Jaarverslag 2013 Toolkit voor core-ambassadors

© Kate Holt/Shoot The Earth/ActionAid

Jaarverslag 2013

Toolkit voor core-ambassadors

Postbus 10707 1001 ES Amsterdam Tel: 020 520 62 10 IBAN: NL13INGB0000026655 www.actionaid.nl Redactie: Rian Lanenga, Jorien Thijs en Kick van der Mark. Vormgeving en druk: Rijser Grafische Communicatie, www.rijser.nl, Purmerend

ActionAid is een internationale organisatie die zich inzet voor het beschermen van mensenrechten en het bestrijden van armoede. ActionAid heeft kantoren in ruim veertig landen en een hoofdkantoor in Johannesburg. April 2014

www.actionaid.nl twitter.com/ActionAid_NL www.facebook.com/ActionAidNederland www.youtube.com/ActionAidNL

© Caroline Thomas/ActionAid

PAGINA 4

Inhoudsopgave

7 Voorwoord

9 Hoofdstuk 1: Over ActionAid Geschiedenis Hier werkt ActionAid Zo werkt ActionAid Principes Visie, missie en strategie Focus en thema’s De mensen achter ActionAid Kantoor Samenwerking Wat ging goed, wat kan beter en vooruitblik 2014

25 Hoofdstuk 2: Programmawerk in Afrika Voedselzekerheid Eerlijke mijnbouw Economische rechtvaardigheid Wat ging goed, wat kan beter en vooruitblik 2014

33 Hoofdstuk 3: Communicatie, campagnes en beleidsbeïnvloeding Voedselzekerheid Eerlijke mijnbouw Economische rechtvaardigheid Ontwikkelingssamenwerking en het bedrijfsleven Communicatie Wat ging goed, wat kan beter en vooruitblik 2014

INHOUDSOPGAVE PAGINA 5

43 Hoofdstuk 4: Fondsenwerving Bouwen aan verbreding Kerncijfers Institutionele fondsenwerving Wat ging goed, wat kan beter en vooruitblik

49 Hoofdstuk 5: Verantwoordingsverklaring Principe 1: Besturen en toezicht houden Principe 2: Verzekeren van een optimale aanwending van middelen Principe 3: Optimale relaties met belanghebbenden

55 Hoofdstuk 6: Financiële toelichting De Baten De Lasten Resultaat Overige informatie Toekomstige ontwikkelingen

61 Hoofdstuk 7: Jaarrekening 2013 Balans en Staat van Baten en Lasten Kasstroomoverzicht Waarderingsgrondslagen Toelichting op de Balans en staat van Baten en Lasten Begroting 2013 Onafhankelijk Accountantsrapport

© David Rose/Panos/ActionAid

VOORWOORD PAGINA 7

Voorwoord: In de voetsporen van Mandela Wanneer ik terugkijk naar 2013, ontkom ik er niet aan om Nelson Mandela te memoreren. Zijn betekenis voor ons werk vroeger, in de tijd van onze strijd tegen apartheid, en nu, als symbool voor rechtvaardigheid, spreekt voor zich. Een gevleugelde uitspraak van Nelson Mandela is ‘be ever vigilant, hold governments accountable and struggle for peace and justice’. Het geeft de essentie van ons werk fraai weer. Want we willen de allerarmsten helpen om zich weerbaar te maken, te participeren in beslissingen die hen aangaan en rekenschap te eisen van hun leiders. Voor grote groepen arme en buitengesloten mensen bestaat er een verband tussen beperkte politieke inspraak en voortdurende armoede en onrechtvaardigheid. In dit jaarverslag kunt u lezen wat wij hebben gedaan en bereikt in 2013. We hebben niet alleen initiatieven in het zuiden gesteund om bijvoorbeeld mensen weerbaar te maken tegen landroof en vervuiling van hun leefomgeving, maar ook in het noorden laten we in toenemende mate van ons horen. Zo trekken we gezamenlijk op met gelijkgestemde organisaties om belastingontwijking en de specifieke rol van Nederland aan de kaak te stellen. Of overtuigen we politici in Den Haag en Brussel van de negatieve effecten van biobrandstoffen op de voedselzekerheid in Afrika.

We gaan niet voor de gemakkelijke en zeker niet voor de kortste weg. Duurzame ontwikkeling kost veel tijd en bergen energie. Maar wij vinden dit een belangrijke investering in de toekomst. Met Nelson Mandela als inspirerend voorbeeld. Ruud van den Hurk Directeur ActionAid

© Thijs Notenboom 2013

ActionAid staat gelukkig niet alleen. We bundelen onze krachten waar we kunnen. De Federatie ActionAid International is een mondiale organisatie die opereert in meer dan 40 landen. Maar ook daarbuiten zoeken we samenwerking om onze doelen te bereiken. Waar goede samenwerking ontbreek, tillen we het van de grond. Zoals we hebben gedaan bij IANRA, de International Alliance for Natural Resources in Africa, een netwerk met inmiddels 30 leden in een elftal landen dat zich inzet voor duurzame mijnbouwwetgeving in Afrika.

© AmyScaife/ActionAid

HOOFDSTUK 1 PAGINA 9

Hoofdstuk 1 Over ActionAid ActionAid is een internationale ontwikkelingsorganisatie die zich in meer dan 40 landen inzet voor een rechtvaardige wereld zonder armoede.

ActionAid steunt mensen in ontwikkelingslanden om op te komen voor hun rechten. Zoals het recht op eten. Op onderwijs. Op inspraak in beslissingen die je leven beïnvloeden. Ons doel is mensen in ontwikkelingslanden te helpen zich op eigen kracht uit armoede te werken. Dat begint met het goed in kaart brengen van de problemen, samen met de allerarmsten. Daarna zetten we lokale projecten op, altijd voor de lange termijn. Soms gaat het om directe steun – zoals noodhulp of landbouwgereedschap – maar de nadruk ligt op structurele verbetering. ActionAid verenigt mensen in (vak)bonden, geeft rechtsbijstand en training, zodat mensen bij hun eigen leiders kunnen opkomen voor hun rechten en diezelfde leiders ter verantwoording kunnen roepen. Veel problemen kunnen niet lokaal worden opgelost, maar vragen om betere internationale regelgeving. In Europa en in Nederland roepen we regeringen en bedrijven op om oneerlijk beleid met grote gevolgen voor ontwikkelingslanden te veranderen. Daarbij doen we regelmatig een beroep op het publiek, bijvoorbeeld door campagne te voeren voor meer steun aan boerinnen of een eerlijke mobiele telefoon. De grondstoffen hiervoor zijn afkomstig uit mijnen waarvan bewezen is dat ze niet bijdragen aan conflicten.

Geschiedenis ActionAid komt in Nederland voort uit NiZA, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika. Onze wortels liggen in de jarenlange strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. NiZA ontstond in 1997 door een krachtenbundeling van drie organisaties: het Instituut voor Zuidelijk Afrika (de voormalige Anti-Apartheids Beweging), de Eduardo Mondlane Stichting en het Komitee Zuidelijk Afrika. Elk met een lange staat van dienst in de strijd tegen apartheid en in solidariteit met de bevolking van zuidelijk Afrika. Na de afschaffing van apartheid verlegde NiZA geleidelijk haar focus naar een rechtvaardiger verdeling van opbrengsten uit natuurlijke hulpbronnen in Sub-Sahara Afrika. In 2007 sloegen we de handen ineen met ActionAid International en deze samenwerking werd in april 2012 bekroond met een officieel lidmaatschap. ActionAid werd in 1972 opgericht door de Engelsman Cecil Jackson-Cole als een project waarbij 88 mensen 88 kinderen in India en Kenia steunden. Dat idee werkte en groeide uit tot een wereldwijde federatie.

© ActionAid

PAGINA 10 SAMENWERKEN IN AFRIKA


Hier werkt ActionAid De federatie ActionAid heeft kantoren in meer dan 40 landen en is actief in Afrika, Azië, Australië en Europa. Vanuit Nederland financierden wij in 2013 programma’s in Zuid-Afrika, Zambia, Kenia, Zimbabwe, Angola, Malawi en de Democratische Republiek Congo.


Zo werkt ActionAid In het werk van ActionAid staan mensen en hun rechten altijd centraal. Wij werken vanuit het idee dat alle mensen gelijk zijn en dat iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan. Deze ‘Human Rights Based Approach’ heeft als uitgangspunt de overtuiging dat ieder mens het in zich heeft om verandering teweeg te brengen voor zichzelf, zijn of haar familie en gemeenschap. In deze benadering worden de krachten en de kwaliteiten van mensen gezien als de belangrijkste factoren voor het creëren van veranderingen op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Mensen in armoede wachten niet totdat er iets verandert: ze doen hier zelf iets aan. ActionAid wil katalysator zijn voor deze veranderingen en geeft waar nodig steun. 89% van de wereldwijde ActionAid medewerkers woont in een ontwikkelingsland en het hoofdkantoor is gevestigd in Johannesburg, Zuid-Afrika. Vrouwen staan centraal in ons werk, omdat ze vaak worden achtergesteld. De ervaring heeft ons geleerd dat armoede alleen echt kan worden bestreden door de centrale rol van vrouwen in ontwikkelingsprocessen te erkennen en stimuleren.

Principes ActionAid: • zet zich in voor mensen wiens rechten worden geschonden • vecht tegen oneerlijke machtsverhoudingen voor fundamentele verandering • werkt nooit alleen, maar altijd in samenwerking met meerdere partijen • werkt op een transparante en verantwoorde wijze • stelt vrouwenrechten centraal • evalueert de aanpak en zoekt continu naar verbetering • verbindt de projecten op alle niveaus, van lokaal tot internationaal

© Nicolas Axelrod/ActionAid


Visie, Missie en Strategie ActionAid is opgezet als een federatie, waarbij ieder landenkantoor zijn eigen expertise en inbreng heeft op de internationale besluitvorming. Gezamenlijk delen wij dezelfde visie en kwamen we in 2012 tot een internationale strategie met 10 ambitieuze doelstellingen. Ieder lid draagt bij aan het behalen van deze doelen via zijn eigen strategie, gebaseerd op ervaring, kennis en meerwaarde.

Visie Wij streven naar een wereld zonder armoede en ongelijkheid, waarin iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan.

Missie Wij streven samen met arme en rechteloze mensen naar een eerlijk en duurzaam beheer van land en grondstoffen om een einde te maken aan armoede en onrechtvaardigheid in Sub-Sahara Afrika. Daartoe werken we nauw samen met mensen en gemeenschappen die slachtoffer zijn van slecht beheer van natuurlijke hulpbronnen en richt onze aandacht zich speciaal op de situatie van vrouwen.


Strategie De strategie van ActionAid in Nederland is samengevat in het document: ‘Action for equity in Africa’ en heeft vier doelstellingen: 1. Het vergroten van de invloed en inspraak van kwetsbare groepen in Afrika, in het bijzonder vrouwen. Zodat zij overheden en bedrijven verantwoordelijk kunnen houden voor een eerlijk beheer van natuurlijke hulpbronnen. In nauwe samenwerking met partners in Nederland en lokale organisaties in Afrika versterken we de stem van arme mensen en beïnvloeden we beleidsmakers in de politiek en het bedrijfsleven. 2. Het mobiliseren van het Nederlandse publiek om ons werk actief te steunen. Wij communiceren in al onze berichtgeving open en helder met het publiek en voeren aansprekende publiekscampagnes. 3. Het vergroten van onze slagkracht door diverse inkomstenbronnen aan te boren. We zetten in op het werven van donateurs. Waar mogelijk vragen we subsidies bij overheden en bedrijven. 4. Efficiënt werken en onze medewerkers in staat stellen om boven staande doelstellingen te halen. Investeren in kennis, netwerken en goede systemen zijn noodzakelijke voorwaarden om de doelstellingen te verwezenlijken. De volledige strategie staat (in het Engels) op onze website.

Focus en thema’s In Nederland heeft ActionAid Nederland door haar kennis en ervaring als NiZA een speciale focus op zuidelijk Afrika. De programma’s zijn in de eerste plaats gericht op een beter beheer van natuurlijke hulpbronnen in die regio. Tegelijkertijd zien we dat ons werk veel raakvlakken heeft met de andere thema’s waar ActionAid wereldwijd werkzaam op is. Bovendien zijn de ervaringen van onze partners in zuidelijk Afrika vaak weer (deels) toepasbaar in andere gebieden. Om die reden hebben we in 2013 besloten ons blikveld te verruimen en – waar mogelijk – aan te sluiten op het werk van ActionAid wereldwijd en zes hoofdthema’s:

© Jake Lyell/Shoot the Earth/ActionAid



Educatie Bijna 1 miljard mensen, met name vrouwen en meisjes, gaat niet naar school. Analfabetisme en armoede zijn nauw met elkaar verweven. ActionAid vindt dat iedereen het recht heeft op betaalbaar en goed onderwijs. Daarom werken we aan meer en beter basisonderwijs voor kinderen, (vak)training voor jongeren en voorlichting onder vrouwen. ActionAid stond in de jaren ’90 aan de basis van de ‘Reflect’ leermethode voor volwassenen, die inmiddels wordt gebruikt door 500 organisaties in 70 landen wereldwijd. Vijf miljoen volwassenen hebben hierdoor al leren lezen en schrijven.

Voedselzekerheid Honger is wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak. Per jaar sterven meer mensen aan honger dan aan AIDS, tuberculose en malaria samen. Honger op het platteland heeft verschillende oorzaken. Eén daarvan is landroof. Door de groeiende vraag naar vruchtbare landbouwgrond, bijvoorbeeld voor biobrand stof, worden lokale boeren steeds vaker van hun land gejaagd. Ook klimaat verandering is een grote bedreiging voor de oogsten van kleine boeren en boerinnen. Daarbij ontbreekt het boerinnen aan een gelijkwaardige positie. Vrouwen verbouwen meer dan 80% van het voedsel, maar beslissen zelden mee over het landbouwbeleid en de besteding van hun inkomen. Daarom komt ActionAid in actie tegen landroof, wapenen we mensen tegen klimaatverandering en geven we steun aan boerinnen in ontwikkelingslanden.

Mijnbouw Veel arme landen zijn rijk aan grondstoffen, zoals goud, diamanten of kobalt. Een prachtige bron van inkomsten, maar helaas niet voor de lokale bevolking. Veel mijnwerkers hebben geen rechten, krijgen slecht betaald en maken lange dagen. Ze ademen dagelijks mijnstof in, dat ernstige longaandoeningen kan veroor zaken. De meesten worden niet ouder dan een jaar of veertig. Omwonenden van mijnen worden vaak, soms met geweld, van hun akkers verdreven om plaats te maken voor mijnbouw. ActionAid wil dat mensen in ontwikkelingslanden profiteren van hun natuurlijke hulpbronnen en hier niet onder lijden. Daarom vechten we tegen conflict en geweld rond de mijnen, komen we op voor hogere lonen en betere arbeidsomstandigheden en werken we aan een schone en veilige leefomgeving voor omwonenden.

Economische rechtvaardigheid Ongelijkheid en armoede kunnen niet alleen lokaal worden opgelost, maar vragen om een mondiale aanpak. Belastingontwijking, corruptie en oneerlijke handel houden miljoenen mensen gevangen in armoede. ActionAid wil eerlijk beleid en regelgeving die niet ten koste gaat van de allerarmsten. Daarom voeren we campagne voor een einde aan belastingontwijking door multinationals en zetten we ons in voor eerlijke hulp en handel.


Noodhulp Natuurrampen en gewelddadige conflicten komen steeds vaker voor. Of mensen nu getroffen worden door een natuurramp of door een gewelddadig conflict, een noodsituatie veroorzaakt intens lijden, trauma en verlies. Vaak zijn het de allerarmsten die het meest worden getroffen. ActionAid zorgt, samen met lokale partners, dat mensen in noodsituaties onmiddellijk hulp ontvangen, maar ook de steun krijgen om hun leven weer op te bouwen en zich voor te bereiden op toekomstige rampen en conflicten.

Vrouwenrechten

© Kate Holt/Shoot the Earth/ActionAid

Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes zijn nog lang niet vanzelfsprekend. Miljoenen van hen hebben te maken met misbruik en geweld of worden achter gesteld, simpelweg omdat ze vrouw zijn. Kwalijk, want juist vrouwen zijn de drijvende kracht in het terugdringen van honger en armoede. ActionAid wil gelijke behandeling en bescherming van vrouwen. Daarom stimuleren we meisjes naar school te gaan en op school te blijven, geven we voorlichting en steunen we vrouwelijke ondernemers om hun eigen geld te verdienen. Als vrouwen hun krachten bundelen, staan ze sterker bij belangrijke onderhandelingen, zoals voor een beter loon in de fabrieken.


© ActionAid

De mensen achter ActionAid

Vanuit Nederland werken we nauw samen met onze internationale collega’s en partner-organisaties in Afrika. Met onze gezamenlijke inzet en passie realiseren we onze projecten en campagnes. Op het kantoor in Amsterdam werkten aan het einde van 2013 18 betaalde krachten, goed voor 16,5 FTE. Daarnaast zijn er wekelijks gemiddeld 4 vrijwilligers actief. De organisatie werd in 2013 iets anders ingedeeld, de teams Communicatie & Campagne en Policy werden samen gevoegd en zo ontstonden er vier afdelingen: Programma’s & Partnership Development, Fondsenwerving, CCB (Communicatie, Campagnes en Beleid) en Financiën & Support die elk worden aangestuurd door een afdelingsmanager. De organisatie heeft verschillende nationaliteiten (Surinaams, Australisch en Nederlands) en bestaat voor 72% uit vrouwen. Het is een jong team, de gemiddelde leeftijd ligt op 39. Samen vormen we een hechte organisatie met een laag verloop. Het ziekteverzuim ligt gemiddeld onder de 3%. De organisatie wordt aangestuurd door directeur Ruud van den Hurk, sinds 2008 de voorman van ActionAid. Hij wordt bijgestaan door de overige vier leden van het Management Team. 80% van het Management Team is vrouw. Het management team komt eens per twee weken bij elkaar. Op de bedrijfs voering wordt toezicht gehouden door het bestuur, dat in hoofdstuk 5 Verantwoordingsverklaring uitgebreid aan bod komt.

Vrijwilligers In 2013 werd ActionAid ondersteund door een team enthousiast vrijwilligers; zes jonge en enthousiaste mensen, veelal studenten, hebben met name bij de afdeling Communicatie, Campagnes & Beleid meegewerkt aan allerhande werkzaamheden. Zo is er een Social Media Plan gerealiseerd, werd er regelmatig geassisteerd bij festivals, is een groep campaigners naar Brussel geweest om actie te voeren bij het Europees Parlement en hebben vrijwilligers hard gewerkt aan de voorbereiding van de expositie over het leven van Mandela.


Op 31 december 2013 zag ActionAid Nederland er schematisch als volgt uit:

Bestuur

© Saidane Lode/ActionAid

Directeur

Hoofd Programma’s

Hoofd Communicatie, Campagnes & Beleid

Hoofd Fondsenwerving

Hoofd Financiën en Support

Sr. Programma medewerker

Beleidsadviseur

Fondsenwerver Particuliere Markt

Sr. Boekhouder

Sr. Programma medewerker

Beleidsadviseur

Relatiemanager

Personeelsadviseur

Programma medewerker

Sr. Onderzoeker

Administratief medewerker

Persvoorlichter

Financieël Programma medewerker


Maatschappelijk verantwoord Vanuit onze ideologie en zorgplicht voor het milieu en de wereld met al haar inwoners, nemen wij op diverse terreinen initiatief tot maat schappelijk verantwoord ondernemen: • Op het kantoor in Amsterdam wordt zoveel mogelijk milieubewust gewerkt. Zo staat de printer standaard op dubbelzijdig printen en kopiëren. Printen in kleur wordt beperkt tot uitzonderlijke gevallen. • Al het printen drukwerk gebeurt op FSC papier en de promotieshirts zijn gemaakt van biologisch katoen. • Het afval gaat gescheiden de deur uit: grijs, plastic en papier. Het eten is grotendeels fair trade en biologisch. • Vanwege de goede faciliteiten voor inter nationaal bankieren hebben we ING als onze huisbankier. De spaarzame banktegoeden zijn duurzaam ondergebracht bij ASN Bank. • Giften van bedrijven worden getoetst aan de hand van de Company Fundraising Policy, dat controleert of deze bedrijven voldoen aan de voorwaarden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

Kantoor 2013 stond ook in het teken van de verhuizing. De huurovereenkomst met de verhuurder van het kantoor aan de Van Diemenstraat was opgezegd en we hebben gezocht naar een geschiktere en goedkopere locatie. Die werd gevonden bij Plan Nederland aan de Stadhouderskade, waar ActionAid vlak voor de Kerst een etage betrok.

Samenwerking Verandering brengen we niet alleen. Daarom werkt ActionAid in Nederland en in Afrika nauw samen met een groot aantal nationale en internationale netwerken.

Fair Green and Global Alliance (FGG) FGG is een samenwerkingsverband van ActionAid, Both ENDS, Milieudefensie, SOMO, Transnational Institute (TNI) en Schone Kleren Campagne. Gesteund door het Ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft FGG als doel de invloed en stem van civil society in ontwikkelingslanden te vergroten en nieuwe benade ringen te zoeken voor het beheer van natuurlijke hulpbronnen en het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Dit doen we door in te zetten op de kracht van maatschappelijke organisaties die werken op het gebied van mensenrechten, duurzaamheid en milieu.

International Alliance of Natural Resources in Africa (IANRA) IANRA zet zich in voor rechtvaardigheid en transparantie in de mijnbouw in Afrika. Deze platformorganisatie, mede door ons opgericht, bestaat uit 30 organisaties in negen verschillende Afrikaanse landen. Gezamenlijk onderhouden wij banden met ruim honderd lokale organisaties in heel Afrika. Wij zijn de enige Europese organisatie die deel uitmaakt van IANRA.

International Food Security Network (IFSN) Wij zijn lid van het International Food Security Network (IFSN). Het doel van dit netwerk is het onderwerp voedselzekerheid stevig op de politieke agenda te houden en kwetsbare groepen, zoals vrouwen en kleine boeren, een stem te geven in het debat.

MVO-platform Dit platform stimuleert Nederlandse maatschappelijke organisaties en vakbonden op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). De leden nemen, over de gehele bedrijfsvoering en organisatieprocessen, verantwoordelijkheid voor de effecten op sociaal, mensenrechten, ecologisch en economisch gebied.


Partos Partos is de branchevereniging van internationale samenwerking en behartigt de belangen van 120 Nederlandse particuliere ontwikkelingsorganisaties die actief zijn op het terrein van armoedebestrijding, humanitaire hulpverlening, mensen rechten en duurzame ontwikkeling. Partos werkt aan verdere professionalisering en een heldere positionering van de branche als een maatschappelijk relevante bedrijfstak in Nederland.

Publish What You Pay In Nederland zijn wij één van de drie lidorganisaties van de campagne Publish What You Pay. Deze wereldwijde campagne vecht al jaren tegen de corruptie in de mijnbouwsector en wordt ondersteund door ruim zeshonderd organisaties.

Tax Justice Nederland Wij zijn lid van de Nederlandse tak van Tax Justice. Dit samenwerkingsverband van acht Nederlandse maatschappelijke organisaties zet zich in voor een transparant en rechtvaardig belastingsysteem dat bijdraagt aan internationale ontwikkeling.

WO=MEN ActionAid is lid van WO=MEN, een netwerk voor gelijke rechten en kansen voor mannen en vrouwen wereldwijd. We hebben gezamenlijk gewerkt aan de lobby om gelijke rechten voor Afrikaanse boerinnen beter te verankeren in het Nederlandse MVO beleid en in het voedselzekerheidsbeleid, met speciale aandacht voor gelijke rechten op land.

WoMin Het netwerk Women and Mining (WoMin) bestaat uit zo’n 35 leden en is een initiatief van IANRA. Samen met nationale en regionale bewegingen, NGOs, vrouwenorganisaties en lokale gemeenschappen vraagt ActionAid aandacht voor de impact van mijnbouw op vrouwen en ondersteunen we vrouwen in mijnbouwgemeenschappen in het opkomen voor hun rechten.

Zimbabwe Watch ActionAid maakt deel uit van Zimbabwe Watch, een onafhankelijk samen werkingsverband van acht Nederlandse organisaties. Zimbabwe Watch streeft naar een democratisch Zimbabwe dat mensenrechten en internationale verdragen respecteert. Door goede samenwerking en coördinatie in ons land, kan de Nederlandse inzet in Zimbabwe worden verbeterd.


Wat ging goed, wat ging beter?

Kate Holt/Shoot The Earth/ActionAid

We hebben een aantal nieuwe medewerkers mogen verwelkomen en afscheid genomen van anderen. De sfeer is goed en er heerst een echte teamspirit. Een stroom aan nieuwe en enthousiaste vrijwilligers biedt veel support en zorgt voor een goede verhouding tussen meer en minder ervaren krachten. En bij de verhuizing was duidelijk hoe iedereen zijn steentje bijdraagt, ook als dat niet zijn reguliere werk betreft. De nieuwe behuizing aan de Stadhouderskade heeft een open vorm die de samenwerking tussen de verschillende afdelingen sterk bevordert.


VOORUITBLIK 2014 In het tweede kwartaal zal er een medewerkerstevredenheidsonderzoek worden gehouden. Met de resultaten die daaruit volgen zullen we verder aan de slag gaan in overleg met de Personeelsvertegenwoordiging. Waar nog aan gewerkt wordt, is een vrijwilligersprotocol dat de positie van en omgang met vrijwilligers binnen de organisatie beschrijft. Het binden en boeien van vrijwilligers en stagiaires blijft ook komend jaar hoog op de agenda staan. Evenals de verbete ring van de (interne) communicatie door middel van staf meetings en documen tatie. Er zal een HRBA-training aan alle medewerkers worden gegeven om de kern van ons werk nog eens goed bij iedereen, en vooral bij de nieuwe mensen, onder de aandacht te brengen. In 2014 gaan we verder met het professionaliseren van de organisatie, de eerste stappen op weg naar een IATI en ISO 9001 kwaliteitskeurmerk zullen worden gezet. De afdeling Fondsenwerving krijgt extra mankracht om in deze lastige tijd van crisis toch de gewenste doelen te behalen. In 2014 is ActionAid in Nederland op de helft van de vijf jaren strategie, in de zomer zal een evaluatie met vooruitblik plaatsvinden.

© ActionAid

PAGINA 24 BELEIDSBEÏNVLOEDING IN EUROPA EN NEDERLAND


Hoofdstuk 2 Programmawerk in Afrika Het programmawerk van ActionAid is vanuit Nederland van oudsher vooral gericht op Afrika en de thema’s voedselzeker heid, eerlijke mijnbouw en de strijd voor economische recht vaardigheid. Drijvende kracht achter ons programmawerk is de afdeling Program & Partnership Development. In 2013 werd dit werk gefinancierd vanuit verschillende bronnen zoals de Europese Commissie en het Medefinancieringsstel sel van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Een deel van de programma’s wordt uitgevoerd met partners van de Fair Green & Global Alliantie en met partnerorganisaties in Afrika. Hieronder een greep uit het werk en de resultaten van 2013.

Voedselzekerheid ActionAid richt zich op het aanpakken van de achterliggende oorzaken van honger. We vechten voor beleid dat ten goede komt aan kleinschalige boeren. We zetten ons in voor landrechten voor vrouwen en duurzame landbouwprojecten en pakken landroof aan nu de druk op vruchtbare landbouwgrond wereldwijd toeneemt.

Lobby tegen landroof in Afrika Landroof is het gevolg van uitbreiding van steden, industrie, mijnbouw en grootschalige landbouw waaronder biobrandstofproductie. Landroof is vooral voor boerinnen een probleem, omdat zij voor hun bestaan afhankelijk zijn van landbouw. Vaak is hun positie nog extra verzwakt omdat eigendomsrechten niet goed zijn vastgelegd. ActionAid stelt dit probleem op nationaal niveau aan de kaak en ook op Pan-Afrikaans niveau. • In augustus van dit jaar heeft ActionAid in samenwerking met een groot aantal Afrikaanse en internationale organisaties een grote openbare hoorzitting over landroof georganiseerd in Johannesburg (Land Grabs Hearing). Het doel was het thema landroof prominent op de agenda van de Afrikaanse Unie te zetten. Vertegenwoordigers van boeren en boerinnen uit Tanzania, Senegal, ZuidAfrika, Zimbabwe en Kenia hebben hun ervaringen gepresenteerd. Nationale en regionale overheden werden opgeroepen om landroof aan te pakken. De hoorzitting heeft in de media en bij beleidsmakers veel aandacht gekregen en heeft een impuls gegeven aan het opzetten van een platform over landroof op


het niveau van de Afrikaanse Unie. Doel van het platform is extra aandacht te vragen voor landrechten voor vrouwen en de verantwoordingsplicht van overheden en bedrijven, zodat meer vrouwen een eigen akker hebben om voedsel voor hun gezin te verbouwen.

Landwet met invloed voor burgers in Kenia

©Jenny Matthews/ActionAid

De herziene landwet in Kenia, die mede door intensieve lobby van ActionAid tot stand is gekomen, voorkomt dat de overheid gemeenschappelijke grond zonder overleg of compensatie voor de bewoners aan een bedrijf mag verkopen. Desondanks wordt deze wet met voeten getreden. ActionAid en haar partner organisatie Malindi Rights Forum hebben bijgedragen aan een onderzoek waarin schending van de landwet aan de kaak wordt gesteld. Gemeenschappen in het kustgebied van Kenia, waar ActionAid werkzaam is, hebben verslag gedaan van gedwongen landonteigening, het afsnijden van toegangswegen naar zee en vervuiling van land en drinkwater ten behoeve van de industrie. ActionAid en Malindi Rights Forum riepen de National Land Commission op om illegale en inconsequente toekenning van land aan te pakken. Met succes: begin 2014 kwam er een toezegging van de Commissie om de claims te onderzoeken en aan te pakken.


Eerlijke mijnbouw De groeiende mijnbouwsector in Afrika brengt vaak grove mensenrechten schendingen met zich mee. Lokale gemeenschappen worden zelden geraad pleegd wanneer een mijn in hun leefgebied wordt geopend. Vaak worden zij zonder compensatie van hun land verjaagd. Daarnaast heeft mijnbouw vaak grote gevolgen voor het milieu en de leefomgeving. • In 2013 ondersteunden ActionAid en haar partners Bench Marks en LAMOSA een nationaal netwerk van gemeenschappen die door mijnbouwbedrijven benadeeld worden. Dit netwerk, Mining Affected Communities United in Action (MACUA), is een sterk lobbynetwerk dat via de parlementaire commissie voor mijnbouw de rechten van lokale gemeenschappen in de bestaande wetgeving wil laten opnemen. ActionAid zorgde ervoor dat vertegenwoordigers van getroffen gemeenschappen zich aan de commissie konden presenteren. • Ook in Zimbabwe en Zambia ondersteunt ActionAid gemeenschappen om hun stem te laten horen tegen schendingen van mensenrechten door mijnbouwbedrijven en overheden. • Samen met het Nederlandse onderzoeksinstituut SOMO, de Civil Society Research and Support Collective (CSRSC) en de International Alliance on Natural resources in Afrika (IANRA), een Afrikaans partnernetwerk op het gebied van natuurlijke hulpbronnen, werkt ActionAid aan het ontwikkelen van een methode voor Free, Prior and Informed Consent (FIPC) die speciaal is toegesneden op de mijnbouw. Met deze methode kunnen lokale gemeen schappen hun zeggenschap vergroten in besluiten aangaande de mijnbouw activiteiten in hun directe leefomgeving.

Vrouwen organiseren zich Het zijn vooral de vrouwen die de gevolgen ondervinden van grootschalige mijnbouw. Zij zijn extra kwetsbaar als het gaat om de bijkomende problemen zoals landroof, milieuvervuiling en sociale problemen. Daarom heeft ActionAid Zuid-Afrika bijgedragen aan de oprichting van het Women Affected by Mining United in Action (WAMUA) platform, dat de effecten van mijnbouw op vrouwen onder de aandacht van lokale en nationale beleidsmakers brengt. Daarnaast ondersteunt ActionAid vanuit Nederland het Women and Mining (WoMin) initiatief van IANRA. Dit programma onderzoekt de effecten van mijnbouw op vrouwen, om dit op nationaal en Pan-Afrikaans niveau aan de kaak te stellen. Hoogtepunt was in oktober de presentatie van een aantal rapporten op een bijeenkomst van 45 activisten, onderzoekers en ontwikkelingsorganisaties in Johannesburg. ActionAid regelde dat ook vertegenwoordigers uit Indonesië, Canada en Ecuador aanwezig konden zijn om aansluiting te creëren met andere internationale vrouwennetwerken. De bijeenkomst resulteerde in een internationaal netwerk van 16 organisaties dat in 2014 de agenda van vrouwen en mijnbouw verder invulling zal gaan geven.

Wetgeving rond mijnbouw Het IANRA-netwerk en ActionAid zijn dit jaar samen met partners in Angola, DRC, Zimbabwe, Zuid-Afrika en Kenia een driejarig, door de Europese Unie gefinancierd, programma gestart. In samenwerking met de Pan African Parliament’s Committee on Justice and Human Rights (PAPCJHR) wordt gestreefd naar verbeterde wetgeving op het gebied van mijnbouw. Doel is om de

inspraak van burgers beter te verankeren. Het programma is medio 2013 opgestart, onder andere met het voorbereiden van lokaal onderzoek om te bepalen aan welke eisen een dergelijke wet zou moeten voldoen.

FairPhone Door de groeiende productie van elektronica, neemt de wereldwijde vraag naar kostbare metalen toe. Een groot deel hiervan komt uit Afrikaanse landen zoals Congo. Alleen al in de provincie Katanga werken naar schatting 150.000 mensen in de mijnen. Dit doen zij onder slechte omstandigheden. Dagelijks zoeken zij met slechts een schop en een zeef naar mineralen. Zonder enige bescherming gaan de Congolese mijnwerkers tientallen meters diep de grond in. Het is niet ongebruikelijk dat kinderen uit dit gebied van school worden gehaald om mee te helpen op de mijnbouwsite. Het fijnstof dat vrijkomt bij de mijnbouwactiviteiten slaat op hun ogen en longen. De mijnwerkers hebben bovendien vaak geen idee van de waarde is van de ruwe ertsen die ze opgraven. De waardebepaling wordt gedaan door de tussenhandelaren aan wie zij de ertsen verkopen. De mijn werkers zelf verdienen nog geen twee dollar per dag. Het zijn de internationale bedrijven die enorme winsten opstrijken. In de conflictregio’s van Congo worden mensen zelfs onder dwang de mijnen ingestuurd. Met de opbrengsten van de illegaal gewonnen metalen worden in de oostelijke regio van Congo gewapende conflicten gefinancierd. ActionAid wil de leef- en werkomstandigheden van de Congolese mijnwerkers onder de aandacht brengen en verbeteren. Daarom is ActionAid met medialab Waag Society en communicatiebureau Schrijf-Schrijf in 2010 het initiatief FairPhone gestart. FairPhone staat voor de eerste eerlijke mobiele telefoon ter wereld, met eerlijk gewonnen grondstoffen.

©Kate Holt/Shoot the Earth/ActionAid



De productie zou starten als er vijfduizend telefoons voorverkocht werden via crowdfunding. Dit aantal werd op 5 juni 2013 bereikt. Uiteindelijk werden er zelfs vijfentwintigduizend bestellingen geplaatst. Vlak voor de kerst zijn de eerste duizend exemplaren geleverd. De telefoon is een stuk duurzamer qua ontwerp en gebruik, maar ook op het gebied van grondstoffen. In de huidige FairPhone is tin en coltan uit mijnen in Congo gebruikt, waarvan is bewezen dat er geen link is met conflict. FairPhone is inmiddels een autonome organisatie geworden.

© Kate Holt/Shoot the Earth/ActionAid

Economische rechtvaardigheid Wereldwijd zet ActionAid zich in voor economische rechtvaardigheid en meer specifiek tegen internationale belastingontwijking. Een deel van dat werk wordt gefinancierd door ActionAid in Nederland. Met de campagne Tax Power strijdt ActionAid voor eerlijke belastingafdracht van multinationals aan ontwikkelingslanden. Multinationals moeten belasting betalen daar waar de grondstoffen worden gewonnen. • In Afrika nam ActionAid bijvoorbeeld deel aan vergaderingen van de African Union Panel on “Illicit Financial Flows” in juni in Zambia en in december in Ghana. In Zambia sprak de voorzitter, tevens oud-president van Zuid-Afrika, Thabo Mbeki, met lof over de manier waarop ActionAid dit onderwerp wereldwijd onder de aandacht brengt. Tijdens deze vergadering heeft ActionAid Mbeki ook kunnen overtuigen om de leiders van de G8-landen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. • Ook heeft ActionAid in 2013 een aantal rapporten uitgebracht om het bewust zijn van het internationale probleem van belastingontwijking te vergroten en om internationale of regionale oplossingen aan te dragen. In het rapport “Give us a break - How big companies are getting tax-free deals” wordt ingegaan op de schadelijke effecten van belastingvrijstellingen en worden de argu menten dat buitenlandse investeringen alleen met belastingvrijstellingen worden aangetrokken, onderuit gehaald. Een ander belangrijke rapport was ActionAid´s “Tax Power!”, een publicatie waarmee tevens de gelijknamige internationale ActionAid campagne succesvol werd gelanceerd.


“ Als het waterbassin af is, ©Kate Holt/Shoot The Earth/ActionAid

kan ik weer groenten verbouwen en geld verdienen. Mijn kinderen krijgen dan de kans om naar school te gaan!

”

Boerin Zainabu Kamato

Voorbereiden op droogte

“ Nu we bewijzen hebben van de vervuiling, staan we niet langer machteloos tegenover de mijnbouwgiganten.

”

ActionAid activiste Veronica Zano

©ActionAid

Twee jaar geleden werd de Hoorn van Afrika getroffen door de ergste droogte in 60 jaar. ActionAid startte een noodhulpactie en een meerjarig droogteprogramma, dat de bewoners voorbereidt op nieuwe periodes van droogte. In Kenia gaat ActionAid samen met de boerinnenbond (Female Farmers’ Association) een waterbassin met irrigatiekanalen aanleggen voor 10.000 inwoners van de gemeenschap Isiolo, zodat er altijd voldoende water is om de akkers te besproeien.

Mijnbouwvervuiling bewezen De diamantmijnen in de Marangestreek in Zimbabwe zorgen ervoor dat de rivieren Odzi en Save sterk vervuild raken. Het bruine water van beide rivieren wordt door bewoners gebruikt als drinkwater en om zich te wassen. Reden voor ActionAid om samen met partner ZELA onderzoek te starten. En wat blijkt, monsters van het vervuilde water duiden op serieuze bedreigingen voor de gezondheid van dieren en vooral kinderen! Op basis van dit onderzoek is ZELA nu in gesprek met het Ministerie van Mijnbouw, dat heeft aangekondigd te gaan praten met het mijnbouwbedrijf en de getroffen bewoners.

ActionAid

©ActionAid


“ Niet alleen produceren zij nu voldoende voedsel voor hun gezin, ze zijn ook economisch zelfstandig.

”

Een leenstelsel voor zaden Uit gesprekken met Oegandese boerinnen bleek dat zij vaak te weinig zaaigoed hebben om voldoende te oogsten. ActionAid ging op zoek naar een duurzame manier om zaden te verstrekken aan deze vrouwen en zette een leenstelsel voor zaden op. De zaden worden ingekocht bij een betrouwbare producent en worden eerst getest of ze droogtebestendig zijn. Bewoners beheren de zadenbank vervolgens zelf, die steeds groter wordt doordat elke oogst weer nieuwe zaden oplevert. Voor ruim 15.000 vrouwen is het leven positief veranderd!

ActionAid activiste Harriet Gimbo.

Wat ging goed, wat ging beter? In 2013 lukte het om de effecten van mijnbouw op vrouwen op de PanAfrikaanse agenda te zetten. Bij dit veelbelovende initiatief zullen wij de komende jaren nauw betrokken blijven. Daarnaast heeft ActionAid er op tal van manieren aan bijgedragen dat de stem van mensen wiens recht op een bestaan door landroof met voeten wordt getreden, wordt gehoord. Om effectiever te zijn, zou de samenhang tussen de verschillende programma’s op het gebied van trainen van lokale gemeenschappen, het ondersteunen van lokale activisten, campagnes en lobby op nationaal en Europees niveau, verbeterd kunnen worden. Daartoe zal in de zomer van 2014 een regionale training aan ActionAid medewerkers en partners worden gegeven.

Vooruitblik 2014 Kennis is macht. Daarom wordt in 2014, zowel in de programma’s die ActionAid in samenwerking met IANRA uitvoert, als in het mensenrechtenprogramma participatief onderzoek gedaan naar de effecten van landroof op vrouwen en de schending van mensenrechten in mijnbouwgebieden. Deze onderzoeken zullen gebruikt worden als bouwstenen voor verbeterde wetgeving en ook de basis zijn voor het organiseren van gemeenschappen, zodat zij hun eigen ontwikkeling ter hand kunnen nemen en overheden ter verantwoording kunnen roepen. Op het gebied van belastingontwijking door bedrijven zullen we binnen de ActionAid Federatie, maar ook binnen de Fair Green and Global Alliantie, verder actief zijn.

©ActionAid

PAGINA 32 COMMUNICATIE EN CAMPAGNES

HOODSTUK 3 PAGINA 33

Hoofdstuk 3 Campagnes, communicatie & beleidsbeinvloeding Beleidsbeïnvloeding in Europa en Nederland vormt een be langrijk deel van het werk van ActionAid. Samen met onze Europese collega’s laten wij stevig van ons horen in Brussel. Ook in Den Haag zien politici en beleidsmakers ons steeds meer als een betrouwbare kennishouder. In 2013 kreeg dit werk een meer communicatieve en campagnegerichte vorm: het bundelen van activiteiten met als doel verandering teweeg te brengen. Voor het nieuw vormgegeven team Com municatie, Campagnes & Beleid was 2013 een druk jaar met een aantal mooie successen.

Voedselzekerheid Biobrandstof: in wiens belang? De afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat biobrandstof uit land bouwgewassen geen duurzaam alternatief is voor fossiele brandstof. De grote vraag naar brandstof gewonnen uit landbouwgewassen – als gevolg van de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie – leidt in ontwikkelingslanden tot grote problemen voor mens en milieu. ActionAid vraagt in het bijzonder aandacht voor de negatieve gevolgen voor landrechten en voedselzekerheid, bijvoorbeeld wanneer lokale kleinschalige boeren en boerinnen in Afrika verdrongen worden door grote plantages voor Europese biobrandstoffen. Gelukkig erkennen steeds meer politici de noodzaak dit probleem aan te pakken, al is er ook veel verzet vanuit het bedrijfsleven. • In Brussel is dit jaar stevig onderhandeld over een beleidsvoorstel van de Europese Commissie om biobrandstoffen uit voedselgewassen in te perken. ActionAid heeft samen met andere ontwikkelings- en milieuorganisaties hard gewerkt om steun te krijgen voor deze voorstellen bij lidstaten, waaronder Nederland, en bij het Europees Parlement. Begin september kwamen onze vrijwilligers in actie in Brussel. Eerst plakten ze posters rond het Parlementsgebouw, om de leden van het Europees Parlement te beïnvloeden. Daarna kwamen ze in actie in maïskolfpakken om de aandacht te vestigen op het probleem van biobrandstoffen. Ze twitterden en blogden en trokken flink veel media-aandacht. Met succes, want veel parlementariërs stemden voor het inperken van biobrandstoffen uit landbouwgewassen en voor het stellen van hogere duurzaamheidseisen. Na de stemming bedankte ActionAid de parlementariërs voor hun positieve stem of lieten we zien teleurgesteld te zijn wanneer een Parlementslid negatief had gestemd. Het resultaat in het

© Graeme Williams/Panos/ActionAid


Europees Parlement biedt goede kansen, maar helaas liggen veel lidstaten – zoals Polen – dwars, waardoor een compromis in de Raad van Ministers nog op zich laat wachten. • In Nederland hebben we goede resultaten geboekt. In tegenstelling tot het vorige kabinet, spreekt de overheid zich nu expliciet uit over de gevaren van biobrandstoffen uit landbouwgewassen en streeft het in Europa naar een ambitieus akkoord. De kritische houding van de Tweede Kamerleden die in het najaar van 2012 met ActionAid collega’s uit Tanzania en Kenia spraken, speelde hierbij ook een belangrijke rol. • In september kwam Abass Kamara van het Sierra Leone Netwerk Recht op Voedsel op uitnodiging van ActionAid naar Brussel en Den Haag om aandacht te vragen voor de gevolgen van het Europees biobrandstofbeleid in zijn land. Bovendien lanceerde ActionAid het rapport ‘Broken Promises’ over een suikerrietplantage in Sierra Leone, waarbij met steun van de Nederlandse Ontwikkelingsbank (FMO) bio-ethanol wordt geproduceerd voor de Europese markt. Er bestaan grote zorgen over deze investering. Veel mensen zijn hun land kwijtgeraakt en kunnen daardoor onvoldoende voedsel produceren. Abass Kamara en ActionAid spraken met Kamerleden op uitnodiging van de PvdA, ambtenaren van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, met verantwoordelijken van FMO en met journalisten wat onder meer resulteerde in een groot artikel in de Volkskrant. • Mede naar aanleiding van een uitgebreide analyse en kritiek van ActionAid op een rapport van de Europese Commissie over sociale impacts van biobrandstoffen, heeft de Nederlandse overheid zich uitgesproken voor het belang van betere rapportage opdat problemen worden geïdentificeerd en aangepakt. Eind april nodigde BNR News Radio ActionAid uit om te praten over de gevolgen van het huidige biobrandstofbeleid en de noodzaak dit te wijzigen

Landroof en landrechten Het afgelopen jaar was er in de Tweede Kamer veel aandacht voor landroof en landrechten. Ook Minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelings samenwerking (BuHa-OS) heeft dit onderwerp hoog op de agenda. Dat biedt kansen voor kleinschalige boeren en boerinnen in ontwikkelingslanden van wie de rechten nog veel te vaak geschonden worden. Terwijl onze Afrikaanse


© ActionAid

collega’s hard werken om hier lokaal verbetering in te brengen en te lobbyen bij hun overheden, zien wij ook een belangrijke rol voor de Nederlandse overheid en het Europees Parlement weggelegd. Bijvoorbeeld door het steunen van maat schappelijke organisaties ín die landen en te zorgen dat Nederlands beleid en investeringen van Nederlandse bedrijven en financiers niet leiden tot landroof. • In februari was ActionAid bij de Tweede Kamer Commissie BuHa-OS, om te spreken over landroof en mogelijke oplossingen. Dit was een mooie kans om het belang van landrechten voor vrouwen, striktere richtlijnen voor bedrijven en de noodzaak tot aanpassing van het biobrandstofbeleid op de kaart te zetten. Het was positief om te zien hoe Kamerleden de aanbevelingen van ActionAid oppikten en actief aandacht bleven vragen voor dit probleem. • Naar aanleiding van een brief aan Minister Ploumen, werd ActionAid in september samen met andere organisaties uitgenodigd voor een gesprek. Naar aanleiding van dit gesprek beloofde de Minister meer onderzoek te doen naar Nederlandse bedrijven en een multi stakeholder dialoog op te starten. • De Tweede Kamer voerde in september overleg met de Minister over landroof, waarbij de meeste partijen opriepen tot actie richting (Nederlandse) financiële instellingen die nog te vaak betrokken blijken bij landroof. Ook vroegen zij specifieke aandacht voor het rapport van ActionAid over het biobrandstofproject in Sierra Leone. De Minister heeft dit actief opgepakt in gesprekken met bedrijven en door aandacht te vragen voor het risico van landroof bij financieringen. • Naast het beleidsbeïnvloedingswerk in Nederland, waren we ook actief in de wereldwijde campagne tegen landroof. Zo werd er ook in 2013 veel onderzoek gedaan naar landroof en naar alternatieven waar lokale boeren en boerinnen


wél profijt van hebben. Samen met onze collega’s van over de hele wereld waren we betrokken bij internationale initiatieven voor bescherming van landrechten, zoals in Rome, Washington en Addis Abeba. In april namen we deel aan de Wereldbank Conferentie ‘Land and Poverty’ en in juni presen teerden we het rapport ‘Marginalisation & Empowerment’ over landrechten voor vrouwen, op de conferentie ‘Policies against Hunger’ in Berlijn.

We Won’t Accept Hunger Met de campagne We Won’t Accept Hunger vraagt ActionAid aandacht voor de sleutelrol die Afrikaanse boerinnen spelen in het terugdringen van honger en armoede. Zij nemen maar liefst 80% van al het werk op het land voor hun rekening. Toch worden juist deze vrouwen achtergesteld als het gaat om toegang tot land en landbouwondersteuning. Samen met acht enthousiaste Nederlandse boerinnen, afkomstig uit verschillende provincies en met verschillende achtergronden, voert ActionAid campagne voor boerinnen in Afrika. Door boerinnen, voor boerinnen. Nadat de dames in 2012 op reis zijn geweest naar Malawi en Oeganda, kon het echte actievoeren in Nederland beginnen. Een greep uit hun activiteiten van afgelopen jaar: • De boerinnen organiseerden samen 12 Sister Dinners: etentjes waarbij samen met de gasten heerlijk Afrikaans gekookt werd en waarbij de vrouwen vertelden over hun ervaringen in Afrika. • Gekleed in rode poloshirts en gewapend met pennen en ballonnen hebben de core-ambassadors dit jaar op 3 festivals en op 41 lokale events gestaan, waaronder de jaarlijks terugkerende Afrikadag. Daar hebben zij de filmpjes van hun reis getoond en bezoekers verteld over het werk van ActionAid. • Om solidariteit te tonen met Afrikaanse boerinnen, zijn de boerinnen een petitie gestart en roepen zij Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking op om gerichter te investeren in vrouwen. Deze petitie zal op 8 maart 2014, Internationale Vrouwendag, worden aangeboden. • De ambassadeurs kwamen in 2013 regelmatig in de media: in diverse (lokale) nieuwsbladen en ook op de regionale zender RTV Utrecht. Ook hebben zij contact gelegd met interessante vrouwennetwerken, zoals de Nederlandse Vrouwenraad, die veel aandacht aan de campagne schonken.

Eerlijke mijnbouw Nederland is voor de productie van elektriciteit sterk afhankelijk van de import van steenkolen. Een groot deel hiervan wordt geïmporteerd uit Zuid-Afrika, maar de winning van steenkolen heeft daar en in andere ontwikkelingslanden sterk negatieve effecten. Gemeenschappen in de omgeving van steenkolenmijnen worden zwaar op de proef gesteld. Problemen waar ze onder meer mee te maken krijgen zijn ernstige lucht- en watervervuiling, schade aan huisvesting, gedwongen verhuizing en verlies van inkomsten. Ook zijn er vaak zorgen over de veiligheid en eerlijke beloning van de mijnwerkers en leidt de migratie van mijnwerkers tot andere sociale problemen, zoals een toename van geweld tegen vrouwen. Energiebedrijven die steenkolen afnemen van deze mijnbouwbedrijven zijn medeverantwoordelijk voor de misstanden rond de mijnen en ActionAid roept hen op hier een einde aan maken.


• In Nederland heeft ActionAid de afgelopen drie jaar actief deelgenomen aan de Nederlandse Steenkolendialoog, een overleg met energiebedrijven, non-gouvernementele organisaties, mijnbouwbedrijven en de overheid als toezichthouder. Het doel: transparantie en een systeem waarmee energiebedrijven de misstanden in de keten kunnen opsporen en aanpakken. De Steenkolendialoog is helaas voortijdig beëindigd door de weinig coöperatieve houding van de energiebedrijven. • Om de problemen in de mijnbouw in Afrika aan te pakken heeft ActionAid haar pijlen vooral gericht op de overheid. We hebben zowel Minister Ploumen, als de Tweede Kamer weten te overtuigen dat aanvullende maatregelen nodig zijn om de energiebedrijven verantwoording te laten nemen over misstanden in steenkolenketen. Mede dankzij ActionAid stuurt Minister Ploumen aan op een convenant dat in 2014 gesloten dient te worden met de energiebedrijven ter verbetering van hun corporate accountability en transparantie. • Daarnaast is de Tweede Kamer, mede dankzij ActionAid, kritisch over transparantie van de energiebedrijven over de herkomst van de door hen gebruikte steenkool. In de Tweede Kamer bestond eind 2013 grote steun voor een motie waarmee transparantie wordt vereist.

Economische rechtvaardigheid In Nederland kwam in 2013 het onderwerp belastingontwijking hoog op de politieke agenda te staan. Met de campagne Tax Power richtte ActionAid zich op de rol van Nederland als belastingparadijs en de kwalijke gevolgen daarvan voor ontwikkelingslanden. • We lanceerden onder meer een ludieke website, www. welkominhetbelastigparadijs.nl:een parodie op financiële instellingen die belastingontwijking via Nederland promoten. De website werd goed besproken op Twitter en druk bezocht. • ActionAid sprak veelvuldig met Kamerleden, leverde informatie voor beleidsvoorstellen en publiceerde verschillende onderzoeken. Het rapport Zambia Sugar, waarin werd aangetoond dat zelfs een marktkoopvrouw in Zambia nog meer belasting betaalt dan multinational Associated British Food werd vooral door politici goed ontvangen en kreeg ook de nodige mediaaandacht. • De overheid bleef echter vasthouden aan de zogenaamde economische voordelen van belastingontwijking: in een langverwacht rapport, uitgevoerd door Stichting Economisch Onderzoek Nederland, werd de nadruk helaas vooral gelegd op belastinginkomsten en banen. Wel werd in 2013 bereikt dat Nederland 23 belastingverdragen met ontwikkelingslanden wil gaan herzien en het verdrag van Zambia helemaal zal worden heronderhandeld. Het is een stap, maar ActionAid vindt, samen met de partners van het Tax Justice Netwerk, dat alle verdragen moeten worden heronderhandeld om echt positief effect te hebben voor landen in het globale zuiden. Ook het dubieuze gedrag van banken als Barclays en internationale accountancy kantoren zoals Deloitte werden door ActionAid het afgelopen jaar aan de kaak gesteld.

© Owen Miyanza/Demotix/ActionAid



Ontwikkelingssamenwerking en het bedrijfsleven De afgelopen jaren is er veel discussie over het nut en de noodzaak van ontwikkelingssamenwerking. Bovendien er is steeds minder geld beschikbaar. In de visie van de Nederlandse overheid wordt de rol van het bedrijfsleven steeds belangrijker wanneer het gaat om armoedebestrijding en kan dit kansen bieden voor de Nederlandse handel. Maar er zijn ook risico’s. Bijvoorbeeld wanneer dit ten koste gaat van andere vormen van samenwerking, zoals goed bestuur en investeringen in sociale sectoren. Of wanneer er onvoldoende aandacht is voor mogelijk negatieve gevolgen van investeringen van bedrijven in ontwikkelingslanden. Beleidscoherentie voor ontwikkeling, het voorkomen dat je ‘met één hand geeft en de ander neemt’ zoals bij oneerlijke handel, is dan ook een belangrijk uitgangspunt. • Samen met onze collega’s van Fair Green en Global (FGG) publiceerde ActionAid in maart een visiepaper ‘Balanceren met hulp en handel’, waarin we de nieuwe Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking adviezen meegaven om beleidscoherentie en rechtvaardige ontwikkeling te bevorderen. De Minister gaf in de Tweede Kamer aan deze adviezen mee te zullen nemen in de ontwikkeling van haar beleid. • In reactie op de beleidsnota ‘Wat de wereld verdient: een nieuwe agenda voor hulp, handel en investeringen’, die in april uitkwam, hebben wij samen met collega’s van SOMO en Both ENDS aanbevelingen gedeeld met Tweede Kamerleden. Ook spraken wij met Kamerleden van D66, GroenLinks, PvdA en SP over het debat dat zij zouden voeren met de Minister. Wij vroegen hen onder meer zich in te zetten voor het belang van beleidscoherentie (waar onder eerlijke handel, belastingen en biobrandstofbeleid), aandacht voor de allerarmsten, de rol van het maatschappelijk middenveld en het aanscherpen van criteria voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Dit werd goed opgepakt door de Kamerleden, die de Minister scherp ondervroegen en een aantal goede moties indienden. Helaas haalden veel moties geen meerderheid, waardoor grote wijzigingen uitbleven. • Een heet hangijzer in het nieuwe beleid van het huidige kabinet is het zogeheten Dutch Good Growth Fund, waarbij een fonds wordt opgericht dat Nederlandse en lokale bedrijven in ontwikkelingslanden zal financieren. ActionAid heeft nogal wat vraagtekens over het nut van dit fonds naast bestaande fondsen en de grote hoeveelheid geld hiervoor – 750 miljoen – in tijden van enorme bezuiniging. In het rapport ‘Winst in ontwikkelings samenwerking: voor wie?’ dat ActionAid samen met SOMO en BothEnds in oktober uitbracht, stelden wij dat er nog onvoldoende garanties zijn dat dit fonds daadwerkelijk zal bijdragen aan ontwikkeling en armoedebestrijding. Met dit rapport en ons artikel op ViceVersa.nl hebben wij het debat aangescherpt, zoals ook bleek uit de discussie in de Tweede Kamer. Gezien de beperkte politieke ruimte was het positief dat er 100 miljoen is over geheveld naar ontwikkelingssamenwerking, met meer aandacht voor MKB in ontwikkelingslanden en grotere transparantie.


Communicatie Op het gebied van communicatie was 2013 een druk jaar. Het aanpassen van de strategie met de uitbreiding naar meer thema’s en een geografische verbreding naar wereldwijd werk in plaats van een focus op Afrika, vroeg om nieuwe teksten in alle externe communicatie. Dit traject is in 2013 ingezet en zal in 2014 worden afgerond. Ook bieden de nieuwe thema’s kansen voor een beter beeld van het wereldwijde werk. ActionAid heeft weinig communicatiebudget en zet vooral in op online en social media. Voor Twitter en Facebook werd met behulp van vrijwilligers een sterke strategie ontwikkeld die werkt: de aanhang groeide gestaag. Dat had direct gevolg voor het bezoek aan de website, ook dat nam sterk toe in 2013. De jaarlijks gedrukte nieuwsbrief kreeg in 2013 een nieuwe frisse vorm.

Mandela in memoriam Op 5 december overleed Nelson Mandela. Hij was een grote bron van inspiratie voor ActionAid: de drie anti-apartheidsorganisaties, waaruit Niza in 1997 is ontstaan, hebben zich jarenlang ingezet voor zijn vrijlating. Vanwege die achter grond werd ActionAid tijdens de laatste maanden van Mandela’s leven regel matig benaderd door de media. Zo werd het archief van NiZa door RTL gefilmd voor een interview met de archivaris. Een team van vrijwilligers maakte ter nagedachtenis, een kleine tentoonstelling voor een speciaal eerbetoon aan zijn leven. Uit het grote NiZA archief werden de meest bijzondere posters, teksten en voorwerpen geselecteerd.

“ Wij roepen multinationals op om belasting af te dragen in de landen waar haar economische activiteiten plaatsvinden

”

Savior Mwambwa, Policy Manager Tax Justice Afrika.

Belastingontwijking aan het licht gebracht

©ActionAid

Met het onderzoeksrapport ‘Sweet Nothings’ zette ActionAid de schijnwerpers op de dubieuze positie van het Nederlandse belastingstelsel in de wereldwijde belastingontwijking. Door een Nederlandse brievenbusmaatschappij ontwijkt de Britse suikerfabrikant Associated British Food Group (ABF) op grote schaal belasting in Zambia. Terwijl ABF enorme winsten opstrijkt, blijft Zambia één van de armste landen ter wereld. Van dit geld hadden jaarlijks 48.000 kinderen in Zambia naar school kunnen gaan.


Wat ging goed, wat kan beter? In 2013 heeft ActionAid, ondanks een klein team en dito budget, effectief lobby en campagne gevoerd op de thema’s voedselzekerheid, economische recht vaardigheid en mijnbouw. En op ontwikkelingssamenwerking en buitenlandse handel. Op het gebied van belastingontwijking is het gelukt om het onderwerp hoog op de agenda te krijgen door onder meer de publicatie van internationaal onderzoek en de samenwerking met de partners van Tax Justice Netwerk. Helaas lukt het niet in Nederland media-aandacht te genereren voor toonaan gevende internationale onderzoeken zonder een direct Nederlands verband, zoals het onderzoek naar belastingontwijking en betrokkenheid van de Barclays Bank. De campagne op biobrandstoffen heeft dit jaar duidelijk zijn vruchten afge worpen, maar stuitte wel op een moeilijke, Europese context waar mensen rechten het verliezen van economische belangen.

Vooruitblik 2014 2014 begint met een eerbetoon aan Nelson Mandela in De Nieuwe Liefde te Amsterdam: een kleine tentoonstelling over zijn leven met materialen uit het NiZA-archief, een documentaire en een muzikaal eerbetoon. Ook in het komende jaar zal ActionAid zich met de campagne Tax Power inzetten op onderzoek en lobbywerk om een einde te maken aan belasting ontwijking door multinationals. Daarnaast zullen wij verder onderzoek doen naar de Nederlandse en Europese rol bij landinvesteringen en de gevolgen voor Afrika. In 2014 worden er belangrijke beslissingen genomen over biobrandstof beleid. Zal de Raad van Ministers in Europa een akkoord bereiken en het gebruik van voedselgewassen voor biobrandstoffen inderdaad beperken? Zal de Nederlandse overheid zich aan haar afspraak houden van een 5% plafond op deze biobrandstoffen? Wij zullen de politiek actief blijven informeren en oproepen tot verandering. Het project We Won’t Accept Hunger wordt afgerond in 2014 met het aanbieden van de petitie aan de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelings samenwerking. De aangepaste communicatiestrategie biedt mooie kansen om het wereldwijde werk van ActionAid te communiceren, zeker wanneer de internationale website in 2014 wordt gerealiseerd.

© Jason Larkin/Panos Pictures/ActionAid

PAGINA 42 FONDSENWERVING

HOOFSTUK 4 PAGINA 43

Hoofdstuk 4 Fondsenwerving ActionAid heeft in Nederland een betrokken achterban die varieert van zeer trouwe donateurs afkomstig uit de tijd van de anti-apartheidsbeweging tot nieuwe enthousiaste donateurs die zich recent achter de organisatie hebben ge schaard. Twee groepen die graag op verschillende manieren op de hoogte gehouden willen worden van het werk van Ac tionAid. Nieuwe donateurs zijn vaak enthousiast over het wereldwijde werk van ActionAid en willen vooral digitaal op de hoogte worden gehouden. Onze oorspronkelijke achterban hecht veel waarde aan de geschiedenis en wil graag per post geïnformeerd worden over de internationale projecten. We hebben hen kennis laten maken met een aantal nieuwe internationale projecten van ActionAid. Hierop werd positief gereageerd. Een kosteloos donateursonderzoek uitgevoerd door studenten van de Vrije Universiteit aan het einde van 2013 bevestigt dit. Zolang we niet voorbijgaan aan de idealen en overtuigingen van NiZA, is bij onze trouwe achterban veel belangstelling voor het wereldwijde werk van ActionAid. In het bijzonder op het gebied van vrouwenrechten en onderwijs. Dit geldt ook voor de fondsen en bedrijven met wie wij in 2013 vaker in gesprek zijn gegaan. Wereldwijd is ActionAid een grote organisatie met veel lokale expertise. Hierdoor worden niet alleen mooie resultaten neergezet, maar is het per land ook goed duidelijk te maken waar nog behoefte aan is. In 2013 hebben we met onze internationale collega’s in kaart gebracht welke projecten en campagnes prioriteit hebben en hiervoor projectvoorstellen ontwikkeld. Een mooie basis voor de fondsenwerving in 2014.

Fondsenwerving onder druk Ondanks de inzet van het Nederlandse fondsenwervingsteam, voelt ook ActionAid steeds meer druk van de voortdurende economische crisis. De trend van opzeggingen om financiële redenen zet zich ook in 2013 voort. Nog altijd worden mensen gedwongen kritisch te kijken naar hun uitgaven en ‘goede doelen’ zijn helaas één van de eerste posten waar een streep door gaat. Met name in de respons op onze mailings was dit goed zichtbaar. Tegelijkertijd zijn we zeer blij met de grote aanwas van nieuwe donateurs die ons werk maan delijks met een vast bedrag ondersteunen. Dit is van groot belang voor de continuïteit van onze projecten. Wij willen iedereen die ActionAid in 2013 heeft gesteund hiervoor heel hartelijk bedanken. Deze steun is – juist in tijden van crisis – onmisbaar.


Kerncijfers • Aan het einde van 2013 telde ActionAid in totaal 10.246 donateurs, die ons werk ondersteunen met een totaalbedrag van € 540.000. Het grootste deel van deze inkomsten is – zoals van oudsher – afkomstig van trouwe donateurs die ons al sinds jaar en dag steunen met een doorlopende machtiging. • We verwelkomden 2.496 nieuwe donateurs. Gezien ons beperkte budget en onze (nog) lage naamsbekendheid is ook in 2013 met name ingezet op een persoonlijke benadering van donateurs: op straat en deur-aan-deur. Dit medium geeft ons de kans in een kort gesprek uit te leggen wat ActionAid doet en tegelijkertijd onze zichtbaarheid bij het winkelende publiek te vergroten. • Er was een behoorlijke teruggang te zien in de inkomsten naar aanleiding van onze vier mailings, waar de gemiddelde respons (9%) achterbleef ten opzichte van het zeer succesvolle 2011 (15%) en tevens achteruit ging ten opzichte van 2012 (10%). Daar staat tegenover dat het gemiddelde giftbedrag op de mailings vrijwel gelijk bleef (€ 28,38). • Wij mochten een mooie bijdrage tegemoet zien voor het Sisters Fund: opgezet om de positie van Afrikaanse boerinnen te versterken. De ambassadeurs van de campagne ‘We Won’t Accept Hunger’ gaven enthousiaste presentaties door het hele land en konden spontaan op een aantal giften rekenen. Bedankt dames! • Het percentage kosten fondsenwerving ten opzichte van inkomsten fondsen werving bedroeg in 2013 net geen 25%. De keuze hiervoor is bewust gemaakt. Ondanks de magere economische tijden wilden we juist extra investeren in fondsenwerving om de continuïteit van ons werk op langere termijn te waarborgen.

Institutionele fondsenwerving In juni 2013 werd het driejarige, door de EU gefinancierde, programma Model Mining Legislation formeel goedgekeurd. Dit programma heeft een budget van totaal € 1,3 miljoen, waaraan de EC 75% bijdraagt. Het wordt uitgevoerd in samenwerking met de International Alliance for Natural Resources in Africa (IANRA) in de DRC, Angola, Zuid-Afrika, Kenia en Zimbabwe. In samenwerking met ActionAid UK en ActionAid Italië is intensief gewerkt aan twee gezamenlijke projectvoorstellen voor de EU op het gebied van respectievelijk belasting ontwijking en landrechten. Deze voorstellen worden in januari 2014 ingediend. Een voorstel voor het GROW Fund van Oxfam en een onderzoeksvoorstel voor NWO-WOTRO werden afgewezen. Dit laatste voorstel wordt in 2014 opnieuw ingediend. Eind 2013 kregen we goed nieuws: een programmavoorstel van Both ENDS en ActionAid in Nederland op het gebied van mensenrechten is door het Ministerie van Buitenlandse Zaken goedgekeurd. Dit mooie programma zal in 2014 van start gaan in Zuid-Afrika, Kenia en India en heeft een looptijd van vier jaar. Het effect van mijnbouw en landroof op de mensenrechtenstatus van vrouwen zal worden onderzocht en onder de aandacht gebracht van overheden. Lokale organisaties worden ondersteund om deze gevolgen in kaart te brengen en waar nodig getraind om juridische stappen te ondernemen. Daarnaast zullen vrouwen leiderschapstrainingen volgen, zullen lokale initiatieven worden ondersteund in het ter verantwoording roepen van overheid en bedrijven en zal er internationale lobby worden gevoerd om het internationale mensenrechtenkader te versterken. De totale begroting is € 2 miljoen.


Gezonde voorbereiding op het basisonderwijs In Rwanda heeft ActionAid een Early Childhood Development Centre (ECDC) in Gitesi opgericht: een soort ‘voorschool’ waar kinderen onder de vijf jaar gezonde voeding krijgen, zodat ze zich goed kunnen ontwikkelen en worden voorbereid op het basisonderwijs. Het bleek zo’n succes, dat de Rwandese overheid heeft besloten deze vorm van onderwijs op te nemen in het nationale onderwijsprogramma. Vorig jaar is ActionAid begonnen met het oprichten van een tweede ECDC, in Muko. Het is een geheel zelfvoorzienend centre: een schoolgebouw, gediplomeerde docenten, meubilair, lesmaterialen, groentetuin, waterbassin, koeien en kippen.

“ Ook deze school is al omarmd door de overheid, een groot compliment voor ons werk!

”

© Anika van den Bergh/ActionAid

Odette Lelebles


Wat ging goed, wat kan beter? Het resultaat fondsenwerving was in 2013 minder dan verwacht. Met name veroorzaakt door dalende inkomsten op onze direct mailings en de relatief hoge uitval van donateurs. We hadden gehoopt meer resultaat te halen uit online fondsenwerving en daarmee minder op straat en aan de deur te hoeven werven. Dit laatste blijkt voor ActionAid echter nog altijd de meest efficiënte besteding van het fondsenwervingsbudget. Het aantal inschrijvingen via dit kanaal was hoger dan verwacht, net als de maandelijkse bijdrage. Met name in 2014 zal ActionAid hier de vruchten van plukken. Hetzelfde geldt voor de mailings, waarvan we door te testen met verschillende vormgeving en segmentering, nu veel beter kunnen inschatten wat onze donateurs graag ontvangen. Er is in de tweede helft van het jaar veel energie gestoken in het schrijven van projectvoorstellen wat zich in resultaten heeft uitbetaald. De synergie tussen institutionele fondsenwerving en high value fondsenwerving zal in 2014 sterker worden, vooral waar het gaat om aanvragen bij (vermogens)fondsen.

Vooruitblik 2014 Ook in 2014 wil het fondsenwervingsteam zoveel mogelijk internationale projecten en campagnes mogelijk maken. Het behouden van donateurs en het uitbreiden van online fondsenwerving is daarbij belangrijk. We willen meer tijd kunnen stoppen in het verwelkomen en bedanken van nieuwe en trouwe gevers. Het team zal daarom worden versterkt met een parttime fondsenwerver. Zij zal met de nieuwe database bovendien veel beter kunnen inspelen op de wensen van onze donateurs. Ook zullen we in 2014 meer contact leggen met fondsen en bedrijven die de missie van ActionAid een warm hart toe dragen. Voor Institutionele fondsenwerving zullen we ons nadrukkelijk profileren op de thema’s mijnbouw, landrechten en belastingontwijking. Daarnaast zullen we proactief mogelijke institutionele donoren en samenwerkingspartners benaderen. Ook uitbreiding van het portfolio naar landen buiten Afrika, zal meer projecten mogelijk maken. In 2014 gaat een nieuw zevenjarig financieringsinstrumentarium van de EU van start. Dit volgen wij in nauwe samenwerking met het Internationale Secretariaat van ActionAid. Voor de zomer zal bekend worden hoe het Ministerie van Buitenlandse zaken de Strategische Partnerschappen met het maatschap pelijk middenveld wil gaan vormgeven. Dit beleidskader zal in hoge mate bepalend zijn voor onze financieringskansen na 2016.

© Piers Benatar/Panos Pictures/ActionAid


© Piers Benatar/Panos Pictures/ActionAid PAGINA 48 VERANTWOORDINGSVERKLARING


Hoofdstuk 5:

Verantwoordingsverklaring In dit hoofdstuk beschrijven wij het besturen, toezicht en intern functioneren van de Stichting ActionAid.

Principe 1: Besturen en toezicht houden Conform de aanbevelingen van de Commissie Wijffels (Code Goed Bestuur, 2005) zijn toezicht en bestuur gescheiden. Het bestuur houdt toezicht en de directeur bestuurt. De directeur stelt de beleidsplannen en begroting op en voert het inhoudelijk en financieel beleid uit. Hij wordt daarbij ondersteund door het Management Team. Het bestuur houdt intern toezicht op de organisatie en regelt bovendien de benoeming, beoordeling en ontslag van de directeur. Zij houdt integraal toezicht op de algemene gang van zaken in de stichting, op de voortgang van het strategisch plan, het jaarplan en de begroting. Het bestuur streeft ernaar om naast haar controlerende functie ook klankbord en adviseur voor de directeur zijn.

Het bestuur Ons bestuur bestond dit jaar voor het grootste deel uit zeven leden. Volgens de statuten mag het aantal tussen de vijf en de negen personen liggen. Het bestuur kiest en benoemt de eigen leden uitgaande van tevoren opgestelde profielen. Bij de samenstelling van het bestuur wordt gestreefd naar een juiste mix van expertise op alle werkgebieden van de organisatie en naar een gebalanceerde verdeling van mannen en vrouwen. De termijn voor bestuursleden is drie jaar en leden kunnen maximaal eenmaal worden herkozen. Op onze website staat een kort CV van onze bestuursleden:

Naam L. Hegger N.J.J. van der Linden

Functie Voorzitter Secretaris

lid sinds Expertise 15 apr 2009 PR en communicatie 14 jan 2008 Human resources, Management development V.K. Sykora Penningmeester 13 nov 2008 Internationaal projectmanagement R.C.W. Miller Lid 20 mrt 2008 Ontwikkelingssamenwerking, Management A. Melissen Lid 30 mei 2011 Internationaal ondernemerschap M. Mukhopadhyay Lid 30 mei 2011 Sociale antropologie I. Roestenburg-Morgan Lid 10 dec 2012 Internationaal strafrecht en mensenrechten

PAGINA 50 VERANTWOORDINGSVERKLARING

Het bestuur is in 2013 vijf maal bijeengekomen. Bij elke reguliere vergadering rapporteert de directeur over de voortgang van de programma’s, de realisatie van de begroting en de financiële prognose. De bestedingen worden op hoofdlijnen besproken. Er is een Financiën en Audit Commissie (FAC), bestaande uit twee leden van het bestuur. De commissie beoordeelt de financiële prestaties, het financiële verslaggeving proces en het systeem van de interne beheersing van financiële risico’s. Zij wordt ondersteund door de directeur en het hoofd financiën en support. De FAC doet ook voorstellen aan het bestuur over het aanstellen van de externe accountant. Zij bespreekt de management letters en de jaarverslaggeving met de externe accountant in het bijzijn van directeur en hoofd financiën en support. De effectiviteit van het bestuur wordt jaarlijks geëvalueerd en waar nodig worden verbeterpunten vastgesteld. Dit staat beschreven in de Governance Manual, die te vinden is op onze website. Leden ontvangen uitsluitend een vergoeding voor onkosten die het uitvoeren van de functie met zich meebrengt. De praktijk wijst uit dat de bestuursleden zelden declareren. De vergaande samenwerking met ActionAid International (AAI) heeft er een paar jaar geleden toe geleid dat een vertegenwoordiger van AAI zitting heeft genomen in ons Nederlandse bestuur. Van onze kant heeft een representant uit het bestuur zitting en stem in de International Assembly van AAI. Jaarlijks geven alle bestuurders en de directeur een schriftelijke verklaring af waaruit blijkt of er sprake is van belangenverstrengeling.

Principe 2: Verzekeren van een optimale aanwending van middelen Strategie 2013 was het tweede jaar van onze strategie Action for equity in Africa. Deze strategie, tot stand gekomen na evaluatie van de Niza strategie en consultatie met verschillende belanghebbenden, heeft betrekking op de periode 2012 tot en met 2016. De strategische doelstellingen passen binnen de (ruimere) doel stellingen van ActionAid International. In 2013 is tevens een Monitoring Framework tot stand gekomen waarmee de voortgang van de strategische doelstellingen kan worden gemeten. ActionAid hanteert een planning- en controlecyclus. Het jaarplan, gebaseerd op de strategie, wordt zoveel mogelijk met SMART (specifiek, meetbaar, aanvaardbaar, realistisch, tijdgebonden) geformuleerde doelen opgesteld. Het verhogen van de effectiviteit en efficiëntie van de bestedingen is een permanent aandachtspunt. De interne processen en procedures zijn beschreven in een allesomvattende Quality Manual. Protocollen van planning, monitoren en lerend vermogen worden nageleefd op verschillende niveaus. Het bestuur accordeert de lange termijn financiële en strategische beleids plannen, samen met de jaarlijkse actieplannen en de daaraan gekoppelde budgetten. Daarbij worden risicoanalyses gemaakt die halverwege het lopende jaar opnieuw tegen het licht worden gehouden. Maandelijks worden feitelijk en gebudgetteerd inkomen en de uitgaven door het management team in beeld gebracht en per kwartaal voorgelegd aan het bestuur. Key voortgangs indicatoren en financiële indicatoren worden eveneens per kwartaal in het bestuur besproken en vergeleken met de gestelde doelen.


De interne processen worden regelmatig getoetst door het management team, maar ook door externe partijen. Een externe accountant verzorgt jaarlijks een ‘management letter’. Het CBF houdt in het kader van haar keurmerk een driejaarlijkse evaluatie. Op grond van een positieve evaluatie is in 2012 aan ons een nieuw CBF keurmerk toegekend voor de komende drie jaar. ActionAid wordt bovendien van tijd tot tijd onderworpen aan een diepgaande audit van ActionAid International. Deze audits vinden steekproefsgewijs plaats. De rapportages vanuit de verschillende evaluaties zijn voor de directeur en het bestuur een belangrijke bron van informatie en verbetering. Leren is een integraal onderdeel van ons beleid, wat ook tot uiting komt in de leerlunches die we regelmatig op kantoor houden. Voorts houden we jaarlijks met het hele team een gezamenlijke reflectie en evaluatie, waarbij alle afdelingen afzonderlijk een presentatie geven van wat er goed ging en wat er beter kan. De internationale federatie ActionAid biedt ook uitstekende mogelijkheden voor leden om met elkaar te evalueren en best practices te delen om uiteindelijk effectiviteit en efficiëntie te vergroten.

Monitoren en evaluatie van fondsenwerving De basis voor het jaarplan fondsenwerving wordt gevormd door de doel stellingen die beschreven staan in de strategie 2012-2016. Voor de fondsen werving zijn heldere prestatie-indicatoren gedefinieerd. Maandelijks rapporteert het hoofd Fondsenwerving aan de directeur en aan het management team over de inhoudelijke en financiële voortgang van de fondsenwerving. Op basis van deze rapportages wordt bijgestuurd wanneer dat nodig is. Voorts is er regelmatig overleg tussen hoofd Fondsenwerving en manager Campagnes, Communicatie en Beleid vanwege de nauwe verbondenheid tussen beide werkterreinen. Lessons learned worden uitgelicht en teruggekoppeld in het management overleg. Jaarlijks wordt per afdeling een reflectie en evaluatie georganiseerd. Bevindingen worden teruggekoppeld in de all staff evaluatie.

Monitoren en evaluatie van programma’s Wij voeren programma’s uit in Nederland (sommige met een Europese component) en in Sub-Sahara Afrika. Het leeuwendeel van deze programma’s komt voort uit institutioneel gesubsidieerde kaders zoals MFS en vanuit EUsubsidies. Deze kaders hebben strikte regels ten aanzien van monitoren en evaluatie waaraan wij ons houden. Programma’s en projecten worden systematisch gevolgd en geëvalueerd op basis van indicatoren die zijn afgestemd met betrokken partners binnen de lijnen van de subsidiekaders. Voor de grotere programma’s zijn Noord-Zuid Accountability Teams gevormd die sturing geven op grote lijnen. Tevens is er met grote regelmaat telefonisch en per email overleg met partners in het zuiden over de voortgang. Medewerkers van de afdeling Programma’s & Partnership Development bezoeken bovendien regelmatig programma’s in Afrika die ActionAid vanuit Nederland ondersteunt. Ervaringen worden teruggekoppeld en afspraken worden vastgelegd. Maandelijks rapporteert de manager Programma’s aan de directeur en het management team en waar nodig vindt bijsturing van programma’s plaats. Vanwege de verwevenheid van de zuidelijke en noordelijke programma’s vindt regelmatig overleg plaats met de manager van de afdeling Communicatie, Campagnes en Beleid.

PAGINA 52 VERANTWOORDINGSVERKLARING

Principe 3: Optimale relaties met belanghebbenden Wij streven naar een open dialoog met onze belanghebbenden: onze Afrikaanse partners en lokale activisten, de samenwerkingspartners in het noorden, beleidsmakers en politici, journalisten, donoren, vrijwilligers en de federatie ActionAid. Onze Open Information Policy beschrijft op welke wijze wij transpa rantie bieden en onze belanghebbenden informeren over beleid en keuzes. • A frikaanse partners en lokale activisten: interactie met onze zuidelijke collega’s is van wezenlijk belang voor de kwaliteit van ons werk en vormt de basis voor beleidsbeïnvloeding en communicatie in het noorden. De samenwerking met deze belanghebbenden vindt plaats op basis van wederzijds rekenschap, solidariteit en transparantie. In de praktijk vindt interactie met partners plaats door wederzijdse bezoeken en het plannen en uitvoeren van gezamenlijke initiatieven. Het contact met lokale activisten loopt meestal per telefoon en e-mail. Als er een geschikt beleidsmoment is of de mogelijkheid tot communicatie met media of publiek, dan komt de lokale activist naar Nederland. • Donoren - institutioneel en particulier. Met de institutionele donoren hebben we regelmatig telefonisch of mailcontact. Zij ontvangen al onze communicatie-uitingen en het jaarverslag. Waar programma’s door omstandigheden aangepast worden, hebben we uitvoeriger contact en in sommige gevallen betrekken wij hen in veldbezoeken. In 2013 is veel extra energie gestoken in het verdiepen van de relatie met onze particuliere donateurs. Daarbij is vooral gebruik gemaakt van de social media zoals Twitter en Facebook, wordt maandelijks een digitale nieuwsbrief verzonden en verschijnt de geprinte versie nu jaarlijks. Omdat we ons realiseren dat niet elke donateur op intensieve communicatie zit te wachten, geven wij op onze website, maar ook in onze nieuwsbrieven, de gelegenheid om op elk gewenst moment de mailings te verminderen of stop te zetten. Dit geldt ook voor de communicatie per telefoon, waarbij wij ons houden aan de voorschriften van het bel-me-niet-register. Tot slot is onze klachtenprocedure begin 2012 vernieuwd, waardoor wij sneller en efficiënter vragen en klachten van donateurs kunnen afhandelen. • Samenwerkingspartners in het noorden: wij beseffen dat verandering alleen plaatsvindt als de roep erom sterk genoeg is. Daarom werken wij met veel organisaties samen: met de Fair, Green & Global partners, maar ook binnen Tax Justice Nederland, IANRA, WO=MEN, Partos en andere verbanden. Goede samenwerking vereist maximale transparantie van samenwerkende partijen. Wij zitten regelmatig met onze partners aan tafel en delen nieuwe informatie en ontwikkelingen, onderzoeken en standpunten. Wij verwijzen vaak naar de website en maken pro-actief gebruik van de nieuwe media zoals Twitter en Facebook. • Beleidsmakers en politici: onze beleidsbeïnvloeders hebben regelmatig contact met ministers, staatssecretarissen, Tweede Kamerleden en ambtenaren die zich bezighouden met thema’s die onder onze doelstellingen vallen. Onze collega’s zijn vaak in Den-Haag en ook in Brussel te vinden, omdat het belangrijk is dat onze gesprekspartners de informatie vanuit ons partnernetwerk in de global south kunnen ontvangen. Wij geven daarom proactief informatie, in persoonlijke communicatie en via onze website.


• Media: journalisten voor zowel tv als schrijvende pers zijn een belangrijke schakel tussen onze organisatie en het publiek, maar ook tussen ons en beleidsmakers en politici. Andersom zijn wij een interessante informatiebron voor journalisten, vanwege onze kennis en onze contacten met Afrikaanse partners en lokale activisten. Wij investeren in een goede relatie met journalisten door persoonlijk contact te leggen, door netwerkbijeenkomsten bij te wonen en door te linken via sociale media. Nieuwe invalshoeken en belangrijke ontwikkelingen zullen wij altijd delen met journalisten, in de vorm van een ‘scoop’, een algemeen persbericht of via de website in combinatie met sociale media. • A ctionAid International (AAI): Met AAI hebben wij een speciale band. Ons lidmaatschap houdt in dat wij onze strategie zo veel mogelijk afstemmen met die van AAI, dat we gestandaardiseerde procedures en processen overeenkomen, dat we deelnemen in elkaars hoogste besluitvormingsorganen (zie inleiding) en dat we elkaar voortdurend informeren. Dit laatste gebeurt op verschillende niveaus en via diverse kanalen. Er is jaarlijks een mondiaal directeurenoverleg en vijf maal per jaar overleg met de Europese directeuren. Er zijn regelmatig overleggen met AAI op de gebieden van fondsenwerving, communicatie, financiën, programma’s en beleidsbeïnvloeding. De federatie kent ook een intern communicatieplatform waarop agenda’s, beleidsdocumenten, onderzoeksresultaten etc. te vinden zijn. Wij hechten veel waarde aan deze samenwerking omdat het ons in staat stelt meer middelen en kennis aan te boren dan wij zelf zouden kunnen. Deze hechte verhouding staat ook een grote mate van autonomie toe, waarin we zelf onze koers kunnen bepalen en waarin de accountabilities onveranderd blijven: ons bestuur is het hoogste lichaam in de organisatie waaraan onze directeur verantwoording aflegt.

© Nicolas Axelrod/ActionAid


Hoofdstuk 6: Financiële toelichting De jaarrekening 2013 van ActionAid is opgesteld in overeenstemming met Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen (aangepast 2011). Op 27 maart 2014 keurde het Bestuur de jaarrekening goed na een accountantscontrole door Dubois en Co. Het verslag van de accountant is in dit jaarverslag opgenomen. We sluiten het boekjaar af met een negatief resultaat van € 72.307. Dit is ruim € 28.000 meer dan begroot, voornamelijk veroorzaakt door lagere inkomsten uit onze eigen fondsenwerving en lagere realisatie van gepland inkomen uit EU programma’s. Voor 2013 hadden we bewust gekozen zo optimaal mogelijk te investeren in onze programma’s en onze particuliere fondsenwerving. Evenals vorig jaar zagen we, ondanks de voortdurende economische crisis, kans toch een groei in onze particuliere fondsenwerving van bijna 11% te realiseren ten opzichte van 2012. Ook in 2014 zullen we veel aandacht geven aan particuliere fondsenwerving. Onze ambities zijn hoog en met de steun van ActionAid International (AAI) willen we onze aspiraties verzilveren. Wat betreft de institutioneel gefinancierde programma’s, zullen we het IANRA netwerk de komende tweeënhalfjaar blijven ondersteunen vanuit het in 2013 gestarte EU programma. Eind 2013 kwam goed nieuws van het Mensenrechtenfonds van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen met Both ENDS is een subsidie van 2 miljoen toegezegd voor een vierjarig programma Upholding Human Rights; Bridging the gender – environment divide. Het lopende EU programma We Won’t Accept Hunger wordt in 2014 afgesloten.

De baten Eigen fondsenwerving ActionAid realiseerde in 2013 € 806.604 aan baten uit eigen fondsenwerving. In vergelijking met dezelfde baten in 2012 (€ 783.788) stemt dat tot tevredenheid, maar begrotingstechnisch waren we iets te enthousiast. Het bleek dit jaar lastiger om nieuwe donateurs voor langere termijn aan ons te verbinden. Op de mailing acties is minder gerespondeerd dan begroot en ook in vergelijking met 2012. We vermoeden dat de slechte economische omstandigheden potentiële donateurs nopen tot voorzichtigheid. Op overige baten viel de opbrengst van enkele private fondsen tegen.

Acties van derden Er werd € 84.446 ontvangen onder de budgetlijn acties van derden. Het Oxfam Novib GROW fonds is conform budget afgesloten en afgerekend. ActionAid International stelde geld beschikbaar voor het ontwikkelen van ons relatie management wat op termijn moet leiden tot een volwaardig bijzondere giften programma.

PAGINA 56 FINANCIËLE TOELICHTING

Subsidies van overheden De subsidies overheden zijn beduidend lager dan verwacht. Het leeuwendeel van deze budgetlijn komt uit het Fair, Green and Global (FGG) MFS2-programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. We zijn met dit programma gestart in 2011 en zullen het eind 2015 voltooien. De FGG-alliantie bestaat naast ActionAid uit de partners Both ENDS (penvoerder), Milieudefensie, SOMO, Transnational Institute (TNI) en Schone Kleren Campagne. Het EU programma We Won’t Accept Hunger werd voortgezet in 2013. De EU-bijdrage (€ 30.277) viel iets lager uit dan begroot (€ 35.404). Dit programma wordt in een consortium met een aantal organisaties in Europa uitgevoerd onder penvoerderschap van ActionAid Italy. We hadden minder geluk met onze aanvraag aan de EU in het kader van de European Instrument for Democracy and Human Rights (EIDHR) – die aanvraag werd afgewezen. De EU subsidie uit de programmalijn Non-State Actors voor het Model Mining Legislation Programma samen met het IANRA netwerk (International Alliance on Natural Resources in Africa) bedroeg in 2013 € 275.182. De helft minder dan begroot omdat door langdurige contractonderhandelingen het programma pas in juli 2013 kon starten in plaats van in januari. We hadden voorzien in 2013 een aanvraag aan SIDA (Zweedse overheid) gehonoreerd te krijgen. Helaas is dit niet gelukt.

Rente baten Op het saldo van twee ASN spaarrekeningen werd € 5.389 aan rente ontvangen. Het koersverlies op valutaverschillen bedroeg € 6.144.

Overige baten Het bedrag van € 4.898 is het saldo van een aantal overige baten en lasten.

De lasten Toerekeninggrondslagen In de tabel ‘Toelichting lastenverdeling’ op pagina 34 is te zien hoe de kostencategorieën zijn verdeeld over de doelstellingen, de kosten van fondsenwerving en beheer en administratie. Een aantal opmerkingen verduidelijken de tabel: • Subsidies en bijdragen zijn aan derden verstrekte subsidies; • De eigen activiteiten van ActionAid betreffen activiteiten door ActionAid zelf geïnitieerd en uitgevoerd zoals campagnes, communicatie, voorlichting en fondsenwerving, maar ook op het terrein van zuidelijke programma’s; • Kosten Beheer en Administratie zijn volgens de VFI richtlijn Aanbeveling toepassing Richtlijn 650 voor kosten Beheer en Administratie van januari 2008 bepaald; • De lastenverdeling wordt sinds 2012 verdeeld op basis van de urenregistratie op de doelstellingen, de fondsenwerving en de ondersteunende activiteiten.


Besteed aan doelstellingen In 2013 hebben we € 2.130.935, oftewel 85,23% van het totaal aan baten besteed aan de doelstellingen Campagnes, Communicatie en Programma’s in Zuidelijk Afrika.

Kosten werving baten De kosten van de eigen fondsenwerving komen uit op € 200.476. We blijven hiermee opnieuw binnen de CBF-norm van 25%. Het gemiddelde percentage over de laatste drie jaren bedraagt 24,83%. De kosten zijn vrijwel conform de begroting.

Kosten Beheer en Administratie Met 5,65% (vergelijk 2012: 5,53%) waren de kosten Beheer en Administratie van € 145.252 (2012: € 142.077) weer behoorlijk lager dan ActionAid’s eigen norm van maximaal 10% van totale kosten. De kosten zijn dus bijna gelijk aan 2012.

Resultaat Het resultaatbedrag van -€ 72.307 komt ten laste van de continuïteitsreserve. Daarmee neemt onze continuïteitsreserve eind 2013 af tot € 92.911. Ons beleid ten aanzien van de reserves van de organisatie volgt de Richtlijn Reserves Goede Doelen van de Vereniging van Fondsenwervende instellingen (VFI), waarvan wij lid zijn. Het Centraal Bureau Fondsenwering (CBF) heeft deze richtlijn overgenomen. Gegeven het feit dat wij in grote mate afhankelijk zijn van institutionele fondsen is het beleid erop gericht om een reserve van 30% van de jaarlijkse operationele kosten aan te houden. Operationele kosten zijn in dit verband gedefinieerd als salarissen, pensioenen en sociale lasten, huisvestingen servicekosten en andere algemene kosten. Binnen het bestuur wordt deze norm besproken in het licht van het feit dat we nu formeel deel uitmaken van een krachtige federatie, die al in de afgelopen jaren heeft bewezen ons financieel te ondersteunen in moeilijker tijden. Bestuur en management zijn zich ervan bewust dat de reserves zich op een laag niveau bevinden. Dit baart ons zorgen en heeft daarom onze volle aandacht. Al in 2011 is met AAI een vijfjarenbegroting gemaakt waarin is gekozen voor behoud van programmakwaliteit in combinatie met uitbreiden en diversifiëren van de fondsenwerving. We wisten toen al dat in 2012 en 2013 de reserves danig zouden worden aangesproken. Het resultaat in 2012 was beter dan begroot, dat van 2013 niet. Per saldo (over beide jaren) worden de reserves daarmee niet zwaarder belast dan was voorzien. Conform de planning met AAI is voor 2014 een bedrag van € 219.000 toegezegd.

PAGINA 58 FINANCIËLE TOELICHTING

Overige informatie Alle bestuurders zijn onbezoldigde vrijwilligers. Het bestuur stelt het salaris van de directeur vast. Dit bedroeg in 2013: € 85.578 (2012: 84.576). We voldoen hiermee aan de publicatieplicht van de Wet Normering Topinkomens (WNT), zie ook de tabel op blz. 70. Voorts volgt ActionAid het Advies Regeling beloning directeuren van goede doelen (VFI, 2011). De adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging vond plaats door de Financiën en Audit Commissie van ActionAid en leidde tot een zogenaamde BDS score van 370 met een maximum jaarinkomen van € 88.094 in 2013. De daadwerkelijke beloning van de directeur bleef daarmee onder de norm. Er werden in 2013 geen leningen noch voorschotten verstrekt aan bestuur en directeur.

Toekomstige ontwikkelingen Onze relatie met ActionAid International biedt ons niet alleen een uitstekend platform van kennis, ervaring en een stevige verankering in Afrika, maar ook een financiële steun in de rug wanneer dat nodig is. Met succes hebben we voor 2014 wederom een subsidie aangevraagd en verkregen van ruim € 219.000 om onze private fondsenwerving te intensiveren maar ook te diversifiëren. In het bijzonder zal de samenwerking met bedrijven, fondsen en trouwe donateurs worden uitgebreid en gewerkt worden aan effectieve partnerships en bijzondere giften programma. In 2015 hopen zetten wij vol in om op eigen kracht weer geleidelijk onze reserves op te bouwen. Wij voorzien dat we in 2014 met een positief resultaat zullen eindigen. De forse fondsenwervende inspanning van eind 2013, voortgezet in de eerste maanden van 2014, zal leiden tot een hoge bate uit eigen fondsenwerving. Het betreft hier namelijk maandelijkse bijdragen op incassobasis die voor praktisch de volle twaalf maanden zullen meetellen in de jaarrekening. Ook aan de lastenzijde is een aanzienlijke besparing tot stand gekomen in de huisvesting. We betalen meer dan de helft minder in vergelijking met 2013, een besparing van circa € 50.000. In 2013 zijn we begonnen met het identificeren van nieuwe samenwerkings partners zowel binnen ons donateurenbestand als daarbuiten. Zo hebben we de sociale netwerken van bestuur en management in kaart gebracht en zijn we druk doende om maatschappelijk verantwoorde bedrijven te zoeken die bij ons passen. In 2012 hadden we de basis gelegd voor online fondsenwerving met de bouw van een nieuwe website en donatiepagina’s. In 2013 hebben we vol ingezet op social media en met Twitter en Facebook geïnteresseerde communities gebouwd. We zullen daarmee in 2014 verder gaan en trachten een grote toestroom van betrokkenen naar onze website te dirigeren om die vervolgens te converteren naar donoren. Voorts blijven we aandacht schenken aan een optimale integratie van campagnes, communicatie en fondsenwerving. Maar ook op institutioneel gebied willen we ons manifesteren. Eind 2013 is het contract getekend met het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor het vierjaren mensenrechtenprogramma Upholding Human Rights; Bridging the gender – environment divide. Dit is een samenwerking met collega-organisatie Both ENDS en het beschikbare budget van € 2mln wordt gelijkelijk verdeeld. Een voorstel aan NWO-ARF betreffende een tweejarig onderzoek tezamen met de Universiteit van Utrecht en ActionAid Mozambique ligt op dit moment op tafel bij NWO voor goedkeuring. Eind 2015 loopt het MFS-II programma van de FGG alliantie af. De


alliantieleden willen zich graag kwalificeren voor een post-2015 Strategic Partnership met het Ministerie. Een actieve lobby daartoe is al gestart in 2013 evenals het zorgvuldig bouwen van een presentatie aan het Ministerie waarbij het uitstekende track record van FGG een grote rol zal spelen. ActionAid is voorts van plan om in 2014 te voldoen aan transparantie-criteria van IATI om onze positie ten aanzien van de Strategic Partnerships verder te versterken. De eerste tekenen van herstel van de Nederlandse economie worden nu zichtbaar en dat stemt ons hoopvol. Wanneer het consumentenvertrouwen toeneemt mag er ook meer rendement worden verwacht van fondsenwervende inspanningen. Bestuur en management hebben voorts vertrouwen in de ingezette initiatieven op het gebied van private en institutionele fondsenwerving. De niet aflatende loyaliteit van ActionAid International is natuurlijk in alle scenario’s een forse steun in de rug!

© Savann Oeurm/ActionAid


Hoofdstuk 7: Jaarrekening 2013 BALANS (in euro’s)

31 december 2013

31 december 2012

ACTIVA Materiele vaste activa 97.528 Vorderingen 615.695 Liquide middelen 264.847 Totaal

47.509 1.032.197 160.479

880.542

1.192.676

978.070

1.240.185

PASSIVA Reserves en fondsen reserves - continuïteitsreserve 92.911 165.218 92.911 165.218 Schulden Langlopende schulden: 9.935 Kortlopende schulden - vooruitontvangen subsidiegelden 161.026 - projectverplichtingen kort 475.641 - te betalen bedragen 238.557 Totaal

14.614

199.121 466.242 394.990

885.159

1.074.967

978.070

1.240.185

PAGINA 62 JAARREKENING 2013

STAAT VAN BATEN EN LASTEN (in euro’s)

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Werkelijk 2012

BATEN - baten uit eigen fondswerving: - baten uit acties van derden - subsidies van overheden - baten uit beleggingen - overige baten

806.604 84.446 1.605.145 -755 4.898

978.285 76.000 2.323.092 15.000 4.000

783.788 70.167 1.636.785 9.489 5.197

Totaal baten 2.500.338 3.396.377 2.505.426 LASTEN Besteed aan doelstellingen - Campagne, advocacy & onderzoek 517.385 698.916 505.732 - Communicatie & voorlichting 479.213 474.546 410.199 - Programmasteun Zuidelijke partners 1.134.337 1.872.194 1.278.534

2.130.935

3.045.656

2.194.465

Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving - Kosten acties derden - Kosten verkrijging subsidies overheden

200.476 10.872 85.110

203.727 21.731 40.358

194.212 6.956 30.419

296.458

265.816

231.587

Beheer en administratie - Kosten beheer en administratie 145.252

129.105 142.077

Totaal lasten 2.572.645 3.440.576 2.568.129 Resultaat -72.307 -44.199 -62.703 Toevoeging/Onttrekking aan: - continuïteitsreserve -72.307 -44.199 -62.703 -72.307 -44.199 -62.703


Kasstroomoverzicht (volgens de indirecte methode) (in euro’s)

2013

2012

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat -72.307 afschrijvingen -143.712

-62.703 13.967

-216.019

-48.736

Veranderingen in werkkapitaal: handelsvorderingen 416.502 -421.617 handelscrediteuren -185.129 -472.895 231.374 Kasstroom uit operationele activiteiten 15.355 Kasstroom uit investeringsactiviteiten investeringen materiele vaste activa -65.015 -26.133 desinvesteringen materiele vaste activa 158.708 - Kasstroom uit investeringsactiviteiten 93.693 Kasstroom uit financieringsactiviteiten aflossing langlopende schulden -4.679 -4.496 Kasstroom uit financieringsactiviteiten -4.679 Netto kasstroom 104.369 toe-/afname geldmiddelen 104.369

-894.512 -943.248

-26.133

-4.496 -973.877 -973.877


Waarderingsgrondslagen Algemeen De jaarrekening is opgesteld volgens de Richtlijn 650 voor Fondsenwervende instellingen (aangepast 2011). Principes voor de waardebepaling en presentatie van activa en passiva Materiële vaste activa • De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschafwaarde verminderd met de lineaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijnen bedragen voor Inventaris, inrichting en apparatuur 5 jaar. Vorderingen • De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde; • Vorderingen voor goedgekeurde projecten zijn gebaseerd op overeenkomsten met derde partijen en overeengekomen waarden. Schulden • Schulden zijn weergegeven tegen de waarde op moment van ontstaan tenzij anders aangegeven; • Projectverplichtingen zijn alle subsidieverplichtingen aan de goedgekeurde, gecontracteerde projecten; • Nieuwe projectverplichtingen worden genomen in het jaar waarin de verplichting definitief wordt. Overige activa en passiva • Deze zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Principes voor de bepaling en het presenteren van baten en lasten Resultaatsbepaling • Rekening houdend met de waarderingsgrondslagen wordt het resultaat bepaald als het verschil tussen de opbrengsten en uitgaven toegewezen aan het betreffende jaar; • Tenzij anders vermeld worden de baten en lasten verantwoord in het jaar waarop ze betrekking hebben; • De baten uit eigen fondswerving worden verantwoord in het jaar van ontvangst; • Baten uit nalatenschap worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Uitgekeerde voorschotten worden genomen als baten in het jaar van ontvangst; • Subsidies voor projecten worden verantwoord op basis van goedgekeurde projecten; • Inkomen in natura wordt gewaardeerd tegen de geschatte marktwaarde in Nederland. Kosten van beheer en administratie • Kosten van beheer en administratie vertegenwoordigen uitgaven voor interne beheer- en administratiekosten die niet toegerekend kunnen worden aan de doelstellingen van de organisatie of de kosten voor de werving van de baten.


TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA Materiele vaste activa Inrichting Inventaris Apparatuur Totaal Totaal (in euro’s) 2013 2012 Aanschafwaarde per 1-1 100.927 31.263 Desinvesteringen 87.444 4.061 Investeringen in 2013 27.092 - 40.575 27.202

159.217 291.407 67.203 158.708 37.923 65.015 129.937 197.714

265.274 26.133

Afschrijvingen voorgaande jaren Afschrijvingen desinvesteringen Afschrijvingen 2013

243.898 -158.096 14.384

229.931 13.967

97.528

47.509

Boekwaarde per 31 december

100.927 -87.444 436

15.505 -4.061 -

127.466 -66.591 13.948

26.656

15.758

55.114

291.407

Met de verhuizing naar het nieuwe kantoor aan de stadhouderskade is veel van de inventaris die niet mee kon verhuizen gedesinvesteerd. Tevens zijn er in het nieuwe pand een aantal investeringen gedaan en is er overgegaan tot de aanschaf van een nieuwe database voor relatiemanagement. ActionAid bezit een aantal kunstwerken die geruime tijd geleden zijn aangeschaft, maar waar niet op wordt afgeschreven. Ze vertegen woordigen een waarde van € 15.758.

(in euro’s)

31 december 2013

Vorderingen Subsidies 400.567 Debiteuren ActionAid 128.163 Debiteuren 26.265 Nog te ontvangen interest 5.069 Voorschotten 1.922 Overige vorderingen 43.651 Depotbedragen 330 Vooruitbetaalde kosten 9.728 615.695

31 december 2012

481.669 466.681 33.971 13.258 5.435 1.660 29.523 1.032.197

Liquide middelen Spaarrekeningen 222.716 70.376 Kas en banken 42.131 90.103 264.847 160.479


De nog te ontvangen subsidies betreffen die van het Ministerie van Buitenlandse Zaken ten behoeve van het MFS-programma (€ 376.884) en kleinere bedragen van EU-subsidies van ActionAid Italië t.b.v. het EU WWAH Project en van ActionAid Brazilië t.b.v. het eind 2012 afgesloten IFSN-project. De debiteuren ActionAid betreffen het beschikbare gedeelte van de gezamenlijke rekening courant van ActionAid International (de zgn. Intercompany Account), inclusief een saldo voor fondsenwerving. De spaarrekeningen hebben geen opnamebepalingen, uitgezonderd een bankgarantie van € 24.199,73 voor ‘NSI kantoren bv’, eigenaar van het Y-Tech gebouw. Deze bankgarantie is per 30 januari 2014 opgeheven. Ultimo 2012 was de rente 1,5%.

PASSIVA (in euro’s) Totaal Totaal Reserves en fondsen 2013 2012 Continuïteitsreserve Stand per 1 januari

165.218

Toegevoegd/onttrokken -72.307 Stand per 31 december 92.911 31 december (in euro’s) 2013

227.921 -62.703 165.218

31 december 2012

Schulden op lange termijn Annuïteitenlening NSI 14.614 19.110 Aflossingsverplichting komend boekjaar -4.679 -4.496 Stand per 31 december 9.935 14.614

De overeengekomen annuïteitenlening met de verhuurder van onze oude locatie, Nieuwe Steen Investments vertegenwoordigt een waarde van € 14,614 per ultimo 2013. De aflossing plus rente van 4% wordt per kwartaal betaald. De termijn van de lening is 8 jaar tot en met 31 december 2016.


(in euro’s)

31 december 2012

31 december 2011

op korte termijn Vooruitontvangen bedragen vooruitontvangen subsidies - ActionAid International - ActionAid Denemarken - Oxfam Novib GROW - EU NSA IANRA projectverplichtingen kort - contractuele verplichtingen projecten donoren Te betalen bedragen: - Crediteuren ActionAid - Crediteuren - belastingen - terug te betalen subsidie CORDAID - vakantiegeld - vakantiedagen - accountant - aflossingsverplichting lening NSI - overige

150.630 10.000 - 395

177.739 21.382 -

161.026

199.121

475.641

466.242

11.774 101.787 40.634 - 27.040 27.221 19.090 4.679 6.332

140.530 12.914 41.651 88.608 23.717 23.052 20.860 4.496 39.162

238.557

394.990

875.224

1.060.353

De projectverplichtingen bestaan uit verplichtingen betreffende het MFS Fair, Green & Global programma (€ 349.557), en het in 2013 gestarte EU NSA IANRA programma voor € 122.567 en nog een paar kleine projecten. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen In maart 2012 ging een nieuw leasecontract in met Ricoh Nederland voor de huur van twee fotokopieerapparaten voor € 507 per maand (incl. BTW, excl. jaarlijkse indexering). De looptijd is 60 maanden. Per 1 januari 2014 is ActionAid verhuisd naar de Stadhouderskade 60 te Amsterdam. De tweede etage wordt gehuurd van Plan Nederland. De huur is aangegaan voor een periode van 9 jaar. Tussentijds opzeggen is mogelijk met een opzegtermijn van een jaar. De jaarhuur bedraagt € 50.000 incl. servicekosten en BTW exclusief indexering.


TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN (in euro’s)

Werkelijk 2013

BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Mailingacties 69.678 Contributies, donaties, giften en schenkingen 468.984 Donaties in natura 19.397 Nalatenschappen 1.500 Overige baten 247.045 Totaal baten uit eigen fondsenwerving 806.604

Begroting 2013

Werkelijk 2012

104.200 505.685 10.000 10.000 348.400

81.309 404.786 33.464 44.000 220.229

978.285

783.788

Baten uit acties van derden ActionAid International 63.064 - Cordaid - - Oxfam-Novib 21.382 37.500 Overigen - 38.500

19.060 23.849 26.118 1.140

Totaal baten uit acties van derden

76.000

70.167

1.226.309 - 35.404 581.625 - 153.973 325.781

1.267.076 289.299 74.531 5.879 -

2.323.092

1.636.785

- -

13.670 -4.181

-

9.489

84.446

Subsidies van overheden Buitenlandse Zaken MFS2 1.299.686 PSO - Europese Unie WWAH 30.277 Europese Unie NSA IANRA 275.182 Europese Unie IFSN - Europese Unie - Overigen(o.a. SIDA, other governments) - Totaal subsidies van overheden 1.605.145 Baten uit beleggingen Dividend, rente 5.389 Ongerealiseerd koersresultaat -6.144 Totaal baten uit beleggingen -755


LASTEN De tabel op de volgende bladzijde laat de kostenverdeling per uitgavencategorie en per doelbesteding zien. Principes van toedeling In hoofdstuk 6 ‘De Lasten’ is ingegaan op de toerekeningsgrondslagen van de kosten. De tabel ‘Toelichting lastenverdeling’ toont het overzicht van de directe kosten en van de toegerekende kosten op basis van de gewerkte uren, verdeeld over de uitgavencategorieën. Subsidies, bijdragen en eigen Activiteiten Aan de categorieën Subsidies, bijdragen en Eigen activiteiten heeft ActionAid in totaal € 1.473.389 uitgegeven. Dit is als volgt verdeeld over de verschillende programma’s: € Fair Green en Global MFS2 Programma 901.049 EU WWAH project 13.064 Oxfam Novib GROW Fund 17.680 EU NSA IANRA 233.707 ActionAid NL Fonds 305.281 Overige 2.608 Totaal 1.473.389 De realisatie bleef achter bij de begrote uitgaven (€ 2.312.678), wat voornamelijk samenhing met het feit dat een aantal projecten niet doorging omdat enkele begrote bijdragen in de categorie ‘Acties Derden’ en een EU-subsidie niet werden toegekend. Daarnaast startte het EU NSA IANRA programma een half jaar later dan gepland. De overige gerealiseerde projecten verliepen ongeveer als begroot. Organisatiekosten Over de hele linie waren de kosten van de eigen organisatie van ActionAid lager dan wel ongeveer gelijk aan de begroting. Alleen de diverse personeelskosten, met name de waardering van de vakantiedagen per 31 december zorgt voor een overschrijding. Het aantal fte in 2013 bedraagt 15,22 (in 2012: 14,42). Maar dit is inclusief ruim 0,4 fte zwangerschapsvervanging. Voor 2013 was 15,74 begroot. De huisvestingskosten vielen iets lager uit dan begroot, maar hoger dan in 2012 door de geplande verhuiskosten. De kantoor- en algemene kosten lagen op hetzelfde niveau als begroot. Voor automatisering werd meer uitgegeven vanwege de implementatie van nieuwe database. Voor accountantskosten minder.


Overige informatie Uitgaven van het bestuur (in de post ‘kantoor- en algemene kosten’) betreffen de kosten van bijeenkomsten en representatie. Alle bestuurders zijn onbezoldigde vrijwilligers. Het bestuur stelt het salaris van de directeur vast. Dit bedroeg in 2013: € 85.578 (2012: 84.576). We voldoen hiermee aan de publicatieplicht van de Wet Normering Topinkomens (WNT). Voorts volgt ActionAid het Advies Regeling beloning directeuren van goede doelen (VFI, 2011). De adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging vond plaats door de Financiën en Audit commissie van ActionAid en leidde tot een zogenaamde BDS score van 370 met een maximum jaarinkomen van € 88.094 in 2013. De daadwerkelijke beloning van de directeur bleef daarmee onder de norm. Er werden in 2013 leningen noch voorschotten verstrekt aan bestuur en directeur.

Naam R. van den Hurk Functie Directeur Dienstverband Aard (looptijd) onbepaald uren 36 part-time percentage 100 periode 1/1-31/12 Bezoldiging (EUR) Jaarinkomen bruto loon/salaris 76.572 vakantiegeld 6.116 eindejaarsuitkering 2.890 Totaal 85.578 SV lasten (wg deel) Belastbare vergoedingen/bijtellingen Pensioenlasten (wg deel) Totaal bezoldiging 2013 Totaal bezoldiging 2012

9.467 65 8.263 103.374 102.020

Campagne, Advocacy & Onderzoek

Com. Prog. & Voor- steun Zuid. lichting partners

Eigen Fondsen -werving

Acties OverheidsDerden subsidies

1.260.577 1.052.100 820.630 38.425 144.673 104.171 20.000 3.440.576

994.051 479.338 805.914 38.522 132.321 107.505 14.996 2.572.647

2.568.129

1.068.037 462.233 734.657 31.835 120.185 137.215 13.967

Percentage op basis aantal uren 28,54% 25,45% 20,72% 5,95% 1,06% 8,30% 9,97% 100,00% tbv verdeling overhead

Subsidies en bijdragen 183.338 - 810.713 - - - - Eigen activiteiten 33.703 206.273 100.843 138.519 - - - Salarissen, pensioenen en sociale lasten 221.962 198.424 166.182 45.355 8.081 63.264 102.646 Overige personeelskosten 10.995 14.072 4.552 2.814 334 2.614 3.141 Huisvestingskosten 37.841 33.033 28.635 7.722 1.376 10.771 12.942 Kantoor- en algemene kosten 25.266 23.594 20.305 5.174 922 7.216 25.027 Afschrijving 4.280 3.817 3.107 892 159 1.245 1.496 Totaal 517.385 479.213 1.134.337 200.476 10.872 85.110 145.252

Lasten

Toelichting lastenverdeling (in euro’s) Bestemming Doelstelling Doelstelling Doelstelling Werving Beheer en Totaal Begroot Totaal Baten Administratie 2013 2013 2012



Onderstaand overzicht sluit aan op de tabel ‘Toelichting lastenverdeling’. LASTEN (in euro’s)

Werkelijk 2013

Begroting 2013

Salarissen, pensioenen en sociale lasten Bruto salarissen Sociale lasten Pensioenpremie

674.072 99.474 32.368

698.408 94.285 27.936

607.194 99.405 28.058

805.914

820.630

734.657

Overige personeelskosten Interimkosten Uitzendkrachten e.d. Werving personeel Woon-werkverkeer Diverse personeelskosten

7.426 - 2.057 12.487 16.552

3.150 2.100 2.000 10.000 11.175

1.470 1.898 2.125 10.950 15.392

38.522

28.425

31.835

Huisvestingskosten Huur incl. servicekosten 104.191 108.343 Verhuiskosten 17.065 25.000 Schoonmaakkosten 9.973 9.330 Diverse huisvestingskosten 1.092 2.000

108.223 9.850 2.112

132.321

144.673

120.185

Kantoor- en algemene kosten Automatisering Advieskosten Alg. reis- en verblijfskosten Accountantskosten Verzekeringen Bestuurskosten Bureaukosten

16.095 2.016 7.397 13.142 6.796 3.184 58.875

11.086 2.625 10.000 21.315 5.665 4.200 59.280

17.911 1.288 3.597 19.802 5.411 11.442 77.764

107.505

114.171

137.215

Afschrijving Afschrijvingen 14.384 20.000 Boekverlies vaste activa 612 - Subsidies en bijdragen

Werkelijk 2012

13.967 -

14.996

20.000

13.967

994.051

1.260.577

1.068.037

Eigen activiteiten

994.051

1.260.577

1.068.037

479.338

1.052.100

462.233

479.338

1.052.100

462.233

TOTALE KOSTEN

2.572.647

3.440.576

2.568.129


Kengetallen Werkelijk Begroting Werkelijk (in euro’s) 2013 2013 2012 Bestedingen aan de doelstellingen 2.130.935 3.045.656 2.194.465 Totaal Baten 2.500.338 3.396.377 2.505.426 Bestedingen als percentage van totaal van de baten 85,23% 89,67% 87,59% Bestedingen aan de doelstellingen 2.130.935 3.045.656 2.194.465 Totaal van de lasten 2.572.645 3.440.576 2.568.129 Bestedingen als percentage van Totaal van de lasten 82,83% 88,52% 85,45% Kosten werving eigen fondsenwerving 200.476 203.727 194.212 baten uit eigen fondswerving: 806.604 978.285 783.788 kosten in percentage van baten eigen fondsenwerving 24,85% 20,82% 24,78% Kosten beheer en administratie 145.252 129.105 142.077 Totaal lasten 2.572.645 3.440.576 2.568.129 kosten in percentage van het totaal aan lasten 5,65% 3,75% 5,53%

ActionAid heeft zichzelf een norm gesteld van max. 10% voor de kosten van beheer & administratie. Dit doel is ruimschoots gerealiseerd, evenals in 2012.


Baten 2013 e 2.500.338 0%

4% Subsidies van overheden Baten uit eigen fondswerving Overig

64% 32%

Baten uit acties van derden

Lasten 2013 e 2.572.645

8%

4% 6% Programmasteun Zuidelijke partners Campagne, advocacy & onderzoek Communicatie & voorlichting

16%

44%

Kosten eigen fondswerving Kosten acties derden en overheidssubsidies

20%

Beheer en administratie


BEGROTING 2014 Begroting Werkelijk Begroting (in euro’s) 2014 2013 2013 BATEN - baten uit eigen fondswerving: - baten uit acties van derden - subsidies van overheden - baten uit beleggingen - overige baten

966.770 231.050 1.688.984 15.000 4.000

806.604 84.446 1.605.145 -755 4.898

978.285 76.000 2.323.092 15.000 4.000

Totaal baten 2.905.804 2.500.338 LASTEN Besteed aan doelstellingen - Campagne, advocacy & onderzoek 690.065 517.385 - Communicatie & voorlichting 469.650 479.213 - Programmasteun Zuidelijke partners 1.213.212 1.134.337

3.396.377

2.372.927 2.130.935 Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving 198.804 200.476 - Kosten acties derden 17.765 10.872 - Kosten verkrijging subsidies overheden 98.109 85.110

3.045.656

314.677 296.458 Beheer en administratie - Kosten beheer en administratie 119.175 145.252 Totaal lasten 2.806.779 2.572.645 Resultaat 99.025 -72.307 Toevoeging/Onttrekking aan: - continuïteitsreserve 99.025 -72.307 99.025 -72.307

265.816

698.916 474.546 1.872.194

203.727 21.731 40.358

129.105 3.440.576 -44.199

-44.199 -44.199



© Nana Kofi Acqua/ActionAid

www.actionaid.nl twitter.com/ActionAid_NL

Postbus 10707 1001 ES Amsterdam Tel: 020 520 62 10 IBAN: NL13INGB0000026655 www.actionaid.nl

www.facebook.com/ActionAidNederland www.youtube.com/ActionAidNL

Jaarverslag 2013 Toolkit voor core-ambassadors

Recommend Documents