Stichting Het Utrechts Landschap
Jaarverslag 2009 Het Utrechts Landschap komt vaak in het nieuws met grote projecten als de herinrichting van de Vliegbasis Soesterberg of de restauratie van steenfabriek Bosscherwaarden. De aandacht voor het beheer en onderhoud van natuurgebieden en historische gebouwen raakt daarbij wel eens op de achtergrond. Terwijl het grootste deel van de organisatie hier dag in dag uit mee bezig is! Het is daarom goed om in het voorwoord van dit jaarverslag eens expliciet te vermelden dat onze eigendommen in 2009 uitstekend zijn beheerd door onze boswachters, terreinmedewerkers , vrijwilligers en timmermannen. Het beheer van de natuurgebieden kreeg extra aandacht door het opstellen van nieuwe beheerplannen voor alle terreinen van Het Utrechts Landschap. Want als beheerder moet je continu een vinger aan de pols houden in de terreinen: levert het beheer ook op wat je voor ogen had of treden er ontwikkelingen op die om een reactie vragen? Nu er in Nederland bezuinigd moet worden, is het van groot belang dat we niet inleveren op de kwaliteit van ons buitengebied. Beheer en onderhoud blijven noodzakelijk om Nederland mooi te houden. We kunnen best even een tandje lager als het gaat om nieuwe projecten en eenmalige investeringen, hoewel je dit soort zaken ook op hun langjarig rendement moet beoordelen. Maar bezuinigen op beheer en onderhoud gaat ten koste van de kwaliteiten die we stapje voor stapje hebben opgebouwd.Het jaar 2009 was een goed jaar voor Het Utrechts Landschap. Mooie en strategische aankopen en afronding van belangrijke projecten. De gehele organisatie, bestuur, medewerkers en vrijwilligers, heeft hier met groot enthousiasme aan gewerkt en zal hier onvermoeibaar mee doorgaan. Marco Glastra, directeur-rentmeester
Aankopen natuurgebieden in 2009 In 2009 kon het bezit van Het Utrechts Landschap met 89 hectare worden uitgebreid. Twee belangrijke aankopen vonden plaats op de Utrechtse Heuvelrug: landgoed Heibergen bij Huis ter Heide (29 ha) en de Biltse Duinen in gemeente De Bilt (19 ha). Beide aankopen zijn van groot belang om bestaande natuur op de Heuvelrug veilig te stellen. Landgoed Heibergen is niet alleen een cultuurhistorisch waardevol landgoed, maar vormt ook een cruciale schakel in de ecologische corridor tussen de bossen rond Zeist en de Vliegbasis Soesterberg. Langs de Kromme Rijn werden enkele natuurstroken en stapstenen overgedragen aan Het Utrechts Landschap. Het gaat om nieuw ingerichte natuurgebiedjes die bovendien bijdragen aan het functioneren van de Kromme Rijn als ecologische verbindingszone. Van groot belang zijn de verschillende afrondingsaankopen die ervoor zorgen dat bestaande natuurgebieden worden versterkt. Op Heidestein kon een voormalige munitieopslag aan het natuurgebied worden toegevoegd; in de Elster Buitenwaarden en de Amerongse Bovenpolder werden agrarische percelen aan-
gekocht die worden toegevoegd aan het natuurgebied. De aankopen werden mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van Provincie Utrecht. Bij de verwerving van landgoed Heibergen heeft Het Utrechts Landschap uit eigen middelen een bijdrage gedaan. Een boomgaard aan de Diefdijk kon worden aangekocht dankzij een bijdrage van het Prins Bernhardfonds.
Amerongse Bovenpolder
3 ha
Beukbergen, landgoed Heibergen
29 ha
Beukbergen, Ericaterrein
2 ha
Biltse Duinen
19 ha
Elster Buitenwaarden
9 ha
Heidestein
9 ha
Percelen langs Kromme Rijn
14 ha
Steun voor Het Landschap
Overige percelen
4 ha
Als particuliere stichting werkt
89 ha
Het Utrechts Landschap aan de bescherming van natuur en landschap. Voor haar werkzaamheden is Het Utrechts Landschap afhankelijk van donaties en giften van Beschermers en bedrijfsvrienden. Van belang zijn verder de eigen opbrengsten, met name die uit de gebouwen. Aankoop van nieuwe gebieden en uitvoeren van projecten zijn alleen mogelijk met steun van derden: Provincie Utrecht, het Ministerie van LNV en fondsen als de Nationale Postcode Loterij.
Beschermers Eind 2008 stond de teller voor betalende Beschermers op 22.843. Met de afsluiting van het jaar 2009 waren dat er 22.585. Het aantal Beschermers voor het Leven is gestegen van 837 naar 845. Het promotieteam zorgde in 2009 tijdens 79 acties voor het werven van 349 nieuwe Beschermers. Dat waren er 56 meer dan in 2008.
Week van het Landschap: de Tuinen van Utrecht Een Week van het Landschap dichtbij: de tenten werden opgesla-
Utrecht en Het Utrechts Landschap. Tijdens de Week is hiervoor
gen bij ‘buurman’ De Uithof. Met het thema ‘de Tuinen van Utrecht’
een intentieverklaring getekend door de partners. De Uithof heeft
stond het landgoederenlandschap aan de oostkant van Utrecht
nu nauwelijks een relatie met de omgeving. De landschappelijke,
centraal. Een gebied rijk aan natuur en cultuurhistorie én van grote
ecologische en recreatieve verbindingen ontbreken, terwijl het een
waarde voor de (stads)bewoners. De landinrichting Groenraven-Oost
prima schakel kan zijn tussen stad en buitengebied. Dat past goed
is bijna afgelopen, maar zijn we dan klaar? Het Utrechts Landschap
bij de gedachte van de universiteit voor de ontwikkeling van een
presenteerde een visie voor versterking van de landgoederen,
groene campus.
waardoor de natuur robuuster wordt en er meer ruimte
Met beleidsmakers, gemeente- en provinciebestuurders, collega-
ontstaat voor recreatie. Met een aantal groene entrees: station
organisaties en lokale betrokkenen zijn de ideeën besproken en
Driebergen-Zeist, Slot Zeist en De Uithof.
middels een enquête onder diverse gebruikers van de Uithof zijn groene wensen geïnventariseerd. Voor beschermers is een speciale
Voor De Uithof is het bijzondere samenwerkingsproject 4U gestart.
excursie georganiseerd rond Oostbroek en in de Uithof met onder
Een samenwerking tussen de Universiteit, het UMC, de gemeente
meer een bezoek aan het dakterras van studentenflat Casa Confetti.
Ecoduct Beukbergen In 2009 kwam het ecoduct Beukbergen gereed. Dit project is uitgevoerd door Provincie Utrecht. Het ecoduct zorgt ervoor dat dieren ongehinderd de provinciale weg N237 kunnen passeren tussen Huis ter Heide en Soesterberg. Het ecoduct maakt deel uit van de ‘oostelijke corridor’ die de verbinding vormt tussen de bossen rond Zeist en de Vliegbasis. De realisatie van deze corridor vindt plaats in het kader van het project Hart van de Heuvelrug en omvat verschillende deelprojecten om deze corridor goed te laten functioneren. Zo komt er in 2010 ook een ecoduct over de A28 en wordt een wirwar van hekken opgeruimd op het voormalige bungalowterrein Erica.
Verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is belast met het toezicht op het beleid van het Bestuur. De Raad kwam in 2009 driemaal bijeen. Alle aankopen in 2009 zijn voorgelegd aan de Raad van Toezicht en goedgekeurd. Het door het Bestuur opgestelde jaarverslag en de jaarrekening voor 2009 zijn uitgebreid door de Raad besproken. Verder behandelde de Raad van Toezicht een aantal strategische onderwerpen, zoals Vliegbasis Soesterberg, de algemene beheervisie van Het Utrechts Landschap en het aankoopbeleid ten aanzien van cultureel erfgoed. Zie appendix op www.utrechtslandschap.nl
Personeel In juli werd de organisatie opgeschrikt door het plotseling overlijden van Eric van Splunter. Eric organiseerde als medewerker communicatie tal van publieksactiviteiten. Ook schreef hij teksten voor de website, brochures en Mijn Landschap. Eric was een enthousiast, betrokken en ideeënrijk persoon die de natuur een warm hart toedroeg. Ter nagedachtenis aan Eric is in het najaar een boom geplant op landgoed Oostbroek. Sinds begin 2009 heeft landgoed Stoutenburg een nieuwe boswachter: Martijn Bergen. Martijn was hiervoor veldmedewerker en als boswachter heeft hij nu alle gebieden in het Valleigebied en rond Amersfoort in zijn beheer. Teus Blaauwendraat is per 1 augustus in dienst gekomen als junior terreinmedewerker bij boswachter Hans
Hoogewerf. Per 18 mei is René Rouwendaal in dienst gekomen als timmerman.
boswachter Hans Hoogewerf 35 jaar en terreinmedewerker Ben Geurts werkte dit jaar 40 jaar op landgoed Oostbroek.
Huize Oostbroek, het kantoor van Het Utrechts Landschap, heeft sinds 1 januari 2009 een nieuwe huismeester: Robert Krill. Samen met zijn echtgenote heeft hij intrek genomen in de aanliggende dienstwoning. Inge Nederpelt kwam per 1 juli 2009 in dienst als medewerker communicatie. Begin 2009 startte zij al als stagiaire op de afdeling communicatie. Albert Vijge is per 1 november begonnen als fondsenwerver. Hij is contactpersoon voor de bedrijfsvrienden en gaat een netwerk van molenvrienden opbouwen.
In november nam Hans Havers na 30 jaar afscheid van Het Utrechts Landschap. Hans begon als vrijwillig consul op landgoed Heidestein en werd in 1995 consul bedrijfsrelaties. Hij wierf een groep van vijftig sponsoren: de bekende Vrienden en Gouden Vrienden van Het Utrechts Landschap. Tijdens zijn afscheid werd Hans benoemd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau.
Diverse medewerkers vierden het afgelopen jaar hun jubileum. Waardsman Arie Klaassen was 25 jaar in dienst,
Bijdrage Nationale Postcode Loterij Ook in 2009 ontving Het Utrechts Landschap een substantiële bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Dit geld werd besteed aan uitvoeringsprojecten en diverse publieksactiviteiten, zoals het excursieschip de Blauwe Bever. Al jaren ondersteunt de Postcode Loterij de ontwikkeling van nieuwe natuur aan de oostelijke stadsrand van Amersfoort. Het Valleikanaal, dat de stad Amersfoort doorsnijdt, gaat functioneren als een ecologische zone. De oevers van het Valleikanaal worden flauwer gemaakt en er komen poelen en rustplaatsen voor (water)dieren. De uitvoering vond voor een deel plaats in 2009 en zal in 2010 worden afgerond. Het nieuwe natuurgebied Bloeidaal, waarvan de aankoop mede is gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij, is volop in gebruik genomen door de natuur. Veel vogelsoorten hebben zich hier gevestigd en er zijn ook zeldzame plantensoorten opgedoken als spaanse ruiter en blauwe knoop. Steeds meer mensen weten het gebied te vinden en zijn enthousiast om zo dicht bij de stad te genieten van natuur en landschap. In 2010 zal het areaal natuur in de stadsrand fors worden uitgebreid met de inrichting en openstelling van het nieuwe natuurgebied De Schammer. FN Edwin Giesbers
blauwe knoop
Beheerplannen
Toorts naar Bestuur Regio Utrecht De samenwerkende Utrechtse natuur- en milieuorganisaties reikten op 5 januari 2010
Voor een zestal gebieden zijn nieuwe beheerplannen gemaakt. Er is bekeken of de potenties van de gebieden ten volle worden benut, vanuit de invalshoeken natuur (biodiversiteit en natuurlijke processen), cultuurhistorie en beleving van het landschap. Als resultaat hiervan wordt op een aantal buitenplaatsen het beheer aangescherpt om de bedoeling van het parkontwerp optimaal zichtbaar te maken. Er worden extra inspanningen geleverd voor belangrijke bronpopulaties van planten en dieren die karakteristiek zijn voor de Utrechtse natuur, zoals de stroomdalflora langs de Nederrijn. Naast de in het oog lopende planten en vogels
komt in het beheer meer aandacht voor soortgroepen zoals insecten. Op een aantal plaatsen komen nieuwe of beter begaanbare paden en nieuwe uitzichtpunten. Behalve bij de aanscherping van het beheer spelen de beheerplannen een rol in de communicatie over het beheer met geïnteresseerd publiek. Ook maken de beheerplannen onderdeel uit van de inhoudelijke verantwoording van gemaakte keuzes richting subsidiënten, met name Provincie Utrecht. Begin 2011 is voor alle terreinen een nieuw beheerplan gereed.
de Toorts der Verwachting uit aan Bestuur Regio Utrecht (BRU). De Toorts der Verwachting wordt ieder jaar uitgereikt aan een organisatie die de verbinding mens-natuur-milieu weet te maken. Het BRU is een samenwerkingsverband van negen gemeenten in de regio Utrecht. Natuur rondom de stad is een thema dat past binnen de doelen die het BRU zich stelt. Om de relatie tussen stad en buitengebied te versterken, is een samenwerking tussen BRU en de Utrechtse natuur- en milieuorganisaties van belang. De samenwerkende Utrechtse natuur- en milieuorganisaties zijn: Het Utrechts Landschap, IVN Consulentschap Utrecht, Landschap Erfgoed Utrecht, Natuur en Milieufederatie Utrecht, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer Regio West. beheerplan Plantage Willem II en Remmerdense heide hierboven
FN Jan Vink
slanke sleutelbloem
FN Cisca Castelijns
moeraswolfsklauw
Onderzoek flora en fauna 2009
We weten nu bijvoorbeeld dat het uitstrooien van maaisel afkomstig van Groot Zandbrink (Staatsbosbeheer) in Bloeidaal succesvol is geweest. Er is onder andere blauwe knoop gevonden, een soort die veel voorkomt in schrale hooilanden. Een andere interessante soort is de primitieve sporenplant moeraswolfsklauw, met deels liggende en deels opstijgende stengels. Bloeidaal heeft dus in ieder geval weer een goede eerste stap gezet in de ontwikkeling naar een voor de Gelderse Vallei zo karakteristiek soortenrijk schraal hooiland. Spannend is nog even of deze gunstige ontwikkeling zich voortzet.
Op Oostbroek is na jaren weer de slanke sleutelbloem gevonden in het elzenbroekbos. Ook de reeën vinden dit interessant. Zij vinden hem namelijk heerlijk. Door de boswachter zijn nu ter bescherming takken neergelegd rond de groeiplaats.
de schrale graslanden en oude bossen lijkt het of de tijd heeft stilgestaan..
Op de kalkrijke grond van de Middelwaard is brede ereprijs gevonden. Het is een kenmerkende verschijning in de rivieruiterwaarden. Op de Vliegbasis Soesterberg is in 2009 een zeer uitgebreide basisinventarisatie gestart, die in 2010 wordt afgemaakt. Ondanks het high tech vliegbasis verleden heersen hier voor de natuur zeer stabiele omstandigheden en dat is te zien aan de flora en fauna. De veldleeuwerik, elders in Nederland in grote moeilijkheden, broedt hier in grote aantallen en zingt prachtig. Naast de startbanen en radarinstallaties in de kerkuil
Steenfabriek Bosscherwaarden In 2009 is de restauratie en herontwikkeling van Bosscherwaarden afgerond. De ovenen schoorsteenrestaurateur Harm Meijer uit Groningen heeft in het voorjaar de ringoven gerestaureerd en de schoorsteen van binnen ontzwaveld en opnieuw gevoegd. In juni vond in de al gerenoveerde hal de opvoering van Hester plaats. Na de bouwvakvakantie werd de bouw van de droogloods afgerond, het terrein ingericht en in oktober kon onder grote belangstelling de opening plaatsvinden door burgemeester Guus Swillens en gedeputeerde Anneke Raven. Verheugend was dat de kerkuil zich niets van al het bouwgeweld bleek aan te trekken en – net als andere jaren – een aantal jongen grootbracht op het steenfabriekterrein.
Baken Zeist aan Zee Op landgoed Hoog Beek en Royen in Zeist is op 16 december 2009 de denkbeeldige kustlijn gemarkeerd met een baken. Of Zeist ook aan zee komt te liggen is afhankelijk van vele factoren. Als de stijging van de zeespiegel doorzet, dan komt wellicht vlak bij dit punt de nieuwe kustlijn van Nederland te liggen. Zeist aan Zee is dan een feit. Het baken is een verbinding tussen oude tijden, toen rivieren en de zee vrij spel hadden, en de toekomst, mochten klimaatverandering en zeespiegelstijging dramatische vormen aannemen. Het baken is een moderne folly. Een folly is een bijzonder fenomeen op buitenplaatsen en landgoederen: het zijn vaak fantasiebouwwerkjes die de toeschouwer op het verkeerde been zetten en daarmee vragen oproepen. Het ontwerp van het baken is gemaakt naar het grondplan van de theekoepel die eerst op deze plek heeft gestaan. Architect Jord den Hollander heeft zowel het verleden als de toekomst in het ontwerp van de nieuwe folly verweven. Door de toevoeging van een fries met daarin uitgestanst de woorden ‘Zeist aan Zee’ is het object een baken geworden, een vuurtorentje. Het baken Zeist aan Zee is mogelijk gemaakt door het Carel Nengerman Fonds.
FN Flip de Nooyer
In 2009 is een flink monitoringprogramma flora en fauna uitgevoerd. In totaal zijn 65 van de in totaal 193 meetvlakken onderzocht. De aangetroffen planten diersoorten geven informatie over de toestand van de natuur ter plekke. Zo kunnen we zien of we onze terreinen goed beheren.
Excursies met boot en bus Safariboot de Blauwe Bever heeft het afgelopen jaar 109
biedt een unieke kans om dit landgoed te bezoeken.
tochten gemaakt over de Nederrijn en Lek. Ongeveer
De Pont van Het Landschap heeft in 2009 in totaal 97
3000 mensen maakten op deze manier kennis met de
tochten gemaakt. Er waren 42 groepsvaarten en 24
bijzondere natuur langs de oevers. De themavaart
publieksvaarten. Voor de jeugd maakte de pont dertien
‘Voorjaarsvogels’ zat helemaal vol en de belangstelling
scholenvaarten en vijf kindervaarten in de zomer-
was ook groot voor de twee tochten naar Kasteel Door-
vakantie. In totaal waren er 2243 passagiers aan
werth. De kindervaart ‘Raadsels langs de Rijn’ bleek ook
boord, van wie 444 kinderen.
dit jaar weer in trek als uitje voor oppassende opa’s en
In het voorjaar van 2009 is Het Utrechts Landschap
oma’s aan het eind van de schoolvakantie. In 2009 reed
eigenaar geworden van het Romeinse vrachtschip Per
de Heuvelrug Express tien keer over de Stichtse Lustwa-
Mare ad Laurium. Dit schip is een reconstructie van een
rande. Er waren zes publieksritten met 203 deelnemers
Romeins vrachtschip dat in 1997 is gevonden tijdens de
en vier groepsritten. Ook dit jaar werd de wandeling over
nieuwbouw van Leidsche Rijn. De Stichting Romeins
landgoed Vollenhoven door de deelnemers bijzonder
Schip Woerden exploiteert het schip. Het schip maakte
gewaardeerd. Landgoed Vollenhoven is particulier bezit
van juni tot en met september 2009 in totaal 55 vaarten
en daardoor beperkt toegankelijk. De Heuvelrug Express
in en om Woerden, met ruim 1100 passagiers aan boord.
FN W.Weenink
Vliegbasis Soesterberg De vliegbasis is in 2009 overgedragen
op te stellen. Overdracht van beheer
van het ministerie van Defensie naar
van het natuurgebied aan Het Utrechts
Provincie Utrecht. De provincie heeft
Landschap is gepland in 2010. De
met de gemeenten Zeist en Soest het
eerste inventarisaties na de overdracht
Ruimtelijk Plan Vliegbasis Soesterberg
tonen aan hoe uitzonderlijk waardevol
vastgesteld, waarin gekozen wordt
de droge bloemrijke graslanden op
voor natuur, cultuurhistorie en
de vliegbasis zijn. Er zitten tiental-
recreatie als op 380 hectare. De
len paartjes van veldleeuweriken en
geplande hoeveelheid nieuwe
roodborsttapuiten en verrassend grote
bebouwing is teruggebracht tot een
aantallen zeldzame vlinders. Met deze
wijk van 16 hectare aansluitend aan
plannen is behoud van de bijzondere
het bestaande Soesterberg-Noord.
natuur veiliggesteld en zal de vlieg-
Het Utrechts Landschap is kort na
basis als verbindende schakel tus-
de overdracht begonnen om met de
sen het noorden en zuiden van de
provincie en de gemeenten Zeist en
Utrechtse Heuvelrug kunnen gaan
Soest een Inrichtings- en beheerplan
functioneren.
de veldleeuwerik
Herder op de Heuvelrug Voor het tweede achtereenvolgende jaar trokken herders met twee schaapskuddes over de heivelden van de Utrechtse Heuvelrug, dankzij een projectsubsidie van Provincie Utrecht en bijdragen van twee particuliere fondsen, het Heuvelrugfonds en het Huising | de Stigter fonds. Een prachtig beeld, waarmee de heidevelden van Het Utrechts Landschap, Landgoed Den TreekHenschoten en Staatsbosbeheer optimaal beheerd worden.
Appendix In aanvulling op het publieksjaarverslag 2009 is er een appendix die nader ingaat op de interne organisatie. Deze appendix is beschikbaar via www.utrechtslandschap.nl.
(Gouden) Vrienden van Het Utrechts Landschap Per 31 december 2009 had Stichting Het Utrechts Landschap 15 Gouden Vrienden en 32 Vrienden. In de loop van het verslagjaar werd één nieuwe Vriend verwelkomd. Helaas hebben 6 (Gouden) Vrienden afscheid moeten nemen. De kredietcrisis laat zich voelen. De (Gouden) Vrienden doneerden in 2009 gezamenlijk een bedrag van A 87.000, waarmee o.a. de jaarlijkse Week van het Landschap mogelijk werd gemaakt. Tijdens de Week van Het Landschap werd op donderdagavond 24 september de jaarlijkse bijeenkomst met de (Gouden) Vrienden gehouden op De Uithof. In totaal waren 56 personen aanwezig: 44 (Gouden) Vrienden, velen vergezeld
door hun partners, en 12 bestuurs- en stafleden van het Utrechts Landschap. Na het welkom door de voorzitter van het Bestuur volgde een korte wandeling langs de speciaal uitgezette wandelroute over De Uithof. Tijdens het diner vonden in het kader van het thema ‘De Tuinen van Utrecht’ presentaties plaats van de directeur-rentmeester en hoofd planvorming. Vooruitlopend op zijn formele afscheid zegde Hans Havers aan het eind van de avond de (Gouden) Vrienden vaarwel. In 15 jaar bouwde hij als consul bedrijfsrelaties met veel enthousiasme een uitgebreid netwerk op in het Utrechtse bedrijfsleven. Zijn opvolger Albert Vijge werd die avond voorgesteld.
Jaarrekening Het jaar 2009 kon met een bescheiden positief resultaat worden afgerond. Voor een belangrijk deel is dit het gevolg van financiële toezeggingen voor projecten die pas in 2010 uitgevoerd zullen worden. In 2009 werd bijna 90 hectare aangekocht. De meeste aankopen werden volledig gesubsidieerd door Provincie Utrecht. Voor Landgoed Heibergen werd een eigen bijdrage gedaan van ca. € 0,8 mln voor de verwerving van opstallen. Deze eigen bijdrage is gedekt vanuit het fonds terugkoopverplichting en zal leiden tot jaarlijkse inkomsten uit huur en (erf)pacht. Aangezien de aankoopsubsidie voor Landgoed Heibergen reeds werd verkregen in 2008 en de aankoop in 2009 plaatsvond, was de verwachting dat dit tot een aanzienlijk negatief resultaat voor 2009 zou leiden. Dat dit niet is gebeurd kan verklaard worden door de aankoopsubsidie voor De Schammer in 2009, terwijl de definitieve verwerving van dit natuurgebied pas plaatsvindt in 2010. De bijdragen van Beschermers zijn in 2009 afgenomen. Eind 2009 heeft Het Utrechts Landschap een fondsenwerver in dienst genomen ten behoeve van een actieve werving van donaties en fondsen.
Verkorte jaarrekening 2009 Balans per 31 december 2009 (na bestemming resultaat) Activa
2009
2008
Materiële vaste activa
€
Passiva
433.324 €
478.008
2009
2008
Eigen vermogen Continuïteits reserve
€
916.376
€
877.456
Reserve terugkoopverplichting € 3.785.903
€ 4.409.432
Voorraden
€ 4.702.279
€ 5.286.888
Bestemmingsfondsen
€ 1.696.126
€
1.696.126
Vorderingen en overlopende activa € 2.908.207 €
Fonds Projecten
€ 3.410.701
€
2.564.153
€ 9.809.106
€
9.547.167
Effecten
€ 3.979.3676 € 4.868.129
Schulden op lange termijn
€
128.327
€
140.780
Liquide middelen
€ 4.423.751
€
Schulden op korte termijn
€ 1.852.752
€
Totaal activa
€ 11.790.185
€ 11.480.243
Totaal passiva
€ 11.790.185
€ 11.480.243
€
45.536 €
45.684 2.152.946
3.935.476
1.792.295
Staat van baten en lasten Beschikbaar voor doelstelling Begroting Realisatie Realisatie
2009
2009
Besteed aan doelstelling Begroting
2008
2009
Realisatie
Realisatie
2009
2008
Co l o fon
Baten
Besteed aan doelstellingen
Baten uit eigen fondsenwerving € 696.625 € 684.563 € 1.589.883
Werving en beheer natuurgebieden € 1.696.788 € 7.550.953
€ 3.814.791
teksten
Baten uit acties van derden
Beheer opstallen
€
625.101 € 556.448
€ 926.640
Medewerkers Het Utrechts Landschap
Subsidies van overheden
PM € 1.161.667 € 1.060.797
€ 1.968.055 € 8.839.398 €
4.937.123
Voorlichting
€
429.823 €
641.770
€
531.215
Baten uit beleggingen
€ 274.000 € 263.287 €
464.190
Planvorming
€
519.786 €
410.892
€ 393.599
beeld
Netto resultaat uit verkopen
€
Projecten
€ 609.569 € 2.626.157
€ 1.290.428
Overige baten
€ 1.490.381 € 1.813.443 € 2.095.858 € 3.908.067 € 11.786.220 € 6.956.673
archief Het Utrechts
en derden 21.500 €
10.850 €
52.534
Werving baten
Lasten eigen fondsenwerving
€
74.958 €
Renk Ruiter, José Struik 115.618
€
178.266
Beheer en administratie
Lasten eigen organisatie
€
Besteed aan doelstelling
(in % van de baten)
Resultaat
productie Sascha van Breukelen
712.680 €
610.117
€
612.003
Beschikbaar voor doelstelling € 4.450.561 € 12.773.207 € 10.200.385
Landschap, Fotonatura,
€ 4.695.705 € 12.511.955 € 7.746.942 105%
€ (245.144) €
98%
76%
261.252 € 2.453.443
vormgeving Yvet Hollander drukwerk Libertas Bunnik
Toelichting
Voorstel resultaatsbestemming 2009
Voor meer informatie
Deze gecomprimeerde cijfers zijn ontleend aan en consistent met de officiële
Na toevoeging van de directe projectensubsidies aan het vastgelegd vermogen en
zie de appendix op
jaarrekening.
onttrekking van de eigen bijdrage ad € 823.734 inzake de aankoop van landgoed
www.utrechtslandschap.nl
Heibergen aan de Reserve Terugkoopverplichting is besloten om het resultaat te
Balans
doteren aan de continuïteitreserve en de Reserve Terugkoopverplichting conform
De effecten betreffen risicomijdende investeringen in obligaties met een vast-
onderstaand overzicht.
Dit jaarverslag geeft een
rentende waarde en hebben als doel een reserve op te bouwen ter hoogte van
overzicht van activiteiten van
een volledige terugkoopverplichting voor de door de Stichting in erfpacht
Eigen vermogen
uitgegeven panden.
Reserves
- Mutatie continuïteitsreserve
€ 38.920
toevoegen
Resultaat
- Mutatie Reserve Terugkoopverplichting (623.734)
onttrekken
Het resultaat is positief en bedraagt € 261.252. Omdat in 2009 landgoed Heibergen
Fondsen
werd aangekocht, waarvoor de aankoopsubsidie reeds in 2008 was ontvangen,
- Fonds Projecten
€8 46.066
was de verwachting dat het resultaat negatief zou zijn. Evenwel is in 2009 een
Totaal
€ 261.252
Het Utrechts Landschap in 2009. Een apart onderdeel vormt het jaarverslag van Stichting De Utrechtse Molens. toevoegen
Het Utrechts Landschap behartigt de belangen van de molenstichting en voert
voorschot op de aankoopsubsidie voor gebied De Schammer ontvangen, waardoor het resultaat positief uitvalt. In 2010 zal gebied De Schammer worden aangekocht
De jaarrekening is vastgesteld in de vergadering van het bestuur gehouden
met de vooruit ontvangen aankoopsubsidie
op 21 mei 2009. De accountant heeft een goedkeurende verklaring over de jaarrekening afgegeven. Deze accountantsverklaring is opgenomen in de uitgebreide jaarrekening. De uitgebreide jaarrekening is op aanvraag verkrijgbaar.
het beheer uit van 23 molens.
Stichting De Utrechtse Molens
Jaarverslag 2009
Een bescheiden lustrum; dat is 2009, het vijfde jaar dat de molens van
Stichting De Utrechtse Molens in beheer zijn bij Het Utrechts Landschap. Het grote restauratieproject is een heel eind op schema en ook dit jaar is er veel gebeurd. De molenmakers hebben het nog steeds erg druk, niet alleen in het Utrechtse, maar door heel Nederland. Een paar grote projecten lichten we hier uit. Korenmolen Maallust in Amerongen heeft in 2009 weer een kap en roeden gekregen. Hiermee is het dorpsbeeld van Amerongen flink veranderd. De skyline, die eeuwenlang werd bepaald door kasteel, kerk en molen, is weer hersteld. Verder is in 2009 de romp van de molen hersteld en is de ringmuur voltooid. Dat laatste had nogal wat voeten in de aarde omdat eerst kabels en leidingen verlegd moesten worden. Na een intensieve restauratie is molen De Valk in Montfoort weer vol in bedrijf. De vrijwillige molenaars malen wekelijks grote hoeveelheden graan, dat daarna als meel in het winkeltje wordt verkocht. De restauratie is uitgevoerd door molenmaker Beijk uit Afferden in nauwe samenwerking met de timmermannen van Het Utrechts Landschap. Naast korenmolens zijn ook poldermolens onder handen genomen. Aan de Westveense Molen in Woerdens Verlaat is het hele jaar door molenmaker Kistemaker uit Edam gewerkt. Het bovenhuis is gerestaureerd, de molen is rechtgezet, tafelementen en hoekstijlen zijn gerestaureerd, het rietdek is vernieuwd en het scheprad is verlaagd. Een uitgebreide restauratie die eind 2009 bijna was afgerond.
In 2009 is besloten om voorlopig af te zien van de restauratie van molen De Geesina in Groenekan tot een maalvaardige korenmolen. De belangrijkste overweging is dat er rondom de molen onvoldoende ruimte is om te komen tot een goed functionerende opengestelde molen. Een restauratie zou niet alleen zeer kostbaar zijn, maar ook gepaard gaan met het vervangen van veel authentiek materiaal in de molen. Een dergelijke ‘prijs’ is alleen acceptabel als de molen vervolgens optimaal kan functioneren als maalvaardige molen. De inzet is nu om de molen goed te conserveren en beperkt open te stellen voor het publiek. Op het moment dat de omstandigheden rond de molen verbeterd zijn, kan opnieuw een afweging gemaakt worden over het al dan niet restaureren van De Geesina tot maalvaardige molen. Aan nagenoeg alle molens is in 2009 onderhoud gepleegd, variërend van schilderwerk tot het billen van molenstenen. Op de valreep van het jaar is in de Oostzijdse molen door vorst een leiding gesprongen waardoor grote schade aan de woning is ontstaan. Molenbeheer kent vele facetten!
Biotoop Ook in 2009 is de asfaltering en verstening van het landschap doorgegaan. De omgeving van de Kortrijkse molen veranderde bijna dagelijks. Langs de verbrede A2 wil Rijkswaterstaat ter hoogte van de Kortrijkse molen eiken aanplanten, als verwijzing naar de kilometers verderop gelegen buitenplaatsen. Ongetwijfeld goed bedoeld, maar het leidt tot een verdere verslechtering van de molenbiotoop. Voorgenomen bouw van kantoren pal naast de molen zal de doodsteek voor de molenbiotoop betekenen. Verplaatsing op kosten van de initiatiefnemers van de kantoren is dan de enige optie. Het Utrechts Landschap is namens Stichting De Utrechtse Molens verder in het geweer gekomen tegen bouwplannen nabij de molens in Montfoort, Cothen en Veenendaal. Een lichtpunt op biotoop gebied is het afblazen van de bouw van een fors gebouw nabij de molen van de polder Westbroek.
Vrijwilligers Inmiddels zijn er zo’n dertig vrijwillige molenaars actief op de molens. Daarnaast geniet een groot aantal leerlingen een opleiding op de molens van De Utrechtse Molens. Anders dan een jaar of vijf geleden is de belangstelling voor de opleiding tot molenaar groot en slaagt jaarlijks een behoorlijk aantal mensen voor het strenge examen.
Jaarrekening In 2009 werd het restauratieproject, gestart in 2005 na overdracht van het beheer van de molens aan Het Utrechts Landschap, vrijwel afgerond. In de jaarrekening komt dat tot uiting door het onttrekken van ruim € 200.000 uit het fonds projecten. Zonder bijdrage van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden aan de restauratie van de Kockengense en Spengense molen, was deze onttrekking € 100.000 groter geweest. Deze bijdrage is verleend om tegemoet te komen in kosten die het gevolg zijn van verlaging van het polderpeil bij beide molens.
Dat 2009 uiteindelijk toch met een klein positief resultaat kon worden afgesloten, is te verklaren door een eenmalige bijdrage van bedrijven (consortium A2) aan een speciaal onderhoudsfonds voor de Oukoper molen en het vrijvallen van een reservering voor afdracht van BTW. Dit laatste is het gevolg van het verkrijgen van de status van fiscale eenheid voor de stichtingen De Utrechtse Molens en Het Utrechts Landschap.
Verkorte jaarrekening 2009
Het Utrechts Landschap en de molens
Balans per 31 december 2009 (voor bestemming resultaat) Activa
2009
Het Utrechts Landschap en De Utrechtse Molens
2008
Passiva 2009
Eigen vermogen
Vorderingen en overlopende activa
Continuïteits reserve
€ 962.859
€ 1.200.292
Liquide middelen
€ 1.620.073 € 1.797.046
2008
zijn twee aparte stichtingen, elk met een eigen werkplan en begroting. De molens zijn eigendom
€
484.429
€ 359.187
van Stichting De Utrechtse Molens; het beheer van
Reserve algemeen onderhoud €
433.807
€ 440.424
de molens en de belangenbehartiging worden uit-
€
918.237
€ 799.611
besteed aan Het Utrechts Landschap. De Utrechtse
Fonds Projecten
€
415.124
€ 518.660
Molens heeft dus geen eigen personeel in dienst.
€ 1.333.361
€ 1.318.271
Beide stichtingen hebben een eigen Bestuur en
Schulden op korte termijn
€ 1.249.570
€ 1.679.067
Raad van Toezicht; deze zijn in personele
Totaal activa
Totaal passiva
€ 2.582.931
€ 2.997.338
samenstelling identiek.
€ 2.582.931 € 2.997.338
Staat van baten en lasten Beschikbaar voor doelstelling
Begroting 2009 Realisatie 2009
Realisatie 2008 Besteed aan doelstelling
Begroting 2009
Realisatie 2009
Realisatie 2008
Baten uit eigen fondsenwerving
€ 5.000
€ 230.483
€
29.392
Aankoop en beheer molens
€ 602.053
€ 1.204.668
€
2.127.949
Subsidies overheid en derden
€ 506.183
€ 961.690
€ 890.032
Project Restauratie molens
€
0
€
6.946
€
287.632
Baten uit beleggingen
€ 25.000
€
35.019
€
Voorlichting
€
80.230
€
39.704
€
78.806
Netto resultaten verkopen artikelen
€ 5.000
€
7.230
€
Overige baten
€ 25.000
€
31.985
€
Beschikbaar voor doelstelling
€ 566.183
€ 1.266.407
63.084
2.162 25.995
€ 1.010.665
Besteed aan doelstelling Resultaat
Toelichting
Voorstel resultaatsbestemming 2009
Deze gecomprimeerde cijfers zijn ontleend aan en consistent
Na toevoeging van de voor restauratieprojecten ontvangen
met de officiële jaarrekening.
subsidietoezeggingen en onttrekking van de gedane verplichtingen aan het Fonds Projecten, en toevoeging van
Balans
de gedane bijdrage door het consortium A2 aan een fonds
In de liquide middelen zitten vooral subsidiegelden, die
voor onderhoud aan de Oukoper Molen, is besloten om
niet langdurig vastgelegd kunnen worden.
het resultaat te doteren aan de continuïteitreserve conform onderstaand overzicht:
Staat van Baten en Lasten • Het restauratieproject, dat in 2005 is opgestart, is nagenoeg
Eigen vermogen
afgerond. De subsidies, die nog ontvangen worden voor
Reserves
de restauratiekosten, worden aangewend om volgende
- Mutatie continuïteitsreserve
€ 125.242 toevoegen
restauraties van enkele molens mede te financieren.
- Mutatie Reserve algemeen onderhoud (6.617) onttrekken
• In 2009 heeft een aantal bedrijven (consortium A2) een
Fondsen
bijdrage gedaan voor het onderhoud van de Oukoper molen.
- Mutatie Fonds projecten
(201.036) onttrekken
Dit heeft voor een eenmalige verhoging van de baten uit
- Mutatie Fonds Oukoper Molen
€ 97.500 toevoegen
fondsenwerving gezorgd. In 2010 zal verder aandacht worden
Totaal
€ 15.090
besteed aan het vinden van structurele bijdragen van derden aan het onderhoud van de molens.
De jaarrekening is vastgesteld in de vergadering van het bestuur gehouden op 21 mei 2009.
Resultaat
De accountant heeft een goedkeurende verklaring over
Het resultaat is positief en bedraagt € 15.090. Dit positieve
de jaarrekening afgegeven. Deze accountantsverklaring is
resultaat wordt uiteindelijk behaald door de eenmalige
opgenomen in de uitgebreide jaarrekening. De uitgebreide
bijdrage van het consortium A2 en door het met terug-
jaarrekening is op aanvraag verkrijgbaar
werkende kracht toekennen van een fiscale eenheid voor de BTW, waardoor een schuld inzake doorberekende personeelkosten ten gunste van het resultaat is komen te vervallen.
Colofon Stichting De Utrechtse Molens Postbus 121 3730 AC De Bilt T 030 220 55 55 F 030 220 55 44
€ 682.283
(in % van de baten)
[email protected] www.utrechtslandschap.nl
redactie Paul Vesters
vormgeving Yvet Hollander
beeld Paul Vesters, Renk Ruiter, archief UL
productie Sascha van Breukelen
drukwerk Libertas Bunnik
€ 1.251.317
120%
€ (116.100)
€ 2.494.387
€ (1.483.722)
99% €
15.090
2 47%
Exploitatie Financieel gaat het redelijk tot goed met Stichting De Utrechtse Molens. Projectfinanciering blijkt meestal goed te lukken. De grootste zorg blijft de exploitatie op langere termijn. Het blijkt lastiger dan gedacht om per molen kostendragers te vinden die de bestaande subsidies van rijk, provincie en gemeenten aanvullen. De inkomsten uit verhuur, de bijdragen van lokale steunstichtingen en de inkomsten van molenaars (verkoop meel en bijdragen van bezoekers) zijn zeer welkom maar vooralsnog te gering om de kosten van onderhoud en lasten als nuts-voorzieningen, belastingen en verzekeringen geheel te dekken. Bij molen De Valk is dat in 2009 wel gelukt doordat de Stichting Molen De Valk voor meerdere jaren de begane grond huurt tegen een commerciële prijs. Mede dankzij structurele en projectmatige subsidie van de Provincie Utrecht is Stichting De Utrechtse Molens in staat om onderhoud en beheer goed uit te voeren. Ook de verschillende subsidies die het rijk biedt zijn vooralsnog onmisbaar. Gezien de grootschalige bezuinigingen waar onder meer het rijk voor staat, kijken wij met spanning uit naar de komende jaren. Zullen onze monumenten – waaronder de molens – op steun van de overheid kunnen blijven rekenen? Het doel van Stichting De Utrechtse Molens is de afhankelijkheid van subsidies te verlagen. Dat kan alleen door het vinden van structurele kostendragers. Het Utrechts Landschap heeft eind 2009 een medewerker fondsenwerving aangetrokken met als opdracht per molen(cluster) één of meer bedrijfsvrienden te werven.
