Jaarprogramma. Projecten. Lenen. Overig

Jaarprogramma 2014 - 2015

Binnenlessen

Buitenlessen

Jaarprogramma Ook dit jaar is er een jaarprogramma met een divers aanbod om natuuren milieueducatie interessant, spannend en leuk te maken. Dit aanbod bestaat uit binnen- en buitenlessen, projecten, dieren en materialen om te lenen.

Locaties De hoofdvestiging is stadsboerderij Presikhaaf. Andere vestigingen zijn stadsboerderij De Korenmaat en het leslokaal in bezoekerscentrum Sonsbeek.

Leeswijzer Dit jaarprogramma heeft een indeling, waardoor het zoeken en vinden eenvoudig is. Allereerst is er de basisindeling in buitenlessen, binnenlessen, projecten en lenen, die ook op de tabbladen staat. Achterin staat een index om op trefwoord te zoeken.

Stadsboerderij Presikhaaf Ruitenberglaan 4 6826 CC Arnhem 026 377 5464

Wie, waar en wanneer is per les in een tabel terug te vinden.

1

2

3

4

Locatie Periode Uitvoerende

Lenen

Projecten

Ontwikkelingsgebied NA = Natuurcentrum Arnhem

5

6

7

8

Schoolomgeving September, oktober Medewerker NA of leerkracht Besef

Overig

Bezoek en volgen van lessen: Parkeerplaats Marius van Beeklaan 5. Te bereiken via Groningensingel. Leslokaal bezoekerscentrum Sonsbeek Zijpendaalseweg 24a 6814 CL Arnhem

Inschrijven Inschrijven en reserveren gaat online, via de digitale NMEGids. Achterin dit jaarprogramma staat een uitleg hoe je eenvoudig al je wensen en voorkeuren aangeeft. Door het grote aantal aanvragen kunnen niet alle wensen worden toegewezen. Uiterlijk vier weken van tevoren volgt een bevestiging. Over Natuurcentrum Arnhem Natuurcentrum Arnhem ontwikkelt en stimuleert natuuren milieueducatie. Beleving, genieten en bezig zijn met natuur en leefomgeving staan centraal. Uiteraard zijn ook kennis, inzicht en waardering voor de natuur van belang. Vanuit een positieve beleving ontstaat belangstelling voor natuur en duurzaamheid. De werkterreinen zijn het onderwijs, schooltuinen, buitenschoolse educatie, de stadsboerderijen, de heemtuin en de stadsparken. Hierbij is er goede samenwerking met zeer diverse partners als Sonsbeek en de Arnhemse hogescholen. De medewerkers van Natuurcentrum Arnhem hopen je in het nieuwe schooljaar van dienst te zijn bij je natuuren milieueducatie.

2

Stadsboerderij De Korenmaat Ophalen dieren en materialen: Huissensedijk 30a 6836 AA Arnhem 026 377 5464

Natuurcentrum Arnhem www.natuurcentrumarnhem.nl [email protected] 026 377 5464

Lekker met de klas naar buiten. Rondom de school, in één van de mooie Arnhemse parken of gewoon bij het natuurcentrum. Van insecten tot waterdieren en van bomen tot bloemen. Naast lessen leuke puzzeltochten.

Het hele jaar door lessen in de leslokalen van stadsboerderij Presikhaaf, stadsboerderij De Korenmaat en bezoekerscentrum Sonsbeek. Keuze uit onderwerpen als waterdieren, de boerderij en huisdieren.

Binnenlessen

Binnenlessen Pagina 9

Buitenlessen

Buitenlessen Pagina 5

Projecten Pagina 11 Projecten

Projecten van een week tot meerdere jaren. Van ‘bomen? boeien!’ tot warme truiendag, materiaalzendingen en tuinieren bij school.

Lenen Pagina 14 Lenen

Van alles te leen. Van leskisten met complete lessen tot dieren. Alles om een top les te geven.

Overig Pagina 24 Overig

Meer informatie over naschoolse activiteiten, aanbod van partners, ontwikkelingsgebieden, duurzaamheid en techniek. Daarnaast een handleiding voor het online reserveren en boeken.

3

4

Overig

Lenen

Projecten

Binnenlessen

Buitenlessen

Buitenlessen

Scharrelen bij school

1

2

3

4


5

6

7

8


Ontwikkelingsgebied

Bij elke school staan verschillende planten. Grassen, andere kruidachtigen, struiken en bomen. Door zoeken, verzamelen, plakken, vergelijken en natekenen maken kinderen kennis met deze verschillende planten.

1

2

3

4


5

6

7

8


Ontwikkelingsgebied

Schoolsafari

Rond elke school zijn dieren te vinden. Soms makkelijk te zien, zoals vogels. Soms verstopt tussen blaadjes en onder stenen. In deze les gaan de kinderen met zoekkaarten, vergrootglazen en verrekijkers op safari. Welke dieren zullen ze vinden?

1

2

3

4

6

7

8

Schoolomgeving September, oktober Medewerker NA Besef

Beestjes in het water

Na een korte instructie gaan de kinderen in groepjes naar buiten. Met een schepnet waterdiertjes vangen en ze daarna bekijken met behulp van een werkblad.

1

2

3

4

Locatie Periode Uitvoerende Deze les speelt zich af in Park Sonsbeek. De leerlingen voeren in kleine groepjes opdrachten uit rondom het thema water. Aan de orde komen onder andere waterdiertjes, watervogels, waterval en stroming. Het is nodig dat per vijf leerlingen een begeleider aanwezig is. Dit voor begeleiding van de opdrachten en de veiligheid.

1

2

3

5

6

7

Park Sonsbeek September, oktober Medewerker NA Besef

8

7

8

Ontwikkelingsgebied

Bomen

De les start met een korte inleiding in de klas. Daarna kiezen de kinderen in tweetallen een boom om te onderzoeken. Ze kijken naar hoogte, dikte, bladeren en naar de dieren die in de boom leven.

1

2

3

Locatie Periode Uitvoerende Ontwikkelingsgebied

4

5

6

7


8

Overig


4

6


Lenen

Water in het park

5

Projecten


5

Binnenlessen

De les start met een korte inleiding in de klas. Buiten gaan de kinderen op een speelse manier aan de slag met allerlei onderwerpen uit de schoolomgeving. Voor deze les zijn voldoende begeleiders nodig, bijvoorbeeld stagiairs of ouders. Elke begeleider neemt een groepje mee en geeft de kinderen mondeling de opdrachten door.

Planten rondom de school

Buitenlessen

De lessen duren vijf kwartier, tenzij anders aangegeven. Ze beginnen standaard om 9.00 uur, 10.45 uur en 13.30 uur. Op basis van de inschrijvingen maken medewerkers van het natuurcentrum een indeling, waarbij zoveel mogelijk met wensen rekening gehouden wordt. Sommige lessen zijn ook zelf te geven op een moment dat het uitkomt. Het lesmateriaal wordt dan opgestuurd.

5

Buitenlessen

Onze parken in de herfst

In de herfst ondergaat de natuur opvallende veranderingen. Die kun je zien, ruiken, horen en zelfs proeven. Met een begeleider van het natuurcentrum gaan de leerlingen op stap in het stadspark. Met werkbladen gaan ze aan de slag met herfstonderwerpen als bladverkleuring, bladval, vruchten, zaden, paddenstoelen en vogels.

1

2

3

4

Projecten

Binnenlessen

Locatie

5

6

7

8

Park Angerenstein, Immerloo, Sonsbeek September, oktober, november Medewerker NA Besef

Periode Uitvoerende Ontwikkelingsgebied

Lenen

1

2

3

4

Locatie

5

6

7

8

Park Angerenstein, Sonsbeek September, oktober, november Medewerker NA Besef

Uitvoerende Ontwikkelingsgebied

Heemtuin Presikhaaf

Tijdens deze excursie maken de leerlingen kennis met de verschillende landschapjes in onze heemtuin. De beheerder maakt eerst met de groep een rondwandeling. Vervolgens gaan de leerlingen in tweetallen aan het werk aan de hand van de werkbladen. De leerkracht bereidt deze excursie in de klas voor door het bespreken van enkele begrippen aan de hand van een lesbrief.

1

2

3

4


5

6

7

8

Heemtuin Presikhaaf September, oktober Medewerker NA Besef

Bloemen en insecten in heemtuin Presikhaaf

In het natuurpark Meinerswijk krijgt de natuur de kans om haar gang te gaan. Soms enigszins beïnvloedt door grazende wilde paarden en koeien. Tijdens deze les doen leerkracht en leerlingen veldwerk onder leiding van een didactisch medewerker van het natuurcentrum. Na een korte inleiding en wandeling gaan de leerlingen met veldwerkmaterialen het terrein in. In verband met de veiligheid zijn extra begeleiders nodig. Het veldwerk duurt een hele ochtend.

1

2

3


Overig

De natuur verspilt geen materialen. Alle bladeren, die van de bomen vallen, worden weer omgezet in voedingsstoffen voor planten en bomen. Daarover gaat deze herfstexcursie. Aan bod komen: bladverkleuring, bladval, schimmels, verteren, bodemdieren en voedselkringloop.

Periode

Veldwerk Meinerswijk

6

Humificatie

4

5

6

7

Meinerswijk September, oktober Medewerker NA Besef

8

In de voorzomer maakt de groep als inleiding een rondleiding met de heemtuinbeheerder. Daarna gaan ze aan de hand van opdrachten aan het werk in de heemtuin. Hierbij zijn ze bezig met diverse bloeiende planten en de insecten die de bloemen bezoeken. De leerkracht bereidt deze excursie vooraf in de klas voor aan de hand van een lesbrief. De leerlingen leren alvast enkele begrippen te hanteren.

1

2

3


Let op!

4

5

6

7

8

Heemtuin Presikhaaf Mei, juni Medewerker NA Besef

Opgave voor de buitenlessen in de herfst heeft al voor de zomer plaatsgevonden. Opgave voor de lessen in mei en juni is nog wel mogelijk. Geef eventuele afmeldingen zo spoedig mogelijk door, zodat andere klassen alsnog kunnen komen.

Buitenlessen (overig) Beide boerderijen bieden puzzeltochten aan om zelf met de leerlingen uit te voeren. De leerkracht ontvangt een handleiding met daarin de antwoorden, achtergrondinformatie en suggesties. De school kopieert zelf voldoende puzzeltochten. Bel van tevoren met het secretariaat om een afspraak te maken wanneer je met de klas wilt komen.

Koninklijke Burgers’ Zoo heeft aantrekkelijke aanbiedingen voor scholen die zich inschrijven via het natuurcentrum. Zij betalen een gereduceerde prijs van € 9,50 per leerling. Per 15 leerlingen mag één begeleider gratis naar binnen. Bezoek bijvoorbeeld Bush, Rimba, Desert of Ocean. Medewerkers van het natuurcentrum hebben werkbladen en puzzeltochten gemaakt om het bezoek aan het park een extra dimensie te geven. Na opgave via de digitale NMEGids wordt de reductiekaart opgestuurd.

Binnenlessen

Beide boerderijen Groep 1,2 Opdrachtenpad met de tractor In de minitractor zitten doosjes met opdrachten en materialen. Daarmee gaan de kinderen in groepjes aan het werk op het erf en in de stallen. Extra assistentie van bijvoorbeeld ouders of stagiairs is nodig. Deze puzzeltocht is een zelf te geven vorm van de les ‘De boerderij en wij’.

Bezoek Burgers’ Zoo

Stadsboerderij Presikhaaf Groep 3,4 Koppen en staarten Groep 5,6 Haren en veren Groep 7,8 Zintuigen

Kijken op de boerderij

De les bestaat uit het maken van eenvoudige werkbladen op het erf, in de weiden en de stallen van een stadsboerderij. Dit is een zelfgeefles. Kies hiervoor zelf een mooie dag in de voorjaarsmaanden. Maak wel van tevoren een afspraak hiervoor. De leerkracht krijgt van tevoren een lesbrief. Op de stadsboerderij staat een kistje met werkbladen klaar.

1

2

3

1

2

3


4

5

6

7

5

6

7

Presikhaaf, Korenmaat Voorjaar Leerkracht Besef

8

Lenen


4

Projecten

Stadsboerderij De Korenmaat Groep 3,4 Dieren op De Korenmaat Groep 5,6 Rondom De Korenmaat Groep 7,8 De boerderij

Buitenlessen

Puzzeltochten

8

Presikhaaf, Korenmaat April, mei, juni Leerkracht Besef

Overig 7

Binnenlessen

Huisdieren

1

2

3

4


5

6

7

8

4

6

7

8

Sonsbeek Januari, februari Medewerker NA Besef

De klas wordt ontvangen door een boederijmedewerker die een korte inleiding geeft. De rest van de les wordt begeleid door de leerkracht zelf. Kinderen gaan in groepjes met een ouder aan het werk. Ze maken kennis met de dieren op de boerderij. De geiten worden geborsteld, de konijnen geaaid en er wordt gekeken of de kip een ei heeft gelegd. Let op: dit is een nieuwe manier van werk bij deze les!

3


4

5

6

7

Presikhaaf Maart, april Medewerker NA Besef, waardering

6

7

8

1

8

2

3

4

5

6

7

8

Sonsbeek Maart, april Medewerker NA Waarnemen, onderzoeken

Waterdieren

Er zijn dieren die hun hele leven in het water leven, dieren die alleen in het water leven tot ze volwassen zijn en dieren die zowel op het land als in het water leven. Om in het water te kunnen leven hebben dieren zich aangepast. In deze les maken kinderen kennis met allerlei waterdieren en hun aanpassingen in bijvoorbeeld voortbeweging, ademhaling en voortplanting.

2

3


4

5

6

Korenmaat Mei, juni Medewerker NA Besef

7

8

Overig

2

5

Presikhaaf Januari, februari Medewerker NA Waarnemen, onderzoeken


1

De boerderij en wij

1

4

Lenen


5

3

Projecten

3

2

Niks mooier dan de natuur die na de winter weer tot leven komt. Welke bloemen bloeien het vroegst? Wat komt er eerst bij een kikkervisje, de voor- of achterpoten? En hoe moeilijk is het nu om een stevig nest te bouwen? Na deze les weten de kinderen de antwoorden op deze vragen.

Pannenkoeken, een lievelingsgerecht voor veel kinderen en heel bekend. Maar wat is er eigenlijk allemaal nodig om een pannenkoek te kunnen bakken? Hoe kom je aan die benodigdheden? En hoe bak je precies een pannenkoek? Deze vragen zullen al kijkend, werkend en vooral bakkend besproken worden. Maar het hoogtepunt is uiteraard het eten van de pannenkoeken zelf. De natuur als ‘leverancier’ van ons voedsel is één van de onderdelen van deze les. Let op: dit thema wordt ook als leskist aangeboden.

2

1


Als de lente komt

Korenmaat Oktober, november Medewerker NA Besef, zorg en verantwoordelijkheid

Alles voor een pannenkoek

1

De leerlingen gaan verschillende vormen van huidbedekking bekijken, voelen en ruiken. Experimenteren met en onderzoeken van die verschillende vormen is een belangrijk onderdeel van deze les. Natuurlijk komt onze eigen huid ook aan bod. Net als uitvindingen om warm en droog te blijven.

Binnenlessen

Veel gezinnen hebben een huisdier. Voor de kinderen zijn dieren een bron van plezier. Maar wat heeft een huisdier allemaal nodig? Wat vindt het dier prettig? In deze les komen kinderen daar achter. Er zijn diverse huisdieren aanwezig, zodat er voldoende geknuffeld kan worden.

Van kippenvel tot winterjas

Buitenlessen

De lessen duren vijf kwartier. Ze beginnen standaard om 9.00 uur, 10.45 uur en 13.30 uur. Op basis van de inschrijvingen maken medewerkers van het natuurcentrum een indeling, waarbij zoveel mogelijk met wensen rekening gehouden wordt.

9

Buitenlessen

Grassen en granen

De leerlingen leren in deze les waar je een gras aan herkent. Ze ontdekken dat ook granen tot de grassen behoren. Grassen en granen zijn voedsel voor mensen van over de hele wereld. Enkele dieren die ook grassen en granen eten, zijn in de les aanwezig. Slotakkoord is het opeten van de zelfgebakken koekjes.

Binnenlessen

1

2

3

4


6

7

8

Kenmerken

Waaraan herken je een schildpad? Of een slang? En een konijn? Is het de vorm of de grootte, is het de kleur of de geur? In enkele verschillende, speelse lesvormen gaan de leerlingen proberen de karakteristieke kenmerken van allerlei levende dieren te benoemen en herkennen.

1

2

3

4

5

6

7

8

Sonsbeek (apr./mei) Presikhaaf (juni) April-juni Medewerker NA Waarnemen, onderzoeken

Periode Uitvoerende Ontwikkelingsgebied

Het water

Een les over de levensgemeenschap van het water. De leerlingen volgen de voedselkringloop waarbij ze verschillende waterdieren en waterplanten in levende lijve bekijken. De les moet worden voorbereid op school aan de hand van werkbladen.

Overig

Lenen

1

10

2

3


4

5

6

Veel diersoorten zijn actief in de schemering of de nacht. Ze hebben speciale aanpassingen aan hun zintuigen om zich in het donker te kunnen oriënteren. De leerlingen maken kennis met verschillende soorten nachtdieren en hun levenswijze. Ze ervaren ook zelf hoe het is om in het donker te bewegen.

1

2

3

4


Korenmaat Februari, maart Medewerker NA Besef

Locatie

Projecten

5

Nachtdieren

7

Presikhaaf Oktober, november Medewerker NA Besef

8

5

6

7

8

Korenmaat April, mei Medewerker NA Besef, waardering

Insecten

Insecten zijn bij alle mensen bekend, sommige vinden we leuk (vlinders), van andere hebben we last (muggen). Van de meeste insecten merken wij mensen helemaal niets, we zien ze niet eens. Toch zijn er over de hele aarde insecten te vinden. In de les leren de kinderen over de bouw, de voortplanting en ontwikkeling van deze grote dierengroep.

1

2

3


4

5

6

7

Sonsbeek Mei, juni Medewerker NA Besef, waardering

8

Projecten

1

2

3

4


5

6

7

8

Ontwikkelingsgebied

Warme truiendag 2015

1

2

3


4

5

6

7

In school 6 februari 2014 Leerkracht Duurzaam handelen

8

1

2

3

4


5

6

7

8

In school 16 - 22 september Leerkracht Duurzaam handelen

Schooltuinen

Voor kinderen is het erg leerzaam om te tuinieren bij school. Bedenk maar eens hoe leuk het is om je eigen worteltjes of radijsjes te kweken en op te eten. Behalve voor natuuronderwijs is de tuin ook goed te gebruiken bij vakken als rekenen, taal, wereldoriëntatie en handvaardigheid. De grootte van de tuin is niet het belangrijkste. Ook op een vierkante meter is veel te ontdekken. Medewerkers van het natuurcentrum kunnen het tuinieren op diverse manier begeleiden. Denk bijvoorbeeld aan: - het inventariseren van wensen - het bestellen van planten en zaden - het maken van een zaai- en plantagenda - het leveren van lesmateriaal - advies over het vergroenen van het schoolplein Wil je van tuinieren bij school een succes maken, dan is het handig om rekening te houden met: - wekelijks een uurtje aandacht met de klas - een winteronderhoudsbeurt van de tuin - onderhoud tijdens de vakanties - hulp bij het tuinieren

1

2

3

4

5

6

7

Bij school Hele jaar Leerkracht Besef, waarnemen en onderzoeken, zorg en verantwoordelijkheid

8

Overig


Lenen

De landelijke warme truiendag is dit jaar op 6 februari. Leerlingen komen in een extra warme trui naar school. Zo kan de verwarming van de school enkele graden lager. Per graad levert dit 7% minder energieverbruik en CO2-uitstoot op. We helpen het klimaat zonder het koud te krijgen. De leerlingen worden zich bewust dat ze zelf iets aan klimaatverandering kunnen doen. Van tevoren ontvangt de school suggesties over voorbereiding en invulling van deze dag. Het project kan tien minuten duren of een hele dag, maar ook een structureel onderdeel zijn van het schoolprogramma. Je kunt meedoen met je eigen klas, maar met de hele school is het natuurlijk nog leuker.

Leerlingen verzamelen een week lang groene voetstappen door te voet, op de fiets of op de step naar school te komen. Op deze manier ontdekken de leerlingen en hun ouders dat het niet alleen gezonder, veiliger en leuker is om op deze manier naar school te gaan, maar ook beter voor het klimaat. Dit project is onderdeel van een internationale klimaatcampagne waar diverse Europese landen aan meedoen. Materialen kosten € 0,39 per leerling. Aanmelden voor dit project kon voor de zomervakantie. Natuurlijk is het ook uit te voeren in de rest van het jaar. Los of als structureel onderdeel van de schoolcultuur.

Projecten

In school 16 - 20 maart Medewerker NA en leerkracht Besef, waardering

Groene voetstappen

Binnenlessen

Dit nieuwe project wordt aangeboden rondom de boomfeestdag. Na een inleiding door één van onze medewerkers in de klas gaan de kinderen onder uw leiding de daarop volgende dagen aan de slag met de opdrachten. Na elke opdracht mogen de kinderen iets in een boom hangen, waardoor de boom groeit en steeds meer zichtbaar wordt hoeveel er te ontdekken valt aan een boom. Er zijn opdrachten waarvoor de kinderen naar buiten gaan, opdrachten die op de computer gemaakt worden en opdrachten die een beroep doen op de creativiteit van de kinderen. Vragen die aan bod komen: Welke bomen groeien op ons plein en hoe hoog is die boom? Hoe gebruiken dieren een boom? Maakt een boom muziek? Wat is een stamboom? Na dit project weet je dat bomen boeien! Let op: Dit project staat los van het planten van bomen op de boomfeestdag zelf.

Buitenlessen

Bomen? boeien!

11

Buitenlessen Binnenlessen Projecten Lenen

Inventaristatie van de schoolomgeving

De omgeving van school biedt veel mogelijkheden om het natuuronderwijs te verlevendigen. Als je de mogelijkheden niet kent is het ook lastig om ze te gebruiken. Een medewerker van het natuurcentrum helpt graag om de omgeving in kaart te brengen. Welke bomen staan er? Welke dieren leven rondom de school? Welke plantjes groeien in het gras? Het is dan nog maar een kleine stap om met de klas naar buiten te gaan.

1

Boerderijschoolproject

De klas gaat een jaar lang om de week een hele ochtend werken op de stadsboerderij. Niet zomaar wat klusjes, maar het echte werk dat elke dag gedaan moet worden. Het voeren van de dieren, het uitmesten van het hok, eieren rapen, de akker inzaaien, voorraden aanvullen en onkruid wieden zijn wat voorbeelden. Daarnaast doen ze onderzoekjes naar verschillende zaken op de boerderij, zoals de werking van een automatische drinkbak, beestjes in de sloot of de bijenstal. Het belangrijkste kenmerk van dit project is het ervaringsgericht leren. Alle aspecten van de ontwikkeling komen aan de orde zoals: motoriek, zintuigen, ecologische verbanden zien, taalvaardigheid, gevoelsleven, doorzettingsvermogen, rekenvaardigheid en techniek. De leerlingen werken in groepjes onder begeleiding van de leerkracht en ouders van de school. Vanuit het natuurcentrum is een echte boer of boerin aanwezig. Dit programma is opgezet door Natuurcentrum Arnhem in samenwerking met de PABO van de HAN. Het boerderijschoolproject is voor de school een meerjarige activiteit. Het is de bedoeling dat een school minimaal enkele jaren achter elkaar met een groep deelneemt. De personeelskosten voor dit project worden betaald door de school.

1

2

3

Overig


12

2

3


Ontwikkelingsgebied

4

5

6

7

Presikhaaf, Korenmaat Hele jaar Medewerker NA en leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid

8

Ontwikkelingsgebied

4

5

6

7

8

Wijk rond de school Hele jaar Medewerker NA en leerkracht nvt

Materiaalzendingen Buitenlessen

Bij een materiaalzending hoort altijd een handleiding met daarin informatie over het materiaal, een aantal lessuggesties en werkbladen voor de leerlingen. Na afloop hoeft er geen materiaal naar het natuurcentrum terug gebracht te worden.

Voorjaarstakken

Een materiaalzending die bestaat uit bosjes takken van verschillende soorten bomen en struiken, die in de klas nog uitlopen. Met de lessuggesties uit de handleiding kunnen de leerlingen met de takken aan het werk.

2

3

4


5

6

7

Binnenlessen

1

8

Eigen klas Maart Leerkracht Besef

Kruiden en onkruiden

1

2

3

5

6

7

8

Eigen klas Juni Leerkracht Waarnemen en onderzoeken

Lenen


4

Projecten

Kruiden, vrijwel dagelijks eten we ze in gerechten. Maar hoe groeien kruiden? Waar zijn ze goed voor? En wist je dat je ook ‘onkruiden’ vaak gewoon kunt eten? Deze materiaalzending bevat o.a. een aantal verse kruidenplantjes, gedroogde kruiden en tuinkerszaad. Met behulp van deze materialen kan groep 3/4 onderzoeken hoe planten groeien, welke onderdelen een plant heeft en hoe de kruiden smaken. Groep 5/6 onderzoekt of kruiden ook helpen bij ziekte en verkoudheid. En groep 7/8 duikt aan de hand van eigen onderzoeksvragen in de wereld van kruiden.

Geef in de digitale NME-gids aan waar het materiaal opgehaald wordt. Het annuleren of niet afhalen van de materiaalzending kost geld. Het natuurcentrum bestelt het materiaal namenlijk enkele maanden van tevoren. De school krijgt hiervoor dus een rekening.

Overig

Let op!

13

Buitenlessen

Dierotheek De dierotheek zit in stadsboerderij De Korenmaat en leent voor korte of langere tijd dieren uit om in de klas te verzorgen en les mee te geven. Op deze manier komen leerlingen in contact met levende dieren. Bij het dier van de week verzorg je met de klas een week lang een dier. Bij een aantal dieren zit een informatieboekje. Daarnaast biedt het natuurcentrum complete projecten met lessuggesties en werkbladen.

Binnenlessen

Dier van de week

Een week lang een dier in de groep. Bij deze dieren krijg je een boekje met informatie mee: bruine kikker, bunzingfret, cavia, egel, goudhamster, grasparkiet, hagedis, hazelworm, kip, konijn, lachduif, landschildpad, muis, pad, rat, salamander, sissende kakkerlak, slang, spookwandelende tak, treksprinkhaan, vuurbuikpad en wandelende tak.Er is geen extra informatie bij: diverse insecten, geelwangschildpad en goudvis.

Cavia en hamster

Wat zijn de verschillen tussen een cavia en een goudhamster? Er is aandacht voor dagen nachtdieren en het spelen en bewegen van deze dieren. In het lespakket zitten daarnaast handpoppen en een handleiding met de verschillende mogelijkheden om rondom de hamster en cavia aan het werk te gaan: spelopdrachten, ideeën voor het speellokaal, knutsels en werkbladen.

1

2

3

4


5

6

7

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Besef

Projecten

Deze dieren zijn ook voor een halve dag of langer incidenteel te leen. Minimaal één dag van te voren reserveren is nodig.

1

2

3

4


5

6

7

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid

Slakken

Wormen

Leen een wormencuvette. Dit zijn twee glasplaatjes met verschillende laagjes grond waarin wormen leven. Ook een los bakje met wormen is onderdeel van het pakket.

Lenen

1

2

3

4

Locatie Periode

5

6

7

8

Eigen klas September t/m november, maart, april Leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid


Kuikens

Overig

Een bak met pasgeboren kipkuikens om in de klas een week lang te verzorgen. Het pakket bevat ook een handleiding met informatie, lessuggesties en werkbladen.

14

1

2

3


4

5

6

7

Eigen klas Maart, april, mei Leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid

8

Een bak met verschillende soorten huisjesslakken en glaasjes om de slakken op te laten kruipen. De handleiding bevat onder andere achtergrondinformatie, didactische suggesties en werkbladen.

1

2

3


4

5

6

7

8

Eigen klas September t/m november, maart t/m juli Leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid

Veel kinderen kennen het verschil niet tussen een kikker en een pad. Daarom is het leerzaam deze dieren eens naast elkaar te zien, zodat ze zelf de overeenkomsten en verschillen kunnen zien. In de handleiding staan achtergrondinformatie, lessuggesties en werkbladen.

1

2

3

4

6

7

8


Het insectenpakket verschilt per groep maar begint altijd met een voorbereidende les. Een handleiding en werkbladen zijn hiervoor de basis. Ook zijn er lessuggesties voor in de klas en erbuiten.

3


4

5

6

7

8

Eigen klas September tot november, maart tot juli Leerkracht Besef, waarnemen en onderzoeken

2

3

4


5

6

7

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Besef, zorg en verantwoordelijkheid

Hagedis en salamander

Ondanks dat hagedis en salamander erg op elkaar lijken, vertegenwoordigen zij ieder een heel andere diergroep. Een week lang hebben de kinderen de gelegenheid om nader kennis te maken met deze dieren en ze te vergelijken. In de handleiding staat onder andere een instructie voor de verzorging.

1

2

3


4

5

6

7

8

Projecten

Groep 3,4 Treksprinkhanen, wandelende takken, fruitkevers, een korte DVD over vlinders en een fotoboek over kevers. Groep 5,6 Tropische meeltorren, meelwormen, poppen, wandelende takken, fruitkevers en veldkrekels. Groep 7,8 Meeltorren, meelwormen, poppen, spooktakken, sissende kakkerlak en een treksprinkhaan.

2

Groep 3,4 Rat, lachduif en geelwangschildpad Groep 5,6 Grasparkiet, muis en geelwangschildpad Groep 7,8 Treksprinkhanen, grasparkiet en ribbensalamander

1

Insecten

1

Het pakket verschilt per groep, maar bij alle dieren zijn heel verschillende manieren van bewegen te zien. Leerlingen vergelijken dit met hoe ze zelf voortbewegen. In de handleiding zit materiaal voor een inleidende les een week voordat de dieren komen. De dieren zitten in drie hokken. Houd hier rekening mee bij het vervoer.

Binnenlessen


5

Voortbeweging bij dieren

Buitenlessen

Kikker en pad


Lenen Vanwege het dierenwelzijn kunnen dieren alleen met de auto worden opgehaald. Helaas worden gereserveerde dieren niet altijd opgehaald. De kosten hiervoor (€ 55,-) brengt het natuurcentrum wel in rekening.

Overig

Let op!

15

Binnenlessen

Buitenlessen

Leskisten Leskisten bevatten materialen over een bepaald thema met een uitgebreide handleiding en vaak een aantal werkbladen. De leerkracht kan hiermee enkele lessen geven. De uitleentermijn is twee weken. Het grootste deel van de leskisten is tijdens één helft van het schooljaar te leen op Presikhaaf voor leerkrachten uit Arnhem noord. En het andere deel van het jaar op De Korenmaat voor scholen uit Arnhem zuid.

Vijftien kabouters nodigen kinderen uit door middel van vragen en verschillende materialen om in de omgeving van de school te ruiken, proeven, kijken en luisteren. Zo ontdekken kinderen spelenderwijs de natuur in de schoolomgeving. Extra begeleiding, door bijvoorbeeld enkele ouders, is nodig. De leskist bestaat uit een tas met kabouters en een kist met materialen. Er zijn twee kisten lente/zomer en herfst/winter.

2

3

4

Locatie Periode

Projecten

Wat blijft er aan een magneet plakken? Voor kinderen heeft het een betoverende magie. Met de spullen uit deze leskist gaan de kinderen zelf aan de slag met de magie van magneten. Ze leren diverse eigenschappen van magnetisme spelenderwijs beleven en ervaren. De leskist biedt mogelijkheden voor het werken in groepjes maar ook voor een afgeronde magnetenles van een uur.

1

Kabouterpad

1

Spelen met magneten

5

6

7

8

Schoolomgeving Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Besef


2

3

4


5

6

7

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Waarnemen en onderzoeken

Alles voor een pannenkoek

Met de materialen uit deze leskist ervaren de kinderen wat er nodig is voor het bakken van een pannenkoek. Bij de kist zit een ‘kunstkoe’ waarmee de kinderen zelf kunnen melken. Alleen melk, meel en de andere ingrediënten zitten niet in de kist. Let op: dit thema wordt dit jaar ook als les aangeboden.

1

2

3

4


5

6

7

8


De bij en jij

Lenen

Kinderen komen overal bijen tegen, zowel bij huis als bij school. Maar wat doen ze daar eigenlijk? Waarom zitten ze op de bloemen? Waar vliegen ze weer naartoe? De handpop-bij uit de kist vertelt verhalen en geeft antwoord op deze vragen. De minibijenkorf, bijenkast, het imkergereedschap en de bijenproducten maken het meteen duidelijk. In de handleiding staat onder andere een bijenpad.

1

Zeep

Overig

Zeepsop is echt iets waarmee kinderen kunnen experimenteren. Met het materiaal in de kist maken ze bijvoorbeeld zeepzakken, zeeptorens en zeepvliezen en natuurlijk bellen. Het enige dat de school zelf moet regelen is het sop.

16

1

2

3


4

5

6

7

8

Eigen klas Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Waarnemen en onderzoeken

2

3


4

5

6

7

8

Eigen klas Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Besef

In de kist zit een complete miniset voor het maken van boter en kaas. Bijvoorbeeld een kaaspers om zelfgemaakte kaasjes te persen. De handleiding bevat alle informatie om zelf boter en kaas te maken. Zelf zorgen voor: grondstoffen room en volle melk.

1

2

3

4

6

7

8


Ik groei!

Hoe zien mensen er uit in verschillende levensfasen? Wat groeit er aan je? Wat kun je? Vijf lessen over de lichamelijke ontwikkeling en de toename van vaardigheden en zelfstandigheid. De laatste les is een vergelijk tussen de zorg bij mensenkinderen en nakomelingen van dieren.

1

2

3

4

Locatie Periode

5

6

7

Bomen spelen in deze leskist een hoofdrol als herkenbare vertegenwoordigers van de natuur. Het zijn namelijk stukjes natuur dichtbij de kinderen. Aantrekkelijk geschreven verhalen vormen de excursie. Kinderen beleven de boom door verhalen en krijgen mede daardoor waardering voor bomen. Ze luisteren niet alleen, maar doen ook zelf ervaringen op door opdrachten te doen: verkleden als boom, een schaduwspel of het maken van een seizoensbol. Het lesprogramma houdt rekening met de sociale vaardigheden en waardenontwikkeling van de leerlingen. De kinderen komen zelf aan het woord en vertellen wat ze hebben beleefd.

1

2

3

4

Locatie Periode

5

6

7

8

Eigen klas Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Besef


8

Projecten

Eigen klas Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Besef


Tante Doors buitenboek

2

3


4

5

6

7

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Besef, waardering

8

Magneten

De leerkracht heeft een schrift gevonden van een onderzoeker. Daarin staan vragen, aantekeningen en schetsen van magneten. Ook ligt er van alles in een doosje. De leerlingen gaan dit onderzoek voortzetten. Uit het schrift van de onderzoeker blijkt dat hij het materiaal wil gebruiken in speelgoed. De leerlingen gaan zelf dingen bedenken waar ze de magneet kunnen gebruiken. Dit leggen ze in vijf stappen vast in hun eigen onderzoeksschrift.

2

3

4

5

6


7

8

Overig

1


Lenen

Ga op avontuur met je zintuigen. Tante Door, een buurvrouw van school, gaat op vakantie. Elke dag stuurt ze de kinderen een kaart met daarop een verhaal over wat ze heeft beleefd. Tante Doors belevenissen draaien om de zintuigen. Tijdens de lesperiode krijgen de kinderen zeven ansichtkaarten. Een ter introductie, een per zintuig (zien, voelen, horen, ruiken, proeven) en een ter afsluiting. Naar aanleiding hiervan gaan de kinderen zelf naar buiten en maken ze een boek, het buitenboek.

1

Binnenlessen


5

Verhalen uit bomenland

Buitenlessen

Boter- en kaasset

17

Buitenlessen Binnenlessen Projecten

Met dit lesspel van de Dierenbescherming maken de leerlingen op een leuke en spannende manier kennis met dierenwelzijn. Aan bod komen onder meer: verzorging van dieren, de intensieve veeteelt, exoten als huisdier en hulp aan dieren. Respectvol omgaan met dieren staat hierin centraal. Op de DVD staan videofragmenten bij de 24 quizvragen. Het dierenbeschermersspel speel je klassikaal, in groepjes met leuke namen als koele kikkers en grappige geiten.

1

2

3

4


5

6

7

8


Kat Arie wil weten hoe dieren zich warm houden en hoe ze zichzelf kunnen afkoelen. De dieren vertellen hem allerlei verhalen, maar Arie twijfelt of ze hem niet voor de gek houden. De kinderen doen proefjes om te onderzoeken of deze verhalen wel of niet kloppen. Daarna bekijken ze warmtefoto’s van dieren om te zien waar deze de meeste warmte verliezen en waar ze goed geïsoleerd zijn. En hoe zit dat eigenlijk bij mensen?

1

2

3

Locatie Periode

2

3


6

7

8



4

5

6

7

8

Eigen klas Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Waarnemen en onderzoeken

Het weerbericht

De weermannen en -vrouwen staken, omdat ze steeds commentaar op hun weersvoorspellingen krijgen. Voor de klas zit er niets anders op dan zelf een weerbericht te maken. Daarvoor moet je uiteraard wel een aantal zaken kunnen meten en schatten. En je moet weten hoe je die op een weerkaart zet. De kinderen leren op verschillende manieren: informatiekaarten lezen, een werkblad maken, filmpjes bekijken of het vragen aan iemand die het al weet. Voor elk onderdeel is een test. Pas daarna kun je de echte metingen doen en een weerbericht maken.

1

2

3

Locatie Periode

Overig

5

Een leskist met een serie van drie lessen volgens de concept-context benadering. Kinderen leren de relaties tussen de bijen onderling, de bijen en de imker en de bij en zijn omgeving. In de eerste les werken ze in groepjes om het leven van de honingbij te leren kennen. De tweede les is een presentatie over het werk van de imker, met mogelijk een imker in de klas. In de derde les kijken de leerlingen naar de leefomgeving van de bij. Wat heeft de bij nodig en wat kunnen zij voor de bij doen.

1

18

4

Bezige bijen

Locatie Periode

Lenen

Cool cat

Dierenbeschermersspel


4

5

6

7

8

Eigen klas en omgeving Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Besef

Dieren laten allerlei sporen achter zoals afdrukken, nesten, keutels, braakballen en slakkenhuizen. Veel voorbeelden zitten in de twee kisten. De leerlingen bekijken de sporen aan de hand van een werkboek met opdrachten. Dit is van tevoren te kopiëren. De werkboeken zijn op twee niveau’s: groep 5/6 en groep 7/8.

1

2

3

4

6

7

8



Waterleven

Allerlei materialen voor een slootexcursie, zoals waterbakken, potjes, lepels, zoekkaarten en determineerboekjes. Verder bevat de kist een uitgebreide handleiding met lessuggesties en ideeën voor onderzoekjes. Bij de kist zitten ook zeven schepnetten.

2

3

4

5

6

7

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Besef, waarnemen en onderzoeken


4

4

6

7

8

Eigen klas Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Besef, waarnemen en onderzoeken

6

7

8


Vogels in de schoolomgeving

Bij deze leskist kies je zelf het thema: veren, vogels waarnemen, nestkasten of voedertafel. Sommige zijn mogelijk in alle jaargetijden, andere zijn seizoensgebonden. Er zijn werkbladen, onderzoekskaarten, kluskaarten en evaluatiebladen. Met verrekijkers en vogelzoekkaarten gaan ze naar buiten en gericht kijken naar vogels in de omgeving van school.

2

3

4

5

6

7

8

Schoolomgeving Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Besef, waarnemen en onderzoeken


5

5

Afval, verzin wat beters

Met deze twee leskisten komen de leerlingen in vijf lessen meer te weten over soorten afval, afval scheiden en recyclen. In de eerste les gaat het vooral over het thuisafval en het afval in Arnhem. Les twee en drie gaan over verpakkingsafval. De leerlingen ontdekken dat er grote verschillen zijn in de wijze waarop producten zijn verpakt. Door zelf boodschappen te gaan doen (subsidie mogelijk via de gemeente Arnhem), ontdekken ze dat ze zelf invloed hebben op de afvalberg. Les vier gaat over scheiden en recyclen. Les vijf tenslotte is een toets door middel van een estafette.

1

2

3

5

6

7

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Duurzaam handelen, rechtvaardigheid en keuzevaardigheid

8

Overig


4

Lenen

3

3


1

Met professor Steentjes op reis door de oertijd. Aan de hand van een tijdlijn met illustraties meer leren over dinosauriërs en fossielen. Hoe zijn deze ontstaan? De tijdreis bestaat uit drie kisten. Een kijkkast met een reis door de tijd verbeeld in tekeningen van het leven in die tijd. Verder een kist met fossielen en een kist met de handleiding, boeken en een map met kopieermodellen.

2

2

Locatie Periode

De tijdreis (fossielen)

1

1

Projecten

1


Een leskist met zes microscopen, binoculairs en verschillende loepjes. Dus ook voor een grote klas goed te gebruiken. De rode draad, die letterlijk door de kist loopt, is vergroten. Via een opdrachtencircuit duiken de leerlingen met steeds grotere vergrotingen steeds dieper in de wereld van het kleine.

Binnenlessen

Locatie Periode

5

Set microscopen: groot, groter, grootst

Buitenlessen

Diersporen

19

Buitenlessen Binnenlessen

Stadsvervoer, keuzes voor de toekomst

Casa di Luca

Luca is een Italiaanse jongen die in Nederland is komen wonen. Hij gaat een hut bouwen in de tuin en vraagt de kinderen hulp bij het uitzoeken wat de meest geschikte materialen zijn voor vloeren, ramen, dak en muren. Met de gevonden informatie maken de kinderen een model van de hut waarbij ze het warmteverlies kunnen meten en waarna ze de hut eventueel kunnen aanpassen. Als afsluiting denken ze na over de meest geschikte plekjes in de tuin.

1

2

3

4

Locatie Periode

5

6

7

8



Arnhem is een trotse trolleystad, de enige nog in Nederland. De trolleybussen vervuilen de stad veel minder dan dieselbussen. In elke stad rijden veel vervoersmiddelen, wat regelmatig leidt tot files. Met de inhoud van deze leskist leren leerlingen kritisch kijken naar het vervoer in de stad. In negen stappen formuleren ze hun eigen standpunt ten aanzien van dit onderwerp. Ze gaan op zoek naar argumenten, onder andere via internet. Ook gaan ze met elkaar in discussie en presenteren ze de visie van hun groepje aan anderen.

1

2

3

4

Locatie Periode

Projecten

1

2

3

Locatie Periode

Overig

Lenen


20

4

5

6

7

8

Eigen klas Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Duurzaam handelen, waarnemen en onderzoeken

6

7

8

Eigen klas Korenmaat, sept. t/m jan. Presikhaaf, febr. t/m juli Leerkracht Duurzaam handelen, rechtvaardigheid en keuzevaardigheid


Energie

De opzet van deze kist is veel zelf uitzoeken en doen. Een voorbeeld daarvan is kijken hoeveel energie apparaten en lampen op school gebruiken. De kist bevat veel materialen voor het onderzoek. Bij de kist zit ook een huisje met verwarming, een lampenbord en een eenvoudige zonnecollector. Het te kopiëren werkboek, waarmee de kinderen aan de slag gaan, sturen we vooraf.

5

Visserijspel, keuzes voor de toekomst

Met dit spel ontdekken de leerlingen dat je niet onbeperkt vissen kunt vangen in de Noordzee. Als iedereen maximaal vist, is de zee snel leeg. Je moet samenwerken om jaarlijks een goede vangst te blijven houden. Het spel laat het belang van duurzaam omgaan met natuurlijke hulpbronnen, zoals vis, zien. Een aantal teksten voor begrijpend lezen geeft, samen met enkele materialen en schriftelijke opdrachten, toelichting en verdieping bij het spel.

1

2

3


4

5

6

7

8

Eigen klas Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Besef, rechtvaardigheid en keuzevaardigheid

De leerlingen onderzoeken het water in de buurt van de school. Ze meten watertemperatuur, helderheid en zuurgraad en bekijken waterdieren. Het doel is te onderzoeken of dat water geschikt is voor Rekkik de kikker. Alle gegevens gaan in het Watchlogboek en op www. watchweb.nl om zo een waterrapport te maken. Ze krijgen direct feedback over de kwaliteit van het water en de resultaten van andere regio’s.

2

3

4

Locatie Periode

5

6

7

8

Schoolomgeving Presikhaaf, sept. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Besef


Waterkringloop

1

2


1

2

3

4

5

6

7

4

5

6

7

8

Eigen klas Presikhaaf. t/m jan. Korenmaat, febr. t/m juli Leerkracht Duurzaam handelen, rechtvaardigheid en keuzevaardigheid

Projecten

De leerlingen in tweetallen opdrachten maken rond de thema’s verdamping, neerslag, grond, drinkwater en riool. Iedere leerling werkt in een eigen werkboek, dat de leerkracht kopieert. De opdrachten bestaan uit eenvoudige proefjes en onderzoekjes, een rekensom en een taalspelletje. In de derde les spelen ze een bordspel tegen drie andere tweetallen. Hierbij hebben ze de antwoorden nodig van de vorige lessen. Tijdens het spelen van dit waterkringloopspel ervaren de leerlingen dat het water steeds in een kringloop rond gaat. Ze merken bovendien dat het handelen van mensen hier invloed op heeft. Deze les krijg je vier weken te leen omdat de kist drie lesuren heeft.

8

Eigen klas Hele jaar Leerkracht Waarnemen en onderzoeken, duurzaam handelen

Lenen


3

Locatie Periode

Binnenlessen

1

Waarom zetten we eigenlijk niet in elke wijk en op elk hoog gebouw een windmolen? Wind is er bijna altijd in Nederland. En er is genoeg van, terwijl olie, kolen en gas op raken. Dit dilemma vormt de opmaat voor de keuzekist windenergie. Door deze keuzekist werken de leerlingen aan hun eigen waardenvorming. In negen stappen formuleren ze hun eigen standpunt. Ze gaan op zoek naar argumenten, bijvoorbeeld via internet. Leerlingen gaan met elkaar in discussie en presenteren tenslotte de visie van hun groepje.

Buitenlessen

Windenergie, keuzes voor de toekomst

Watch-wateronderzoek

Bij vermissing van of ernstige schade aan materialen is de school verantwoordelijk. Er volgt een rekening. Alleen op de afgesproken afhaal- en terugbrengdata is een medewerker aanwezig.

Overig

Let op!

21

Binnenlessen

Buitenlessen

DVD Seizoenen

Op deze DVD staan afleveringen van het schooltvprogramma Koekeloere. De drie hoofdpersonen beleven avonturen in de vier seizoenen. Herfst Winter Lente Zomer

1

Geef acht Een buik vol paddenstoelen Koud hè, ik ga! Het is stil in het bos Blij op een ei Wat veel pootjes Zijn we er al? Op de camping

2

3

4

Lengte per aflevering Ontwikkelingsgebied

5

6

1 7

8

15 minuten Besef

Projecten

3

4

5

6

7

8

15 minuten Besef

Water

Een DVD met vier afleveringen van het schooltv-programma Huisje Boompje Beestje over water. Prima te gebruiken bij projecten of lessen over water.

Aflevering 1 Aflevering 2 Aflevering 3 Aflevering 4

Aflevering 1 Waar komt het drinkwater uit onze kraan vandaan? Aflevering 2 Hoe ontstaat regen? Zelf regen en een regenmeter maken. Aflevering 3 Drijven en zinken. Waarom blijft iets drijven? Aflevering 4 Waterdieren. Hoe haalt een vis adem onder water?

1

2

Duinen, duinvorming, vogels in de duinen Strand, strandjutten, eb, vloed Waddenzee, het wad, dieren op het wad Leven in de zee, krabben, garnalen, vis

3

4

5

6

7

8

15 minuten Besef

1

Vier aflevering van het schooltv-programma Huisje Boompje Beestje over onderwerpen die met jezelf en anderen te maken hebben. De overeenkomsten en de verschillen. Maar ook gevoelens, familiebanden en vriendschap worden behandeld. Aflevering 1 Aflevering 2 Aflevering 3 Aflevering 4

1

2

3

4


Ik en jij

Lenen

2


De zee

Lengte per aflvering Ontwikkelingsgebied

2

Dit ben ik! Wat voel ik? Ik en jij Vriendschap

3


Overig

Een DVD met vier afleveringen van het schooltv-programma Huisje Boompje Beestje over voeding en de productie ervan. Aflevering 1 Patat maken, aardappels, brood maken, bakkerij, introductie maaltijdschijf Aflevering 2 Maaltijdschijf, eieren, melk, kaas, vegetariër Aflevering 3 Maaltijdschijf, fruit, groente, schooltuin Aflevering 4 Voeding in andere culturen

Vier aflevering van het schooltv-programma Huisje Boompje Beestje over onderwerpen die met de zee te maken hebben.

22

Voeding

4

5

6

15 minuten Besef

7

8

5

6

7

8

15 minuten Besef

Nederland en het water

Nederland heeft aan alle kanten met water te maken: zeeën, rivieren, meren en kanalen. Hoe gaan we daarmee om? Hoe beschermen we onszelf? We gebruiken water ook voor allerlei doeleinden. De watervoorraad is niet onbeperkt. Zorgvuldig omgaan met water is dus belangrijk. Aflevering 1 Aflevering 2 Aflevering 3 Aflevering 4

1

2

Het lage land Kustverdediging Rivieren en kanalen Omgaan met water

3


4

5

6

20 minuten Besef

7

8

Overig lesmateriaal Hoe overleef je in een ontwikkelingsland? In een overbevolkte stad in Peru doe je dat heel anders dan op het droge platteland in Niger. De tien aflevering gaan over het dagelijkse leven in ontwikkelingslanden met een vergelijking tussen het leven in Nederland en verschillende landen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika.

1

2

3

4


5

6

7

Bij het natuurcentrum leen je ook opgezette dieren, zoals vogels, een das, een vos of een eekhoorn. Er zijn ook nesten van vogels of wespen te leen. Neem hiervoor contact op met stadsboerderij Presikhaaf.

8

Binnenlessen

15 minuten Besef, keuzevaardigheid en rechtvaardigheid

Vetlekker

2

3


4

5

6

7

Projecten

Overgewicht bij kinderen is een steeds groter probleem. Ongezond eetgedrag en te weinig beweging zijn daarvan de reden. De DVD geeft informatie aan de hand van gedragingen en opvattingen van de kinderen, ondersteund door animaties. Over het algemeen weten kinderen best wat gezond is en wat niet. Ze weten bijvoorbeeld best dat snoepen slecht is voor je tanden, dat elke dag patat ongezond is en dat je van te weinig beweging dik wordt. De vier afleveringen maken kinderen bewust van hun eigen mogelijkheden tot verandering. Bij de DVD zit een handleiding en zelf te kopiëren werkboek.

1

Buitenlessen

Over-leven in ontwikkelingslanden

8

15 minuten Besef

Lenen De DVD’s zijn aanwezig op beide vestigingen. Geef duidelijk op het inschrijfformulier aan waar u de DVD’s op wilt halen.

Overig

Let op!

23

Buitenlessen

Verlengde schooldag Natuurcentrum Arnhem heeft programma’s voor de verlengde schooldag. Voorwaarde is de aanwezigheid van een leerkracht. Hierdoor staan de activiteiten minder op zich en zijn ze eenvoudiger te integreren in het schoolprogramma. Neem contact op met het natuurcentrum voor meer informatie.

Projecten

Binnenlessen

Op de boerderij

De kinderen komen vijf middagen op de boerderij. Ze helpen hokken schoonmaken, het erf vegen, eieren rapen en opeten, geiten borstelen, kijken waar melk vandaan komt en natuurlijk veel met dieren knuffelen. De school zorgt zelf voor vervoer naar de boerderij.

1

Lenen Overig

3

4

5

6

7

8

Lente

Het VSD-project Lente laat zien wat er allemaal gebeurt in de natuur als de winter voorbij is. De kinderen kiezen ieder een plekje rond de school waar ze elke week een foto van maken. Hiermee leggen ze de verandering vast. Verder komt er elke week een ander thema met veel doeactiviteiten aan de orde: eieren, knoppen en kikkerdril.

1

2

3

4

5

6

7

8

Op de boerderij

De kinderen maken kennis met de dieren op de boerderij. Ze leren hoe je ermee omgaat, welke producten je van de dieren gebruikt. Natuurlijk mogen ze ook aaien en knuffelen. Elke week staat een dier centraal. Het hok wordt schoongemaakt en het dier wordt gevoerd. Of er wordt vilt gemaakt van schapenwol. De school zorgt zelf voor vervoer naar de boerderij.

1

24

2

2

3

4

5

6

7

8

Herfst

Dit VSD-programma maakt kinderen meer bewust van alle verandering in de herfst in de natuur. Ze maken elke week een foto van een plek rond de school om die veranderingen te volgen. Elke week staat een herfstverschijnsel centraal. De kinderen maken een fruit- en notensalade, malen graan en bakken pannenkoeken. Ze kijken ook hoe dieren zich voorbereiden op de winter. Ze maken wintervoer voor vogels en maken herfstkaarten met bladafdrukken.

1

2

3

4

5

6

7

8

Veldwerk

De kinderen verkennen hun schoolomgeving. Ze kijken naar bomen, vogels, diersporen, bodemdiertjes en grond. Daarbij leren ze omgaan met veldwerkmaterialen als schepnetten, loeps, grondzeven, verrekijkers en zoekkaarten. Bij slecht weer is er een binnenprogramma.

1

2

3

4

5

6

7

8

Werken met de boer

De kinderen werken actief mee op een van de stadsboerderijen. Ze helpen bij verzorgen, uitmesten en voeren van de dieren. Afhankelijk van het seizoen mogen ze ook dieren borstelen of schapen scheren. Al werkend leren ze van alles over de verschillende boerderijdieren. De school verzorgt zelf vervoer naar de boerderij. Deze activiteit is er voor groep 5/6 en voor groep 7/8.

1

2

3

4

5

6

7

8

Boerderijkids

Postduivenproject

Sinds 2007 werkt een groep kinderen met postduiven op stadsboerderij De Korenmaat. Met een deskundige begeleider leerden ze de duiven te verzorgen en te trainen. De duiven vliegen nu zelfs wedstrijden. Voor het natuurcentrum staat beleving, het welzijn van de duiven, het verantwoordelijk zijn voor je eigen duif en onderling samenwerken centraal. Er is plaats voor nieuwe enthousiaste kinderen. Ook zij kunnen ervaren wat het is om voor postduiven te zorgen, ze te trainen en mee te laten doen aan echte wedstrijdvluchten.

Binnenlessen

Boerderijkids is een woensdagmiddagactiviteit op stadsboerderij Presikhaaf. Een groepje kinderen tussen negen en twaalf jaar oud helpt elke woensdagmiddag mee. Hierbij ontmoeten ze dieren en komen ze spelenderwijs van alles over dieren te weten. Natuurlijk moeten ze ook de handen uit de mouwen steken. Naast voeren en aaien is ook mest opruimen een vast onderdeel van het programma. Een medewerker van het natuurcentrum begeleidt hierbij.

Buitenlessen

Overige naschoolse activiteiten

Projecten

Stadsboerderij De Korenmaat heeft een kindertuincomplex. Kinderen uit de omgeving kunnen hier een seizoen lang tuinieren onder leiding van een van de medewerkers. Elke week van april tot oktober wordt één middag na schooltijd getuinierd. De kosten zijn € 20,- voor het hele tuinseizoen.

Lenen

Tuinieren

Overig 25

Overig

Lenen

Projecten

Binnenlessen

Buitenlessen

Andere instanties

26

Diverse andere instanties bieden activiteiten aan op het gebied van natuuren milieueducatie. U kunt uw belangstelling voor deze activiteiten aangeven via de digitale NME-gids van het natuurcentrum.

Bezoekerscentrum Sonsbeek

Bezoekerscentrum Sonsbeek zit in de vroegere molenschuur van de Witte Watermolen. Hier verzorgen de medewerkers de molenlessen. Beestjes vangen in de beek, groep 3, 4, 5 en 6 In de St. Jansbeek, tussen de waterplanten en in donkere hoekjes, kunnen de kinderen zoeken naar waterbeestjes. In groepjes van ongeveer vijf, onder begeleiding van een volwassene, gaan de kinderen op pad met een emmer en schepnetjes. In de emmer zit een loepje, loeppotje en een zoekkaart. Met behulp hiervan bekijken ze de vangst. De tijdsduur van de activiteit kunt u zelf bepalen. De kosten voor deze activiteit zijn €1,75 per leerling. Een terugblik in de tijd van de baron, groep 3 t/m 8 In 1821 kocht baron van Heeckeren Landgoed Sonsbeek en hij ging wonen in de Witte Villa. Hij verfraaide het landgoed onder andere met een waterval en een hertenkamp. Hij liet het park inrichten in de Engelse Landschapsstijl. De kinderen wandelen in groepjes door het park waar ze onderweg een aantal historische figuren tegenkomen, die hen meenemen terug in de tijd. Ze vertellen over de mooie bouwwerken in het park, het huishouden en de gewoonten van de familie Van Heeckeren. De wandeling duurt een uur tot anderhalf uur. De kosten voor deze activiteit zijn €3,00 per leerling. Het geheim van de molenaar, groep 5, 6, 7 en 8 De stad Arnhem is ontstaan in het dal van de St. Jansbeek. Langs de beek bouwde men een aantal watermolens, aangedreven door het water van de beek. Een klein industrieterrein ontstond en de burgers vestigden zich in hun eenvoudige woningen in buurtschappen als De Klap, Emaus of De Zyp. In groepjes van ongeveer vijf, onder begeleiding van een volwassene, gaan de kinderen op pad met het speurtochtboekje ‘Het geheim van de Molenaar’. Zo ontdekken ze waar vroeger de watermolens hebben gestaan. In het boekje vinden ze allerlei leuke opdrachten voor onderweg. De speurtocht duurt een uur tot anderhalf uur .De kosten voor deze activiteit zijn voor groepen/ scholen €1,75 per leerling. Kabouterfeest In de herfstvakantie van 18 tot en met 26 oktober voor iedereen die in kabouters gelooft. De toegang is gratis.

Molenles, groep 6, 7 en 8 Hoe werkt de watermolen? Hoe maal je graan tot meel? Waar komt het water in de St. Jansbeek, dat de molen laat draaien, vandaan? De ene helft van de groep start met een diaserie. De andere helft met een rondleiding. Gezamenlijke afsluiting met een kleine vragenlijst. Het programma is in overleg aan te passen. De les duurt drie kwartier tot een uur. De kosten voor deze les zijn € 1,80 per leerling (minimaal € 18,-). Natuurpad dieren, groep 3, 4, 5 en 6 Een speurtocht voor kinderen van de middenbouw basisschool. In groepjes van ongeveer vijf, onder begeleiding van een volwassene, gaan de kinderen door het park naar plekken waar allerlei dieren waar te nemen zijn. Opdrachten en meerkeuzevragen dage kinderen uit goed naar de dieren te kijken. Bij de infobalie worden de antwoorden nagekeken en krijgen de kinderen een natuursticker als beloning. De wandeling inclusief opdrachten duurt een uur tot anderhalf uur. De kosten voor deze activiteit zijn voor groepen/ scholen €1,75 per leerling. Schattenjacht, groep 5, 6, 7 en 8 Schattenjacht is een speurtocht waarbij de kinderen natuurschatten zoeken. Met een Schattenjachtboekje, een plattegrond van Park Sonsbeek en een tasje met spulletjes om opdrachten uit te voeren gaan de kinderen op pad. De speurtocht duurt een uur tot anderhalf uur. De kinderen lossen de geheime code op en mogen bij terugkomst een kijkje nemen in de schatkist. De kosten voor deze activiteit zijn € 1,75 per leerling. Waterontdekkingstocht, groep 7 en 8 De Waterontdekkingstocht is een interactieve wandeling voor jongeren van 10 tot 15 jaar. In groepjes van maximaal vijf, onder begeleiding van een volwassene, ontdekken de jongeren de kwelplekken en sprengkoppen van de beek die ooit Arnhem van water en energie voorzag. Ze zien de overgebleven watermolens en de watervallen die in de plaats kwamen van de molens. Ze krijgen inzicht in de gedaanteverandering van het middeleeuwse landschap in een monumentaal stadspark. Onderweg doen ze praktische opdrachten en beantwoorden ze vragen. De speurtocht duurt een uur tot anderhalf uur. De kosten voor deze activiteit zijn €1,75 per leerling.

Boerenwijs educatie boederijen

groep 1 t/m 8 Boerderij-educatie is belevend leren voor schoolklassen op landen tuinbouwbedrijven in de omgeving van uw school. Op de aangesloten bedrijven worden lessen gegeven die aansluiten bij de kerndoelen van het basisonderwijs. Kinderen zelf laten ontdekken, ruiken, voelen en proeven hoe hun voedsel geproduceerd wordt. Koeien aaien, varkens ruiken en leren waar melk en kaas vandaan komt.

De lessen duren ongeveer 2 uur. De kosten verschillen per bedrijf.

Burgers’ Zoo

Imkervereniging

Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Excursie met Natuurgids (groep 1 t/m 8) Op aanvraag kunt u met een natuurgids op stap (mi-

Filosoferen met natuur (groep 4 t/m 8) Filosoferen met natuur is de leidraad voor een vernieuwende ontdekkingstocht door de natuur. Het werkboek bevat kopieerbladen met lesmateriaal voor in de klas en vragen en opdrachten die tijdens een fiets- of wandeltocht aan de leerlingen kunnen worden voorgelegd. Het KröllerMüller Museum biedt de werkboeken Filosoferen met Kunst en Filosoferen met Beelden aan. De opdrachten en materialen uit deze drie bundels zijn te combineren tot een lesprogramma waarin zowel kunst als natuur vertegenwoordigd zijn. Prijs: € 5 per werkboek. Suske en Wiske Avonturentocht (groep 5 t/m 8) Suske en Wiske beleefden nog niet zo lang geleden een spannend avontuur in De Hoge Veluwe. Daar is zelfs een Suske en Wiske album van gemaakt: Verraad op de Veluwe. In Het Nationale Park De Hoge Veluwe kunnen leerlingen een avonturentocht (2,5 tot 3 uur) maken langs de plekjes die ook voorkomen in het album. De eerste kilometer gaat te voet en de resterende 14 kilometer gaat per gratis Witte Fiets. Prijs: € 1,50 per folder. OverLeven op De Hoge Veluwe (groep 5 t/m 8) Vele duizenden jaren leven er al mensen en dieren op het grondgebied dat nu Het Nationale Park De Hoge Veluwe heet. Met deze foto-speurtocht (2,5 uur) kom je meer te weten over deze bewoners en de natuur waarin zij leven. Prijs: € 1,50 per opdrachtenboekje.

Overig

Bent u op zoek naar een educatief en leuk schoolreisje? Het Nationale Park De Hoge Veluwe is samen met het Kröller-Müller Museum en de bijbehorende beeldentuin dé ideale bestemming. In het Park kunt u uw leerlingen kennis laten maken met de unieke combinatie van natuur en landschap, kunst en architectuur, en historische verhalen. Er zijn volop mogelijkheden, zowel binnen als buiten! Kijk voor meer informatie op www.hogeveluwe.nl

Ben de Beuk Bomentocht (groep 3 t/m 6) Met de Ben de Beuk Bomentocht (2 uur) leren de leerlingen over diverse boomsoorten. Met de geïllustreerde brochure trekken ze het bos in en al speurend op de plattegrond verkennen ze het bos. Prijs: € 1,95 per brochure.

Lenen

bezoeken bijenstal (groep 1 t/m 8) Het lijkt een chaos als de imker een bijenkast opent en wij er in kunnen kijken. Als er een raam met bijen uit de kast wordt gehaald zien we onderin de cellen eitjes liggen die er door de koningin zijn in gestopt. In een andere cel zien we wat meer ontwikkelde eitjes liggen (larven). De imker weet precies hoe oud de eitjes en larven zijn. Het zijn er heel veel als we ze tellen komen we wel op 400 eitjes en larven. Op de andere kant van het raam zagen we de koningin lopen. We zagen haar makkelijk omdat ze een rode stip op de rug had. Ook liepen er darren (mannetjes bijen) rond die een stuk groter zijn. Boven in de kast zat honing waar we een beetje van mochten proeven. Tjonge wat is dat lekker zoet. Wilt u dit met uw klas ook eens meemaken, kom dan op bezoek bij een imker.

Moeffie ontdekkingstocht (groep 3 t/m 6) Met de Moeffie Ontdekkingstocht (2 uur) gaat de klas op pad in de natuur. Hierbij moeten alle zintuigen goed worden gebruikt. Met de vrolijk geïllustreerde brochure trekken ze het bos in, al speurend op de plattegrond en puzzelend over de opgaven. De Moeffie Ontdekkingstocht start met een voorbereidende lesbrief die in de klas behandeld wordt. Prijs: € 1,95 per brochure.

Projecten

Gids in de klas (groep 3 t/m 8) Vanaf het schooljaar 2013 bestaat de mogelijkheid dat een Burgers’ Zoo gids naar uw basisschool toegaat voor een interactieve presentatie voor uw klas. Informatie over deze presentaties kunt u via e-mail opvragen bij [email protected]. Kosten zijn € 25,- per gids (kan 2 lessen achter elkaar geven).

Film: ‘Als je goed kijkt in Het Nationale Park De Hoge Veluwe’ (groep 1 t/m 8) In de gratis korte film komen diverse bijzondere aspecten van het Park aan bod. De boswachter leert de kijkers spoorzoeken, laat zien welke landschappen er allemaal zijn en vertelt over de dieren die er leven. Na het kijken van de film gaan leerlingen met ‘speurvragen’ het Park in.

Binnenlessen

Bekijk de websites van bedrijven in uw omgeving en/of een bedrijf met een product waar u graag een les over volgt. Voor bedrijven in de Betuwe en de Bommelerwaard: www.boerderijeducatierivierenland.nl Voor bedrijven in Liemers en Achterhoek www.boerenwijs.nl

nimaal 1,5 tot 2 uur). De natuurgidsen weten alles te vertellen over de geschiedenis van het Park, het echtpaar Kröller-Müller en de natuur. Maximaal 20 leerlingen per natuurgids. Kosten: € 25 per natuurgids

Buitenlessen

Leren waar een hamburger wordt gemaakt? Hoe een ei wordt gelegd en hoe bloesem een appel of een peer wordt? Hoe een champignon een pompoen en een paprika groeien? Vragen waarop kinderen zelf het antwoord kunnen ontdekken.

27

Buitenlessen Binnenlessen Projecten Lenen Overig 28

Opdrachtenboekje Museonder (groep 6, 7 en 8) Het Museonder is het eerste ondergrondse museum ter wereld. Duik in de aarde met behulp van een opdrachtenboekje (1 uur) en krijg een beeld van het leven onder je voeten. De permanente tentoonstelling toont onder andere een wortelstelsel van een meer dan 100 jaar oude boom, een waterlaboratorium en dieren die al duizenden jaren zijn uitgestorven. Het is een ware ontdekkingsreis! Prijs: € 0,50 per opdrachtenboekje.

Op ontdekkingstocht met Pinguïn, groep 3 en 4 De ontdekkingstocht van de leerlingen start met een brief van Pinguïn. Hij heeft een flesje levenswater meegestuurd en vraagt kinderen hun eigen flesje levenswater naar het museum te brengen. Voor ze dat doen, beantwoorden ze eerst op school allerlei vragen. Hoe gebruik je water in huis? Waar gaat vies water naar toe? Welke vormen van water zijn er? In het museum doen de leerlingen een speurtocht en voeren ze proefjes uit in het Waterlab.

Rondleiding Jachthuis Sint Hubertus (groep 6, 7 en 8) In aansluiting op de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie is er voor kinderen van 9 t/m 12 jaar een speciale rondleiding (60 minuten) gemaakt door Jachthuis Sint Hubertus, het buitenhuis van Anton en Helene KröllerMüller. Kinderen maken hier kennis met kunst en cultuur en leren dat in verband te brengen met hun eigen werk en dat van anderen. Deze speciale rondleiding wordt aangeboden van dinsdag t/m vrijdag tussen 12.30 en 16.00 uur. Op maandag is het Jachthuis gesloten. Prijs: € 25 per rondleiding voor maximaal 20 leerlingen. Knapzakroute (groep 7 en 8) De Knapzakroute start met een voorbereidende lesbrief die in de klas behandeld wordt zodat de leerlingen beter kunnen speuren naar sporen in de verschillende landschappen van De Hoge Veluwe. In de veldles (2 uur) volgen de leerlingen de voetsporen van Joris, de zoon van Jonker Joost en voeren een aantal opdrachten uit waarbij ze gebruik maken van verschillende veldwerkmaterialen die in een handige rugzak meegenomen worden. De leerlingen nemen hun vondsten mee in een zelfgemaakte knapzak. Prijs: € 2,50 per opdrachtenboekje. Voor het lenen van de rugzak geldt een borg van € 25. Tussen 1 september en 1 oktober is de Knapzakroute i.v.m. de bronst niet beschikbaar.

Nederlands Watermuseum

Het Nederlands Watermuseum is eigentijds en interactief over alle aspecten van water. Een echt doe-museum dat leerlingen bewust maakt van het belang van water in hun eigen leven, in Nederland en in de wereld. De lespakketten bestaan uit drie onderdelen: de voorbereiding op school, het museumbezoek en een verwerkingsles. Alle bezoeken duren twee uur. Per vijf leerlingen is één begeleider nodig. Voor groep 1 tot en met 4 is 60 de maximale groepsgrootte. Voor groep 5 tot en met 8 is dit 80 leerlingen. De kosten en overige informatie staan op www. watermuseum.nl. Bellen kan ook: 026 355 1240. Familie Spatter, groep 1 en 2 Het verhaal van de familie Spatter begint op school. In het museum is de familie de rode draad. De leerlingen helpen baby Spatter om zijn familie te vinden. Dit doen ze door allerlei opdrachten te doen in het museum, zoals watergeluiden herkennen met opa Spatter.

Water in je lijf, binnen en buiten, groep 5 en 6 De leerlingen zoeken de oorsprong van een vreemd flesje dat bij hen op school is aangekomen. In een voorbereidende les zetten foto’s hen aan het denken over water in hun eigen leven. In het museum bekijken ze een film, gaan ze aan de hand van een spel op ontdekkingstocht door het museum en experimenteren ze met water in het Waterlab. Te veel, te vies, te weinig water, groep 7 en 8 Ook hier zoeken de leerlingen de oorsprong van een vreemd flesje dat bij hen op school is aangekomen. In een voorbereidende les zetten drie afbeeldingen kinderen aan het denken over water in de wereld. In het museum bekijken ze een film, gaan aan de hand van een spel op ontdekkingstocht door het museum en experimenteren ze met water in het Waterlab. Water en techniek, groep 7 en 8 Water levert energie op. Hoe dat precies zit ontdekken leerlingen door het doen van proeven in het Waterlab. Daarnaast bezoeken ze de Witte Watermolen, waar ze zien hoe een watermolen werkt. Het lespakket is ontwikkeld samen met Bezoekerscentrum Sonsbeek in het kader van het project Watermolens op de Veluwe van EDU-ART.

SITA afvalbrengstation

Bezoek met de klas het TrolleyBus Museum. De helft van de klas start met een rondleiding door een oud-buschauffeur. Daarna gaan ze aan de hand van een puzzeltocht zelf op ontdekking. De andere helft van de klas neemt onder begeleiding een kijkje in de remise, bij de werkplaats en de wasplaats van de bussen. In het museum is de ontwikkeling van het vervoer met trolleybussen in Arnhem te zien, met alles wat daarbij hoort.

Gratis vervoer naar het Nederlands Watermuseum Waterschap Rijn en IJssel financiert een vervoersregeling. Scholen die in het gebied van Waterschap Rijn en IJssel liggen krijgen per school één gratis bus voor vervoer naar het Nederlands Watermuseum. Het aanmeldingsformulier staat op www.watermuseum.nl. De school betaalt wel zelf de entree van het museum.

Waterschap (Arnhem zuid)

Waterschap Rivierenland zorgt voor de waterhuishouding in het hele rivierengebied. Met tientallen gemalen zorgen ze voor voldoende en schoon oppervlaktewater in de duizenden kilometers aan watergangen. Educatief materiaal Het waterschap heeft educatief materiaal voor het basisonderwijs. Bijvoorbeeld leskoffers voor een waterproject, maar ook complete lesprogramma’s. Vanaf groep 7 is ook een rondleiding aan te vragen op de rioolzuiveringsinstallatie in Arnhem zuid. Meer informatie op www.waterschaprivierenland.nl -> Leren over water. Gastles Een gastdocent van het waterschap verzorgt voor groep 5 tot en met 8 een introductieles over water en het waterschap op school. Aan de hand van de watermenukaart kiest de eigen leerkracht een vervolgactiviteit. Dit kan een rondleiding zijn op een rioolwaterzuivering of gemaal. Maar ook het lenen van de waterkoffer of het verzorgen van een wateronderzoeksles langs de sloot. Deze les is gratis te downloaden op www.waterschaprivierenland.nl -> Leren over water -> Leerkrachten.

Overig

Een bezoek aan dit museum is een goede aanvulling op de leskist Stadsvervoer. Een bezoek duurt ongeveer anderhalf uur en kost € 25,- per klas.

Op stap met het waterschap Breng een bezoek aan een rioolwaterzuiveringsinstallatie van het Waterschap Rijn en IJssel. Wat mag ik wel en niet door het toilet spoelen? Waar gaat mijn afvalwater heen? Hoe wordt dit gezuiverd? Het waterschap organiseert gastlessen en excursies. In de lesruimte in Nieuwgraaf (Duiven) ontvangt het waterschap schoolklassen. Hier krijgen de leerlingen een doe-les met proefjescircuit, gevolgd door een rondleiding. De lessen en excursies van het Waterschap Rijn en IJssel zijn gratis.

Lenen

TrolleyBus Museum

Het noordelijke deel van de stad valt onder Waterschap Rijn en IJssel, dat zorgt voor de juiste hoeveelheid en kwaliteit van het oppervlakte water in Arnhem noord. Kijk ook eens op www.wrij.nl

Projecten

Grondstoffen worden steeds schaarser. Sommige zijn al bijna uitgeput. Het scheiden van afval is daarom noodzakelijk om te hergebruiken. Op de afvalbrengstations scheiden we verschillende soorten afval. Vrijwel al dat afval wordt vervolgens gerecycled en als nieuwe grondstof gebruikt. Een rondleiding op het afvalbrengstation is een mooie gelegenheid om achter de schermen te kijken. Een medewerkster van SITA geeft een toelichting op afval scheiden in Arnhem en laat zien wat er er met de verschillende afvalstromen gebeurt nadat ze zijn ingezameld. De rondleiding is mogelijk voor groep 5 tot en met 8.

Waterschap (Arnhem noord)

Binnenlessen

Stadsblokken Meinerswijk In Stadsblokken-Meinerswijk in Arnhem gaat binnenkort veel gebeuren. Het gebied gaat op de schop. Er worden twee geulen aangelegd en de zomerkade wordt verlaagd, zodat de rivier meer ruimte krijgt. Door deze ingrepen is het gebied stroomopwaarts beter beschermd tegen overstromingen en hoogwater. Naast veiliger wordt het gebied ook aantrekkelijker gemaakt. Er komen struin- en fietspaden, een trekpontje en vissteigers. En de cultuurhistorie wordt weer zichtbaar en beleefbaar gemaakt. Stadsblokken-Meinerswijk draagt onder andere de sporen van de Romeinse rijksgrens, de IJssellinie en steenfabricage. NME Overbetuwe verzorgt een lesprogramma dat bestaat uit 3 delen: - introductieles in de klas (door de leerkracht zelf) - excursie (hele ochtend) door Stadsblokken-Meinerswijk (onder leiding van gidsen van NME Overbetuwe) - verwerkingsles in de klas (door de leerkracht zelf) De kosten voor deze activiteit zijn 50,- voor maximaal 30 leerlingen.

Buitenlessen

NME Overbetuwe

29

Buitenlessen

Natuur- en milieueducatie is uitgewerkt in zes ontwikkelingsgebieden, die belangrijk zijn voor de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Bij de beschrijving van activiteiten zijn de ontwikkelingsgebieden aangegeven.

Binnenlessen

Ontwikkelingsgebieden

Waarnemen en onderzoeken Eigenschappen leren kennen en benoemen. Leren om conclusies te trekken uit eigen waarnemingen. Leren om zelfstandig onderzoekjes op te zetten.

Besef Het leren kennen van planten en dieren, groei en ontwikkeling, vorm functie en samenhang. Aan de hand van concrete materialen en situaties (aan)leren van begrippen.

Zorg en verantwoordelijkheid Leren zorg te dragen voor planten en dieren en daar steeds meer verantwoordelijkheid in krijgen.

Projecten

Duurzaam handelen Leren hoe je (samen met anderen) op een verantwoorde manier omgaat met bijvoorbeeld je omgeving, afval, energie en water. Waardering Het creëren van situaties waarin leerlingen waardering voor de natuur ontwikkelen, verwoorden en verbeelden. Het reduceren van onredelijke angstgevoelens ten opzichte van planten en dieren.

Overig

Lenen

Rechtvaardigheid en keuzevaardigheid Kennismaken met algemene normen en waarden met betrekking tot de omgang met planten, dieren en milieu. Vanuit een andere (waarden-)perspectief kijken naar een situatie. Kennismaken met situaties waarin verschillende waarden ten opzichte van elkaar worden afgewogen.

30

Duurzaamheid Projecten Groene voetstappen Warme truiendag Leskisten

Buitenlessen

Hieronder een overzicht van de activiteiten uit het jaarprogramma die met duurzaam handelen te maken hebben.

Afval, verzin wat anders Casa di Luca Energie

Binnenlessen

Stadsvervoer, keuzekist Visserijspel Waterkringloop Windenergie, keuzekist ‘DVD’s Nederland en het water Over-leven in ontwikkelingslanden

Techniek

Leskisten Domeinen

Zelf maken

Constructies Chemie Productie

Casa di Luca

Techniek onderzoeken Zelf maken

Constructies Energieomzetting

Cool Cat

Techniek onderzoeken: - Gebruiken - Analyseren - Beoordelen

Energieomzetting

Energie



Magneten



Set microscopen

Techniek onderzoeken

Constructies Overbrengingen

Spelen met magneten


Energieomzetting Overbrengingen

Zeep


Chemie Energieomzetting

Overig

Leeractiviteiten

Boter- en kaasset

Lenen

Onderwerp

Projecten

Vooral bij de leskisten zijn er onderwerpen die bij techniekonderwijs te gebruiken zijn. Met dank aan het VTB steunpunt Arnhem, hieronder een overzicht van de mogelijkheden.

31

Buitenlessen

Handleiding digitale NME-gids De catalogus is vrij toegankelijk. Alleen voor het reservering is aanmelden verplicht. Alle scholen hebben een account, met gebruiksnummer en wachtwoord. Controleer de basisgegevens en voer de leerlingenaantallen en leerkrachtnamen. Daarna kun je beginnen met bestellen. Hieronder staat de de algemen werkwijze met een aantal schermafbeeldingen. De complete handleiding is te downloaden via www.natuurcentrumarnhem.nl -> Educatie -> NMEGids.

Overig

Lenen

Projecten

Binnenlessen

Vragen over de site? Bel of mail met Jos Fontaine. 026 377 5434 [email protected]

32

Raadplegen van de catalogus Ga naar www.nmegids.nl/natuurcentrumarnhem Je krijgt nu een inleidende tekst te zien. Klik op [aanbod tonen] om verder te gaan. Het aanbod is verdeeld in verschillende soorten, zoals les, materiaal en project. Van elk item ziet je de titel en een kolom waarin aangegeven staat voor welke groep(en) het item geschikt is. Je vraagt meer informatie over een item op door op de betreffende regel te klikken. Via de knop [zoeken] kun je zoeken op type, doelgroep en titel.

Buitenlessen

Inloggen en gegevens controleren Om te kunnen inschrijven heb je een gebruikersnummer en wachtwoord nodig. Als je deze invult kom je eerst in het scherm met schoolgegevens. Je kunt deze controleren en corrigeren. Vervolgens kun je de groepen met leerkracht en aantal leerlingen en schooltijden invoeren. Het inlogscherm wordt automatisch geactiveerd bij klikken op [inschrijven] of klikken op [inloggen].

Binnenlessen Projecten Jaarinschrijving per groep doorgeven Boven de catalogus staat een link: [Klik hier om uw jaarinschrijving per groep door te geven]. Gebruik deze link om per groep in één keer meerdere items te kunnen aanvragen en je voorkeuren op een correcte wijze door te geven. Na aanvraag krijg je een eerste bevestiging per mail. Als de aanvraag toegekend is ontvang je een definitieve bevestiging.

Lenen Overig 33

Binnenlessen

Buitenlessen

Index A Afdrukken 19 Afval 19 Afvalbrengstation 29 Avonturentocht 27

B Besef 30, 31 Bijen 16, 18, 27 Binnenlessen 9 Bloemen 9 Boer 24 Boerderij 7, 9, 24 Boerderij-educatie 26 Boerderijkids 25 Boerderijschoolproject 12 Bomen 6, 17 Boomsoorten 27 Boter 17 Braakballen 19 Buitenlessen 5 Burgers’ Zoo 7, 27

Projecten

C Casa di Luca 20 Cavia 14

D Dierenbescherming 18 Dierotheek 14 Drinkwater 21 Duurzaam handelen 30 DVD 22

E Energie 20

Lenen

F Familiebanden 22 Filosoferen 27 Fossielen 19 Foto-speurtocht 27 Fruitkevers 15

G Granen 10 Grasparkiet 15 Grassen 10 Groene voetstappen 11

Overig

H

34

Hagedis 15 Hamster 14 Heemtuin 6 Herfst 6, 24 Huid 9 Huidbedekking 9 Huisdier 9 Humificatie 6 Hut 20

I Imker 27 Insecten 10, 15

J Jachthuis Sint Hubertus 28

K Kaas 17 Kabouters 16 Kenmerken 10 Keutels 19 Kikker 15 Kindertuin 25 Kip 15 Kippenvel 9

L Lachduif 15 Lente 9, 24 Leskisten 16 Levensfasen 17 Lichamelijke ontwikkeling 17

M Magneten 16, 17 Materiaalzendingen 13 Meeltorren 15 Meelwormen 15 Meinerswijk 6 Microscopen 19 Muis 15 Museonder 28

N Nachtdieren 10 Nationale Park De Hoge Veluwe 27 Neerslag 21 Nesten 19

O Ontdekken 26 Ontdekkingstocht 27 Ontwikkelingsland 23 Opgezette dieren 23 Overgewicht 23

P Pad 15 Pannenkoek 9, 16 Parken 6 Planten 5 Postduiven 25 Projecten 11 Puzzeltochten 7

R Rat 15 Rechtvaardigheid en keuzevaardigheid 30 Ribbensalamander 15 Riool 21

Safari 5 Salamander 15 Scharrelen bij school 5 Schattenjacht 26 Schoolomgeving 12 Schooltuinen 11 Seizoenen 22 Sissende kakkerlak 15 SITA 29 Slakken 14 Slakkenhuizen 19 Slootexcursie 19 Sonsbeek 5 Spooktakken 15 spoorzoeken 27 Sporen 19 Stadsblokken-Meinerswijk 29 Stadsvervoer 20

Zee 22 Zeep 16 Zintuigen 17 Zonnecollector 20 Zorg en verantwoordelijkheid 30

T

Binnenlessen

Z

Buitenlessen

S

Tante Door 17 Treksprinkhanen 15 Trolleybussen 20, 29 Tuinieren 25

V

Overig

Waardering 30 Waarnemen en onderzoeken 30 Wandelende takken 15 Warme truiendag 11 Warm houden 18 Warmteverlies 20 Water 5, 10, 21, 22, 28 Waterdieren 5, 9, 10 Waterkringloop 21 Waterleven 19 Watermolen 26 Watermuseum 28 Waterplanten 10 Waterschap 29 Weerbericht 18 Windenergie 21 Windmolen 21 Wormen 14

Lenen

W

Projecten

Veldkrekels 15 Veldwerk 6, 24 Veldwerk Nederland 29 Verdamping 21 Vergroten 19 Verlengde schooldag 24 Verpakkingsafval 19 Vervoersmiddelen 20 Verwarming 20 Visserij 20 Voeding 9, 22 Vogels 19 Voorjaarstakken 13 Voortbeweging 15 Voortplanting 10 Vriendschap 22

35

Natuurcentrum Arnhem www.natuurcentrumarnhem.nl [email protected] 026 377 5464

Jaarprogramma. Projecten. Lenen. Overig

Recommend Documents