Jaarverslag Coöperatie Koninklijke Cosun U.A. Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda Postbus 3411, 4800 MG Breda

Jaarverslag 2012

Jaarverslag 2012

Het jaarverslag 2012 is ook verkrijgbaar in het Engels. In geval van tekstuele afwijkingen tussen de Engelse en de Nederlandse versie prevaleert laatstgenoemde. De jaarverslagen zijn tevens beschikbaar op www.cosun-jaarverslag.nl

This Annual Report is also published in English. In the event of textual inconsistencies between the English and the Dutch version the latter shall prevail. This Annual Report is also available on the internet: www.annualreport-cosun.com

Coöperatie Koninklijke Cosun U.A. Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda Postbus 3411, 4800 MG Breda Telefoon (076) 530 32 22 Fax (076) 530 33 03 Internet www.cosun.nl E-mail [email protected]

Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland onder nummer 20028699.

Cosun Jaar verslag 2012

Adressen

Royal Cosun Postbus 3411 4800 MG Breda Telefoon (076) 530 32 22 Fax (076) 530 33 03 Internet www.cosun.nl E-mail [email protected]

Aviko Postbus 8 7220 AA Steenderen Telefoon (0575) 45 82 00 Fax (0575) 45 83 80 Internet www.aviko.nl E-mail [email protected]

Duynie-groep Postbus 86 2400 AB Alphen aan den Rijn Telefoon (0172) 46 06 06 Fax (0172) 47 34 06 Internet www.duynieholding.com E-mail [email protected]

Sensus Postbus 1308 4700 BH Roosendaal Telefoon (0165) 58 25 00 Fax (0165) 56 77 96 Internet www.sensus.nl E-mail [email protected]

Suiker Unie Postbus 100 4750 AC Oud Gastel Telefoon (0165) 52 52 52 Fax (0165) 52 52 55 Internet www.suikerunie.nl E-mail [email protected]

SVZ Postbus 27 4870 AA Etten-Leur Telefoon (076) 504 94 94 Fax (076) 504 94 00 Internet www.svz.com E-mail [email protected]

Cosun Food Technology Center Postbus 1308 4700 BH Roosendaal Telefoon (0165) 58 28 10 Fax (0165) 55 13 52 Internet www.cosun.nl

Inhoud Over Cosun Profiel 2 Verwaarding van grondstoffen 3 Producten 4 Strategisch perspectief 4 Vestigingen 5

Kengetallen 6 Coöperatie 8

Verslag Bericht van de voorzitters 10 Financiële gang van zaken 12 Vooruitzichten 13 Verantwoord ondernemen 14

Cosun in bedrijf

16

Suiker Unie 17 Aviko 18 Sensus 20 SVZ 21 Duynie-groep 22

Beheersaspecten

24

Risicoprofiel Corporate governance Verslag van de raad van toezicht Overzicht leden en aandelen per kring Samenstelling bestuursorganen

24 27 28 29 30

Jaarrekening 2012 Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst-en-verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige balans Enkelvoudige winst-en-verliesrekening Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

32 33 34 35 52 53 54

Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Statutaire bepalingen Voorstel resultaatbestemming


62 63 63

1

Over Cosun Profiel Royal Cosun is een agro-industrieel concern dat stevig geworteld is in de primaire sector. De bedrijven die tot Cosun behoren zijn Aviko, de Duynie-groep, Sensus, Suiker Unie en SVZ. Ze maken ingrediënten en producten voor voeding die hun weg vinden naar de levensmiddelenindustrie, foodservice en retail. In toenemende mate produceren deze bedrijven ook componenten voor non-foodtoepassingen. Onze kracht zit in het optimaal tot waarde brengen van plantaardige grondstoffen, ook wel biomassa genoemd. Wij streven met al onze activiteiten naar een goed rendement waarbij de belangen van het milieu en mens & maatschappij nadrukkelijk worden meegewogen. Van de vijf bedrijven die tot Cosun behoren zijn Suiker Unie en Aviko het bekendst. Zij produceren van oudsher respectievelijk suiker en aardappelspecialiteiten. Sensus produceert inuline uit cichorei voor toepassing in voedingsmiddelen. Inuline is een voedingsvezel en wordt onder meer gebruikt om het suikeren/of vetgehalte in voeding te verlagen.


SVZ verwerkt fruit en groenten tot concentraten en puree voor de voedingsmiddelenindustrie. De Duynie-groep verhandelt en distribueert veevoer en ontwikkelt hoogwaardige toepassingen op basis van resten bijproducten van voedingsmiddelenbedrijven. Cosun beschikt over een gezamenlijk onderzoeks- en ontwikkelingscentrum: het Cosun Food Technology Centre (CFTC). Het CFTC ondersteunt de businessgroepen met innovatieve technologie en nieuwe toepassingen. Royal Cosun werd ruim 110 jaar geleden opgericht door Nederlandse suikerbietentelers die zich verenigden in een coöperatie. Ultimo 2012 telt de coöperatie 9.708 leden/bietentelers en is uitgegroeid tot een concern met zo’n 3.400 medewerkers, teruggerekend in termen van voltijdbanen, en een omzet van circa € 1,9 miljard.

2

Verwaarding van grondstoffen Ons succes wordt in toenemende mate bepaald door de benutting van de totale grondstof, wat inhoudt dat we alle delen van de plant gebruiken. Dit proces wordt ook wel bioraffinage genoemd. Het begint met het analyseren van de inhoud van zo’n stroom

plantaardige grondstoffen, gevolgd door hoe deze zo efficiënt mogelijk kunnen worden gewonnen en welke technologie daarvoor het best gebruikt kan worden. De uitdaging is om zoveel mogelijk componenten te winnen. Daarmee wordt de biomassa optimaal benut.

Cosun

Voedingsmiddelenindustrie

Suikerbieten

Aardappelen

Suiker Unie Cichorei

SVZ Aviko

Horeca & Retail

Duyniegroep

Sensus

Veehouderij Chemie

Groenten & Fruit Energie

Teelt


BIOraffinage

Afzetmarkten

3

Producten Voeding voor mens en dier Cosun produceert in de eerste plaats ingrediënten voor de voedingsmiddelensector. Veruit de grootste afzetmarkt is de industrie. Suiker, inuline, aardappelvlokken en fruitpuree worden hier verder verwerkt en toegepast in tal van producten als frisdranken en fruitsappen, zoetwaren, koek en banket, ontbijtproducten en graanrepen, zuivel en ijs, hartige snacks etc. Aviko zet tal van aardappelspecialiteiten en fritesvarianten af in de foodservicesector en in het supermarktkanaal. Onder de merknaam Van Gilse worden suikerspecialiteiten via dezelfde kanalen aangeboden. De pulp die vrijkomt bij de winning van suiker gaat voor het overgrote deel naar diervoeding. Dit is eveneens het geval bij cichoreipulp en de restanten van de aardappelverwerking. Dit is het terrein waarop de Duynie-groep actief is, ook voor andere bedrijven in de levensmiddelensector. Naast deze ‘traditionele’ toepassingen worden er ook innovatieve toepassingen en producten ontwikkeld. Zo worden uit groenten en fruit kleurstoffen gewonnen die vooral bestemd zijn voor voedingsmiddelen. Maar ook producenten van geneesmiddelen en ‘nutraceuticals’ (functionele voedingsmiddelen) vragen om natuurlijke kleurstoffen. Biobased chemicaliën & materialen Uit aardappelen, suikerbieten, cichorei en groenten en fruit kunnen zeer hoogwaardige componenten worden gehaald. Het inulinederivaat CMI wordt gebruikt als fosfaatvervanger in vaatwasmiddelen. Bij olieboringen op zee wordt het gebruikt om kalkafzetting in procesinstallaties tegen te gaan en

in ontziltingsinstallaties om zout water te zuiveren tot drinkwater. Bovendien is CMI biologisch afbreekbaar. Bij de verwerking van aardappelen tot onder meer frites blijft zetmeel achter in het proceswater. Dit wordt eruit gehaald, waarna het als grondstof kan dienen voor de productie van papier en kleefstoffen. Uit aardappelschillen kunnen we aardappelkurk maken voor de tuinbouw en uit suikerbieten onder meer ethanol. Melasse en diksap, bijvoorbeeld, worden door onze klanten vaak verder verwerkt tot biobased producten. Bio-energie Vroeger werden de bietenpuntjes, een deel van de aardappelschillen en de resten uit de fruit- en groenteverwerking omgezet in compost. Als ze worden vergist kunnen we ze echter beter verwaarden. Bij vergisting ontstaan namelijk biogas en digestaat. Suiker Unie werkt het biogas op tot groen gas en brengt dit in het nationale aardgasnetwerk. Doel is om in 2013 meer dan 20 miljoen m3 groen gas in Nederland te produceren. Dit komt overeen met het gemiddeld jaarverbruik van zo’n 15.000 huishoudens. Als de installatie in Anklam operationeel is, beschikt Suiker Unie over de capaciteit om meer dan 30 miljoen m3 groen gas per jaar te leveren. Ook neemt Suiker Unie deel aan praktijktesten waarbij een aantal eigen auto’s en vrachtwagens rijdt op dit groene gas in plaats van op diesel. Idealiter wordt het digestaat, dat organische stof en mineralen bevat, op de akkers teruggebracht, zodat de kringlopen van nutriënten zoveel mogelijk gesloten worden.

Strategisch perspectief De productie van voeding is en blijft onze kernactiviteit. Ruim tachtig procent van de biomassa die wij verwerken, vindt zijn toepassing in voeding. Tien procent gaat naar diervoeding en de rest naar bio-energie en biobased materialen. Cosun wil groeien in omzet en winstgevendheid. Wij verwachten dat de vraag naar biobased materialen en chemische toepassingen zal groeien. De samenleving vraagt om producten die op verantwoorde wijze zijn geproduceerd. Cosun kan hierop inspelen met producten en ingrediënten uit hernieuwbare plantaardige grondstoffen. Daarbij hanteren we het principe dat de applicaties met de hoogste toegevoegde waarde vooropstaan. We zetten dus in op zowel food als non-food. Dit sluit naadloos aan op ons streven om al onze grondstoffen volledig te benutten. Ons uitgangspunt is dat boeren en tuinders een eerlijke prijs moeten krijgen voor hun producten, zowel in Europa als elders in de wereld. Telers hebben voldoende inkomen nodig om te investeren in de verdere verbetering van hun productie. Meerdere afzetmogelijkheden voor zowel voeding als niet-voeding, waarbij alle delen van de plant worden benut, zijn hiervoor van belang.


Door onze grondstoffen en restproducten zo goed mogelijk te verwaarden, helpen we de agrarische sector vitaal te houden. De primaire sector levert indirect veel banen op in onder meer de voedingsmiddelenindustrie, transportsector, export en, op wat langere termijn, ook in de non-food verwerking. Cosun zet zich in voor een duurzame en regionale teelt van biomassa. Door kringlopen van onder meer water en nutriënten zoveel mogelijk gesloten te houden, dragen we daaraan bij, samen met de telers. Geholpen door uitstekend ‘groen’ onderwijs, teeltbegeleiding, het delen van kennis en ervaring, onderzoek en door toepassing van de modernste technologieën, behalen onze telers een steeds hogere productie per hectare en verlagen ze tegelijkertijd de milieuvoetafdruk. Zo is de suikeropbrengst in Nederland inmiddels gestegen naar ruim 13 ton/ha. Een verdere stijging ligt in het verschiet. Dat geeft ons de mogelijkheid om meer product van een hectare te halen en die in te zetten voor nieuwe toepassingen. In plaats van de keuze tussen of food of non-food zijn we in staat om in beide te voorzien en kunnen we flexibel inspelen op de vraag vanuit diverse markten.

4

Vestigingen*

Suiker Unie Sensus Aviko SVZ Duynie-groep Cosun

CFTC

* Productielocaties in Nederland, Europa, V.S. en Azië.


5

Kengetallen Als coöperatie van Nederlandse bietentelers betaalt Cosun de leden een bietenprijs die mede afhankelijk is van de resultaten. De bietenprijs is volledig als kosten gronden hulpstoffen in de resultatenrekening verantwoord en beïnvloedt daarmee ook het in dit overzicht gepresenteerde bedrijfsresultaat en nettoresultaat.

in miljoenen EUR (tenzij anders vermeld)

2012

2011

Financieel Netto-omzet

1.945

1.772

Bedrijfsresultaat

193

137

Recurring EBITDA*

270

158

Nettoresultaat

138

115

Kasstroom uit operationele activiteiten

263

101

1.050

914

55

55

Gemiddelde hectareopbrengst bietenteelt in Nederland

4.871

4.038

Quotumbietenprijs**

68,80

55,69

179

118

3.396

3.581

Ziekteverzuim (in procenten)

3,5

3,8

Aantal verzuimongevallen (per 1.000 medewerkers)

32

26

Directe CO2 emissie (in ton, per ton product)****

0,23

0,25

Watergebruik (in m3, per ton product)

2,60

2,60

Restmateriaal (in ton, per ton product)

0,08

0,09

Groepsvermogen Groepsvermogen in procenten van balanstotaal

Ledentoeslag Personeel Gemiddelde personeelsbezetting***

Omgeving

* Recurring EBITDA betreft het operationele resultaat vóór afschrijving en amortisatie en geschoond voor verkochte activiteiten en incidentele resultaten. ** Prijs in EUR per ton bij gemiddeld suikergehalte en gemiddelde winbaarheid. *** Gemiddeld aantal medewerkers in FTE, met een arbeidsovereenkomst bij Cosun of één van de groepsmaatschappijen. **** Als gevolg van de in 2012 doorgevoerde verbeteringen in de dataverzameling en rapportage milieugegevens zijn de vergelijkende cijfers aangepast.


6

Netto-omzet

Recurring EBITDA

in miljoenen EUR

in miljoenen EUR

2.000

300 270

1.945 250

1.900

200 1.800 1.758 1.700

1.766

1.772 150

1.689

132

148

160

158

2010

2011

100

1.600

50

2008

2009

2010

2011

2012

2008

2009

Ledentoeslag

Hectareopbrengst bietenteelt in Nederland

in miljoenen EUR

in EUR 5.000

200

2012

4.871

179 175 4.500 150 125

4.038

4.000

118

100 3.500 75 50

3.252

64 33

2008

50

2009

3.000

2010

2011

2012

2008

Directe CO2 emissie

2009

2010

Aantal medewerkers

4.600

0,26

4.400 0,25

0,25

2011

2012

Gemiddeld aantal FTE

in fte

in ton, per ton product

0,25

3.082

2.902

Gemiddeld aantal FTE (gecorrigeerd voor verkochte activiteiten)

3.807

3.871

3.828

3.581

3.396

3.121

3.221

3.203

3.288

3.396

2008

2009

2010

2011

2012

4.200 4.000

0,24

0,24

3.800 3.600 0,23

0,23

0,23

3.400 3.200 3.000

0,22

2008

2009


2010

2011

2012

7

Coöperatie Het uitstekende resultaat van Cosun is goed nieuws voor de leden/bietentelers. De coöperatie kan zowel een hoge prijs betalen voor de in de campagne 2012 geleverde bieten als investeren in de bedrijven, en daarmee in de toekomst van de coöperatie en het concern.

Bestuurszaken Conform de statutaire bepalingen is, na afloop van de daarin vastgelegde overgangsperiode, de omvang van de ledenraad in 2012 teruggebracht naar 61 leden. De omvang van de ledenraad wordt bepaald door het aantal uitgegeven aandelen per kring. De samenstelling van de raad van beheer is niet gewijzigd. De heren J.A. Smid en D.H. de Lugt zijn herkozen. De huidige voorzitter kan in 2013 herkozen worden, maar in 2014 is hij aftredend en niet herkiesbaar. Onder leiding van de voorzitter van de raad van toezicht en de vicevoorzitter van de raad van beheer is de procedure gestart om te voorzien in de vacature die ontstaat na het vertrek van de heer J.E.M. van Campen als voorzitter van de raad van beheer. Op verzoek van het Kabinet der Koningin is de statutaire naam van de coöperatie aangepast en luidt sinds 1 januari 2013 Coöperatie Koninklijke Cosun U.A. Cosun volgt de code van de Nationale Coöperatieve Raad (NCR) voor coöperatieve ondernemingen. Eind 2011 is een nieuwe uitgave van deze code gepubliceerd. In 2012 is de bestuursstructuur getoetst aan de nieuwe code. Dit gaf aanleiding tot enkele aanpassingen in de statuten en reglementen. Daarnaast is de informatievoorziening over corporate governance via de website verbeterd.


Wij vinden het belangrijk dat jonge coöperatieleden betrokken zijn bij Cosun. Mede om die reden heeft Cosun een jongerenraad ingesteld die uit zestien leden bestaat. De leden van de jongerenraad zijn actief en betrokken. Zij bezoeken vestigingen van onze bedrijven en voeren discussies met de zittende bestuurders en senior managers. Ze worden begeleid en gecoacht door leden van de raad van beheer. In 2012 hebben zij een werkbezoek gebracht aan de suikerfabriek in Anklam (Duitsland) en de Avikovestiging in Cuijk. Betalingssysteem In 2012 is het betalingssysteem aangepast in verband met het afschaffen van de koptarrabepaling in het tarreerlokaal. Om te voorkomen dat dit zou leiden tot de aanvoer van bieten met te veel bladresten, is flink geïnvesteerd in uitvoerige rooi-instructies en begeleiding door de agrarische dienst. Slechts enkele tientallen partijen bieten zijn onder bijzondere voorwaarden geaccepteerd. De loonwerkers en telers die hun eigen bieten rooien, hebben prima werk geleverd. De bietenleveranciers kunnen sinds 2012 een naar rato deel van de Betacal die resteert na het zuiveren van het suikersap gratis terug geleverd krijgen. Dit past in ons streven nuttige stoffen naar de akker terug te brengen en zo kringlopen te sluiten. De gratis levering is van toepassing op de levering van Betacal in vloeibare vorm tijdens de campagne. In de praktijk blijkt dat dit systeem prima functioneert en tot extra afzet leidt. Wie dit niet wil afnemen of maar gedeeltelijk, moet vanaf 2013 een bijdrage betalen in de kosten van de afzet elders.

8

Toekomst bietenteelt Wij hebben ons altijd sterk gemaakt voor een vorm van marktordening, juist met het oog op duurzame bietenteelt, een vitale akkerbouwsector en continuïteit in onze bedrijfsvoering. De signalen uit Brussel wijzen erop dat de marktordening voor suiker in Europa op termijn wordt beëindigd. Vanaf dat moment wordt het telen van bieten binnen de Europese Unie niet langer door productiequota gereguleerd. De maatstaf wordt dan de marktvraag naar suiker enerzijds en de verwerkings- en productiecapaciteit van de suikerfabrieken anderzijds, maar vooral de concurrentiekracht van de gehele keten. Er kunnen mogelijkheden ontstaan om de bietenteelt in Nederland uit te breiden.

Als de afzetmogelijkheden structureel stijgen, kunnen ook de leveringsrechten structureel meegroeien. De gedachtevorming en interne besluitvorming hierover staan in 2013 op de agenda van de coöperatieve bestuursorganen. Vooralsnog pleiten wij voor voortzetting van de huidige suikermarktordening tot 2020 en wij zullen ons daarvoor blijven inspannen.

Het principe is dat wij continuïteit aan onze leden/bietentelers willen bieden door bestaande rechten zoveel mogelijk te respecteren. Als uitbreiding van de bietenteelt aan de orde komt, vormen de huidige leveringsrechten het vertrekpunt. Bestaande leden moeten kunnen uitbreiden als zij daarvoor interesse hebben.


9

Verslag Jos van Campen ”Cosun streeft naar hoogste financiële opbrengst per hectare”

Bericht van de voorzitters Cosun realiseerde een uitstekend financieel resultaat over 2012. Hier hebben alle bedrijfsactiviteiten aan bijgedragen. We hebben de vruchten geplukt van de strategische keuzes die we in de afgelopen jaren hebben gemaakt en consistent hebben ingevuld. Bovendien hebben we ook dit jaar kunnen profiteren van hoge suikerprijzen.

Cosun streeft naar de hoogste financiële opbrengst per hectare in de EU voor onze leden/bietentelers. In het jaar 2012 zijn we daar als Nederlandse suikersector uitstekend in geslaagd dankzij de hoogste EU suikerproductie per hectare en de hoge bietenprijs. Onze inzet is om dit ook in de toekomst te realiseren. Daarbij tekenen we wel aan dat de grotere schommelingen in de prijzen, vooral van suiker, direct effect hebben op het resultaat van Cosun. Groeiperspectief Cosun wil verder groeien in de kernactiviteiten en ziet mogelijkheden binnen én buiten de bestaande product/ marktcombinaties. Zo opent het benutten van plantaardige grondstoffen voor innovatieve toepassingen, ook in non-food, nieuwe perspectieven. We hebben ervoor gekozen ons te richten op het op duurzame wijze verwerken van plantaardige grondstoffen tot producten en ingrediënten voor voeding, diervoeders, niet-voeding toepassingen en duurzame energie. Deze keuze heeft geresulteerd in de huidige portefeuille met vijf businessgroepen: Aviko, de Duynie-groep, Sensus, Suiker Unie en SVZ. In elk van deze activiteiten willen wij verder groeien, op eigen kracht en door overnames.


Daarnaast willen we een positie verwerven in nieuwe biobased toepassingen (de biobased economy) waarin hernieuwbare grondstoffen een belangrijke rol spelen. Cosun heeft verstand van het begeleiden van de teelt van biomassa (plantaardige grondstoffen), de verwerking ervan in diverse stappen door middel van bioraffinage (per jaar zo’n negen miljoen ton), de inkomende en uitgaande logistiek die hierbij hoort en het ontwikkelen van maatwerk voor afnemers van deze componenten. Dankzij deze kennis zijn we in staat te groeien in een zich verder ontwikkelende markt. De structuur van het concern is toegesneden op het realiseren van de gewenste groei. Waar mogelijk worden kennis en ervaring uitgewisseld, door samenwerking en intern loopbaanbeleid. De structuur van de coöperatie is getoetst op het borgen van het ledenbelang en slagvaardigheid in besluitvorming. Er is geen aanleiding om hierin verandering aan te brengen.

10

Robert Smith ”Goede uitgangspositie voor verdere groei”

Externe ontwikkelingen De besluiten van de Europese Commissie ten aanzien van het gemeenschappelijke landbouwbeleid en in het bijzonder de marktordening voor suiker leiden er waarschijnlijk toe dat de volatiliteit van de wereldmarkt een nog groter effect gaat hebben op de Europese prijzen. Daarom pleit de Europese suikersector (bietentelers en suikerfabrikanten) voor behoud van de huidige marktordening tot 2020. Los hiervan bereiden wij ons voor op een verder geliberaliseerde suikermarkt, waarbij op termijn dankzij verbetering in onze relatieve kostprijspositie, ook exportmogelijkheden kunnen toenemen. Voor de topsector Food&Agri, waarvan Cosun en onze leden deel uitmaken, is behoud en versterking van de Nederlandse exportpositie essentieel. Het opheffen van de productschappen in Nederland is een risico voor zowel de exportpositie als innovatie in de sector. Op termijn betekent dit dat bestaande regelingen en financiering verwateren en verdwijnen. Gelet op onze positie in de Nederlandse agrosector zullen wij ons inspannen om dit te voorkomen, samen met de overheid en andere stakeholders.


We zien ons voor een aantal uitdagingen gesteld die het nodige vergen van de onderneming, onze medewerkers, onze leden en overige leveranciers van onze grondstoffen. In de wetenschap dat we over uitstekende mensen en middelen beschikken, kijken wij vol vertrouwen naar de toekomst.

Jos van Campen Voorzitter raad van beheer

Robert Smith Voorzitter concerndirectie

Breda, 14 maart 2013

11

Financiële gang van zaken Cosun kan terugkijken op een uitstekend jaar. De geconsolideerde omzet nam toe van EUR 1.772 miljoen naar EUR 1.945 miljoen. Het bedrijfsresultaat steeg zelfs met 41% naar EUR 193 miljoen ondanks een fors hogere ledentoeslag in 2012. Nagenoeg alle bedrijfsactiviteiten leverden een hogere bijdrage aan het resultaat. Suiker Unie boekte een uitstekend resultaat dankzij goede verkoopprijzen voor quotumsuiker. Aviko liet een sterke stijging van het resultaat zien en bij SVZ zette de opgaande lijn in het resultaat zich verder door. Het resultaat van Sensus daalde licht als gevolg van een lager productieniveau maar was nog steeds goed. Bij de Duynie-groep was het resultaat beduidend lager in vergelijking met het goede jaar 2011 door de druk op marges.

Omzet en resultaatontwikkeling Cosun realiseerde in 2012 een omzet van EUR 1.945 miljoen, een stijging met 10%. Gecorrigeerd voor de omzet van in 2011 verkochte activiteiten steeg de netto-omzet over 2012 met 16%. Deze groei is grotendeels te danken aan hogere suikerprijzen in de EU als gevolg van het hoge prijsniveau op de wereldmarkt. Hogere afzetvolumes droegen eveneens bij aan de groei van de omzet in 2012. Het operationele resultaat vóór afschrijving en amortisatie en geschoond voor verkochte activiteiten en incidentele resultaten (recurring EBITDA) steeg fors van EUR 158 miljoen in 2011 naar EUR 270 miljoen in 2012. Het bedrijfsresultaat inclusief incidentele resultaten komt uit op EUR 193 miljoen (2011: EUR 137 miljoen). De ledentoeslag die aan de leden wordt uitbetaald als onderdeel van de bietenprijs steeg met meer dan 52% tot EUR 179 miljoen. De ledentoeslag is verwerkt als grondstofkosten in het reguliere bedrijfsresultaat. Ontwikkeling per businessgroep Suiker Unie realiseerde een flink hogere omzet en resultaat ten opzichte van 2011met name door goede verkoopprijzen op de Europese markt en de goede afzetmogelijkheden van surplussuiker. Daarnaast leverden ook de afzet van nevenproducten als pulp en melasse een positieve bijdrage aan het resultaat. De verwerkingscampagne verliep in Nederland zeer voorspoedig. Ook in Duitsland liep de campagne voorspoedig; echter een deel van de bieten kon niet meer worden verwerkt, vanwege de vroeg ingevallen vorst. Tijdens de campagne zijn circa 7 miljoen ton bieten verwerkt. Suiker Unie heeft afgelopen jaren flink geïnvesteerd in het verder vergroten en flexibiliseren van de productiecapaciteit. Hierdoor kon nagenoeg hetzelfde volume aan bieten als in campagne 2011 in een kortere tijd worden verwerkt. Suiker Unie beschikt nu over vier diksaptanks en investeert in de bouw van drie extra diksaptanks. Hierdoor is het mogelijk om tijdens de campagne meer suiker als diksap op te slaan. De tanks verhogen daarmee zowel de opslagcapaciteit als de flexibiliteit van de fabriek omdat het diksap buiten de bietencampagne tot suiker kan worden verwerkt of als diksap verkocht kan worden aan afnemers. Daarnaast investeerde Suiker Unie in biomassavergisters, zodat in 2014 alle suikerfabrieken groen gas uit reststromen kunnen produceren. Hierdoor komt de totale jaarlijkse productiecapaciteit voor groen gas op ruim 30 miljoen m3. Bij Aviko groeide de omzet door hogere afzetvolumes zowel in het toegevoegde waarde segment als in de markten buiten Europa. Wereldwijd neemt de vraag naar aardappelproducten nog steeds toe, vooral vanuit Azië en Zuid-Amerika.


De afzet van frites naar deze regio’s nam fors toe. Aviko is uitstekend gepositioneerd om in deze groeiende vraag te voorzien. In de Europese markt steeg de afzet van specialiteiten. De gestegen afzet in combinatie met gemiddeld lagere aardappelprijzen leidde tot een forse stijging van het resultaat. Net als in 2011 fluctueerden de aardappelprijzen sterk. Door de matige oogst in 2012 stegen de aardappelprijzen in de tweede helft van het jaar op de termijnmarkt met een factor 5 ten opzichte van de eerste helft van 2012. Adequaat positiemanagement is dan ook een belangrijke factor voor de resultaatontwikkeling van Aviko. In granulaat en vlokken (gedroogde aardappelproducten) verbeterde het resultaat aanzienlijk ten opzichte van 2011 door zowel groei van afzet als door een verbetering van de marges. Daarbij wierp het bij de Nederlandse bedrijven ingezette efficiencyprogramma zijn vruchten af. Het bedrijf in China presteerde uitstekend door een combinatie van hogere verkoopprijzen met lagere grondstofkosten. Ook bij Sensus steeg de omzet ten opzichte van 2011. Het toenemende aantal producttoepassingen met inuline leidde tot verdere afzetgroei op de Noord-Amerikaanse en Aziatische markt. Met het oog op de gewenste afbouw van voorraadniveaus was minder cichorei gecontracteerd dan in voorgaande jaren. Daardoor was de bezetting in de fabriek lager en daalde het bedrijfsresultaat licht. De lagere bezetting werd deels opgevangen door loonwerk voor derde partijen. 2012 bracht een verder herstel van het bedrijfsresultaat bij SVZ. De reorganisaties van de afgelopen jaren en de aangebrachte focus in het productassortiment zorgden voor een stevige verbetering van het regulier bedrijfsresultaat. Hogere verkoopprijzen leidden tot stijging in omzet en marge in de Europese markt. Een soortgelijk beeld was zichtbaar op de Amerikaanse afzetmarkt. Daar droeg de introductie van nieuwe aseptische groentenpuree positief bij aan het bedrijfsresultaat. De overname van Mondi Foods halverwege 2012 versterkt de Europese marktpositie van SVZ in het segment enkelvoudige en geconcentreerde puree. In verband met verdere optimalisatie van de productie-infrastructuur zal de productielocatie in Etten-Leur medio 2013 worden gesloten. De integratie met Mondi Foods gaf de mogelijkheid om de commerciële en overhead functies verder te stroomlijnen.

12

De Duynie-groep liet eveneens een sterke omzetgroei zien. Deels was dit volumegedreven (afzet op de veevoermarkt) en deels werd dit veroorzaakt door hogere verkoopprijzen. Hogere grondstofprijzen drukten echter het resultaat. Daarnaast ondervonden de zetmeelactiviteiten margedruk, door een groot aanbod van tarwezetmeel tegen lage prijzen. Financiering De financieringskosten waren vrijwel gelijk aan die van 2011. Door daling van renteniveaus bleven de rentebaten stabiel, ondanks een betere kaspositie gedurende 2012. Ook het werkkapitaal lag ultimo 2012 op nagenoeg hetzelfde niveau als vorig jaar. Voor een belangrijk deel komt dit door de hogere ledentoeslag die onder de kortlopende schulden is opgenomen. Gecorrigeerd hiervoor stijgt het werkkapitaal, deels door hogere volumes en deels door hogere grondstofkosten voor zowel suiker als aardappelproducten. Belastingdruk De effectieve belastingdruk steeg met 14,1 procentpunten tot 25,8% (2011: 11,7 %). De stijging van belastingdruk wordt voor een belangrijk deel verklaard door de belastingvrije opbrengst en de toepassing van de innovatiebox voor de verkochte activiteiten in 2011. Kasstroom De operationele kasstroom nam toe van EUR 101 miljoen in 2011 naar EUR 263 miljoen in 2012 en was ruim voldoende om de hoge investeringen uit eigen middelen te financieren. De vrije kasstroom is aangewend ter versterking van de liquiditeitspositie. Dit geeft ons een sterke uitgangspositie voor uitvoering van onze groeistrategie. Investeringen De investeringen in vaste activa (inclusief immateriële activa) bedroegen EUR 120 miljoen (2011: EUR 91 miljoen). Daarbij waren de investeringen in de suikeractiviteiten met name gericht op verdere flexibilisering van productiecapaciteit (door de bouw van diksaptanks), naast de reguliere vervangingsinvesteringen. Bovendien werd geïnvesteerd in twee nieuwe biomassavergistinginstallaties. De overige investeringsprojecten betroffen merendeels vervangingsinvesteringen en beperkte capaciteitsuitbreidingen. In 2012 heeft SVZ 100% van de aandelen van Mondi Foods overgenomen met productielocaties in België en Polen. Balans Het balanstotaal nam toe met EUR 235 miljoen tot EUR 1.905 miljoen, enerzijds door een hoger investeringsniveau dan de reguliere afschrijvingen, anderzijds door een hogere voorraad (door zowel prijs- als volumestijging) en toename van liquide middelen. De liquiditeitspositie verbeterde met EUR 116 miljoen door de positieve operationele kasstroom. Het groepsvermogen nam toe met EUR 136 miljoen tot EUR 1.050 miljoen (2011: EUR 914 miljoen). De solvabiliteit (groepsvermogen uitgedrukt als percentage van het balanstotaal) bleef met 55% op hetzelfde hoge niveau als in 2011.


Dankzij de hoge operationele kasstroom en de gezonde solvabiliteitspositie blijft de financieringspositie van het concern onverminderd sterk. In deze situatie verwachten wij geen belangrijke wijzigingen in 2013. Bietenprijs De stijging in het operationele resultaat vertaalde zich in een historisch hoge ledentoeslag van EUR 179 miljoen. De ledentoeslag wordt uitgekeerd als onderdeel van de quotumbietenprijs. De basisprijs voor quotumbieten van EUR 26,25 per ton is gebaseerd op de EU-minimumprijs en is niet gewijzigd ten opzichte van 2011. De ledentoeslag kwam uit op EUR 32,75 per ton (2011: EUR 21,75). Per saldo is de ledenprijs van quotumbieten daarmee vastgesteld op EUR 59,00 bij 16 procent suikergehalte en een winbaarheidsindex van 87. Bij gemiddelde winbaarheid en gemiddeld gehalte komt de ledenprijs voor quotumbieten uit op EUR 68,80. De gemiddelde surplusbietenprijs over 2012 is EUR 31,39. De gemiddelde suikeropbrengst per hectare bedroeg 13,5 ton, fractioneel lager dan in 2011. Hierdoor liggen de gemiddelde opbrengsten voor de Nederlandse bietenteler op EUR 4.871 per hectare, circa EUR 800 hoger dan vorig jaar.

Vooruitzichten Ook in 2012 was er geen sprake van een echt doorzettend herstel van de wereldeconomie. Het groeitempo bleef zwak. De effecten hiervan op de resultaatontwikkeling van Cosun zijn beperkt. De volatiliteit van grondstofprijzen daarentegen zal de komende jaren een steeds grotere invloed hebben op het resultaat van Cosun. Zo is de wereldmarktprijs voor suiker de afgelopen maanden sterk gedaald. Aan de andere kant stijgen de grondstofkosten waardoor we verwachten dat het resultaat van Suiker Unie zal dalen. Voor Aviko verwachten we dat het operationeel resultaat door hogere aardappelprijzen begin 2013, iets lager zal uitkomen dan in 2012. De hogere graanprijzen leiden bij Sensus tot hogere contractprijzen voor de grondstof cichorei, om de teelt van cichorei aantrekkelijk te houden ten opzichte van alternatieve gewassen. De hogere grondstofprijzen zullen druk op de marge geven. De winstgevendheid van de fruit- en groenteactiviteiten van SVZ zal verder verbeteren. Daarnaast verwachten wij dat de Duynie-groep kan profiteren van stijgende verkoopprijzen en volumes waardoor het resultaat zich in 2013 weer herstelt tot een normaal niveau. Per saldo verwachten wij een iets lager resultaat dan in 2012. Cosun zal in het komend jaar blijven investeren in versterking van zijn marktpositie in de verschillende segmenten. Dit doen we deels door autonome investeringen en deels door strategische acquisities. Daarnaast zullen de bestaande activiteiten worden versterkt, door verdere optimalisering van productieprocessen. We verwachten dat het personeelsbestand zal mee ontwikkelen met de groei van de activiteiten.

13


Suikerbieten

Aardappelen Horeca & Retail Cichorei

Veehouderij Chemie


Verantwoord ondernemen Cosun heeft een pragmatische kijk op maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Het zegt iets over de wijze waarop we diverse belangen meewegen bij onze beslissingen. Wij kijken verder dan alleen onze eigen activiteiten en het lopende boekjaar. De agrofoodsector waarbinnen wij ondernemen biedt zowel het kader als het vertrekpunt.

Cosun geeft vorm aan duurzaam ondernemen aan de hand van vier prioriteitsgebieden: • verduurzaming van de teelt van onze grondstoffen (ketenverantwoordelijkheid); • duurzame productie (verantwoord omgaan met gronden hulpstoffen en milieu); • goed werkgeverschap (betrokken medewerkers); • openheid naar belanghebbenden (verantwoording afleggen). De gemeenschappelijke noemer van al onze activiteiten is het optimaal benutten en tot waarde brengen van plantaardige grondstoffen met een zo laag mogelijk verbruik van energie en water, het voorkomen van schade en overlast door activiteiten van onze bedrijven en het zoveel mogelijk tegengaan van verspilling in welke vorm dan ook. Binnen het door Cosun aangegeven kader stellen de bedrijven op elk van deze prioriteitsgebieden eigen doelstellingen. Onze bedrijven werken samen met leveranciers en afnemers aan verdere verduurzaming binnen de eigen keten. Cosun participeert in samenwerkingsverbanden met partnerbedrijven en -organisaties. Samen bereiken we meer, en sneller resultaat. Zo werkt Cosun al vele jaren met andere bedrijven in de keten aan het verduurzamen van de voedingsmiddelensector.


Medewerkers Bij alle Cosun onderdelen nam het aantal medewerkers licht toe, in navolging van de groei van de onderneming. Het aantal medewerkers ultimo 2012 bedroeg 3.396 fte’s (2011: 3.581 fte’s, gecorrigeerd voor de in 2011 verkochte bedrijfsonderdelen: 3.288). Als Cosun verder groeit, betekent dit dat het aantal arbeidsplaatsen - tegen de stroom van het voortdurend streven naar meer efficiency in - de komende jaren zal toenemen. Dit biedt kansen voor zowel ervaren vakmensen als voor starters op de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd zullen medewerkers langer doorwerken omdat de pensioenleeftijd geleidelijk omhoog gaat. De gestegen levensverwachting en het structureel lage renteniveau op de financiële markten maken aanpassing van de pensioenregelingen nodig om ze betaalbaar te houden. Het aantal opleidingsdagen per medewerker steeg in 2012 naar gemiddeld drie dagen per jaar. Hierin zijn de opleidingsdagen voor TPM inbegrepen. Andere opleidingen betreffen vakopleidingen zoals VAPRO maar ook parttime hbo voor bijvoorbeeld procestechnologen. De investering in vakbekwaamheid en kennis om bij te blijven in een vakgebied is een investering in de toekomst van de onderneming en in elke medewerker, ook in termen van kansen op de arbeidsmarkt zowel binnen als buiten het concern.

14

Het ziekteverzuim is een indicatie voor de gezondheid en fitheid van mensen. Onze verzuimcijfers zijn relatief laag ten opzichte van het gemiddelde in de industrie en ten opzichte van het landelijk gemiddelde in Nederland. De werkgever biedt fitheidprogramma’s aan om mensen te helpen bij het bereiken en behouden van een goede conditie. Een andere indicator is het verzuim als gevolg van een ongeval. Dit getal is nog te hoog en reden om uitgebreidere veiligheidsprogramma’s in de bedrijven te introduceren en veel aandacht te vragen voor veilig werken bij (tijdelijke) medewerkers en derden die werkzaamheden uitvoeren bij onze bedrijven.

MVO vers

lag 2012

Milieu Aandacht voor het milieu begint op de akkers waar onze plantaardige grondstoffen groeien. Samen met telers werkt Cosun aan verduurzaming om de bodem in goede conditie te houden en de gewassen zodanig te telen dat het milieu zoveel mogelijk wordt ontzien. Ook voor de aanvoerlogistiek is veel aandacht, uiteraard vanuit kostenoogpunt maar ook om de CO2 uitstoot te beperken. In de fabrieken is energie nodig om de grondstoffen te verwerken tot producten en halffabricaten. Het energieverbruik per ton product is een graadmeter voor de efficiency van onze productieprocessen; hoe lager, hoe beter. Hetzelfde geldt voor het watergebruik en de hoeveelheid restmateriaal, dat wil zeggen restanten die we niet zelf verder verwerken tot nuttige producten of toepassingen. Denk daarbij vooral aan organisch restmateriaal dat naar externe composteringinrichtingen of vergistinginstallaties gaat. Het materiaal dat de Cosun bedrijven zelf vergisten of elders toepassen, valt hier dus niet onder. In de loop van 2012 zijn voor diverse vestigingen procedures voor het verlengen en/of aanpassen van milieuvergunningen gestart. Naar verwachting wordt dit boekjaar nog een aantal aanvragen ingediend. In 2012 is een onderzoek uitgevoerd om de betrouwbaarheid van de gerapporteerde milieugegevens te verbeteren. De resultaten van het onderzoek gaven aanleiding tot aanscherping van de gehanteerde definities en aanpassing van het proces van dataverzameling en rapportage. Dit heeft ertoe geleid dat gerapporteerde cijfers van voorgaande jaren zijn aangepast. Voor meer informatie over onze inspanningen en de behaalde resultaten verwijzen wij naar het Cosun MVO-verslag 2012 op www.cosun-jaarverslag.nl.


15

Cosun in bedrijf Om de productieprocessen optimaal te laten verlopen, kwalitatief uitstekende producten te maken en deze tijdig bij de klant te krijgen, zijn kennis en ervaring van groot belang. Datzelfde geldt voor de ontwikkeling van nieuwe producten en toepassingen. Daarom is het belangrijk de expertise van onze medewerkers goed te benutten en op peil te houden, en samen te werken met leveranciers, klanten en externe kennisinstellingen. Daar investeren we flink in.

Naast de eigen productontwikkeling kunnen alle Cosunbedrijven een beroep doen op een gezamenlijk onderzoeks- en ontwikkelingscentrum: het Cosun Food Technology Centre. CFTC ondersteunt de businessgroepen bij innovaties in processen en producten. Omdat niemand op alle terreinen topexpert kan zijn, werkt CFTC samen met externe kennisinstellingen, zoals het Carbohydrate Competence Centre (CCC), het ISPT (Institute for Sustainable Process Technology) en BPM (Biobased Performance Materials). Innovatie Veelbelovend zijn de onderzoeksprojecten naar de mogelijkheid om chemische bouwstenen uit suikerbietenpulp te ontwikkelen. Zulke bouwstenen kunnen bijvoorbeeld in nylon en bioplastics worden gebruikt. Voor de langere termijn biedt ook de biet zelf mogelijkheden. Zo onderzoeken we of er bietenrassen kunnen worden ontwikkeld die zelf chemische bouwstenen kunnen maken, naast de gebruikelijke sucrose. Suiker Unie en CFTC werken samen in een onderzoeksproject voor de productie van isobutanol op basis van suikerbieten. Isobutanol is een biobrandstof met een hogere energiewaarde dan ethanol en mogelijk een bouwsteen voor onder andere petflessen, vliegtuigbrandstoffen en rubber. CFTC doet ook nader onderzoek naar de voorbehandeling van biomassa. Hierbij wordt gekeken naar de hele plant, zowel de wortel als het loof. Onderzocht wordt of het selectief openen van celmembranen de winbaarheid van inuline en suiker kan verbeteren en de niet-verteerbare vezels beter geschikt kan maken als veevoer. Energiemanagement Cosun wil tot de meest energie-efficiënte bedrijven binnen de sector behoren. Dat betekent zo laag mogelijke kosten voor energie, minder milieubelasting en voldoen aan afspraken die wij hebben gemaakt met de overheid om het energieverbruik omlaag te brengen. De eerste verantwoordelijkheid om dit te realiseren ligt bij de bedrijven zelf. Omdat er veel synergie ligt in de aanpak en we het wiel maar één keer willen uitvinden, wordt een deel van het werk samen met CFTC gedaan. De kennis bij de businessgroepen wordt gecombineerd met die van de water- en energiespecialisten van CFTC. Dit levert nieuwe, praktisch toepasbare ideeën op.


Een betere benutting van de restwarmte die bij tal van productieprocessen vrijkomt is een voor de hand liggende manier om energie optimaal te benutten. Het omzetten van aardgas in stoom, in een ketelhuis met gas- of stoomturbine, is in onze processen veelal de meest efficiënte vorm van energievoorziening. Het efficiënter inregelen van de warmtekrachtkoppelingen in deze installaties leidt tot hogere energierendementen. Een ander voorbeeld van een duurzame, energiekostenverlagende innovatie is het gebruik van uit biomassa gewonnen brandstoffen. Zo wordt methaan uit de waterzuivering via vergisting groen gas. Door de energiehuishouding van onze fabrieken in geavanceerde rekenmodellen te vangen, kan verdere optimalisatie worden bereikt. Operational excellence Alle bedrijven zijn voortdurend bezig de efficiency te verhogen en gelijktijdig de kwaliteit van de processen te verbeteren. Binnen alle businessgroepen lopen TPM-activiteiten, voornamelijk binnen de productie. TPM staat voor Total Productive Maintenance en is een procesverbeterprogramma. In alle vestigingen in Nederland zijn coördinatoren opgeleid die hun kennis en kunde overdragen op collega’s. Deze kennisdeling werkt op alle niveaus: ook tussen vestigingen en de verschillende businessgroepen. De coördinatoren vormen een expertisenetwerk binnen Cosun. Het leren werken volgens deze methodiek vraagt veel inzet van de medewerkers. De vruchten van deze inspanning worden geplukt doordat de bedrijfsprocessen efficiënter en effectiever lopen. Op diverse locaties wordt gewerkt aan het behalen van TPMcertificaten (awards). Dit helpt om het behaalde niveau te borgen en om te toetsen of het werken volgens deze methodiek zich op de gewenste wijze verder ontwikkelt. De Aviko-vestiging in Cuijk behaalde in 2011 de eerste TPM excellence award. De specialiteitenfabriek van Suiker Unie in Puttershoek en de suikerfabriek in Vierverlaten volgden in maart 2013. Sensus gaat met de vestiging Zwolle in 2013 op voor de excellence award, net als Rixona in Warffum. Binnen Cosun zijn inmiddels ruim twintig vestigingen in binnen- en buitenland bezig met TPM. In 2014 en 2015 zal er naar verwachting een snelle toename zijn van het aantal behaalde awards. Aviko Cuijk probeert als eerste de consistency award te behalen.

16

Suikerbieten



Veehouderij Chemie


Suiker Unie Suiker en -specialiteiten Suiker Unie heeft een uitstekend jaar achter de rug waarin zowel omzet als resultaat sterk toenamen. Het marktbeeld in 2012 was vergelijkbaar met dat in het jaar ervoor. Anders dan in 2011 heeft Suiker Unie nu wel volledig kunnen profiteren van het hogere prijsniveau dat het gevolg was van de hoge prijzen op de wereldmarkt in 2011. De prijzen op de wereldsuikermarkt lagen op een goed niveau, hoewel lager dan in 2011. De importprijzen van preferentiële suiker uit de EBA/ACP landen lagen op een hoog niveau. Mede daardoor waren ook de Europese prijzen hoog. De prijzen voor surplussuiker bleven op een hoog niveau. De volumes waren wel hoger. De prijzen voor bijproducten als bietenpulp en melasse lagen eveneens op een goed niveau. Al deze factoren hebben bijgedragen aan een hogere omzet en beter resultaat. Recordcapaciteit suikerfabrieken De bieten zijn in het voorjaar 2012 vroeg en onder gunstige omstandigheden gezaaid. Na een goede opkomst was het aantal zonuren matig. Dit gold ook voor de zomerperiode. In Nederland is 13,5 ton suiker per hectare geoogst (het tienjarig gemiddelde bedraagt ruim 12 ton per ha). De bieten zijn verwerkt in een campagne die 120 dagen heeft geduurd. De productie in Nederland verliep voorspoedig: de verwerkingscapaciteit was hoog en er traden geen storingen in de productie op. De fabrieken draaiden op recordcapaciteit en omdat er behalve suiker ook diksap werd geproduceerd, zijn er gemiddeld meer bieten per dag verwerkt. Het productierendement was hierdoor heel goed. In Nederland is in de campagne 2012 969.000 ton suiker uit 5,8 miljoen ton bieten gemaakt. De ledenprijs bij een gemiddeld suikergehalte van 17,1% en een gemiddelde winbaarheid (index) van 91,4 bedroeg EUR 68,80 per ton quotumbieten (2011: EUR 55,69). Ook de fabriek in het Duitse Anklam had een goede campagne. Doordat het elektriciteitsnetwerk in dat gebied tijdens de campagne uitviel, is er schade aan de bio-ethanolfabriek ontstaan.


Hier duurde de campagne 125 dagen. Het slot was moeizaam door de slechte weersomstandigheden. Er is ruim 200.000 ton suiker geproduceerd, waarvan ongeveer de helft als diksap voor de productie van onder andere bioethanol. Flexibeler en meer capaciteit Suiker Unie investeert fors om een basis te leggen voor nieuwe groei. Zo bouwt de onderneming in en bij de suikerfabrieken diksaptanks die de productiecapaciteit van de fabrieken verhogen om zo flexibeler te kunnen inspelen op de vraag. Het diksap kan naar wens tijdens de campagne direct verwerkt worden tot witsuiker maar ook worden opgeslagen om later te verwerken. De fabriek in Dinteloord verwerkte in 2012 voor het eerst het diksap dat was opgeslagen in de in 2011 in gebruik genomen diksaptank. In Vierverlaten is een diksaptank in gebruik genomen met een capaciteit van 60.000 m3. Zowel in Dinteloord als in Vierverlaten wordt de komende twee jaar nog een nieuwe diksaptank gebouwd. De gezamenlijke opslagcapaciteit van de vier tanks komt daarmee op 240.000 m3. De Noord-Duitse suikerfabriek in Anklam heeft al twee diksaptanks en krijgt nog een derde. Daar komt de totale capaciteit op 135.000 m3. Niet al het diksap wordt verwerkt tot suiker: een deel ervan levert Suiker Unie rechtstreeks aan bedrijven in de chemie en voor de productie van bio-ethanol. De onderneming doet veel onderzoek naar de wijze waarop zowel suiker als reststromen kunnen worden aangewend voor biobased toepassingen. Grootschalige productie groen gas Suiker Unie is eind 2011 gestart met de levering van groen gas dat wordt gewonnen uit plantaardig restmateriaal, zoals bietenpuntjes, bladresten en pulp. In het verslagjaar heeft Suiker Unie bij de fabriek in Vierverlaten een tweede biomassavergistingsinstallatie in gebruik genomen.

17

Voor de productie van groen gas heeft de onderneming met GasTerra en BioMCN een overeenkomst ondertekend voor de levering van ten minste 10 miljoen m3 gas per jaar. GasTerra zorgt voor het transport; BioMCN verwerkt het gas, dat van aardgaskwaliteit is, tot biomethanol. Samen met de vergelijkbare installatie bij de suikerfabriek in Dinteloord kan Suiker Unie in totaal ruim 20 miljoen m3 groen gas produceren. Hiermee is ze de grootste groengasproducent in Nederland (totale productie groen gas in Nederland circa. 60 miljoen m3). Voor Suiker Unie is dit een nieuwe bedrijfsactiviteit. In het voorjaar 2013 wordt de derde installatie geopend bij de suikerfabriek in Duitsland. Als deze klaar is, produceert Suiker Unie meer dan 30 miljoen m3 groen gas op jaarbasis.

Op het Agro & Food Cluster Nieuw Prinsenland, een grootschalige projectlocatie voor glastuinbouw en bedrijvigheid ten oosten van Dinteloord, verrijst een gietwaterinstallatie. Deze installatie, die wordt gebouwd door de tuinbouwontwikkelingsmaatschappij (TOM), zet het proceswater van de suikerfabriek om naar gietwater voor de glastuinbouw in het gebied. De kringloop van energie, water en reststromen wordt hiermee zoveel mogelijk gesloten.

Duurzaamheidsverklaring getekend Duurzaamheid is als vanzelfsprekend in de bedrijfsvoering van Suiker Unie geïntegreerd. Zo heeft de onderneming in 2012 de Zelfverklaring ISO 26000 ondertekend. Dit is een internationale richtlijn voor maatschappelijk verantwoordelijkheid van organisaties en geeft handvatten voor de implementatie van MVO in een organisatie. Met de Zelfverklaring beschrijft en verantwoordt Suiker Unie de keuzes die ze heeft gemaakt ten aanzien van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en informeert stakeholders hierover.

Suikerbieten



Veehouderij Chemie


Aviko Aardappelproducten In 2012 vierde Aviko zijn 50-jarige bestaan. In die jaren is de onderneming uitgegroeid tot een van de grootste aardappelverwerkende bedrijven ter wereld. Aviko kan terugkijken op een uitstekend jaar. De afzet van frites groeide buiten Europa fors. Binnen Europa steeg de omzet van aardappelspecialiteiten en werden er betere resultaten geboekt in granulaat en vlokken. De bezettingsgraad in de fabrieken was goed en Aviko slaagde erin verdere efficiencyverbeteringen te realiseren, zowel in het productieproces als op het gebied van


grondstofrendement. Ook dit jaar waren er forse prijsverschillen in aardappels. Waren de aardappelprijzen tot de zomer nog laag, na de zomer liepen ze fors op. Deze stijging is toe te schrijven aan een kleiner areaal in combinatie met slechte oogstomstandigheden in met name België en Engeland. Door in- en verkoopposities scherp te managen kon een deel van de prijsstijging worden doorberekend in de verkoopprijzen.

18

Verdere opmars frites in Zuid-Amerika en Azië In aardappelproducten heeft Aviko goed gepresteerd. De afzet van frites en aardappelspecialiteiten naar Zuid-Amerika en Azië nam sterk toe en Aviko groeide opnieuw sneller dan de markt. In de Europese markt ligt het consumptieniveau al jaren op vrijwel hetzelfde niveau. Aviko wist hier in zowel de foodservice als retailmarkt zijn marktpositie vast te houden. In het verslagjaar introduceerde Aviko de populaire Raspatat ook in het retailkanaal. Tot die tijd werd dit product van dochterbedrijf Rixona uitsluitend geleverd aan het foodservice kanaal. Succes aardappelspecialiteiten door marketing en productinnovaties In Europa zag Aviko opnieuw groei in de segmenten koelvers en diepvriesspecialiteiten. Dit zijn aardappelspecialiteiten met een hogere toegevoegde waarde, zoals puree, gratins en maaltijden. In Zuid-Europa, waar de effecten van de crisis het meest voelbaar zijn, is de foodservicemarkt moeizaam en kromp de omzet licht. In de rest van Europa slaagde Aviko erin zijn marktpositie te vergroten. Aviko besteedt veel aandacht aan de ontwikkeling van nieuwe productconcepten en marketing. Een stevig percentage van de omzet is afkomstig uit producten en innovaties die de laatste jaren zijn geïntroduceerd. Zo introduceerde Aviko in 2012 bijvoorbeeld vier koelverse gezonde maaltijdpakketten onder de naam Kokkerellen. Inmiddels is koelvers een volwassen en volwaardig segment in de supermarkt met goede groeimogelijkheden.


In het verslagjaar heeft Aviko de marketinginspanningen en de promotie van het merk verder geïntensiveerd. Zo is voor de foodservice, waar Aviko het grootste deel van zijn specialiteiten afzet, een digitaal magazine geïntroduceerd. Op basis van actuele trends heeft Aviko vijf belevingswerelden beschreven. Aan de hand van deze beschrijvingen kan de menusamensteller de Aviko-producten kiezen die het beste aansluiten bij het profiel van zijn gasten. Hij heeft de keuze uit healthy living (gezond), no compromise (exclusief ), always & everywhere (voor elke gelegenheid), on the go (snel en makkelijk) en share the fun (bijzondere momenten). Verbetering resultaat granulaat en vlokken Aviko Rixona liet in 2012 een forse verbetering van het resultaat zien. Omdat de marges in de afzetmarkten van Rixona relatief laag zijn, is veel aandacht nodig voor efficiënt produceren. In 2012 slaagde Rixona erin het kostenniveau verder te verlagen onder andere door effectieve implementatie van TPM. Rixona realiseerde in Europa groei in zowel de foodservice- als de industriële markt. In het foodservicesegment werd vooral in Duitsland en Frankrijk groei gerealiseerd door het inzetten van het Aviko merk en verhoogde marketinginspanningen. In het industriële segment deden vooral Azië, Oost-Europa en Turkije het goed. Ook in de Chinese markt waar Aviko aardappelvlokken produceert werden prima resultaten behaald. Wereldwijd groeit de snackmarkt, mede doordat consumenten vaker kiezen voor gevormde snacks met aardappelvlokken of aardappelgranulaat als basisingrediënt.

19

Suikerbieten



Veehouderij Chemie


Sensus Inuline Sensus, producent van het functionele ingrediënt inuline, zag de afzet verder stijgen, met name in Noord-Amerika en Azië. Het resultaat bleef op een goed niveau maar lag iets lager dan in 2011. In de Europese markt wist Sensus zijn marktpositie te behouden ondanks de stagnatie van de markt als gevolg van de economische recessie. Vooral in de zuidelijke Europese landen zetten voedingsmiddelenproducenten in op kostenverlaging en rationalisatie. De komende jaren ligt het accent in de Europese markt vooral op suikeren vetverlaging in voedingsmiddelen. Tegenover vraaguitval in bijvoorbeeld de zuivelsector stond een lichte groei in de afzet van nieuwe producten die bij dit thema aansluiten. Zo was Sensus succesvol in de banketsector in Engeland. Sensus verwacht dat ook de markt voor gezonde snackrepen met granen zich in Europa verder zal ontwikkelen. In Noord-Amerika kon Sensus opnieuw een gezonde groei realiseren in de markt voor cereal bars. Deze markt groeit nog steeds. Omdat deze producten relatief veel vezels en minder calorieën bevatten, zijn ze voor consumenten aantrekkelijk en daarmee succesvol. Producenten breiden het assortiment verder uit met nieuwe varianten. Ze richten zich niet alleen op nieuwe consumentengroepen maar kijken ook naar andere eetmomenten, bijvoorbeeld als ontbijtvervanger, naast het tussendoortje. Hierdoor stijgt de vraag naar inuline. In Azië richt Sensus zich in het bijzonder op het segment baby- en kindervoeding. Inuline wordt hier gebruikt als prebiotische vezel. In deze markt is de groei gerelateerd aan de demografische ontwikkeling. In lijn hiermee realiseerde Sensus een lichte groei. Onderzoek voedingsvezels Sensus is een van de drie grote spelers in de inulinemarkt. De onderneming heeft niet de ambitie om de grootste, wel om de beste leverancier van inuline te zijn. Sensus streeft naar een brede toepassing van inuline als voedingsmiddeleningrediënt. Daartoe kijkt de onderneming bijvoorbeeld naar de vezelbehoefte van consumenten en hun kennis hierover. Zo heeft Sensus geïnvesteerd in een consumentenonderzoek in zeven landen.


De bevindingen hiervan vertaalt Sensus vervolgens in productconcepten die aansluiten bij de beleving en wensen van de gezondheidsbewuste consument. Ontwikkeling zoetconcepten Naar aanleiding van de toegenomen belangstelling voor stevia als laagcalorische zoetstof heeft Sensus geïnvesteerd in sensorisch onderzoek naar de combinatie van inuline, stevia en sucrose. Aan stevia zit een bijsmaak, die met inuline te maskeren is. Het onderzoek is begin 2013 afgerond en heeft een model opgeleverd waarmee de ideale zoetcombinatie voor verschillende producten kan worden bepaald. Dit betekent dat Sensus aan afnemers maatwerk in combinaties van stevia, inuline en suiker kan aanbieden. Investeren in kwaliteit Sensus heeft de afgelopen jaren met behulp van TPM diverse procesverbeteringen doorgevoerd. Daarvan plukt het nu de vruchten. Er is beter gepresteerd dan in voorgaande campagnes, onder andere door productieverliezen in de processen terug te brengen. Om de groei in de babyvoedingmarkt goed te kunnen borgen heeft Sensus in het verslagjaar geïnvesteerd in de kwaliteit van de productieomgeving. Ook investeert de onderneming in systemen die de kwaliteit naar een hoger plan tillen. Hiermee voldoet Sensus aan alle kwaliteitseisen die aan kinder- en babyvoeding worden gesteld. Daarnaast heeft Sensus in 2012 veel geïnvesteerd in opleidingen en trainingen, mede gericht op het verder verbeteren van de veiligheid en het veiligheidsgedrag in de productieomgeving. Cichoreicampagne Het groeiseizoen kende een trage start. Door het koude voorjaar duurde de opkomst van het gewas langer dan gebruikelijk en kwamen er in de zomermaanden schieters (zaadvorming) in het gewas voor. Desondanks liet de oogst een gemiddelde opbrengst zien en werd een gemiddelde inulinekwaliteit gerealiseerd. Omdat het gecontracteerde areaal kleiner was dan voorgaande jaren, duurde de campagne korter.

20

De vraag naar inuline blijft wereldwijd toenemen. Daarom wil Sensus de productie uitbreiden en heeft het in 2013 meer areaal nodig voor cichorei. Om de teelt aantrekkelijker te maken, zijn de contractvoorwaarden voor de telers verder verbeterd. Dat betekent een flinke stijging van de grondstofkosten die de komende jaren zeker effect zal hebben op de resultaten.

Suikerbieten

De komende tijd zal de onderneming nog meer investeren in verbetering van de cichoreiteelt, begeleiding en ondersteuning van telers, onderzoek en rasontwikkeling.



Veehouderij Chemie


SVZ Fruit- en groenteproducten SVZ liet in 2012 weer een duidelijk stijgende lijn zien. De winstgevendheid van de omzet verbeterde fors. Dit is een direct gevolg van het in 2011 ingezette verbeterprogramma waarin kostenreductie, stroomlijnen van het productportfolio en aanpassingen in de productie-infrastructuur centraal staan. De omzet nam licht toe terwijl het resultaat aanmerkelijk verbeterde. Dat gold niet voor alle regio’s in dezelfde mate. Zo liet SVZ in Europa een stabiele ontwikkeling zien, waar het ongunstige economische klimaat echter wel voor wat druk op de markt zorgde. Dat was vooral voelbaar in de duurdere categorieën voedingsmiddelen. Daar staat tegenover dat de Europese markt interessante kansen blijft bieden voor nieuwe toepassingen van SVZ-producten. In de Verenigde Staten realiseerde SVZ een fors hogere afzet in met name de groente- en fruitpuree. Vooral puree van biologische grondstof, goed voor ongeveer de helft van de omzet, deed het uitstekend. In 2012 heeft SVZ met succes een aantal nieuwe varianten van groentepuree en -sapconcentraat op de markt gebracht, waaronder pompoenpuree en zoete-aardappel-puree. In Japan, de belangrijkste afzetmarkt voor SVZ in Azië, verbeterde SVZ de kwaliteit van de omzet in groentesapconcentraten van wortel en spinazie. Deze producten vinden hun weg naar vooral de sapindustrie.

en sapconcentraten, en dan in het bijzonder op producten met hogere marges. Vanuit deze kernactiviteiten ontwikkelt SVZ nieuwe groeimogelijkheden. Met de overname en succesvolle integratie van Mondi Foods heeft SVZ zijn Europese marktpositie in puree en geconcentreerde purees weten te versterken. Mondi Foods is een van de grotere Europese leveranciers van roodfruitpuree voor de voedingsmiddelenindustrie. Het bedrijf heeft productielocaties in Polen en België.

Focus en versterking aan de marktkant Het eerder ingezette verbeterprogramma is in 2012 voortgezet. Daarbij concentreerde SVZ zich op twee kernactiviteiten: puree

SVZ besteedt veel aandacht aan duurzaam ondernemen, met name als het gaat om het grondstoffengebruik. Zo heeft de onderneming in Spanje samen met een van haar grote klanten een


Derde kernactiviteit: KleurCraft In april 2012 startte KleurCraft, een nieuwe activiteit van SVZ. Onder het motto ‘harvesting colours from nature’ legt KleurCraft zich toe op natuurlijke kleurconcentraten. Doel is om kleur te halen uit grondstoffen als zwarte wortel, rode biet en vlierbes. Omdat de voedingsmiddelenindustrie een toenemende behoefte heeft aan natuurlijke ingrediënten en de wetgeving op dit gebied steeds strenger wordt, heeft deze beginnende activiteit een interessant groeipotentieel. SVZ ontwikkelt niet alleen kleurproducten uit groente en fruit en de afzetmarkten daarvoor, maar investeert ook in contacten met telers van grondstoffen. Aan de teelt en verwerking van de oogst stelt SVZ specifieke eisen om kwalitatief hoogwaardige kleurcomponenten te winnen.

21

project opgezet gericht op efficiënt watergebruik en in Polen een modelfarm voor ‘best practices’ op het gebied van het verminderen van het gebruik van meststoffen, water en bestrijdingsmiddelen. Aanpassen productie infrastructuur Om de kosten verder terug te dringen heeft SVZ een reorganisatie doorgevoerd in productielocaties in Polen, Nederland en Spanje.

Daarnaast heeft SVZ besloten om midden 2013 de productie in Nederland (Etten-Leur) volledig te stoppen. Die capaciteit wordt deels overgebracht naar Polen, Spanje en België. In de Benelux zal in de toekomst de productie alleen in de fabriek in België (Rijkevorsel) plaatsvinden.


Horeca & Retail

Veehouderij Chemie Energie

Duynie-groep Diervoeding & zetmeeltoepassingen In de Duynie-groep opereren Soltens (inkoop), Duynie (diervoeding en energieproducten), Novidon (zetmeeltoepassingen) en Crustell (ontwikkeling duurzame producten) samen. Alles draait bij de Duynie-groep om het zo goed mogelijk verwaarden van plantaardige grondstoffen. Uit de nevenstromen die bij de verwerking ontstaan, maakt de Duynie-groep nieuwe grondstoffen en ontwikkelt daarvoor nieuwe toepassingen. Daarmee geeft de Duynie-groep invulling aan de ambitie van Cosun: het ontwikkelen en vermarkten van nieuwe toepassingen op basis van ‘groene’ grondstoffen. De Duynie-groep beschikt over eigen onderzoeksfaciliteiten en werkt samen met verschillende Europese instituten, waaronder intern met CFTC, TNO en universiteiten in binnen- en buitenland. Versterking internationale marktpositie De Duynie-groep heeft in het verslagjaar haar marktpositie verstevigd. Zowel de afzet als de omzet groeide. Toch viel het resultaat lager uit, wat vooral toe te schrijven is aan het achterblijven van de zetmeelprijzen bij gestegen grondstofkosten en een lichte margedruk bij diervoederproducent Duynie als gevolg van hogere inkoopprijzen.


De strategie van de groep is gericht op groei door verdere internationalisatie van de kernactiviteiten en verbreding van het productportfolio. Ook dit jaar heeft de Duynie-groep stappen gezet om deze ambitie te kunnen waarmaken. Zo heeft ze nieuwe onderzoeken geïnitieerd, samenwerkingsafspraken met externe partijen gemaakt en blauwdrukken ontwikkeld voor nieuwe productiefaciliteiten. Grotere aanvoer Soltens is Europa’s grootste inkoopbedrijf van coproducten die bij de productie en verwerking van levensmiddelen vrijkomen. Het bedrijf heeft een groot netwerk van afnemers en meerdere afzetmarkten. Daarmee is het bedrijf medebepalend voor de groei van de Duynie-groep. In 2012 wist Soltens door de samenwerking met enkele internationale toeleveranciers zijn positie in Europa verder uit te breiden. Het bedrijf wil ook in het Midden-Oosten terrein winnen. Groei in diervoeding en energieproducten In de diervoedermarkt wist Duynie verder te groeien, mede door de acquisitie van veevoederbedrijf Tucker en handelsonderneming Moist Feed Supplies in 2011. De omzet nam in 2012 verder toe.

22

Hoewel de veevoederprijzen op een stabiel hoog niveau lagen, was er sprake van margedruk door stijging van de inkoopprijzen. In Nederland behoort Duynie tot de vier grote partijen op het gebied van vochtrijke diervoeders. De onderneming is ook actief in België, Duitsland en Engeland en streeft naar verdere internationalisatie. Uitbreiding Novidon Ondanks de onbalans in 2012 tussen de inkoop- en verkoopprijzen van zetmeel, wist ook Novidon zijn marktpositie te versterken. Novidon koopt in heel Europa zetmeel in en verwerkt dit in fabrieken in Nederland, Engeland en België. Hier produceert het zowel natief zetmeel als zetmeelderivaten. Begin 2013 heeft Novidon een fabriek gekocht in Tsjechië, die zetmeelstromen in de regio gaat verwerken. Novidon biedt een hoogwaardige productreeks voor zetmeeltoepassingen in food- en non-foodsectoren, zoals de papier-, (behang)lijm-, olie- en voedingsmiddelenindustrie. De producten worden over de hele wereld afgezet. Om de heftige prijsfluctuaties van zetmeel beter te kunnen opvangen, wil Novidon nieuwe zetmeeltoepassingen ontwikkelen en zo de klantenbasis verbreden.


Een zetmeelapplicatie die Novidon in 2012 heeft ontwikkeld, is Novifixx: een plantaardige etiketteerlijm op basis van zetmeel dat wordt teruggewonnen als bijproduct uit proceswater bij de productie van chips en friet. De lijm is uitermate geschikt voor de retourflessensystemen van brouwerijen. Het maakt niet uit of de flessen koud of warm, nat of droog zijn, de etiketten zitten onmiddellijk vast. Novifixx is reukloos, allergievrij en zeer zuinig in vergelijking met bestaande etikettenlijmen. Biologische producten Crustell ontwikkelt en verkoopt duurzame producten op basis van bijproducten uit de levensmiddelenindustrie. Zo heeft het uit aardappelschillen onkruid- en moswerende producten ontwikkeld die onder de naam Bio-Top op de markt worden gebracht. Bio-Top aardappelkurk® wordt gewonnen uit aardappelschillen. Dit afdekmateriaal voor de potplanten- en containerteelt is sterk, slijtvast en volledig biologisch afbreekbaar. In het verslagjaar heeft Crustell een overeenkomst gesloten met Jiffy Products, een wereldwijde speler in potgrond, voor de marketing, verkoop en distributie van Bio-Top aardappelkurk® in de Benelux.

23

Beheersaspecten Risicoprofiel Cosun is actief op verschillende markten in diverse landen. De onderneming is onderhevig aan strategische, operationele en financiële risico’s. Cosun onderkent dat risicomanagement van belang is om deze risico’s al in een vroegtijdig stadium te identificeren en beheersbaar te houden. De onderneming hanteert mede daartoe een gerichte product-marktaanpak, een platte organisatiestructuur en een sterke focus op samenwerking met klanten en leveranciers en tussen de Cosun-bedrijven onderling.

Eens per vijf jaar worden de risico’s waarmee de onderneming zich geconfronteerd ziet geïnventariseerd en geëvalueerd door middel van workshops bij alle bedrijfsonderdelen. Daarnaast wordt tussentijds beoordeeld of de uitkomsten van deze workshops nog steeds actueel zijn. De materiële risico’s die Cosun en zijn bedrijven kunnen raken, worden dan zo volledig mogelijk geïdentificeerd, zowel wat betreft kans als impact. De uitkomsten van de analyses vormen de basis waarop acties worden gedefinieerd om - daar waar mogelijk - de belangrijkste risico’s te mitigeren. De voortgang in de implementatie van deze acties wordt gerapporteerd aan de concerndirectie. Strategische aspecten Suikermarkt De huidige Europese marktordening voor suiker is van kracht tot 30 september 2015. De Europese Commissie heeft voorgesteld de suikerquotering na september 2015 niet voort te zetten. Binnen de Europese raad van ministers lijkt er echter een meerderheid te zijn voor een verlenging van de marktordening. Het Europees Parlement, de Europese organisatie van bietentelers en de Europese suikerproducenten hebben zich uitgesproken voor een voortzetting van de marktordening tot 2020. Op zijn vroegst valt hierover een besluit in 2013. Cosun zal samen met de Europese telers- en suiker producentenorganisaties informatie aandragen om tot een afgewogen besluitvorming te komen binnen de Europese Commissie. Daarnaast richt Cosun zich op de verdere verwaarding van grondstoffen en procesoptimalisatie. Een voorbeeld van dit laatste is de productie van suiker uit diksap. Consumentengedrag De consument is kostenbewust in zijn bestedingspatroon. Als gevolg hiervan staan de marges in de keten onder druk. De continue aandacht voor verbetering van de bedrijfsprocessen (operational excellence) draagt in belangrijke mate bij aan de instandhouding van de winstgevendheid van de onderneming. Ook de aandacht voor gezonde en verantwoorde voeding leidt tot andere productkeuzes van de consument. Cosun speelt hierop in door innovatieve voedingsmiddelen en -ingrediënten te ontwikkelen die passen in een verantwoord leefpatroon, die functionele meerwaarde bieden en die smakelijk én veilig zijn. Weersinvloeden Door de aard van de te verwerken grondstoffen is Cosun voor zijn resultaten voor een belangrijk deel afhankelijk van het weer.


Cosun stemt de bedrijfsvoering, daar waar mogelijk, hierop af en zorgt voor een goede spreiding van de teelt over verschillende landen en regio’s. In de contracten met telers wordt zo nodig rekening gehouden met het risico van misoogsten. Mede door de relatief beperkte geografische spreiding speelt het oogstrisico vooral bij aardappelen, suikerbieten en cichorei. Operationele aspecten Grondstoffen Gegeven de bedrijfsactiviteiten zijn kwaliteit en beschikbaarheid van grondstoffen – vooral van suikerbieten, cichorei, groente, fruit en aardappelen – van groot belang voor een effectieve en efficiënte bedrijfsvoering. De Cosun-bedrijven sturen op grondstofkwaliteit en optimaliseren het rendement voor zowel het bedrijf als de teler. Dat doen de bedrijven door de telers van aardappelen, suikerbieten en cichorei uitgebreid voor te lichten en te adviseren over efficiënte productiemethoden, en door een betalingssysteem dat is gebaseerd op kwaliteit. Alle suikerbietentelers die aan Suiker Unie leveren zijn gecertificeerd volgens een voor de sector opgesteld normeringsysteem. Cosun-bedrijven die voedingsingrediënten en -middelen produceren, werken alle volgens HACCP-procedures. Cosun stelt hoge eisen aan traceerbaarheid en speelt daarmee in op eisen van industriële klanten. Alle businessgroepen hebben hun bedrijfssystemen hierop ingericht. Klantafhankelijkheid Het verlies van belangrijke klanten kan grote invloed hebben op de winstgevendheid van de onderneming. Dankzij de gespreide activiteiten binnen Cosun wordt dit risico in belangrijke mate gereduceerd. Voor de grootste bedrijfsonderdelen vertegenwoordigen de vijf grootste afnemers minder dan 20 procent van de omzet. Het beleid van de onderneming is gericht op het opbouwen en onderhouden van een professionele, klantgerichte relatie met haar afnemers. Hiertoe dragen onder meer bij de inspanningen op het gebied van productinnovatie, de ondersteuning van relaties met applicatie research en de optimalisatie van de logistieke keten door diverse vormen van voorraadmanagement. Productaansprakelijkheid Als producent van ingrediënten voor voedingsmiddelen onderkent Cosun de risico’s van productaansprakelijkheid. Een geïntegreerd stelsel van zorgsystemen gericht op aspecten als kwaliteitsbewaking, veiligheid en traceerbaarheid is erop gericht deze risico’s te beperken. Binnen de organisatie zijn procedures ingevoerd die, indien omstandigheden dit vereisen, een snelle en afdoende respons borgen.

24

Bedrijfscontinuïteit en veiligheid Door concentratie van productie-entiteiten neemt het risico toe dat door een calamiteit als brand of explosie een significante verstoring van de bedrijfscontinuïteit optreedt. Cosun heeft programma’s geïmplementeerd om onderliggende gevaren te mitigeren. Een continue proces van risicomonitoring en risicobeheersing maakt daarvan deel uit. Daarnaast wordt hoge prioriteit gegeven aan een veilige werkomgeving en veilig werken, tegengaan van verspilling van grondstoffen en het vermijden van onnodige belasting van het milieu. Total Productive Maintance (TPM) wordt ingezet om bestaande processen te verbeteren en is gericht op het terugdringen en voorkomen van storingen, incidenten en verspilling. Financiële aspecten Positierisico Omdat de verwerving van een aantal agrarische grondstoffen in een beperkte periode en rechtstreeks bij de bron moet plaatsvinden, kan een mismatch ontstaan tussen de inkooppositie en de verkooppositie, met name bij Aviko en SVZ. Aviko en SVZ brengen waar mogelijk de in- en verkoopposities van grondstoffen en eindfabricaten met elkaar in evenwicht. Desondanks lopen zij nog een prijsrisico, dat vooral een aanzienlijk effect kan hebben op de resultaten. Daarbij werken over het algemeen lage grondstofprijzen, met enige vertraging, ook negatief uit op de margeontwikkeling. De risico’s die hieruit voortvloeien, worden beheerst door een goede rapportage, goede procedures en directe betrokkenheid van het hoogste groepsmanagement. Financierings- en renterisico’s De financiële positie van Cosun is zeer gezond. Ultimo 2012 heeft het concern per saldo geen schuldpositie. Lange termijnfinanciering bestaat uit een US Private Placement programma. Dit programma bestaat uit meerdere langlopende leningen, met resterende looptijden van een half tot zes jaar. Het risico van rentebewegingen en het valutarisico op het Amerikaanse dollardeel van de langlopende financieringen is volledig afgedekt door middel van derivaten. De onderneming kent een centrale, als inhuisbank georganiseerde treasury-organisatie. De financiering van dochtervennootschappen, met uitzondering van joint ventures en het beheer van liquiditeiten, vindt op groepsniveau plaats. Uitzettingen van financiële middelen worden zo veel mogelijk gespreid over een selecte groep van tegenpartijen met een kortetermijn rating van minimaal A2 of gelijkwaardig. Alle Cosun-bedrijven rapporteren maandelijks een liquiditeitprognose voor de komende zes maanden om het risico op onvoorziene liquiditeitschaarste te verminderen. Valutarisico’s Hoewel Cosun voornamelijk actief is in de Euroregio, wordt het als internationale onderneming geconfronteerd met valutarisico’s. Deze risico’s concentreren zich rond de Amerikaanse dollar, Poolse Zloty en het Britse pond. De uit operationele en financieringsactiviteiten voortvloeiende valutarisico’s worden in principe afgedekt.


Verzekerbare risico’s Cosun heeft een aantal mondiale groepsprogramma’s opgezet onder meer ter afdekking van het risico op (product) aansprakelijkheid en brand- en bedrijfsschade. Bij dit laatste programma zijn de activa verzekerd tegen een getaxeerde waarde met een daaraan gekoppelde adequate, op maat gesneden, dekking van bedrijfsschaderisico’s. De financiële soliditeit van de verzekeraars wordt periodiek beoordeeld. Afhankelijk van de omvang van het risico, is dekking bij meerdere verzekeraars afgesloten. Belastingrisico’s Cosun is actief in veel landen. Daarbij streeft de onderneming naar een transparante relatie met de betreffende belastingautoriteiten. Met de Nederlandse fiscus is -in overeenstemming met dit streven- het horizontaal toezichtconvenant getekend. Bij het structureren van activiteiten is sprake van een centrale coördinatie op het gebied van vennootschapsbelasting. De verantwoordelijkheden op het gebied van ondermeer btw, loonbelasting en sociale verzekeringen berusten bij de individuele entiteiten. Vanwege het gevoerde beleid en de interne beheersingsystemen worden de risico’s beperkt geacht. Pensioenrisico’s Het pensioenrisico betreft vooral het risico op onderdekking bij pensioenfondsen die de toegezegde pensioenregelingen van de aangesloten Nederlandse ondernemingen uitvoeren. Zowel de disconteringsvoet, de waarde van de beleggingen en levensverwachtingen hebben een grote invloed op de dekkingsgraad van de fondsen. Het beleid van de aan de onderneming verbonden pensioenfondsen wordt gekenmerkt door een sterk risicobesef. Zo hebben de betreffende fondsen zich in belangrijke mate ingedekt tegen de gevolgen van rentedalingen en wordt het beleggingsbeleid gekenmerkt door een breed gespreide portefeuille over diverse beleggingscategorieën. De uitvoering van de beleggingen is volledig uitbesteed aan externe partijen. Indien een pensioenfonds in een situatie van onderdekking komt zijn de contractuele afspraken zodanig dat aanvullende pensioenbijdragen door het fonds aan de onderneming kunnen worden gevraagd. Deze aanvullende bijdrage zal – indien van toepassing – worden gespreid over meerdere jaren. Controle en interne beheersaspecten Cosun heeft een intern beheerssysteem dat gericht is op beheersing van risico’s die met de bedrijfsactiviteiten samenhangen en op bewaking van de effectiviteit en efficiency van bedrijfsprocessen, waaronder de administratieve processen. De eerste verantwoordelijkheid voor het beheerssysteem ligt bij de businessgroepen zelf. De overall verantwoordelijkheid ligt bij de concerndirectie en raad van beheer waarbij het interne beheersingsysteem als volgt is ingericht:

25

• Alle businessgroepen stellen operationele plannen voor een driejaarsperiode op. Het signaleren van en (proactief ) reageren op risico’s en kansen maakt deel uit van de operationeel plan procedure. Het plan voor het eerstvolgende jaar is de basis voor de toetsing van de werkelijke maanden kwartaalresultaten. Hierover vindt op maandbasis overleg plaats op concerndirectieniveau, en op kwartaalbasis op het niveau van de raad van beheer en de raad van toezicht. • Cosun kent een finance & control manual waarin onder andere richtlijnen op het gebied van financiële rapportage en administratieve organisatie in detail zijn beschreven. Het financiële management van de businessgroepen rapporteert functioneel aan de directeur Finance & Control. • De onderneming heeft een generieke gedragscode geïmplementeerd die is verspreid onder medewerkers van alle onderdelen van de onderneming. Daarnaast is een klokkenluidersregeling ingevoerd, gericht op het laagdrempelig kunnen rapporteren van gevallen van potentieel strijdig handelen met deze gedragscode.


• De general en finance managers van alle juridische entiteiten waarin Cosun een meerderheidsbelang heeft, dienen jaarlijks een Letter of Representation te ondertekenen. Daarin verklaren zij te handelen in overeenstemming met de diverse interne richtlijnen en met de regels die voortvloeien uit weten regelgeving of die zijn opgelegd door externe toezichthouders. • Jaarlijks verricht de externe accountant controlewerkzaamheden gericht op het verstrekken van een verklaring bij de jaarrekening. De externe accountant is in 2012 benoemd door en rapporteert mede aan de raad van toezicht. Vanaf 2013 wordt de externe accountant benoemd door de ledenraad op advies van de raad van toezicht. De omvang en diepgang van de door de accountant te verrichten werkzaamheden worden jaarlijks in overleg met de concerndirectie en de raad van toezicht vastgesteld. De voor de controleverklaring vereiste minimale werkzaamheden worden daarbij uitgebreid voor specifieke risico’s, bedrijfsprocessen of locaties waar de raad van toezicht of de concerndirectie een grotere diepgang gewenst acht. Aanbevelingen uit externe controle-werkzaamheden op elk niveau worden gerapporteerd aan en opgevolgd door de concerndirectie. De concerndirectie rapporteert hierover aan de raad van beheer en de raad van toezicht.

26

Corporate governance Voor Cosun betekent corporate governance de wijze waarop de relaties tussen de leden van de coöperatie, de raad van beheer, de raad van toezicht, de concerndirectie en de medewerkers zijn geregeld. Goed ondernemerschap, integer handelen, respect, toezicht, transparante verslaglegging en het afleggen van verantwoording vormen de belangrijkste elementen van het corporate governancebeleid van Cosun. Cosun onderschrijft de gedragscode van de Nationale Coöperatieve Raad (NCR). Bestuursmodel Cosun hanteert het zogenaamde traditionele bestuursmodel. Dit betekent dat de zeggenschap binnen de coöperatie berust bij de leden, onder meer via het door hen gekozen bestuur dat wordt aangeduid als raad van beheer. De meeste leden van deze raad zijn lid van de coöperatie; drie leden zijn dat niet. Deze externe bestuurders zijn aangezocht en benoemd op basis van hun expertise en externe netwerk. Ook in de raad van toezicht zijn de leden van de coöperatie in de meerderheid, vanuit dezelfde overweging dat de ledenstem de doorslag hoort te geven. Het dagelijks management heeft de raad van beheer gedelegeerd aan de voorzitter van de concerndirectie.

Jongerenraad De jongerenraad bestaat uit 16 leden en is de kweekvijver voor bestuurlijk talent binnen de coöperatie. De leden van deze raad vertegenwoordigen de aspirant en jonge leden. Lokale kring- of afdelingsbestuurders wijzen een of meerdere jongerenraadsleden aan. Samen vormen zij de landelijke jongerenraad. Op de website www.cosun.nl onder de rubriek Over Cosun – Corporate governance is meer informatie te vinden over deze onderwerpen. De inhoud van de gedragscode voor coöperaties is gepubliceerd op www.cooperatie.nl onder Gedragscode.

Namens de raad van beheer, J.E.M. van Campen G.M. van Tilburg Voorzitter Vicevoorzitter Breda, 14 maart 2013

Raad van beheer De raad van beheer heeft als primaire taak de coöperatie te besturen en is eindverantwoordelijk voor de ontwikkeling en implementatie van het beleid voor zowel de coöperatie zelf als de ondernemingen die tot Cosun behoren. De raad bestaat uit negen leden, drie externe leden en zes leden die lid zijn van de coöperatie. Raad van toezicht De raad van toezicht houdt toezicht op het beleid van de raad van beheer. Vanuit een onafhankelijke positie geeft de raad gevraagd en ongevraagd advies aan de raad van beheer en de ledenraad. De raad toetst, samen met de externe accountant, de jaarrekening van de coöperatie. Er zijn zes leden: vier leden zijn lid van de coöperatie en twee externe leden. Ledenraad De leden van Cosun kiezen het bestuur van de kring/afdeling (zie ook pag. 29 van dit verslag) waarin hun bedrijf is gevestigd. Alle kringbesturen van Cosun samen vormen de ledenraad. Dit orgaan kiest, op voordracht van de raad van beheer, de leden van de raad van beheer. Ook kiest de ledenraad, op voordracht van de raad van toezicht, de leden van de raad van toezicht. De ledenraad stelt op voorstel van de raad van beheer de jaarstukken, de statuten en de reglementen vast. Daarnaast is de ledenraad een klankbord voor de raad van beheer. De ledenraad telt 61 leden, allen zijn lid van de coöperatie.


Coöperatie Koninklijke Cosun U.A.

Leden 100% eigenaar

Kringen Jongerenraad Ledenraad

Raad van toezicht

Raad van beheer

Concerndirectie

27

Verslag van de raad van toezicht De raad van toezicht oefent toezicht uit op het beleid van Cosun. Vanuit een onafhankelijke positie geeft de raad gevraagd en ongevraagd advies aan de raad van beheer en de ledenraad. De raad is in 2012 elf keer in vergadering bijeen geweest waarvan tweemaal gezamenlijk met de raad van beheer. Twee bijeenkomsten stonden geheel in het teken van de voorgenomen strategie voor de komende tien jaar en een aan de operationele plannen 2013-2015. De raad heeft, samen met de raad van beheer, een bedrijfsbezoek gebracht aan de Aviko-vestiging in Zweden. Samenstelling Er zijn zes leden, van wie er vier lid zijn van de coöperatie. In 2012 hebben de heren P. Molenaar en F. Wiersema, secretaris, de raad verlaten. In de vacatures zijn de heren W.A. Blijdorp en J.L. van Driel door de ledenraad benoemd. De heer Blijdorp is gekozen als secretaris. Zowel de afgetreden als de benoemde leden van de raad van toezicht zijn lid van de coöperatie. Strategie De raad is betrokken geweest in het proces dat heeft geleid tot het vaststellen van de strategie 2013 - 2022, met het oog op de gewenste groei in omvang en financiële resultaten. De raad van toezicht heeft de raad van beheer en de externe adviseurs kritisch bevraagd en advies gegeven. Toetssteen is en blijft een goede bietenprijs en hectareopbrengst voor de Nederlandse bietenteler en het perspectief dat ook in de toekomst het coöperatief lidmaatschap aantrekkelijk zal zijn. De raad heeft zijn afwegingen zorgvuldig gemaakt en volmondig ingestemd met de voorgestelde groeiplannen. Structuur De structuur hoort de strategie te volgen. Daarom is getoetst of de structuur van de coöperatie nog steeds past bij de ambities van de onderneming en of de invloed van de leden op het gewenste niveau is. De conclusie is dat er geen aanpassingen nodig zijn, omdat de ledeninvloed in het huidige bestuursmodel optimaal is verankerd. Daarnaast is vastgesteld dat de kwaliteit van de verschafte informatie, de timing daarvan en de gevraagde toelichting daarop in alle opzichten voldoen aan wat de raad ervan verwacht en nodig heeft om zijn taak goed te kunnen uitoefenen. Met de leden zijn individuele gesprekken gevoerd over het eigen functioneren en dat van de raad als geheel. Cosun volgt de NCR-code voor grote coöperaties. In 2012 is de bestuursstructuur geijkt aan deze code. Dit gaf aanleiding tot enkele aanpassingen zoals het opstellen van een reglement voor de raad van toezicht. De aanpassingen hebben geen effect op het praktisch functioneren van de raad van toezicht. Opvolging voorzitter raad van beheer Onder verantwoordelijkheid van de voorzitter van de raad van toezicht en de vicevoorzitter van de raad van beheer is gestart met de procedure om te voorzien in de opvolging van de voorzitter van de raad van beheer.


De heer Van Campen kan in 2013 herkozen worden, maar in 2014 is hij aftredend en daarna niet meer herkiesbaar. Naar verwachting zal de beoogde opvolger in het voorjaar van 2013 worden voorgedragen, waarna deze zich een jaar lang kan inwerken in zijn nieuwe functie. In de algemene jaarvergadering van 2014 wordt de nieuwe voorzitter van de raad van beheer officieel gekozen door de ledenraad. Controle en beheer De raad heeft zich in het verslagjaar gebogen over tal van onderwerpen en documenten waaronder operationele jaarplannen, periodieke rapportages, voorstellen voor investeringen, het risicobeheer en de financieringsstrategie. Met de externe accountant is diverse malen overlegd. Onder andere over diens bevindingen naar aanleiding van de controle van de boeken, de kwaliteit van de administratieve organisatie en de samenstelling van de jaarrekening 2012. In zijn rapportage heeft de externe accountant opgemerkt dat de kwaliteit van de administratieve organisatie en interne controle verder is verbeterd ten opzichte van 2011 en voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Daarnaast is een aantal minder zwaarwegende aandachtspunten ter verbetering gemeld. Deze aanbevelingen zullen het komend jaar worden opgevolgd. De raad zal hierop conform vorige jaren toezicht houden. In 2012 is gestart met het proces om een accountant te selecteren voor de periode 2013 – 2016. Hiermee wordt beoogd de kwaliteit en de reikwijdte van de diensten en de vergoeding daarvoor te toetsen in de markt. Een werkgroep die bestaat uit leden van de raad van beheer, de raad van toezicht en de concerndirectie heeft dit proces geleid en brengt in mei 2013 een advies hierover uit aan de ledenraad. Ingevolge artikel 31 lid 4 van de statuten heeft de raad van toezicht de jaarrekening van de Coöperatie Koninklijke Cosun U.A. onderzocht. Bij dit onderzoek werd de raad van toezicht bijgestaan door KPMG Accountants N.V. die een goedkeurende controleverklaring heeft afgegeven bij de jaarrekening 2012. Deze is in dit verslag opgenomen onder ‘overige gegevens’. De accountant heeft in zijn verklaring geen bijzondere toelichting opgenomen. De raad van toezicht adviseert de ledenraad om de jaarrekening 2012 vast te stellen.

Namens de raad van toezicht, W. van der Zee W.A. Blijdorp Voorzitter Secretaris Breda, 14 maart 2013

28

Overzicht aantal leden en aandelen aandelen per kring | afdeling

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

kring | afdeling

5.000

8.954 9.001 7.884 7.978 4.662 4.663 3.626 3.616 9.764 9.735 5.083 5.088 4.282 4.374 7.405 7.478 9.678 9.807 10.001 10.231 5.085 5.185 4.848 4.855 20.512 20.411 22.647 22.363 4.050 4.204 28.045 28.045 per 31/12/2012

per 31/12/2011

156.526

157.034

aantal aandelen


leden per kring | afdeling

Zeeuwsch-Vlaanderen

Zeeland-Midden

Zeeland-Noord

Goeree-Overflakkee

West-Brabant

Zuid-Hollandse Eilanden

Holland-Midden

Kop van Noord-Holland

Oostelijk Flevoland

Noordoostpolder

Zuidelijk-Flevoland

Friesland

Groningen

Drenthe/Overijssel-Noord

Overijssel-Zuid/Gelderland

Oost-Brabant+Limburg (CSV COVAS)

200

400

600

1.000

1.200

757 762 650 663 352 357 225 230 843 857 340 348 269 273 418 427 392 398 647 651 160 165 285 294 1.069 1.075 1.043 1.065 337 347 1 1 per 31/12/2011

per 31/12/2012

Totaal

7.913

7.788

B-leden CSV COVAS per 01-05

1.795

1.736

TOTAAL leden Cosun

9.708

9.524

2012 2011

800

aantal leden

29

Samenstelling bestuursorganen per 31 december 2012

Raad van beheer Voorzitter J.E.M. van Campen Vicevoorzitter Ing. G.M. van Tilburg Plv. vicevoorzitter Drs. J.M.M. Megens Leden Drs. B.R. van Doesburgh

Ens Emmeloord Driebergen Loenen a/d Vecht

Ir. J.M. Klompe

Wolphaartsdijk

D.H. de Lugt

De Cocksdorp

Mw. G. Prins

Nieuwkoop

Ir. J.A. Smid

Dalerpeel

J.H.D. Voncken

Eys

Secretaris Ir. J.W.M.J. van Roessel

Raad van toezicht Voorzitter Ing. W. van der Zee Vicevoorzitter Ir. J. Bartelds

Secretaris Ing. W.A. Blijdorp

Leden Ing. J.L. van Driel

Zaamslag Tweede Exloërmond Middenmeer Nieuw-Beijerland

Prof. drs. N.H. van Halder

Tilburg

Drs. B.T. Visser

Utrecht

Concerndirectie

Voorzitter Drs. R.P. Smith RA

Leden Dr. ir. G.G. Bemer

directeur SVZ

Ir. A.J. Markusse

directeur Suiker Unie

Ir. G.H. de Raaff

directeur Corporate Development

Ing. M.J.M. van de Ven

directeur Aviko

Mw. drs. T.A. van de Werken RA

directeur Finance & Control

Secretaris Mw. mr. M.J.C.W. van den Maagdenberg

Centrale ondernemingsraad

Voorzitter A. Jansen

Suiker Unie

Secretaris C.W. van Agtmaal

SVZ

Leden H. Arfman

Aviko

A.C.J. van der Borst

Suiker Unie

H.A.M. Flipsen

Suiker Unie

H. van de Haar

Aviko

Ir. R. Kalwij

Cosun

K.J. van Beek

Sensus

E.J. Sonneveld

Duynie-groep

J.A.A. Stoopen

CFTC

D.A. Tolenaars

SVZ

S.J.W. Visser

Aviko

Meer informatie vindt u op www.cosun.nl onder de rubriek Over Cosun – Corporate Governance U vindt hier relevante persoonlijke gegevens, hoofd- en nevenfuncties en - indien van toepassing datum benoeming, zittingstermijn, al dan niet herkiesbaar, enz. Cosun Jaar verslag 2012

30

Jaarverslag Coöperatie Koninklijke Cosun U.A. Van de Reijtstraat 15, 4814 NE Breda Postbus 3411, 4800 MG Breda

Recommend Documents