www.ggze.nl
jaargang 6 • nummer 3 • 2011
Gezinsbegeleiding in eigen huis
Spelen met licht
Housing First
Colofon
Dit magazine van concern GGzE verschijnt vier keer per jaar. Zesde jaargang nr. 3 - 2011 Oplage 2250 exemplaren
Gezinsbegeleiding in eigen huis
Het volgende nummer verschijnt in oktober 2011.
Vormgeving/dtp
Dender Communicatie, Eindhoven Drukwerk
15
Tot voor kort kende GGzE alleen klinische gezinsbegeleiding.
Nu is er ook een ambulante variant, in samenwerking met Combinatie Jeugdzorg.
GrafiPrint BV Beeldmateriaal
Spelen met licht
Karin Quint
Afdeling Communicatie GGzE Tekst
Karin Quint, José van der Waerden, Arnold Otten,
behandeling van cliënten is een speerpunt van GGzE. Een goed voorbeeld is
Ruud Balk
Peter van Casteren
Nieuwe technologie inzetten bij de
20
de ambiance room, een pilot bij GGzE centrum spoedeisende psychiatrie.
Afdeling Communicatie GGzE Redactiesecretariaat
Housing First
GGzE, afdeling Communicatie
cliënten een wens die aan het einde van
tel. (040) 297 05 06
in vervulling gaat. Een aantal cliënten
een lang hulpverleningstraject misschien
Postbus 909, 5600 AX Eindhoven e-mail:
[email protected] Foto voorpagina: Een nieuwe loot aan de OPSY-stam.
GGzE is een HKZ-gecertificeerde organisatie.
Het magazine wordt met zorg samen-
gesteld. Toch kan het voorkomen dat er onjuistheden in staan. Aan de inhoud
van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
worden zonder schriftelijke toestemming van afdeling Communicatie van GGzE.
2
Je eigen huis. Voor veel dakloze GGZ-
GGzE Magazine
24
krijgt dit jaar een kans.
Verder in dit nummer Een nieuwe loot aan de OPSY-stam.........................................................................3 Eindhoven:‘Slimste regio van de wereld’.............................................................. 4 Staatssecretaris bezoekt De Woenselse Poort.....................................................5 Lentemarkt bij De Boei Plaza......................................................................................5 ‘Een enerverende en zonnige toekomst voor GGzE’......................................... 6 Krachtenbundeling rond autisme........................................................................... 6 Jeugd-GGZ komt onder verantwoordelijkheid van gemeenten .................7 E-health heeft de toekomst....................................................................................... 8 Medisch centrum start met metabole poli......................................................... 9 Manifest geeft Planetree handen en voeten.................................................... 10 GGzE actief betrokken bij Regionaal Programma Autisme........................ 12 Lucian van Heumen, nieuwe directeur De Woenselse Poort....................... 13 De Lage Landen organiseert verwendag voor cliënten GGzE.....................14 Psychiatrische gezinsbegeleiding in eigen huis............................................... 15 ‘Suïcide op het spoor samen aanpakken’............................................................16 Cliënten van OPSY leren omgaan met spanning en stress..........................18 No-show, maar waarom eigenlijk?.........................................................................19 Spelen met licht............................................................................................................20 Opleiding tot psychiater krijgt goed rapportcijfer.......................................... 21 ‘Zelfhulp wordt steeds belangrijker’..................................................................... 22 Nieuwe afdeling Verkoop & marketing............................................................... 23 Housing First voor dak- en thuislozen................................................................. 24 Column Raad van Bestuur.........................................................................................26 Vrijwilliger in beeld...................................................................................................... 27 Kunst op de achterpagina.........................................................................................28
GGzE en Lunet zorg werken samen in behandelkliniek
Een nieuwe loot aan de OPSY-stam
Mensen met een verstandelijke beperking
complexe problematiek. “Een goed geïn-
behandelvormen van belang is, is ook de
taan nog beter geholpen worden door OPSY,
belangrijker.”
bij de voorbereiding van de kliniek.
én een psychiarische stoornis kunnen voorhet regionaal centrum dat zich op deze
tegreerd aanbod wordt dus alleen maar
ambulante tak van OPSY betrokken geweest
doelgroep richt. Naast ambulante hulp is
Mooie mix
Herstel
opening was op 28 april.
groeit dit jaar uit naar achttien behandel-
jaar op Landgoed De Grote Beek, maar dat
er nu ook een behandelkliniek. De officiële
De OPSY-partners GGzE en Verstandelijk
Gehandicapten (VG)-instelling Lunet zorg
werken intensief samen in de nieuwe kliniek op Landgoed De Grote Beek. “De behoefte
aan een klinisch aanbod voor mensen met een complexe gecombineerde problema-
tiek was groot. Zij hebben gerichte, intensieve hulp nodig om een terugkeer in de
De kliniek is gestart met negen cliënten en plaatsen. Het OPSY-team is een mooie mix
van zorgverleners: orthopedagoog/psycho-
logen, psychiaters, pychiatrisch verpleegkundigen en begeleiders vanuit de verstandelijk gehandicaptenzorg. Marleen Grimbel du
Bois: “De wisselwerking biedt een enorme meerwaarde. De kennis en ervaring uit de
twee zorgvelden is aanvullend en vernieuwend. We zijn ervan overtuigd dat dit een
Cliënten verblijven in principe maximaal een kan ook veel korter zijn. Herstel van het ‘ge-
wone leven’ staat voorop. “We kijken wat de
cliënt nodig heeft om weer grip op zijn eigen leven te krijgen. Daar gaan we samen met
de cliënt aan werken. Altijd vanuit de verbinding, het contact”, aldus Marleen Grimbel
du Bois. “We blijven nieuwsgierig naar onze cliënten, dat is belangrijk.”
positieve invloed heeft op de cliënten.”
Vlag
manager van OPSY. “Doordat zo’n opname-
De teamleden hebben samen een stevig
beide Raden van Bestuur, een groot aantal
mensen op plekken binnen de psychiatrie of
goed gewerkt, aldus Stephan Bodde. “De
maatschappij een kans op succes te geven”,
aldus Marleen Grimbel du Bois, Programmamogelijkheid ontbrak, verbleven veel
gehandicaptenzorg die niet toegerust waren op hun specifieke zorgvraag. Bij veelvuldige
crisisopnames ontbrak vaak een perspectiefbiedende behandeling.”
Volgens Stephan Bodde, directeur van het
Expertise Centrum van Lunet zorg, komt er door onderzoek en betere diagnostiek
steeds meer zicht op deze cliëntgroep met
introductieprogramma doorlopen. Dat heeft medewerkers vormen echt één team, ze
voeren samen de regie en overbruggen hun verschillen. Ik vind dit echt een voorbeeld
van over de schaduw van je moederorga-
nisatie heen springen, in het belang van de
cliënt. Daar mogen we best trots op zijn. Het
Bij de drukbezochte opening waren de
medewerkers en belangrijke ketenpartners aanwezig. Het officiële moment was de
onthulling van een vlag met de symbolen van de behandeling bij OPSY: weegschaal (balans draaglast-draagkracht), driehoek
(cliënt-begeleider-activiteit) en bril (anders ‘kijken’ naar probleemgedrag).
geeft opnieuw aan dat de samenwerking tussen Lunet zorg en GGzE bijzonder is.”
Omdat een goede aansluiting tussen beide GGzE Magazine
3
GGzE ontvangt jury
Eindhoven:‘Slimste regio van de wereld’ Begin april was GGzE een middag gastvrouw
van Nederland en Philips Health Care.
Landgoed De Grote Beek. Tot slot kreeg hij
Community Forum (ICF). Dit forum heeft de
van Bestuur. Ook kreeg hij een impressie van
een toelichting op innovaties waarmee het
van Robert Bell, jurylid van het Intelligent
regio Eindhoven uitgekozen tot één van de
zeven slimste regio’s ter wereld, samen met zes andere genomineerden: Chattanooga,
Riverside en Dublin/Ohio (VS), Stratford en Windsor-Essex (Canada) en Issy-les-Mouli-
neaux (Frankrijk). Op 3 juni werd bekend dat Eindhoven de slimste regio in de wereld is! Het ICF is een internationale denktank op
Bij GGzE sprak de Amerikaan met de Raad
diverse nieuwe, innovatieve ontwikkelingen waaraan gewerkt wordt in samenspraak
Tijdens dit bezoek heeft de jury een goed
daglichtsimulatie bij ouderenpsychiatrie,
heden in de GGZ. Mede daardoor heeft
drijven. Voorbeelden hiervan: een pilot met de onderzoeksprojecten ‘stressmeter’ en
‘smartbed’ (om valincidenten te voorkomen)
Dit jaar is dat ‘Health in the Intelligent Com-
vertelde onder andere hoe hij vanuit zijn
regio op bezoek geweest. In en om Eindho-
ven nam hij ook nog een kijkje bij de TU/e, de High Tech Campus, PSV, de Slimste Woning
GGzE Magazine
Eindhoven de eerste plaats behaald.
de beurt aan een ervaringsdeskundige. Hij ervaringen als cliënt graag meedenkt over
nieuwe technologische ontwikkelingen om de zorg te verbeteren. Aansluitend bezocht Bell kort de nieuwe autisme-kliniek op
Lentemarkt bij De Boei Plaza 4
beeld gekregen van de ontwikkel mogelijk-
en diverse online behandelmogelijkheden. Na een demonstratie beeldbellen was het
munity’. Robert Bell is in elke genomineerde
aantal separaties kan worden verminderd.
met universiteiten en technologische be-
het gebied van economie en sociale ontwikkeling. Elk jaar kiest het forum een thema.
bij GGzE centrum spoedeisende psychiatrie
De lente begon op Landgoed De Grote Beek dit jaar pas goed op 18 april, met de
officiële opening van De Boei Plaza en de start van de jaarlijkse Lentemarkt. Een
grote banner maakte na de openingsdag
duidelijk dat De Boei Plaza met haar win-
keltjes én gezelligheid ‘the place to be’ is.
Staatssecretaris bezoekt De Woenselse Poort Op 30 maart bracht staatssecretaris Fred
Staatssecretaris Teeven bleek onder de
Justitie een werkbezoek aan De Woenselse
Poort de zorg wordt vormgegeven. Op zijn
Teeven van het Ministerie van Veiligheid en Poort. Hij nam een kijkje in het Forensisch Psychiatrisch Centrum en de long-care afdeling en sprak met cliënten en een
ervaringsdeskundig begeleider. Teeven
werd vergezeld door onder andere Goof van Gemert, directeur Forensische Zorg bij het ministerie.
Joep Verbugt bracht als voorzitter van de
indruk van de wijze waarop in De Woenselse vraag hoe het komt dat er zo weinig inciden-
ten plaatsvinden, legde Programmamanager Jan Reijnen uit dat er veel deskundigheid is
opgebouwd op het gebied van risicotaxatie. Wat ook meespeelt is de kruisbestuiving
met de reguliere psychiatrie van GGzE. Deze
gecombineerde expertise draagt bij aan een goed behandelklimaat.
Raad van Bestuur van het concern GGzE -
Vragen had de staatssecretaris ook over het
uitmaakt - de ambities van de organisatie
met een TBS-maatregel behandelt als
waar De Woenselse Poort onderdeel van
naar voren. Verder benadrukte hij het belang van concentratie van specialistische voor-
zieningen en een goede aansluiting tussen forensische zorg en de GGZ.
feit dat De Woenselse Poort zowel cliënten
cliënten met een andere justitiële maatregel. Daarnaast sprak hij zijn waardering uit over de manier waarop samengewerkt wordt met de technische industrie in de regio.
De Lentemarkt, die dit jaar twee weken
kruiden, bloem- en plantendecoraties. Veel
Landgoed De Grote Beek. Met name deze
nemers van ’t Groenproject van De Boei.
landgoed kwamen, reageerden zeer positief
den. Daarom krijgt de markt volgend jaar
duurde, trok veel bezoekers, ook van buiten gasten, die vaak voor de eerste keer op het op de nieuwe ontwikkeling en de vele
artikelen die tijdens de Lentemarkt werden aangeboden: vaste planten, zomergoed,
werkstukken waren gemaakt door de deel-
Tradities zijn er om in ere te worden gehouzeker een herhaling.
De deelnemers kunnen weer aan de slag!
GGzE Magazine
5
‘Een enerverende en zonnige toekomst voor GGzE’ Aansluitend aan het symposium ‘Hollen
Hij omschrijft de medewerkers van GGzE
op 9 juni afscheid genomen van GGzE. In
wijze meisjes en jongens’. “Maar ook mensen
door de natte klei’ heeft Joep Heesters (64) 2001 werd hij door de toenmalige voorzit-
ter van de Raad van Bestuur, Piet Verbraak, gevraagd om de ondersteunende afdelingen binnen de instelling te integreren en servicegerichter te laten werken.
“De afdelingen moesten zich realiseren dat zij ondersteunend zijn aan het primaire proces en niet omgekeerd”, vertelt Joep,
die terugkijkt op een goed verlopen proces.
“Destijds werkten er 1200 mensen bij GGzE, ondertussen is dat aantal gegroeid naar
2200. Mede daarom is niet langer sprake van een geïntegreerde afdeling ondersteuning,
die zou te groot worden.” Na zijn functie als Directeur Ondersteuning is Joep de laatste twee jaar als adviseur van de Raad van Bestuur actief geweest.
gekscherend als ‘over het algemeen eigendie bereid zijn te luisteren naar een goed
verhaal en daarmee aan de slag te gaan”.
De toekomst van GGzE ziet Joep Heesters
als enerverend maar uiteindelijk zonnig. “De
omzetting van intramurale naar extramurale GGZ is niet te stuiten en ik denk dat GGzE al heeft laten zien daar klaar voor te zijn.” Zelf zal hij die ontwikkeling aan de zijlijn mee-
maken “tenzij nog een klus voorbijkomt die te interessant is om te laten liggen”.
De rest van de tijd verveelt hij zich niet. “Ik hockey nog veel, onder meer in het
Nederlands team 60+. Verder heb ik een
grote zeilboot, ben ik actief sportvisser en als het te slecht weer is, heb ik mijn postzegelverzameling nog. Maak je over mij maar geen zorgen.”
Krachtenbundeling rond autisme Jongeren met autisme spectrum stoornissen
geholpen kan worden. Door op dit specifieke
dat een klinische opname niet nodig is, met
hopen de deelnemende partijen te leren van
(ASS) zoveel ambulante hulp ‘op maat’ bieden dat doel hebben GGzE centrum kinder- en
jeugdpsychiatrie, Apanta-GGz en Herlaarhof
in april een samenwerkingsconvenant ondertekend. De samenwerking moet leiden tot
een vermindering van ongeveer 25 opnames per jaar.
Jongeren met ASS die zich bij één van de drie partners aanmelden, worden als dat nodig
is direct besproken in een wekelijks overleg.
Ze komen dan in het zogenaamde ‘Autismesamen’ traject, waarin gezamenlijk bekeken wordt hoe de cliënt het beste en snelste
6
GGzE Magazine
gebied nauwer met elkaar samen te werken, elkaars sterke punten en elkaar nog beter
aan te vullen. De drie instellingen werken al langer met elkaar samen in het kader van
het project Zorg-samen. Algemeen doel van deze krachtenbundeling is toegankelijke
en goede zorg te bieden aan kinderen en jongeren in de regio.
Jeugd-GGZ komt onder verantwoordelijkheid van gemeenten
‘Samenwerking zal naar de voorkant verschuiven’
Over een paar jaar verschuift de verantwoor-
Intersectoraal
Coöperatie
de gemeenten. Dit gebeurt in het kader van
op met andere organisaties. Intersectorale
veranderingen in de jeugdzorg hebben
delijkheid voor ‘jeugd-GGZ’ van het rijk naar
de overheveling van jeugdzorgtaken. De stelselherziening biedt nieuwe samenwerkings-
mogelijkheden. GGzE is al druk bezig met de voorbereidingen.
“Er komt een enorme verandering op ons
af”, geeft Bert van den Boomen toe. Maar
GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie,
waarvan hij programmamanager is, ziet daar niet tegenop. “Wij richten ons vooral op de
kansen. “De stelselherziening geeft een extra impuls om samenwerkingsvormen waar we
Rondom jeugdzorg trekt GGzE al vele jaren samenwerking heet dat officieel. Dat gebeurt op regionaal, provinciaal en landelijk niveau. De lijst van samenwerkingsverbanden en
samenwerkingsprojecten is lang. Een greep hieruit: Samenwerkingsverband Autisme
Zuidoost Brabant, Samenwerkingsverband Integrale Vroeghulp, Stedelijk Kompas,
Veiligheidshuis Eindhoven, huisvesting en
expertise in een vroeg stadium beschikbaar
stellen. Ik denk bijvoorbeeld aan consultatiemogelijkheden voor schoolmaatschappelijk
bedoeld voor de cliënt, stelt Van den Boomen. zorg. We gaan daarbij steeds meer uit van het principe matched care. Dat wil zeggen dat we diverse vormen van hulp als het ware om de cliënt heen organiseren.” Maar samenwer-
king is ook van belang voor de professionals,
benadrukt hij. “Het zorgt voor kennisontwik-
werk en bemoei- en thuiszorg. Nu komen we
keling.” De stelselherziening kan dit alles
en hulpverleningstraject.”
den komen om samen meer vernieuwend te,
vaak pas in beeld na een tijdrovend diagnose-
werken aan een coöperatiemodel dat de basis moet vormen voor een ‘Intersectorale Jeugdzorg Zuidoost Brabant’. Ook andere instellingen zullen hierbij betrokken worden.
een waarschuwing. “Als we straks meer in
“Want die ontvangt goed gecoördineerde
willen graag toegankelijker worden en onze
Jeugdzorg de handen ineen geslagen. Zij
Beter Beschermd.
Therapy, project Kind op Koers en project
we straks onze deskundigheid meer aan de
Centra voor Jeugd en Gezin bijvoorbeeld. We
BJ Brabant (jeugdhulp) en De Combinatie
Kansen benutten, daar gaat het volgens Bert
Al die samenwerking is op de eerste plaats
voorkant van het zorgproces inzetten, via de
GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie,
begeleiding zwerfjongeren, Functional Family
jaren geleden al mee zijn begonnen, voort te zetten en uit te bouwen. Bovendien kunnen
Om tijdig voorbereid te zijn op de grote
van den Boomen om. Tegelijkertijd klinkt er de hoek van de jeugdhulp zitten, moeten
we ervoor waken dat we onze contacten en samenwerking met de somatische zorg, de
volwassen GGZ en de wetenschap niet verlie-
zen. We weten immers dat veel problemen bij kinderen bepaald worden door de problemen van hun ouders. En we blijven een medisch
specialisme dat gevoed moet worden vanuit de wetenschap. Want als we onze expertise
verliezen, hebben we niets meer te vertellen.”
bevorderen. “Waardoor er extra mogelijkhe-
werken. Daarnaast hoop ik dat de gigantische
bureaucratie vermindert als alles voortaan uit één geldpotje komt.”
GGzE Magazine
7
GGzE aan de slag met ambitieus plan
Informeren, communiceren, behandelen
want dat kan de kwaliteit van leven verbe-
Wanda Kruijt. “Je zult een verschuiving zien.
digitaal, zodat mensen er thuis gebruik van
thuis kan wonen.”
face gesprekken, maar in totaal zal er soms
en aanvullende dienstverlening. Allemaal kunnen maken. Zo vult GGzE het begrip
e-health in. Dit jaar zal er een grote slag gemaakt worden.
“E-health wordt op veel verschillende manieren gedefinieerd. Wij kiezen voor een breed aanbod, met internet als de verbindende
factor”, zegt Kees Spitters, Manager Onder-
zoek en ontwikkeling. GGzE gaat uit van vier toepassingen:
• informatie; bijvoorbeeld over aandoe-
ningen, cliëntverenigingen en financiële regelingen;
• communicatie; denk aan e-mail, chat, beeldbellen;
• interventies; online behandelingen,
teren en ervoor zorgen dat iemand langer
Website
De website van GGzE zal een flinke meta-
morfose ondergaan. Alle centra krijgen een eigen ‘ingang’ en kunnen uitgebreider dan
nu aangeven wie ze zijn, wat ze doen, welke
ziekten ze behandelen, welke behandelingen
mogelijk zijn, hoe iemand zich moet aanmelden, waar mantelzorgers en familie onder-
steuning kunnen vinden, enzovoorts.
Voor het online behandelen start binnen-
kort een pilot bij GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie, GGzE centrum autisme
volwassenen en GGzE centrum psychotrauma. Cliënten loggen in op een beveiligd internet-
psycho-educatie, preventie en nazorg;
platform dat allerlei vormen van hulpverle-
variërend van maaltijdservice tot medische
ten klaar of ander huiswerk. De cliënt kan
• ondersteunende applicaties; heel divers, monitoring.
Al deze mogelijkheden dienen verschillende doelen, aldus Wanda Kruijt, Programma-
manager innovatie. “Meer zelfmanagement voor de cliënt, efficiënter behandelen en
ning biedt. Daar staan bijvoorbeeld opdrachonline vragen stellen aan zijn behandelaar,
die ook weer digitaal reageert. Voor behan-
delaars is het daarnaast mogelijk om te zien hoe ver een cliënt met de online behandeling gevorderd is.
betere informatievoorziening - ook naar
Verschuiving
is het vergroten van het zelfmanagement,
afspreken met een behandelaar, stelt
familie en mantelzorgers. Heel belangrijk
8
E-health heeft de toekomst
GGzE Magazine
E-health vervangt niet het traditioneel
Aan de ene kant wel wat minder face tot
zelfs meer contact zijn. Beeldbellen en chat
is snel en gemakkelijk, het duurt kort en kan daardoor vaker plaatsvinden. Ook verwacht
ik vaker ‘op maat’ werk: alleen contact als het nodig is. Bijvoorbeeld als je sensors in een
huis installeert die een signaal afgeven bij ongebruikelijk gedrag.”
Maar heeft elke cliënt een computer en kan
hij omgaan met al die moderne mogelijkheden? Kees Spitters heeft er alle vertrouwen
in. “De ontwikkelingen gaan zo snel dat nog maar een kleine groep daar moeite mee
heeft. Bovendien zijn er meestal wel mensen in de omgeving van de cliënt die kunnen
helpen. En niet alles hoeft via een computer, er is ook eenvoudigere apparatuur.” En, vult
Wanda Kruijt aan, “GGzE zal bij de ontwikkeling van toepassingen altijd goed kijken of iets toegankelijk genoeg is voor de doelgroep.”
Medisch centrum start met metabole poli
Gezondheidsrisico’s antipsychotica aanpakken Elk nadeel heeft z’n voordeel, zo ongeveer luidt één van Johans Cruijffs bekendste uitspraken. Kijk naar de nieuwste antipsychotica: ze veroorzaken minder be-
wegingsstoornissen en worden vaak beter verdragen, maar tegelijkertijd leveren ze andere risico’s op. GGzE wil dat nadeel aanpakken.
Als een cliënt moderne anti-psychotica gebruikt en in korte tijd veel aankomt,
moeten bij de behandelaar de alarmbellen
gaan rinkelen. Zeker als die cliënt ook rookt,
Diagnostiek voor U doet hiervoor verschil-
Leefstijl
combinatie van bijwerkingen van de medicij-
krijgen ook wij de uitslagen. Bij afwijkingen
het beoordelen van de screeningsuitslagen.
ongezond eet en te weinig beweegt. De
nen en de andere risicofactoren verhoogt de kans op zogenaamde metabole stoornissen.
Deze stoornissen kunnen leiden tot diabetes en hart- en vaatziekten. Cijfers tonen dit ook aan: wie moderne anti-psychotica gebruikt,
leeft minder lang dan andere Nederlanders.
lende metingen. Naast de behandelaar
nemen we contact op met de behandelaar.
Die is eindverantwoordelijk en beslist welke behandeling nodig is, bijvoorbeeld de medicatie aanpassen en een verwijzing naar de metabole poli.”
Voor mensen met schizofrenie is de gemid-
In februari heeft GGzE al ruim 900 cliënten
jaar korter, omdat zij in de regel al onge-
Mensen die langer dan een jaar anti-psy-
delde levensverwachting zelfs tien tot dertig zonder leven en vaker een erfelijke aanleg hebben voor diabetes.
“Hoe eerder je erbij bent, hoe sneller je actie
kunt ondernemen om deze gezondheidsrisico’s te verminderen. Daarom zijn we gestart met een metabole poli, want dat is een
goede manier om vroegtijdig te signaleren welke mensen risico’s lopen”, vertelt Joris
Hendrickx, psychiater bij GGzE centrum psychotische stoornissen. “Heb je dat in beeld, dan kun je vervolgstappen nemen.” Screenen
gescreend via het anti-psychotica protocol. chotica gebruiken vallen onder het ‘onderhoudsprotocol’. Deze circa 700 cliënten
worden één keer per jaar gecontroleerd. De
overige 200 vallen onder het ‘instelprotocol’. Zij worden vanaf het moment dat ze met de
medicatie starten in een jaar tijd zes keer gescreend. Joris Hendrickx: “Bijwerkingen, zoals een verhoging van het bloedsuikergehalte,
treden voornamelijk op in de eerste periode van het medicijngebruik. In die eerste fase
valt met ingrijpen de meeste winst te behalen, dus het is belangrijk dat je in dat eerste jaar afwijkingen kunt signaleren.”
Magreet Roijakkers, GZ verpleegkundig
Zes keer per jaar bloedprikken is voor cliën-
medisch centrum De Grote Beek actief bij de
“Toch is het mijn ervaring dat mensen na
specialist GGZ in opleiding, is bij GGzE
metabole poli. Over de werkwijze vertelt ze: “Cliënten die anti-psychotica gebruiken,
worden gescreend op hart- en vaatziekten.
ten best een opgave, erkent de psychiater.
een goede uitleg juist blij zijn dat ze gecontroleerd worden. Over het algemeen is de therapietrouw dan ook goed.”
De metabole poli begon in februari met
Als bij afwijkingen terugkoppeling heeft
plaatsgevonden met de behandelaar, kan
voor ambulante cliënten een verwijzing naar
de huisarts geregeld worden. De huisarts behandelt de risicofactoren verder. Bij klinische cliënten pakt GGzE medisch centrum De
Grote Beek de behandeling zelf op, dit start in juli. Hiervoor zijn leefstijlprogramma’s rondom voeding, bewegen en motivatie ontwikkeld. Maar cliënten kunnen dat
niet alleen, benadrukt Magreet Roijakkers. “Een leefpatroon dat je jaren gehad hebt,
verander je niet zomaar. Daar heb je steun
bij nodig. Verpleegkundigen spelen daar een
belangrijke rol bij. Zij kunnen cliënten adviseren, stimuleren en helpen hun afspraken na te komen. En leefstijl zou eigenlijk opgeno-
men moeten worden in het behandelplan.”
Thema voeding
Om de aandacht voor lichamelijke gezond-
heid binnen de GGZ te vergroten, stelt GGzE medisch centrum De Grote Beek voortaan
elke maand een thema centraal. Juni staat in
het teken van voeding. Juli en augustus gaan over welness. Rondom elk thema worden diverse activiteiten georganiseerd.
GGzE Magazine
9
Manifest geeft Planetree handen en voeten
De Woense Poort laat alle cliënten meedoen
Een ander dagprogramma voor cliënten,
Toch zijn er dit jaar al flinke stappen gezet.
“En ook voor de cliënt die individuele
van het binnenterrein, nieuwe familie-
om cliënten een zinvolle daginvulling te
cliënten zijn er juist blij mee. We zien nu
meer arbeidsmogelijkheden, de invulling kamers en een uitwisselingsproject voor
medewerkers. Het beweegt aan alle kanten bij De Woenselse Poort. De bron hiervan is
het manifest, dat vorig jaar opgesteld werd naar aanleiding van de opening van de beveiligde zone.
“Met het manifest geven wij handen en
voeten aan Planetree”, vertelt Alice Stokkink, centrummanager bij De Woenselse Poort.
“In onze ogen gaat Planetree vooral uit van oprechte aandacht voor de ander, écht luis-
geven. Het programma bestaat uit dagbesteding, sport, vaktherapie (bijvoorbeeld
muziek), training, scholing, arbeid en een
aandacht gewend was. Maar de meeste
mensen binnenkomen, die nooit eerder iets gedaan hebben.”
tuinproject. Voortaan kunnen bijna alle
Binnenterrein
nameweek mogen ze instromen. Een groot
het ‘binnenterrein’ van de beveiligde zone
cliënten meedoen, en snel: na de eerste opverschil met de oude situatie, waarin veel cliënten niet aan bod kwamen. “Vroeger
lag de nadruk op een individuele aanpak, waardoor het plafond van de personele
capaciteit snel bereikt was. Nu werken we met groepen die we indelen op basis van
Bij de uitvoering van het manifest speelt
een centrale rol. Dit omheinde gebied - zes hectare groot - verbindt drie gebouwen:
de long-care, het Forensisch psychiatrisch
centrum en de FPK (onder andere opnameafdeling en resocialisatieafdeling).
zorgvraag en behandelfase.”
“Stap voor stap hebben we het terrein
over praten, heeft allerlei ideeën opgele-
Het basisprogramma rouleert elke drie
hebben. We waren benieuwd hoe het zou
sneller dan het andere. Het heeft immers
eventueel overstappen naar een andere
teren, met respect behandelen en bewust
bezig zijn met wat je doet. Daar met elkaar verd. In de uitvoering loopt het een wat
ook met een cultuurverandering te maken en dat kost tijd.”
10
Zoals de invoering van een basisprogramma
GGzE Magazine
maanden. Op dat moment kunnen mensen groep. Voor medewerkers is het een grote overgang, constateert Alice Stokkink.
opengesteld voor de cliënten die vrijheden gaan als diverse cliëntgroepen elkaar tegenkwamen. Maar wat bleek: vooral medewer-
kers wisten niet zo goed hoe ze om moesten gaan met cliënten die ze niet kenden.”
Kennismaking bleek het toverwoord. Afde-
lingen nodigden elkaar uit en informeerden
elkaar. Sinds kort is er zelfs een uitwisselings-
Daarnaast ligt er een plan voor een structurele aanpak van leer/werktrajecten.
project. Dertig medewerkers lopen een dagje
Geen luxe
buren’ verblijven en hoe daar gewerkt wordt.
veel activiteiten en faciliteiten; past dat
met elkaar mee, zien welke cliënten ‘bij de
De inrichting van het binnenterrein wordt
dit jaar eindelijk opgepakt. Een drainageprobleem vertraagde alles, waardoor het - op
enkele nieuwe ‘rookhokjes’ na - nog een kale vlakte is. Maar er is goed nieuws. Stagiaires van de ‘groene’ Hogeschool Van Hall Larenstein gaan een landschapsinrichtingsplan
ontwerpen. Op de afdelingen inventariseren ze ideeën van cliënten en medewerkers.
“Dat varieert van dieren tot rustige plekjes en van een trimparcours tot zithoekjes. De
studenten integreren alles tot één plan. Na de zomer start de uitvoering.”
Een goede ruimtelijke inrichting is een
Mooie gebouwen, een grote buitenruimte, wel bij de cliënten van De Woenselse Poort? Want daar zitten toch vooral mensen die
een strafbaar feit gepleegd hebben? Bui-
tenstaanders begrijpen het niet altijd, weet Alice Stokkink. Ze legt het daarom graag
uit. “Bij De Woenselse Poort behandelen we mensen met een psychiatrische stoornis.
We doen daarbij een beroep op hun gezonde deel. Dat kan niet in een kamertje van
twee bij twee meter. Om mensen naar hun gezonde stuk te brengen, heb je een omgeving nodig die zo prettig en normaal
mogelijk is. Zeker geen overmatige luxe,
daar zijn we ons zeer bewust van en daar letten we ook op.”
voorwaarde om de visie in het manifest te
Een grote buitenruimte biedt meer moge-
er immers vanuit dat de behandeling op het
voorbereiding op hun terugkeer naar de
doen slagen, benadrukt Stokkink. “Dat gaat
hele terrein plaatsvindt.” De visie op ‘vrijheden’ is door de ruimtelijke mogelijkheden en nieuwbouw gekanteld. “Medewerkers
voelen zich veiliger op de afdelingen doordat je in de nieuwe gebouwen meer overzicht hebt. Vrijheden werden vroeger benaderd vanuit de gedachte ‘nee, tenzij’, nu meer vanuit ‘ja, behalve’.”
lijkheden om cliënten te laten oefenen als
samenleving. “Iemand kan beter binnen de
hekken een keer in de fout gaan dan tijdens verlof”, stelt Alice Stokkink. En al lijkt het
nu meer op de buitenwereld, dat ís het niet.
“Veel cliënten zijn verplicht hier, hebben beperkte bewegingsmogelijkheden en mogen meestal niet zelf bepalen wanneer zij iets willen doen.”
Familie
Het Manifest heeft meer ideeën concreet gemaakt. Zo zijn de ‘familiekamers’, waar cliënten hun partner en/of gezin kunnen
Het manifest
ruimtes zijn vriendelijker ingericht, onder
In het manifest van De Woenselse Poort staan uitgangspunten voor een nieuwe behandel-
bezoek komen. Verder worden folders die
belangrijke punten:
ontvangen, vernieuwd. Ook andere bezoekandere met het oog op kinderen die op
bestemd zijn voor familieleden (en cliënten) onder de loep genomen, om te kijken of ze duidelijk zijn.
Nieuw is ook een net opgestart ‘uitzendbureau’, vooral bedoeld voor werkzaamheden
binnen de beveiligde zone. “Cliënten moeten er echt voor solliciteren. De eerste klus is
assisteren bij het inrichten en uitlenen in
de nieuwe bibliotheek. Dat is een individu-
visie. Het is ondertekend door de directie, managers en programmacoördinatoren. Enkele
• iedere cliënt heeft een zinvol dagprogramma;
• meer gaan doen met verwanten en familie van cliënten;
• meer betrekken van cliënten, Cliëntenbelangenbureau en ervaringsdeskundigheid; • de beveiligde zone is de eerste stap in het resocialisatieproces; • we zijn bereid onze vaste gewoonten ter discussie te stellen;
• ook het terrein is je werkplek, daar start je verantwoordelijkheid; • leidinggevende is nabij en toegankelijk;
• wij kennen onze ketenpartners en weten wat we van elkaar willen.
ele ‘baan’ die meer verantwoordelijkheden
Het manifest was een van de genomineerde projecten voor de ‘Spirit of Planetree Award
wijze arbeidsmogelijkheden.”
ontvingen een prijs.
geeft dan de van oudsher alleen groepsge-
2011’. De jury koos uit 36 inzendingen - uit alle zorgsectoren - 14 nominaties. Vier instellingen
GGzE Magazine
11
GGzE actief betrokken bij Regionaal Programma Autisme
‘Samenwerking was toe aan een volgende stap’
sociaal netwerk
gezondheid
financiën
wonen
Dat Zuidoost-Brabant één van de landelijke koplopers is bij de hulp aan mensen met
autisme is ondertussen wel bekend. Om dat
voor elkaar te krijgen, werken veel organisa-
tijdbesteding
ties samen. GGzE speelt daar een prominente rol in. Maar het kan altijd beter. Daarom is een Regionaal Programma Autisme in de steigers gezet.
Het regionale SamenwerkingsVerband
Autisme is al vele jaren actief. Belangrijke
deelnemers zijn GGzE, GGZ Oost Brabant, Autisme Steunpunt Zuidoost Brabant,
speciaal onderwijs, Combinatie Jeugdzorg, MEE, Kentalis-Sint Marie, Stichting ORO en
Lunet zorg. “Toch merkten we dat als mensen bij een organisatie binnenkwamen, ze vaak
telkens opnieuw hun verhaal moesten doen. De verbinding tussen de instellingen was
dus nog niet zo goed als we wilden”, vertelt
Jeanine van der Meijden, programmamana-
Professionals
lijke sociale kaarten; één voor jeugdigen, één
professionals, gaat ze verder. “Iedereen weet
Op de site staan onder meer drie overzichtevoor volwassenen en één voor mensen met
Het regionaal programma is ook goed voor de nu welke competenties er in onze regio aan-
een verstandelijke beperking. Per leefgebied
wezig zijn. Dat stimuleert een betere inzet
ding, sociaal netwerk) staat aangegeven
Het belang van goede ketensamenwerking is
(gezondheid, wonen, financiën, tijdbeste-
welke hulp en zorg beschikbaar is, voor welke doelgroep precies en welke organisatie het aanbiedt. “Geen versnippering meer, maar een goed geïntegreerd aanbod. Zeker voor
cliënten met een autisme-stoornis is het heel prettig dat er overzicht en samenhang is in
en voorkomt dat we dingen dubbel doen.”
groot, ook voor GGzE. “Als tweedelijns instelling zijn wij er vooral voor specialistische
diagnostiek, behandeling en begeleiding. Voor andere vormen van hulpverlening hebben we partners nodig.”
de hulp- en zorgverlening. Op élk leefgebied,
Het regionaal programma wordt eerst
De samenwerking was duidelijk toe aan een
ben op alle vlakken ondersteuning nodig.”
ontwikkeld hebben. Een volgende slag is aan-
Diverse werkgroepen gingen hiermee aan de
Ook het werken met eenzelfde assessment-
helder overzicht van alle ketenzorg - inclusief
veel voordelen. “Je voorkomt hiermee dat me-
ger van GGzE centrum autisme volwassenen.
volgende stap: één regionaal programma.
slag. De eerste resultaten zijn nu klaar: een financieringsstromen - rondom Autisme
Spectrum Stoornissen, een uniform assessment-model voor gegevensverzameling bij
een vermoeden van autisme en tot slot een uniform diagnostiekprotocol. De website
www.autismezuidoostbrabant.nl bericht er uitgebreid over.
12
Sociale kaarten
GGzE Magazine
want de meeste mensen met autisme heb-
model en diagnostiekprotocol biedt cliënten
dewerkers van verschillende organisaties ook verschillende informatie geven. Je voorkomt
een verschil in benadering van cliënten en je voorkomt veel administratieve rompslomp.
Het assessmentmodel bijvoorbeeld is zo ingericht dat elke organisatie het kan aanvullen”, legt Jeanine van der Meijden uit.
ingevoerd bij de instellingen die het mede
palende organisaties erbij te betrekken. Het
ministerie van VWS heeft hiervoor mankracht beschikbaar gesteld vanuit het stimuleringsprogramma ‘In voor zorg!’.
Lucian van Heumen, nieuwe directeur De Woenselse Poort
‘Ik wil het evenwicht terugbrengen’
De forensische kant heeft voor Lucian van Heumen geen verrassingen. De nieuwe
directeur van De Woenselse Poort werkte
jarenlang bij de Dienst Justitiële Inrichtingen, tot voor kort als algemeen directeur
van justitiële jeugdinrichting De Heuvelrug. Psychiatrische problematiek is voor hem
deels nieuw, maar ook dat maakt de overstap aantrekkelijk. “De psychiatrie is vaak onvoorspelbaar, dat spreekt me aan.”
Hij voelt zich na een paar weken al behoorlijk thuis bij concern GGzE, vertelt Van
Heumen in zijn kantoor in het bestuursgebouw op Landgoed De Grote Beek. “Ik heb
een warme ontvangst gehad, ik voel dat ik
welkom ben hier.” Over het kantoor is hij nog
Noord. In een tijd van grote tekorten en
uitgebreid, met nieuwbouw, nieuwe ontwik-
stand tussen zijn werkplek en daar waar het
het water. “Het waren echt tropenjaren. Acht
banden. Er is alleen nog geen evenwicht.
niet helemaal tevreden. Althans, over de af-
allemaal gebeurt, De Woenselse Poort. “Ik wil ook in de kliniek een werkplek inrichten. Die
nabijheid is gewoon nodig om verbindingen tot stand te brengen.”
Het liefst wil Van Heumen met zijn voeten
in de klei staan, dichtbij de werkvloer. Daar is het voor hem ook ooit begonnen, toen
hij als student aan de sportopleiding CIOS stage liep in jeugdgevangenis De Corridor
en er na zijn studie bleef. “Ik werkte daar als groepsleider en sportleider. Ik heb er veel
geleerd over werken met groepen en vanuit teamverband.”
Vis in het water
Maar Lucian van Heumen staat ook graag
aan het roer. Daarom vervulde hij sinds 1989 verschillende leidinggevende functies, bij-
reorganisaties voelde hij zich als een vis in
inrichtingen, 1500 mensen, hoe zorg je dan
dat je in verbinding blijft met de mensen in de praktijk. Hoe vertaal je missie en visie?” Van Heumen ontwikkelde een nieuw
managementmodel, de A3-methodiek. Een
methode die stelt dat een jaarplan niet groter moet zijn dan een A3-formaat en dat de organisatie aan de hand van dat plan aangestuurd moet kunnen worden. “Het is de
kracht van aandacht, verbinden en eenvoud. Betrek managers bij het jaarplan, pak het er bij ieder managementgesprek bij. Dit leidt tot meer focus, samenhang en overzicht.”
Den Haag. Vervolgens werd hij directeur van onder andere het cluster Noord-Brabant
daarbij moeten we zoeken naar balans. Wat kan wel en wat kan niet?”
Van Heumen signaleert het ook in de teams. “Er zijn veel nieuwe, jonge medewerkers en er wordt soms veel geleund op het ervaren personeel. Ook zie ik dat veel afdelingen erg op zichzelf zijn gericht. Door middel
van teamontwikkelingsprogramma’s en
horizontale mobiliteit wil ik het evenwicht terugbrengen.”
het houdt in dat De Woenselse Poort de
fouten, maar samen successen vaststellen.”
men mogelijkheden voor het A3-model. Hij
ning bij de Dienst Justitiële Inrichtingen in
groepen om elkaar te ontmoeten, maar
om vertrouwen. Elkaar niet afrekenen op
belangrijk vindt in leidinggeven. “Het gaat
directeur van het Huis van Bewaring in
madirecteur logistiek en informatievoorzie-
dat biedt mogelijkheden voor verschillende
Daarnaast is er een verwacht begrotings-
Uitdagingen
Arnhem-Zuid. Een jaar lang was hij program-
Dat zie je bijvoorbeeld op het binnenterrein:
Het model zegt veel over wat Van Heumen
voorbeeld als unitdirecteur van de vrouwengevangenis in Maastricht en als algemeen
kelingen, doelgroepen, samenwerkingsver-
Ook voor De Woenselse Poort ziet Van Heubeschrijft verschillende uitdagingen voor de komende jaren. “De Woenselse Poort is een professionele organisatie met fantastische
faciliteiten. Maar het is nog niet af. Het centrum is de afgelopen drie jaar flink
tekort. Geen prettige binnenkomer, want komende tijd scherper aan de wind zal
moeten varen. “Er komt een tijd van schaarste aan en dat zal gaan wringen. Het vraagt om een proactieve houding, creativiteit en
flexibiliteit.” Van Heumen heeft er vertrou-
wen in. Hoe De Woenselse Poort er over vijf jaar uitziet? “Dan hebben we een landelijk toonaangevend specialistisch forensisch
centrum, met een duidelijke verbinding naar ketenzorgpartners.”
GGzE Magazine
13
De Lage Landen organiseert verwendag voor cliënten GGzE
Een bingo in tropische sferen Een vrolijke bloemenkrans bij binnenkomst, alcoholvrije champagne, heerlijke hapjes en een spannende bingo: cliënten van GGzE werden op 17 mei flink verwend. De organisatie van deze verwenmiddag was in handen van medewerkers van De Lage Landen uit Eindhoven, die er een klein feestje van maakten.
“Zit er alcohol in? Want dat mag ik niet”, zegt
landgoed gebeurt”, zegt Boldewijn. “Het is
De eerste stap is nu gezet.”Ook Chaaby is erg
een heerlijk bruisdrankje krijgt aangeboden.
manier eens binnen te kijken.” Chaaby vult
ment dat ik hiervoor werd gevraagd dacht
een cliënt wanneer hij een hoog glas met Nee, er zit geen alcohol in, wordt hem
verzekerd. Tevreden, met het glas in de hand, zoekt de man een plekje in de wintertuin bij GGzE centrum ouderenpsychiatrie. Klaar voor de bingomiddag. Carte blanche
De bingo in tropische sferen is georganiseerd
door Claire Boldewijn en Chunella Chaabi van de afdeling Sales Support Vendor Retail van financieel dienstverlener De Lage Landen.
Het is de eerste keer dat ze als afdeling een
dergelijke activiteit doen, vertelt Boldewijn. “Op verzoek van onze manager hebben wij
bekeken bij welke instelling we een verwendag zouden willen organiseren. We kregen volledig carte blanche.” Haar collega
Chunella Chaaby kwam in contact met
GGzE. “Daar werd heel positief gereageerd en dat enthousiasme sprak ons aan.”
Landgoed De Grote Beek kenden ze al, maar niet ‘van binnen’. “Als je er niets mee te maken hebt, weet je niet wat er op het
14
GGzE Magazine
voor ons en onze collega’s goed om op deze aan: “Wat mensen zich meestal niet reali-
seren, is dat we allemaal een psychiatrische ziekte kunnen krijgen. Vandaag staan we
te spreken over het initiatief. “Op het mo-
ik: yes! Mijn werkgever denkt niet alleen aan zichzelf, maar ook aan de maatschappij.”
hier, maar morgen staan we misschien daar.” Zin
Terwijl de bingo van start gaat met kleine
prijzen brengen medewerkers van De Lage
Mooie initiatieven
Janssens laveert met een vol dienblad
Landen voor met het organiseren van
Landen hapjes en drankjes rond. Wilhelmien tussen de tafeltjes door. Ze maakt een praatje, deelt wat lekkers uit en loopt weer terug
naar de keuken voor een nieuwe lading. “Het belangrijkste is dat de mensen het naar hun zin hebben. Pas op de tweede plaats staat dat wij als afdeling eens op een andere manier met elkaar werken”, vindt zij.
Dat haar werkgever zich op deze manier
inzet, juicht Janssens toe. “Het zou goed zijn
Verschillende bedrijven gingen De Lage een verwenzorg-activiteit bij GGzE.
Zo organiseerde Philips Nederland een
high tea, verzorgde het Symfonisch Orkest Eindhoven samen met Van Eeghem
Catering en Ladies Circle De Kempen een zomermatinee. Regelden Eindhoven Air-
port, Shell, KLM Cityhopper en Restaurant
Belvedair een rondvlucht boven Eindhoven en bracht Mona een toetjesparade.
als dit soort initiatieven binnen het bedrijf
Wilt u met uw bedrijf ook een verwen-
ling die met een ander thema een verwen-
op met Eric van Daele-Klaassen door een
gaan rouleren. Iedere keer een andere afdedag organiseert.
activiteit organiseren? Neem dan contact mail te sturen naar
[email protected].
Pilot van GGzE en Combinatie Jeugdzorg
Psychiatrische gezinsbegeleiding in eigen huis
Een psychiatrische aandoening van een
ouder of kind kan een gezin flink uit balans brengen. Soms zijn de problemen zo groot dat intensieve hulpverlening nodig is.
Tot voor kort kende GGzE alleen klinische gezinsbegeleiding. Nu is er ook een
ambulante variant, in samenwerking met De Combinatie Jeugdzorg.
IPG, dat staat voor intensieve psychiatrische gezinsbegeleiding, is een pilot van een jaar. Mensen krijgen maximaal zes maanden
hulp, in hun eigen huis. “Dat is het verschil
met KPG, de klinisch psychiatrische gezinsbegeleiding die wij al veel langer kennen”, vertelt Falco Lingmont, locatiecoördinator
KPG. “Bij de klinische behandeling moet een gezin tijdelijk in een huis van GGzE gaan
wonen. Die drempel blijkt soms te hoog.” Een ander verschil is het aantal begeleidings-
uren. Een gezin dat in een KPG-huis verblijft, wordt elk dagdeel even bezocht. Bij IPG gaat
het om gemiddeld twee bezoeken per week. Deze lichtere vorm is daarom niet voor
iedereen geschikt. “Ouders moeten er sterk
met borderline of een vader met autisme
gezinsbegeleiders - één van GGzE en twee
die net iets extra’s nodig hebben om rust
precies duidelijk waar het probleem zit.
levert GGzE als regievoerder een GZ-psycho-
genoeg voor zijn. Vaak gaat het om mensen in hun gezin terug te krijgen. Wij kunnen
ze helpen bij zaken op een rijtje zetten en
structuur vinden. De opvoeding van het kind staat hierbij centraal.” Lukt het niet met IPG, dan kan altijd nog overgestapt worden op de klinische aanpak. Samenwerking
De samenwerking met De Combinatie
Jeugdzorg ligt voor de hand. De jeugdzorgorganisatie is zeer ervaren met ambulant
werken bij gezinnen thuis. GGzE is dat niet.
Maar jeugdzorg mist de psychiatrische deskundigheid om bijvoorbeeld een moeder
goed te begeleiden. “Overigens is niet altijd Tijdens zo’n IPG-traject kunnen daarom ook
individuele onderzoeken gedaan worden bij
van De Combinatie Jeugdzorg. Daarnaast loog, systeemtherapeut en psychiater.
ouders of kinderen.”
Toekomst
gezinnen. Volgens Falco Lingmont zijn de
veel toekomst in de nieuwe aanpak. “Van
De pilot is begin april gestart met enkele
eerste reacties positief, maar is het nog te
vroeg om al over resultaten te spreken. Het pilotjaar biedt ruimte voor tien tot twaalf
gezinnen. Zij worden aangemeld bij GGzE en De Combinatie Jeugdzorg. Als IPG na
dit pilotjaar doorgaat, kunnen ook andere
verwijzers gezinnen aanmelden. IPG zal ook ingezet worden als nazorg, na een KPGtraject. Het IPG-team bestaat uit drie
Falco Lingmont stuurt het team aan. Hij ziet alle kanten, bijvoorbeeld zorgverzekeraars, wordt aangedrongen op minder klinische
en meer ambulante behandeling. Misschien dat op termijn veel meer gezinnen thuis
kunnen blijven wonen, dat is natuurlijk ook
veel beter. Maar dan moet de begeleiding in het eigen huis net zo stevig kunnen zijn als de KPG nu biedt.”
GGzE Magazine
15
Opvallende bevindingen in promotieonderzoek van psychiater GGzE
‘Suïcide op het spoor samen aanpakken’
Wat Cornelis van Houwelingen betreft wordt er zo terughoudend mogelijk bericht over suïcide op het spoor. Toch was hij de afgelopen tijd
veelvuldig in het nieuws met dit onderwerp. Op 19 mei promoveerde de psychiater, die werkzaam is bij GGzE, op zijn onderzoek ‘Studies into train
suicide’. Hierin concludeert hij dat overheid, geestelijke gezondheidszorg en de spoorsector samen een bijdrage moeten leveren aan de vermindering van het aantal zelfdodingen op het spoor.
16
GGzE Magazine
De grote aandacht die zijn proefschrift in de
zijn proefschrift doet. Zo zijn er hekken en
Richtlijn
telt Van Houwelingen enkele dagen na zijn
locaties en werkt de spoorbeheerder samen
psychiater aan verbonden is, staat het voor-
media kreeg, zorgde voor een dilemma, verpromotie aan de Vrije Universiteit Amster-
dam. Aandacht voor suïcide op het spoor kan leiden tot imitatiegedrag. “Daarom moeten
media ook zo terughoudend mogelijk zijn in
lampen geplaatst bij verschillende risico-
met 113Online, een telefonische en online
hulpdienst voor mensen met gedachten aan zelfdoding.
hun berichtgeving hierover. Maar wanneer je
Ook voor GGZ-instellingen ligt er een belang-
niet voorkomen dat er over wordt bericht.”
gedachten moeten veel meer bespreekbaar
promoveert op een onderwerp als dit, kun je
Het onderzoek van Van Houwelingen, waar-
mee hij in 1994 startte, heeft verrassende en nuttige informatie opgeleverd. Omdat het
om een ‘vrij onderzoek’ ging - het werd niet
gesubsidieerd - had Van Houwelingen meer
rijke taak, vindt Van Houwelingen. Suïcidale gemaakt worden, op een systematische
manier die geïntegreerd is in de manier van
werken. Verder is meer samenwerking nodig met familie en vrienden van cliënten als het gaat om het oppikken van signalen.
Bij GGzE, waar Van Houwelingen zelf als
komen van zelfdoding hoog op de agenda. Zo is er is een richtlijn suïcidepreventie. “Maar
de inbedding daarvan in de organisatie kan beter”, vindt Van Houwelingen. GGzE doet
ook mee aan een trainingstraject voor mede-
werkers op afdelingen waar suïcideproblematiek vaker voorkomt. “Het zal ertoe leiden dat er meer systematisch aandacht geschonken wordt aan gedachten over zelfdoding, ook
wanneer iemand hersteld lijkt te zijn van een
depressie. Suïcidaliteit is net als een koortslip, onder stress kan het weer de kop opsteken.”
vrijheid om opvallende bevindingen verder te volgen. Daardoor is het veelomvattend geworden.
Resultaten
Een aantal van die resultaten: uit het onderzoek blijkt dat suïcide op het spoor geen
Het effect van media-aandacht
afhangt van het nationale suïcidecijfer. Ook
Tijdens een conferentie die voorafging aan de promotie van Van Houwelingen, bogen
treinverkeer. Wat verder opvalt: de helft van
over suïcide op het spoor. Onderzoekster Natalia Erazo van Technische Universität
op zichzelf staand probleem is, maar sterk is er een relatie met de intensiteit van het alle suïcides op het spoor gebeurt op
een beperkt aantal locaties. Een andere
bijzonderheid is dat er een bepaalde relatie bestaat tussen het tijdstip van zonsonder-
gang en suïcide op het spoor. “We ontdekten dat toen we niet alleen keken naar het tijdspatroon over een etmaal, maar vervolgens ook hoe dat patroon zich verhoudt tot de seizoenen”, legt Van Houwelingen uit.
Verder is gebleken dat tweederde van de
mensen die zelfdoding plegen op het spoor, in behandeling is bij een psychiatrische instelling.
Alle informatie die Van Houwelingen de
afgelopen zeventien jaar heeft verzameld, heeft nu geleid tot een aantal concrete
aanbevelingen. De psychiater verwacht
dat daarmee in de komende tien jaar het aantal suïcides op het spoor kan worden teruggbracht van 185 naar 100.
Een zeer interessant gegeven voor spoor-
beheerder ProRail. Een suïcide op het spoor kost zo’n 70.000 euro, los nog van wat het
met de mensen doet die erbij betrokken zijn.
onderzoekers en de media zich samen over de vraag of en hoe er bericht moet worden München vertelde over een onderzoek naar imitatiegedrag na de zelfdoding van de bekende keeper Robert Enke in 2009. In de periode na de dood van Enke was er een
duidelijke toename van suïcide op het spoor, ook al was er geen overdreven sensationele berichtgeving geweest. Wel kreeg de zelfdoding buitenproportioneel veel aandacht door de herdenkingsdienst, waarin Enke als een held werd vereerd.
Thomas Niederkrotenthaler van de Universiteit van Wenen berichtte over zijn onderzoek naar het effect van ‘positieve’ berichtgeving over suïcide. Uit de eerste resultaten blijkt
dat publiciteit over mensen die hun crisis te boven zijn gekomen, kan leiden tot minder zelfdodingen. Verslaggever Herman Vijlbrief van het tv-programma Brandpunt gaf de
dilemma’s aan waar hij mee te maken kreeg bij het maken van een documentaire over
jongeren met zelfmoordgedachten in West-Friesland. In de discussie die daarna losbrak, werd duidelijk hoe verschillend er gedacht wordt over media-aandacht voor suïcide. Professor Karl-Heinz Ladwig uit München vond dat iedere zelfdoding uit de media
gehouden moet worden omdat het risico op imitatie te groot is. Professor Brian Mishara van de universiteit van Quebec deelde deze mening. Hij stelde dat hoe voorzichtig de media een item over zelfdoding ook brengen, mensen met psychiatrische problemen
zich toch zullen identificeren met de suïcidepleger. Vijlbrief was het hier niet mee eens. Juist in West-Friesland lag het niet bespreekbaar maken van psychische problemen
ten grondslag aan de zelfdodingsgedachten, stelde hij. De journalist kreeg steun van
Niederkrotenthaler. “Er niet over praten, leidt tot stigmatisering”, vond de Oostenrijkse onderzoeker.
De Ivonne van de Ven Stichting heeft een mediarichtlijn opgesteld. Deze is te vinden op www.ivonnevandevenstichting.nl
ProRail is inmiddels aan de slag gegaan met de aanbevelingen die Van Houwelingen in
GGzE Magazine
17
Cliënten van OPSY leren omgaan met spanning en stress
Veel mensen met een licht verstandelijke
Huiswerk
om te gaan met spanning en stress. Soms
komsten van 1,5 uur, met daarnaast huiswerk-
beperking vinden het moeilijk om goed
reageren ze heel heftig, soms trekken ze zich juist extreem terug. De nieuwe zelfmanage-
menttraining bij OPSY kan hierin verandering brengen. “Ik blijf nu veel langer kalm.” Regionaal Centrum OPSY richt zich op
mensen met een verstandelijke beperking en psychische problemen. Casemanager Helen
Dat wist ik nog niet.”
opdrachten en participatie van belangrijke
even wennen. “Een stem op de computer
naastbetrokkenen van de deelnemers. De
cliënten leren onder andere hoe ze bij zichzelf de signalen kunnen herkennen die aangeven dat ze gespannen zijn. De volgende stap is
bekijken wat je het beste kunt doen om de spanning te verminderen.
Terugkijkend op de eerste lichting is Helen
een zelfmanagementtraining voor deze spe-
gedrag; het zijn toch grote dingen waar ze
cifieke cliëntgroep. “Een training die breder is
dan het reguleren van agressie, want agressie is maar één uiting van niet goed kunnen omgaan met stress en spanning.”
De zelfmanagementtraining die OPSY
gebruikt, is ontwikkeld bij Dichterbij, één van de vier erkende SGLVG-instellingen (Sterk
Gedragsgestoorde Licht Verstandelijke Ge-
handicapten) binnen het landelijke samen-
werkingsverband De Borg. Dichterbij heeft de trainers van OPSY én van het jeugdteam Licht Verstandelijke Beperking van GGzE opgeleid.
GGzE Magazine
voorbeeld dat ik doorzettingsvermogen heb.
De training bestaat uit achttien groepsbijeen-
van der Aalst vertelt dat GGzE, Lunet zorg en
ook MEE al geruime tijd behoefte hadden aan
18
Denken aan een mooie plek
van der Aalst trots op de deelnemers. “Emotie,
Aan de ontspanningsoefeningen moest ze zei dat je je spieren moest aanspannen en ontspannen. En we moesten onze ogen
dicht doen. Bij die oefening hebben we wel
gelachen.” Ze denkt dat alle deelnemers wat van de cursus hebben opgestoken. “In het
begin zag je dat er in de groep veel stress was, later werd iedereen een stuk minder druk. We hebben veel steun aan elkaar gehad en van elkaar geleerd.”
aan werken.”
Aan het eind van de training krijgt elke cliënt
Veel geleerd
mee naar huis. In dit boekje staan persoon-
De 20-jarige Natasha heeft zeker iets aan de cursus gehad, vertelt ze. “Ik heb snel last van
stress en spanning, vooral als ik aan negatieve dingen denk. Dan stapelen problemen zich op in mijn hoofd. Daardoor heb ik geen zin om dingen te doen en reageer ik heel fel naar
andere mensen. In de cursus heb ik geleerd
hoe ik uit die spanning kan komen. Ik ga aan
een mooie plek denken, daar word ik rustiger van. Ik heb ook veel over mezelf geleerd, bij-
het werkboekje ‘Mijn Tips en Antwoorden’
lijke handvatten voor het omgaan met stress en spanningen, voor zowel de cliënt als zijn omgeving.
No-show, maar waarom eigenlijk? No-show. Het is de Engelse term voor ‘niet komen opdagen’. In de gezondheidszorg en met name in de geestelijke gezondheidszorg is het een
bekend fenomeen. Cliënten komen regelmatig niet op een afspraak zonder zich af te melden. Gevolg: een behandeling die stokt en een gat in de agenda dat geld kost. Naar oorzaak en gevolg van no-show zijn al veel onderzoeken gedaan. Ook bij GGzE. Masja Burg deed in het kader van haar
realiseren ons niet voldoende dat dat soms
GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie.
Kleppe hiermee voor avondspreekuren? “Ja,
Masteropleiding in 2009 onderzoek binnen Haar ervaringen, gecombineerd met wat al eerder bekend was, hebben geleid tot
heel lastig is met school of werk.” Pleit Roelof bijvoorbeeld.”
diverse aanbevelingen die inmiddels bij de
Persoonlijk
in praktijk zijn gebracht.
inventarisatie van opgepikte signalen tot
zorgdivisies van GGzE besproken en deels al
Marieleen Bouts is directeur Divisie Jeugd-
en volwassenenpsychiatrie. Ze is blij met de informatie uit het onderzoek van Burg. “Er
blijkt duidelijk uit dat met name de relatie tussen cliënt en zorgverlener van groot
belang is. Daarnaast komt naar voren dat
no-show vooral een signaal is. Achter iedere no-show kan een ander verhaal zitten. Pas als je dat verhaal, dat signaal herkent en
onderkent, kun je ermee aan de slag om het een volgende keer te voorkomen.” Service
Ook Roelof Kleppe, directeur behandelzaken Divisie Volwassenen- en ouderenpsychia-
Volgens Marieleen Bouts kan een goede
concrete veranderingen leiden. “Als blijkt dat mensen vinden dat er te weinig tijd zit tussen de verwijzing van de huisarts
en onze uitnodigingsbrief, moeten we die
later versturen. Of misschien is de brief te
onduidelijk. Het kan dat je voor een bepaalde doelgroep een aanpassing moet maken, maar vaak ligt het toch erg persoonlijk.
Wat is er mis gegaan bij deze cliënt, wat waren haar of zijn verwachtingen en waarom zijn die niet uitgekomen? Hebben we de
motivatie van de cliënt wel goed ingeschat? Al dat soort vragen speelt een belangrijke
rol bij no-show. Eerst moet je het ‘waarom’ weten. Pas dan kun je actie ondernemen.”
trie, stelt dat de behandelrelatie van groot belang is. “Bij no-show wordt vaak alleen
gedacht aan ‘die vervelende cliënten’. Dat is wat al te makkelijk. We moeten ook bij
onszelf te rade gaan; wat kunnen wij bij-
dragen aan een verbetering van de behan-
delrelatie?” In dat kader heeft hij een aantal suggesties. “Misschien moeten we eens
nadenken over onze service. Kijk bijvoorbeeld naar mensen die verward zijn. Ik kan me
goed voorstellen dat zij meer gebaat zijn bij een inloopspreekuur dan met een afspraak op een vaste tijd. En misschien moeten we
onze openingstijden onder de loep nemen. Wij vinden het heel normaal dat de cliënt zich schikt naar onze agenda, maar we
GGzE Magazine
19
Pilot ‘ambiance room’ bij Spoedeisende psychiatrie
Spelen met licht
Nieuwe technologie inzetten bij de behan-
een gevoel van controle terug te pakken”,
Geel
GGzE. Een goed voorbeeld is de ‘ambiance
uit. “Het is een nieuwe stap in onze high-care
kundig begeleider bij GGzE centrum spoed-
deling van cliënten is een speerpunt van
room’, een pilot bij GGzE centrum spoedeisende psychiatrie. Licht speelt in deze kamer de hoofdrol.
Een bank, twee zitzakken, een poef, salontafeltje, wandkastje en een vloerkleed. De ‘ambiance room’ is rustig ingericht, maar
niet somber. Daar zorgt het knaloranje van
benadering van cliënten bij wie we willen voorkomen dat ze in een crisis terecht-
komen. Rondom behandeling en bejegening hebben ze eerder al meer zeggenschap
gekregen. Nu laten we ze ook hun verblijfs-
ruimte meebepalen, wat mooi aansluit bij de Planetree-pijler ‘helende omgeving’.”
Hanny Laenen-van der Rijt is ervaringsdes-
eisende psychiatrie. Zij heeft al met verschillende cliënten de ambiance room bezocht. “Het is een aanwinst voor onze afdeling, al
moet iedereen er nog een beetje aan wennen. De cliënten geven aan dat ze de ruimte fijn vinden, ook voor ‘normale’ gesprekken met een hulpverlener en zelfs de behandelaar.
Deze kamer maakt het allemaal wat infor-
de bank wel voor. Daarnaast kun je de sfeer
Onderzoek
te spelen met het licht. Aan het plafond
een onderzoek gekoppeld. Philips en GGzE
Het instellen van het licht is heel persoons-
met hun zeggenschap: hoe vaak en op welke
cliënten voor geel, dat vinden ze een rustige
in de kamer zelf naar je hand zetten door
hangen namelijk geen gewone, maar Philips ‘living colors’ lampen. Elke tint uit het
kleurenspectrum kunnen ze schijnen, alle
variaties blauw, geel, rood, groen en mengkleuren. Fel of gedimd, dat bepaalt degene die de speciale afstandsbediening in handen heeft.
Cliënten die gebruik maken van de ambiance room zijn veelal onrustig en/of gespannen. “Vaak hebben zij het gevoel dat ze de grip
aan het verliezen zijn. In deze kamer bieden we ze de mogelijkheid om, via het instellen
van het licht en daarmee de sfeer, toch weer
20
legt Erik Kuijpers, stafmedewerker kwaliteit,
GGzE Magazine
Aan de pilot, die begin mei van start ging, is willen namelijk weten hoe cliënten omgaan
momenten veranderen ze de lichtinstelling? De afstandsbediening is daarom draadloos
gekoppeld aan een laptop die gegevens ver-
meler.”
gebonden, heeft ze al gemerkt. “Vaak kiezen en sfeervolle kleur. Een enkeling gaat voor een felle kleur.”
zamelt. In combinatie met een vragenlijst
Eén element ontbreekt nog, vinden veel
bij het inrichten van de nieuwe high-care unit
de toekomst.”
levert dat informatie op die gebruikt wordt op Landgoed De Grote Beek. Erik Kuijpers:
“Voor ons is deze pilot een tussenstap, voor de afdeling is het een nieuwe ruimte die
blijft. Het past namelijk prima in de zoektocht van GGzE naar alternatieven voor dwang en drang-maatregelen.”
cliënten: muziek. “Dat nemen we mee voor
Opleiding tot psychiater krijgt goed rapportcijfer Onlangs werd de opleiding tot psychiater
Grote veranderingen
Voorstel
woordiging van de Medisch Specialisten
omdat gewerkt wordt volgens nieuwe
lingen, zoals de samenwerking met de
van GGzE beoordeeld door een vertegen-
Registratie Commissie (MSRC). De eerste bevindingen waren uitermate positief. En dat
mag in een tijd van nieuwe opleidingseisen
en daaraan gekoppelde veranderingen best bijzonder genoemd worden.
Een visitatie is altijd spannend, ook al heb je er in je loopbaan al meerdere keren mee te
maken gehad. Maar het resultaat mocht er
dit keer zeker zijn: psychiater en opleider Lex van Bemmel werd tijdens het bezoek van de commissie zelfs gefeliciteerd met de oplei-
ding. Uiteraard waren er kleine punten van
aandacht, maar over de uiteindelijke beoordeling van het MSRC hoeft GGzE niet in te
zitten. Een goede beoordeling is belangrijk,
want alleen daarmee kan GGzE de opleiding blijven aanbieden. Tijdens de visitatie werd
niet alleen opleider Van Bemmel aan de tand gevoeld. De visitatiecommissie sprak ook
met arts-assistenten, de opleidingsgroep en de Raad van Bestuur. Daarnaast bracht de
commissie een bezoek aan GGzE centrum spoedeisende psychiatrie en sprak ze met wetenschappelijk onderzoekers.
De visitatie was dit jaar extra belangrijk opleidingseisen. Die eisen hebben geleid tot een aantal grote veranderingen in de opleiding, legt Van Bemmel uit. “Eerder
duurde het algemene deel 3,5 jaar, gevolgd door een jaar verdieping. Nu duurt het
algemene deel 2,5 jaar en volgen er twee verdiepingsjaren in de volwassenen-,
kinder- of ouderenpsychiatrie. De eisen
aan de stages zijn veel strikter geworden en gedefinieerd aan de hand van competenties. Ook is er meer variatie. In plaats
van een stage van één jaar, zijn er nu verschillende stages van een halfjaar.”
De nieuwe eisen zijn weliswaar begin dit
jaar ingegaan, GGzE is al langer bezig om
Van Bemmel ziet wel positieve ontwikkeUniversiteit van Maastricht die in de
afgelopen jaren vorm heeft gekregen. Die samenwerking draagt eraan bij dat GGzE interessanter wordt voor afgestudeerde
psychiaters. Maar Van Bemmel wil verder
gaan. Daarom heeft hij onlangs met enkele betrokkenen een voorstel gedaan aan
de Raad van Bestuur. Dit voorstel, onder de naam psychiatric teaching hospital
(afstemming tussen opleiding, onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en zorgvernieuwing) rond het hoofdthema severe
mental illness, ligt nu als visiedocument voor aan Raad van Bestuur.
de opleiding opnieuw in te richten. Dat valt niet altijd mee, zegt Van Bemmel.
Afdelingen waar arts-assistenten stages
lopen, moeten weten wat er van hen wordt verwacht. “Er is altijd een spanningsveld
tussen de dynamiek van de cliëntenzorg en
die van de opleiding. GGzE wil verder academiseren, maar dat heeft wel consequenties. De mentaliteit die daarbij hoort, moet zich nog verder ontwikkelen.”
GGzE Magazine
21
Nieuwe ideeën voor samenwerking met GGzE
‘Zelfhulp wordt steeds belangrijker’ Al vele jaren heeft GGzE een goed contact
Aanspreekpunt
Voorbeelden
Brabant. Als het aan Joke de Haas van het
Haas altijd affiniteit gehad met de geeste-
Zelfhulp Netwerk meer samenwerkings-
met de Stichting Zelfhulp Netwerk ZuidoostZelfhulp Netwerk ligt, wordt de band verder versterkt. De ideeën liggen al klaar.
Het Zelfhulp Netwerk faciliteert 55 zelf-
hulpgroep-organisaties op het gebied van geestelijke gezondheidszorg, lichamelijke
gezondheidszorg, verslavingszorg en overige terreinen. Van een psoriasisgroep tot een
fobiegroep; van de Anonieme Alcoholisten tot een transgendergroep.
De basis van zelfhulp is lotgenotencontact.
Alle groepen wordt begeleid door een ervaringsdeskundig lotgenoot.
“Door de bezuinigingen op de zorg en de Wmo wordt zelfhulp steeds belangrijker.
Mensen zijn sneller uitbehandeld en moeten het daarna thuis zien te redden. Zelfhulp kan in de nazorg veel betekenen”, aldus Joke de
Haas. Al 27 jaar zet ze zich met hart en ziel in voor het Zelfhulpnetwerk. Daarom werd ze dit jaar genomineerd voor de Ab Harrewijn prijs. Vorig jaar trad de oprichtster terug
uit het bestuur, maar ze blijft verbonden als
adviseur. Daarnaast zit ze in de Raad voor de
lijke gezondheidszorg en verslavingszorg. Op deze terreinen is ze dan ook het aan-
spreekpunt binnen het Zelfhulp Netwerk.
Met GGzE heeft ze goede contacten. Enkele jaren geleden sloten het Zelfhulp Netwerk en GGzE een convenant om meer en beter samen te werken. In de praktijk werkt dat
nog niet zoals Joke de Haas het graag zou zien. “Het management wil wel, maar de
werkvloer is soms weerbarstiger. Er liggen
nog veel kansen. Ik hoop dat we die alsnog samen kunnen oppakken.”
Zo wil het netwerk dit najaar een klankbordgroep starten voor mensen met autisme die
op een wachtlijst voor behandeling staan. De eerste gesprekken met GGzE zijn al gevoerd. “Zo’n klankbordgroep biedt de mogelijkheid alvast je verhaal kwijt te kunnen. Sommige
mensen hebben daar veel behoefte aan.” En het heeft nog een voordeel. “Mensen raken
dan bekend met zelfhulp. Dat maakt de stap kleiner om er na een behandeling mee door te gaan.”
Zelfhulp, een adviesorgaan van begeleiders
Onbekendheid blijft een punt van zorg. Het
zen van de zelfhulp scherp te houden: met
in het introductieprogramma voor nieuwe
van zelfhulpgroepen. “Onze taak is het ween voor elkaar, geen inbreng van professio-
nals en alle begeleiding op vrijwillige basis.”
22
Vanuit haar eigen achtergrond heeft Joke de
GGzE Magazine
Zelfhulp Netwerk pleit daarom voor een rol medewerkers van GGzE.
Ook op het gebied van nazorg ziet het
mogelijkheden. “Wij kunnen mensen helpen bij het aanbrengen van structuur in hun leven en het vinden van nieuwe sociale
netwerken. Een mooi voorbeeld is loopgroep
De Oppeppers, een zelfhulpgroep die gebruik maakt van ruimtes van GGzE. Wat ons
betreft kan er meer. De psychologenpraktijk
Psycholoog Eindhoven heeft bijvoorbeeld de nazorg van cursussen mindfullness aan ons overgedragen. Ook GGzE kan dat doen.”
Meer informatie: www.zelfhulpnetwerk.nl
Nieuwe afdeling Verkoop & marketing
Een brug tussen binnen en buiten NZA
K
IT
ITE L A W
BUREAUCRATIE EID T S PATIËN
ARB
MA KLANT RKT FINANCIER MARKTWERKING ING RDING VERANT WOO TEAM CON MA C URRE RKT NTIE T KLAN ZORG T RAN IE TO EV GR VWS SPAR E D L E N O HEID ANT HN C IE R E T U U T L INNOVATIE CU A I ER T I NMA R C S Profileren ook nodig. Nee, het gaat niet alleen om geld. Júist niet, E veel meer en dat isW ETZorgfinanciers /REGEL Cnaar GEVIN UCmeer G is nog steeds Goede contracten afsluiten kijken breed en zijn erg gericht op output: want zorgfinanciers kijken Ssteeds C L I E N de kernactiviteit van Verkoop & marketing, T wat ik betaal.” wat krijg ik voor resultaten, inhoud en kwaliteit. De nieuwe afdeling Verkoop & marketing probeert dat
intern goed ‘tussen de oren’ te krijgen. Tege-
Keuzes
GGzE een doelgroep heeft die om specifieke
nen uit steeds meer aanbieders kiezen. Zorg-
lijkertijd moeten zorgfinanciers beseffen dat aandacht vraagt.
“Daarom proberen wij over en weer een brug te slaan tussen binnen en buiten,
tussen beleid en praktijk”, zegt Harm Draad, Manager Verkoop & marketing. Samen met accountmanager René van Hal vormt hij
een afdeling die officieel pas sinds september 2010 bestaat. Het is een reactie op de
marktwerking in de zorg, die er onder meer
Mensen die psychiatrische hulp zoeken, kunfinanciers stimuleren dat ook. Op klinisch
manier proberen we ze een gevoel te geven
uit andere delen van het land, iedereen aast op een deel van de koek. “Klanten zullen in
ling Planning & control”, vertelt René van
Hal. “Maar daar was het vooral gericht op
financiën en de interne organisatie. Wij doen
ze praten met managers én cliënten. Op die van ‘hier doen wij het voor’.”
toenemende mate keuzes maken op basis
Tijdens gesprekken met de buitenwereld
delomgeving”, verwacht Harm Draad.
Draad: “We zien ontwikkelingen op ons afko-
van wachtlijsten, behandelaars en de behan-
Onder andere via zorgfinanciers, die bij
niet nieuw. “Voorheen viel dat onder de afde-
zijn”, gaat Van Hal verder.
gevestigden, de PAAZ’en en GGZ-instellingen
maar in de ambulante tak is dat anders. Vrij-
kopende’ partij moet je dan een volwaardige
Contracten afsluiten met zorgfinanciers is
zien wat we hier doen en waar we goed in
“We nemen ze mee naar afdelingen en laten
De informatie die mensen daarvoor nodig
gesprekspartner zijn, vindt GGzE.
proberen zorgfinanciers regelmatig te laten
gebied heeft GGzE nog weinig concurrentie,
toe geleid heeft dat zorgfinanciers hele
inkoopafdelingen ingericht hebben. Als ‘ver-
maar dat lukt niet zonder profilering. “We
hebben, komt steeds beter beschikbaar.
instellingen gegevens opvragen. “Daarom is goed registreren zo belangrijk”, benadrukt René van Hal. “Medewerkers zien het vaak
als last, maar we kunnen er veel mee bereiken. Misschien moeten wij dàt als afdeling duidelijker overbrengen.”
probeert GGzE ook zaken te sturen. Harm
men die grote gevolgen kunnen hebben voor onze organisatie. Wet- en regelgeving is vaak gericht op de 80% ‘doorsnee’ cliënten, terwijl wij juist die 20% met complexe problemen
behandelen. Het is belangrijk dat zorgfinanciers, maar ook de NZa en GGZ Nederland zich daar bewust van zijn. En gemeenten,
want die worden als partner steeds belangrijker.”
GGzE Magazine
23
Housing First voor dak- en thuislozen
‘Je eigen huis, dat wil je niet kwijt’
24
GGzE Magazine
Een eigen huis. Voor veel dakloze GGZ-cliënten een wens die aan het einde van een lang hulpverleningstraject misschien in vervulling gaat. Een aantal cliënten van GGzE krijgt dit jaar de kans om te laten zien dat de omgekeerde weg mogelijk veel beter begaanbaar is. Niet eerst langdurig behandelen, maar beginnen met een huis: Housing First. Het principe is heel eenvoudig. Bied dak-
met het ontbreken van een heel pakket aan
Kostuum
ga uit van het ‘gezonde’ deel van de mens
Ze willen het vertrouwen niet beschamen
nieuwe huis betrokken. De informatie van
loze psychiatrische cliënten een huis aan,
en ondersteun als daar behoefte aan is de
ontwikkeling van het ‘ongezonde’ deel. Thijs Honig is projectleider Housing First. Hij
onderstreept de eenvoud van de werkwijze.
regels, ervoor dat cliënten hun best doen. en doen enorm hun best om hun huis te
houden. “Je eigen huis, dat wil je niet kwijt”, weet Honig.
“Er zijn eigenlijk maar drie eisen”, zegt hij.
De goede resultaten van het Amerikaanse
mag geen overlast veroorzaakt worden en
langzaam maar zeker vergelijkbare trajecten
“De huur moet op tijd betaald worden, er
minimaal één keer per week moet de deur open voor woonbegeleiding. Bewust niet
geleverd vanuit GGzE, maar door woonbegeleiders van het Leger des Heils.” Alles geprobeerd
Even terug naar de start. Housing First is
aan het begin van de negentiger jaren in
project zorgden ervoor dat ook in Nederland
van de grond kwamen. In Utrecht, Maastricht
lingsoverstijgend initiatief. GGzE, woningcorporatie Domein en het Leger des Heils hebben de eerste gesprekken gevoerd.
nauw bij betrokken, via het Stedelijk Kompas.
trische en psychosociale problemen die al in
Kwaliteit van leven
van alles geprobeerd hebben, maar nergens
het project in een stroomversnelling. Al snel
Ook niet in beschermde woonvormen? Thijs Honig: “Nee, ook daar niet. Samenwonen
met meerdere mensen in één woning is geen optie. Het leidt vaak tot conflicten en uiteindelijk wederom dakloosheid. Ook gaat het
mis als wonen en behandeling in één setting worden aangeboden. Loopt de behandeling niet goed, dan is ook het wonen afgelopen.
Na de eerste gesprekken in december raakte
Uitgangspunt bij het Amerikaanse project was dat wonen een primair recht is. Door
mensen een huis te bieden, krijgen ze eigen-
lijk een stukje vertrouwen. ‘Dit huis is van jou, wij denken dat je hier kunt wonen.’
Blijkbaar zorgt dat vertrouwen, in combinatie
een beeldtelefoon, waarmee hulpverleners
“We hoorden uit een andere plaats dat een cliënt na een paar weken langskwam en
vroeg of hij geen kostuum kon krijgen. Als
hij boodschappen ging doen, zagen mensen hem nog als een zwerver en dat was hij niet meer. Kijk, dan hoor je weer ergens bij, dan ben je weer op de goede weg. De kans dat
mensen in zo’n situatie ook willen werken
aan hun ‘ongezonde’ deel neemt dan enorm toe. Als we dat bereiken…”
York kennis hebben gemaakt met Housing
First. “De afspraak is gemaakt dat we in 2011
tien cliënten plaatsen. Uiteraard gaan we die
goed volgen. Belangrijk daarbij is bijvoorbeeld of de kwaliteit van leven van deze mensen
verbetert. Dat is natuurlijk een enorm belang-
Thijs Honig heeft hoge verwachtingen van
Zelfvertrouwen
inrichting.
nemers. Daaronder ook mensen die in New
gaat dus om een groep met een hoogcomeen vorm van begeleiding nodig heeft.”
vrijwilligers klaar om meteen te helpen bij de
vertegenwoordigers van de diverse initiatief-
rijk onderdeel van het geheel; juist dát willen
plexe zorgvraag, die ook op langere termijn
sleutel overhandigd en staat er een busje met
werd een projectgroep gevormd met daarin
En andersom, als er problemen zijn binnen
de groep, levert de behandeling niets op. Het
rond. Aan het einde van het gesprek wordt de
direct contact kunnen krijgen met de cliënt.
GGzE alleen, maar heel duidelijk een instel-
En verder is Neos aangeschoven.”
op hun plaats zijn.”
intakegesprek komt, is de zaak in principe al
Eindhoven vorm. “Het is geen activiteit van
deuren krijgen of die we snel weer kwijtraken”,
verschillende instellingen gezeten hebben, al
leidend. Op het moment dat de cliënt op
In het huis heeft de cliënt de beschikking over
van het afgelopen jaar kreeg het initiatief in
Inmiddels is ook de gemeente Eindhoven er
aldus Thijs Honig. “Mensen met psychia-
de betrokken casemanager is daarbij altijd
en Amsterdam bijvoorbeeld. Aan het einde
Amerika ontstaan. “Het ging en gaat om een
groep dak- en thuislozen die we niet binnen de
De eerste cliënten hebben in april hun
we bereiken.”
Housing First, mede gesteund door de zeer lage uitvalcijfers op andere plaatsen. Vraag
is wel of de cliënten ook behandeld worden
voor hun psychiatrische klachten. Thijs: “In de
situatie waarin ze eerst verkeerden, op straat, in ieder geval niet. Nu bieden we het aan. De mogelijkheid is er, maar we leggen niets op.
Wonen en behandeling worden nadrukkelijk losgekoppeld, juist omdat het daar in het verleden misging.”
GGzE Magazine
25
Column Raad van Bestuur
Forensische zorg werkt! Het recidive cijfer van ex-TBS’ers ligt
niet enkel als vergelding voor hun daad een
Binnen het Forensisch Netwerk van GGZ
ex-gevangenen. Meerdere onderzoeken
niet op en de kans dat het daarna weer mis
genomen om met een nieuwe visie op de
tientallen procenten lager dan dat van hebben aangetoond dat ongeveer 70 procent van die laatste categorie terugvalt in crimi-
gaat is erg groot.
neel gedrag terwijl dat cijfer bij TBS’ers
Díe overtuiging moeten we meer uitdragen.
discussie in de samenleving vaker over het
behandeling in veiligheid’. Voorkomen van
onder de 20 procent ligt. Toch gaat de
nut en de noodzaak van bijvoorbeeld een
TBS-maatregel en maar heel zelden over het effect van een gevangenisstraf. Incidenten
van TBS’ers die tijdens hun verlof in de fout gaan, worden breed uitgemeten.Terwijl we aan de ex-gedetineerde die weer de fout gaat gewend zijn.
Natuurlijk, je zou maar slachtoffer zijn van
een TBS’er die gruwelijk in de fout gaat. Dat wens je niemand toe. Maar de keren dat er
iets écht mis gaat, zijn op één hand te tellen. Forensische klinieken zijn, mede als gevolg
De missie van de gehele sector is ‘effectieve
recidive mag én moet daarbij voorop staan.
We moeten veel actiever gaan werken aan de identiteit en het imago. Die moeten name-
lijk overeen komen en dat is nu nog niet het geval. Dat imago moet simpelweg zijn: een
zelfbewuste, maatschappelijk renderende en
effectief opererende sector. Voor zover we dat
meer dan tot nu
er onder ander toe geleid dat deze maat-
toe, laten zien dat
regel voor de cliënt onaantrekkelijker wordt en minder vaak wordt opgelegd. Een deel
van deze mensen komt dan in een gewone
die forensische
gevangenis terecht. Met als gevolg dat er
een grotere kans is op herhaling. Wat je wil
zorg werkt
De forensische sector, die overigens uit meer
De meeste mensen die in de forensische zorg
veel meer dan tot nu toe laten zien dat die
GGZ. De meeste mensen gaan er na hun be-
voorkomen stimuleer je dus eigenlijk!
dan alleen de TBS-klinieken bestaat, moet
forensische zorg werkt. Voor die boodschap
hoef je je zeker niet te schamen. De roep om strengere straffen en forse versobering van
regimes heeft aantoonbaar weinig zin als het gaat om mensen die als gevolg van een psy-
chiatrische stoornis een ernstig delict hebben begaan. Die mensen moet je behàndelen en GGzE Magazine
maar wel met draagvlak. De eerder genoemde punten moeten daarin belegd worden. Met een agenda voor de toekomst.
Het begin dus van een nieuwe start om te laten zien wat goed is, maar ook om met
elkaar af te spreken wat beter kan! Kortom; om er voor te zorgen dat forensische zorg werkt!
Joep Verbugt
De forensische
Als gevolg daarvan is de verblijfsduur van de TBS-maatregel fors toegenomen. Dat heeft
Forensische zorg te komen. Spraakmakend
willen worden!
sector moet, veel
in het aanvragen van verlof voor hun cliënten.
Nederland hebben we onlangs het initiatief
nu nog niet zijn in Nederland moeten dat wel
jaren geleden, veel terughoudender geworden
van een aantal ernstige incidenten een aantal
26
tijd vastzetten. Daarmee los je het probleem
terecht komen zijn afkomstig uit de reguliere handeling in de forensische setting ook weer
naar terug! Dat gegeven maakt een naadloze aansluiting van die twee absoluut noodzakelijk. Daarin valt nog wel het een en ander te verbeteren. Dat vraagt extra inspanningen
van beide kanten. Daarom moet ook dát een agendapunt zijn voor de toekomst.
Joep Verbugt, voorzitter Raad van Bestuur
Vrijwilliger in beeld De ezel vindt ze het leukste dier. “Lekker eigenwijs. Net als ik”, zegt Sigi Demmelhuber (48). Sigi is één van de vele vrijwilligers bij GGzE. Als ervaringsdeskundige is ze druk bezig met diverse projecten. We treffen haar op boerderij De Haan, op Landgoed De Grote Beek.
‘Even een sociaal minuutje’ Uw naam klinkt Duits.
gegroeid. Het werd tijd voor iets anders. Toen
dat mensen snel iets tegen me zeggen. Iets
land. Heb er een moeilijke jeugd gehad.
doe ik nu rondleidingen voor scholieren en
een ‘sociaal minuutje’: sigaretje roken, even
“Klopt. Ik ben geboren in Beieren in DuitsUithuisplaatsing, pleeggezinnen en op mijn vijftiende was ik al moeder. Ik was wat je noemt ‘moeilijk opvoedbaar’. Eigenlijk vonden ze me gewoon asociaal.”
Wanneer bent u naar Nederland gekomen?
“In 1989. Maar daarmee waren de problemen niet weg. Ik had veel stress, was suïcidaal.
Uiteindelijk ben ik door de huisarts verwezen naar GGzE. Daar constateerden ze een
persoonlijkheidsstoornis. Daarna is het lang-
zaam steeds beter met me gegaan. Ik heb nu een eigen huisje, woon zelfstandig en heb ook weer een relatie.”
Hoe bent u met het vrijwilligerswerk in aanraking gekomen?
“Ik begon met werktherapie op de boerderij. Om mijn overtollige energie kwijt te raken. Daarna was ik gastvrouw bij de Inloop van
De Boei, maar na een tijdje was ik daar uit-
ben ik naar de boerderij teruggegaan. Hier
andere groepen, ik verzorg de dieren, maar ik maak ook kaarten met deelnemers en sinds 1 maart werk ik als supportmedewerker
deelnemersparticipatie op contractbasis bij
wat ze dwars zit. Soms kan ik ze helpen. Even praten. Soms pik ik ook signalen op waar de begeleiders iets mee moeten. Dat geef ik dan ook aan.”
afdeling Deelnemersparticipatie van De Boei.
Welke rol spelen de dieren hierbij?
Bij deze afdeling worden de belangen van
ezels. Ik zie aan de manier waarop de ezels
In die rol zit ik ook bij huiskameroverleggen.” deelnemers behartigd en worden cursus-
sen gegeven die herstelbevorderend zijn. De afdeling is vergelijkbaar met het Cliënten-
belangenbureau. Afdeling Deelnemersparticipatie staat deelnemers bij als ze klachten hebben en ook hebben ze een belangrijke
“De dieren zijn heel belangrijk. Zeker de
op de deelnemers reageren hoe ver ze zijn.
Hoe ze naar mij toe reageren? Heel goed. Ze lopen achter me aan als een schoothondje. Maar dat komt natuurlijk omdat ik net zo eigenwijs ben als zij.”
taak als gaat om kwaliteitsbewaking.
Hoe ziet u uw toekomst bij GGzE?
Wat is uw rol als ervaringsdeskundige?
nieuwe dingen bedenken. Ik ben nu bezig
“Ik ken nog veel mensen op Landgoed
De Grote Beek. Sommigen zien mij als hun voorbeeld. Dat vind ik wel eens moeilijk. Ik
ben nog niet zo gewend aan positieve waar-
dering. Bovendien vind ik het belangrijk dat
iedereen zichzelf blijft. Ik heb wel het gevoel
“Ik wil hier nog lang blijven werken. Ook
met het opzetten van een ‘landlopersproject’. Het is de bedoeling dat deelnemers met
financiële problemen hun oude, kapotte
kleren kunnen inruilen voor goede, tweedehands kleding. Waarom? Omdat je je beter voelt als je netjes gekleed bent.”
GGzE Magazine
27
Cliëntportret: gemaakt door Daan Elemans 28
GGzE Magazine
