Jaargang 36 Nummer 6 December 2013 Magazine. Waak voor. Koning Winter. Prof. Dr. Marc Claeys. Naar buiten bij koud weer: altijd sjaal om en jas aan!

Jaargang 36 • Nummer 6 • December 2013

e n i z a g Ma Waak voor

Koning Winter

Prof. Dr. Marc Claeys

Naar buiten bij koud weer: altijd sjaal om en jas aan! Verder: De oervorm van Leren het Hart I Zwijgcultuur van ziekenhuizen Chin: Het belang Verder: Hartgenoot Irma: accepteren dankzij spiritualiteit I Jan I Donateursactie van rust enhet stilte I Hartvinding: Pacemaker I Heerlijke voorjaars recepten! ‘Vecht voor hart’ I De driehoek van Einthoven I Feestelijke recepten

Inhoud

Van de Voorzitter

Welkom bij Hartbrug-Magazine

Veranderingen…

8

Weet u, ik voel dat ik een beetje aan het veranderen ben. Heel langzaam. Vooral de laatste maanden merk ik dat er een verschuiving optreedt in de dagelijkse dingen waarvoor ik me oprecht interesseer; plotseling sta ik er voor open. Gebeurtenissen waar ik de afgelopen jaren eigenlijk geen oog meer voor had, geen tijd meer voor nam, waaraan ik ook eenvoudig niet toe kwam… Nú ineens vallen ze me op.

Hartgenoot: Irma Vrolijks

20

Wonderlijk eigenlijk. Ik weet niet wat het is, maar wel wat het met me doet: veel intenser dan in jaren het geval was beleef ik bijvoorbeeld de jaargetijden en seizoenen. Opeens zie ik hoe mooi de natuur is en hoe actief de dieren zijn, wat de invloed op mensen is, op hun stemmingen en energie. Misschien komt het omdat ik meer dan ooit, in weer en wind, op de fiets klim en door de natuur van ‘mijn’ Limburgse land rijd.

Doneren Steun Hartpatiënten Nederland

‘n Compleet overzicht: Hoofdredactie: Jan van Overveld Redactie: Hartpatiënten Nederland Columnisten: Jan Chin, Henri Haenen, Ed Schilders Culinaire bijdragen: Raïssa Luif, Christel Vondermans Vormgeving: Daniëlle Brouns, Sandra Raven ‘DONE Art Direction’ Fotografie: Hartpatiënten Nederland Druk: Senefelder, Doetinchem Jaargang 36, nr. 6 - 2013, ISSN: 2210 - 2469 Redactieadres: Hartpatiënten Nederland, Postbus 1002, 6040 KA Roermond Telefoon: 0475 - 31 72 72 Bankgegevens: IBAN:NL35INGB0000594000 t.n.v. Hartpatiënten Nederland BIC: INGBNL2A E-mail: [email protected] Internet: Hartpatienten.nl

Hartbrug-Magazine is een uitgave van Hartpatiënten Nederland en verschijnt zes keer per jaar. Hartpatiënten Nederland behartigt de belangen van harten vaatpatiënten. Hartbrug-Magazine wordt toegezonden aan daarvoor betalende donateurs. Eveneens wordt Hartbrug-Magazine beschikbaar gesteld aan cardiologen, thoraxchirurgen, huisartsen, apothekers, fysiotherapeuten, verzekeraars, Arbo-diensten, beleidsmakers, zorgverzekeraars, journalisten en patiëntenorganisaties. De redactie is onafhankelijk. Meningen die de redactie of de auteurs van artikelen uiten, zijn niet noodzakelijk die van Hartpatiënten Nederland. Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van artikelen of van advertenties. Overname van artikelen uit deze uitgave is slechts toegestaan na toestemming van de redactie en dan uiteraard met bronvermelding.

2

Naar de voorgrond

4

Jan Chin

6

Positief!

7

Hartgenoot

8

Column Henri Haenen

11

Anders & Vegetarisch

12

Uit ‘t Nieuws

14

Eet smakelijk!

18

Column Ed Schilders

19

Doneren

20

Van ‘t net geplukt

22

HartVinding

23

In Memoriam Johannes van Dam

25

Openhartig over...

26

Vraag & Antwoord

28

Hart Wachttijden

29

Van Harte Extra

30

Zonder u zijn we nergens

32

Volg ons op Facebook:

Voorjaar, zomer, herfst en winter; de symboliek erin raakt me ineens: ontkieming, volop in het leven staan, zoekend naar een nieuw evenwicht, in rust energie opdoen voor een nieuw jaar. Net als de boeren, zo zie ik vanaf mijn zadel, die de winter gebruiken om energie op te bouwen voor de zomer. De fietstochten lijken mijn leven ergens naartoe te leiden, ze ontwarren me. Iemand zei: ‘Je rijdt een nieuwe fase binnen.’ Ik betrap mezelf er op dat ik de afgelopen maanden erg heb genoten van nieuwe blaadjes aan de bomen, het nestelgedrag van dieren, jongen die geboren werden, bloemen die ontloken. Nieuw leven, een nieuw begin. Zoals ook de geboorte van ons kleinkind. Het houdt me allemaal meer bezig dan ik had kunnen voorzien. Het emotioneert me en ontspant me. Zoals ook de betovering van de herfst: de kleurpanelen in het landschap, de geuren van vergankelijkheid, het zilverdraad dat spinnen weven om hun bestaan enig houvast te geven, vogels die naar warmere oorden wegtrekken. Het is alsof de hele natuur tot rust komt, tot inkeer… Net als ik. Sinds het plotselinge overlijden van mijn lieve vrouw Cris, in februari 2013, doe ik mijn best niet af te glijden in verbittering en probeer ik positief in het leven te staan. Natuurlijk zijn er sombere momenten, maar negatieve beelden verdring ik door aan iets moois, iets goeds te denken. Er is nog zoveel om voor te leven, ook in een nieuw jaar, met nieuwe seizoenen.

Wij wensen u alvast prettige feestdagen en een gelukkig nieuwjaar!

Jan van Overveld Voorzitter

facebook.com/hartvrienden

Volg ons op Twitter: @hartgenoten

3

Naar de Voorgrond

Naar de Voorgrond

Kleedt u warm, blijf thuis en drink warme dranken!

Waak voor Koning Winter ROERMOND – Sneller dan iedereen gewild heeft, valt weer steeds regelmatiger zijn naam: Koning Winter. Naast Sint Nicolaas en de Kerstman blijkt hij elk jaar opnieuw de meest besproken figuur in de dikwijls donkere en naargeestige maanden van het jaar.

Niemand kent zijn beeltenis, maar wel zijn verschijning die talloze gedaanten kan aannemen. Hij doemt op in felle hagelbuien, openbaart zich in wollige sneeuwvlokken of een jachtige sneeuwstorm, hij spiegelt zich in een zwarte ijsvloer of vormt zich tot wonderlijk mooie ijskristallen. Elke dag, zelfs meermalen per etmaal, toont hij een ander gezicht.

door ‘Vadertje Vorst’. Zij is zo aardig tegen hem dat hij haar overlaadt met dure gewaden, edelstenen en andere cadeaus. Op het moment dat de vrouw de vriendschap tussen het tweetal ontdekt, besluit zij ook haar eigen dochter in het bos achter te laten, natuurlijk in de hoop dat ook haar dure giften ten deel vallen. Als dit meisje ‘Vadertje Vorst’ ontmoet, is zij echter zo onaardig tegen hem, dat hij besluit haar wél dood te laten vriezen… De mens wikt, de winterkoning beschikt. Zo was het toen al, zo is het nu nog steeds. Nogmaals een krantenkop: •

Koning Winter leent zijn naam echter veelvuldig aan de actualiteit, zeker wanneer er sprake is van overlast, hinder en soms ontreddering. Duidelijk in minderheid zijn de keren dat ‘de wintervorst’ een synoniem is voor schoonheid, vrolijkheid en pret. Neem alleen al de krantenkoppen en de aankondigingen in actualiteitenprogramma’s op radio en tv. Zij getuigen voornamelijk van maatschappelijke overlast die de Vorst veroorzaakt, zoals: • • • • •

Koning Winter zorgt voor verkeersellende Land in greep van Koning Winter Koning Winter blijkt geen vriend van glasvezelkabels Dieren bezwijken onder druk van Koning Winter IJskoning geeft zich nog niet gewonnen

De waardering voor ‘Vadertje Vorst’, zoals de Russen hem aanduiden, is wisselend. Het volksgebruik om de winterperiode toe te schrijven aan een god of een ‘persoon’ kent overigens een lange geschiedenis, meldt de internet-historicus Roy Sprangers van de interessante website www. isgeschiedenis.nl. ‘Zo wordt de winter volgens de Griekse mythologie veroorzaakt door de godin Demeter, die elk jaar in een depressieve stemming vervalt op het moment dat haar dochter Persephone weer af moet dalen naar de onderwereld.’ Deze geschiedenis-site, die zich tot taak stelt de historische achtergronden bij de dagelijks actualiteit te duiden, gaat ook in op het oude Russische sprookje over ‘Vadertje Vorst’, verzameld door Alexandr Afanasjev. Het verhaal gaat over een wrede vrouw die zó’n hartgrondige hekel heeft aan haar eigen stiefdochter, dat zij op een dag haar man opdraagt het onfortuinlijke meisje mee te nemen naar de wintervelden en het achter te laten in het bos, opdat het zal doodvriezen. Het kind wordt echter al snel ontdekt

4

Koning Winter blijkt gevaarlijker voor het hart

Internationale onderzoekers meldden tijdens een Europees cardiologencongres in de Amsterdamse RAI, oktober 2013, dat de koude jaargetijden hogere risicofactoren met zich meebrengen voor hart- en vaatziekten dan de relatief warme zomerperiode. De Zwitserse professor Pedro Marques-Vidal van de Universiteit van Lausanne onderzocht daartoe de toename van risicofactoren bij circa honderdduizend personen in zeven landen. Hij zei het zo: ‘Het dodental als gevolg van cardiovasculaire aandoeningen is hoger in de winter en lager in de zomer.’ Uit zijn bevindingen blijkt dat veel van die risicofactoren zoals bloeddruk, buikomvang en cholesterolgehalte, ten opzichte van het jaargemiddelde ’s winters hoger zijn en juist lager in de zomer. De buikomvang is in de bikinimaanden één centimeter minder dan in de winterjassentijd. Het cholesterolniveau ligt gemiddeld 0.24 mmol/L lager als we op het strand liggen. ‘Dit kan verklaren waarom er meer sterfgevallen door cardiovasculaire ziekten zijn in de winter. Mensen moeten extra veel moeite doen hun eetgewoonten in bedwang te houden en aan voldoende lichaamstraining te doen’, stelt Marques-Vidal. Een belangrijk advies, zeker nu de pepernoten en de kerststollen alweer ruimschoots in de schappen liggen. Ofwel, u doet er verstandig aan rekening te houden met het soms strenge gezicht van Koning Winter. En voorzorgsmaatregelen te nemen om uzelf of uw partner te beschermen tegen lage temperaturen, sneeuw of ijzel. Globaal: kleedt u warm, blijf thuis (als het even kan), drink warme dranken maar géén alcohol! In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is alcohol geen goede remedie tegen de koude: alcohol versnelt de vermindering van de lichaamstemperatuur, wat het risico op onderkoeling juist verhoogt.

5

Positief Positief

Jan Chin

Vrijheid

Donateursactie 2014

Vecht voor het hart Bent u tevreden over Hartpatiënten Nederland?

Regelmatig hoor je mensen zeggen dat ze meer vrijheid willen hebben. Vrijheid is voor veel mensen synoniem met geluk. Maar wat is eigenlijk vrijheid? Wanneer ben je echt vrij?

Het heeft een hekel aan verbinden met de mensen om ons heen en aan innerlijke vrijheid, het verafschuwt acceptatie, wil steeds weer de strijd aangaan met als enig doel het gelijk krijgen.

Als je naar de universele rechten van de mens kijkt, kom je verschillende rechten op vrijheid tegen. De vraag is echter of deze vrijheden daadwerkelijk bijdragen aan ons geluk.

Als we echt vrij willen zijn, hebben we de mooie uitdaging om ons ego liefdevol weer op zijn plaats te zetten. Daarvoor is het noodzakelijk om de streken van het ego, die vaak subtiel zijn, te herkennen. Een handige methode is beschreven door Eckhart Tolle in zijn boek ‘De nieuwe aarde’. Hij schrijft hierin dat ego-zaken te herkennen zijn aan het woordje ‘mijn’. Als we het hebben over mijn landgoed, mijn zaak, mijn werknemers en dergelijke, spreekt ons ego, dus alles wat beschreven of genoemd wordt als bezit, heeft met ons ego te maken.

Neem nou eens de vrijheid van meningsuiting. Natuurlijk is het fijn dat we onze mening mogen uiten, maar kunnen we van vrijheid spreken, als wij zonder respect onze ongezouten kritiek spuien richting de ander? Wat betekent vrijheid van godsdienst, als we anderen uitsluiten of kleineren als zij een andere godsdienst of levensvisie aanhangen? Of wat te denken van persvrijheid, het recht waarachter de boulevardpers zich verschuilt om vervolgens ernstig inbreuk te maken op het privéleven van bekende mensen. Vrijheid is geen echte vrijheid als het ten koste gaat van anderen, want daarmee schend je de universele rechten van die ander. Menselijk gezien mag je je dus alleen beroepen op je universele rechten, als je tegelijkertijd rekening houdt met de universele rechten van de ander. De grootste vijand van onze vrijheid is ons ego. Dit vertelt ons dat we beter moeten zijn dan de ander, dat we meer bezit moeten vergaren, dat we ons moeten laten gelden.

Ware vrijheid is volledig jezelf mogen zijn, houden van alle facetten van jezelf, zonder oordelen, onafhankelijk van bezittingen en ook van meningen van anderen, leven volgens de weg van acceptatie en mededogen. Zie deze weg als een mooi leerproces, waarbij elke stap er eentje is. Elke stap zal voldoening geven en brengt je dichter bij de ultieme vrijheid en geluk. Eigenlijk is er maar een universeel recht van de mens, dat alle andere rechten overkoepelt, namelijk ‘het recht op gelukkig zijn’. Ik hoop van harte dat u beetje bij beetje meer vrijheid en geluk mag ervaren in uw leven.

Jan Chin

Geef het door! Maak iemand donateur, die onze steun kan gebruiken. Dan krijgt u van ons een leuke attentie!*

Hartpatiënten Nederland wil nog meer kunnen betekenen voor haar donateurs en de groeiende groep hartpatiënten die ons land telt. Als u iemand in uw omgeving voor een jaar wilt steunen met een donateursschap van minimaal € 22,50 per jaar, krijgt u als dank daarvoor van ons, een HartbrugReizen cheque t.w.v. maar liefst € 50,00 of een SOS Talisman** hanger met ketting. De HartbrugReizen cheque biedt u een korting van € 50,00 op een van onze complete, met zorg samengestelde reizen. Kijk voor meer informatie en het nieuwste reisaanbod op www. hartrugreizen.nl

Reischeque t.w.v. € 50

De speciale SOS Talisman hanger met ketting (t.w.v. € 19,95) is uitgevoerd in RVS en beantwoordt, mocht het nodig zijn, alle vragen bij medische noodsituaties. Kijk ook op www.hartpatienten.nl/webshop/sos-talisman.

SOSTalisman

Wilt u een nieuwe donateur aanmelden? Het donateursschap is voor een jaar en stopt automatisch. Mail naar: [email protected], bel naar: 0475 - 317272 of schrijf naar Hartpatiënten Nederland, Postbus 1002, 6040 KA Roermond. Vergeet niet uw adresgegevens, adresgegevens toekomstig donateur en uw cadeaukeuze te vermelden. * Actie geldig tot 31-12-2013 ** Zolang de voorraad strekt.

6

7

Hartgenoot

Hartgenoot

Irma Vrolijks:

Leren accepteren dankzij spiritualiteit

Irma Vrolijks is een spirituele therapeut in opleiding, maar daarnaast ook hartpatiënt. Haar interesse in het spirituele heeft de 43-jarige uit Bergeijk geholpen om vrede te krijgen met het feit dat zij al jarenlang een hartpatiënt is: ‘Ik heb leren accepteren om van mijzelf en mijn lichaam te houden zoals ik ben en zoals het is.’

deelde hartkamer en een iets lekkende hartklep: ‘Na vier dagen merkte de verloskundige dat ik niet in orde was. Ik at niet en huilde constant. Uiteindelijk zijn mijn ouders met mij naar een lokaal ziekenhuis gegaan waar ik aan mijn lot ben overgelaten. Gelukkig kwam er een plaats vrij in het toenmalige Dijkzicht ziekenhuis in Rotterdam. Men ging daar gelijk over tot actie.’

De interesse in spiritualiteit heeft Irma al langere tijd. Na een cursus Reiki (een methode waarin energie wordt overgebracht op anderen) is zij daaropvolgend een studie ’Spirituele Therapie’ gaan volgen. In 2014 hoopt de vrolijke Irma af te studeren: ‘Tijdens zo’n studie kom je jezelf behoorlijk tegen. Je werkt aan jezelf, kijkt in de spiegel en leert mede daardoor jezelf enorm goed kennen.’

Na in een zuurstoftent te hebben gelegen, werd uiteindelijk besloten om na een aantal maanden de kleine Irma naar huis te sturen: ‘De artsen wilden wachten met een operatie, omdat het een riskante ingreep was en al helemaal voor die tijd. Op mijn vijfde ben ik na jarenlange controles eindelijk aan mijn aandoeningen geopereerd. Aangezien er ook vocht achter mijn longen zat, moesten de artsen via mijn ribben, links over mijn rug de operatie uitvoeren.’

(Zelf)acceptatie Volgens Irma is (zelf)acceptatie voor hartpatiënten het belangrijkste: ‘De kunst is om het lichaam dat je hebt gekregen en het lichaam dat je nu hebt zodanig te accepteren dat je overeenstemming bereikt in je hoofd. Je gedachten en gevoel spelen hierbij ook een belangrijke rol. Hierin wil ik ook anderen (gaan) begeleiden als coach.’

Tekst en Fotografie: Mersiha Ćuk

Irma heeft een lange weg afgelegd om in het reine met zichzelf te komen: ‘De (zelf)acceptatie ging bij mij ook niet vanzelf. In het verleden heb ik daar veel moeite mee gehad. Mijn hoofd en lichaam waren, bij wijze van spreken, geregeld met elkaar in gevecht. Ik wilde van alles en in gedachten kon dat prima, maar de werkelijkheid bleek anders, want mijn lichaam werkte niet altijd mee. Dat is zeer frustrerend.’

8

Zij vervolgt: ‘Ik ben nu van mening dat ik ziek ter wereld ben gekomen, omdat ik een bepaalde taak heb meegekregen. Mijn aangeboren hartafwijking heb ik overleefd, want ik kon het aan deze ziekte te dragen en omdat ik hier op aarde nog iets moest volbrengen. Alles heeft een doel, zo ook mijn hartaandoening. Eén daarvan is dat ik nu in staat ben om geestelijk te groeien.’ Drie in één De Bergeijkse is geboren met meerdere hartafwijkingen. Als Irma net een paar dagen oud is, constateren cardiologen dat zij een vernauwing aan haar aorta heeft, een ge-

Irma’s vernauwing aan de aorta werd verholpen. Haar hartklep vervingen de chirurgen niet vanwege het feit dat het lekken minimaal bleek te zijn. Aan de gedeelde hartkamer was niets te doen aangezien die in het hart zit. Helaas kwam de vernauwing aan de aorta later terug: ‘Door een nieuwe manier van wonden hechten, die toentertijd als proef is getest, is er later een nieuwe vernauwing aan mijn aorta ontstaan, bestaande uit littekenweefsel. Een ander gevolg hiervan is een te hoge bloeddruk waarvoor ik medicijnen slik. ‘ Beseffen en begrijpen Het besef dat Irma hartpatiënt is, komt bij haar pas op de lagere school: ‘Ik was sneller moe en kon niet altijd met gym meedoen. Toen besefte ik dat ik ‘anders’ was dan mijn leeftijdsgenoten. Op het voortgezet onderwijs deed ik vrijwel alles wat anderen ook deden, velen wisten niet eens dat ik hartpatiënt was. In mijn pubertijd had ik moeite met het grote litteken dat aan de linkerkant van mijn lichaam van onder mijn linkerborst helemaal doorloopt tot boven aan mijn rug.’ Tegenwoordig maakt Irma zich daar niet meer druk om: ‘Als je ouder wordt, zijn dat soort dingen veel minder belangrijk. Ik heb nooit dingen of belevenissen laten schieten omdat ik hartpatiënt ben. Het constant aanpassen aan het hartpatiënt zijn, is voor mij niet weggelegd. Dat zou

9

Column

Hartgenoot

Het vrij late besef komt volgens Irma ook vanwege het feit dat haar ouders haar nooit als een zieke hebben behandeld: ‘Tijdens mijn jeugd hebben mijn ouders mij niet anders behandeld. Als ik vervelend was kreeg ik net zo goed een standje. Vanzelfsprekend hebben zij vooral in de beginperiode een zware tijd doorgemaakt. Mijn ouders moesten elke dag honderd kilometer op en neer om even naar mij achter een glazen wand te mogen kijken. Tegenwoordig zijn er veel goede voorzieningen op dat gebied. Het is niet niets als je iedere dag afscheid moet nemen van je kind en niet weet of je haar de volgende dag nog terugziet.’ Toen de tijd rijp was voor kinderen heeft Irma voor alle zekerheid navraag gedaan bij haar cardioloog. Zij wilde de kans op een aangeboren hartafwijking in kaart brengen. Alles bleek in orde en inmiddels is zij de trotse moeder van twee zonen van negentien en zestien jaar oud: ‘Tijdens hun opvoeding hebben zij niet veel meegekregen van hun moeder als hartpatiënt. Ik probeerde mijn rust te nemen als zij ook sliepen of naar school waren.’ Verwerken en doorgaan Ondanks haar positieve instelling is ook Irma door de jaren heen een aantal typische dingen tegengekomen. ‘Mensen zien vaak aan de buitenkant niet dat je hartpatiënt bent, vervolgens ontstaat er onbegrip en denken sommigen dat je je aanstelt als je een keer niet lekker bent. Daarnaast vind ik dat je bijvoorbeeld tijdens een sollicitatie niet direct moet vertellen dat je een hartaandoening hebt. Bij velen gaan bij het woord ‘hartpatiënt’ onterecht allerlei alarmbellen rinkelen.’ Maar de spirituele Irma laat zich niet kennen: ‘Ik sta erg positief in het leven en doe van alles. Twee keer per week sport ik. Dertien jaar geleden ben ik zeventien kilo afgevallen en dat houd ik graag zo. Vorig jaar heb ik een gedichtenbundel uitgebracht en opgedragen aan mijn zoons. De titel is ‘Munay’ en betekent ‘Ik houd van jou’ en ‘Wees diegene die je echt bent’. Op dit moment ben ik met drie anderen bezig een vrijwilligersorganisatie op te zetten die organisaties en vrijwilligers bij elkaar brengt.’ Irma is van mening dat kracht en positiviteit in ieder mens zitten, maar je moet er wel voor gaan: ‘Je bent waardevol om wie je bent zoals je bent en niet om wat je wel of niet kunt. Ik geniet van elke dag.’ Haar levensmotto is kristalhelder: ‘Geniet van iedere dag die je hebt, ook al ben je ‘anders’ dan anderen. Iedereen is anders en jij bent ‘jij’.’

10

Griepprik Ik haal nooit een griepprik. Laat ik daarmee beginnen. Dan weet de lezer gelijk waar die met mij aan toe is. Ik haal nooit een griepprik. En ik heb ook nooit griep. De laatste keer dat ik griep had, is tig jaar geleden. Ik kan het me zelfs geeneens meer herinneren. En al die tijd heb ik nooit een griepprik gehaald. Dat heeft me gezond gehouden. Ik vind een griepprik de grootst mogelijke onzin. Volgens mij is die prik vooral bedoeld om zakken te vullen. Van de farmaceutische industrie. En van onze eigen dokter. Want die verdient per griepprik ook een aardige duit. Dus hoe meer griepprikliefhebbers de dokter de praktijk in weet te lokken, des te mooier wordt zijn vakantie. Nu ben ik de jongste niet meer en kijk dus wel eens vluchtig in de blaadjes, die sommige leeftijdgenoten plegen te raadplegen. Je ziet ze wel eens ergens liggen, in een wachtkamer. Zo viel mijn oog onlangs op het blad Nestor. De naam zegt het al, dat is een magazine voor mensen die vinden dat ze oud zijn. Dit tijdschrift wordt uitgegeven door de katholieke bond van ouderen. En volgens dit blad ben ik dom. Mensen zoals ik die de griepprik weigeren, zijn dom. Tien keer dom zelfs, als we het maandblad mogen geloven. In het blad somt ene Ted van Essen tien redenen op waarom mensen de griepprik moeten halen. En waarom mensen die dat niet doen, wel ongelooflijk dom zouden zijn. Mensen zoals ik dus. Mensen die net als ik al tig jaar, wat heet, mijn hele leven lang al zonder griepspuit leven. Niet omdat ik bang ben voor de spuit van de dokter. Helemaal niet. Ik heb mijn militaire dienstplicht vervuld en daar konden ze wat cocktails in je armen spuiten. Sindsdien ben ik vaker voor de tetanusspuit uitgerukt na een hondenbeet. En mijn tandarts is een enorme spuitfan. Gelukkig niet van de griepspuit. Welnu, wie braakt er nu zulke nonsens uit dat ik dom zou zijn? Wie is die meneer Van Essen? Hij is huisarts in Nijmegen. Iemand die er belang bij heeft dat zoveel mogelijk mensen hun arm aan hem bloot geven. Maar hij is ook spreekbuis voor de farmaceutische industrie! Meneer Van Essen is namelijk penningmeester van griepspuitenvriendenclub ESW, en dat is een club die volledig betaald wordt door – jawel – de farmaceutische industrie. Wij van wc-eend bevelen wc-eend aan, kortom.

Alleen schandalig dat meneer daar de witte doktersjas voor gebruikt en doet alsof het om een, boven alle twijfel verheven, advies zou gaan!

Illustratie: Benno Vranken

betekenen dat ik mijn hele leven op mijn tenen moet gaan lopen en dan had ik onder andere alle leuke ritjes in pretparken moeten missen!’

11

Anders & Vegetarisch

Anders & Vegetarisch

Camembertsouffleetjes met rode ui en port

Open ravioli met porcinisaus

Voorgerecht voor 6 personen

Voorgerecht voor 4 personen

Boodschappenlijstje:

Boodschappenlijstje:

6 minipannetjes (± 7,5 x 9,5 cm) of eenpersoons ovenschaaltjes 1 el roomboter 1 rode ui, in halve ringen 2 el suiker 100 ml rode port 40 g roomboter 40 g bloem 225 ml melk 1 camembert (240 g), in dobbelsteentjes 4 eieren, gesplitst Aan de slag Verwarm de oven voor op 180˚ C. Verwarm 1 el boter in een steelpan. Zweet hierin de ui aan tot deze glazig is. Voeg dan suiker en port toe en laat inkoken, tot de ui stroperig is. Pas op dat de boter niet verbrandt. Verdeel de ui over de minipannetjes.

door: Raïssa Luif

De jeugd van tegenwoordig Onlangs at ik een portie ravioli in een lesrestaurant van een Regionaal Opleidingen Centrum. Dat is een restaurant waar uw maaltijd wordt bereid en geserveerd door leerlingen. Het zijn prachtige plekken. Want wat is er nu leuker dan te zien hoe de jeugd zich met toewijding inzet voor

uw maaltijd (en hun eigen toekomst)? Er gaat wel eens wat mis. Zo kreeg een tafelgenoot eens een glas frisdrank over haar schoot geworpen. Maar ach, eigenlijk heeft dat daar wel zijn charme.

Voor de ravioli 100 g kastanjechampignons Olijfolie Zout en versgemalen zwarte peper 230 g pompoenblokjes 1 teen knoflook, geperst 200 g diepvriesspinazie Verse nootmuskaat 12 verse lasagnevellen (± 9 x 9 cm) Voor de porcinisaus 30 g roomboter 1 teen knoflook halve ui, fijngehakt 15 g gedroogde porcini, geweld in warm water 75 ml slagroom Zout en versgemalen zwarte peper Aan de slag

Laat in een ander steelpannetje 40 g boter smelten. Voeg bloem toe en verwarm een minuut, roerend met een garde. Schenk in kleine scheutjes de melk erbij en blijf roeren tot een gladde saus ontstaat. Voeg de kaas toe, blijf roeren en laat de kaas smelten. Zet het vuur uit en klop de eidooiers door het kaasmengsel. Klop de eiwitten stijf in een aparte kom en spatel ook deze door het kaasmengsel. Verdeel het kaasmengsel over de ui in de minipannetjes. Bak de souffleetjes in 25 minuten goudbruin in de oven.

Hak de kastanjechampignons in vieren. Bak ze op in olijfolie, breng op smaak met zout en peper en houd ze warm. Kook de pompoenblokjes zacht en stamp ze tot puree. Breng op smaak met zout en peper. Houd warm. Zweet een teentje knoflook aan in olijfolie. Doe de spinazie in de pan en laat ontdooien en warm worden. Laat de spinazie zo nodig uitlekken en breng op smaak met zout, peper en nootmuskaat. Houd warm. Maak nu de porcinisaus. Laat de boter langzaam smelten in een pan en voeg knoflook en ui toe. Laat zacht worden. Laat de porcini uitlekken, bewaar het vocht, hak de porcini fijn en doe ze met de slagroom in het pannetje. Laat een paar minuten zachtjes pruttelen. Voeg wat van het vocht toe als de saus te dik wordt. Breng op smaak met zout en peper. Houd warm. Kook de lasagnevellen in twee minuten gaar. Maak nu de borden op. Leg op elk (voorverwarmd) bord een lasagnevel. Verdeel er een lepel spinazie over. Leg er een vel bovenop. Verdeel hierover de pompoenpuree. Eindig met het laatste vel. Verdeel de porcinisaus over de ravioli. Leg de champignons rondom de ravioli.

12

13

Uit ´t nieuws

Uit ´t nieuws

Uniek: Cardioloog op huisbezoek Cardioloog Menno Baars gaat sinds november 2013, samen met de huisarts, waar nodig op huisbezoek bij de patiënt. Dat is uniek in Nederland. Op deze manier denkt Baars meer voor patiënten te kunnen doen. Baars en zijn collega-cardioloog Chris Hie verlieten onlangs de vakgroep Cardiologie van het ziekenhuis in Lelystad. In november zijn zij een eigen hartkliniek (HartKliniek Flevoland) begonnen. Beide cardiologen willen voortaan een half uur per consult voor elke hartpatiënt uittrekken, zonder dat iemand hoeft bij te betalen. Ook doen ze spreekuur samen met de eigen huisarts die, volgens Baars, een

veel beter beeld van de patiënt heeft dan de cardioloog. Samen met de patiënt wordt dan een zorgplan opgesteld, waarbij veel rekening wordt gehouden met de situatie en omgeving van de patiënt. Dat voorkomt volgens Baars ‘verdwalen’ in het ziekenhuis, waar de patiënt van hot naar haar wordt gestuurd en hij niet meer weet wie zijn vertrouwenspersoon is. Patiënten die slecht ter been zijn worden thuis opgezocht. Dit omdat deze patiënten vaak niet naar de poli komen en daardoor zorg missen. ‘Ze komen pas als het bijna te laat is’, weet Baars. Hij neemt dan een echoapparaat mee en stelt tijdens het thuisbezoek een behandeling op.

Hartklachten door onvoldoende ouderliefde LOS ANGELES (VS) – Te weinig ouderlijke liefde en aandacht kunnen de gezondheid van een kind in zijn of haar latere leven soms ernstig schaden. Negatieve ervaringen kort na de geboorte hebben dikwijls gevolgen voor de fysieke ontwikkeling van het kind, zo stellen onderzoekers van de Universiteit van Californië in Los Angeles. Wie als kind bijvoorbeeld werd misbruikt, en daarmee hoegenaamd geen normale aandacht of warmte kreeg, loopt in het latere leven meer kans op onder meer hart- en vaatziekten.

Volgens het Nieuwsblad, een dagblad uit Vlaanderen dat aandacht aan de studie besteedde, bestudeerden de onderzoekers bloeddruk, hartslag, stresshormonen, cholesterol, tailleomtrek, bloedsuiker en eventuele ontstekingen van totaal 756 volwassenen. Opvallend was in rapportages het verband tussen misbruik in de kinderjaren en verschillende gezondheidsrisico’s. De Amerikaanse studie suggereert dat ouderlijke warmte en affectie ons beschermen tegen de schadelijke gevolgen van

stress tijdens de kinderjaren, schrijft de krant. ‘We hopen dat dit onderzoek vroegtijdige interventies kan stimuleren,’ zegt Judith Carroll, leidster van de studie. ‘Als we bij probleemgezinnen snel ingrijpen en in een plaats voorzien waar kinderen verzorgd en onderwezen worden, terwijl ouders, leerkrachten en andere zorgverleners erop getraind worden om een warme omgeving te creëren, dan kunnen we de gezondheidsvooruitzichten van die kinderen verbeteren.’

Tijdelijke hartspierschade door marathon QUEBEC (Canada) – Voor veel hardlopers is de marathon de ultieme uitdaging. Maar het volbrengen van zo’n wedstrijd over precies ‘42 kilometer en 195 meter’ kan ook eindigen met hartschade aan de eindstreep. Vooral amateur-atleten, die niet in goede conditie zijn of die weinig trainen, hebben een verhoogde kans op schade aan de hartspier. Dat melden onderzoekers van het universitair cardiologisch instituut in Québec na bloedtesten en MRI-onderzoek bij 20 marathonlopers van 18-60 jaar. In het Canadese vaktijdschrift voor cardiologie

14

beschrijven zij hartspierveranderingen bij ongetrainde hardlopers die nooit eerder hart- en vaatproblemen hadden gehad. Bij de helft van hen veroorzaakte de zware race enige afname in de functie van linker- en rechter hartkamer. Wanneer een groot deel van het hart was aangedaan, vertoonde het ook een lichte zwelling en een verminderde doorbloeding. Hoewel het effect tijdelijk bleek, waarschuwen de onderzoekers niet fitte hardlopers om zich voortaan goed voor te bereiden op een dergelijke veeleisende inspanning.

15

Uit ‘t Nieuws

Uit ‘t nieuws

Wandelen is werkelijk weldadig…!

Bloeddruk van invloed op denkvermogen LEIDEN - Een schommelende bloeddruk bij ouderen gaat samen met meer verstandelijke achteruitgang. Dat blijkt uit onderzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), gepubliceerd in het medische vaktijdschrift British Medical Journal. Ouderen bij wie de bloeddruk meer varieert, doen het wat minder goed in testen voor het geheugen en de concentratie. Ook op MRI-scans blijken hun hersenen in een iets slechtere conditie: het volume van de zogeheten ‘hippocampus’, een hersendeel dat belangrijk is voor de herinnering van feiten, is lager. Daarnaast zijn er op de

LONDEN – Niemand ter wereld twijfelt nog aan het gunstige effect van extra bewegen. Het besef dat je gezondheid erdoor kan verbeteren, mits de inspanning natuurlijk niet buitensporig wordt opgevoerd, heeft in de afgelopen jaren velen aangezet tot aanvullende lichamelijke inspanningen en oefeningen. Bijna iedereen die het bewegen serieus beoefent ervaart na enige tijd een opwaartse lijn in zijn of haar conditie. Maar wat nu het feitelijke gezondheidseffect is, weten slechts weinigen. De Engelse wandelfederatie Rambles en de eveneens Britse kankerbestrijder MacMillan hebben onlangs die gezondheidswinst laten meten en doorberekenen voor verschillende vormen van kanker, de

16

ziekte Alzheimer (dementie) en ouderdomsdiabetes (type-2). Een interessant initiatief, dat veel duidelijk maakt. Weliswaar gaat deze effectrapportage over de Britse bevolking, maar ook in Nederland hebben wij er dus iets aan. Het geeft enig inzicht in de fysieke en mentale uitwerking van een eenvoudige doch ontspannen wandeling. Alleen heeft het Verenigd Koninkrijk ruim 63 miljoen inwoners en telt Nederland 16,5 miljoen ingezetenen. De gepresenteerde cijfers zijn dus niet op Nederland van toepassing. Tweeënhalf uur wandelen per week – totaal dus ‘slechts’ 150 minuten – geeft hoe dan ook extra tijd van leven. Maar dat niet alleen: meer wandelen zou jaarlijks in Engeland zo’n 37.000 levens sparen. Bovendien zou gedisciplineerd wandelgedrag

scannerbeelden meer wittestofafwijkingen zichtbaar, evenals kleine infarcten en bloedinkjes. De onderzoekers gebruikten de gegevens van ruim 5400 ouderen van gemiddeld 75 jaar oud die deelnamen aan een studie naar een cholesterolverlager. Hun bloeddruk werd vanwege die medicijntest over een periode van drie jaar elke drie maanden gemeten. Internist dr. S.P. Mooijaart van het Leidse universiteitsziekenhuis zei over de bevindingen: ‘Het is voor arts en patiënt belangrijk te weten dat niet alleen de hoogte van de bloeddruk maar ook schommelingen daarin van belang zijn voor het cognitief functioneren.’ (Met ‘cognitie’ wordt be-

doeld: het vermogen om kennis op te nemen en te verwerken, evenals gebeurtenissen waarnemen, denken, taal, bewustzijn, geheugen, aandacht en concentratie.) Artsen zouden daarom volgens Mooijaart niet alleen naar de actuele bloeddruk moeten kijken, maar ook moeten terugblikken op eerdere metingen. ‘Ouderen met meer schommelingen hebben een grotere kans op stoornissen van het geheugen.’ Op basis van MRI-scans concluderen de onderzoekers verder dat cognitieve achteruitgang te maken heeft met ziekten van de kleine vaten.

jaarlijks ook zo’n 12.000 Britse spoedopnamen wegens hartziekten schelen, zouden elk jaar 6.700 gevallen van borstkanker voorkomen kunnen worden, evenals 4.700 nieuwe diagnoses van darmkanker. En er is meer: het aantal gevallen van type-2 diabetes (‘ouderdomssuiker’) zou door wandelen 300.000 lager liggen. Een onlangs in het medische vakblad British Medical Journal gepubliceerde studie toonde aan dat beweging soms net hetzelfde effect heeft als geneesmiddelen voor hart- en vaatziekten. Dat gold nog sterker bij beroertepatiënten. ‘Inactiviteit is een wereldwijde epidemie die bestreden moet worden voor het te laat is’, zeggen de Engelse onderzoekers niet zonder reden.

17

Open

HartigColumn over...

Eet Smakelijk

Johannes van Dam

Het was, voor zolang het mocht duren, altijd het eerste wat ik in een nieuwe aflevering van ‘Hartbrug’ las: de column van Johannes van Dam. Ik ben pas laat tot zijn werk ‘bekeerd’, in 2005, toen zijn standaardwerk ‘De dikke Van Dam’ verscheen, de kroon op meer dan 25 jaar gastronomische en culinaire journalistiek, een boek dat

kookpunt. Het voornaamste ingrediënt was hijzelf, en in de verhalen die hij vertelde was er plaats voor een vaste cast van boosdoeners met wie hij het aan de stok kreeg of beter gezegd, met wie hij het aan de stok wilde hebben. Met de voedingsindustrie en zijn alchemie van kunst-, kleur-, en voedingsstoffen, als een heer Bommel die het opneemt te-

heel veel andere boeken overbodig maakt. De culinaire toverkunsten die hij daarin vertoont, lees ik graag met de nederigheid van een keukenmachine ten opzichte van een meesterkok, maar meer nog waardeer ik hem als een verteller van verhalen. Want hoezeer de hoofdpersonen in die verhalen ook variëren, van Aardappelkroket tot Zwezerik, bij Van Dam krijg je er altijd het historische decor bij, een beschrijving van de plaats culinair en de voornaamste verdachten achter het fornuis. In die zin kan ik hem alleen maar vergelijken met een boek van rasverteller Alexandre Dumas. Die kennen we natuurlijk van ‘De drie musketiers’, maar Dumas schreef ook een hele dikke en avontuurlijke ‘Dictionnaire de la cuisine’. Overigens, ook qua postuur geven Dumas en Van Dam elkaar niet veel toe. De columns van Van Dam in Hartbrug-Magazine hadden meestal echter een ander soortelijk gewicht en een ander

gen de professor Sickbocks van de gezondheidsadviezen, of de artsen bij wie hij zelf in behandeling was. Hij fileerde hun beweringen en bakte hen graag op hun eigen huid. Hij serveerde hun beweringen op het spijkerbedje van zijn eruditie. Brieven uit het hospitaal waren het soms, zoals in een tragikomische column waarin hij de vloer aanveegde met de kwaliteit van het voedsel dat hij te verteren kreeg tijdens een ziekenhuisopname. En hoe dat met een beetje meer vakliefde een heel stuk beter zou kunnen. De afgelopen tijd heb ik weer een paar keer aan de wijsvinger gelikt om in ‘De dikke Van Dam’ te bladeren en ervan te smullen. Het smaakt nog steeds voortreffelijk. Het smaakt nog steeds naar meer, maar dat kan niet meer. Johannes van Dam overleed op 18 september jongstleden. Moge hij de spijs van het leven verteren in vrede.

Boodschappenlijstje: •

4 el pijnboompitten

•

10 gedroogde pruimen

Hoofdgerecht voor 8 personen

•

1 kg runderrollade, op kamertemperatuur

Bereidingstijd: 30 minuten

•

150 g rauwe ham

Oventijd: 40 minuten (10 min. wachttijd)

•

6 el olijfolie

Een rollade hoort voor veel mensen bij de feestdagen. Door hem zelf te vullen, bijvoorbeeld met pruimen en pijnboompitten, maakt u de rollade extra feestelijk. Geniet tijdens het aansnijden van de rollade van de gezichten van uw gasten als ze zien dat er iets ín de rollade zit.

Bereiden: Wel de pruimen in warm water. Rooster de pijnboompitten in een droge koekenpan goudbruin. Giet de pruimen af en snij ze in kleine stukjes. Verwarm de oven voor op 175°C. Verwijder het netje of het touw van de rollade en snij de rollade in de lengte in. Dit mag een diepe snee zijn, maar zorg dat beide helften aan elkaar blijven zitten. Meng de pruimen met de pijnboompitten en breng op smaak met versgemalen peper. Verdeel dit mengsel over de binnenkant van de rollade. Duw de helften weer tegen

18

elkaar en bedek de buitenkant met de plakken ham. Wind vervolgens keukentouw om het vlees en bestrooi de rollade met versgemalen peper. Verhit de olie in een ovenbestendige braadpan en bak het vlees rondom bruin. Zet de pan in het midden van de oven en braad het vlees zo veertig minuten (zonder deksel op de pan). Bedruip de rollade regelmatig met bakvet om uitdrogen te voorkomen. Haal de pan uit de oven en laat de rollade nog 10 min. in de pan rusten. Verwijder vervolgens het touw en snij het vlees aan tafel in mooie plakken. Lekker met aardappelpuree en haricots verts.

Bevat per portie: • • • •

1400 kJ (335 kcal) 36 g eiwit 19 g vet, waarvan 4 g verzadigd vet 5 g koolhydraten

Illustratie: Benno Vranken

Feestelijke rollade

19 19

Doneren

Doneren

Steun Hartpatiënten Nederland! Al meer dan veertig jaar zet Hartpatiënten Nederland zich in voor hartpatiënten en hun naasten. Wij doen dat volledig onafhankelijk, dus zonder geld en inmenging van de overheid en farmaceutische bedrijven. We hebben uw financiële bijdrage dus hard nodig. Daarom: vier manieren waarop u ons kunt ondersteunen.

door: Heidi Klijssen

1. Een ‘losse’ bijdrage Doneren aan Hartpatiënten Nederland gaat heel eenvoudig. Als u het geld overmaakt op rekeningnummer 594000, ten name van Hartpatiënten Nederland, kan het niet mis gaan. Ook kunt u betalen via iDeal of een bedrag automatisch laten incasseren. Kijk op www.hartpatienten. nl/uw-donatie. Omdat Hartpatiënten Nederland een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) is, hoeven wij geen schenk- en erfbelasting af te dragen aan de fiscus. Uw donaties komen dus volledig terecht bij Hartpatiënten Nederland. Bovendien zijn uw donaties aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Hieraan zijn wel voorwaarden verbonden. Allereerst moet het totale bedrag dat u aan ANBI-doelen overmaakt boven de drempel van 1 procent van het gezamenlijke inkomen van u en uw eventuele partner komen. Donaties boven die 1 procent mag u aftrekken, tot maximaal 10 procent van het gezamenlijke inkomen. Op www. belastingdienst.nl/rekenhulpen/giften staat een handig hulpmiddel om te berekenen of uw giften aftrekbaar zijn. Komt u niet aan het drempelbedrag? Overweeg dan om de giften voor het komende jaar (of de komende jaren) alvast dit jaar te doen. Zo heeft u maar eenmaal te maken met de drempel en kunt u meer aftrekken.

20

2. Een jaarlijkse bijdrage U kunt ook jaarlijks geld naar ons overmaken. Als u minstens € 22,50 per jaar doneert ontvangt u zes keer per jaar Hartbrug-Magazine en HartbrugReizen en wekelijks per mail een Hartflits, met het laatste nieuws over het hart en de gezondheidszorg. Ook heeft u recht op medisch en juridisch advies en kunt u gebruik maken van aantrekkelijke lezersaanbiedingen en krijgt u tot 25 procent korting op voedingssupplementen. De meest fiscaalvriendelijke manier om ons te ondersteunen, is door in de vorm van een lijfrente te schenken. Daarmee is voor u de volledige gift aftrekbaar, zónder drempel. Dit fiscale voordeel geldt alleen als u minstens vijf jaar lang een vast bedrag per jaar aan hetzelfde goede doel (een ANBI) doneert. Tot en met dit jaar (2013) geldt als voorwaarde dat de schenking in een notariële akte moet worden vastgelegd. Daarvoor moest u dus naar een no-

taris. Vanaf 2014 hoeft dit niet meer en mag u gewoon een onderhandse overeenkomst opstellen. U kunt uw periodieke schenking dan gewoon aftrekken in uw aangifte inkomstenbelasting. Op de site van de Belastingdienst staat als het goed is vanaf 2014 een model-schenkingsovereenkomst, die u hiervoor kunt gebruiken. 3. Geld nalaten U kunt Hartpatiënten Nederland ook aanwijzen in uw testament. Dit kan door Hartpatiënten Nederland tot (mede-) erfgenaam te benoemen, of door een bepaald geldbedrag aan ons na te laten. Omdat wij een ANBI zijn, zijn wij hierover geen erfbelasting verschuldigd. Het volledige bedrag komt dus ten goede aan Hartpatiënten Nederland. U kunt ons ook aanstellen als executeur. Een executeur is verantwoordelijk voor de afwikkeling van een nalatenschap en voert uw laatste wil uit. Bel ons gerust als u vragen heeft op dit gebied. 4. Kom zelf in actie! Wilt u méér dan alleen maar geld overmaken? Dan kunt u er ook voor kiezen zelf actie te voeren en geld in te zamelen voor Hartpatiënten Nederland. Er is vast een leuk idee te bedenken om fondsen te werven in uw buurt, familieen vriendenkring of op uw school of werk. Denk bijvoorbeeld aan een sponsorloop, markt, dansfeest, fietstocht of de opbrengst van een optreden. Hartpatiënten Nederland ondersteunt u graag met promotie- en voorlichtingsmateriaal. We kunnen, afhankelijk van de actie, deze ook vermelden op onze website en bezoekers oproepen om mee te doen. En we kunnen u een voorbeeld mailen voor een persbericht, zodat u de lokale media kunt betrekken bij uw actie. Bel ons op 0475 – 317272 en we helpen u graag bij het regelwerk. Heeft u geld ingezameld, maak dit dan over op rekeningnummer 594000 t.n.v. Hartpatiënten Nederland, onder vermelding van de naam van de actie.

Een sponsorloop, markt, dansfeest, fietstocht of de opbrengst van een optreden, er is vast een leuk idee te bedenken om fondsen te werven

21

Van ‘t net geplukt

Hartvinding

De driehoek van Einthoven Hartelach.nl

Bespaarwijzer.nl

Medicijnkastje

Wie kent er iemand die een opsteker kan gebruiken? In uw familie? Op uw werk? In de buurt? Vrolijk hem of haar op met een Hartelach: een vrolijk filmpje dat je verstuurt vanaf Hartelach.nl. Een nieuw initiatief van Hartpatiënten Nederland om samen iets goeds te doen voor medemensen die het nodig hebben.

Op BespaarWijzer kunnen consumenten gemakkelijk besparen op hun vaste lasten. Consumenten kunnen in drie minuten en in één keer circa twaalf producten vergelijken. Op basis van deze totaalvergelijking krijgt u een gratis en persoonlijk bespaaradvies. Zo ziet u of, waarop en hoeveel u op elk product kunt besparen. Hierna kunt u direct overstappen en zo gemiddeld € 1.621,00 per jaar besparen. Bespaarwijzer.nl is volledig onafhankelijk en geeft u een zo compleet mogelijk advies.

Op uw iPad zien welke bijwerkingen uw medicijn heeft? Met uw smartphone ervaringen lezen van andere gebruikers? Het kan heel eenvoudig overal en altijd via de app Medicijnkastje. Veiligheid is belangrijk bij het gebruik van medicijnen. De app Medicijnkastje helpt u om veilig met uw medicijnen om te gaan. Op uw smartphone of tablet leest u ervaringen van anderen die hetzelfde medicijn gebruiken als u. Ook kunt u bijsluiters en andere onafhankelijke informatie over medicijnen inzien.

Interessante webpagina’s & APP’s

Hoewel we veel kundige dokters en onderzoekers op het gebied van hart- en bloedvatziekten hebben, is de prestigieuze Nobelprijs voor Geneeskunde in de afgelopen 100 jaar amper uitgereikt aan Nederlandse medische wetenschap, laat staan aan ‘hartvindingen’.

O zeker, het hart (en aanpalende gebieden) viel een aantal keren ‘in de prijzen’: zoals in 1956, toen de naar de VS geëmigreerde Franse arts André Cournand de Nobelprijs voor Geneeskunde en Fysiologie kreeg, nadat hij had aangetoond hoe een katheter ín het hart kon worden geschoven. De prijs deelde hij met zijn Duitse collega Forssman en de Amerikaan Richards voor onderzoeksprestaties bij ook andere hartaandoeningen. En, eveneens was er lof voor de ontdekking van de cholesterolstofwisseling, in 1985 door de Amerikanen Michael Stuart Brown en Joseph Goldstein. Maar vele jaren daarvoor al, in 1924, was het de in Nederlands-Indië (Semarang, Java) geboren Nederlandse fysioloog Willem Einthoven (1860-1927) die de Nobelprijs voor Geneeskunde en Fysiologie kreeg voor ‘de ontdekking van het mechanisme van het elektrocardiogram’.

22

Hartinactie.nl

Zorgkiezer.nl

Burgernet

Stichting Hart in Actie wil mensen met een chronische beperking of aandoening op basis van hun eigen behoeften en mogelijkheden stimuleren om te (blijven) sporten en bewegen. Dit doet zij samen met partners in de sport, zorg, onderwijs, revalidatie en overheid.

ZorgKiezer.nl is een vergelijkingssite voor zorg en zorgverzekeringen. Elk jaar vergelijken ruim 750.000 mensen hun zorgverzekering op de site. Ze vergelijken ruim veertig zorgverzekeraars op premie, de polisvoorwaarden, service en kortingen.Zorgverzekeraars betalen niet voor vermelding op ZorgKiezer.nl en kunnen de volgorde niet beïnvloeden.

Hoe meer mensen aan Burgernet deelnemen, hoe groter de kans dat de politie snel een verdachte, of een vermist persoon kan opsporen. Op dit moment wordt al één op de tien Burgernetacties opgelost dankzij tips van deelnemers. Help ook mee en meld u vandaag nog aan! Burgernet App-gebruikers in de buurt ontvangen bijvoorbeeld een Push-bericht met het verzoek uit te kijken naar de gezochte persoon. Informatie hierover kunnen Burgernet Appgebruikers direct doorgeven aan de politie.

Hoewel Willem Einthoven tijdens zijn studie grote interesse had voor natuurkunde en oogheelkunde en hij promoveerde op zijn proefschrift over ‘Stereoscopie door kleurverschil’, zag hij tijdens een wetenschapscongres hoe zijn Britse collega Augustus Desiré Waller de elektrische hartactiviteit van zijn hondje Jimmy registreerde. Waller deed dat met een ‘capillaire elektrometer’, een meetinstrument voor het detecteren van kleine veranderingen in elektrische spanningen, in 1873 uitgevonden door de Franse natuurkundige Gabriel Lippmann.

23

Hartvinding

Einthoven was onder de indruk. Zodanig zelfs, dat hij zich in de materie verdiepte en enige tijd later vanuit het Leids Physiologisch Laboratorium startte met het registeren van elektrische hartactiviteit bij gezonde en zieke mensen.

Johannes van Dam

Daarom richtte Willem Einthoven zich niet alleen op verkleining van het toestel maar ook op signaalversterking. In 1902 slaagde hij erin met behulp van een telefoonlijn een hartregistratie te maken van een patiënt die zich an-

In Memoriam Johannes van Dam

Einthoven richtte zich niet alleen op verkleining en mobiliteit van het toestel, maar ook op signaalversterking derhalve kilometer van het laboratorium bevond. Een jaar later had Einthoven al verschillende ecg’s (elektrocardiogrammen) gemaakt bij zowel gezonde mensen als mensen met een hartafwijking. In 1912 beschreef hij tijdens een lezing in Londen hoe het beste de elektroden op het hart konden worden geplaatst, voor de meest zuivere hartregistratie – in een driehoek. Voor deze vinding kreeg Einthoven de Nobelprijs, waarvan hij slechts drie jaar kon genieten… tot zijn dood op 28 september 1927 in Leiden.

Door Henri Haenen

Eerst nog met de Lippmann-elektrometer, maar al snel wilde hij een nauwkeuriger meetinstrument. Dat leek hij te hebben gevonden in de aanzienlijk gevoeliger galvanometer van Deprez-d’Arsonval, waaruit Einthoven in 1901 de snaargalvanometer ontwikkelde voor het gebruik van de elektrische activiteit in spieren. Weliswaar was het toestel in het gebruik veel praktischer, maar het bleek groot, loodzwaar en niet te vervoeren. Patiënten moesten naar het instrument worden vervoerd, het kon niet naast hun bed worden neergezet. De Leidse ziekenhuisdirectie vond dit een onoverkomelijk nadeel, omdat de meeste patiënten te verzwakt waren om naar het Fysiologisch Laboratorium te komen.

24

Zijn pen was net zo machtig als een wapen. Wat hij schreef kon het einde van een restaurant betekenen, maar een eetgelegenheid ook gouden bergen brengen. Recensent Johannes van Dam wist dat zijn pennenvruchten met angst en beven tegemoet gezien werden door kokend en serverend Nederland. Ook voor ons Hartbrug-Magazine schreef Van Dam een column over voedsel en voeding. En ook daarin schuwde hij de confrontatie niet. Zijn scherpe analyses waren vaak zeer gepeperd, om in het jargon te blijven. Het overlijden van hartpatiënt Johannes op 18 september j.l. op 66-jarige leeftijd, was dan ook een grote klap voor ons. Van Dam zette de toon altijd scherp aan. In 1991 begon hij voor Het Parool een restaurantrecensie. Restaurants sidderden als hij een bezoek aflegde. Hij besliste over voortbestaan of ondergang. Van Dam was zonder meer een expert op het gebied van voeding. Hoogtepunt was de uitgave van zijn boek ‘De Dikke Van Dam’, een boek met ruim 700 pagina’s over eten dat in 2005 uitkwam. Sinds enkele jaren was Johannes van Dam ook verbonden aan ons Hartbrug-Magazine. Zijn rubriek was zeer populair onder de lezers. Hij onderhield met Hartpatiënten Nederland een zeer vriendschappelijk contact, met name via Cris van Overveld. Toen hij hoorde van de dood van Cris een half jaar geleden, was hij geschokt. De laatste maanden van zijn leven was Van Dam ernstig ziek. Daardoor kon hij geen columns meer schrijven voor Hartbrug-Magazine. Vlak voor zijn dood bezocht voorzitter Jan van Overveld, Van Dam nog in een Amsterdams ziekenhuis.

‘Ik heb gewoon met hem kunnen praten’, zegt Van Overveld. ‘Hij vond het een hele eer dat ik op bezoek kwam. Hoewel hij al lang in het ziekenhuis lag, had hij nog moed. Ik heb er een goed gevoel aan overgehouden dat ik hem bezocht heb. Hij stelde mijn bezoek zeer op prijs.’ Van Overveld noemt Van Dam een apart, creatief mens, gedreven door nieuwsgierigheid en kennis op culinair gebied. Hij vond het verschrikkelijk als mensen knoeiden met gerechten en informatie daarover, het vervormen van feiten. Daarover schreef hij kritische verhalen in het Hartbrug -Magazine. Zijn woning was net een museum, vol boeken. ‘Menige boekhandel zou jaloers zijn’, weet Van Overveld. Hij leefde voor zijn werk, zijn werk was zijn leven en zijn hobby. ‘Ik koester leuke en warme herinneringen aan Johannes van Dam’, zegt Jan van Overveld. ‘We zullen hem missen!’

25

Open

Open

Hartig over...

Hartig over...

Naar buiten bij koud weer: altijd sjaal om en jas aan! ANTWERPEN – Het lijkt een boerenwijsheid: loop niet in je shirt de kou in. Je kunt er namelijk meer dan alleen een griepje of verkoudheid van oplopen. Het risico op een hartinfarct wordt snel groter wanneer je uit je warme huis, kantoor of winkel de koude buitenlucht in loopt. Sjaal om en jas aan, is het devies van prof. Dr. Marc Claeys uit Antwerpen.

Claeys is adjunct-diensthoofd cardiologie van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Hij heeft de afgelopen vier jaar een uitgebreide studie verricht onder 14.000 Belgische patiënten die in het ziekenhuis terecht kwamen met een acuut hartinfarct en daarbij een stent kregen. ‘Daarbij keken we naar welke factoren het hartinfarct hebben getriggerd’, legt Claeys uit. ‘De oorzaak is vaak aderverkalking, waardoor er een scheurtje kan ontstaan in een zwakke wand in de kranslagader, en dat kan leiden tot een hartinfarct. Maar onduidelijk was waarom en wanneer mensen zo’n scheurtje oplopen. Daarbij speelt een aantal factoren een rol, zoals stress, voeding, te veel alcohol, en mogelijk ook chronische luchtverontreiniging. Naar dat laatste zijn wij gaan kijken.’

door: Henri Haenen

prof. Dr. Marc Claeys

26

‘We hebben statistische gegevens opgevraagd, en de gegevens van zo’n zeventig meetstations in België. We keken daarbij bijvoorbeeld naar fijnstof, maar ook naar de vochtigheidsgraad van de lucht, de temperatuur en zwarte rook. Daaruit concludeerden we al gauw, dat pieken in de concentraties fijnstof niet van grote invloed waren op het krijgen van een acuut myocardinfarct. Heel anders was dat bij de temperatuur! Hoe lager de temperatuur, des te meer infarcten. Hoe hoger de temperatuur, des te minder hartinfarcten. We stelden dus vast dat de belangrijkste factor bij het krijgen van een infarct de temperatuur is, veel belangrijker dan bijvoorbeeld fijnstof. Voor elke tien graden lagere temperatuur is er een relatieve risicostijging van zeven procent voor het ontwikkelen van een hartinfarct. We hebben het hier over factoren die hele bevolkingspopulaties treffen. Iedereen is immers aan temperaturen blootgesteld.’

‘Het grootste aantal infarcten vindt daarom in de winter plaats, maar we zagen ook een duidelijk verband in de herfst en het voorjaar. Dus het gaat niet om de absolute temperatuur, maar ook om relatieve temperatuursveranderingen bij het naar buiten gaan uit een warme ruimte. Om het verschil tussen binnens- en buitenshuis, kortom.’ Wat gebeurt er als je vanuit een warme ruimte een relatief koudere ruimte in wandelt? ‘De huid vangt op dat het kouder wordt. Receptoren in de huid brengen dan een cascade aan mechanismen in werking, waarbij een aantal stofjes geactiveerd wordt die aanleiding kunnen geven tot samentrekken van de bloedvaten en verhoogde klontering van het bloed. Dat voorkom je door de huid minder bloot te stellen aan relatieve koude.’ Het onderzoek werd gepresenteerd tijdens een groot internationaal cardiologisch congres in Amsterdam, dat plaats vond van 31 augustus tot en met 4 september j.l. Maar Claeys wil het breder trekken. ‘De komende weken halen we er gegevens bij over infecties en griepepidemieën en van zaken als de invloed van ozon. En de daarop volgende stap is heel belangrijk: de mensen moeten het wéten. Jas aan, sjaal om, pet op!’

27

&

Vraag



Vraag & Antwoord

Antwoord Heeft u een vraag? Schrijf dan naar: Hartpatiënten Nederland, Postbus 1002, 6040 KA Roermond. Of mail naar [email protected]

Extra aandacht voorkomt nieuwe hartaanval Aandacht is heilzaam, elke moeder, elk kind weet dat. Geef iemand geen aandacht en hij kwijnt weg. Net zoals een bloem die geen water krijgt verslapt en dood gaat. Dat geldt zeker voor hartpatiënten, bleek uit recent Grieks onderzoek. Hartpatiënten die op de Intensive Care van een ziekenhuis extra aandacht kregen, liepen minder kans op een nieuwe hartaanval. Dat schreef Elsevier op basis van observaties en onderzoek door de Griekse artsen. Die hebben patiënten geobserveerd en zijn vervolgens de literatuur gaan doorploegen. Hun bevindingen hebben ze gepresenteerd tijdens het congres van de European Society of Cardiology in Madrid. Extra aandacht voor een zieke hartpatiënt reduceert de kans op een tweede hartaanval met maar liefst 55 procent. Alle reden dus om wat meer zorg en aandacht voor onze zieke medemensen te hebben!

Wat kun je doen om bloedstolsels in je lichaam te voorkomen? Deze veelgestelde vraag kent een zeer simpel antwoord: zorg voor voldoende lichaamsbeweging – minstens een half uur per dag – en voor gezond eten. Lang zitten of staan is absoluut niet goed. Beweging is hard nodig. Want rust roest, is een bekend spreekwoord. Ook een absolute afrader is het overvloedig nuttigen van veel alcohol en vet eten. Niet doen! Zorg voor gevarieerde en vooral gezonde voeding. En niet meer dan twee glazen alcohol per dag. En dat niet alleen: roken maakt alles kapot! Niets is zo slecht als roken. Je kunt bij wijze van spreken nog beter iets te dik zijn. Maar roken? Direct mee stoppen!

Hart Wachttijden Dotteren

Wachttijden in weken U.M.C.G. Groningen

-2

Klopt het dat de meeste hartaanvallen op maandagmorgen plaats vinden? Ja, dat klopt. Dat heeft een zeer simpele reden. Veel mensen slapen in het weekend uit. Uitslapers zijn meestal zogenoemde avondmensen. Die hebben op maandagochtend extra moeite om zich uit bed te hijsen. Door deze ongeregelde waak- en bedtijden wordt je biologische ritme ondermijnd en dat kan een direct gevaar opleveren. Wakker worden is een heftige verandering voor je lichaam. Daarom begint je biologische klok al een paar uur van tevoren met de voorbereiding. Maar als je midden in dat proces opstaat, is je lichaam er nog niet klaar voor. De meeste hartaanvallen vinden om die reden op maandagmorgen plaats.

VU Amsterdam LUMC Leiden HagaZiekenhuis Den Haag UMCU Utrecht Antonius Nieuwegein

Amphia Breda Catharina Eindhoven A.Z.M. Maastricht (MUMC)

4

6

10 12+

k k Niet van toepassing

k k k k k k k

H

k

H

Niet van toepassing

H H H H H

8

k

H H H H H H

Rijnstate Arnhem Radboud Nijmegen

-2

H

Erasmus MC Rotterdam Maasstad Ziekenhuis

10 12+

k

H H

OLVG Amsterdam AMC Amsterdam

8

H H

Weezenlanden Zwolle

MCA Alkmaar

6

H

MCL Leeuwarden

MS Twente Enschede

4

Openhartchirurgie

Niet van toepassing

k k k k

Kijk voor de meest actuele wachttijden op Hartpatienten.nl of bel 0475 – 31 72 72

28

Bron: Hartpatiënten Nederland, BHN, genoemde centra en/of verwijzend cardiologen.

Vraag & Antwoord

29

Van Harte Extra

Finn van regisseur Frans Weisz. Nederlandse familiefilm. Als Finn (9) een mysterieuze man ontmoet die betoverend mooi op een viool speelt, wil hij dat ook graag leren. Maar zijn vader wil liever dat hij gewoon gaat voetballen, net als alle andere jongens, en verbiedt het hem. Finn snapt niet waarom, maar zijn vader wil er niet over praten. Finn besluit stiekem toch les te nemen. Met Daan Schuurmans en Jan Decleir. Vanaf 11 december in de bioscoop.

Vul de puzzel in en breng de juiste letters uit de puzzel naar de genummerde vakjes in de balk, daar ontstaat een woord. Stuur uw oplossing naar Hartpatiënten Nederland, Postbus 1002, 6040 KA Roermond of mail naar [email protected]. Vermeld hier duidelijk uw naam, adres en woonplaats. Onder inzenders met het juiste antwoord verloten we drie boekenbonnen t.w.v. € 20,00.

Mandela : Long walk to Freedom. Amerikaans drama. Dit is het verhaal van Nelson Mandela’s buitengewone levensloop, vanaf zijn jeugdjaren in een boerendorpje, over zijn ruim 27 jaar durende gevangenschap op Robbeneiland tot zijn inhuldiging als de eerste democratisch verkozen president van Zuid-Afrika. Mandela is het verhaal van een gewone man die de uitdagingen van zijn tijd niet uit de weg ging en triomfeerde. Met Idris Elba. Vanaf 19 december in de bioscoop.

Volgen

Horoscoop: BOOGSCHUTTER: Proficiat beste Boogschutter, jij viert rond deze tijd je verjaardag. Je krijgt praktische cadeautjes en een appeltje voor de dorst. Je wilt bovendien goed voor de dag komen. STEENBOK: Tijd om even gas terug te nemen en je garderobe te inspecteren. Wellicht helpt een nieuwe outfit je presentatie te verbeteren. Samenwerken levert nog altijd het meeste op. WATERMAN: Je geniet met volle teugen van deze mooie decembertijd, want je vrienden betekenen nu veel voor je en je hebt grootse plannen voor de toekomst. Je koestert onconventionele gedachten. VISSEN: Voor veel Vissen is het moment aangebroken om aan de weg te timmeren en investeringen in klinkende munt om te zetten. Je streeft naar succes bij alles wat je doet. Een strijdbijl wordt begraven. RAM: Je zet ramen en deuren van je geest open, wilt letterlijk en figuurlijk goed doorwaaien en je kennis verrijken. Het gelukkigst zijn de Rammen die nu op reis kunnen gaan. STIER: Je hebt het gevoel dat er zaken zijn die mensen voor je geheim houden en wilt weten wat dat is. Sommige stieren gaan wat doen aan hun schuldenlast en halen de buikriem aan. TWEELINGEN: Je steekt je hand uit naar de ander en wandelt met hem of haar samen over een symbolische brug. Zo bereik je meer dan alleen. Je partner komt niets tekort. Je bent een en al oor. KREEFT: Allerlei praktische zaken smeken om een oplossing. De waan van de dag bezorgt je veel werk en het houdt maar niet op. Een goed moment om iets aan je gezondheid te doen. Stoppen met roken, misschien? LEEUW: Net als de Waterman geniet de Leeuw met volle teugen, je wilt het lichtende centrum van de kosmos zijn en veel Leeuwen voelen zich opperbest. Je staat in het middelpunt van de aandacht. MAAGD: Je hebt niet veel zin om naar buiten te gaan. Waarom ook, binnenshuis is er zat te doen en je voelt je er het best op je gemak. Je bladert in oude fotoboeken en haalt herinneringen op. WEEGSCHAAL: Binnen enkele dagen of weken breekt een periode aan, waarin je heel veel energie hebt om de mouwen op te stropen en aan de weg te timmeren. Je legt nu alvast de nodige contacten. SCHORPIOEN: Je wilt voor eens en voor altijd geldzaken regelen en zorgen voor genoeg inkomsten. Daarover praat je met anderen, onderhandel je zelfs waar nodig en mogelijk. Wees vooral zuinig en spaarzaam!

30

Van 14 december 2013 tot en met 5 januari 2014 is Paleis Het Loo in Apeldoorn weer omgedoopt tot ‘Winterpaleis’. Er kan geschaatst worden op een échte ijsbaan, in de Koetshuizen staan sleden van de Oranjes opgesteld en het paleis is sfeervol ingericht met gedekte tafels, kerstbomen en groenversiering. In de Audiëntiezaal staat het Troonswisselingsdiner van afgelopen 29 april centraal, waarbij gedekt wordt met tafelzilver van koning Willem I en serviezen van de koninginnen Wilhelmina en Juliana. www.paleishetloo.nl

Uiterste inzenddatum: 8 januari 2014.

De oplossing van de puzzel uit Hartbrug-Magazine 5 is: Seizoenswisseling De winnaars van HartbrugMagazine 5: M.J. v.d. Ven uit Oirschot B. Modderman-Straatsma uit Westerbork C.J. de Grip uit Apeldoorn

Wanneer u uw oplossing instuurt, worden uw adresgegevens opgenomen in ons bestand. Met uw gegevens wordt zorgvuldig omgegaan en zij worden niet aan derden verstrekt.

Wijzer over geheugen Veel mensen die ouder worden, maken zich zorgen over hun geheugen, vooral als ze steeds vaker wat vergeten. Dan spookt al gauw het beeld van Alzheimer door hun hoofd. Dit boek van de Consumentenbond en Alzheimer Nederland vertelt onder meer of die angst gerechtvaardigd is, en geeft handvatten om met dementie om te gaan. Door: Georgie Dom Uitgeverij: Consumentenbond Prijs € 23,00 (leden consumentenbond € 18,50) ISBN: 978 90 5951 2337

Lezen

Kijken

‘Winterpaleis’ Het Loo

Puzzelen

Beleven

Van Harte Extra

31

Zonder ú zijn we nergens Marly van Overveld Hartpatiënten Nederland

Talloze mensen wisten de afgelopen maanden de weg te vinden naar het Meldpunt Hartpatiënten. Mensen met klachten over de behandeling in hun ziekenhuis. Mislukte operaties, foute diagnoses, verkeerde medicijnen. Hartpatiënten Nederland neemt persoonlijk contact op met iedereen die een klacht of melding doorgeeft en waar nodig begeleiden we de patiënt naar letselschadeadvocaten. Want samen komen we op voor de rechten van de patiënt. Wij zijn er voor de patiënt. En we waken over de zorg voor de patiënt: omdat er in ziekenhuizen allerlei belangen meespelen die niets met de patiënt te maken hebben, en alles met de bestuurders, toezichthouders, specialisten, en andere betrokkenen. Bij ons kunnen patiënten terecht met hun vragen, al meer dan 40 jaar! Hartpatiënten Nederland komt op voor hun belangen, geeft juridisch advies, ondersteunt hartpatiënten, familie, vrienden en nabestaanden waar mogelijk. Daarnaast verwijzen we mensen naar plaatsen waar ze het snelst en het best geholpen kunnen worden. We onderhouden een levendig forum voor lotgenoten en we organiseren uiterst populaire reizen. Ook geven we Hartbrug-Magazine en HartbrugReizen uit met talloze verhalen van hartpatiënten, tips, nieuwtjes, voedingsadviezen, reizen en de laatste medische inzichten.

Momenteel zijn er 1 miljoen hartpatiënten in Nederland. Dit aantal neemt gestaag toe: in 2020 gaat dit aantal richting de 1,5 miljoen. Onze stichting is volledig afhankelijk van vrijwillige bijdragen van donateurs en van opbrengsten uit schenkingen. Wij worden niet gesponsord door de overheid of de farmaceutische industrie. Op die manier bewaren wij onze onafhankelijkheid. Overweegt u om notarieel en/of fiscaal voordelig te schenken aan Hartpatiënten Nederland? Bel dan met Marly van Overveld via 0475 – 317272. Desgewenst betalen wij de notariskosten. Uiteraard is ons werk uitsluitend mogelijk dankzij mensen zoals u. Uw vrijwillige bijdrage is zeer welkom op rekening NL35INGB0000594000 t.n.v. Hartpatiënten Nederland, Roermond.

Postbus 1002, 6040 KA Roermond 0475 - 31 72 72 Hartpatienten.nl I [email protected]