beleef de natuur!
2013
jaarverslag
verbinding
Voorwoord Wij willen dat iedereen de natuur kan beleven. Van dichtbij. Om dit te bereiken, verbinden we jong en oud met groene initiatieven, en slaan we vanuit natuur een brug naar maatschappelijke thema’s zoals gezondheid, water en energie. Wij opereren in de directe leefomgeving: thuis, in de wijk, op school en in de natuur waar mensen hun vrije tijd doorbrengen. Om mensen zo van dichtbij te laten ervaren hoe zij in verbinding staan met de natuur. Dit doen we samen met onze betrokken leden en vrijwilligers en een groot netwerk van professionals. In dit jaarverslag blikken we terug op 2013 en geven we een impressie van onze mooie activiteiten en projecten.
Dat wij als mens de natuur nodig hebben - voor ons welzijn maar ook voor onze gezondheid - dat weten we wel in ons hart. Maar de link tussen natuur en gezondheid wordt nu ook steeds vaker wetenschappelijk aangetoond. Dat is een mooie ontwikkeling, die naadloos aansluit bij onze visie dat natuur middenin de samenleving staat. Wij zochten in 2013 dan ook de verbinding tussen natuur en maatschappelijke thema’s, zoals sociale samenhang, gezondheid, duurzame recreatie en energie. Mooie voorbeelden hiervan zijn Groen Dichterbij, waarmee we straten en buurten in Nederland groener en gezelliger willen maken. En de campagne Tuinreservaten, waar ik erg trots op ben. Samen met VARA Vroege Vogels en verschillende andere organisaties proberen we een einde te maken aan ‘het stenen tijdperk’, de betegeling van tuinen, straten en steden. We streven naar meer groen, waar zowel opgroeiende kinderen en volwassenen als dieren gelukkig én gezond van worden.
Gezond word je ook van wandelen in de natuur. Dit blijkt uit steeds meer onderzoeken. IVN Biowalking combineert op een unieke manier de positieve effecten van natuurbeleving, door wandelingen in de natuur aan te bieden voor mensen met gezondheidsproblemen. We kregen hiervoor een mooie nominatie voor de Natuurprijs 2013 van het Nationaal Groenfonds. Natuurlijk lieten we kinderen ook weer scharrelen in de natuur. Buitenspelen, frisse lucht, lekker vies worden: het maakt kinderen creatiever, slimmer, zelfverzekerd en fit. Ik zie dat Scharrelkids echt een snaar raakt in de maatschappij. Steeds meer ouders realiseren zich dat hun kinderen opgroeien tussen het beton, en willen dit niet langer. De Scharrelkidscursussen en de vele jeugdactiviteiten van onze lokale afdelingen zijn dan ook een groot succes. Waar andere organisaties nog steeds onder druk staan door de crisis, is ons ledenaantal in 2013 gegroeid. Dit vind ik een hele mooie prestatie. We hebben weer honderden mensen opgeleid tot Natuurgids, duizenden mensen volgden cursussen en tien-duizenden mensen werden mee de natuur in genomen op educatieve excursies, bijvoorbeeld in een van onze Nationale Parken. Ik vind het fantastisch om te zien hoe miljoenen mensen genieten van deze prachtparken in Nederland. We kijken dus terug op een mooi jaar met een positief financieel resultaat. We gaan dan ook met een goed gevoel en veel vertrouwen verder. De overheidssteun blijft onder druk staan, maar we gaan aan de slag met fondsenwerving en zoeken creatieve manieren om onze visie uit te voeren. Zo leiden we een groot aantal recreatie-ondernemers op om ambassadeur van het landschap te worden. Zodat we samen, met elkaar, kunnen blijven bijdragen aan een duurzame en groene samenleving, waar kinderen en volwassenen kunnen genieten en profiteren van de prachtige wereld om zich heen.
Jelle de Jong, algemeen directeur IVN
Inhoud Voorwoord
1 Dichter bij duurzaamheid via natuurbeleving
6
Actief in de vereniging
7
Ondersteuning en samenwerking binnen netwerken
8
Verbinden en binden
9
Stimuleren van duurzame initiatieven
10
Bijzondere natuurervaringen in onze Nationale Parken
12
2 Natuurbeleving in de directe leefomgeving
13
13
Thuis
In de wijk
14
Op school
16
In de natuur
19
3 Communicatie en Fondsenwerving
21
21
Nieuwe leden
Campagnes
21
Focus op IVN Scharrelkids
23
Lancering IVN Scharrelkids Fonds
23
Geslaagde IVN Ledendag
24
Social
24
4 Organisatie en bestuur
25
Vereniging
25
Stichting
26
5 Financiën 30 Kerncijfers
30
Toelichting lastenverdeling
30
Balans
31
Baten en lasten
32
Accountantsverklaring 33
1
Dichter bij duurzaamheid via natuurbeleving Steeds meer mensen denken duurzaam. Zij realiseren zich dat het belangrijk is om de aarde te behouden voor
Actief in de vereniging Na de oprichting van IVN in 1960, zijn wij uitgegroeid tot een landelijke organisatie met meer dan 20.000 leden en vrijwilligers, ondergebracht in de vereniging IVN. In 2013 is ons ledenaantal met 1.541 leden gestegen naar 21.721. Een knappe prestatie in een tijd waarin veel vrijwilligersorganisaties onder druk staan.
Kinderen betrekken bij de natuur Onze vrijwilligers zijn georganiseerd in 170 afdelingen, verspreid over heel Nederland. Jaarlijks bereiken zij tienduizenden mensen met de natuuractiviteiten en cursussen die zij organiseren in hun lokale omgeving en de Nationale Parken. Het betrekken van kinderen bij de natuur is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Steeds meer IVN-afdelingen richten jeugdclubs op, ondersteunen bij de aanleg van natuurspeelplaatsen en organiseren activiteiten speciaal gericht op kinderen. Ook op basis- en voortgezet onderwijs en BSO’s zijn onze vrijwilligers actief op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie. Via deze wegen komen ieder jaar ruim 70.000 kinderen dankzij IVN in contact met de natuur.
de generaties na ons. Maar duurzaam denken is niet hetzelfde als duurzaam handelen. Daarom zette IVN zich samen met zijn leden en vrijwilligers ook in 2013 weer in voor het verduurzamen van onze samenleving. Wij werken vanuit de overtuiging dat mensen zich betrokken voelen bij de natuur, wanneer zij er zelf mee in aanraking komen. Om die reden laten we hen de natuur van dichtbij beleven. Hierbij richten we ons in het bijzonder op kinderen, de volwassenen van de toekomst. Op basis van educatie laten we jong en oud zélf ervaren op welke manier alles in de natuur met elkaar in verbinding staat. Dit geeft hen een handelingsperspectief om duurzaam om te gaan met hun leefomgeving. Onze twintigduizend leden en vrijwilligers vormen de kern van IVN. Met veel passie organiseren zij talloze activiteiten met de natuur als onderwerp. Vanuit deze basis van natuureducatie en -beleving ontwikkelen we projecten en programma’s waarmee we de brug slaan naar maatschappelijke thema’s als gezondheid, leefbaarheid, water en energie. Omdat natuur onlosmakelijk verbonden is met vraagstukken rond deze onderwerpen. En we zetten ons in om mensen met dezelfde doelstellingen op het gebied van natuur en duurzaamheid te inspireren en verbinden. Dankzij deze werkwijze hebben wij een enorm landelijk netwerk gecreëerd, waarmee wij samenwerken aan een duurzame samenleving.
6
Kinderen betrekken bij de natuur
Natuurspeelplaats
Grootste groene opleidingsorganisatie Als grootste groene opleider van Nederland ontwikkelen en organiseren wij samen met onze vrijwilligers al ruim 50 jaar opleidingen, cursussen en workshops gericht op het buiten beleven, verkennen en ontdekken van de natuur. Want de natuur is een stuk interessanter als je er meer over weet.
Meer dan 15.000 IVN Natuurgidsen In 2013 volgden ruim 5000 mensen opleidingen, cursussen en workshops via IVN. De Natuurgidsencursus is onze grote trots; een opleiding van gemiddeld 1,5 jaar waarin vrijwilligers wor-
Duurzaamheidsvrijwilligers In 2013 zijn we in Flevoland gestart met de werving van duurzaamheidsvrijwilligers, die dat jaar 10 vrijwilligers heeft opgeleverd. Deze vrijwilligers zijn betrokken bij de ontwikkeling van het educatief programma en het uitvoeren van activiteiten op de Flevolandse EnergieFabriek. De Flevolandse EnergieFabriek, het infocentrum over duurzame energieopwekking is een initiatief van IVN Flevoland, Wageningen UR en ACRRES.
7
den opgeleid om natuuractiviteiten op te zetten, en jong en oud een unieke natuurbelevenis te geven. De meeste natuuractiviteiten die wij organiseren, zijn onder begeleiding van een gediplomeerd IVN Natuurgids. De kwaliteit van de cursus, die geheel door vrijwilligers wordt gegeven, is landelijk geborgd. In 2013 behaalden in totaal 280 Natuurgidsen hun diploma, en reikte staatssecretaris Sharon Dijksma tijdens de IVN Ledendag het diploma aan de 15.000e Natuurgids uit!
bijvoorbeeld gestart om de vier NME-centra in Rivierenland, die intensiever willen samenwerken, te verbinden met Gelderse partijen als gemeenten en afvalverwerker AVRI, om een duurzaam regionaal netwerk te vormen. Deze netwerken noemen we Duurzame Knooppunten. In Limburg organiseerden we op 21 november 2013 in samenwerking met de Belgische partnerorganisatie LIMNET de InterLimburgse NME-dag ‘Grenzen verkennen’. Tachtig Belgisch en Nederlands Limburgse deelnemers wisselden de stand van zaken en visie uit op het gebied van NME in combinatie met recreatie, gezondheid, onderwijs, speelgroen, participatie en meer. Tijdens de lezingen en workshops bleek er veel te delen, leren en ontdekken van elkaar. Ook mogelijke samenwerking werd verkend. Over twee jaar zijn we te gast aan de Belgische kant van Limburg!
Impuls samenwerking platform NME
Femke den Outer, IVN Natuurgids no 15.000
Moestuinieren
Groen en Doen
Uitbreiding cursusaanbod
Linda Ijmker
In 2013 zijn er verschillende nieuwe cursussen ontwikkeld. De IVN Scharrelkidsmodules ‘Moestuinieren’ en ‘Werken in de natuur’ bijvoorbeeld. Deze cursussen zijn ontwikkeld met een bijdrage vanuit Groen en Doen, een programma van het ministerie van Economische Zaken om vrijwilligerswerk op het gebied van natuur- en landschapsbeheer en ‘groen in de stad’ te ontwikkelen en stimuleren. Een andere cursus die in 2013 is ontwikkeld met steun vanuit Groen en Doen, is de cursus Tuinreservaten. Lees meer over deze cursussen in hoofdstuk 2. Ook is in 2013 de IVN Jeugdbegeleiderscursus geheel vernieuwd, en hebben we een start gemaakt met het vernieuwen van de Basiscursus IVN Watergids, als voorbereiding op het meerjarig thema water.
Ondersteuning en samenwerking binnen netwerken
Wilber Thus @wthus
Net terug van een geslaagde diploma uitreiking. Ik mag me nu IVN Natuurgids noemen. Leuke, goed verzorgde ochtend!
In 2013 waren er zo’n 100 IVN-beroepskrachten in dienst. Zij houden zich bezig met het opzetten en uitvoeren van projecten die aansluiten bij onze missie en de doelstellingen van de vereniging.
Ondersteuning centra voor Natuur- en Milieueducatie In opdracht van elf provincies ondersteunen en adviseren onze beroepskrachten een netwerk van honderden natuur- en milieueducatie (NME) centra en –diensten in Nederland. Kennisdeling, samenwerking en verbinding staan daarbij centraal. In Gelderland zijn we in 2013
8
Onze branche-brede samenwerking binnen het platform NME kreeg in 2013 een impuls door de samenwerkingsovereenkomst met het Rijksprogramma DuurzaamDoor. In DuurzaamDoor werken ‘de vijf O’s’: overheden, ondernemers, onderwijs, onderzoek, en (burger)organisaties, met elkaar samen om op een nieuwe manier duurzaam gedrag te stimuleren. Vanuit dit programma is in 2013 GroenGelinkt opgeleverd, een ‘portal’ voor alle producten op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie. IVN-projectleider Linda IJmker stond aan de lat voor de ontwikkeling hiervan. @superrlinda
Verbinden en binden
Op weg naar @IVNNederland Amsterdam. #zinin een dag kennisdeling #nme20 met IVN collega’s en training #GroenGelinkt door @cderoba
Mensen met gedeelde interesses en doelstellingen op het gebied van natuur en duurzaamheid brengen wij graag samen. Zo organiseerden we in Venlo in 2013 de Maatschappelijke Beursvloer ‘Lekker Groen Doen’ samen met ABN AMRO, Kamer van Koophandel Limburg en andere partners. De Maatschappelijke Beursvloer is een landelijk bewezen concept om Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) te bevorderen. Het verbindt groene initiatieven van maatschappelijke organisaties aan de maatschappelijke betrokkenheid van het bedrijfsleven. Ruim 100 mensen van bijna 60 verschillende Limburgse organisaties waren aanwezig. De dag leverde maar liefst 83 matches op! Zo sloot men deals om duurzaam voedsel als pastinaakchips te verbouwen, Maasoevers op te schonen, buurten en speeltuinen te vergroenen en mankracht uit te wisselen. Dat in de regio behoefte is aan die samenwerkingen, blijkt ook uit het enthousiasme van de deelnemers voor een vervolg van de beursvloer in 2014. Ook organiseren wij regelmatig netwerk- en inspiratiedagen om kennismakingen en samenwerkingen tot stand te brengen en kennis te delen. Zo verzamelden in Noord-Holland 70 wethouders, ambtenaren, vrijwilligers, schooldirecteuren en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven zich in 2013 in het gemeentehuis in
Groen doet Goed Op initiatief van IVN is in Zuid-Holland een bijzonder samenwerkingsverband tussen tien Zuid-Hollandse gemeenten en alle terreinbeherende organisaties ontstaan: Groen doet goed. Gezamenlijk zorgen we er voor dat stadskinderen tussen de 4 en 12 jaar de natuur binnen en buiten de stad vaker gaan beleven. In 2013 gingen we de verkenningsfase in, die werd afgesloten met een bestuurlijke conferentie. Tijdens deze conferentie presenteerden de wethouders van de tien gemeenten hun Groen doet goed projectplan, waarna de Haagse basisschoolkinderen Cynthia en Ouafa samen met gedeputeerde Han Weber het ‘leukste projectvoorstel’ kozen
9
Koppelingen maken met Duurzame Dates Heemstede, om zich te buigen over de vraag: ‘Hoe zorgen we dat ieder kind in Noord-Holland een natuurlijke speelplaats in de buurt heeft?’ tijdens de door IVN georganiseerde conferentie ‘Speelnatuur voor iedereen’. In Utrecht organiseerden we in 2013 de inspiratiedag ‘Groen en Gezondheid’, waar 45 deelnemers bijeen kwamen om hun toekomstdroom te delen. ‘Wat willen we over 5 jaar bereikt hebben op het gebied van groen en gezondheid?’. Per groep werd er een droom uitgewerkt die leidde tot nieuwe gezamenlijke initiatieven. Aan het eind van de dag konden deelnemers met elkaar de dromen vergelijken en elkaar adviseren en ondersteunen bij het verder uitwerken van deze dromen.
Inspiratiedag ‘Groen en Gezondheid’: Dromen delen
Stimuleren van duurzame initiatieven
In steeds meer provincies organiseren we na Duurzame Dinsdag, Duurzame Dates. Hierbij koppelen we aan de hand van speeddates deelnemers met opvallende duurzame initiatieven aan lokale experts die hen verder kunnen helpen om het idee verder te verwezenlijken. In 2013 zijn de dates in zeven provincies georganiseerd: Drenthe, Flevoland, Gelderland, Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant, veelal in samenwerking met gemeenten, de Provincie en lokale partners. Daarbij zijn verschillende matches gemaakt. Zo leverde Duurzame Dates Brabant 43 matches op onder 74 aanwezigen. En gaf 67% van de deelnemers in Zuid-Holland (60 deelnemers) aan verder te zijn geholpen met de dates, waarvan 45% een vervolgafspraak met een expert heeft gemaakt. In Zeeland werden de beste twaalf initiatieven gekoppeld aan experts van onder andere de Provincie Zeeland, Hogeschool Zeeland, Syntens en Grondmij. Diverse experts roemden het hoge niveau
van de Zeeuwse initiatieven, en zij benadrukten het belang van ideeën die groeien in de samenleving. Zo zei Jan Henk Verburg van Syntens: “Baanbrekende ideeën komen vanuit de randen van de samenleving. Daar durven, kunnen en willen mensen op
“Baanbrekende ideeën komen vanuit de randen van de samenleving. Daar durven, kunnen en willen mensen op een andere manier denken” Jan Henk Verburg, Syntens een andere manier denken”. IVN Friesland verkende in 2013 de kansen voor de organisatie Duurzame Dates. Rondom het thema ‘voedsel’ organiseerden zijn begin 2014 de eerste editie van de Friese ‘Duurzame Dates’, in samenwerking met de provincie Fryslân.
Samen met andere (maatschappelijke) organisaties en bedrijven organiseerden we op 3 september 2013 voor de vijftiende keer Duurzame Dinsdag. Op deze dag vragen we aandacht voor innovatieve duurzame ideeën uit de samenleving, die bijdragen aan de verduurzaming van Nederland. Daarbij stimuleren we ondersteuning vanuit politiek en samenleving om de ontwikkeling van deze initiatieven te versnellen. De Duurzame Dinsdagkoffer, met daarin ruim 300 initiatieven, is in 2013 namens het kabinet in ontvangst genomen door staatssecretaris Wilma Mansveld. Minister Ronald Plasterk reikte die dag Duurzame Lintjes uit aan een aantal duurzame voorlopers, waaronder Wubbo Ockels. De traditie van de Duurzame Troonrede is in 2013 voortgezet. Wederom sprak Marjan Minnesma, nummer 1 in de Trouw Duurzame top 100, de troonrede uit, bedoeld om ‘Den Haag’ te inspireren om te komen tot een duurzamer beleid. Dat jaar was haar boodschap 100% duurzame energie in 2030, het kan als we het willen.
10
Beursvloer Venlo (pag 9)
Minister Ronald Plasterk speldt lintje op
Overhandiging Duurzame Dinsdagkoffer
11
Bijzondere natuurervaringen in onze Nationale Parken In opdracht van de Rijksoverheid verzorgt IVN in 18 Nationale Parken educatie en communicatie. We werken daarbij veel samen met terreinbeherende organisaties als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. En zetten onze vrijwilligers ook daar in om jong en oud de natuur te laten beleven. Ons takenpakket loopt uiteen van evenementen voor publieksgroepen tot educatieve programma’s voor het basisonderwijs en cursussen voor recreatie-ondernemers.
Een greep uit 2013:
Natuurbeleving in de directe leefomgeving
2
Jaarlijks bereiken we honderdduizenden kinderen en volwassenen via hun directe leefomgeving: thuis, in de wijk, op school en in de natuur waar zij hun vrije tijd doorbrengen. Oosterscheldeweek Voor het vijfde achtereenvolgende jaar organiseerde IVN in Zeeland samen met de Oosterschelde-gemeenten, NME-centra, terreinbeheerders, gastheren, ondernemers en vrijwilligers in 2013 de Oosterscheldeweek. Een week vol activiteiten voor jong en oud op en rond de Oosterschelde, waarbij het ervaren en beleven van het gebied centraal staat. Ook dit jaar trokken de activiteiten ruim tweeduizend deelnemers.
Meinweg Schokkend Mooi
Drentsche Aarrangementen
In 2013 werkten we in Limburg met diverse partijen hard samen om Nationaal Park De Meinweg aantrekkelijker te maken. Onder andere met de tentoonstelling ‘Schokkend Mooi!’ die in mei 2013 opende, welke is gericht op de zichtbare breuklijnen in het park die het landschap bepalen. Bezoekers krijgen op een speelse manier meer informatie over de breuklijnen, aardbevingen, en de soorten planten en dieren in het Nationaal Park. De expositie is ondersteund met een wandelapp en gratis interactieve game.
In Nationaal Park Drentsche Aa zijn we, geïnspireerd door een Drentsche gastheer, in 2013 gestart met het koppelen van Drentsche Aa-gastheren aan (IVN-)gidsen die het Nationaal Park goed kennen. Samen ontwikkelen ze arrangementen waarbij de gids een natuurexcursie verzorgt en de gastheer/ vrouw het extraatje, bijvoorbeeld een kop soep met brood. De arrangementen zijn in 2013 uitgedacht en gaan op kleine schaal (18 Aarrangementen) in 2014 van start.
Dit doen we met projecten, cursussen, educatieve programma’s, natuurexcursies en andere activiteiten die we realiseren via ons landelijke netwerk. Natuurbeleving en bewustwording staan hierbij centraal. En omdat natuur onlosmakelijk is verbonden met maatschappelijke thema’s als leefbaarheid, gezondheid en energie, slaan we in ons werk de brug naar deze onderwerpen. Zodat jong en oud ervaart op welke manier mens en natuur met elkaar in verbinding staan. Hier vind je een overzicht van verschillende projecten en activiteiten die wij in 2013 in de directe leefomgeving hebben gerealiseerd.
Thuis De natuur is dichterbij dan men vaak denkt. Rond het huis, in de tuin of op het balkon is al een hoop natuur te vinden. Wij laten mensen de natuur letterlijk van dichtbij beleven
Scharrelkids beleven meer Met de campagne Scharrelkids bieden we (groot)ouders een handreiking om met hun (klein) kinderen de natuur in en rond het huis te beleven. Want we willen kinderen (en hun ouders) weer laten ontdekken hoe leuk buitenspelen is. Niet alleen omdat op die manier de band
Nationaal Park Scholenproject Het Nationaal Park Scholenproject biedt leerkrachten in de gemeente Steenwijkerland vijf programma’s die aansluiten bij het natuuronderwijs op de basisschool. Daarmee wordt een bezoek aan Nationaal Park Weerribben-Wieden onderdeel van het lesprogramma en ontdekken de leerlingen hoe bijzonder de natuur in
12
hun eigen woonomgeving is. Aan het totale scholenprogramma deden in 2013 ruim 2000 Overijsselse leerlingen mee, variërend van de jongste kleuters tot en met groep 8. Dit Nationaal Park Scholenproject wordt door IVN in nauwe samenwerking met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer uitgevoerd.
13
ligt op groen en sociaal. Deze duimen worden uitgereikt tijdens speciaal georganiseerde evenementen in samenwerking met Groen Dichterbij en de desbetreffende gemeente. In 2013 zijn in Brabant 37 Groene Duimen uitgereikt . In 2014 zullen daar zeker nog 100 bij komen, niet alleen in Brabant, maar ook in de rest van Nederland.
tussen kind en natuur sterker wordt. Spelen in het groen heeft ook een positieve invloed op de gezondheid en lichamelijke en psychische ontwikkeling van kinderen. In 2013 zijn er net als in voorgaande jaren verschillende Scharrelkids-cursussen in het land georganiseerd, waarin (groot)ouders leren hoe ze van ‘buiten’ een natuurbelevenis kunnen maken. De website scharrelkids.nl is dat jaar volledig vernieuwd (lees hier meer over in hoofdstuk 3) en met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken voor het programma ‘Groen en Doen’ zijn in 2013 twee nieuwe Scharrelkids-cursusmodules ontwikkeld: Scharrelkids – Moestuinieren en Scharrelkids – Werken in de natuur; twee korte cursussen voor (groot)ouders over moestuinieren en natuurbeheer met (klein)kinderen. Deze cursussen worden vanaf 2014 aangeboden door IVN-afdelingen.
Eerste hulp bij burgerinitiatief Burgers met duurzame groene initiatieven hebben regelmatig handvatten nodig om hun project op te starten. Tegelijkertijd zijn veel overheden op zoek naar de juiste manier om deze groene onderstroom in de samenleving te ondersteunen. Om deze twee partijen met elkaar te verbinden, organiseerden we in Utrecht in 2013 de bijeenkomst Eerste hulp bij burgerinitiatief. De ruim 50 aanwezigen werden onder andere getraind in vaardigheden als crowdfunding, het werven van vrijwilligers, het organiseren van publieksactiviteiten en samenwerken met de gemeente.
Een groene oase met de cursus Tuinreservaten Een andere cursus die in 2013 is ontwikkeld met steun vanuit Groen en Doen, is de cursus Tuinreservaten, voortgekomen uit onze samenwerking met VARA Vroege Vogels. Tuinreservaten zijn groene paradijsjes. Geen kaal terras vol betegeling, maar een levendige oase waar mens en natuur gelukkiger van worden. Met de cursus Tuinreservaten leren we mensen hoe ze hun tuin natuur- en diervriendelijk kunnen maken. De cursus werd twee keer georganiseerd in 2013, door IVN Nieuwkoop, en is daar zeer enthousiast ontvangen. In 2014 gaan meer IVN-afdelingen met de cursus van start. Sonja Reuser @SonjaReuser
In de wijk
Morgen @VroegeVogels op bezoek bij @IVN_nieuwkoop. Ze komen een radioreportage maken over onze cursus #Tuinreservaten. Spannend!
Wij zoeken graag aansluiting bij groene initiatieven uit de samenleving die gericht zijn op het vergroenen van de leefomgeving. Niet alleen krijgt de natuur in de bebouwde omgeving zo een impuls; samen aan de slag met groen brengt buurtbewoners bij elkaar.
Icoonproject Noord-Holland Groen Dichterbij
Groene Duimen
Plastic verwijderen langs de Maas
Groen Dichterbij
Groen in de buurt van Arnhem
In 2012 ontvingen wij, samen met onze partners Oranje Fonds, SME Advies en Buurtlink.nl van de Nationale Postcode Loterij een extra bedrag van € 2.259.000 voor het project Groen Dichterbij. Dit geld gebruiken wij om drie jaar lang extra in te zetten op het ondersteunen en versterken van mensen die samen hun buurt willen vergroenen. In 2013 brachten we de platformfunctie van Groen Dichterbij sterker naar voren. We organiseerden ruim 15 regionale bijeenkomsten voor initiatiefnemers, gericht
op kennismaken, uitwisselen en leren van experts. Ook breidden we het digitale kennisplatform www.groendichterbij.nl uit met items in de Kennisbank en factsheets. Meer dan
150 groene buurtprojecten stuurden een foto in voor de fotowedstrijd, 20 projecten wonnen hiermee een financiële bijdrage. En er zijn weer 12 Icoonprojecten verkozen, die in 2014 een voorbeeldfunctie vervullen naar andere groene buurtprojecten.
In Gelderland organiseerden we in 2013 in Arnhem een uitwisselbijeenkomst voor iedereen die daar aan de slag is of wil met groen in de buurt. Ruim 40 initiatiefnemers van groene buurtprojecten en groene organisaties rond Arnhem maakten kennis met elkaar en deelden ervaring. Gedeputeerde Van Dijk was aanwezig om van initiatiefnemers ervaringen en suggesties te horen over de samenwerking tussen overheid en burger. In workshops werd doorgepraat over de thema’s sociaal ondernemerschap, het betrekken van buurtbewoners, het werven van vrijwilligers, samenwerken met de gemeente en natuurbeleving en educatie.
Groene Duimen In Brabant hebben we in 2013 de Groene Duim in het leven geroepen: een ‘onderscheiding’ voor initiatiefnemers van projecten of ideeën voor groene buurtprojecten, waarbij de nadruk
14
Handen ineen voor een schone Maas In 2013 startten we in Limburg in samenwerking met o.a. Provincie Limburg, Rijkswaterstaat Limburg, gemeenten, waterschappen en terreinbeheerders het project Schone Maas. Na een hoogwaterperiode in maart en april ligt er veel zwerfafval langs de oevers van de Maas, wat ARK @ARKNatuur bijdraagt aan de ‘plastic soep’ in de oceanen.
Schone Maas Limburg wordt vanwege het succes voortgezet. In 2013 is al 100 kilometer Maasoever opgeruimd.
15
Binnen het project ‘Schone Maas’ informeren we inwoners over het zwerfafval probleem, organiseren we opschoonacties en werven we verenigingen om trajecten langs de Maas schoon te maken in met name de periode maart – april. In 2013 schoonden 25 verenigingen maar liefst 46 trajecten langs de Maas op. Een groot succes dat de partijen in 2014 voortzetten met ongeveer 75 trajecten.
Op school Kinderen en jongeren zijn de beslissers van de toekomst. Door ze nu inzicht te geven in hoe wij met de natuur verbonden zijn, zijn zij later beter in staat bewuste keuzes te maken op het gebied van natuur en duurzaamheid. De beste plek om hen te bereiken, is op school. Daarom besteedden we ook in 2013 veel aandacht aan natuur- en duurzaamheidseducatie op scholen.
Scholennetwerken
Nationaal Park Oosterschelde en Rijkswaterstaat vroegen in 2013 Zeeuwse leerlingen in het kader van Scholen voor Duurzaamheid om advies om het fenomeen zandhonger bekender te maken. Er deden vier klassen van drie middelbare scholen mee aan dit project, in totaal 62 leerlingen. Het advies van adviesbureau de Zeeuwse Knoop, bestaande uit leerlingen van 3 VMBO Calvijn College Krabbedijke, kwam als beste uit de bus. Twee van de adviezen werden zelfs besproken tijdens de landelijke werkconferentie ‘Koester de Oosterschelde’, waarin zandhonger het hoofdthema was. In het kader van een vervolg op het SvD-project Dorstlessen (gestart in 2012 in samenwerking met de gemeente Groningen om jongeren aan de duurzame drinkfles te krijgen en te houden) is in 2013 door 3 Groningse Atheneumklassen gewerkt aan een adviesrapport. Uiteindelijk heeft dit geleid tot het verstrekken van een Dopper aan alle leerlingen van het Augustinus College (ruim 1100, aangeboden door de gemeente Groningen) en een watertappunt in de school (aangeboden en gerealiseerd door waterbedrijf Groningen).
In Drenthe en Flevoland heeft IVN stevige en unieke scholennetwerken opgebouwd, waarbij we rechtstreeks contact hebben met leerkrachten en docenten om hen te ondersteunen op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie. Ook gaan de scholen jaarlijks aan de slag met een project gekoppeld aan een actueel thema rond natuur en/of duurzaamheid. In 2013 deden in Flevoland 13 basisscholen uit de gemeente Zeewolde met in totaal bijna 50 groepen mee met het scholennetwerkproject ‘Bijen’. Dit project bestond uit een basisprogramma met opdrachtkaarten die uitgevoerd konden worden op school, en nevenactiviteiten voor in en rond de school. De provincie Drenthe gaf IVN in 2013 de opdracht om de provinciale Bodemvisie te vertalen naar een educatief project voor de Drentse basisscholen. Dat resulteerde in een uitdagend en ontdekkend project rondom de Drentse bodem. Het project wordt opgenomen binnen het Drentse IVN scholennetwerk. In totaal werken de komende jaren ruim 220 basisscholen en 33.000 Drentse basisschoolleerlingen aan het onderwerp bodem. Duurzame energie
Buitenopdracht Scholen voor Duurzaamheid
Ook in Groningen bouwt IVN aan een scholennetwerk. Begin 2013 waren daar 12 scholen bij aangesloten. In 2013 zijn we in Groningen, in samenwerking met het netwerk Natuur-, Duurzaamheid- en Cultuureducatie gestart om dit netwerk uit te breiden met scholen in de gemeenten Leek, Marum, Zuidhorn en Grootegast. Dit is gerealiMark Tuit seerd door middel van het opzetten van een Westerkwartier-breed @TuitMark afvalproject. Vanaf het schooljaar 2013-2014 nemen er ruim 20 Geslaagde excursie leerkrachten #IVN-scholennetwerk basisscholen deel aan het scholennetwerk.
Scholen voor Duurzaamheid
@GemeenteMeppel rondom boswachterij #Gees Mooiste waarneming: Lepelaar!
Ons landelijke programma voor het voortgezet onderwijs, Scholen voor Duurzaamheid (SvD), wordt in iedere provincie aangeboden. Binnen dit programma brengen jongeren in opdracht van echte opdrachtgevers advies uit over actuele maatschappelijke vraagstukken, gekoppeld aan duurzaamheid. Dit maakt SvD het grootste jongeren adviesbureau van Nederland. In 2013 is de website www.scholenvoorduurzaamheid.nl volledig vernieuwd.
Xplore your World De afgelopen jaren werkte IVN aan het ontwerp van een digitale voorziening voor docenten waar échte opdrachten (volgens het SvD-concept) gecombineerd worden met een variabel lespakket. Deze Xplorelabs zijn opgezet in nauw overleg met een docentenpanel uit het voortgezet onderwijs. In 2013 zijn verschillende scholen gestart met het WaterXplorelab (www. waterxplorelab.nl) en het EnergyXplorelab (www.energyxplorelab.nl). Bij deze Xplorelabs zijn verschillende partners, zoals waterschappen en provincie, actief betrokken bij het actueel houden van de opdrachtvragen. Ook het aanbieden van gastlessen en excursies voor VO-klassen loopt tegenwoordig via het Xplorelab. Samen met Wetterskip Fryslân heeft IVN in 2013 ook Friese waterprojecten aangeboden en met scholen uitgevoerd. Deze pilots zijn door Wetterskip positief beoordeeld en hebben geleid tot een meerjarige afspraak voor participatie van het Wetterskip in het WaterXplorelab. Waterschap NZV @Noorderzijlvest
Moeten randen van sloten altijd recht en saai? Wij vragen het leerlingen VO in opdracht #WaterXplorelab #watereducatie
16
17
Gezonde Schoolpleinen In opdracht van de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft IVN in 2013 de eerste stappen gezet in een driejarige samenwerking met Jantje Beton, RIVM Centrum Gezond Leven, de PO-Raad, VO-raad en MBORaad om vanaf 2014 70 Gezonde Schoolpleinen te realiseren, waar kinderen tijdens en na schooltijd uitgedaagd worden om te spelen en bewegen. Buitenspelen is essentieel voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. Het schoolplein staat bij kinderen in de top 3 van favoriete speelplekken en vervult een belangrijke functie als speelplein waar kinderen kunnen worden uitgedaagd om te bewegen. Juist in een tijd waarin 80 procent van de kinderen onvoldoende beweegt, kan er niet genoeg aandacht naar spelen op het schoolplein uitgaan. Helaas zijn veel schoolpleinen na schooltijd gesloten en vinden kinderen het schoolplein vaak niet uitdagend genoeg.
Moestuin op het schoolplein
Gezond schoolplein
Het schoolplein als buitenlokaal IVN steunt samen met Jantje Beton de scholen bij het realiseren van een Gezond Schoolplein. Jantje Beton begeleidt het ontwerp- en realisatieproces en het bouwen met leerlingen aan het ontwerp. Wij begeleiden de school bij het gebruik van het schoolplein als buitenlokaal en het organiseren van onderhoud en beheer van het plein, ook met de leerlingen. Ook begeleiden we de scholen in hun rol als ambassadeur van het Gezonde Schoolplein. In 2013 hebben we ons vooral bezig gehouden met (het voorbereiden van) de campagne om scholen voor dit project te werven. Vanaf januari 2014 starten de eerste 22 scholen met de realisatie van een Gezond Schoolplein.
“Kinderen en jongeren brengen veel tijd door op schoolpleinen, tijdens en na schooltijd. Door schoolpleinen slim in te richten en te gebruiken, bieden we kinderen een uitdagende, groene en rookvrije omgeving om te spelen en te sporten. Goed voor de gezondheid en goed voor de sfeer op de school. De komende jaren is vijf miljoen euro beschikbaar om ieder geval zeventig schoolpleinen om te bouwen tot een Gezond Schoolplein. Dat betekent niet alleen dat we straks zeventig extra mooie schoolpleinen hebben door heel Nederland maar ook zeventig inspirerende schoolvoorbeelden die andere scholen en gemeenten kunnen gebruiken om hun schoolpleinen te verbeteren.” 18
Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS)
In de natuur Wij stimuleren jong en oud om de natuur in te gaan, omdat het een positief effect heeft op hun lichamelijke en psychische gezondheid. En voor de mensen die al graag de natuur beleven in hun vrije tijd, maken wij het verblijf aangenamer en uitdagender.
Gezond met IVN Biowalking Met Biowalking combineren we op een unieke manier de positieve effecten van bewegen in de natuur, natuurbeleving en lotgenotencontact. Door mensen met chronische gezondheidsproblemen, zoals diabetes, reuma of psychische klachten, onder begeleiding van een medisch professional en IVN-gids mee te nemen op wandelingen in de natuur. In het kader van ‘de Dag van de Witte Stok’, een landelijke dag waarin aandacht wordt gevraagd voor mensen met een visuele beperking, organiseerden we in Brabant in 2013 drie Biowalks. Mensen met een visuele beperking krijgen hiermee de mogelijkheid zelfstandig in een natuurgebied te wandelen. Samen met Visio en de Oogvereniging werken we aan een vervolg in 2014.
Biowalking
Ambassadeurs West-Friesland
Natuurgids aan het werk
Eind 2013 werd IVN Biowalking genomineerd voor de Natuurprijs van het Nationaal Groenfonds die het thema droeg ‘Op je gezondheid’. Helaas vielen we niet in de prijzen, maar wel kwam Biowalking positief onder de aandacht. Dit creëert concrete mogelijkheden voor een forse schaalvergroting van Biowalking in Noord-Brabant en in andere provincies. Zo zullen in Provinciaal Landschap de Maashorst de komende 3 jaar 150 Biowalks worden georganiseerd voor mensen met longaandoeningen en diabetes.
Ambassadeurs en gastheren van de natuur Bezoekers van een Nationaal Park of ander natuurgebied komen vaak in aanraking met recreatie-, horeca- of agrarisch ondernemers in dat gebied. Wij leiden deze ondernemers op tot ambassadeur of gastheer van het gebied, zodat ze hun gasten kunnen wijzen op de unieke natuurlijke kenmerken van het landschap, en bijzondere plekken in de omgeving van hun onderneming. Dit maakt het verblijf voor de gasten aantrekkelijker en zij raken meer betrokken bij de streek, wat het draagvlak voor het behoud ervan stimuleert.
19
De afgelopen jaren hebben we in de Nationale Parken, landschappen en andere natuurgebieden in Nederland ruim tweeduizend ondernemers opgeleid tot Gastheer van een Nationaal Park of Ambassadeur van het Landschap. Ook in 2013 zijn er in vrijwel iedere provincie cursussen georganiseerd, waardoor het aantal is uitgebreid met ruim 250 ambassadeurs en gastheren. Zo zijn in het voorjaar van 2013 25 gastheren van de Grevelingen opgeleid, een natuur/ recreatiegebied op de grens van Zeeland en Zuid-Holland. In het najaar van 2013 behaalden in Zuid-Holland 26 gastheren van de Krimpenerwaard hun certificaat.
Communicatie en fondsenwerving
Bij deze cursus stonden niet alleen de natuurlijke kenmerken van het gebied centraal. De ondernemers dachten ook na over hoe ze de Krimpenerwaard als recreatief gebied gebied samen beter zichtbaar en meer herkenbaar konden maken. Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug reikte in 2013 aan zeven nieuwe gastheren een certificaat uit. Bij de uitreiking werd het belang van de samenwerking tussen ondernemers, natuurbeschermingsinstanties en het Nationaal Park nog eens benadrukt door voorzitter Kees Oomen van het Overlegorgaan van het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug. In totaal zijn er nu 27 medewerkers van 20 bedrijven rond Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug gastheer. En in West-Friesland zijn in 2013 achttien ondernemers opgeleid tot ambassadeur van de West-Friese Omnringdijk. Als cursusopdracht ontwierpen de deelnemers een route of arrangement rond het eigen bedrijf langs natuur en zichtbare landschaps- en cultuurelementen, die ze direct in konden zetten voor hun eigen gasten.
Woesteland, de jongeren van IVN De landelijke jongerenwerkgroep van IVN, Woesteland, organiseert week- en weekendactiviteiten in het binnen- en buitenland voor jongeren van 12 tot 30 jaar. Daarbij wisselen ze natuurbeheer af met veel gezelligheid. In 2013 organiseerden zij 2 werkdagen, 3 weekenden en 6 vakantiekampen, waaraan zo’n 200 jongeren deelnamen. Ook organiseerden zij voor de eerste keer WoestPop, een driedaags duurzaam festival waarmee ze ruim 120 jongeren hebben weten te bereiken. Een bescheiden, maar veelbelovende start. Tijdens WoestPop is er een zeer prettige en nuttige samenwerking ontstaan tussen WoesteLand en spelers uit de duurzaamheidwereld zoals Transition Towns, stadstuinders en WasteWatchers. Naast het traditionele beheerwerk ging WoesteLand in 2013 aan de slag met duurzaamheid. Zo bouwden de Woestelanders mee aan een duurzame wijk in Olst. RTV Oost was erbij, en maakte een mooie compilatie van het werk van WoesteLand van 1960 tot nu. Scan voor het filmpje hiernaast de QR code.
20
3
We zijn er trots op 2013 af te kunnen sluiten met meer dan 1.500 nieuwe leden. Het binden van bestaande en nieuwe leden was dan ook een belangrijk aandachtsgebied in 2013. Met onze campagnes weten we steeds meer mensen te bereiken.
Nieuwe leden IVN’ers weten natuurlijk al lang dat natuurbeleving gezonder en gelukkiger maakt. Het lukt ons steeds beter om nieuwe mensen te raken met onze overtuiging. In 2013 mochten we 1.541 leden verwelkomen, die op lokaal en landelijk niveau onze missie willen steunen of – in veel gevallen – actief daaraan meewerken. Een groei van ruim 5% (van 20.180 naar 21.721 leden en donateurs) is zeker iets om trots op te zijn in tijden waarin veel organisaties moeite hebben hun ledenbestand op peil te houden.
Social 31 december 2013
527.243 bezoekers op ivn.nl
1770 volgers
8317 volgers
1602 volgers
Nominatie website van het jaar In 2013 werd ivn.nl genomineerd voor de verkiezing van Website van het Jaar in de categorie ‘goede doelen’. We zijn door de vakjury op de shortlist gezet. Helaas vielen we niet in de prijzen, maar wat een eervolle nominatie!
21
Campagnes
Focus op IVN Scharrelkids
In 2012 zijn we gestart met activiteiten om nieuwe leden te werven. Daar gingen we in 2013 mee door.
Voor IVN ligt de doelstelling om kinderen weer in contact te brengen met de natuur in het hart van onze missie. Daarom is Scharrelkids een centrale campagne binnen IVN, die we de komende jaren steeds verder uit willen bouwen. Met Scharrelkids laten we kinderen en hun ouders weer ontdekken hoe leuk buitenspelen is. Want de positieve effecten van natuurbeleving en buiten spelen op gezondheid en welzijn zijn overduidelijk.
Kennismaken met IVN tijdens het IVN Natuurontbijt Tijdens de meivakantie organiseerden we voor de tweede keer het IVN Natuurontbijt, waarmee we mensen op een originele manier laten kennismaken met het werk van IVN. Op ruim 40 plekken in het land konden de deelnemers genieten van een bijzondere natuurervaring: vroeg uit de veren, de natuur in het ochtendlicht beleven tijdens een excursie en afsluiten (of starten) met een ontbijt in de open lucht. Nieuw was dit jaar de samenwerking met Landal Greenparks: op vijf Landal locaties werd een natuurontbijt georganiseerd.
Herfstcampagne rond paddenstoelen Bij herfst denk je aan paddenstoelen. Dat onderwerp stond dan ook centraal stond in onze herfstcampagne 2013. Met deze campagne, gekoppeld aan IVN Scharrelkids, stimuleerden we ouders om met hun kinderen de natuur in te gaan om paddenstoelen te ontdekken. Zo’n 60 IVN-afdelingen deden aan de campagne mee, door activiteiten voor kinderen gericht op paddenstoelen te organiseren. Zo gingen bij de afdeling Kennemerland meer dan 100 kinderen en hun ouders op pad met de Scharrelkids paddenstoelenspiegel en –ontdekkaart. De website scharrelkids.nl werd tijdens de campagneperiode meer dan 20.000 keer bezocht.
In 2013 hebben we de website scharrelkids.nl volledig vernieuwd, en daarmee een platform voor (groot)ouders gecreëerd waarop wij hen een handreiking geven om in hun eigen omgeving de natuur te beleven met hun (klein)kinderen. Ze vinden er natuurweetjes, knutseltips en een overzicht van natuurspeelplaatsen en IVN-kinderactiviteiten in Nederland. Ook geven
we via scharrelkids.nl een overzicht van Scharrelkids-cursussen in Nederland. Deze cursus had in 2013 zo’n 200 deelnemers, en is bedoeld voor (groot)ouders om met meer kennis de natuur samen met hun (klein)kinderen te beleven. De Scharrelkids-website werd in 2013 maandelijks bezocht door 4500 unieke bezoekers. De content op scharrelkids.nl is actief afgestemd op de Scharrelkids-twitterstrategie, die in 2013 is aangescherpt. Dagelijks plaatst @Scharrelkids tweets met leuke natuurweetjes en knutseltips, die doorverwijzen naar content op scharrelkids.nl. Het aantal twittervolgers van @Scharrelkids is in 2013 gegroeid tot 2137.
Lancering IVN Scharrelkids Fonds Nu al bereikt IVN meer dan 70.000 kinderen per jaar. Dat aantal willen we komende jaren laten groeien. Om deze ambitie te verwezenlijken is op 12 oktober 2013, tijdens de IVN Ledendag, het IVN Scharrelkids Fonds gelanceerd. Ook Menzis zet zich er voor in kinderen te stimuleren om lekker buiten te bewegen. Daarom werkten wij in 2013 weer met hen samen. We droegen met Scharrelkids-tips zes pagina’s bij aan hun Buiten Spelen Doe-boek, droegen bij aan de Buiten Spelen Doe-app en gingen opnieuw een collectief aan waarbij er voor iedere afgesloten polis €25,- naar IVN Scharrelkids is gegaan.
22
23
Organisatie en bestuur
Het fonds ondersteunt landelijke en lokale IVN- projecten en activiteiten die kinderen in contact brengen met de natuur. Zo kunnen IVN-afdelingen financiële steun uit het fonds aanvragen om jeugdbegeleiders en natuurouders op te leiden, natuuractiviteiten voor kinderen op te zetten of natuurspeelplaatsen aan te leggen. Zorgverzekeraar Menzis was in 2013 de eerste organisatie die een bijdrage leverde aan het fonds, met een bedrag van E2.500,-. De komende jaren zetten we ons in om het fonds te vergroten, zodat we uiteindelijk ieder kind voor zijn 12e een onvergetelijke natuurbeleving kunnen bieden.
4
IVN is een landelijke organisatie die op lokaal niveau werkt om mensen bij de natuur te betrekken. De samenstelling van onze organisatie is hierbij onze grote kracht. IVN bestaat uit een vereniging waarin onze ruim
Stephen Moss
Programmaboekje IVN Ledendag
Natuurquizboek
twintigduizend leden en vrijwilligers zijn georganiseerd. Daarnaast is er een beroepsorganisatie, georganiseerd
Geslaagde IVN Ledendag Tijdens de landelijke ledendag op 12 oktober 2013 kwamen 750 IVN’ers bijeen in Burgers’ Zoo om zich te laten inspireren en samen invulling te geven aan ambities voor de toekomst. De dag stond in het teken van het thema ‘Kind en natuur’. Hoofdspreker was de Engelse bioloog, schrijver en programmamaker Stephen Moss, die aan de wieg stond van de campagne 50 things to do before you’re 11 ¾ van The National Trust om kinderen (terug) aan het buitenspelen te krijgen. Hij inspireerde ons om met nog meer bezieling de schouders te zetten onder onze campagne ‘Scharrelkids’. De ledendag werd door bezoekers hoog gewaardeerd. Naast inhoudelijke inspiratie was het voor veel IVN-ers een plek om het gezamenlijke IVN-gevoel te ervaren.
in een stichting, die de vrijwilligers ondersteunt, en zelf Samen met uitgeverij Tirion ontwikkelden we in 2013 het IVN Natuurquizboek. Een geïllustreerd quizboek met 1000 informatieve natuurvragen voor het hele gezin. De geïntegreerde spelmodule maakt het mogelijk om de multiplechoicevragen te beantwoorden en houdt tevens de score bij.
projecten opzet en uitvoert die aansluiten bij onze missie en de doelstellingen van de vereniging.
Vereniging Op 1 januari 2013 waren er 20.180 leden en donateurs aangesloten bij IVN. Op 31 december 2013 waren dat er 21.721, een groei van 1.541 leden. Deze leden, waarvan velen actief zijn als IVN-vrijwilliger, zijn georganiseerd in 170 lokale afdelingen verspreid over heel Nederland.
Landelijk Bestuur en Landelijke Raad Vereniging IVN kent een Landelijke Raad en een Landelijk Bestuur. De Landelijke Raad is het ‘verenigingsparlement’ van IVN, en is samengesteld uit een vertegenwoordiging van leden van de vereniging. Per regio is er een vertegenwoordiger aangesteld. Ook landelijke ‘werkgroepen’ – zoals jongerenorganisatie WoesteLand en het IVN Cursushuis - zijn vertegenwoordigd in de Landelijke Raad.
24
25
Organogram
Verenigingssecretaris
Algemeen Directeur
Directeur P&O en Communicatie
Manager Financiën
Financiën
De Rolvennen Nationaal Park De Meinweg
Regio Directeur Noord
ICT
Regio Directeur Oost
Communicatie
Regio Directeur Noord-West
Servicedesk en directie secretariaat
Regio Directeur Zuid-West
P&O
Landelijk Bureau Amsterdam
Het Landelijk Bestuur, benoemd door de Landelijke Raad, bereidt het verenigingsbeleid voor en draagt zorg voor de uitwerking daarvan. De voorzitter van het Landelijk Bestuur zit ook de vergaderingen van de Landelijke Raad voor. In 2013 bestond het Bestuur uit Max Leerentveld, Jan Hermans, Arie de Koning, Herman de Meijer, Rens Wisselo, Maartje van Boekel, Inge Vianen en Peter Visser. De drie laatstgenoemde bestuursleden hebben eind 2013 het Landelijk Bestuur verlaten. Voorzitter Peter Visser was genoodzaakt wegens gezondheidsredenen tussentijds af te treden.
Regio Directeur Zuid
Stichting In 2000 is er een splitsing gemaakt tussen de vrijwilligersorganisatie en de beroepskrachten van IVN. Daartoe is Stichting IVN opgericht, met als doel om de vereniging en haar vrijwilligers te ondersteunen en projecten binnen de doelstelling van de vereniging te realiseren. Op 31 december 2013 waren er 91 mensen in dienst van Stichting IVN (77,4 fte). Zij werken verspreid over twaalf provinciale vestigingen en een landelijk bureau in Amsterdam.
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Friesland in Leeuwarden
Gelderland in Arnhem
Noord-Holland in Amsterdam
Zuid-Holland in Den-Haag
Brabant in Boxtel
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Groningen in Groningen
Overijssel in Zwolle
Utrecht in Utrecht
Zeeland in Goes
Limburg in Roermond
Het Management Team (MT) is in het eerste kwartaal van 2013 gecompleteerd met twee nieuwe regiodirecteuren (Noord-West en Zuid). Teambuilding en de ontwikkeling van een gezamenlijke visie stonden dat jaar centraal binnen het MT.
Provinciale vestiging
Provinciale vestiging
Drenthe in Assen
Flevoland in Lelystad
Jelle de Jong Erik Ackerman Erwin Willems Fred de Jong Joline de Weerdt Frans Driessen Daphne Teeling Piet Duizer
26
Algemeen Directeur Directeur P&O en Communicatie Manager Financiën Regiodirecteur Noord (Drenthe, Friesland, Groningen) Regiodirecteur Oost (Flevoland, Gelderland, Overijssel) Regiodirecteur Noord-West (Noord-Holland en Utrecht) Regiodirecteur Zuid-West (Zeeland en Zuid-Holland) Regiodirecteur Zuid (Limburg en Noord-Brabant)
Medewerkers Bij IVN zijn de kerncompetenties visie, verbinding en daadkracht leidend voor alle functies, ook in 2013. We maakten in dat jaar stappen om flexibeler werken te bevorderen, het aantal stagiaires steeg, net als het aantal medewerkers dat op flexibele basis aan IVN verbonden is. Daarnaast is geïnvesteerd in de ontwikkeling van de medewerkers door te starten met intervisie, en met specifieke trainingen om de kwalitatieve groei van de organisatie inclusief medewerkers te realiseren.
27
IVN kleiner en hoogwaardiger
Raad van Toezicht
Per 1 januari 2013 ging de implementatie van het nieuwe organisatiemodel ‘IVN kleiner en hoogwaardiger’ van start. Hiertoe maakten verschillende medewerkers een begin in een nieuwe functie: 5 projectleiders acquisitie, 11 projectleiders provinciaal account management, 4 projectleiders landelijk programma en 5 communicatiemedewerkers/adviseurs. De energie lag in 2013 vooral op het maken van plannen en het opbouwen van een netwerk. In 2014 hopen we de voordelen van de nieuwe structuur te oogsten.
De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van de Raad van Bestuur en de algemene gang van zaken in de organisatie. In de Raad van Toezicht zijn statutair drie leden van het Landelijk Bestuur van de Vereniging vertegenwoordigd. De voorzitter van het Landelijk Bestuur is tevens voorzitter van de Raad van Toezicht.
Eind 2013 is een beperkte reorganisatie doorgevoerd als gevolg van de verwachte reductie van de inkomsten vanuit het Ministerie van Economische Zaken vanaf 2014 voor onze educatietaak in de Nationale Parken. De Ondernemingsraad reageerde positief op de adviesaanvraag voor deze reorganisatie, mede op basis van input van een door hen ingehuurde externe adviseur. Hierdoor, en dankzij natuurlijk verloop, daalde het aantal medewerkers gedurende 2013 met circa 8 fte.
De Raad van Toezicht bestond eind 2013 uit Jan Hermans (plv. voorzitter), Jeannette van Dongen, Elsbeth Koek, Quirine Lisman, Max Leerentveld en Wout Blokhuis. Zij kwamen dat jaar vier keer bijeen, waarbij de gebruikelijke onderwerpen aan bod kwamen waaronder strategie, management & organisatie en financiën. De eerste helft van het jaar is veel aandacht gegeven aan de implementatie van de in 2013 in gang gezette reorganisatie. In de tweede helft van het jaar stond het meerjarenplan 2014-2015 centraal, wat weer een (beperkte) reorganisatie tot gevolg heeft gehad. Het volledige verslag van de Raad van Toezicht vind je in de Jaarrekening 2013 p. 11 via ivn.nl/jaarverslag.
Ondernemingsraad
Wyke Smit @Wykegroene11
PvdA @lutzjacobi:”Er moet echt een goede structurele dekking komen voor educatie nationale parken, laat IVN maar een businessplan maken”
Kengetallen
2010 2011 2012
2013
Aantal medewerkers Aantal fte Medewerkers uit dienst Ziekteverzuim Gemiddelde leeftijd Percentage vrouwen
126 126 109 101 96,3 89,6 24 16 25 6,7% 5% 5,5% 44,2 44 44,3 74% 72% 72%
91 77,5 24 3,1% 43 69%
De Ondernemingsraad bestond eind 2013 uit Monique Winters (voorzitter), Ine van Huet, Vasco Dangeli, Petra Schut, Brenda de Schipper en Marieke Ankoné. In 2013 is de ondernemingsraad om advies gevraagd over de reorganisatie met betrekking tot het plan om de personeelsformatie te verkleinen. De raad heeft deze aanvraag positief beoordeeld.
Dochtermaatschappij SME SME Advies (Innovatie en Duurzaamheid BV) is een volledige dochter van IVN. Deze BV voert projecten uit op het gebied van duurzaamheid. SME werkt vanuit Utrecht met ruim 15 adviseurs. De resultaten van SME zijn geconsolideerd in de jaarrekening 2013. Bekijk de Jaarrekening 2013 op ivn.nl/jaarverslag.
CAO De CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening, die voor IVN bindend is verklaard, heeft het salaris per 1 februari 2013 verhoogd met 1,5%. Daarnaast is er een eenmalige bruto uitkering van € 300,- per medewerker naar rato van het dienstverband uitgekeerd per juni. Er is nog geen CAO voor 2014 vastgesteld.
28
29
5
Financiën We sloten 2013 financieel positief af. De baten bedroegen op geconsolideerd niveau € 11 miljoen, waarvan wij € 10,4 miljoen hebben besteed aan onze missie en doelstelling. De totale baten zijn in 2013 met € 420 duizend afgenomen ten opzichte van vorige jaar.
Geconsolideerde balans per 31 december 2013 IVN na resultaatbestemming Bedragen in euro’s
31 december 2013
31 december 2012
ACTIVA Materiële vaste activa
284.670 405.813
Voorraden 19.844 15.454 Onderhanden werk
Personele kosten
305.310
2.445.676
Materiële kosten
145.871
1.364.151
Voorziening projecten
-127.106
-154.648
324.075
3.655.179
Vorderingen
Subsidies overheden
1.206.491
993.490
318.032
563.389
Vordering vennootschapsbelasting
17.700
0
Overige vorderingen
98.595
180.570
Debiteuren en overige subsidies
1.640.818
1.737.449
Liquide middelen
2.225.020
3.579.560
Totaal
4.494.427
9.393.455
Kerncijfers Baten besteed aan doelstelling Kosten beheer & administratie Resultaat Continuiteitsreserve Reserve als % van de loonsom Bezoldiging bestuurder
2011 2012 2013 € 11,55 mln € 0,69 mln € -0,45 mln € 0,54 mln 9% € 111.260
€ 10,45 mln € 0,59 mln € 0,39 mln € 0,96 mln 17% € 100.952
€ 10,36 mln € 0,57 mln € 0,11 mln € 1,03 mln 19% € 111.260
PASSIVA Reserves
Continuïteitsreserve Reserve vereniging IVN
1.027.129
963.236
160.299
116.156
1.187.428
1.079.392
15.422
39.840
100.000
271.273
Aandeel derden
Toelichting lastenverdeling
SME
Doelstelling
Beheer & Fondsenwerving Totaal administratie Bedragen x € 1.000,-
Directe kosten
Directe kosten
3.236
164
6
3.406
Kosten eigen organisatie
Salarissen en sociale lasten
5.356
305
10
5.671
Pensioenlasten
438
25
1 464
Overige personeelskosten
260
15
1
Huisvestingskosten
451
26
1 478
Bureau- en organisatiekosten
440
25
1
Afschrijvingen
136
Financiële baten en lasten
-45
-3
0
-48
Bijzondere baten en lasten
92
5
0
97
0
0
0
-22
0
-6
Aandeel derden Vennootschapsbelasting Totaal
0 10.364
8
0 570
276 466
0 144
20 10.926
Ga voor het volledige financiële verslag en accountantsverklaring naar ivn.nl/jaarverslag > jaarrekening 2013.
30
Voorzieningen
Voorzieningen
Langlopende schulden
Van Dijk, Nijkamp Stichting
150.000
200.000
Kortlopende schulden
Aflossingsverplichting
50.000
0
Belasting, soc. premies en pensioen
296.232
413.452
Crediteuren
320.474
496.750
Vooruitontvangen subsidies
742.302
4.729.665
uit acties van derden
895.998
1.471.629
Overige schulden
736.571
691.454
Nog te besteden baten
Totaal
3.041.577
7.802.950
4.494.427
9.393.455
Ga voor het volledige financieel verslag en de accountantsverklaring naar ivn.nl/jaarverslag > jaarrekening 2013
31
Geconsolideerde staat van baten en lasten 2013 Stichting IVN
Bedragen in euro’s Baten
Baten uit acties van derden (NPL)
2013
2013*
2012
realisatie
begroting
realisatie
1.925.631
1.350.000
2.137.371
Subsidie provincies regulier
2.373.112
2.335.814
2.686.364
Subsidie ministerie EZ inzake Nationale Parken
1.487.789
1.477.291
1.478.447
161.542
149.813
155.737
Baten eigen fondsenwerving
Overige baten
Mutatie onderhanden werk personeel
5.838.300
5.514.618
4.786.138
-751.686
-
204.615
Som der baten
11.034.688
10.827.536
11.448.672
In totaal besteedden wij in 2013 95% van onze lasten aan onze doelstelling. De kosten van de algemene bedrijfsvoering bedroegen € 570 duizend, en zijn wederom zowel nominaal als procentueel gedaald. Met een percentage van 5,2% (5,4 in 2012) zijn deze binnen de door de Raad van Toezicht gestelde gestelde norm van 6%. Het boekjaar 2012 sloten we op geconsolideerd niveau af met een positief resultaat van € 108 duizend. De reserve van de vereniging is weer op het oude niveau van 2011 gebracht door € 44 duizend toe te voegen aan de reserve. Dit was mogelijk doordat er door de vereniging minder besteed is dan dat er aan baten is gerealiseerd. Het resultaat van de stichting is wel negatief beïnvloed door bijzondere mutaties als voorzieningen en reorganisatiekosten. De continuïteitsreserve van stichting IVN is desondanks met € 64 duizend toegenomen. Op geconsolideerd niveau bedraagt deze reserve inmiddels 19% van de totale personeelskosten.
Lasten
Besteed aan doelstellingen Vrijwilligers
2.673.685
2.527.724
2.529.033
Nationale Parken
2.880.685
2.703.034
2.406.087
Onderwijsinstellingen
2.557.649
2.399.923
2.145.457
398.965
374.361
1.688.212
Beroepskrachten Overige doelstellingen Besteed door SME
812.393
762.293
591.912
1.041.047
1.161.475
1.084.002
Totaal besteed aan doelstellingen
Kosten beheer en administratie Werving baten Aandeel derden in resultaat Vennootschapsbelasting
10.364.424
9.928.810
10.444.703
569.832
542.993
594.000
19.826
18.441
18.000
-21.755
-
0
-5.674
-
6.400
Wij verwachten voor 2014 een daling van de baten doordat de subsidie voor de educatie en coördinatie in de Nationale Parken is afgenomen met circa € 0,5 miljoen. Door de bestedingen reeds in 2013 aan te passen aan deze lagere baten, zijn wij in staat om ook in 2014 een positief resultaat te voorzien.
Accountantsverklaring Voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van Stichting IVN en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van de accountantscontrole, dienen de hier gepresenteerde financiële gegevens te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze gegevens zijn ontleend, alsmede met de door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. verstrekte goedkeurende accountantsverklaring d.d. 19 mei 2014. De jaarrekening inclusief de accountantsverklaring van Stichting IVN is te vinden op www.ivn.nl/jaarverslag.
Som der lasten
10.926.653
10.490.244
11.063.103
Overschot (+) / tekort (-)
108.035 337.292 385.569 11.034.688 10.827.536 11.448.672
Bestedingspercentage baten
93,9%
91,7%
91,2%
Bestedingspercentage lasten
94,9%
94,6%
94,4%
Resultaatbestemming
Overschot/tekort is toegevoegd/onttrokken aan
Continuïteitsreserve stichting IVN
63.892
-
427.685
Reserve vereniging IVN
44.143
-
-42.116
108.035
-
385.569
* De begroting 2013 is opgebouwd uit de begroting van stichting IVN, vereniging IVN en SME Advies, waarbij geen rekening is gehouden met eliminaties voor intercompany baten en lasten.
32
33
Steun van de Nationale Postcode Loterij Al sinds 1996 is IVN begunstigde van de Nationale Postcode Loterij. Met haar jaarlijkse bijdrage financieren we onder andere de ondersteuning van onze vrijwilligers. In 2012 ontvingen we een extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij voor het project Groen Dichterbij. Met dit bedrag krijgen we de kans drie jaar lang jong en oud actief te stimuleren en ondersteunen om aan de slag te gaan met groen in hun eigen buurt.
hiermee de grootste fondsenwerver van Nederland: 25 procent van alle private giften in Nederland komt van de deelnemers van de Goede Doelen Loterijen. Maandelijks spelen 3,5 miljoen huishoudens in Nederland met deze loterijen mee, en met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld.
Met de teruglopende overheidsinkomsten neemt het belang van particuliere fondsenwervers zoals de Nationale Postcode Loterij toe. De goededoelenloterij is een bewezen en succesvol middel tot fondsenwerving. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar goede doelen bepalen ook zelf de besteding ervan, op basis van hun expertise.
• Een rechtvaardige en groene wereld: Nationale Postcode Loterij; • Cultuur en behoud cultureel erfgoed: BankGiro Loterij; • Verbetering van welzijn en gezondheid in Nederland: VriendenLoterij.
Inmiddels wordt er jaarlijks door de Goede Doelen Loterijen (Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij) ruim 400 miljoen euro geworven voor het goede doel, dat is meer dan 1 miljoen euro per dag. De Goede Doelen Loterijen zijn
34
©2014 IVN Redactie Karlijn Vos, Hilde Duyx | Beeld IVN, Mark Schuurman Hollandse Hoogte, Thomas Geurts, Dianne Schellekens. Grafisch ontwerp KochxBos Studio
De drie loterijen hebben als missie het steunen van goede doelen die werken aan:
Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de Nationale Postcode Loterij voldoende ruimte geeft om de succesvolle fondswerving op dit niveau voort te zetten. Zonder de Post code Loterij en haar deelnemers zouden wij immers een groot deel van onze initiatieven niet kunnen realiseren.
35
beleef de natuur!
Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid www.ivn.nl
[email protected] www.facebook.com/IVNbeleefdenatuur @IVNNederland
