JAARVERSLAG NKV 2013 samengesteld door dhr. L.A. de Vries in maart 2014 Algemene Ledenvergadering 2013: De 75e Algemene Ledenvergadering werd gehouden op 13 april 2013 te Overveen. Afdelingenoverleg 2013: Het Afdelingenoverleg werd gehouden op 24 november 2012, in de Pastorie van de Pieterskerk in Utrecht. Bestuursmededelingen: Eind 2013 was het aantal leden 3261. Het aantal leden is dit jaar met 97 gedaald. Alhoewel er nog steeds sprake is van een daling is de afname beduidend lager dan in 2012 toen het aantal leden met ruim 350 is gedaald. Bestuur Het hoofdbestuur bestond uit: Dhr. J.L.L. Smolenaars (voorzitter) Mevr. A. Dijkmans-Pas (vice-voorzitter I) Dhr. J.M.F. van Reeth (vice-voorzitter II) Dhr. L.A. de Vries (secretaris I) Dhr. P. Gouw (secretaris II) Dhr. F. Bruna (penningmeester I) Dhr. J. Hendriks (penningmeester II) Dhr. H. A. Wesselius (Public Relations) Dhr. D. G. Veldhoven (Jeugdzaken) Mevr. K. Henquet (Studentzaken)
Contacten met andere verenigingen en instellingen: Binnen de Week van de Klassieken (7 t/m 15 maart) heeft het NKV samengewerkt met het Rijksmuseum van Oudheden, Allard Pierson Museum en Tresoar. Het NKV heeft bijgedragen aan de Week van de Klassieken door een bijdrage te leveren aan de landelijke organisatie, door het beschikbaar stellen van advertentieruimte voor de Week in Hermeneus, door het te koop aanbieden van het jubileumboek Toneel in de Oudheid via de website van de Week, en door het organiseren van verschillende activiteiten voor het landelijke programma: - in de Week werd in het Allard Pierson Museum Amsterdam (APM) het jubileumboek Toneel in de Oudheid op feestelijke wijze aangeboden aan Hein van Dolen en Aus Greidanus. - het NKV nam met een team deel aan de pubquiz in het RMO in Leiden en behaalde de tweede prijs. - de prijsuitreiking van de eerste Klassieke Olympiaden, een initiatief van de VCN, de Vrienden van het Gymnasium en het NKV, vond plaats in het APM tijdens de Week van de Klassieken.
Hermeneusactie: In 2013 is vanwege het 75-jarig bestaan van het NKV de NKV-publicatie Toneel in de Oudheid uitgereikt aan de beste eindexamenleerlingen Latijn en Grieks. Behalve deze publicatie zijn ook afleveringen Hermeneus en afleveringen Amphora uitgereikt door de afdelingen ten behoeve van deze leerlingen. Verslag van de jubileum commissie/pr commissie over het jaar 2013: Bij het 75-jarig bestaan is een traditie van het NKV hersteld. Het was een goede gewoonte dat het NKV bij belangrijke lustra een jubileumboek uitgaf. Het laatst uitgegeven boek was ‘Klassieke Profielen’ ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de vereniging in 1988. Voor het jubileumboek ‘Toneel in de Oudheid’ werd Hein van Dolen verzocht dit werk te schrijven. De mede auteurs voor dit fraaie werk zijn Patrick Gouw, Wolfgang De Melo en Hans Smolenaars. Voor de beeldredactie tekende Elly Jans en voor de eindredactie Thea L. Heres. In afwijking van voorgaande jubileumboeken is dit fraaie boek aan alle leden gratis ter beschikking gesteld. De financiering voor het boek kon voor een groot deel gevonden worden door twee nummers van Hermeneus niet te laten verschijnen. Dat de leden deze geste zeer op prijs hebben gesteld moge blijken uit het feit dat door de begeleidende brief we een kleine 100 leden bij konden schrijven en dat er een bedrag van bijna € 5000,-- is gedoneerd ter bestrijding van de kosten. Wij danken de gulle gevers hier nogmaals voor. Het boek is nog steeds te bestellen via de boekhandel of rechtstreeks door particulieren. Regelmatig komen er nog bestellingen binnen. Verdere activiteiten: Speciaal voor het jubileumjaar is het vertrouwde NKV-logo aangepast met een extra cirkel met de tekst: Nederlands Klassiek Verbond 75 jaar 1938-2013. Dit speciaal vernieuwde logo heeft dat jaar op alle uitingen van het Verbond gestaan. Vitalisering: nieuwe ledenwerffolders, fris en modern van vorm en kleur. Er is een speciale scholieren/studentenfolder en een algemene folder gemaakt. Alle afdelingen hebben daar een set van ontvangen. Het is verheugend te constateren dat diverse afdelingen al nabestellingen hebben gedaan. Ledenpas: in ontwikkeling, Deze zou het ‘wij-gevoel’ van de leden kunnen vergroten. Tafelbanner op A3 formaat ontwikkeld speciaal ter ondersteuning van activiteiten van de afdelingen. Hermeneus: onderzoeken of deze nog actueler en gevarieerder kan worden.
Nieuwe media: Twitter en facebook verder uitwerken. Pers en andere media: trachten een duurzame relatie op te bouwen We willen van de NKV-Homerusprijs een prestigieuze standaard maken die de nodige landelijke publiciteit verdient. Het aan de afdelingen aangeboden rapport ‘Nieuw elan voor het Nederlands Klassiek Verbond’ geeft een gedetailleerd beeld van de werkzaamheden en gedachten van de commissie. Dit zijn de activiteiten van de jubileumcommissie die inmiddels de pr-activiteiten ondersteunt. Namens de commissie, Henk Wesselius Verslag 75e Verbondsdag: De afdeling Utrecht heeft zich in oktober 2011 aangemeld voor het organiseren van de Verbondsdag. Reeds in een vroeg stadium hebben het afdelingsbestuur en een afvaardiging van het hoofdbestuur diverse vergaderingen belegd met betrekking tot het invullen van deze jubileumdag. Zo is er nauw overleg geweest over de keuze van de sprekers, de wijze van aanmelding via de website, het beschikbare budget, het programmaboekje en het inpassen van de uitreiking van de Homerus-prijs 2013 tijdens de borrel. Als locatie is gekozen voor het Utrechts Centrum voor de Kunsten dat centraal gelegen is aan het Domplein in Utrecht en makkelijk te bereiken met openbaar vervoer. Voor het jubileumdiner is gekozen voor Café-Restaurant Hemingway, centraal gelegen aan het Janskerkhof in Utrecht en dichtbij het UCK. Vanaf december 2012 t/m 4 oktober 2013 zijn de inschrijvingen en betalingen administratief verwerkt. Voor alle deelnemers zijn badges gemaakt met daarop de naam en 1 of 2 gekleurde stickers voor de desbetreffende rondleiding en indien van toepassing het diner. Er is een programmaboekje samengesteld en full colour afgedrukt, een menukaart in het Latijn opgesteld en ook full colour afgedrukt. De hand-outs behorende bij de lezingen zijn zwart-wit afgedrukt. Aantal aanmeldingen: 128 Aantal annuleringen: 14, waarvan 2 voor 14 september 2013. Deze twee mensen hebben het inschrijfgeld teruggekregen. Op 5 oktober 2013 waren de leden van het afdelingsbestuur en hoofdbestuur tijdig aanwezig voor alle voorbereidingen en om 9.45 uur was de inschrijftafel gereed voor de ontvangst van de deelnemers en stond de koffie en thee klaar.
De opening in de Marnixzaal is verricht door Hans Smolenaars, waarna Fred Schouten de inleiding overnam. Beiden wierpen een korte terugblik op het ontstaan van het Nederlands Klassiek Verbond, de jumelage van Hermeneus en het NKV en hoe die een twee-eenheid werd. Uiteraard kwam het afgelopen jubileumjaar ter sprake en werd vooruitgekeken naar de toekomst. Prof. dr. Floris Cohen heeft een boeiende lezing gegeven over natuurkennis in de 17e eeuw, waarbij de vraag of de dialoog met de Oudheid verbroken is door de opkomst van de moderne natuurwetenschap, centraal stond en door hem met een waaier van argumenten bevestigend werd beantwoord. Na een korte pauze van 10 minuten volgde het muzikaal intermezzo waarbij de vioolsonate van César Franck werd gespeeld door Laura Lunansky (viool) en Vadim Parra Trouchina (piano). Bijzonder aan deze vioolsonate is dat deze ook 75 jaar geleden bij de eerste Verbondsdag ten gehore is gebracht, toen door Leidse studenten, thans door jonge conservatoriumstudenten met gymnasiale achtergrond. Hierop aansluitend volgde de buitengewoon interessante lezing: 'Feestelijke redevoeringen. Veranderende visies op een verguisd genre' van dr. Piet Gerbrandy, waarbij diverse teksten van lofzangen of lofredes, met name uit de late oudheid, onder de loep werden genomen. Na de lezing volgde de groepsfoto, waarna de deelnemers zich naar de Torenzaal begaven voor de lunch. Er waren ± 115 gasten aanwezig bij de lunch. Niet alle deelnemers hebben deelgenomen aan het middagprogramma dat om 14.00 uur van start ging. Rondleiding 1 – Utrechts Archief Aan deze rondleiding hebben 28 leden deelgenomen. Het Utrechts Archief is gevestigd in de voormalige Rechtbank van Utrecht. Tijdens de rondleiding is de geschiedenis van Utrecht aan de orde gekomen, waarbij de Vrede van Utrecht en de voormalige Paulusabdij een belangrijke rol speelden. Ook werden de deelnemers in de gelegenheid gesteld de tentoonstelling Hoge pruiken, plat vermaak te bezoeken. Deze vermakelijke tentoonstelling behandelde de invasie van buitenlandse diplomaten en hun gevolg in 1713 ter gelegenheid van de Vrede van Utrecht en de rol van de Utrechters hierin. Rondleiding 2 – Pieterskerk Voor deze rondleiding hadden zicht 18 deelnemers aangemeld, die verdeeld zijn over twee groepen. De vroeg-romaanse zuilenbasiliek heeft niet alleen een bijzondere akoestiek, maar ook andere bijzonderheden zoals de crypte, reliëfs en een deel van de oorspronkelijke tegelvloer. Rondleiding 3 – Willibrorduskerk Voor de Willibrorduskerk hadden zich 14 personen aangemeld. De rondleiding behandelde de kunsthistorische achtergrond van deze neogotische kerk, de inrichting en meubilering en tevens de symboliek in het schilderwerk en beeldhouwkunst. Rondleiding 4 – Klokkenzolder van de Domtoren door Tommie Hendriks.
Tommie Hendriks heeft een groep van 13 belangstellenden een uitleg gegeven over het Utrechts Klokkenluidersgilde en de Dom. Daarna is een bezoek gebracht aan de klokkenzolder van de Domtoren, waarbij de Latijnse teksten die op de luidklokken vermeld staan, behandeld zijn. Ronleiding 5 – Domplein Deze rondleiding is vervallen wegens gebrek aan aanmelding. De 8 aanmeldingen zijn verdeeld onder de overige rondleidingen. Rondleiding 6 – Ambulatio Latina door Fred Schouten en Albert-Kees Geljon Een grote delegatie van ongeveer 40 deelnemers heeft onder aanvoering van Fred en AlbertKees een wandeling gemaakt langs de gebouwen met Latijnse opschriften die het centrum van Utrecht rijk is. Deze Ambulatio latina vindt haar oorsprong in een idee van Tommie Hendriks, die haar vervolgens in een fraai boekwerkje voor het nageslacht heeft bewaard! Hiervan is een dankbaar gebruik gemaakt. Rond 16.00 uur waren alle deelnemers weer terug in de Torenzaal voor de feestelijke borrel. Hans Smolenaars heeft tijdens deze gelegenheid diverse (oud-)bestuursleden van het NKV met een lange staat van dienst in het zonnetje gezet en een zilveren NKV-insigne overhandigde als blijk van waardering. Vervolgens vond de overhandiging van de Homerusprijs 2013 aan Jan-Maarten Bremer plaats, bestaande uit een sculptuur, oorkonde en geldbedrag. De Homerusprijs 2013 is dit jaar toegekend aan Jan-Maarten Bremer en Ton Kessels voor de vertaling van Aristoteles’ Politica. In bloemrijke bewoordingen prees de juryvoorzitter, dr. Jan Van Reeth, de laureaten die de eervolle vermeldingen met een diploma ontvingen (Anton van Hooff “Marcus Aurelius” en Nathalie de Haan & Vincent Hunink “Frontinus, de aquaducten van Rome”), waarna hij uitvoerig stilstond bij de fenomenale prestatie van de winnaars van de Homerusprijs. Roerend was het dankwoord van Frederiek Bremer-van Katwijk, waarin zij de lotgevallen van het manuscript en de invaliditeit van haar man kort vermeldde. Hierna hebben de aanwezigen in een ongedwongen sfeer nog kunnen napraten onder het genot van een drankje en diverse borrelhapjes. Om 17.45 uur is de borrel afgesloten en begaven degenen die zich hadden aangemeld voor het jubileumdiner, zich naar Café-Restaurant Hemingway. De avond was zeer geanimeerd en we kunnen terugkijken op een geslaagde en feestelijk verlopen Verbondsdag 2013.
Cécile de Prouw-Kovacs, Nederlands Klassiek Verbond, afd. Utrecht
JAARVERSLAG HERMENEUS OVER 2013: In 2013 verscheen de vijfentachtigste jaargang van Hermeneus, bij uitzondering in drie afleveringen. In 2013 vierde het NKV zijn 75-jarig bestaan, terwijl Hermeneus de 85ste jaargang bereikte. Vanwege het 75-jarig jubileum bracht het NKV in 2013 een bijzonder Jubileumboek uit. De redactie stemde erin toe om eenmalig slechts driemaal met een nummer van het tijdschrift uit te komen, in juli (themanummer 2013), oktober en december 2013. Hierdoor kwamen er voor het NKV financiële middelen vrij, die de productie van het jubileumboek mede mogelijk maakten. Het aantal pagina’s van de jaargang 85 van Hermeneus bedroeg 168, met in totaal 20 artikelen. In de rubriek Actualiteit-Musea werd een aantal museumexposities kort aangekondigd of besproken. In de rubriek Actualiteit-Boeken verschenen de recensies van 15 boeken. Het themanummer van 2013 droeg als titel Duurzamer dan bytes; de oudheid in nieuwe gedaanten, waarin het accent lag op de steeds groter wordende rol van de techniek op de bestudering en receptie van de oudheid. Een team van drie redacteuren (Michel Buijs, Floris van den Eijnde en Rijk Schipper) werkte samen met nog zes auteurs aan de totstandkoming ervan. De Index over 2013 kwam met het eerste nummer van 2013 uit; ook in 2014 verschijnt de Index als bijlage bij nummer 1. De redactie bestond in 2013 uit acht leden. Zij vergaderde in dat jaar drie maal. Na de zomer van 2013 trad Lincy Van Twembeke tot de redactie toe, waarmee het aantal redacteurs uit Vlaanderen is gestegen tot drie. In november bereikte de redactie het bericht van het overlijden van Jacques De Bie, die van 1974 tot 2008 van de Hermeneusredactie deel uitmaakte.
De redactie streefde ook in 2013 nadrukkelijk naar een goed evenwicht tussen de diverse domeinen van klassieke studies (Grieks, Latijn, geschiedenis, archeologie, recht, godsdienst, receptiegeschiedenis enz.). Het interne redactieproces wordt mede bepaald door schriftelijk vastgelegde protocollen, die in de praktijk nog verder worden verfijnd. Zo wordt voor de behandeling van elk artikel in leescommissies een heldere (digitale) routing afgesproken, waardoor redacteurs niet tegelijkertijd aan hetzelfde stuk bezig zijn, maar in aansluiting op elkaar (met de rapporteur steeds als derde en laatste lezer). Vrijwel steeds worden teksten digitaal geëdit. Dit alles bevordert de efficiency en arbeidsvreugde, en heeft een positief effect op de leesbaarheid van de teksten. Het themanummer van 2014 zal gewijd zijn aan keizer Augustus, ter herdenking van zijn 2000ste sterfdag. In 2015 zal het Iberisch schiereiland in de oudheid onderwerp van het themanummer zijn. De redactie is de Universiteit Utrecht erkentelijk voor de gastvrijheid waarmee zij ons in 2013 twee maal faciliteerde om prettig te vergaderen; de derde vergadering was de redactie te gast op de Universiteit van Antwerpen. De beeldredactie was ook in 2013 in handen van redacteur Elly Jans en de rubriek ActualiteitMusea werd weer verzorgd door John Hendriks. Drukkerij Ter Burg droeg onder haar nieuwe naam nr58 total communication goede zorg voor de totstandkoming en distributie van ons blad. Het team van Karin Zijp, dat de vormgeving van Hermeneus verzorgt, heeft in goede samenwerking met de redactie intussen al de zevende jaargang nieuwe-stijl uitgebracht. (verslag: Dr Thea L. Heres, redactiesecretaris) Verslag Kalendercommissie: Verslag werkzaamheden Imagokalender 2014 De kalender voor 2014 met als thema ‘Metamorfosen’ is geschreven door Hein van Dolen, Charles Hupperts en Elly Jans. Zij waren ook verantwoordelijk voor de beeldselectie. De verkoopcijfers zijn gestegen ten opzichte van die van 2013, dus dat is goed nieuws, zeker gelet op de – over het algemeen – negatieve oplage-cijfers in de media. Deze uitgave van de Imagokalender was in die zin uniek dat al het beeldmateriaal deze keer uitzonderlijk uit “Nachleben” bestond, dus allemaal schilderijen. Wellicht dat dit een rol heeft gespeeld in het succes. Daarnaast is de kalender ook voor het tweede jaar op rij te koop aangeboden via Atelier magazine (tijdschrift voor tekenaars en schilders). Ook dit zou een positieve rol gespeeld kunnen hebben in de toegenomen verkoop. Met zekerheid valt dit echter niet te zeggen. Het neemt dan ook niet weg dat we voor de komende jaren verder zoeken naar een nog breder afzetgebied voor de kalender. Raoul Locht
uitgever LokonCommissie 2013: Het LOKON (Landelijk Overleg Klassiek Onderwijs in Nederland), waarbij zijn aangesloten de Belangengroepering Gymnasiale vorming (BGV), de Landelijke Ouderraad Zelfstandige Gymnasia (LOZG), de Vereniging Classici Nederland (VCN), de Stichting Het Zelfstandig Gymnasium (SHZG), de Vereniging Vrienden van het Gymnasium, de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) en het Nederlands Klassiek Verbond (NKV) is op 24 april 2013 in een gemeenschappelijke vergadering te Utrecht bijeen geweest. Bij deze gelegenheid hebben de verschillende vertegenwoordigers informatie uitgewisseld over elkaars activiteiten. Verslag: Jan Spoelder Verslag Jeugddag 2013: De jaarlijkse Jeugddag vond plaats op 20 april in het gastvrije Kennemer Lyceum in Haarlem. De opkomst was behoorlijk (52 leerlingen) en het programma, toegesneden op de onderwerpen van het CE, werd als zeer informatief en stimulerend ervaren. Dr. T. Tieleman (Universiteit Utrecht) sprak over: 'Seneca: reacties op een Romeinse filosoof' en dr. C.H. Pieper (Universiteit Leiden) over de vraag 'Kun je een keizer een voorbeeld geven? Seneca, De clementia 1.9'. Na de lunch analyseerden B. Cortals MA en M.J. van Duijn MA (promovendi van de Universiteit Leiden) vanuit een verrassend psychologisch-linguistisch standpunt het optreden van Euripides' Medea: 'Mindreading Medea, gedachtenlezen bij een moordende moeder.' De lezing van dr. F.T. van Straten (Universiteit Leiden), tenslotte, was gewijd aan de beeldvorming van Medea in met name de antieke beeldende kunst, die soms sterk afwijkt van de ons bekende literaire versies: 'Tovenaar, vreemdeling, kindermoordenaar: het beeld van Medeia in de antieke Griekse iconografie'. Wij danken de royale ontvangst door de afd. Haarlem, het enthousiasme van de sprekers en de gemotiveerde aandacht van de eindexamenkandidaten. Hans Smolenaars Verslag NKV-event 2013: De Homerus-prijs van het Nederlands Klassiek Verbond wordt jaarlijks toegekend aan het Nederlandstalige boek, gepubliceerd gedurende het voorbije jaar, dat het best erin is geslaagd een brug te slaan tussen de Oudheid en het nu. De Homerus-prijs 2013 werd uitgereikt tijdens de Verbondsdag van het NKV te Utrecht op 5 oktober 2013. De eerste prijs bestaat uit een bronzen beeldje van de hand van beeldhouwster Carla Rump en een bedrag van 500 euro. De jury was dit jaar samengesteld uit Patrick De Rynck, classicus, publicist en vertaler bekend van kranten, radio, musea en erfgoedinstellingen in België, Theo Toebosch, archeoloog, auteur en journalist bij NRC Handelsblad, Elsevier, Museum Magazine en Archeologie Magazine. Jan van Reeth, vice-voorzitter van het Klassiek Verbond, was
voorzitter van de jury. Door de afdelingen van het NKV werden een dozijn boeken voorgedragen, waarvan er drie moesten worden genomineerd. De gedeelde tweede prijs werd toegekend aan Anton Van Hooff, voor zijn biografische studie: Marcus Aurelius: De keizer- filosoof (Ambo) en aan de vertaling door Vincent Hunink van Frontinus’ verhandeling over de Aquaducten van Rome — De aquis urbis Romae — (Parthenon), met een inleiding door Nathalie de Haan. Het beeld dat van Hooff schetst van keizer Marcus Aurelius is erg genuanceerd: de auteur maakt Marcus Aurelius niet groter dan hij was. Niettemin merkt men herhaaldelijk een persoonlijke betrokkenheid van Van Hooff bij zijn onderwerp. Uit het jury-rapport: "Marcus Aurelius leefde in een tijd waarin het christendom steeds meer veld won en de keizer ontwikkelde onder meer daartegen een alternatieve stoïcijnse levensbeschouwing, die Van Hooff weliswaar met enige sympathie, nochtans tot haar ware proporties weet te herleiden. Wanneer we bedenken dat ook heden ten dage tolerantie op levensbeschouwelijk en religieus vlak op vele plaatsen in de wereld allesbehalve een evidentie is, dan levert dit boek heel wat stof tot nadenken." Over Vincent Hunink zegt het rapport onder meer: " De helder geschreven en zeer informatieve inleiding getuigt van een grondige wetenschappelijke vertrouwdheid met het onderwerp. Naar het oordeel van de jury geven zowel inleiding als de uitstekende en vlot lezende vertaling een vaak onverwacht inzicht in het technisch kunnen van de Romeinse tijd en tegelijkertijd een verrassend inkijkje in het reilen en zeilen van een deel van het ambtenarenapparaat in de keizertijd. En als uitsmijter gaat er ook nog een politieke agenda achter een op het eerste gezicht technisch tractaat schuil." De eerste prijs werd toegekend aan Jan Maarten Bremer & Ton Kessels voor hun vertaling van Aristoteles' Politica (Historische Uitgeverij). Dit boek maakt deel uit van een prijzenswaardige reeks, die het œuvre van Aristoteles in Nederlandse vertaling wil uitbrengen en die het NKV op deze wijze ook graag indirect onder de aandacht wilde brengen. Deze vertaling van de Politica is daarbij ook een primeur in het Nederlands. Uit het jury-rapport: "De knappe historische en filosofische inleiding telt net geen 30 bladzijden, niet te lang dus, zodat men mag verwachten dat de meeste lezers ze ook voorafgaandelijk zullen lezen. Daarbij wijzen de auteurs nog op de nawerking van de tekst tot op vandaag. De noten onderaan de tekst van de vertaling zijn beperkt in omvang gehouden, maar blijven toch steeds zeer duidelijk en bevatten een schat aan informatie en zeer veel kruisverwijzingen naar andere plaatsen in het tractaat, in het werk van Aristoteles als geheel, naar Plato en andere werken uit de Griekse literatuur. Men hoeft helemaal geen filosoof of historicus of taalkundige van de Oudheid te zijn om de vruchten van deze vertaling te kunnen genieten: zij kan probleemloos gelezen worden door, en inspirerend zijn voor: sociale en politieke wetenschappers, juristen, journalisten, politici en alwie zich interesseert voor maatschappelijke en politieke kwesties, voor elke bewuste burger dus, ook al zal het vaak aandacht vergen en bezonnenheid. Het Nederlands Klassiek Verbond feliciteert deze auteurs met hun waardevolle en uitstekende prestatie. Hans Smolenaars
