Jaarverslag 2013
“Keer je gezicht naar de ZON dan valt de schaduw altijd achter je” Tao
1
Inhoud Voorwoord
blz 3
1.Advies 1.1 ZONadviesgroep
blz 4
1.2 ZONderdak
blz 4
1.3 Werkgroep cliëntenparticipatie
blz 5
1.4 Advies vanuit cliëntenperspectie f
blz 6
2. Projecten 2.1
Antistigma 2.1.1. Antistigma filmpjes
blz 7
2.1.2 Onderzoek
blz 7
2.2. Crisiskaart 2.2.1 Overdracht crisiskaart
blz 8
2.2.2 Inhaalactie
blz 8
2.3 ZONactief
blz 9
3. Themabijeenkomsten 3.1 “Tea For Two”
blz 10
3.2 Voorlichtingsavond “Trauma als gevolg van pesten”
blz 10
3.3 Zwerfjongeren
blz 10
2
Voorwoord In dit jaarverslag kunt u lezen welke activiteiten wij in 2013 hebben ontwikkeld of hebben voortgezet en met welk resultaat. De Stichting ZON is opgericht in 2007. Het is een belangenorganisatie voor mensen met psychische problemen, dak- en thuislozen en mensen met verslavingsproblemen in het gebied van het gemeentelijk samenwerkingsverband Holland Rijnland. De mensen waar ZON voor opkomt zijn vaak kwetsbaar en hebben onafhankelijke ondersteuning nodig. Uitgangspunt bij de ondersteuning is voor ZON de kracht van het individu, wat mensen zelf willen en kunnen. Het ZON-team heeft in 2013 met veel enthousiasme weer veel van de grond gekregen. ZON heeft net als in eerdere jaren activiteiten georganiseerd op basis van signalen van de doelgroepen en adviezen gegeven aan overheden en zorginstellingen vanuit cliëntperspectief. Daarbij heeft ZON samengewerkt met diverse partijen zoals het GGZinformatiepunt, het Inloophuis Psychiatrie, Zorgbelang, het Zorgkantoor, de GGD en de regionale Cliëntenorganisaties in de provincie Zuid-Holland. Stichting ZON is ook betrokken bij de cliëntenparticipatie en inspraak bij de transitie van de AWBZ naar de WMO. Sommige activiteiten zijn na een aantal jaar weer afgebouwd en overgedragen en andere initiatieven zijn opgepakt. De methodiek van werken met crisiskaarten is overgedragen aan Rivierduinen. Een project waarmee we met aanvullende meerjarige subsidie van Fonds 1818 door zijn gegaan, is ZON-actief. Dat is een project om mensen te ondersteunen bij (arbeids)participatie in de maatschappij. Nieuwe activiteiten zijn een onderzoek naar zelfstigmatisering en het oprichten van een platform voor mensen die dakloos zijn of zijn geweest. Ook heeft ZON weer een aantal themabijeenkomsten georganiseerd. Op de website www.zonzh.nl is veel informatie over de activiteiten en projecten te vinden. 2013 heeft het bestuur in overleg met het team de organisatie doorgelicht nadat in 2013 een nieuwe visie is vastgesteld voor de langere termijn. Met de resultaten van deze doorlichting zal de organisatie in de loop van 2014 zodanig zijn aangepast dat deze paraat is om de nieuwe visie verder te implementeren. Bestuurssamenstelling Conny Broeyer, voorzitter Henk Boting, penningmeester Rein Vis, bestuurslid Marianne van der Beek, secretaris Personeel Bart Smith, directeur Monique van Biezen, projectcoördinator Frouke Lampe, projectcoördinator Jolanda Lemstra, crisiskaart consulent
3
1.
Advies
De stichting ZON kreeg signalen van cliënten(raden) die aanleiding gaven om een aantal thema’s in het kader van de collectieve belangenbehartiging aan de orde te stellen. De maandelijkse bijeenkomsten van de ZON-adviesgroep zijn een goede voedingsbodem voor de collectieve belangenbehartiging. 1.1.
ZONadviesgroep
ZON heeft maandelijks overleg met vertegenwoordigers vanuit de achterban. Op die manier ontvangt ZON veel signalen. Vanuit het cliëntperspectief worden onderwerpen besproken en ideeën verzameld. De ZONadviesgroep is een belangrijk klankbord voor de belangenorganisatie ZON. Ook worden bepaalde thema’s besproken in de ZONadviesgroep. De vergaderingen zijn elke derde woensdag van de maand. Van 10 tot 12 uur op de Hooigracht 12-14 te Leiden. De volgende bijeenkomsten hebben plaatsgevonden met de belangrijkste bespreekpunten: 16 januari
Week van de psychiatrie
20 februari
OGGZ onderzoek, kennismaking Esther van den Reek en toelichting
16 maart
Inventarisatie van ideeën uit Zon adviesgroep m.b.t. nieuwe participatiewet
15 mei
Stadsbank, de methodiek Herstelwerk, Kunstproject i.s.m. Rivierduinen
19 juni
Stigma onderzoek, Baanbrekend werk, Platform Dak en Thuislozen
17 juli
Thema: Transitie AWBZ-WMO, het Keukentafelgesprek
21 augustus
Vrijplaats Brijder en ZONderdak
18 september Crisiskaart, Art & Ziel 16 oktober
Ervaringsdeskundigheid 2.0
20 november Thema : Presentiebenadering 18 december Terugblik 2013 en Vooruitblik 2014 1.2.
ZONderdak Stichting ZON geeft een stem aan mensen die dakloos zijn, bijna dakloos zijn, of dakloos zijn geweest. Het platform zal aan diverse instanties adviezen uitbrengen om te komen tot verbeteringen. Stichting ZON is in de zomer van 2013 gestart met de oprichting van het platform ZONderdak. Samen met Frank Kappé, doelgroepambassadeur en Remco Gottenbos, cliëntenraad Binnenvest en WMO-adviesraad Leiden startte Jenny de Jeu in opdracht van ZON met de oprichting van een platform waarin mensen die dakloos zijn (geweest) mee kunnen praten over onderwerpen. Het doel is om uit dit platform signalen vanuit de cliënten op te vangen die naar onder andere het beleidsvoorbereidend OGGZ –platform kunnen worden meegenomen.
4
Op 25 september werd in aanwezigheid van wethouder Roos van Gelderen de eerste bijeenkomst gehouden met als thema “Terugdringen huisuitzettingen; verbetertips vanuit
cliëntperspectief”. Op 27 november werd een tweede bijeenkomst georganiseerd dit keer met als thema
“Hoe gaat het met de kinderen? Verbetertips vanuit cliëntperspectief”. Beide bijeenkomsten leverden een flink aantal tips op die meegenomen worden door stichting ZON naar de OGGZ-bijeenkomsten. U vindt de tips op de website www.zonzh.nl onder Advies/ZONderdak ZONderdak heeft zich ook gepresenteerd met een “Mini Tea For Two” tijdens de jaarlijkse geluksroute in Leiden op 7 en 8 september 2013
1.3 Werkgroep cliëntparticipatie Op verzoek van de gemeente Leiden heeft ZON deelgenomen aan Fase 2 van het project cliëntparticipatie. Dit hield in deelname aan de werkgroep die naast een medewerker van ZON bestond uit een beleidsmedewerker van de gemeente Leiden, een stagiair van de gemeente Leiden, een medewerker van MEE Zuid-Holland Noord en een medewerker van Stichting Radius. Deze werkgroep is een aantal keer bijeengekomen om voorbereidingen te treffen voor het organiseren van focusgroepen rondom een aantal vastgestelde thema’s, 1. Individualisering – Hulp vragen en grenzen aangeven 2. Het sociale netwerk 3. Het belang van levenslust en zingeving 4. Klik met & vertrouwen in de professional 5. De toekomst 6. Informatie & procedures Er zijn in totaal 8 focusgroepen gehouden: 1. Ouderen met somatische klachten 2. Mensen met psychiatrische problematiek 3. Mantelzorgers 4. Jongvolwassenen met een verstandelijke beperking 5. Dak- en thuislozen 6. Jongeren met psychiatrische problematiek 7. Ambtenaren van de gemeente Leiden 8. Mensen met een licht verstandelijke beperking Zon heeft in het kader van dit project 2 focusgroepen verzorgd.
5
De focusgroep voor mensen met psychiatrische problematiek rondom de thema’s “Het sociale netwerk”, “Belang van zingeving en levenslust” en “Klik met en vertrouwen in de professional”. De focusgroep voor dak- en thuislozen rondom de thema’s “Individualisering, hulp vragen en grenzen aangeven”, “Klik met en vertrouwen in de professional” en “Belang van zingeving en levenslust”. Op basis van de verschillende focusgroepen is er een boekje verschenen. Cliënten in beeld – deel 2, Dilemma’s van burgers met een hulpvraag. In dit tweede deel van ‘Cliënten in beeld’ ligt de focus op de dilemma’s waarmee mensen met een hulpvraag in het dagelijks leven te maken hebben aan de hand van bovengenoemde zes thema’s. De casussen en dilemma’s in het boekje zijn illustratief en bieden voor de gemeente Leiden een basis voor verder gesprek over de beleidsvorming met betrekking tot het - toekomstige - sociaal domein. 1.4 Advies vanuit cliëntperspectief
ZON participeert zowel in het beleidsvoorbereidend als het bestuurlijk OGGZplatform
ZON participeert in het Maatschappelijk Steunsysteem
Stichting ZON heeft structureel contact met Zorg & Zekerheid over het zorginkoopbeleid vanuit het cliëntperspectief en organiseert jaarlijks samen met het Zorgkantoor de cliëntenradenbijeenkomst in het voorjaar over het zorginkoopbeleid.
6
2. Projecten 2.1 Anti-Stigma 2.1.1 Animatiefilmpjes
Stichting ZON heeft voor de week van de Psychiatrie 2013, waarbij het thema “Stigmatisering: wat verbeeld jij je wel?!” was, een drietal animatiefilmpjes laten maken. Deze filmpjes zijn tijdens de week van de psychiatrie vertoond en worden ingezet om mensen over stigmatisering aan het denken te zetten waarbij de oproep ”Doe gewoon over psychische aandoeningen” is. De filmpjes zijn terug te vinden op YouTube en op de website www.zonzh.nl onder het project antistigma. 2.1.2 Onderzoek
Stichting ZON heeft het thema zelfstigmatisering middels een onderzoek verder uitgediept. Het onderzoek werd uitgevoerd door mensen met ervaringskennis rond het thema. Het doel van het onderzoek is om te komen tot meer inzicht in afzonderlijke componenten van zelfstigmatisering, het onderwerp bespreekbaar te maken en mensen die ermee leven gereedschappen aan te reiken om zelfstigmatisering te doorbreken. Herhaaldelijk worden publiekscampagnes gevoerd om de beeldvorming rond psychische ziektebeelden positief te beïnvloeden. Ook wordt er veel onderzoek gedaan naar stigmatisering. Stichting ZON nam zich voor het thema zelfstigmatisering verder te onderzoeken en te kijken wat mensen kunnen doen om dit fenomeen te doorbreken. Vanuit dit voornemen is zij in januari 2013 een actie-onderzoek gestart. Het doel van het onderzoek is om het onderwerp zelfstigmatisering bespreekbaar te maken en mensen die ermee leven gereedschappen aan te reiken om zelfstigmatisering te doorbreken. In de eerste fase werd een literatuuronderzoek uitgevoerd, om de huidige kennis betreffende de overkoepelende onderzoeksvragen in kaart te brengen. De uitkomst van het literatuuronderzoek is gepubliceerd in de vorm van het artikel Geestelijke gezondheid en
stigmatisering - een korte inleiding op basis van de literatuur (Stichting ZON, september 2013). Gelijktijdig deed een onderzoekteam van mensen met ervaringskennis en deskundigheid in twee brainstormsessies een voorverkenning op thema’s die in de vragenlijst aan de orde zouden moeten komen. Een kleiner team heeft de vragenlijst tenslotte samengesteld. De Vragenlijst Zelfstigma (Stichting ZON, november 2013) is uitgezet via internet en 147 mensen hebben de lijst ingevuld. Op basis van het vragenlijstonderzoek is eind december 2013 begonnen met de rapportage van de gegevens. In de derde fase zullen de bevindingen uit de eerste twee onderzoeksfasen bijeen worden gebracht. De bevindingen zullen het uitgangspunt vormen van een door mensen met
7
ervaringskennis rond psychische aandoeningen te ontwikkelen interventie: de Toolbox Zelfstigma. Het rapport kunt u terugvinden op de website www.zonzh.nl onder projecten/antistigma.
2.2 Project crisiskaart
2.2.1 Overdracht crisiskaart naar Rivierduinen Na deelname aan de Project Start Up heeft ZON plaatsgenomen in de projectgroep van het project crisiszelfmanagement bij Rivierduinen. Deze projectgroep kwam eens in de zes weken bij elkaar en bestond, naast een consulent crisiskaart van ZON, uit een projectmanager, een adviseur opleidingen van LORD, een verpleegkundig specialist en de concernadviseur herstel en ervaringsdeskundigheid van Rivierduinen. De bijdrage van ZON bestond uit het aanleveren van inhoudelijke informatie over o.a. het format van de crisiskaart en de kwaliteitscriteria en het verzorgen van scholing voor ervaringsdeskundige consulenten en hulpverleners binnen Rivierduinen. Hiervoor heeft ZON op basis van de landelijke training een 6-daagse training voor consulenten en een verkorte training voor hulpverleners ontwikkeld. In het najaar zijn vier ervaringswerkers opgeleid tot consulent crisiskaart en twaalf hulpverleners tot expert crisiskaart. In december zijn selectiegesprekken gevoerd voor een nieuwe groep ervaringswerkers die in het voorjaar van 2014 opgeleid zullen worden. Dit alles is in goed overleg met de landelijke trainers uitgevoerd. 2.2.2 Inhaalactie crisiskaart voor AWBZ-cliënten van Rivierduinen Om te voldoen aan de criteria van het Zorgkantoor voor de uitvoering van de crisiskaart voor cliënten in de langerdurende zorg binnen Rivierduinen, heeft Rivierduinen aan ZON gevraagd om de zgn. “inhaalactie” uit te voeren. Hiervoor heeft Rivierduinen in samenspraak met het Zorgkantoor 28 cliënten geselecteerd waarvoor op 1 juni 2013 een crisiskaarttraject gestart moest zijn. ZON heeft met deze cliënten contact gezocht en een traject gestart. Voor 14 van deze cliënten is uiteindelijk een crisiskaart gemaakt. De andere 14 waren niet in staat om een kaart te maken of wilden dit niet.
8
2.3 ZONactief Augustus 2012 startte ZON met het spreekuur Werk & Dagbesteding. In de maanden voorafgaand aan de opening zijn twee coaches met GGZ/VZ-ervaringskennis en deskundigheid opgeleid om mensen te ondersteunen bij (arbeids-)participatie in de maatschappij. Ook werd in deze periode het voorlichtingspakket voorbereid. In 2013 zijn drie nieuwe werkcoaches opgeleid in coaching en gespreksvoering, is het voorlichtingspakket uitgebreid en zijn er workshops geweest. De werkcoaches hebben deelgenomen aan werkoverleg, werkbezoeken en externe presentaties/scholing (4x) binnen het werktafeloverleg (Samenwerkingsverband Maatschappelijk Steunsysteem). Daarnaast is verder gewerkt aan het onderhouden van banden met het bestaande netwerk binnen de velden Werk & Inkomen, Zorg en Welzijn. Vanuit deze en andere partijen worden met regelmaat mensen doorverwezen. In 2013 zijn alle huisartsen en spreekuren van zelfstandig gevestigde psychologen en psychotherapeuten in regio Holland Rijnland op de hoogte gebracht van deze cliëntondersteuning. In 2013 werden 64 individuele gesprekken gehouden, werden tien vrijwilligers intensief gecoacht op de werkplek, was er 72 maal uitgebreid mailcontact, 74 maal telefonisch contact (gesprek, sms) en deden de vrijwilligers zeven werkbezoeken in Leiden en Alphen aan den Rijn. Voor de individuele ondersteuning en coaching zijn twee dagdelen per week beschikbaar. Workshops In 2013 werden door ZONactief de volgende workshops aangeboden:
Van ervaring naar kwaliteiten (3 x)
De bluf-cv (3 x)
Rollenspel: Sollicitatiegesprekken (3x)
Interviewtechnieken (1x)
Computercursus: ‘Werken in de Cloud’ (1x) en ‘Webredactie’ (1x)
Voorlichtingsbijeenkomst: ‘Vrijwilligerswerk en psychische aandoeningen’ (1x)
Deelname aan bijeenkomst Groen Links: ‘decentralisatie ambulante begeleiding’ (1x)
In totaal zijn er in 2013 vijfenveertig mensen (werkcoaches, klanten en netwerkpartners) met elkaar verbonden via ZONactief. Voor 2014 is het speerpunt een opschaling naar het volume van ZONactief naar een netwerk van re-integranten en potentiële aanbieders van werk(ervaring)plekken dat elkaar gemakkelijk kan vinden en dat elkaar kan ondersteunen in het behouden van de gevonden werkplek en dat zelf verantwoordelijkheid en regie neemt in het vinden en aanbieden ervan. Daarnaast zal Stichting ZON zich op het vlak van beleidsbeïnvloeding lokale overheid inzetten voor voldoende scholingsmogelijkheden en werk(ervaring)plekken voor mensen met een achterstandspositie op de arbeidsmarkt. In de intensieve ondersteuningstrajecten die wij uitvoeren is duidelijk geworden dat na een grondige analyse van de werkervaringen, kwaliteiten en vaardigheden mensen zich weer sterker voelen toegerust zich in te zetten 9
voor de maatschappij of rechtstreeks te kunnen doorstromen naar de arbeidsmarkt. Om het effect van duurzame deelname en/of arbeidsre-integratie te bereiken is het doorgaans nodig enige tijd in een stage achtige setting te opereren. Het is dus van belang dat mensen zich op deze manier kunnen inzetten en ontwikkelen zonder dat de uitkering in gevaar komt of mensen anderszins aanlopen tegen demotiverende wet- en regelgeving.
3. Themabijeenkomsten 3.1 “Tea For Two” In het kader van de landelijke week van de Psychiatrie, met als thema” Stigmatisering: wat verbeeld jij je wel?!” organiseerde ZON in samenwerking met Zorgbelang Zuid Holland een “Tea For Two” voor WMO-loketmedewerkers uit de regio Holland Rijnland. Omdat De WMO en de decentralisatie AWBZ zijn volop in beweging zijn zullen gemeenten komende jaren steeds meer ondersteuning gaan bieden aan mensen met psychische problemen. WMO-loketmedewerkers zijn vaak niet zo bekend met mensen met psychische problemen. Andersom vinden mensen met psychische problemen het vaak moeilijk om ondersteuning te vragen bij vreemde hulpverleners. Door wederzijdse onbekendheid zijn er soms onbedoelde vooroordelen, dit kan stigmatiserend werken. Door de gelegenheid te bieden om in een ontspannen sfeer kennis te maken met elkaar wil ZON wederzijds stigma tegengaan. Ook kregen WMO-loketmedewerkers een checklist met bruikbare aandachtspunten voor de gespreksvoering aangereikt. In het najaar is ZON benaderd door Holland Rijnland om een Tea For Two te organiseren voor raadsleden in de zgn. “Week van de kennismaking”. Zon heeft hiertoe in samenwerking met Zorgbelang Zuid Holland voorbereidingen getroffen voor een Tea For Two in wijkcentrum Kerk en Zanen in Alphen aan den Rijn. Helaas kon deze niet doorgaan i.v.m. te weinig aanmeldingen. Er is voor gekozen om na de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 opnieuw een Tea for Two te organiseren voor de nieuwe raadsleden en beleidsmedewerkers. 3.2 Voorlichtingsavond “Trauma als gevolg van pesten” Op 19 juni 2013 organiseerden Stichting ZON en het GGz Informatiepunt Holland Rijnland gezamenlijk een themabijeenkomst over trauma als gevolg van pesten. Tijdens deze avond sprak een deskundige van Stichting Vogelvrij over de gevolgen, de misverstanden, de verwerking en het systeem achter pesten. Ook vertelde een ervaringsdeskundige openhartig over haar ervaring op dit gebied. De volle zaal gaf duidelijk aan dat het onderwerp niet alleen actueel is, maar ook bij veel mensen belangstelling wekt. 3.3 Zwerfjongeren ZON heeft deelgenomen aan de “Zet een stap dag”, een bijeenkomst met wethouder Roos van Gelderen, ambtenaren, maatschappelijke partners en zwerfjongeren. Het doel was om met elkaar de ‘Stap vooruit’ uit te denken/werken op het gebied van eerste opvang, persoonsgerichte aanpak en sluitende ketensamenwerking voor zwerfjongeren. Ook heeft ZON contact gelegd met Exposure, het jongereninformatie- & belangenbehartigingspunt van Leiden.
10
