de en bekabeling van producten en de andere volledig ingericht is voor de (bekend als de kokende waterkraan). Mede door diverse investeringen die in 2007 gedaan zijn heeft Drechtwerk Elektronica in 2008 de vruchten geplukt. Drechtwerk Elektronica wordt, met name door het machinepark en de daarvoor noodzakelijke kennis, nu gezien als een volwaardig partner die in staat is klanten te benaderen die voorheen niet benaderbaar waren. 2008 is met name ingezet op kwaliteit en het opleiden van medewerkers. Dit is noodzakelijk om de continue technologische ontwikkelingen bij te houden. Mede door de sterke groei in fte's en de duur van het opleidingstraject zal er ook in 2009 stevig ingezet moeten worden om de kwaliteit en de daarbij behorende processen te kunnen continueren. De cijfers van Drechtwerk Elektronica in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 1.753 634 -176 -31 427 112,8

Realiteit 2008 2.199 870 -128 0 742 119,9

Begroting 2008 1.688 331 -241 0 90 106,0

Pagina: 6 van 54

Drechtwerk Atelier Het startpunt van DrechtwerkAtelier is het besluit van de directie van Drechtwerk (2006/2007) om een beschut bedrijf op te zetten voor medewerkers met een ernstig psychische, verstandelijke of fysieke handicap die niet in staat zijn (tijdelijk) te functioneren binnen het renderende bedrijf. De belangrijkste opdracht voor Atelier is ondanks de complexiteit van de doelgroep het verder ontwikkelen van onze medewerkers en het vasthouden van competenties door middel van begeleiding. Er wordt gewerkt met ontwikkelplannen waarin de competenties en de mogelijke ontwikkeling van de medewerkers in actie wordt neergezet. De stand van het SWpersoneel wordt ultimo 2008 afgesloten met 39 fte meer als begroot, ondanks uitstroom en uitdiensttredingen van personeel. Het aantal leidinggevenden is niet toegenomen. Het jaar 2008 stond voor Atelier ook in het teken van zelfstandigheid. Bij de opstart van 2007 was Atelier onderaannemer van School en Assemblage, maar in 2008 is het bedrijf zelfstandig gaan opereren als productieorganisatie. Dit heeft geresulteerd in het aanstellen van een productieleider/assistent manager en het afnemen van diensten Metaal/Assemblage op het gebied van logistiek- en productiebureauactiviteiten. De resultaten laten zien dat Atelier in staat is om als zelfstandig productiebedrijf te functioneren, ondanks de enorme toename van medewerkers in het bedrijf en een afnemende markt. De toegevoegde waarde is 44.000 hoger uitgevallen dan begroot in 2008. Het exploitatieresultaat laat een fors lager verlies van € 0,4 miljoen zien. De cijfers van Drechtwerk Atelier in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 356 -1.516 0 0 -1.516 258,4

Realiteit 2008 409 -1.389 257 1 -1.131 204,5

Begroting 2008 363 -1.588 42 0 -1.546 165,0

Drechtwerk Kassen Eind 2006 is er een andere koers ingezet. Een koers vooral gericht op een professionele sturing en procesverbetering. Dit heeft in de jaren daarna geleid tot een grote stijging van omzet en toevoegde waarde. Tevens is het ziekteverzuim met bijna de helft afgenomen tot onder Deze trend kan niet worden doorgezet omdat Drechtwerk Kassen nu op volledige capaciteit opereert. De taak is nu vasthouden en verder verfijnen. Hedera is nu het kernproduct van Drechtwerk Kassen. Circa 2 miljoen planten worden zelf vermeerderd, opgekweekt en vervolgens grotendeels via verkocht. Van alle geproduceerde hedera-planten in Nederland heeft Drechtwerk Kassen een marktaandeel van 5%. Deze plantsoort is bij uitstek geschikt voor de doelgroep, omdat het kweken ervan veel handwerk vraagt en de afzet gelijkmatig over het jaar kan plaatsvinden. De kassen worden maximaal benut. Om nog meer arbeidsmogelijkheden te bieden en extra omzet te genereren wordt komende jaren het buitenterrein (circa 0,5 hectare) gebruikt voor de kweek van minikerstbomen. Drechtwerk Kassen heeft naast het traditionele kweken ook in het afgelopen jaar een vorm van dienstverlening in de markt gezet. Hydrocultuur plantenbakken worden geplaatst en verzorgd op contractbasis. De omvang van deze dienstverlening is nog beperkt, in 2008 ruim plantenbakken met een groei naar 2200 plantenbakken in Het biedt een uitstekende mogelijkheid voor de inzet van SW-medewerkers. Correct gekleed in bedrijfskleding en getraind om goed de klanten te benaderen, zijn zij een visitekaartje van Drechtwerk.

Pagina: 7 van 54

De cijfers van Drechtwerk Kassen in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 677 -691 83 -310 -918

Realiteit 2008 554 -915 54 11 -850 170,3

Begroting 2008 840 -666 -94 0 -760 162,0

Drechtwerk Groen Drechtwerk Groen is een kernbedrijf met in totaal 366 medewerkers waarvan er 335 een SW-indicatie hebben. Van dit totaal zijn er 17 Fte's werkzaam bij het schildersbedrijf. De werkzaamheden die Drechtwerk Groen verricht, hebben veelal betrekking op het groenonderhoud in de breedste zin van het woord. Dit met uitzondering van werkzaamheden, waarvoor gespecialiseerd groot materiaal moet worden ingezet. De werkzaamheden bestaan uit het verwijderen van zwerfvuil, onkruidvrij maken van de beplanting, het gras maaien met een onderhoud beplanting met een motorkettingzaag en het knippen van hagen met een Het schildersbedrijf is belast met schilder, timmer-, en stucwerk. Gelet op de te verrichten werkzaamheden is opleiding en (bij)scholing van onze medewerkers een "must". 2008 heeft Drechtwerk Groen het Veiligheid Certificaat Aannemers weten te behouden. 2009 is hiervoor een verlengingsaudit noodzakelijk. de loop van 2009 hoopt Drechtwerk Groen het Groenkeur certificaat te behalen, hierin is tevens de ISO-norm opgenomen. De overgang van frequentie bestekken naar beeldbestekken vergt een andere inspanning, van met name de leidinggevenden, om dit goed over te brengen naar de uitvoering. De beeldbestekken in hebben een aanzienlijke overschrijding van het beschikbare budget opgeleverd. Enerzijds ligt hieraan ten grondslag dat in 2006 deze bestekken zijn aangenomen tegen een scherpe prijs. Het onvoldoende juist inschatten van de reistijden en reiskosten heeft een onvoorziene kosten post van € opgeleverd. Anderzijds hebben de natte weersomstandigheden, gevolgd door warme perioden, de extra inzet van medewerkers gevergd. Vervolgens zijn er voor een bedrag van € 70.000,- verrekenbare posten, door de opdrachtgever, geen opdrachten verstrekt. Deze posten waren wel meegenomen in de voorcalculatie, maar zijn niet uitgevoerd en hierdoor ook niet gefactureerd. Dit bedrag is meegenomen als opbrengst onderhanden werk in 2007. De opgenomen opbrengst van 2007 is in 2008 als onder handen werk teruggeboekt. Naar onder andere deze orders loopt op dit moment van schrijven een onderzoek door het accountantsbureau van Drechtwerk Naast het hierboven genoemde onderzoek, loopt er tevens een onderzoek, eveneens uitgevoerd door PriceWaterhouseCoopers, naar de administratieve procedures en de processen, inclusief het nakomen van deze processen. De verwachting is dat hier een efficiency verbetering uit voortkomt en tevens het aanscherpen van procedures zal betekenen. Dit is ook geheel in de lijn van het Groenkeur certificaat, welke alleen verleend wordt als de praktijk aansluit bij de administratief organisatorische regels.

Pagina: 8 van 54

Verlofstuwmeer: 2008 is er 4000 uur verlof minder opgenomen dan dat de beoogde target aangaf, een afbouw van Dit wordt veroorzaakt door een gebrek aan voldoende leidinggevenden en het niet in mogen vullen van extra ondersteuning. Ziekteverzuim: 2008 kwam het ziekteverzuim bij Drechtwerk Groen op een gemiddelde van % (2007 Gebudgetteerd voor 2008 was een gemiddeld ziekteverzuim van % De doelstelling is niet behaald. Het percentage werd in belangrijke mate beïnvloed door het aantal langdurig zieken en de instroom van gezondheidszwakkere medewerkers. De cijfers van Drechtwerk Groen in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 5.343 2.065 -1.037 -17 1.011 341,5

Realiteit 2008 5.783 1.903 -869 5 1.039 339,9

Begroting 2008 6.000 2.437 -1.098 0 1.339 348,0

Drechtwerk Facilitair Drechtwerk Facilitair bestaat vanaf 2008 uit drie onderdelen namelijk: • Het Schoonmaakbedrijf; het interne en externe schoonmaakbedrijf en de wasserij; • Gastvrij; zowel interne als externe cateringactiviteiten; • En EHBO; verkopen en aanvullen van EHBO-dozen. De samenvoeging heeft bewerkstelligd dat algemene middelen efficiënter benut worden. De drie onderdelen worden gezien de verscheidenheid van dienstverlening separaat behandeld. Het schoonmaakbedrijf Het verslagjaar 2008 is voor het Schoonmaakbedrijf in vele opzichten goed verlopen. Hieronder volgt een opsomming van de opmerkelijkste feiten: • Financieel; het schoonmaakbedrijf heeft haar kansen op de markt (convenant) genomen. Het jaar 2008 is afgesloten met een ruime stijging van de toegevoegde waarde ten opzichte van 2007 met bijna 29%. Dit resulteerde uiteindelijk in een exploitatieresultaatverbetering van € 343.000 t.o.v. 2007. • Ontwikkelingen in werkaanbod; het project "de washandjes" leent zich uitstekend om vanuit de beweging naar het schoonmaakbedrijf geplaatste medewerkers van Drechtwerk Atelier en Drechtwerk Kassen van passend werk te voorzien. Opleidingstrajecten; 2008 is een intensief opleidingsprogramma opgezet. Zo zijn er opleidingstrajecten SVS schoonmaak en vloeronderhoud gevolgd. Een van de leidinggevenden is in 2008 geslaagd voor de opleiding Docent SVS, waardoor het opleidingstraject SVS schoonmaak intern kan plaatsvinden. • Keurmerk het schoonmaakbedrijf heeft de ISO audit van de KEMA zeer goed doorstaan. De reden van zeer goed is dat er geen op- of aanmerkingen geplaatst zijn. Bovendien is de Wasserij volledig mee gecertificeerd in het keurmerk. Het nieuwe streven in 2009 wordt de norm 14001 te gaan behalen (milieumanagementsysteem).

Pagina: 9 van 54

Personeel: Het aantal medewerkers is in 2008 per saldo gegroeid met 3 en kwam uit op 99 se's. Voor het Schoonmaakbedrijf blijft het moeilijk om instroom van medewerkers uit andere werksoorten binnen Drechtwerk te werven. Ondanks uitgebreide acties zoals bijeenkomsten te houden om medewerkers te enthousiasmeren, het inzetten van een job-coach en medewerkers door zelfondervinding bekend te maken met de werkzaamheden van het schoonmaakbedrijf is het resultaat van daadwerkelijk plaatsen teleurstellend. Het ziekteverzuim over 2008 is uitgekomen op (begroot: 8%). Dit is voornamelijk ongunstig beïnvloed door een aantal langdurig zieken.

Tl

De cijfers van Drechtwerk Facilitair onderdeel Schoonmaak in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 1.260 116 -175 -1 -60 92,9

Realiteit 2008 1.622 332 -49 0 283 96,0

Begroting 2008 1.347 146 -10 0 136 99,0

Drechtwerk Gastvrij Drechtwerk Gastvrij heeft zich in 2008 en 2009 vooral ten doel gesteld om een nog professionelere onderneming te worden. Zij hebben dit bereikt of gaan dit bereiken in 2009 door: • Interne processen zijn voor een groot deel geprofessionaliseerd. Hier moet echter nog een verdere stap gerealiseerd worden in 2009 op het gebied van een klantensysteem, een bestelsysteem voor zowel de klant als voor intern gebruik, een 2008 is Gastvrij door haar onafhankelijke externe auditer van Hygiëne Consult Nederland beloond voor haar inspanningen met het rapportcijfer 7,3 (voorheen 6,9). • Er heeft een inhaalslag plaatsgevonden op het gebied van opleiden van medewerkers en het realiseren van doorstroom naar beschut buiten of detachering. Alle medewerkers (op langdurig zieken na) hebben een IOP- en beoordelingsgesprek binnen de afgesproken termijn gehad met de daaraan gekoppelde ontwikkelafspraken. • Gastvrij heeft haar kosten en opbrengsten helder gemaakt. Er zijn scherpe nieuwe afspraken met leveranciers gemaakt op het gebied van de productsoorten Food- en Non-food. Afspraken met betrekking tot het verpakkingsmateriaal staan gepland voor 2009. De cijfers van Drechtwerk Facilitair onderdeel Gastvrij in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 76 -314 -35 -10 -359 27,7

Realiteit 2008 91 -355 27 2 -330 34,7

Begroting 2008 138 -259 -35 0 -294 31,0

Pagina: 10 van 54

Drechtwerk EHBO De Beste EHBO doos is een landelijk initiatief van een vereniging van in Nederland, welke tot doel heeft gemeenschappelijk vormen van dienstverlening op te zetten en te implementeren. De activiteit is op zichzelf een marketing instrument van Drechtwerk om bij nieuwe klanten drempelverlagend binnen te komen. Ondanks haar kleinschaligheid op de markt heeft Drechtwerk EHBO ruim boven de begroting gepresteerd. Het klantenbestand steeg van 250 naar 300 klanten. De cijfers van Drechtwerk Facilitair onderdeel EHBO in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 33 5 -19 0 -14 4,6

Realiteit 2008 68 40 -21 0 19 5,5

Begroting 2008 54 24 -32 0 -8 5,5

Drechtwerk Personeel Het kernbedrijf Drechtwerk Personeel is in eerste instantie verantwoordelijk voor de uitplaatsing en begeleiding van geïndiceerde medewerkers op externe functies bij reguliere werkgevers. Daarnaast is Drechtwerk Personeel actief op het gebied van en voert vanaf 2008 onder andere wachtlijsttrajecten uit voor uitkeringsgerechtigden van de Sociale Dienst Drechtsteden. Drie bedrijfsonderdelen zijn binnen dit bedrijf verantwoordelijk voor de ontwikkeling, uitplaatsing en begeleiding van de medewerkers/kandidaten. • De interne afdeling bereidt medewerkers/kandidaten voor op doorstroom naar functies bij reguliere werkgevers en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van medewerkers/kandidaten en het Deze afdeling werkt waar nodig samen met de overige kernbedrijven van Drechtwerk. • Het accountmanagement zoekt en onderhoudt contact met potentiële opdrachtgevers en stelt medewerkers/kandidaten voor op vacatures. Het betreft hierbij detacheringfuncties, functies die ingevuld worden op basis van een begeleid werken constructie en reguliere functies. Bij begeleid werken treedt de medewerker in dienst bij de externe werkgever en keert Drechtwerk Personeel een bedrag aan loonkostensuppletie uit. • De externe afdeling begeleidt de medewerkers/kandidaten die werkzaam zijn binnen het reguliere bedrijfsleven en onderhoudt contacten met de werkgevers waar medewerkers/kandidaten geplaatst zijn. 2008 is Drechtwerk Personeel verhuisd naar een nieuwe locatie die beter aansluit bij de reguliere werkomgeving waar medewerkers vanuit dit kernbedrijf (gaan) werken. Deze betere aansluiting en de gestructureerde samenwerking tussen de diverse bedrijfsonderdelen hebben in 2008 een positief effect gehad op de ontwikkeling en doorstroom van medewerkers naar het reguliere bedrijfsleven. Door de ruimte die Drechtwerk Personeel dit jaar gekregen heeft om zich verder te ontwikkelen, een gerichte

Pagina:

van 54

marktbenadering en het sturen op kostenbeheersing heeft dit geleid tot een aanzienlijke verbetering van het exploitatieresultaat. Voor wat betreft de vraag naar geïndiceerde medewerkers heeft Drechtwerk Personeel in het eerste halfjaar van 2008 nog geprofiteerd van de schaarste op de arbeidsmarkt. de tweede helft van het jaar trad een lichte stagnatie van de vraag op als gevolg van de aankomende recessie. Toch zijn er veel medewerkers ge-/herplaatst tegen gunstige tarieven. De totale formatie is ten opzichte van 2007 met 55 fte gestegen naar 405 fte. Het aantal medewerkers dat op basis van begeleid werken is uitgeplaatst is met 31 fte gegroeid naar 84 fte. Daarnaast begeleidt Drechtwerk Personeel ultimo 2008 ruim 320 fte naar en op detacheringfuncties in de regio. De toegevoegde waarde over 2008 was circa € 0,6 miljoen hoger dan in 2007. Daarbij heeft ook het exploitatieresultaat zich gunstig ontwikkeld. Ten opzichte van 2007 is dit met € 0,9 miljoen gestegen. Hiermee heeft Drechtwerk Personeel in 2008 een resultaat geboekt van ruim € 1,5 miljoen. Dit is vrijwel conform het in 2008 opgestelde budget. De cijfers van Drechtwerk Personeel in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 3.106 1.930 -1.331 17 616 358,5

Realiteit 2008 3.757 2.666 -1.142 6 1.530 402,0

Begroting 2008 3.560 2.750 -1.159 0 1.591 425,0

Het ondersteunende bedrijf

Holding De Holding is verantwoordelijk voor de algemene en algehele leiding van de totale Drechtwerkorganisatie. De Directie wordt in deze taak ondersteund door de afdelingen Financiën & Controlling (F&C) en Personeel & Organisatie De omvang van deze afdelingen is afgestemd op de centrale taken die op holdingniveau moeten worden uitgevoerd. Begin 2007 zijn de taken op administratief gebied gedecentraliseerd, zodat nog slechts een kleine functioneert. Shared Service Centers De keuze voor het aanbieden van diensten op het gebied van F&C, en Informatisering vanuit een Shared Service Center (SSC) is gebaseerd op de volgende overwegingen: Geef bedrijfsleiders een (binnen de holdingstructuur) zo groot mogelijke invloed op kwaliteit, omvang en prijs van de interne dienstverlening. Dit leidt ertoe dat, het hoofd van de stafafdeling verantwoordelijk is voor de kwaliteit en kosten van de dienstverlening. Hij/zij wordt daarop aangesproken door zowel de Bedrijfsleiders als door de Directie; de Bedrijfsleiders gestimuleerd worden om zich duidelijk uit te spreken over de gewenste kwaliteit. Bovendien moeten zij zich beraden over het volume van de gevraagde diensten; de directie beter in staat is de overheadkosten te beheersen, door een beter inzicht in de prijs- / kwaliteitverhouding van de interne diensten. Dit leidt tot uitdrukkelijke efficiency en/of verbeteropdrachten aan de SSC's of het op termijn uitbesteden van die dienstverlening.

Pagina: 12 van 54

Houdt de interne dienstverlening gecentraliseerd (dus verspreid de verschillende functies niet over de afzonderlijke bedrijven) omdat: de Holding behoudt een aantal verantwoordelijkheden, met name op het gebied van het personeelsbeleid (inclusief wachtlijstbeheer en realisatie en financieel beheer (de Treasuryfunctie); huidige centrale systemen (met name geautomatiseerde administratieve systemen) maken consolidatie van informatie op holding niveau relatief gemakkelijk; centrale uitvoering van beheerssystemen (bijvoorbeeld salarisadministratie) en centrale inkoop van bepaalde diensten (verzuimbegeleiding, wagenpark) betekent kostenvoordelen; het stopzetten van centrale diensten kan leiden tot een aanzienlijk kennisverlies en vernietiging van kapitaal. Bovendien zal het niet op korte termijn mogelijk zijn alle lopende contracten voor deze diensten stop te zetten. De cijfers van de Holding in beeld: Bedrag in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Operationeel resultaat Subsidieresultaat Buitengewone baten en lasten Exploitatieresultaat Aantal SW-medewerkers in se's

Realiteit 2007 -5 -3.239 7 -6974 -10.175 30,9

Realiteit 2008 0 -2.652 -271 -1.335 -4.254 99,0

Begroting 2008 96 -2.745 -280 -3.430 130,7

Pagina: 13 van 54

De Paragrafen Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen kan gedefinieerd worden als vermogen van Drechtwerk om financiële risico's op te kunnen vangen teneinde haar taken te kunnen voortzetten1. Het weerstandsvermogen wordt gevormd uit de algemene reserve, stille reserves en de post onvoorzien. Drechtwerk heeft geen stille reserves en geen ruimte in de begroting om de post onvoorzien te vormen. De algemene reserve vertoont eind 2008 een saldo van € 0,-.

Naast het ontbreken van een weerstandsvermogen kent Drechtwerk de volgende (latente) risico's die zich volgt in beeld laten brengen: • Loonkosten Het niet of onvoldoende compenseren van hogere loonkosten voortvloeiend uit de nieuw, af te sluiten, Cao's en/of hogere werkgeverslasten zoals pensioenlasten zal het subsidietekort verder doen oplopen. Indien 1% niet gecompenseerd wordt betekent dit een resultaatverslechtering van € 0,4 miljoen. • Ziekteverzuim; De realiteit over 2008 geeft een ziekteverzuim van 14,3%. De toegevoegde waarde is gebaseerd op 14,0% ziekteverzuim. Indien het ziekteverzuim 1% hoger uitvalt betekent dit per procentafwijking t.o.v. 14,0% een verhoogd tekort van 0.3 miljoen (50%van de 300.000 verloren uren x € 20,-). • Toegevoegde waarde; Elke euro toegevoegde waarde veroorzaakt een mutatie in het tekort zowel positief als negatief. • Begeleid Werken; Uitgangspunt is dat de gehele subsidie ten gunste van Drechtwerk gebracht wordt. Afwijkingen beïnvloeden het tekort in gelijke mate. • Verkoop pand Onnesweg 1; Wijziging in de opbrengst (€ 7,1 miljoen) van de verkoop van de grond van het perceel Kamerlingh Onnesweg 1 bij een gelijkblijvende verkoopprijs van € miljoen heeft gevolgen voor het tekort in 2009. De afwaardering, lees boekverlies, van de panden aan de Kamerlingh Onnesweg 1 is in de jaarrekening 2007 berekend op € 3,7 miljoen (boekwaarde panden ad. € 7,6 miljoen minus opbrengst, na aftrek van de opbrengstwaarde van de grond, ad. € 3,9 miljoen). • Onderhoud complex Kamerlingh Onnesweg Onderhoud wordt slechts correctief gepleegd. het geval van onvoorzien groot onderhoud zoals kan niet teruggevallen worden op een voorziening onderhoud. Onderhoud kapitaalgoederen Onder kapitaalgoederen wordt verstaan: de in eigendom verkregen terreinen, gebouwen en installaties. Hieronder vallen de volgende locaties: De hoofdvestiging aan de Kamerlingh Onnesweg 1 in Dordrecht; de afgelopen jaren is helder geworden dat de bestaande huisvesting van Drechtwerk, daterend uit eind jaren 60, niet langer aan de eisen voldoet die moeten worden gesteld aan een moderne bedrijfshuisvesting; een functiedegeneratie lag in het verschiet. Vanaf 2001 hebben derhalve diverse plannen de revue gepasseerd en na een aanvankelijk besluit tot algehele renovatie is, op basis van gewijzigd inzicht, in 2006 besloten het gehele complex te koop aan te bieden. Na verkoop van het geheel zou dan een gedeelte worden terug gehuurd van de koper, nadat de nieuwe eigenaar zorg zou hebben gedragen voor renovatie en aanpassing van het betreffende terug te huren deel. de loop van 2007 kon een koper worden gevonden voor het complex aan de Kamerlingh Onnesweg 1 die aan de gestelde eisen kon voldoen en een bedrag bood van € miljoen. Met deze koper, Fortress B.V., is door het Bestuur van Drechtwerk een intentieverklaring tot verkoop van het complex en terughuur van een gedeelte daarvan, afgesloten. Begin 2008 heeft een second opinion ter zake het besluit tot verkoop, renovatie en terughuur plaatsgevonden. Het rapport, uitgebracht

Pagina: 14 van 54

door Deloitte, gaf geen doorslaggevend advies welke variant (renoveren of verkopen en terughuur) als beste keus betiteld kon worden. Daarnaast heeft de nieuwe directie tijd genomen om zich te over de huisvestingsproblematiek rondom de hoofdlocatie aan de Kamerlingh Onnesweg Eind 2008 zijn de mogelijke scenario's wederom opgesteld en zullen ter besluitvorming aan het Algemeen Bestuur worden voorgelegd in maart 2009. •

De nieuwe kwekerij in De vestiging van het Groenbedrijf aan de Sikkelstraat te Dordrecht; Het onderkomen Bakestein in Zwijndrecht; • Het onderkomen de Gorzen in Ridderkerk; • Het onderkomen de in Sliedrecht. De laatste vijf locaties zijn in goede conditie; worden jaarlijks geïnspecteerd door een externe organisatie (brand- en bedrijfsschadeverzekeraar) en/of door Drechtwerk ingehuurde installatiebedrijven.

Algemeen Het Treasurystatuut Drechtwerk is in de vergadering van het Algemeen Bestuur van het Openbaar Lichaam Sociale Drechtsteden van 5 september 2001 vastgesteld. Bij het opstellen van het Treasurystatuut is rekening gehouden met de relevante bepalingen van de wettelijke kaders (de Wet Fido, de Gemeentewet, de Wet Gemeenschappelijke Regelingen en de Algemene Wet bestuursrecht). het Treasurystatuut worden de renterisico's door middel van de kasgeldlimiet en de renterisico normering in kaart gebracht. Daarnaast wordt geëvalueerd in welke mate de vastgestelde doelstellingen in de begroting over 2008 binnen de kaders van het Treasurystatuut gerealiseerd zijn. Uit hoofde van de publieke taak is er sprake van een drietal deelnemingen: • Een deelneming in de Bloemenveiling Holland, gewaardeerd op € 42.000, • Een deelneming in Stimulans B.V., gewaardeerd op € 18.000, Een deelneming in B.V., gewaardeerd op € Renterisicobeheer De renteontwikkelingen in 2008 (bron: Bank Nederlandse Gemeenten) waren als volgt. De korte termijnrente (Integrale call) kwam in 2008 gemiddeld uit op 3,9% (2007: 4%). De hoogste rentestand van 4,4% werd bereikt in juli 2008, terwijl de laagste rentestand in december 2008 2,4% bedroeg. het laatste kwartaal van 2008 heeft de Europese Centrale Bank tot drie maal toe de rente met 0,5% verlaagd. de begroting 2008 is rekening gehouden met een gemiddelde rentestand van 4%. De lange rente (10 jaar fixed) steeg in het eerste halfjaar van 4,3% (januari 2008) naar uiteindelijk de hoogste rentestand van 5,1%. De rente daalde vervolgens in het derde kwartaal naar een rentestand van 4,7%. Ultimo 2008 bedroeg de stand van de lange rente 4,7%. de verslagperiode is geen gebruik gemaakt van een rentevisie. de verslagperiode is geen gebruik gemaakt van derivaten.

Pagina: 15 van 54

Kasgeldnormering Het begrotingstotaal per 1 januari 2008 is als volgt toe te lichten. Het totaal van de bedrijfslasten bedroeg € 67,8 miljoen en de kosten van grond en hulpstoffenverbruik en uitbesteed werk bedroegen € 6,6 miljoen, hetgeen in totaal € 74,4 miljoen maakt. Kasgeldnorm: het vastgestelde percentage van 8,2% over het begrotingstotaal van € 74,4 miljoen resulteert en een kasgeldlimiet van € 6,1 miljoen. Het verloop laat zich als volgt in beeld brengen: Periode

Netto vlottende schuld +€ 6,3 miljoen +€ 5,5 miljoen +€ 3,3 miljoen miljoen € 3,7 miljoen

Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Gemiddelde 2008

Kasgeldlimiet

Ruimte (+) of Overschrijding (-) +€6,1 miljoen 0,2 miljoen +€6,1 miljoen +€ 0,6 miljoen +€6,1 miljoen +€ 2,8 miljoen +€6,1 miljoen +€ 6,2 miljoen +€ miljoen 2,3 miljoen

De rekenrente voor het korte krediet bedraagt 3,9%. De renteberekening op basis van de hierboven vermelde netto vlottende schuld komt daarmee op € 144.000,-. Overeenkomstig voorgaande jaren was voor 2008 voorzien dat de liquiditeitspositie in het tweede en derde kwartaal als gevolg van salarissen en belasting en sociale lastenbetalingen zou verkrappen, desondanks zijn de liquide tekorten, door toedoen van ontvangsten voortvloeiend uit de in rekening gebrachte restantverlies over 2007 van ad. € 7,6 miljoen (genomen afwaarderingen in 2007), met name in het derde en vierde kwartaal belangrijk afgenomen. het vierde kwartaal trad nog verdere verruiming van de liquiditeitspositie op als gevolg van definitieve subsidietoekenningen. Eind 2008 is het positieve saldo van de liquide middelen € 4,3 miljoen voornamelijk tot stand gekomen door de betaling van de afkoopsom van totaal € 4 miljoen van twee uittredende gemeenten, Barendrecht, uit de Gemeenschappelijke Regeling. Renterisico normering De vaste schuld per 1 januari 2008 bedraagt € miljoen. De renterisico norm is als volgt weer te geven. De renterisico is gedefinieerd als het bedrag aan leningen dat in een bepaald jaar aan renteaanpassing onderhevig is. De renterisico norm is: het vastgestelde percentage over de vaste schuld. Er geldt een minimum van € 2,5 miljoen. De bepaling van het renterisico per 1 januari 2008 is als volgt: Omschrijving

Bedrag in Min. Euro's

1a 1b 2

Renteherziening op vaste schuld o/g Renteherziening op vaste schuld u/g Netto renteherziening vaste schuld

3a 3b 4

Nieuw aangetrokken schuld Nieuw verstrekte leningen Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b)

5 6 7

Betaalde aflossingen Herfinanciering (laagste van 4 en 5) Renterisico op vaste schuld

- 3b) -

3,7 0,0

Pagina: 16

54

Bepaling van de ruimte c.q. de overschrijding ten opzichte van de renterisico norm 2008. Omschrijving

Bedrag in Min. Euro's

8 9 10

Stand vaste schuld per 1 januari 2008 Percentage conform ministeriele regeling Renterisico norm (8 * 9)

12,8 20% 2,6

10 7 11

Toets renterisico norm Renterisico norm Renterisico op vaste schuld Ruimte ( + ) / overschrijding ( - ) ; (10 - 7)

2,6 0,0 2,6

Valutarisico en koersrisicobeheer Er zijn in de verslagperiode geen valuta en koersrisico's gelopen. Ondernemingsfinanciering De investeringen in 2008 laten zich in vergelijking met de begroting 2008 als volgt in beeld brengen: Omschrijving Werkelijke Begrote Tekort uitgaven uitgaven Machines, inventarissen e.d. Wagenpark Computerapparatuur Verbouwing Pascalstraat

€ 0,6

€ 0,4

+€ 0,2 +€ 0,6 +€ 0,3

€ 0,0

Totaal investeringen

+€

De investeringsbegroting 2008 is in verband met de activering van de (financial) geleasede computerapparatuur ruim overschreden met € 0,6 miljoen. De investering omvat de aanschaf van computerapparatuur over de laatste 5 jaar minus de afschrijvingen (20% op jaarbasis). De leningenportefeuille geeft ultimo december 2008 het volgende beeld (bedragen euro's): Verstrekker

Soort lening

Lening BNG 40.0094577 Lineair Lening BNG 40.0094578 Lineair Lening BNG 40.0097704 Lineair Lening BNG 40.0094573 Fixe Lening BNG 40.0094574 Fixe Lening BNG 40.0094576 Fixe Lening BNG 40.0097705 Lineair Lening BNG 40.0097706 Lineair Lening BNG 40.0099316 Lineair

Jaar laatste aflossing 2009 1.300 2022 700

Nominaal bedrag

3.000

2028

1.100 1.100

2009 2010

1.000

2011 2013

900 900 900 900 900

Lening BNG 40.0099317 Lineair Lening BNG 40.0099318 Lineair Lening BNG Renovatie

1.675

Lening BNG 40.0101890 Lineair

2.500

Tot. leningenportefeuille

16.875

2015 2015 2017 2018 2008

Rente

5,00% 5,49%

duizenden

Opname Aflossing Stand Stand per per 1-1-2008 31-12-2008 325 186 139 516 2.460

35 120

481 2.340

5,62% 5,67%

1.100 1.100

3,89%

1.000 585

90

4,05% 4,18%

638 655

75 82

1.100 1.000 495 563 573

4,38%

692 707

69 64

623 643

1.747

1.747

1.250

1.250

-

12.775

3.718

9.057

3,63%

1.100

Pagina: 17

54

De gemiddelde financieringslasten van deze leningen bedragen circa 4,6% (2006: 4,6%). De huidige rente van een jaar fixe lening ligt op 4,7%. De rentekosten op de bestaande leningen bedroegen ruim 0,6% van het begrotingstotaal. Kasbeheer Drechtwerk heeft gunstige condities afgesproken voor wat betreft tekorten en tegoeden. Er is een totale rekening-courantfaciliteit van € 7,9 miljoen. de verslagperiode bedroeg de gemiddelde tekortstand € 3,7 miljoen, met als hoogste stand ultimo april ad. € 6,8 miljoen. Ultimo december is er geen tekort op de rekening-courant BNG. Het totaal van de vlottende activa (voorraden en debiteuren) bedroeg € 6,7 miljoen en het saldo van de liquide middelen en overige vorderingen bedroeg € 4,9 miljoen. De stand van de post handelsdebiteuren bedroeg € 4,5 miljoen, hetgeen ten opzichte van de netto-omzet van 2008 (€ 25,1 miljoen) bedroeg. Dit komt neer op een gemiddelde debiteurentermijn van circa 66 dagen. Dit is een daling ten opzichte van 2007 73 dagen) met 7 dagen. Gezien de liquiditeitspositie vinden er geen uitzettingen van geldmiddelen plaats. Administratieve organisatie De administratieve procedures die gevolgd moeten worden om volledig conform het Treasurystatuut te handelen zijn in het vierde kwartaal van 2008 afgerond. het kader van de functiescheiding hebben de procuratiehouders geen toegang tot de administratie en heeft de financiële administratie geen toegang tot de autorisatiecodes. Bankbescheiden worden direct naar de administratie gestuurd en verwerkt. Eind 2008 is de nieuwe mandaatregeling in werking getreden. Deze mandaatregeling is een actualisering van de vorige regeling die in 2004 was vastgesteld. Verbonden partijen Gemeenten De gemeenten die deelnemen in de Gemeenschappelijke regeling Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden zijn aan te merken als verbonden ledere gemeente is met een lid in het Algemeen Bestuur vertegenwoordigd. De afgelopen jaren kenmerkte zich door de oplopende exploitatietekorten als gevolg van een terugtredende (rijks-)overheid met betrekking tot de rijksbijdrage. Cao-verhogingen SWworden onvoldoende gecompenseerd door verhoging van de rijksbijdrage. Dit legt een forse financiële druk bij de deelnemende gemeenten. Convenant 2008: het Algemeen Bestuur zijn de convenanten 2008 tussen Drechtwerk en de deelnemende Gemeenten vastgesteld. deze convenanten worden het aantal detacheringen of begeleid werkenplaatsingen en de daarbij te realiseren financiële targets beschreven. Op deze wijze wordt het voor gemeenten extra aantrekkelijk gemaakt om meer diensten van Drechtwerk af te nemen onder het motto: liever meer werk dan geld'. Kortom verder invullen van de maatschappelijke verantwoordelijkheid door gemeenten voor de en het beperken van de verliezen van Drechtwerk. Waar gaat het concreet om? - Een af te nemen bedrag per gemeente gedefinieerd aan diensten en producten. En mede ter invulling van het genoemde target, het plaatsen van per gemeente aangegeven aantal SW-medewerkers (detacheren en begeleid werken) in de eigen gemeentelijke organisatie of bij aan de gemeente gelieerde instellingen. Drechtwerk en de in haar deelnemende gemeenten stellen een totaal minimum uitbestedingdoel aan werkzaamheden voor de gemeenten tezamen vast op basis van het aantal SW-medewerkers (jaar 2004) per gemeente (gewicht 50%) en het aantal inwoners per gemeente (gewicht 50%). Deze uitgangsberekening is gebaseerd op het prijspeil van 2004. Er is rekening gehouden met een gemiddelde indexering van 2% per jaar. Totaal is dit, over

Pagina: 18

54

de periode van 2004 tranches (5% + 5% =

2009, Voor 2008 en 2009 wordt een inhaalslag over twee toegepast.

De verantwoording van de convenanten 2008: • Berekening bonus/malus omzetten convenanten Gemeente

Realisatie 2007

Alblasserdam Dordrecht Graafstroom Hendrik Ambacht Hendrik Ambacht

166 301 2.262 33 211

424 795 429 624

271 402 2.624 65 307 15 61 0 516 753 532 1.016

5.268

5.644

6.562

(2) 23

Deelnemende gemeenten

Realisatie 2008

259 367 2.507 97 232 15 111 18 421 588 394 636

(3) Papendrecht Ridderkerk Sliedrecht Zwijndrecht

Target 2008

Onderrealisatie gemeente

Overrealisatie gemeente

Malus gemeente (67%)

Bonus gemeente (33%)

12 35 117

4 11 39 -21

-32 75 -50 -18

25 -34 -18

95 165 138 380 -100

1.018

31 54 46 126 -73

1) Gefactureerde omzet aan gemeenten inclusief onderhanden werk positie. 2) € verhoging taakstelling vanuit 2007 3) 1/3 deel van € 55.000 verhoging taakstelling vanuit 2008 (restant verdeeld over 2009 en

•

Berekening malus plaatsingen detacheringen en/of Begeleid werken

Gemeente Target 2008 In aantal fte's

Realisatie 2008 In aantal fte's

Alblasserdam Barendrecht Dordrecht Graafstroom Hendrik Ido Ambacht Nieuw-Lekkerland Papendrecht Ridderkerk Sliedrecht Zwijndrecht

4,0 2,0 53,0

1,0 6,0 8,0 7,0 10,0

2,4 1,6 14,9 9,7 5,1 15,9

Deelnemende gemeenten

94,0

113,4

9,7 6,1 47,0

realisatie gemeente In aantal fte's

Overrealisatie gemeente In aantal fte's

Malus gemeente (€ 7.500) in duizenden euro's

5,7 4,1 -45

-6,0 0,0 0,4 0,6 8,9 1,7

-14

-1,9 5,9 -7,9

27,3

-59

Samenvatting: Pagina: 19 van 54

336

Gemeente

Malus gemeente o.b.v. gerealiseerde omzetten 2008

Malus gemeente o.b.v. realisatie plaatsingen detacheringen en begeleid werken 2008

Papendrecht Ridderkerk Sliedrecht Zwijndrecht

-52 -

31 54 45 126

-45 -14 -

Deelnemende gemeenten

-73

335

-59

Alblasserdam Barendrecht Dordrecht Graafstroom Hendrik Ambacht

-

Bonus gemeente o.b.v. gerealiseerde omzetten 2008

4 11 39 25

Bonus/malus regeling gemeente 2008

De bonus- en malusregeling wordt verrekend bij de verde ing van het tekort over het verslagjaar 2008 (zie berekening bijdrage gemeenten in het tekort over 2008). B.V. Drechtwerk bekleedt in overheidsland een bijzondere positie. Enerzijds is Drechtwerk een publieke rechtspersoon in de vorm van een gemeenschappelijke regeling, die de Wet Sociale Werkvoorziening uitvoert in opdracht van gemeenten. Anderzijds opereert Drechtwerk als aanbieder van diensten en producten- te midden van diverse private markten en ondernemingen. Op deze markten wordt flexibiliteit gevraagd, ook op het gebied van aanstelling en ontslag. Deze flexibiliteit kan echter niet altijd gegeven worden ten aanzien van het ambtelijk personeel binnen Drechtwerk. Dit ondermijnt de concurrentiepositie van Drechtwerk als onderneming. Een ambtenaar die buiten zijn schuld - zijn baan bij de overheid kwijtraakt, moet voor zijn uitkering bij diezelfde overheid aankloppen. Het principe van de wachtgeldregeling is zodanig van aard, dat de kosten voor de uitkering voor rekening komen van de voormalige werkgever. Een oplossing voor dit flexibiliteitvraagstuk is gevonden in het oprichten van een personeelsB.V.; WerXaam met ingang van 1 januari 2006. Hiermee kan flexibeler worden omgegaan met de beëindiging van contracten van Van een wachtgeldverplichting voor de werkgever is in dit geval geen sprake. De oprichting van WerXaam B.V. voldoet aan de volgende voorwaarden: - Toetreding tot de geschiedt alleen voor personeel in dienst vanaf 1 januari 2006. Toetreding van het huidige ambtelijke personeel geschiedt alleen op vrijwillige basis. - Om te voorkomen dat een derde rechtspositie in de Drechtwerkorganisatie tot teveel arbeidsvoorwaardelijke verschillen leidt, wordt in de arbeidsvoorwaardenregeling van de personeels-bv zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande ambtelijke rechtspositie. Stimulans B.V. Stimulans B.V. was tot 2007 het re-integratiebedrijf voor Drechtwerk. Re-integratietrajecten voor de gemeenten in het kader van de Wet Werk en Bijstand alsmede trajecten voor de in het kader van de Wet Arbeidsongeschiktheid werden uitgevoerd onder de vlag van een aparte entiteit Stimulans B.V. Vanaf 2007 heeft Drechtwerk zich met name geconcentreerd om leerwerkplekken aan de gemeenten (Werkplaats) aan te bieden. Daarmee is ook een eind gekomen aan de re-integratieactiviteiten van Stimulans B.V. (lees: Drechtwerk) en bestaat er ook niet meer de noodzaak om nog langer een aparte entiteit als een Besloten Vennootschap in stand te houden. 2009 zal Stimulans B.V. dan ook opgeheven worden.

Pagina: 20 van 54

4 11 -6 -21 25 -52 31 54 31 126 203

Vergelijking met de (gewijzigde) begroting 2008 onderstaande toelichting zijn de gerealiseerde cijfers 2008 ten opzichte van de (gewijzigde) begroting 2008 van achtereenvolgens de netto-opbrengsten, de bedrijfslasten, het subsidietekort, de buitengewone lasten en baten en de gemeentelijke bijdragen in het tekort. de toelichting op de resultatenrekening zijn de cijfers over 2008 weergegeven ten opzichte van de gerealiseerde cijfers van 2007. Totaal opbrengsten Bedragen in duizenden euro's

Toegevoegde waarde Overige opbrengsten Totaal opbrengsten

Werkelijk 2008 18.194 447 18.641

Begroting 2008

Verschil

18.024 663 18.687

170 -216 -46

De toegevoegde waarde is bijna € 0,2 miljoen hoger in 2008 uitgevallen. De voornaamste oorzaak is gelegen in het feit dat de deelnemende gemeenten meer omzet in de dienstverlenende sector hebben kunnen plaatsen bij de Drechtwerk-onderdelen Personeel, Groen en facilitair. het directieverslag worden per bedrijf de resultaten met betrekking tot de toegevoegde waarde verder toegelicht. De overige opbrengsten zijn € 0,2 miljoen lager in 2008 uitgevallen. De voornaamste lagere inkomsten is veroorzaakt bij het bedrijf Drechtwerk Personeel (€ inzake activiteiten Werkplaats.

Kosten niet-gesubsidieerde medewerkers Bedragen in duizenden euro's

Salarissen ambtelijke medewerkers Salarissen gecontracteerde medewerkers Medewerkers niet in loondienst Totaal kosten niet-gesubsidieerde medewerkers

Werkelijk 2008 -5.491 -4.040 -357 -9.888

Begroting 2008

Verschil -126 49 55 -22

-5.365 -4.089 -412 -9.866

De overschrijding van salariskosten ambtelijke medewerkers laat zich als volgt in beeld brengen: • Minder ambtelijk personeel (gemiddeld) dan begroot (1 fte) € 60.000 • Het gemiddeld salaris is te laag ingezet (€ 2.000 x 93 fte) • Gecontracteerde medewerkers: gemiddeld 5 fte meer dan Begroot (o.a. met een contract van 1 jaar) 260.000 Het gemiddeld salaris is te hoog ingezet (€ 3.750 X 83 fte) € Overige personeelskosten Bedragen in duizenden euro's

Vervoerskosten SW medewerkers Overige personeelskosten SW medewerkers Overige personeelskosten niet-SW medewerkers Totaal overige personeelskosten

Werkelijk 2008 -1.001 -622 -242 -1.865

Begroting 2008 -1.133 -760 -319 -2.212

Verschil 132 138 77 347

De onderschrijding van de werkelijke kosten voor woon-werkverkeer (als onderdeel van de vervoerskosten SW medewerkers) ten opzichte van de begroting 2008 is het gevolg van een lagere tariefsverhoging van het openbaar vervoer (-3%) en niet uitbetaalde vervoerskosten in verband met ziekte.

Pagina: 21 van 54

Het begrotingsvoordeel dat behaald is bij zowel de overige personeelskosten SW als nietSW personeel is voornamelijk veroorzaakt door lagere studiekosten. Resultaat Begeleid Werken Bedragen in duizenden euro's

Begeleid Werken Subsidie Begeleid Werken Resultaat Begeleid Werken

Werkelijk 2008 -550 1.961 1.411

Begroting 2008 -624 2.238 1.614

Verschil 74 -277 -203

De onderschrijding (negatieve) van het resultaat begeleid werken ten opzichte van de begroting 2008 is als volgt samengesteld: • Positief: Het gemiddelde bedrag loonsuppletie is in realiteit ruim € 200 lager dan het begrote bedrag ad. € 7.800. Het voordeel komt hierdoor o.b.v. 74 fte op € 15.000. • Positief: de subsidie Begeleid Werken is een restant bonusuitkering over 2007 van €21.000 verwerkt. • Negatief: Het gemiddelde bedrag subsidie 2008 (€ 26.300; dit bedrag is exclusief de bonus begeleid werken ad. € 3.000 per fte) is in realiteit € lager dan begroot (€ 28.000). Het nadeel komt hierdoor o.b.v. 74 fte op • Negatief: Het gemiddeld aantal begeleid werkers over 2008 is 73 fte tegenover een begroot gemiddelde van 80 fte. Het resultaat begeleid werken is per fte € (subsidie € 26.300 minus loonsuppletie € 7.500). Het nadeel komt hierdoor o.b.v. 6 fte's Algemene kosten Bedragen in duizenden euro's

Afschrijvingen vaste activa Rentekosten Onderhoudskosten Energiekosten Huur Belastingen en verzekeringen Kantoorkosten Verkoopkosten Overige kosten Totaal algemene kosten

Werkelijk 2008 -1.588 -586 -1.280 -1.263 -719 -468 -663 -324 -1.029 -7.920

Begroting 2008 -1.260 -663 -1.045 -1.237 -735 -480 -731 -391 -1.424 -7.966

Verschil -328 77 -235 -26 16 12 68 67 395 46

Afschrijvingen vaste activa: De werkelijke investeringen in 2008 zijn uitgekomen op € 1,8 miljoen (begroot € 1,0 miljoen). De belangrijkste afwijking is de investering van de oorspronkelijk geleasede computerapparatuur van € 0,6 miljoen. Dit betekent een extra afschrijving in 2008 van € 0,2 miljoen (de leasekosten computerapparatuur ad. € 0,3 miljoen kwamen hierdoor te vervallen). Bovendien waren er in 2008 extra investeringen benodigd voor het wagenpark bij met name Drechtwerk Groen, hetgeen een extra afschrijvingslast betekende van € 0,1 miljoen. Rentekosten: De werkelijke rentekosten op liquide middelen (exclusief rente langlopende leningen: € 452.000) komen in 2008 € 77.000 lager uit ten gevolge van snellere betalingen inzake bijdrage verlies en subsidie SW dan begroting (€ 212.000) en kwam uit op € Een verdere uiteenzetting over de rentelasten wordt in de treasury paragraaf behandeld. Onderhoudskosten: De onderhoudskosten voor gebouwen, installaties en machines betreffen correctief onderhoud. Dit houdt in dat de kosten van herstel ad hoc plaatsvinden en van jaar tot jaar kunnen fluctueren, hetgeen voor 2008 € 235.000 hogere onderhoudskosten met zich

Pagina: 22 van 54

meebracht. De kosten voor maatwerk of advieskosten computersoftware worden sinds het tweede halfjaar van 2008 niet langer ondergebracht in een leaseconstructie en direct ten laste van de onderhoudskosten computerapparatuur gebracht (extra last 2008: € 74.000). Kantoorkosten: Met name de kosten voor telecommunicatie en kantoorbenodigdheden onderschreden de begroting 2008 met € 68.000. De oorzaak van de onderschrijding van de kosten voor telecommunicatie van ad. € 34.000 is grotendeels toe te wijzen aan een kortingsregeling op de tarieven van mobiele telefonie. Verkoopkosten: De onderschrijding van de verkoopkosten met € 67.000 ten opzichte van de begroting 2008 is met name veroorzaakt door een lagere afzet van veilingproducten door Drechtwerk Kassen. Lagere afzet van producten op de veiling betekent lagere veilingkosten en is onderdeel van de strategie van Drechtwerk Kassen om buiten de veiling om andere afzetmogelijkheden te benutten en daarmee kostenbesparingen te realiseren. Overige kosten: Onderschrijding van de overige kosten met € 0,4 miljoen ten opzichte van de begroting 2008 laten zich als volgt in beeld brengen: • Leasekosten computerapparatuur; Door activering van de aanschaffingen van computerapparatuur van de afgelopen 5 jaar en de eenmalige afboeking van de boekwaarde van de computerapparatuur (inclusief kosten) langer dan 5 jaar (€ miljoen) kunnen de leasekosten computerapparatuur voor een bedrag van € 0,3 miljoen vervallen. • Resultaat desinvesteringen; Door de verkoop van machines bij Drechtwerk Metaal & Assemblage kon een eenmalige boekwinst van € 0,1 miljoen worden behaald. Subsidieresultaat Bedragen in duizenden euro's

Salarissen SW Rijksbijdrage Subsidietekort

Werkelijk 2008 -46.742 43.818 -2.924

Begroting 2008 -47.475 43.631 -3.844

Verschil 733 187 920

Het lagere subsidietekort ten opzichte van de begroting 2008 wordt als volgt verantwoord: • Salarissen SW: Enerzijds fte hoger dan begroot betekent hogere salariskosten voor een bedrag van € 40.000, daarnaast is de gemiddelde loonsom van het SWpersoneel te hoog ingeschat (+/- 470 euro per fte) ad. € 773.000. Per saldo betekent dit lagere loonkosten SW ad. € 733.000. • Rijksbijdrage: De begrote subsidie per SE was te hoog ingezet (begroot: € 26.443 gemiddeld per SE tegenover realiteit 2008: € 26.143 gemiddeld per SE). Dit betekent een subsidienadeel van € 503.000. Daartegenover kwam het aantal 26 hoger dan begroot uit waardoor een subsidievoordeel van € 690.000 ontstond. Per saldo betekent dit hogere subsidie SW ad. € Buitengewone baten en lasten Bedragen in duizenden euro's

Buitengewone baten Buitengewone lasten Totaal buitengewone baten en lasten

Werkelijk 2008 200 -1.520 -1.320

Begroting 2008 0 -281 -281

Verschil 200 -1.239 -1.039

Buitengewone baten: De voornaamste positieve afwijking van € 200.000 ten opzichte van de begroting 2008 betrof de vrijval van het verlofstuwmeer ad. € 78.000.

Pagina: 23 van 54

Buitengewone lasten: De buitengewone lasten komen in 2008 uit op € 1.520.000 ten opzichte van een begroot bedrag van €281.000 (voorziening verlofsparen en BTW). De overschrijding laat zich als volgt in beeld brengen: Bijzondere posten: Voorziening afbouw Econocom lease

Werkelijk 2008

Begroting 2008

Verschil

-794

-794

-80

-80

/1 Voorziening voormalig personeel Dotatie verlofsparen Afboeking malusregeling convenant met gemeenten Voorziening bestuurskosten diverse onderzoeken Voorziening juridisch geschil met voormalige directie Afboeking subsidie bedrijfsvervoer 2007 Diverse buitengewone kosten Totaal

-140

-200

60

-70

-70

-150

-150

-75

-75

-40

-40

-171 -1.520

-81

-90 -1.239

De voorziening Econocom lease omvat de afwikkeling van het leasecontract computerapparatuur. De waardering op 1 januari 2008 van de computerapparatuur is bepaald op basis van de investeringen van de laatste verminderd met de afschrijvingskosten. Voortvloeiend uit de waardering van de boekwaarde minus de totale leaseverplichting tot en met ontstond een boekverlies op computerapparatuur van ruim € 1 miljoen, waarvan inmiddels ruim € 0,2 miljoen over het jaar 2008 is afgewikkeld. De drie overige betalingsverplichtingen aan Econocom Lease voor de jaren 2009 zijn in 2008 ten laste van de exploitatie gebracht voor een waarde van € 794.000. De getroffen voorziening voormalig personeel is voor een belangrijk deel de afwikkeling van de uitdiensttreding van de bedrijvencontroller per 1 februari 2009. De dotatie verlofsparen was in begroting 2008 voorzien voor een bedrag van € 200.000, welke slechts ten dele (€ 140.000) door het personeel benut is.

Pagina: 24 van 54

Werkelijk 2008

Gemeentelijke bijdragen Bedragen in duizenden euro's

Begroting 2008

-3.866

Saldo overschot 2008

Verschil

-3.868

2

De bijdrage van de deelnemende gemeenten in het verliessaldo over 2008 is als volgt nader te specificeren:

Deelnemende gemeente

(kolom 1) Gemiddeld aantal personen per gemeente

(kolom 2) Toewijzing bonus/malus convenanten per gemeente

Bedragen in duizenden euro Barendrecht Dordrecht Graafstroom Hendrik Ambacht Papendrecht Ridderkerk Sliedrecht Zwijndrecht

Totaal

(kolom 3) (kolom 4) Bijdrage per Berekende gemeente in het bijdrage in het verliessaldo 2008 tekort van 2008 incl. verrekening (kolom 2+3) bonus/malus regeling convenanten

(kolom 5) Reeds in 2008 gefactureerde bijdrage in het verlies van 2008 o.b.v. de gewijzigde begroting 2008

Aanvullende bijdrage per gemeente (Kolom 4-5)

76 40 1.027 13 41 24 121 152 131 186

-4 -11 6 21 -25 52 -31 -54 -31 -126

171 90 2.307 29 92 54 272 342 294 418

167 79 2.313 50 67 106 241 288 263 292

153 81 2.183 28 89 51 263 331 284 405

14 -2 130 22 -22 55 -22 -43 -21 -113

1811

-203

4.069

3.866

3.868

-2

(*1) Gerealiseerde aantal personen 2008 gebaseerd op gemiddelde over 12 maanden

Pagina: 25 van 54

o

Pagina: 26 van 54

)

Jaarrekening

Pagina: 27 van 54

BALANS PER 31 DECEMBER 2008 ACTIVA

2008

2007

duizenden euro's

Vaste activa Immateriële vaste activa

10

1

21

Materiële vaste activa

10.894

Financiële vaste activa

74 11.153

10.989

Vlottende activa Voorraden Vorderingen Overlopende activa Liquide middelen

2.140 4.685

1.743 14.225

301

850 526

4.430 11.556

17.344

22.709

28.333

P.J.E. Vaags Algemeen Directeur

Pagina 28 van 54

BALANS PER 31 DECEMBER 2008 PASSIVA

2008

2007

2.774

3.259

7.282

10.804

duizenden euro's

Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve Eigen vermogen

Voorzieningen

Schulden op lange termijn Leningen Vlottende passiva Kortlopende schulden Overlopende passiva

J.

6.311 6.342

13.365 905 12.653

14.270

22.709

28.333

Spigt

Voorzitter Bestuur

Pagina 29 van 54

}

."1

Pagina 30 van 54

RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's

2008

Toegevoegde waarde opbrengsten

.1

18.194 447

Totaal opbrengsten

Begroting 2008

2007

18.024 663

16.587 619

18.687

17.206

Salarissen Ambtelijk medewerkers Salarissen Gecontracteerde medewerkers Medewerkers niet in loondienst

5.491 4.040

5.365 4.089

5.629 3.024

357

412

661

Kosten niet-gesubsidieerde medewerkers

9.888

9.866

9.314

Overige personeelskosten

1.865

2.212

1.871

Resultaat begeleid werken

1.411-

1.614-

Afschrijvingen vaste activa

1.588

1.260

586

663

797

1.280 1263

1.045 1.237

1.092 1.168

719 468 663 324

735 480 731 391

657 466 750 365

1.029

1.423

2.128

7.920

7.966

8.863

378

257

46.742 43.818

47.475 43.631

Rentekosten Onderhoudskosten Energiekosten Huur Belastingen en verzekeringen Kantoorkosten Verkoopkosten Overige kosten Algemene kosten Operationeel resultaat Salarissen Wsw-medewerkers Rijksbijdrage Wsw-medewerkers

9911.440

1.85146.700 43.437

Subsidieresultaat

2.924-

3.844-

3.263-

Buitengewone baten en lasten

1.320

281

7.608

Resultaat voor gemeentelijke bijdragen

3.866-

3.868-

Gemeentelijke bijdragen

3.866

3.868

12.722

Exploitatieresultaat

Pagina 31 van 54

•

Pagina 32 van 54

)

KASSTROOMOVERZICHT 200S duizenden euro's

2008

2007

Operationele activiteiten Exploitatieresultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Afschrijvingen financiële vaste activa Vrijval respectievelijk dotatie van voorzieningen Veranderingen in werkkapitaal: Vorderingen Voorraden Kortlopende schulden Totaal aanpassingen Kasstroom uit operationele

Mutatie in liquide middelen in het boel Liquide middelen per 1 januari Liquide middelen per 31 december Mutatie in liquide middelen in het boekjaar

10.088 3971.614-

7.64531 1.711

9.176

2.0852.085-

1.80052

B

Financieringsactiviteiten Aflossingen langlopende schulden Nieuw opgenomen langlopende schulden Kasstroom uit

13 1427 2.378

A

Investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

11 1.577 4485-

C A+B + C

1.38634.763

1.748-

3.374

3.623-

1.97172

3.523-

1.899-

3.905

609-

526 4.431 3.905

1.135 526 609-

Pagina 33 van 54

Grondslagen van definanciëleverslaggeving Inleiding Onderstaande samenvatting van de grondslagen waarop definanciëleverslaggeving is gebaseerd, is bedoeld als leidraad voor een juiste interpretatie van definanciëleoverzichten. De jaarrekening voldoet aan de voorschriften Besluit Begroting en Verantwoording 2004 (B.B. V. 2004). In overeenstemming met de 2004 zijn de in Stimulans V. en WerkXaam B.V. tegen historische kostprijs opgenomen in de jaarrekening. Tenzij anders vermeld, zijn de bedragen in duizenden euro's weergegeven. Algemene grondslagen De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van c.q. historische kostprijs. De activa en passiva zijn opgenomen tegen nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voorzover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in het resultaat opgenomen indien zij vóór het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Balans Vaste activa Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa verband houdend met ontwikkelingskosten wordt gewaardeerd tegen of Afschrijving vindt plaats op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs. Eventuele betreffende bij de BNG afgesloten leningen worden lineair afgeschreven gedurende de looptijd van de nieuw afgesloten leningen. Materiële vaste activa De waardering van de materiële vaste activa geschiedt tegen de verkrijgingsprijs verminderd met lineair berekende gebaseerd op de geschatte economische levensduur. Met uitzondering van terreinen, vindt afschrijving plaats op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Op terreinen wordt niet afgeschreven Financiële vaste activa Leningen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, voor zover nodig rekening houdend met een voorziening voor Deelnemingen worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere nettovermogenswaarde. Drechtwerk is 100% aandeelhouder van Stimulans BV en Werxaam BV, beiden gevestigd te Dordrecht. Vlottende activa Voorraden De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen vaste verrekenprijzen, gebaseerd op de gemiddelde kostprijs of lagere marktwaarde, en eventueel verminderd met een voorziening voor incourantheid. Waarderingsverschillen tussen standaard verrekenprijs en kostprijs of lagere marktwaarde worden als bedrijfsresultaat verantwoord. Halffabrikaten, eindproducten en onder handen werken worden gewaardeerd tegen de kostprijs of lagere marktwaarde, voor zover noodzakelijk onder aftrek van een voorziening voor incourantheid. De overige voorraden worden gewaardeerd tegen de historische inkoopprijs.

Pagina 34 van 54

Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, voor zover noodzakelijk onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Liquide middelen De liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Eigen vermogen Algemene reserve De algemene reserve omvat de cumulatieve exploitatietekorten van Drechtwerk, voor zover die nog niet zijn aangezuiverd. Nog te bestemmen exploitatieresultaat Een nadelig exploitatieresultaat komt volledig voor rekening van de Gemeenten die deelnemen aan de Gemeenschappelijke Regeling c.q. kan worden onttrokken aan de algemene reserve. Een voordelig exploitatieresultaat komt ten gunste van de algemene reserve. Voorzieningen De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Schulden op lange termijn De leningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Het betreft de restantschulden met een looptijd langer dan De bedragen die binnen vervallen, worden opgenomen onder de kortlopende schulden. Vlottende passiva De kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Het betreffen schulden die binnen één jaar vervallen. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Hieronder zijn begrepen de verplichtingen die voortvloeien uit contracten met een looptijd van langer dan eenjaar.

In de toelichting op de resultatenrekening worden de categorieën vermeld. Dit betreft de rubricering van baten en lasten zoals vermeld in de V. 2004. Kengetallen in fte Een aantal kengetallen wordt afgeleid van de zogenaamde fte (full time equivalents). Daarmee worden bedoeld dienstbetrekkingen omgerekend naar een werkweek van 36 uur. Netto-omzet De netto-omzet is de opbrengst van aan derden geleverde goederen en diensten exclusief de over de omzet geheven belastingen en onder aftrek van kortingen. Grond- en hulpstoffenverbruik en uitbesteed werk De kosten van grond- en hulpstoffenverbruik worden berekend op basis van vaste verrekenprijzen. Bij uitbesteed werk gaat het om de aan derden betaalde bedragen. Zowel het materiaalverbruik als het uitbesteed werk is in de bedongen verkoopprijzen begrepen. Pagina 35 van 54

Overige bedrijfsopbrengsten In deze rubriek zijn behalve de huuropbrengsten en specifieke subsidies voor scholing en bedrijfsvervoer tevens opbrengsten begrepen van doorbelastingen van managementkosten en overige diensten aan Stimulans B.V., alsmede de winstuitkering door Stimulans Afschrijvingen vaste activa Dit betreffen de afschrijvingskosten van de materiële en de immateriële vaste activa . De afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur. Rentelasten De rentelasten omvatten de rentelasten over de langlopende schulden en over kredieten in courant. Overige bedrijfskosten Hierin zijn onder meer begrepen de vervoerskosten en de overige personeelskosten. Lonen en salarissen Hieronder worden de salariskosten van de Wsw-medewerkers en de niet-Wsw-medewerkers verantwoord. Het betreft de bruto-bedragen van de uitbetaalde salarissen, vermeerderd met eventuele toeslagen. Op de brutobedragen worden loonsubsidies in het kader van de Wet Vermindering Afdrachten (WVA), alsmede ontvangen WAO-uitkeringen, in mindering gebracht. Sociale lasten De sociale lasten ter zake van de werknemersverzekeringen verschuldigde werkgeverslasten en het werkgeversaandeel in de pensioenvoorziening. Rijksbijdrage Wsw Derijksbijdrage,zoals bedoeld in artikel 8 tot en met 10 van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Gemeentelijke bijdragen De gemeentelijke bijdragen zijn gebaseerd op de Gemeenschappelijke Regeling. De bijdrage van de deelnemende Gemeenten omvat een vast bedrag per medewerker.

Pagina 36 van 54

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2008 duizenden euro's 2008

2007

Kosten van onderzoek en ontwikkeling Boekwaarde per 1 januari Afschrijvingen

21 11

34 13

Boekwaarde per 31 december

10

21

Vaste activa Immateriële vaste activa

De afschrijvingen op deze investeringen geschieden in 3 jaar ten laste van het exploitatieresultaat. Materiële vaste activa Boekwaarde per 1 januari Investeringen Desinvesteringen Correctie op de boekwaarde Afschrijvingen

0894 1.800

15.698 1.386

9038 1.57710.894

Boekwaarde per 31 december bijlage 1 is het verloop van de materiële vaste activa nader gespecificeerd.

de jaarrekening 2007 is rekening gehouden met afwaarderingen van materiële vaste activa voor de volgende bijzonden posten: - Afwaardering panden aan de Onnesweg 1 3.714- Afwaardering Kassen op basis van impairment 500- Afwaardering machines en inventarissen 4384.652-

- Totaal afwaarderingen materiële vaste activa

Financiële activa Deelneming Bloemenveiling Holland Het onderstaande saldo betreft de participatiereserve van Bloemenveiling Holland. Het verloop is als volgt: Stand per 1 januari 38 Bij: Aandeel 2008 respectievelijk 2007 4 Af: Restitutie aandeel voorgaande jaren

42 -

36 8 44 6

Stand per 31 december

42

38

Deelneming in Stimulans BV Stand per 31 december

18

18

18

18

78

74

Drechtwerk is voor 100% aandeelhouder in Stimulans B.V. Deelneming in BV Stand per 31 december Drechtwerk is voor 100% aandeelhouder in WerXaam B.V. Totaal financiële vaste activa

Pagina 37 van 54

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2008 duizenden euro's 2008

2007

952 466 708 14

1.111 478 101 53

2.140

1.743

2.140

1.743

Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen Eindprodukten en halffabrikaten Goederen in bewerking Overige voorraden Af: Voorziening voor incourantheid Stand per 31 december Vorderingen Debiteuren Stand per 31 december De vorderingen op debiteuren kunnen qua ouderdom als volgt worden gespecificeerd: 1 t/m 30 dagen 31 t/m 60 dagen 61 t/m 90 dagen > 90 dagen

6.253

4.971

412 68 264

763 196 421

Totaal Af: Voorziening voor oninbaarheid

4.608

6.351

Stand per 31 december

4.523

Vorderingen op Gemeenten Stand per 31 december

7.951

De vordering op Gemeenten betreft de definitieve afrekening van de bijdragen in het tekort over 2008 resp. 2007. - Nog te faktureren bijdrage in het tekort van 2008: Resultaat 2008 respectievelijk 2007 3.866 Reeds in rekening gebrachte gemeentelijke bijdrage 3.868-4.771 Nog te faktureren overschot 2008 respectievelijk tekort 2007 27.951 Overige vorderingen Overige vorderingen

164

Stand per 31 december

Totaal vorderingen

21

4.685

Overlopende activa Vooruitbetaalde kosten Nog te ontvangen bedragen

295

650 200

Stand per 31 december

301

850

Pagina 38 van 54

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2008 duizenden euro's 2008 Liquide middelen Stand rekening-courant BNG Stand rekening-courant ING/Postbank Stand rekening-courant ABN-AMRO Bank Kas

2007

3.981

432 16 8

349 13 9 371

4.437 Kruisposten

-6

Stand per 31 december

4.430

Eigen Algemene reserve Stand per 1 januari 2008 Exploitatieresultaat 2007 respectievelijk 2006 Stand per 31 december Nog te bestemmen resultaat Exploitatieresultaat over 2008 respectievelijk 2007 Totaal eigen vermogen Voorzieningen Reorganisatievoorziening Stand per 1 januari Vrijval herziening reorganisatiekosten Aanwending verslagjaar Stand per 31 december De omvang van de reorganisatiekosten voor de periode 2009 tot en met Dit bedrag is als volgt samengesteld: Oorspronkelijke reorganisatievoorziening Aandeel Drechtwerk Oorspronkelijk aandeel deelnemende Gemeenten Vrijval reorganisatievoorziening Vrijval herziening reorganisatiekosten

118

243

78-

125-

40

118

astgesteld op € 40.000. is vastgesteld 13.296 2.72310.573 3.9464776.150

13.296 2.72310.573 3.9464776.150 6.032-

40

118

Voorziening voor inactieven Saldo per 1 januari Vrijval voorziening

2.344 547-

2.867 523-

Stand per 31 december

1.797

2.344

Reorganisatiekosten

tot en met 2008 respectievelijk

Stand per 31 december

t/m 2007

Met ingang van 1 januari 2007 is een voorziening FPU gevormd. De opbouw van de voorziening FPU bestaat uit zowel reguliere jaar en ouder) als tot 61 jaar) voortvloeiend uit reorganisatie-activiteiten. Voorziening voor ADV- en verlofspaarplan Stand per 1 januari Dotatie voorziening

797

638

Stand per 31 december

937

797

Pagina 39 van 54

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2008 duizenden euro's 2008

2007

De voorziening voor ADV- en verlofspaarplan omvat de opgebouwde ADV- en verlofuren door Wsw- en nietDeze voorziening valt maximaal 1 jaar voor pensionering van de betreffende medewerkers vrij. Totaal voorzieningen

2.774

3.259

Schulden op lange termijn Het verloop van de leningen is als volgt: Stand per 1 januari Bij: Nieuw opgenomen leningen Af: Aflossingen op leningen in het boekjaar Stand langlopende leningen per 31 december Af: Aflossingen in komend boekjaar (gerubriceerd onder Korlopende schulden)

12.775

14.674

-

72

3.7189.057 1.775-

1.97112.775 1.971-

7.282

10.804

Crediteuren Betalingen onderweg Af: Nog te ontvangen creditfacturen

1.891

2.345

Stand per 31 december

1.882

Stand per 31 december de treasuryparagraaf is het verloop en de stand van de leningenportefeuille nader Kortlopende schulden Crediteuren

9-

38 422.341

personeel Stand per 1 Afname respectievelijk toename verlofrechten

658 77-

605 53

Stand per 31 december

581

658

De B.B.V. 2004 staat niet toe dat personeelsgerelateerde reserveringen met een constant karakter worden gewaardeerd. Indien de verlofrechten de constante faktor (32 verlofuren per persoon) overschrijden, worden de overschrijdingen gewaardeerd en worden als verlofrechten onder de kortlopende schulden opgenomen. Aflossingsverplichtingen langlopende leningen De omvang per 31 december valt als volgt te specificeren: Aflossingsverplichtingen

in volgend boekjaar

1.775

1.971

BNG Stand per 31 december

Pagina 40 van 54

TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2008 duizenden euro's 2008

2007

1.756

1.676

133 86 97

124 137 78

Stand per 31 december

2.072

2.015

Totaal kortlopende schulden

6.311

13.364

Overige schulden Loon- en premieheffingen Premies sociale wetten USZO Omzetbelasting Diverse overige schulden

Overlopende passiva Nog te betalen posten Vooruitontvangen opbrengsten

4.128

707

Stand per 31 december

6.342

905

de nog te betalen posten is voor een bedrag ad circa € begrepen aan nog te ontvangen fakturen en voor circa € 100.000,- inzake nog te betalen rente over langlopende leningen. de vooruitontvangen posten zijn de afkoopsommen voor de gemeenten Barendrecht en Ridderkerk wegens uittreding per 1 januari 2009 uit de Gemeenschappelijke Regeling begrepen. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Drechtwerk heeft langlopende huurovereenkomsten inzake diverse bedrijflokaties voor circa € op jaarbasis en een erfpachtcanon van € 250.000,- op jaarbasis inzake de bedrijfsterreinen aan de Onnesweg 1 te Dordrecht. De leaseverplichtingen voor bedrijfsmiddelen bedragen circa € 75.000,- op jaarbasis. De betalingsverplichtingen voor de vakantiegeldrechten en bedragen circa € 2 miljoen.

Pagina 41 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie

2008

Begroting 2008

2007

Opbrengsten 3.4 Netto-omzet 3.4 Kosten van grond- en hulpstoffenverbruik en uitbesteed werk Toegevoegde waarde

25.070 6.875

24.654

18.194

18.024

23.608

Ten opzichte van 2007 steeg de netto-omzet met € miljoen (+ 6%). De kosten van grond- en hulpstoffenverbruik en uitbesteed werk daalden met ruim 2% (€ 145.000). Deze kosten zijn volledig doorbelast aan de afnemers. De toegevoegde waarde steeg derhalve met ruim € miljoen (+ 9,7%).

Totaal produktieve uren Drechtwerk Aantal produktieve uren per fte Toegevoegde waarde per produktief uur (in euro's)

1.664.774 1.008 10,93

1.680.000 1.000

1.650.729

22 54 81 20

25 845 40 112 406

945

Overige opbrengsten 3.4 3.4 3.4 4.2 34 4.2

Opbrengst afval Prijsverschillen inkopen Huuropbrengst gebouwen Bijdragen bedrijfsvervoer Subsidie scholing Overige opbrengsten

270

27 21 45 40 127 403

Totaal overige opbrengsten

447

663

619

18.641

18.687

17.206

5.491 4.040

5.365 4.089

5.629 3.024

357

412

661

9.888

9.866

9.314

4791

4.739

4.895

255 445

179 448

272 462

5.491

5.365

5.629

Overige opbrengsten

Totaal opbrengsten Kosten

medewerkers

Salarissen ambtelijk medewerkers 3.4 Salarissen gecontracteerde medewerkers 3.4 Medewerkers niet in loondienst Totaal kosten niet-gesubsidieerde medewerkers Salarissen ambtelijk medewerkers Bruto salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Totaal salarissen ambtelijk medewerkers

Pagina 42 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie Ambtelijk medewerkers De salariskosten ambtelijk medewerkers daalden in 2008 met als volgt in beeld te brengen:

2008

ten opzichte van Nominaal

CAO 2007/2008 Salarisverhoging per 1 februari 2007 Salarisverhoging per 1 juni 2007 Salarisverhoging per 1 juni 2008 Verhoging eindejaarsuitkering (van 3,5% naar 5%) Overige 2008 Incidenteel (salariswijzigingen, periodieken Daling van gemiddeld 6 fte Verlaging sociale lasten Verhouding sociale lasten/salarissen in % :

2,20% 2,20%

Begroting 2008

2007

Deze daling is Effectief 0,10% 0,90%

0,70% -6,50% -0,40% 13

16

94,1 78,3

99,3 52,5

59.083 48.556

57.047 52.218

56.688 57.592

3.4 Vervoerskosten Wsw-medewerkers 3.4 Eigen bijdrage vervoer Wsw-medewerkers

1.053 52-

1.183 50-

1.062 49-

Vervoerskosten Wsw-medewerkers

1.001

1.133

1.013

Studiekosten Werkkleding Kerstpakketten Jubilea, recepties e.d. Overige kosten

310 157 67 35 53

414 141 65 48 92

219

Overige personeelskosten Wsw-medewerkers

622

760

583

Vergoeding reis- en verblijfkosten 3.4 Aanstellingskosten 3.4 Studiekosten 3.4 Overige personeelskosten

68 57 104 14

71 88 133 27

55 131 72 17

Overige personeelskosten

242

319

275

1.865

2.212

1.871

16

Gemiddelden per fte Ambtelijk medewerkers Gecontracteerde medewerkers Salarissen en sociale lasten per fte (bedragen in €) Ambtelijke medewerkers Gecontracteerde medewerkers Overige personele kosten

3.4 3.4 4.2 4.2 3.4

Totaal overige personeelskosten

91 41 11

Pagina 43 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie 3.4 Loonsuppletie begeleid werken Subsidie begeleid werken Resultaat begeleid werken Aantal begeleid werkers

2008

2008

2007

550 1.961-

624 2.238-

296 1.287-

1.411-

1.614-

991-

73

80

46

de subsidie begeleid werken is vooralsnog geen rekening gehouden met een bonus begeleid werken over 2008. Algemene kosten 2.0 Afschrijvingen materiële vaste activa 2.0 Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen vaste activa

1.577 10

1.260

1.427 13

1.588

1.260

1.440

de bijlagen 1 en 2 wordt nader ingegaan op de mutaties met betrekking tot de materiële vaste en immateriële vaste activa. 2.0 Rente langlopende leningen 2.0 Rente liquide middelen Rentekosten

452

451 212

537 261

586

663

797

de Treasuryparagraaf wordt uitgebreid ingegaan op de ontwikkeling van de rente en de besteding van middelen. 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4

Terreinen Gebouwen Installaties Machines Computerapparatuur Inventarissen Aanschaffingen < € Vervoermiddelen Schoonmaakkosten

5 190 182 213 343 8 94

Onderhoudskosten

91

19 109 138 189 259 13 92 133 94

18

167 207 223 11 107 118 105

1.280

1.045

1.092

De onderhoudskosten van gebouwen, installaties en machines betreft correctief onderhoud, dat wil zeggen gebaseerd op incidentele reparaties, die van jaar tot jaar kunnen fluctueren. 3.1 Elektriciteit 3.1 Gas 3.4 Water Brandstofkosten vervoermiddelen Energiekosten

411 495 14 342

416 508 36 276

407 482 17 261

1.263

1.237

1.168

De tarieven voor gas en electriciteit zijn in 2008 ten opzichte van 2007 vrijwel gelijkgebleven. Het tweejarige contract met de energieprovider loopt op 31 december 2008 Inmiddels is een nieuw contract afgesloten m.i.v. 1 januari 2009 waarbij de tarieven voor zowel gas en electriciteit ten gevolge van de hogere olieprijzen met zullen stijgen.

Pagina 44 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie

2008

3.4 Erfpacht 3.4 Gebouwen 3.4 Bedrijfsmiddelen

3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4

3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4

Begroting 2008

2007

247 311 162

250 392 93

247 260 150

Huur

719

735

657

Onroerende zaakbelasting Milieubelastingen, reinigingsrechten Brand- en bedrijfsschadeverzekering WA-verzekering bedrijf Motorrijtuigenverzekering/-belasting Overige verzekeringen

57 116 83 44 137 31

61 157 92 11 124 35

45 116 126 39 111 30

Belastingen

468

480

466

Telecommunicatie Kantoorbenodigdheden Porti Kosten fotokopieën Kosten Mensenwerk Abonnementen, contributies en vakliteratuur Accountantskosten Vergader- en representatiekosten Diverse overige kosten

94 100 52 94 25 111 63 44 80

129 127 54 81 30 98 80 43 89

103 107 56 100 24 103 91 57 109

Kantoorkosten

663

731

750

131 56 53 84

108 55 119

166 90 32 77

324

391

365

verzekeringen

3.4 3.4 Veilingkosten 3.4 Acquisitiekosten 3.4 Overige verkoopkosten Verkoopkosten

De daling van de veilingkosten betreft een verschuiving van het afzetgebied voor veilingproducten van de veilingen naar de groothandel (veilingkosten worden in rekening gebracht door de veilingcooperaties op basis van een vast percentage van de omzet).

3.4 3.4 2.0 4.2 3.4 3.4 6.0 3.4 3.4 3.4 3.4 3.4

Reis- en verblijfkosten Leasekosten Afschrijving incourante voorraden Oninbare vorderingen Schadevergoedingen Voorraadverschillen Resultaat verkoop materiële vaste activa Externe adviseurs Kosten algemeen beheer en personeelszaken Kosten magazijn en expeditie Kosten bedrijfsrestaurant Diverse overige lasten Overige kosten

121 75 33 22 31 7 97631 37 11 156 3 1.029

98 397 23 8 33 3

120 402 28 100 40

628 36 25 168 5

1.203

1.423

2.128

836 20 197 5

Pagina 45 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie

2008

Begroting 2008

2007

Externe adviseurs Hierin zijn begrepen de kosten Verzuimbegeleiding Kosten veranderplan Diverse kosten externe adviseurs

210 37 384

320

340

308

555

Totaal

631

628

1.203

Holding; directie w.o. accountmanagement inzake convenanten beheerkosten Metaal /Assemblage Diverse overige afdelingen

199

Totaal

384

308

555

Leasekosten Hierin zijn begrepen de kosten van: Bedrijfs- en personenauto's en heftrucks Computerapparatuur Telefooncentrale

64 11

72 290 35

75 299 28

Totaal

75

397

402

7.920

7.966

8.864

378

257

1.852-

46742 43.818

47.475 43.631

Totaal algemene kosten Operationeel resultaat

25 87 73

308

ondergebracht inzake: 82 329 87 62 • 60 114 79 50

Subsidieresultaat 4.2 Salarissen Wsw-medewerkers Rijksbijdrage Wsw-medewerkers Subsidieresultaat

2.924-

3.844-

46.700

3.263-

Salarissen Wsw-medewerkers Bruto salarissen Wsw-medewerkers Sociale lasten Wsw-medewerkers Pensioenlasten Wsw-medewerkers

39.606 3.089 4.047

40.243 3.041 4.191

39.302 3.252 4.146

Totaal

46.742

47.475

46.700

Pagina 46 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's

B.B.V. 2004 Categorie

2008

Begroting 2008

2007

Salarissen De bruto salarissen van de Wsw-medewerkers bleven in 2008 ten opzichte van 2007 nagenoeg gelijk. Inhoudelijk laten de stijgende en dalende factoren zich als volgt in beeld brengen: Nominaal Effectief

CAO 2007/2008 Salarisverhoging per 1 juli 2007 Salarisverhoging per 1 maart 2008 Overige 2008: Daling salarisgemiddelde personeel met € per fte Incidenteel periodieken e.d.) Daling van gemiddeld 33,5 fte

0,60%

0,30% 2,10% -0,60% 1,00% -2,00% -0,80%

Verlaging sociale lasten (waarvan persioenlasten -0,3%) Gemiddelde bezetting in fte Verhouding sociale lasten/salarissen in %

1.651,4 18,02

1.680,0 18

Rijksbijdrage Wsw-medewerkers Uitkering ten laste van het macrobudget t.b.v. begeleid werken Bonusregeling t.b.v. begeleid werken 2007

45 821 1.98221-

45.869 2.238-

Totaal

43.818

43.631

Gemiddelde bezetting in SE (= Subsidie Eenheden)

1

Subsidiebedrag per SE

26.176

Resultaat voor buitengewone resultaat

-

18,82

44.724 1.14913843.437

1.760,0 26.062

24.680

2.546-

3.587-

5.114-

2001.520

281

3227.930

1.320

281

7.608

Buitengewone baten en lasten 3.4 Buitengewone baten 3.4 Buitengewone lasten Buitengewone baten en lasten Buitengewone baten Vrijval verlofrechten personeel Verkoopopbrengst woonhuis Gravendeel Diverse buitengewone baten Totaal

78-

200-

322-

Pagina 47 van 54

TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING 2008 duizenden euro's B.B.V. 2004 Categorie Buitengewone lasten Dotatie ADV- en verlofspaarplan Dotatie verlofrechten personeel Dotatie FPU voorziening Afwaardering activa Kosten voormalig personeel Voorziening kosten bestuur inzake onderzoeken Voorziening kosten bestuur inzake juridisch geschil Voorziening lease Diverse buitengewone lasten Totaal

2008

Begroting 2008

140

200

2007

79 150 75 794 282

40

159 54 2.867 4.652 15

41

183

1.520

281

7.930

-

de post diverse buitengewone lasten zijn een afboeking van de malusregeling Convenant met gemeenten van € 70.000 en een afboeking van de subsidie bedrijfsvervoer over 2007 van € 40.000 begrepen. Resultaat voor Gemeentelijke bijdragen 4.2 Bijdrage Gemeenten

3.866-

3.868-

3.866

3.868

12.722

Bijdrage Gemeenten De aan de deelnemende Gemeenten in rekening gebrachte bijdragen zijn als volgt in beeld te brengen: Exploitatieresultaat 2008 3.866 3.868 Exploitatieresultaat 2007

12.722

Totaal bijdragen gemeenten

12.722

3.866

3.868

Pagina 48 van 54

TOELICHTING KASSTROOMOVERZICHT 2008 Kasstroom uit operationele activiteiten 2008 resulteerd een positieve kasstroom uit operationele activiteiten van bijna € 9,2 miljoen. Aan afschrijvingen met betrekking tot de materiële- en de immateriële vaste activa kwam € miljoen beschikbaar. Aan de voorzieningen werd een bedrag van € gedoteerd voor verlofsparen. Daartegenover werden bedragen voor een totaal van € 0,6 miljoen onttrokken voor reorganisatiekosten (€ miljoen) en kosten (€ 0,5 miljoen). De toename van het werkkapitaal resulteerde in een positieve kasstroom van € 8,1 miljoen. Deze stijging wordt veroorzaakt door een daling van de vorderingen met€ miljoen. De voorraden stegen met € 0,4 miljoen en de kortlopende schulden namen af met € miljoen. Vorderingen: Debiteuren: De daling van de openstaande debiteuren ten opzichte van 2007 € miljoen. Waarvan € miljoen aan ontvangen gemeentelijke bijdragen met betrekking tot het restanttekort over jaar 2007. Vordering op de gemeenten: De vordering op de gemeenten zijn bijdragen van de gemeenten, die op balansdatum nog niet gefaktureerd zijn aan de deelnemende gemeenten. Ten opzichte van 2007 nam de vordering af met € 8,0 miljoen, omdat de vordering over 2007 volledig gefaktureerd is aan de deelnemende gemeenten. Daartegenover ontstond geen nieuwe vordering omdat het werkelijke verlies over 2008 vrijwel gelijk is aan de reeds in het jaar 2008 in rekening gebrachte begrote verlies €3,9 miljoen. De overige vorderingen en transitoria daalden per saldo ten opzichte van 2007 € 0,4 miljoen. Kortlopende schulden: De daling van de kortlopende schulden wordt veroorzaakt door een daling van het rekening courantsaldo bij de BNG €6,4 miljoen, daarnaast daalden de crediteuren met € 0,4 miljoen en de aflossingsverplichting langlopende leningen voor 2009 met € 0,2 miljoen. De transitoria stegen daarentegen € 5,4 miljoen. de transitoria zijn ontvangen bedragen voor totaal € 4,0 miljoen wegens uittredingsvergoedingen van de voormalig deelnemende gemeenten Ridderkerk en Barendrecht begrepen. De nog te betalen posten omvatten nog te betalen bedragen van € miljoen, waarvan de aflossingsverplichtingen aan Lease voor een bedrag ad. € 1,1 miljoen.

Kasstroom uit investeringsactiviteiten De investeringen in materiele vaste activa omvatten de verbouwing aan het huurpand aan de Pascalstraat van Drechtwerk Personeel € 0,3 miljoen. De overige investeringen betroffen met name investeringen in machines ad. € 0,3 miljoen, (vervangings)investeringen in vervoermiddelen van € 0,6 miljoen en de activering van de computerapparatuur overgenomen van Econocom lease ad. € 0,6 miljoen.

Kasstroom uit financieringsactiviteiten De langlopende schulden zijn in 2008 met circa € 3,7 miljoen afgenomen. Het betreft hier een aflossing van € miljoen met betrekking tot de in 2006 afgesloten lening van € 2,5 miljoen met een looptijd van jaar, welke was aangegaan om een overschrijding van wettelijke bepalingen ten aanzien van de hoogte van de kasgeldlimiet te kunnen afwentelen. 2008 is bovendien de langlopende lening inzake de (gestaakte) renovatie aan de Onnesweg 1 ad. € miljoen afgelost. Daarnaast hebben reguliere aflossingen op de lopende leningen plaatsgevonden ten bedrage van € 0,7 miljoen.

Pagina 49 van 54

Pagina 50 van 54

BIJLAGEN

Pagina 51 van 54

MATERIËLE VASTE ACTIVA 2008 Bedragen

Bijlage 1

duizenden euro's

Terreinen Kassen en Installaties Machines Computer- Inventa- Vervoergebouwen apparatuur rissen middelen

Totaal

Stand per 1 januari 2008 aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen

2.517 1 310

22.489 17.436

7.423 5.911

7.383 6.334

713 676

4.101 3.561

2.528 1 032

Soekwaarde per 1 januari 2008

1.207

5.053

1.512

1.049

37

540

1.496

7

102 3 -169 169

257 -3 -1.298 1.287

575 36

63

596

-20 20

-224 155

-185

-295

-196

-104

-394

1.781 19 -2.254 2.164 38 -1.577

133

171

47.154 36.260

in de boekwaarde Investeringen extern aangetrokken bestelde materiele activa Aanschafwaarde desinvesteringen Afschrijvingen desinvesteringen Correctie op de boekwaarde Afschrijvingen lopend jaar

-34

181 -17 -543 533 38 -369

Totaal van de mutaties

-27

-177

-80

-52

415

2 524 1.344

22.148 17.272

7.359 5.927

6.339 5.342

1 324 872

4.144 3.645

2.900 1.271

46.738 35.673

4.876

1.432

997

452

499

1.629

11.065

Stand per 31 december 2008 Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Soekwaarde per 31 december 2008

De voornamelijk toegepaste afschrijvingspercentages op de materiële vaste activa zijn per catergorie als volgt weer te geven: Rubriek Terreinen Kassen en gebouwen installaties Machines Computerapparatuur Vervoermiddelen

5-10 % 5-10% 5-10% 10-20% 20-25 % % 15-20%

Pagina 52 van 54

VASTE ACTIVA 2008 Bedragen

Bijlage 2

duizenden euro's

Immateriële vaste activa

Stand per 1 januari 2008 Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2008

Kosten van onderzoek en ontwikkeling

136 115

21

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Afschrijvingen over 2008

11-

Totaal van de

11-

Stand per 31 december 2008 Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2008

136 126

10

Pagina 53 van 54

Bijlage 3

STAAT VAN PERSONEEL 2008

fte 1.729,7

Stand per 1 januari 2008 Instroom Vanuit de wachtlijst Vanuit ander Sw-verband Factorwijzigingen dienstverbanden

Personen 1.939

132

91,6 6,4

132

98,0 Uitstroom Beëindigingen dienstverbanden Factorwijzigingen dienstverbanden

135

101,9 12,2

Stand per 31 december 2008

114,1

135

1.713,6

1.936

Personen

fte

178

Stand per 1 januari 2008 Instroom Indiensttreding ambtelijk medewerkers Indiensttredingen vanuit B.V. Factorwijzigingen dienstverbanden

63

44,8 0,6 45,4

Uitstroom Beëindigingen dienstverbanden ambtelijk medewerkers Beëindigingen dienstverbanden vanuit WerXaam B.V. Factorwijzigingen dienstverbanden

Stand per 31 december 2008

63 4 33

3,7 17,2 0,8 21,7

37

183,9

204

Pagina 54 van 54