Jaarverslag 2009
Inhoudsopgave • • • • •
V oorwoord A dvies opdrac ht A dviezen uitgebrac ht in 2 0 0 9 V ooruitblik 2 0 1 0 Financ ieel overzic ht 2 0 0 9
Colofon D e Raad voor het Landelijk Gebied advis eert, gevraagd en ongevraagd, de regering en parlement op hoofdlijnen van beleid. D e raad ric ht zic h op s trategis c he adviezen op de lange en middellange termijn en inc identeel op ac tuele zaken. H et werkterrein van de raad betreft het gehele beleids veld van het minis terie van L andbouw, N atuur en V oeds elkwaliteit. D e Raad voor het L andelijk G ebied (RL G ) is per 1 januari 1 9 9 7 inges teld bij wet. D e Raad voor het Landelijk Gebied, de Raad voor V erkeer en Waters taat en de V RO M - raad worden onders teund door het s ec retariaat van de raden voor de leefomgeving en infras truc tuur, afgekort secretariaat RLI. Sec retariaat RL I P os tbus 9 0 6 5 3 2 5 0 9 RL D en H aag 070 4562070 www.rli.nl
Voorwoord O p 2 3 november 2 0 0 9 s loot de Raad voor het L andelijk G ebied zijn derde zittings termijn af met een s eminar over de toekoms t van het landelijk gebied. T ijdens dit s eminar pres enteerde de raad het advies ‘Braakliggend veld’ aan minis ter V erburg van L andbouw, N atuur en V oeds elkwaliteit. I n dit advies werd het belang van het landelijk gebied voor de leefbaarheid van N ederland op lange termijn overtuigend getoond. H et betrekken van de burgers in het maats c happelijk debat, verbetering van de bes luitvorming en de demografis c he ontwikkeling zijn dé kans en om de kwaliteit van het landelijk gebied te verhogen. D e Raad voor het L andelijk G ebied heeft zic h in afgelopen zittings periode meer maats c happelijk gepos itioneerd. Zo heeft de raad het maats c happelijk debat rond het G emeens c happelijk L andbouwbeleid gevoed door bijeenkoms ten, s tudies door WU R en door een aantal adviezen waarin publieke belangen c entraal werden ges teld. D e verbreding bleek ook uit de keuze van advies onderwerpen. I n het advies ´Kleur bekennen´ pleit de raad voor een fair s hare alloc htone leerlingen in het groene onderwijs . D it vraagt grote ins panning van overheid, onderwijs en werkgevers . O ok andere demografis c he vraags tukken kreeg de aandac ht van de raad. V ergrijzing, bevolkings afname en daling van het aantal jongeren moet benut worden voor een verbetering van de kwaliteit van het landelijk gebied, c onc ludeert de raad in zijn advies ‘Kans en voor een krimpend platteland’. O ok over traditionele groene onderwerpen werd geadvis eerd. I n zijn advies ‘Boeren met een G roen H art’ laat de raad de krac ht zien van de landbouw in het G roene H art nu en in de toekoms t. M et het advies ‘Koraalriffen in N ederland’ s ignaleert de raad de noodzaak om de grotere politieke verantwoordelijkheden voor de natuur op de BE S- eilanden tijdig op te pakken met het oog op hun toetreding tot N ederland als ‘bijzondere gemeente’. I n dit jaar was ook het kabinets voors tel aan de orde voor de s amenvoeging van de Raad voor het L andelijk G ebied, de Raad voor V erkeer en Waters taat en de V RO M - raad in de Raad voor de leefomgeving en infras truc tuur (RL I ). H et wets voors tel voor deze s amenvoeging die tevens de opheffing van deze drie raden inhoudt, is in februari 2 0 1 0 aan de T weede Kamer ges tuurd. D e behandeling daarvan zal pas na de Kamerverkiezingen plaats vinden. M inis ter V erburg heeft bes loten voor 2 0 1 0 drie raads leden voor de Raad voor het L andelijk G ebied te benoemen. G errit M ees ter, E llen V erkoelen en ikzelf vormen in deze periode de Raad voor het L andelijk G ebied. I k dank hierbij de raad en het s ec retariaat voor het werk dat zij in de afgelopen periode hebben verzet en neem de taak van voorzitter graag over van P eter van Wijmen. We werken als Raad voor het L andelijk G ebied in 2 0 1 0 aan het gezamenlijk werkprogramma 2 0 1 0 van de drie raden en verlenen waar nodig nazorg aan adviezen uit het RL G werkprogramma 2 0 0 9 . H ierbij worden we onders teund door het nieuwe Sec retariaat voor de raden van de leefomgeving en infras truc tuur’ .
ing. A .J .A .M . V ermeer voorzitter
Adviesopdracht D e Raad voor het L andelijk G ebied advis eert, gevraagd en ongevraagd, de regering en de beide Kamers van de Staten- G eneraal op hoofdlijnen van beleid. D e raad ric ht zic h op s trategis c he adviezen op de lange en middellange termijn en inc identeel op ac tuele zaken op korte termijn. H et werkterrein betreft het hele beleids veld van het minis terie van L andbouw, N atuur en V oeds elkwaliteit. D e raad vat zijn taak ruim op. Zijn advis ering ric ht zic h naas t landbouw, natuur en voeds elkwaliteit ook op rec reatie, en met landbouw s amenhangende bedrijvigheid in en om s tedelijke gebieden. I n zijn adviezen geeft de raad de mens - als vormgever, beheerder, gebruiker en bezoeker van het landelijk gebied – een belangrijke plaats .
Adviezen uitgebracht in 2009 I n 2 0 0 9 heeft de raad voor het L andelijk G ebied drie adviezen gepublic eerd uit het werkprogramma 2 0 0 9 . • Kans en voor een krimpend platteland, advies over de gevolgen van bevolkings daling voor het platteland • Braakliggend veld, advies over de toekoms t van het landelijk gebied • Koraalriffen in N ederland, advies over de onders teuning van het natuurbeleid op Bonaire, St. E us tatius en Saba. D aarnaas t was de raad ac tief in het E uropees s amenwerkings verband van advies raden de E E A C en public eerde s amen met de E E A C het rapport • ‘L and U s e in an E ra of G lobal C hange’ . D e raad rondde dit vers lagjaar nog twee adviezen af uit het werkprogramma 2008. • Boeren met een G roen H art, advies over de toekoms t voor de landbouw in het G roene H art • Kleur bekennen, advies over de noodzaak van c ulturele divers iteit in het groene onderwijs en op de groene arbeids markt.
Kansen voor een krimpend plat t eland A dvies over de gevolgen van bevolkings daling voor het platteland V ergrijzing, bevolkings afname en daling van het aantal jongeren, hebben vers trekkende gevolgen voor het N ederlands e platteland. H et vers neld verdwijnen van voorzieningen zoals s c holen en waardedaling van onroerend goed zijn belangrijke negatieve effec ten. M aar de ontwikkelingen bieden het platteland ook kans en. D oor de verminderde vraag naar ruimte nemen de mogelijkheden toe voor verbetering van de kwaliteit van het landelijk gebied. D e raad c onc ludeert in zijn advies ‘Kans en voor een krimpend platteland’ dat een fundamentele herziening van het plattelands beleid noodzakelijk is om die kans en optimaal te kunnen benutten. D e raad doet in zijn advies aanbevelingen aan Rijk provinc ies en gemeenten. Zij zijn s amen met de maats c happelijke partners en burgers aan zet. H et minis terie van L N V zal het initiatief moeten nemen om de demografis c he vraags tukken op het platteland te agenderen. D e toekoms t van het platteland hangt af van de manier waarop overheden en burgers op de uitdaging van de krimp reageren.
D e Raad voor het L andelijk G ebied heeft zijn advies over de gevolgen van bevolkings daling voor het platteland op 1 6 dec ember 2 0 0 9 in E lburg aangeboden aan vertegenwoordigers van het minis terie van L andbouw, N atuur en V oeds elkwaliteit, van de P 1 0 - gemeenten (de 1 0 groots te plattelands - gemeenten) en het gemeentebes tuur van E lburg. H et advies is eerder in een verkorte vers ie opgenomen in het advies van de raad ‘Braakliggend veld’ (november 2 0 0 9 ). I n april 2 0 1 0 heeft de minis ter van L N V haar offic iële reac tie op het advies gegeven. Zij kan ins temmen met de opgaven die de raad s ignaleert. A angegeven wordt dat deze opgaven inmiddels in het I nterbes tuurlijk A c tieplan Bevolkings daling verwerkt zijn en geleid hebben tot een aantal ac ties , waarmee de erkenning van de urgentie van de problematiek rond de bevolkings daling inmiddels een feit is geworden. Braakliggend veld A dvies over de toekoms t van het landelijk gebied H et landelijk gebied is van belang voor de leefbaarheid van N ederland. H et betrekken van de burgers in het maats c happelijk debat, verbetering van de bes luitvorming en de demografis c he ontwikkeling zijn dé kans en om de kwaliteit van het landelijk gebied te verhogen. D e Raad voor het L andelijk G ebied is ervan overtuigd dat zorg voor de groene leefomgeving een levens voorwaarde is en geen luxe. H et landelijk gebied is de omgeving waar de s oc iale en ec onomis c he dimens ies van onze s amenleving zic h ontwikkelen. D eze dimens ies komen meer en meer van elkaar af te s taan met vervreemding als gevolg. I n wezen is het landelijk gebied er voor de gezondheid van de burger: gezond voeds el, gezonde luc ht en een betekenis volle omgeving. D e raad vindt het belangrijk dat de band tus s en de dimens ies wordt hers teld. H et kennen en erkennen van de inbreng van de burger s taat hierbij c entraal. I n zijn advies ‘Braakliggend veld’ geeft de raad aan wat daarvoor nodig is . D aarbij gaat de aandac ht vooral uit naar de belangrijks te dragers van het landelijk gebied: landbouw en natuur. H et advies 'Braakliggend veld' biedt een doorkijk op het landelijk gebied voor een langere periode. D e raad ric ht zic h met het advies op alle partijen die verantwoordelijkheid dragen in onze s amenleving en daardoor ook verantwoordelijk zijn voor het landelijk gebied: burgers , maats c happelijke organis aties , bedrijven en overheden. D eze partijen zijn aan zet om de toekoms t van het landelijk gebied verder vorm te geven. D e raad heeft zijn advies op 2 3 november 2 0 0 9 gepres enteerd aan minis ter V erburg van L andbouw, N atuur en V oeds elkwaliteit.
Koraalrif f en in Nederland A dvies over de onders teuning van het natuurbeleid op Bonaire, St. E us tatius en Saba M et de toetreding tot N ederland van de eilanden Bonaire, St. E us tatius en Saba (BE S eilanden) als bijzondere gemeenten nemen de natuur in kwaliteit en de biodivers iteit s pec tac ulair toe. N ederland wordt verantwoordelijk voor koraalriffen, nevelwouden en andere C aribis c he natuur. Bij de onderhandelingen over de toetreding is aandac ht bes teed aan veiligheid, onderwijs , volks gezondheid en financ iën, maar volgens de raad te weinig aan natuur. M et het advies 'Koraalriffen in N ederland s ignaleert de Raad
voor het L andelijk G ebied (RL G ) de noodzaak om de grotere politieke verantwoordelijkheden tijdig op te pakken. I n 2 0 1 0 zullen de overheden op de eilanden formatieve en budgettaire onders teuning nodig hebben om het natuurbeleid voort te kunnen zetten en verder te ontwikkelen. D e raad advis eert voor het lange termijn pers pec tief een tijdelijke T as k Forc e BE S- N atuur in te s tellen. D e T as k Forc e kan worden s amenges teld uit de eilandbes turen, de minis teries van L N V , BZK, maats c happelijke organis aties op de BE S- eilanden en in N ederland. O ok advis eert de raad een s amenwerkings overeenkoms t tus s en de vier landen van het koninkrijk (N ederland, C uraç ao, St. M aarten en A ruba) om waar mogelijk s amen op te trekken. H et advies 'Koraalriffen in N ederland’ is op 2 juni 2 0 0 9 aangeboden aan de minis ter van L andbouw N atuur en V oeds elkwaliteit (L N V ) en de s taats s ec retaris van Binnenlands e Zaken en Koninkrijks relaties (BZK D e minis ter van L N V s telt in haar eers te reac tie op het advies dat gebieden die het nodig hebben s nel een bes c hermde s tatus moeten krijgen. D e minis ter beraadt zic h op de aanbevelingen maar wil eers t nader onderzoek doen. L N V heeft per 1 s eptember 2 0 0 9 een projec t- attac hé aanges teld om de s ituatie te verkennen.
Boeren met een Groen Hart A dvies over de toekoms t voor de landbouw in het G roene H art D e Raad voor het L andelijk G ebied heeft op eigen initiatief het pers pec tief van de landbouw in het G roene H art in beeld gebrac ht. I n zijn advies ‘Boeren met een G roen H art c ons tateert de raad dat de landbouw in het G roene H art een krac htige en innovatieve s ec tor is . L andbouw en het bijbehorende agroc lus ter horen prominent thuis in de rij van andere s tuwende motoren zoals de havens , Sc hiphol en de dis tributies ec tor. M et een toegevoegde waarde van 1 ,9 miljard euro, 1 1 .0 0 0 direc te en 2 1 .0 0 0 indirec te arbeids plaats en is de landbouw geen bedrijfs tak in de marge maar een krac htige motor binnen de Rands tad. D e raad advis eert de overheid om bedrijven ontwikkelings mogelijkheden te bieden, zowel voor groei als voor verdieping en verbreding ric hting natuurbeheer, rec reatie, zorglandbouw en s treekproduc ten. P rovinc ies en gemeenten moeten dit duidelijk in s truc tuurvis ies en bes temmings plannen vas tleggen. O ok advis eert de raad gebruik te maken van de nieuwe generatie boeren die open s taat voor maats c happelijke wens en. D e raad advis eert boeren om zelfbewus t te zijn, te s taan voor divers iteit als krac ht en als (gezamenlijke) ondernemer(s ) een aanbod naar de overheden te doen voor de wijze van partic ipatie in gebieds proc es s en. Boeren moeten overheden uitdagen door voors tellen te pres enteren voor vers terking van de toegankelijkheid van boerenland voor wandelaars en fiets ers . D e Raad voor het L andelijk G ebied heeft dit advies op 1 0 juni 2 0 0 9 aangeboden aan de minis ter van L andbouw N atuur en V oeds elkwaliteit. O m doorwerking te vergroten heeft de raad zijn advies in vers c hillende ges preks rondes bij bes tuurders van gemeenten, provinc ies en bij boeren toegelic ht.
Kleur bekennen
A dvies over de noodzaak van c ulturele divers iteit in het groene onderwijs en op de groene arbeids markt Begin 2 0 0 9 heeft de Raad voor het L andelijk G ebied zijn advies `Kleur bekennen: A dvies over de noodzaak van c ulturele divers iteit voor het groene onderwijs en de groene arbeids markt’ uitgebrac ht. A anleiding hiervoor was het groeiend tekort aan gekwalific eerde werknemers in de groene s ec tor. Belangrijke aanbevelingen van het advies zijn dat het minis terie van L N V haar regierol voor het groene onderwijs vers terkt, kans en en mogelijkheden in beeld brengt en een groene onderwijs s trategie ontwikkelt. I n die s trategie moet een fair- s hare doels telling voor het aantal alloc htone leerlingen zijn opgenomen, met ruimte voor regionale vers c hillen. O p 1 7 februari 2 0 0 9 is het advies aangeboden aan het minis terie van L N V . Bij het bijbehorende s ympos ium bleek dat er al veel initiatieven worden genomen in de s ec tor, maar dat iemand de regie moet nemen zodat goede initiatieven niet s terven in s c hoonheid. I n vervolg op het advies heeft de raad, in s amenwerking met divers e organis aties , een s ympos ium georganis eerd geric ht op een goed s amenwerkende regionale Foodarbeids markt. H et s ympos ium, dat plaats vond op 2 4 s eptember 2 0 0 9 in A ms terdam, brac ht initiatieven s amen en zorgde voor uitwis s eling en mogelijke afs temming tus s en initiatieven onderling. H et bood daarmee kans en voor s amenwerking tus s en onderwijs , overheid en de regionale arbeids markt. D e raad wilde hiermee de mogelijkheden laten zien en s loot hiermee aan op een aantal aanbevelingen uit het advies . De Europese dimensie D e Raad voor het L andelijk G ebied onderhoudt een internationaal en E uropees netwerk ten behoeve van de voorbereiding en vers preiding van adviezen. E en belangrijke rol s peelt hierbij het E uropes e netwerk van advies organen (E E A C ). I n 2 0 0 9 heeft de raad, na bijna 1 0 jaar voorzitters c hap en s ec retariaat te hebben gevoerd van de E E A C werkgroep landbouw en landgebruik, deze func tie overgedragen aan de V laams e M ina- raad. D e E E A C werkgroepvoorzitters s tellen elk jaar een ‘Forward Looking Paper’ op, die bedoeld als ins piratie en/of c hec k voor de ac tiviteiten van E E A C , en voor de werkprogramma’s van deelnemende raden, bijgevoegd. D e Raad voor het L andelijk G ebied heeft dit tot nu toe getrokken. I n 2 0 0 9 heeft de raad bijgedragen aan de onders taande produc ten voortgekomen uit E E A C - ac tiviteiten. EEA C St at ement : ‘Sust ainable Inf rastructures f or Europe’ H et thema van de externe c onferentiedag van de E E A C jaarc onferentie in 2 0 0 9 was ‘D uurzame infras truc turen voor E uropa’. T en behoeve van deze c onferentiedag heeft de werkgroep energie een s tatement voorbereid, getiteld ‘Sus tainable I nfras truc tures for E urope’. D e verklaring dient als bundeling van kennis over duurzame (trans port- , energie- en groene- ) infras truc turen en biedt een bas is voor verdere inhoudelijke inbreng en het debat tijdens de c onferentie, en zal onderdeel uitmaken van de vers laglegging van de c onferentie. D e verklaring heeft als vertrekpunt princ ipes voor duurzame ontwikkeling, en werkt die uit in een lange termijnvis ie voor trans port, energie en groene infras truc tuur. Land Use seminar 2009, EEA C werkgroep landbouw/landgebruik
D e werkgroep landbouw/landgebruik heeft het onderwerp landgebruik in een tijd van globale verandering/c ris is nader verkend. D e werkgroep heeft, in s amenwerking met c ollega’s van de E N C A 1 groep voor duurzaam landgebruik en de E E A C werkgroep biodivers iteit een aantal bijeenkoms ten en een afrondend s eminar in juni 2 0 0 9 georganis eerd. H et vers lag van het s eminar is bes c hikbaar onder de titel ‘L and U s e in an E ra of G lobal C hange’. H et onderwerp zal binnen E E A C komend jaar verder worden uitgediept en als jaarthema voor 2 0 1 0 op de agenda van de E E A C jaarvergadering s taan.
Vooruitblik 2010 I n maart 2 0 1 0 is het gezamenlijke werkprogramma van de Raad voor het L andelijk G ebied, de Raad voor V erkeer en Waters taat en de V RO M - raad ter goedkeuring naar de betrokken minis ters ges tuurd. H et werkprogramma 2 0 1 0 bes taat uit een ac httal meerjarige thema’s waarover in de komende jaren advies wordt uitgebrac ht. D e thema’s zijn: 1 : G ebieds geric ht bes turen 2 : O mgaan met klimaatverandering 3 : D uurzame s amenleving 4 : D uurzaam geïntegreerde landbouw 5 : Kwaliteits s lag ruimtelijk ec onomis c he s truc tuur, mobiliteit en wonen 6 : D ynamis eren natuur- en milieubeleid 7 : I nzic ht in ris ic o’s 8 : N ieuwe leefs tijlen D e raden zien de s amenwerking in 2 0 1 0 als een kans om inzic hten opgedaan in de laats te jaren met elkaar te delen en tot een integrale benadering van de advies vragen te komen. N aas t de gezamenlijke adviezen zal de Raad voor het L andelijk G ebied nazorg geven aan een aantal reeds afgeronde adviezen.
Financieel overzicht 2009 Post en mat erieel/apparaat
Fi na nci eel ov erzi cht (bedragen x € 1 0 0 0 ) ambtelijk pers oneel overige pers onele uitgaven algemene materiële uitgaven 1
Verplichtingen Begroting Realisatie
Uitgaven Begroting
Realisatie
861 0
429 355
861 0
429 355
176
501
176
501
European Nature Conservation Agencies, een samenwerkingsverband waar de Duitse Bundesamt für Naturschutz trekker van is en waar ook het Planbureau van de Leefomgeving bij betrokken is.
Tota a l Personeel: 8,5 fte
1.037
1.285
1.037
1.285
Samenstelling raad en bureau van de raad 2009 Samenst elling raad D e Raad voor het L andelijk G ebied bes tond in 2 0 0 9 uit 9 leden en een voorzitter. Zij zijn - c onform de ric htlijnen van de wet - onafhankelijk en benoemd op bas is van hun des kundigheid op het werkterrein waarvoor de raad is inges teld, als mede hun maats c happelijke kennis en ervaring. • • • • • • • • • •
prof. mr. P .C .E . (P eter) van Wijmen, voorzitter drs . B.J .M . (Ben) van E s s en ir. J .T .G .M . (Koos ) Koolen J . (J annie) L amberts prof. dr. M .J .A . (M arjan) M argadant- van A rc ken dr. M .C . (M arijke) van Sc hendelen dr. ir. H .J . (H uib) Silvis F. (Frans ) T ielrooij prof. dr. M .J .W. (M ark) van T wis t drs . C .J .G .M . (Kees J an) de V et
Samenst elling bureau van de raad (tot 3 1 dec ember 2 0 1 0 ) A lgemeen s ec retaris en hoofd van het bureau • drs . ing. H . (H ans ) van der Kooi a.i. P rojec tleiders • drs . E .A . (A gneta) A nders s on • ir. G .(G ert) van der Bijl (tot 1 februari 2 0 0 9 ) • ir. A . (A nne) Bruins ma (tot 1 oktober 2 0 0 9 ) • dr. B.H . (Bas ) van L eeuwen • drs . P . (P aul) L evelink (tot 1 november 2 0 0 9 ) • ir. C .A . (Karin) O ls thoorn (tot 1 s eptember 2 0 0 9 ) • (A s trid) Sc hippers (vanaf 1 april 2 0 0 9 )
C ommunic atie • M . (M iep) E is ner • J .I . (J eannette) Seleky Bedrijfs voering • J .N . (J enny) D am • J .P . (J udith) de J es us (tot 1 dec ember 2 0 0 9 ) • S. (Sus anne) Sc harer
