jaargang 36 nummer 1 maart 2013

1

jaargang 36

nummer 1

maart 2013

2

Ouverture

Een nieuwe tijd is aangebroken, een tijd met zorgen, maar ook met nieuw elan, gesymboliseerd in het gedicht van Margót Veldhuizen. Dat nieuwe elan vinden we hopelijk ook terug in de Algemene Ledenvergadering, die op 6 april in Enschede wordt gehouden en waarover u in dit nummer informatie vindt. We moeten tijdens deze ledenvergadering afscheid nemen van Nel van Duuren als bestuurslid. Ze heeft lange tijd met hart en ziel onze vereniging gediend. We hopen hier in een volgend nummer op terug te komen. Verder vindt u in dit blad o.a. een verhaal van Arnoud Brok over de Spielopera, een interview met ons lid Edwin Rutten en de nieuwste ontwikkelingen bij de Reisopera. 

Sonja Volten als Musetta in La Bohème

F.K.

3

Inhoud

Ouverture

2

De Reisopera bloeit op 

4

De Spieloper, een exponent van de Biedermeiertijd

6

Edwin Rutten: betoverd door opera

14

Herrezen | gedicht

16

Bagatel 3

17

Stichting Nationaal Opera- en Concertkoor

18

Algemene Ledenvergadering 2013

20

A Meezing Messiah

22

Operanieuws

26

Colofon

27

Cast La Bohème Mimì | Hannah Medlam Rodolfo | Thorbjørn Gulbrandsøy Musetta | Sonja Volten Marcello | Bora Balci Schaunard | Tristan Faes Colline | Arman Işleker Alcindoro | Dody Soetanto

4

De Nationale Reisopera bloeit op 

Fenny Koffijberg

Twee pocketopera’s en blu-ray-voorstellingen van de Ring, daar moesten we het – hoe mooi ook – dit voorjaar mee doen. Maar dat gaat veranderen. ‘En die verandering begint op 1 juni met een groot feest: niet alleen een fraai operagala, maar ook de opening van een tentoonstelling “55 jaar opera in Enschede” in museum De Twentse Welle’, aldus Nicolas Mansfield, directeur van de Nationale Reisopera. De première van het operagala, dat wordt gepresenteerd door Tania Kross, is op 1 juni in het Wilminktheater in Enschede en daarna gaat het gala het land in. Hoogtepunt van het gala wordt de presentatie van een nieuw zangers-ensemble. Dat bestaat uit vier à zes jonge, internationale zangers, die voor twee tot vier jaar een contract krijgen bij de Nationale Reisopera. Zo krijgen zij de gelegenheid om zich verder te ontwikkelen en zich voor te bereiden op de hoge kwaliteitseisen binnen de professionele muziektheaterwereld. Ze krijgen grote rollen in kleine opera’s en kleine rollen in grote opera’s. Dit Resident Artists & Young Professionals Programme wordt de komende jaren uitgebreid en geïntensiveerd. De deelnemers worden begeleid en gecoacht in de richting van een wellicht internationale carrière. Tijdens het operagala worden de jonge zangers begeleid door het Nederlands Blazers Ensemble, dat speciaal voor deze gelegenheid arrangementen heeft gemaakt van vier komende producties van de Reisopera: Tristan und Isolde, Rossini’s Il Barbiere di Siviglia, The Fairy Queen ( Henry Purcell) en de Johannes Passion. De meeste van onze lezers kennen het Nederlands Blazers Ensemble wel. Het bestaat uit ruim twintig musici uit de belangrijkste Nederlandse symfonie-orkesten. Het bekendst zijn natuurlijk de traditionele nieuwjaarsconcerten vanuit het Amsterdams Concertgebouw.

5

Op reis

Operagala in het land

Na de voorstellingen van het operagala in het land (zie hiernaast)

Première op 1 juni in het Wilminktheater in Enschede.

gaan sommige van de jonge zangers met een uitvoering van de

Rotterdam | 2 juni | Rotterdamse Schouwburg

pocketopera La Bohème op reis naar Engeland. Première in Londen

Heerlen | 8 juni | Parkstad Limburg Theaters

op 29 juni in het Linbury Theatre, gelegen bij het Royal Opera

Maastricht | 11 juni | Theater Aan het Vrijthof

House in Covent Garden. Na Londen volgen zes voorstellingen in

Utrecht | 13 juni | Stadsschouwburg Utrecht

verschillende steden in Zuid West Engeland, mede gefinancierd door

Arnhem | 19 juni | Schouwburg Arnhem

de Nederlandse ambassade in Londen. Tenslotte sluit het gezelschap

Zwolle | 20 juni | Odeon De Spiegel

zich aan bij het Operafestival in Dorset, waar ook onze operareis naar toe gaat. Daar zullen de jonge zangers als sluitstuk deze pocketversie van La Bohème uitvoeren, maar wellicht ook deelnemen aan de andere opera’s van het festival: La Traviata en Der Fliegende Holländer. Tentoonstelling ‘Op 1 juni wordt de Nationale Reisopera opnieuw gelanceerd,’ zegt Nicolas Mansfield. Bij de opening van de tentoonstelling in museum De Twentse Welle in Enschede zullen de jonge zangers optreden. Ook worden dan de nieuwe huisstijl en de vernieuwde website gepresenteerd. De tentoonstelling die nog tot augustus te zien zal zijn gaat over het ontstaan en de geschiedenis van Opera Forum en de latere Nationale Reisopera. Nicolas Mansfield: ‘Historisch besef is de basis voor een gezonde toekomst.’ De voorbereidingen zijn nog in volle gang. In het juninummer komen we hier op terug.

6

De Spieloper, een exponent van de Biedermeiertijd 

Arnoud Brok

De eerste helft van de negentiende eeuw, van 1815 tot 1845, staat bekend als de Biedermeiertijd. Het was een tijd die zich kenmerkte door een eenvoudige, pretentieloze stijl die puur burgerlijk was en die zich afspeelde in een burgerlijk milieu. Het was een tijd die men schertsend ‘kneuterig’ kan noemen. Stabiliteit en rust waren belangrijk voor de mensen. Men wachtte zich er wel voor om, met de grootheidswaan van Napoleon nog in het achterhoofd, grote uitdagingen aan te gaan. Vorst Metternich, de Oostenrijkse eerste minister en de grote man achter het Wener Congres, voerde in het Habsburgse Rijk een ijzeren bewind, waarin voor onrust, laat staan voor revolutie, geen plaats was. Deze periode zou tot 1848 duren. De herkomst van het woord Biedermeier komt waarschijnlijk uit Duitsland waar een reeks humoristische gedichten verscheen onder de titel Gedichte der Schwabischen Schullehrers Gottlieb Biedermaier und seines Freundes Horatius Treuherz. De Biedermeiertijd heeft vooral in Duitsland en Oostenrijk de grootste bloeiperiode gekend. In het boek Weense Rhapsodie schrijft Alingh Brugmans: ‘Biedermeier... het woord alleen al wekt een sfeer van behaaglijkheid, die uit iets vols, iets vastomslotens komt. Het is, schrijft Anna Tizia Leitich in haar bekoorlijk boek Wiener Biedermeier, het voorbeeld van een mensdom dat zijn kracht uit zichzelf putte, dat zich liefdevol in zijn eigen wereld verdiepte en daarbij rijker en voller werd. Er ligt iets van een glans over deze tijd en hij straalt warmte uit... Pathos, grootheidswaan, onsterfelijkheidgevoelens, dat alles lag de Biedermeiermens ver. Ze waren geen hemelbestormers, hun kunstenaarszielen kenden geen demonische krachten en hun ‘Sturm und Drang’ sloeg geen altaren aan stukken... Zij hadden veel liefde en weinig hoogmoed.’ De Biedermeier heeft in Nederland ook ‘gewoed’, al is dit niet het juiste woord, want de Biedermeier was een uitgesproken rustige tijd. De oude heer Stastok was een typisch voorbeeld van een Nederlandse Biedermeierfiguur, door Hildebrand zo treffend in zijn Camera Obscura beschreven. De Spieloper, ook wel zangspel geheten, is een typisch Duits/ Oostenrijkse variant van de opera in die Biedermeiertijd. Zo’n Spieloper bestaat uit een gesproken tekst, afgewisseld met aria’s,

7

­Dit is een voorpublicatie uit het nieuwe boek van Arnoud Brok ‘Zingen is topsport’, dat binnenkort zal verschijnen bij uitgeverij Free Musketeers.

duetten en ensembles, zo’n beetje als de operette. De Spieloper is dan ook een voorloper van de operette. De muziek is uit duizenden te herkennen en bestaat uit plezierige, goed in het gehoor liggende en charmante melodieën, die vaak een typische Biedermeier-sfeer uitstralen. Grote dramatische componisten waren de vervaardigers van die Spieloper niet, Weber wellicht uitgezonderd. De belangrijkste van hen, de sympathieke Albert Lortzing, zei eens dat hij hoopte met zijn muziek ‘eenvoudige mensen enkele plezierige uren te bezorgen.’ Albert Lortzing Deze Albert Lortzing is de bekendste en meeste geliefde componist uit die tijd geweest. Zijn werken stonden veelvuldig op het speelplan van de theaters. Lortzing werd de grote man van de Spieloper. Hij was een bescheiden, sympathiek man, wiens enige pretentie was om, zoals gezegd, eenvoudige mensen een aantal genoeglijke uren te bezorgen. Hij leefde van 1801 tot 1851 en stierf in armelijke omstandigheden, ondanks het feit dat zijn opera’s in veel theaters op het repertoire stonden. Een vergelijking met Mozart, met wie Lortzing overigens veel gemeen had, is hier zeker op zijn plaats, want organisaties, die de rechten van de componist beschermden, bestonden toen nog niet. Lortzing kwam uit een echte theaterfamilie en ontwikkelde zich tot een zeer kundig musicus. Hij zong, componeerde, regisseerde, schreef zelf de tekstboeken voor zijn opera’s en bemoeide zich ook met de decors en enscenering. Hij was een typische Biedermeierfiguur. Zijn muziek straalt eenvoud, warmte en harmonie uit. Na Hans Sachs en Die beiden Schützen, opera’s die vrij snel werden vergeten, zeker nadat Wagner Hans Sachs een hoofdrol had gegeven in de Meistersinger von Nürnberg, schreef Lortzing zijn bekendste opera, Zar und Zimmermann, een werk dat vooral in Duitsland nog regelmatig wordt opgevoerd en handelt over de belevenissen van tsaar Peter de Grote in Zaandam. De rol van burgemeester Von Bett is nog steeds een glansrol voor buffo bassen. De klompendans uit deze opera vormde zelfs een vast onderdeel van de jaren geleden zo populaire Arbeidsvitaminen.

Links: Anton Eldering als Baculus de schoolmeester in Der Wildschütz

8

Dini Tadema en Gerard Rückert als Tristan in Martha van Friedrich von Flotow, 1963/’64.

In 1842 volgde Der Wildschütz, door Leo Riemens de onbetwiste parel van de Spieloper genoemd. In zijn befaamde Elseviers Groot Operaboek schrijft hij : ‘Het is Lortzing’s beste opera, een meesterwerkje, dat uniek is in de Duitstalige operaliteratuur van de vorige eeuw.’ Lortzing componeerde Der Wildschütz op een tekstboek dat hij zelf had geschreven. Aan de basis van dit tekstboek stond de komedie Der Rehbock van Kotzebue, een jong en veelbelovend dichter. Het is een typisch Biedermeierverhaal, waarvan de sfeer door de Duitse schilder Spitzweg zo treffend in vele schilderijen is vastgelegd. In 1845 stond Lortzing op het hoogtepunt van zijn roem. Zijn opera’s werden veel gespeeld en bezorgden de mensen enige uren ongecompliceerd en verfijnd vermaak. Albert Lortzing was ook regelmatig te gast in het Theater an der Wien waar hij als kapelmeester optrad. Zijn opera Der Waffenschmied werd in dit theater ten doop gehouden. Na een vertraging van enkele maanden werd deze opera op 30 mei 1846 voor het eerst opgevoerd. De oorzaak van deze vertraging was het optreden van de beroemde sopraan Jenny Lind, die avond aan avond volle zalen trok. Lortzing schreef aan zijn uitgever Härtel in Leipzig: ‘Von Woche zu Woche hoffte ich Ihnen über die Aufführung meines “Waffenschmied” berichten zu können; leider aber würde die Aufführung durch die schwedische Nagtigall bis jetzt verhindert.’ Door allerlei omstandigheden voelde Lortzing zich in Wenen steeds minder thuis. Zijn sprookjesopera over de waternimf Undine werd door het publiek enthousiast begroet, maar de kritiek sabelde het werk neer. Teleurgesteld keerde Lortzing in 1849 naar zijn geboorteplaats Leipzig terug. Hij componeerde nog de eenakter Die Opernprobe, maar heeft de première niet meer meegemaakt. Hij overleed in 1851, 50 jaar oud. Friedrich von Flotow Martha van Friedrich von Flotow is een ronduit heerlijke opera, waarvan de aria’s Ach so fromm en Mag die Himmel uns vergeben erg bekend zijn geworden. De aria Ach so fromm is, zo blijkt uit diverse opnamen, nog steeds geliefd bij lyrische tenoren. Het verhaal

9

Dini Tadema als Lady Harriet Durham en Annie Steiner als Nancy, haar vriendin in Martha van Friedrich von Flotow, 1963/’64.

is eenvoudig maar leuk en het geheel straalt een vorm van blijheid uit die men bijvoorbeeld ook in films als It’s a wonderful world van Frank Capra en Roman Holiday van William Wyler aantreft. Martha betekende ook mijn eerste kennismaking met opera. Mijn ouders bezochten, toen ik een jaar of acht was, op een avond een uitvoering van Martha in de Zwolse Buitensociëteit. Deze uitvoering werd, zo bleek mij later, geheel door amateurs verzorgd onder leiding van de legendarische Mies Brinkman, van wie ik nog solfègeles heb gehad. ‘De energieke, moederlijk ogende Mies Brinkman,’ zo citeer ik Willem van der Veen in zijn alleraardigste boekje Zwolle in de achteruitkijkspiegel, deel 2, ‘vierde toen haar 25-jarig jubileum als lerares aan de Stedelijke Muziekschool en wilde bij die gelegenheid iets bijzonders verrichten. Ze kreeg het warempel voor elkaar de donkere oorlogswinter op te fleuren met een complete uitvoering van een door haar geleide opera Martha. Amateurs konden zich geen al te grote buil vallen aan dit melodieuze werk van Friedrich von Flotow. Maar toch… de muzikale onderneming van Mies Brinkman betekende een topprestatie in een tijd, waarin het eigenlijk aan alles ontbrak (…) Met haar opera schonk zij de mensen een lichtpunt in die niet alleen figuurlijk donkere tijd. De stad lag er totaal verduisterd bij.’ Mijn moeder moet erg hebben genoten, want de volgende dag zong en neuriede zij telkens voor mij onbekende melodieën. Op mijn vraag wat zij zong, want ik kende al haar vaste wijsjes, antwoordde zij stralend dat zij naar een gezongen toneelstuk was geweest, een opera zogezegd, die Martha heette. Zo hoorde ik voor het eerst over deze kunstvorm die mij later zo zou gaan boeien. De componist Friedrich von Flotow, die van 1812 tot 1883 leefde, was een Duitser, die het grootste deel van zijn leven in Parijs heeft gewoond. Hij heeft gedurende een aantal jaren huisconcerten gegeven, o.a. met Jacques Offenbach, die van origine cellist was. Von Flotow bespeelde de piano. Zijn eerste bekendheid als componist kreeg hij met Alessandro Stradella, een werk, dat, voor zo ver ik kan nagaan, niet meer wordt opgevoerd, maar waarvan wel enkele CD’s bestaan.

10

Cora van Doesburg als Anna Reich en Harry France als Fenton in Die Lustigen Weiber von Windsor 1958/’59

Martha componeerde Von Flotow in opdracht van het Weense Kärtnertor Theater waar de opera in 1847 in première ging. Het werk werd in Duitsland en Oostenrijk zeer geliefd, zo ook in Italië, waar het als Marta met veel succes vele malen werd uitgevoerd. De officiële muziekkritiek heeft Martha altijd verguisd. Richard Strauss vond het een vreselijk werk en ook Furtwängler en Knappertbusch zetten het bij voorkeur niet op hun repertoire. Maar niemand minder dan Gustav Mahler vond Martha zozeer de moeite waard dat hij de opera vrijwel direct na zijn aantreden in 1901 in de Hofopera op liet voeren, waarna nog diverse reprises volgden. Schubert: Die Verschworenen Als er één componist is geweest die zijn hele leven heeft geprobeerd opera’s te componeren is dat Schubert geweest. Vrijwel al zijn opera’s zijn mislukt, op één na. Dit was Die hausliche Krieg op een tekstboek van de journalist Castelli. Deze opera, die overigens meer wegheeft van een operette, was gebaseerd op de komedie Lysistrata van Aristophanes. Castelli schreef een handzame, lichtvoetige tekst waar Schubert goed mee uit de voeten kon. Aanvankelijk heette het Die Verschworenen, doch om onduidelijke reden maakte de censuur daar bezwaar tegen. De ‘Krieg’ was overigens echt ‘hauslich’: de vrouwen gaan in huwelijksstaking omdat de mannen te veel weg zijn naar hun zin. Aan ‘stakingsbrekers’ was er echter geen gebrek. Nicolai: Die lustigen Weiber von Windsor Otto Nicolai is bekend geworden als componist van Die lustigen Weiber von Windsor. Op last van de koning van Pruisen ging Nicolai naar Rome om zich in de kerkmuziek te verdiepen. Een jaar later ging hij naar Wenen, waar hij dirigent werd van het Hofoperorchester. In deze functie werd hij de oprichter van de Wiener Philharmoniker. In zijn contract was de zinsnede opgenomen dat hij verplicht was om jaarlijks een opera te componeren. Men maakte hem opmerkzaam op Falstaff, doch hij schoof dit idee voorlopig op de lange baan. Maar op een gegeven moment pakte hij het gegeven weer op. Nadat

11

Jan Alofs als Sir John Falstaff en Thea van der Putten als Mevrouw Fluth in Die Lustigen Weiber von Windsor 1982/’83

Hoffmeister de eerste akte op papier had gezet was het de jonge dichter Mosenthal die het tekstboek voltooide en kon Nicolai aan de slag. Op 9 maart 1849 was de première van Die lustigen Weiber von Windsor. Nicolai was toen al ernstig ziek en overleed negen weken later aan een hersenbloeding. Het is een wonder dat de zwaar zieke componist deze lichtvoetige, humorvolle en elegante muziek heeft kunnen schrijven. Carl Maria von Weber: Der Freischütz Ondanks de ogenschijnlijke rust van de Biedermeier woedde onderhuids toch bij menigeen de Sturm und Drang. Het was vooral de schrijver E.Th.A. Hoffmann, die met zijn demonische verhalen het verlangen naar een opwindender tijd deed opvlammen. Zijn verhalen lieten ook de componist Weber niet onberoerd. Weber was ook zeer geboeid door de vele volksverhalen die een aantal jaren daarvoor door Brentano en Arnim waren samengebracht in Des Knaben Wunderhorn. En zo kwam hij terecht bij Der Freischütz. In het Gespensterbuch van een zekere Apel en Laun stond het verhaal Der Freischütz. Het is een griezelverhaal dat slecht afloopt. Weber was meteen geboeid. Hij benaderde de dichter Friedrich Kind, die hij kende als een toonaangevend lid van de Dresdener dichterskring Dichtertee en vroeg hem of hij kans zag om van dit verhaal een tekstboek te maken. Kind ging aan de slag, werkte het verhaal grondig om en zorgde ervoor dat het een goede afloop kreeg om geen problemen met hof en kerk te krijgen, want de censuur was niet mis. Aan Weber schreef hij: ‘Ik gooi het hele stuk om! Niets moderns; we leven na de Dertigjarige Oorlog, diep in het Boheemse woudgebergte! Een vrome kluizenaar is mij verschenen! De witte roos biedt bescherming tegen de duivelse jager! De onschuld houdt de wankelende zwakke overeind! De onderwereld delft het onderspit, de hemel triomfeert!’ Uiteindelijk leverde Kind een tekstboek dat een combinatie was van fantastische literatuur in de geest van E.Th.A. Hoffmann en christelijke restauratieve romantiek, waarmee Weber uitstekend

12

Patricia Hyde Thomas als Agatha in Der Freischütz 1966/’67

uit de voeten kon. Maar helemaal breken met het verleden deed hij ook niet, want de eerste akte doet aan Lortzing denken, terwijl het koor van de bruidsmeisjes in de vierde akte een typisch staaltje Biedermeierkunst is. Dit koor werd overigens erg geliefd, al schreef een nurks aan zijn vriend: ‘Heb je Der Freischütz van Weber nog niet gezien? Ongelukkige man! Heb je dus het lied van de bruidsmeisjes nog niet gehoord? Gelukkige man! Want ik word gestoord van alle mensen die dat lied fluiten en zingen.’. Dit lied berustte op een volksliedje Der Windmüller, dat Weber ooit had gehoord. De première van Der Freischütz was op 18 juni 1821 in Berlijn en werd volgens tijdgenoten een weergaloos succes. In eerste instantie was vooral het volkse, biedermeierachtige deel populair doch later trok vooral het duistere, romantische deel de aandacht, met name de scène in de Wolfsschlucht. De opera werd ook al snel in andere steden uitgevoerd, o.a. in Parijs, waar Berlioz het verzoek kreeg om de gesproken tekst door recitatieven te vervangen. Toen bleek dat die recitatieven er niet waren kreeg Berlioz opdracht om die dan maar zelf te componeren. Het werd geen succes, maar dit was bij Berlioz niet ongewoon. Met Der Freischütz schiep Carl Maria von Weber voor de eerste maal een opera die in de Duitse muziekdramatische geschiedenis als volkomen geslaagd werd beschouwd. ‘De inhoud van het tekstboek moet de componist de mogelijkheid bieden om de karakteristieke hoofdtoon van passende instrumentatie te voorzien’, aldus Weber. Tevens zette Weber ontwikkelingen in gang waarvan later Wagner zou profiteren. In feite had Weber een ‘Gesammtkunstwerk’ geschapen, dat Wagner in de komende tijd nader zou uitwerken. De ‘herinneringsmotieven’, waar Weber gebruik van maakte, zouden later bij Wagner het ‘Leitmotiv’ worden. Maar om Wagner een nazaat van de Biedermeier te noemen, nee, dat zou een brug te ver zijn.

13

Programmaboekjes uit 1966/’67, 1990/’91 en 2002/’03 Onder: Christiane Libor als Agatha en Arnold Bezuyen als Max in Der Freischütz 2002/’03

Besluit Duitsland had nu zijn nationale opera. Weber had volledig gebroken met de Italiaanse stijl en een geheel eigen stijl ontwikkeld, waarbij hij niet schroomde om ook volksmelodieën in te passen. Het zangspel, door Hiller ooit begonnen, was uiteindelijk uitgegroeid tot de Spieloper en later tot grote romantische opera’s, zoals Der Freischütz. Het vormde de bouwstenen waarop Wagner later zijn opera’s zou baseren, maar die missen de lichtvoetigheid en melodieusheid die de Spieloper zo aantrekkelijk maken.

Bronnen Alingh Brugmans: Weense rhapsodie; Querido, Amsterdam, 1954 Böhmer, Günter: Die Welt des Biedermeier; Uitgave Densch, München, 1968 Brok, A.G.M.F.: Schubert als operacompoinst, Opera Informa 12, 8, 1989 en 13, 1, 1990 Grun, B.: Kulturgeschichte der Operette; Langen Müller Verlag, München, 1961 Rümke, Ingo: Der Freischütz in: D. Disselkoen: Opera; Open Universiteit, Heerlen,1993 Schletter, H.M.: Das Deutsche Singspiel; Georg Olms, Hildesheim, 1863/1975 Opera Informa 8, 6, 1985 Puck Kooij is er in geslaagd om in het archief van de Nationale Reisopera, vroeger Opera Forum, foto’s te vinden bij dit verhaal.

14

Edwin Rutten: betoverd door opera 

door Nicolet Steemers

Eigenlijk behoeft hij nauwelijks introductie. Edwin Rutten, overbekend als het hoofdpersonage Ome Willem in het televisieprogramma De film van Ome Willem, maar ook als jazzmusicus en pleitbezorger van de klassieke muziek, heeft een speciaal plekje in zijn hart voor de opera. ‘Ik ging naar Wagners Parsifal en ik was als betoverd.’ Edwin Rutten is lid van onze Vriendenvereniging. Pas op latere leeftijd bezocht hij voor het eerst de opera. ‘Ik herinner het me nog goed, het was Parsifal van Richard Wagner,’ vertelt Rutten, die zojuist zijn dagelijkse uitzending van het radioprogramma Muziekwijzer heeft afgesloten, en graag bereid is te praten over zijn liefde voor de opera. ‘In de eerste pauze van Parsifal vroeg mijn echtgenote me: “Zullen we iets gaan eten?” Ik antwoordde: “Nee, ik wil blijven.” En ook in de tweede pauze kreeg zij mij niet van mijn plaats. Ik was als betoverd. En na het slotakkoord spoedde ik me naar de foyer om de cd-box aan te schaffen. Dezelfde nacht nog helemaal gedraaid. Wat een harmonieën, wat een uiteenlopende thema’s, wat een ideeënrijkdom. En die bloemenmeisjes, het was puur synchroonzwemmen in Hollywood.’ Haast verontschuldigend voegt hij eraan toe: ‘Als ik eerder geweten had hoe prachtig het kan zijn, was ik natuurlijk veel eerder gegaan.’ Zijn vrouw, Annett Andriesen, is een befaamd operazangeres en directeur van het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) Evenals Rutten geeft ze zangles aan het Amsterdams conservatorium. ‘Ik heb veel van haar geleerd. Volgens haar is techniek je grootste vriend, hoewel het lastig is het te verwerven. Zij is klassiek geschoold, terwijl ik autodidact ben.’ Hij lacht. ‘Eigenlijk geldt dat zo’n beetje voor mijn hele leven: een en al trial and error. Ik zat op het gymnasium in de klas met Rogier van Otterloo, met wie ik de Gold Coast Combo oprichtte. Toen we een keer ergens een optreden hadden, bleek er een scout in de zaal te zitten, die me aan mijn eerste platencontract hielp. Zestien jaar was ik, geen enkele opleiding, hoewel ik wel opgroeide met muziek. Mijn moeder was een jazzliefhebber en

15

mijn vader draaide veel Stravinsky en Kurt Weil. Het lijkt misschien

en macht zijn van alle tijden. En doordat het nieuwe erbij komt, ga

passief of terloops, maar ik ben ervan overtuigd dat de manier

je het oude eerder waarderen dan wanneer je star aan het oude blijft

waarop je kinderen in contact brengt met muziek van groot belang

vasthouden. Dat heet ontwikkeling.’

is. Het is zaak dat met zo min mogelijk nadruk te doen. Heel subtiel

Hoe hij de toekomst van de opera in het algemeen en die van de

moet je een weerhaakje in het hart en het hoofd aanbrengen. Dat

Nationale Reisopera in het bijzonder ziet? ‘Ondanks de culturele

probeer ik bijvoorbeeld te doen in mijn educatieve radiorubriek

kaalslag verkies ik het alles positief te blijven inzien,’ aldus Rutten,

MiniMAX, die op de woensdagmiddag uitgezonden wordt en die

die 11 januari jongstleden zijn zeventigste verjaardag vierde.

bestemd is voor kinderen en hun ouders of grootouders. Of tijdens

‘Nicholas Mansfield is een uitstekend musicus en hij beschikt

de Rotterdamse operadagen, waar ik met kinderen in gesprek ga. Zo

daarnaast ook nog eens over een technisch oog en oor. Maar hoe een

vraag ik bijvoorbeeld: “Hoe denken jullie over operazangers?” En dan

groot publiek te enthousiasmeren voor de opera? Hard werken, nooit

komen de vooroordelen. Het antwoord luidt vaak: “Die zingen zo

berusten, het onderwijs betrekken, jong beginnen, communiceren

hoog en zo hard.” Of: “Hoe kunnen ze nou zingen met een mes in

met publiek en politiek. Je kent toch de definitie van marketing? Het

hun borst?” Dan is het leuk er een operazangeres bij te halen en haar

is zoeken naar een paasei dat je zelf verstopt hebt. Blijven zoeken.’

te vragen de kinderen te laten horen hoe ze zingt als ze lacht, of hoe ze verliefdheid uitbeeldt. Het komt letterlijk dichterbij. Soms vraag ik vooraf wie van de kinderen later de muziek in zou willen; een enkele keer is dat er geen een. Maar als ik het na afloop nog eens vraag, steekt soms meer dan de helft de vinger op. Goed, het is natuurlijk een momentopname, maar wat eruit blijkt is dat zich misschien toch een minuscuul weerhaakje in die kinderhoofden heeft vastgezet. Heb je De schepping van Adam wel eens gezien in de Sixtijnse kapel? Die vingers die elkaar raken? Nou, dat is voor mij de verzinnebeelding daarvan.’ Rutten heeft een indrukwekkende staat van dienst waar het het schrijven en vertellen van verhalen bij klassieke muziek in de concertzalen met de Nederlandse symfonieorkesten betreft, en ook vertolkte hij menige rol in binnen- en buitenland, waaronder de sprechrolle van de Haushofmeister in de opera Ariadne auf Naxos en de rol van Ali Bey in Die Fledermaus bij de Nederlandse Opera. Hij is ervan overtuigd dat ook de opera mee moet met de tijd. ‘Soms hoor je de kritiek dat de opera verloren gaat omdat het allemaal te modern wordt. Ik vind dat onzin. Je kunt niet tot in lengte van dagen in pofbroeken en met helmen en speren op het toneel gaan staan. Waarom zou je Figaro zich niet kunnen laten afspelen in de showroom van autodealer Almaviva? De thema’s liefde, dood, jaloezie

16

Herrezen  Nu het woeden van de orkaan achter ons ligt, het breken voorbij, de wonden gestelpt, schudden wij de veren, slaan de vleugels uit gaan van oost naar west van noord naar zuid. Kleiner dan ooit trekken wij als vogels over dit vlakke land, fluwelen stemmen zingen in alle toonaarden, in de steden klappen handen eeuwige bewondering. Muziek draagt ons, wij stijgen omhoog waar hemelse aria’s betoveren in het donker van de cinema, de veerkracht van de jeugd gaat in hernieuwde triomf op reis. Er is geen weg terug alleen de vlucht vooruit voor wie wil horen zingen altijd stemmen voor wie luisteren kan klinkt muziek wie durft te leven kent de tragiek, alleen in de opera staan de gestorvenen weer op.

Margót Veldhuizen

17

Bagatel (3) 

Puck Kooij

In de hieronder volgende verhalen gaat het niet om ‘een glansrol of bijzondere voorstelling’, maar meer om een ‘bagatel’, waarvan het woordenboek zegt: klein, onderhoudend, humoristisch muziekstuk. Ze spelen zich alle af in de vorige eeuw.

opgetogen en reageerden hilarisch. Het doek werd meer dan eens gehaald. Deze act kwam ons wel op een stevige reprimande van de heer Duiveman, die toen de functie van “supervisor” had, te staan. Na de eerste akte werden de bijzondere rekwisieten van Zupan’s pak gehaald.’ Manny Elberts ambities reikten verder dan kleden en kappen van operazangers: zij was 25 jaar lid van het Enschede’s Operette Gezelschap waar zij kleine rollen zong, maar daarnaast ook nog de Manny Elbert behoorde tot de werkers van het eerste uur. Zij was

kleding verzorgde.

werkzaam op de kostuumafdeling van 1960 tot 1982. Zij vertelt

Afgaand op de recensies in de kranten bleek dat Der Zigeunerbaron

graag over haar belevenissen bij Opera Forum. Inmiddels is zij een

zeker een half jaar heeft gelopen, namelijk van 22 september 1972

bedaagde dame (88) geworden, maar haar geheugen en gevoel voor

tot 14 april 1973 en dat bijna al die plaatsen toen nog een eigen krant

humor hebben haar niet in de steek gelaten en zij denkt met plezier

hadden. Aan een cultureel evenement als een opera werd ruim

terug aan de fantastische tijd die zij bij Forum heeft gehad.

aandacht besteed. Forum is, volgens de krantenknipsels, met Der

‘Voor de eerste voorstelling waarvoor ik werd ingezet, Eine

Zigeunerbaron in 25 plaatsen geweest, namelijk: Deventer, Hengelo,

Nacht in Venedig, 1959/’60, werd ik gevraagd om thuis hoeden

Emmen, Zwolle, Emmeloord, Apeldoorn, Arnhem, Groningen,

te maken naar tekeningen van de ontwerper. Dat ik van huis uit

Meppel, Winschoten,Gorinchem, Doetinchem, Sneek, Drachten,

lampenkappenmaakster was kwam mij goed van pas. Als mal voor de

Leeuwarden, Nijmegen, Hilversum, Almelo, Rotterdam, Maastricht,

hoofden gebruikte ik bloempotten. De omstandigheden waaronder ik

Zutphen, Tiel, Sittard en Enschede.

hoeden maakte, waren verre van ideaal, maar ze zijn allemaal gelukt. Ik was niet in vaste dienst, maar met mijn twee rechter handen bleek

In Winschoten werden twee voorstellingen gegeven. Het Geert

ik overal voor inzetbaar, zo verfde ik kleding en ging mee op reis als

Teiscentrum was tot de nok toe gevuld. In de Winschoter Courant

kleedster.’

(12 mei 1973) wordt er op geattendeerd dat de belichting, gezien

‘Bij de uitvoering van My fair lady, 1972/’73, liepen de kosten fors uit

de technische mogelijkheden, zéker beter had gekund, en zelfs

de hand. Om een kapster/grimeuse uit te sparen werd ik gevraagd

omschreven werd als ‘armetierig gedoe’. De recensent kon het ook

om met het gezelschap mee te reizen en Eliza Doolittle (Janneke

niet laten op te merken dat ‘In de vroegste geschiedenis van de opera

Lucardi) zes maal per voorstelling van een ander kapsel te voorzien.

trompetters werden gebruikt om het publiek bij de aanvang tot stilte

De voorstelling liep meer dan een jaar!

te manen. Wanneer dit gebruik in ere wordt hersteld, krijgt een goed

In datzelfde seizoen voerden wij Der Zigeunerbaron op. Ook in

spelend orkest als dat onder leiding van Werner Hagen eindelijk

Stadskanaal waar kermis was. Daar kochten wij allerlei rare dingen

verdiende aandacht bij een ouverture, als die van gisteravond.’

en snoep, zoals zuurstokken, spekjes, en een wandelstokje gevuld

Jammer genoeg zijn er geen foto’s voorhanden van deze

met snoep, dat wij hebben vastgenaaid op het kostuum van Zsupan

Zigeunerbaron. De vergeelde krantenartikelen met foto’s zijn vaak

(Gerard Krake). Wat hadden wij een voorpret. De soliste, Caroline

met Arabische gom dusdanig bewerkt dat zij niet gereproduceerd

Arts (Mirabella) kon niet meer van de slappe lach en is op het toneel

kunnen worden. Het tekeningetje in het Hengelose Dagblad is

in de opera publiekelijk uit haar rol gevallen. De bezoekers waren

hieraan ontkomen en drukken wij graag voor u af.

18



Stichting Nationaal Opera- en

In ons decembernummer hebben we al aangekondigd dat het koor van de Nationale Reisopera, dat in zijn geheel op straat stond door de bezuinigingen, zich zelfstandig zou vestigen. Die plannen zijn nu in een definitief stadium gekomen. De Stichting Nationaal Opera- en Concertkoor (NOCK) is een feit. De statuten zijn bijna klaar en er wordt een driekoppig bestuur aangesteld. Er wordt hard gewerkt aan acquisitie en het leggen van contacten met dirigenten, agenten en producenten, ook in het Duitse grensgebied. Een website is in de maak. Het koor telt momenteel 27 zangers en zangeressen: acht sopranen, zes alten, zes bassen en zeven tenoren. Deze mensen hebben deel

Chris Riteco

Claudia de Clercq

Daniella Buijck

Esther Burgstra

Grzegorz Stachowiak

Hans Vriezen

Ger Kreukniet

Simone Bekkering

Inge Brouwer

uitgemaakt van het huiskoor of zijn als freelancer betrokken geweest bij producties van de Nationale Reisopera. Een koor dus dat elkaar door en door kent, op elkaar is ingespeeld en dat veel ervaring heeft met koorstukken uit allerlei opera’s. Het staat de deelnemers overigens vrij om elders te gaan werken als die gelegenheid zich voordoet. De inzet is om elkaar te helpen waar dat mogelijk is. Er is gelukkig een goed sociaal plan, zodat het koor een aanlooptijd heeft om zich op de kaart te zetten. Op 14 en 15 maart is er een bijeenkomst voor alle zangers en zangeressen in het gebouw van de Nationale Reisopera. Doel is om demo-opnames te maken voor de website, maar ook om de onderlinge band hechter te maken, want de zangers hebben elkaar niet meer gezien sinds de Messiah half december. Belangrijk om actief te blijven, ook voor de stem. De samenwerking met de Reisopera blijft innig, zo heeft de NRO voor deze dagen een koordirigent aangeboden. De mannelijke leden van het koor zullen optreden in de komende twee opera’s: Tristan und Isolde en Il Barbiere di Siviglia. Intussen probeert men opdrachten te krijgen en een programma te ontwikkelen met solisten uit eigen gelederen. Mochten onze lezers kansen zien voor dit koor, dan zou dat zeer welkom zijn. Zakelijk leider is koorlid Chris Riteco telefoon 0628255919 | email: [email protected]

19

Concertkoor

Johan Smit

Lara Diamand

Martin van Os

Nynke de Jong

Russell Hibberd

Kazue Goto

Loyse ten Kate

Mirjam Cornelisse

Peter Krijn

Seán Osborne

Tomasz Kaminski

Hannie Slingerland

Kitty de Geus

Lya Duiveman

Niek van Klaveren

Richard Knox

20

Algemene Ledenvergadering 2013

Algemene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van de

Beknopt jaarverslag 2012

Reisopera

Samenstelling bestuur

Locatie: Perikweg 97, Enschede

Het bestuur van de Vereniging Vrienden Nationale Reisopera

Datum: 6 april 2013

bestond bij aanvang van 2012 uit Dennis Bouwman (voorzitter),

Tijd: 14.00 uur (inloop vanaf 13:30 uur)

Maria Kranendonk (secretaris), Henk Hoving (penningmeester), Nel van Duren (contactpersonen) en Fenny Koffijberg (Opera Informa).

Agenda

Daarnaast was Gerrit Ebbink (vormgever van Opera Informa en

• Opening door de voorzitter

webmaster) ad interim lid van het bestuur, in afwachting van

• Mededelingen en ingekomen stukken

definitieve benoeming tijdens de jaarvergadering in 2013.

• Vaststellen verslag van de Algemene Ledenvergadering van 31 maart 2012

De vereniging telde eind 2012 739 leden. Daarmee is het ledental

• Algemeen Jaarverslag (hiernaast)

gedurende het jaar, ondanks het aantal opzeggingen van 34,

• Financieel Jaarverslag

uiteindelijk netto toegenomen met 42 leden.

• Verslag van de kascontrole en benoeming nieuwe kascommissie • Vaststellen voorstel lidmaatschap en contributie (hiernaast)

Activiteiten

• Begroting 2013

In 2012 stond de vriendenvereniging organisatorisch weer op de

• Bestuursverkiezingen.

rit, hoewel we in afwachting waren van de ontwikkelingen bij de

Mevr. Nel van Duuren heeft aangekondigd tijdens de jaarvergadering

Nationale Reisopera. Spanningspunt daarbij was de subsidiering en

afscheid te nemen van het bestuur. Hierdoor ontstaat een vacature.

het voortbestaan van de Reisopera zelf, waarover pas in september

Bovendien is het voorstel om een extra bestuurslid aan te stellen. Het

zekerheid kwam.

bestuur stelt voor te benoemen tot bestuurslid: dhr. Gerrit Ebbink. Hij verzorgt de vormgeving van Opera Informa en de website en neemt al

In 2012 vond één ledenvergadering plaats, te weten op 31 maart.

sinds 2012 ad interim deel aan het bestuur.

De huishoudelijke agenda voor deze vergadering was bewust kort

Daarnaast staat nog 1 vacature voor bestuurslid open. Kandidaten of

gehouden, zodat er volop ruimte was om in het informele gedeelte

eventuele tegenkandidaten worden verzocht zich te melden voor 30 maart

een uitleg te krijgen over de ontwikkelingen van de Reisopera en om

2013, waarna verkiezing zal plaatsvinden tijdens de jaarvergadering.

te genieten van een optreden van het door de vrienden financieel

• Afscheid Nel van Duuren als bestuurslid

ondersteunde RAP (Resident Artists Programme). Deze vergadering

• Actuele informatie door de directie van de Reisopera over de

werd ruim bezocht.

concrete plannen voor 2013 en verder. • Rondvraag

Op 7 juli kwam een klankbordgroep van leden bijeen om te

• Sluiting

brainstormen over de PR van de vriendenvereniging, hoe in de

• Programma met inbreng van de Reisopera

toekomst om te gaan met onze contactpersonen en de vorm van lidmaatschap. Uitkomst van deze klankbordgroep zijn verwerkt in uitgangspunten voor de vriendenvereniging voor de komende jaren. Bij deze klankbordgroep waren in totaal 20 leden aanwezig.

21

In 2012 vond wederom een operareis plaats, die dit keer naar

Voorstel lidmaatschap en contributie

Schwerin ging.

Het bestuur stelt voor om het systeem van lidmaatschap en

De Vriendenvereniging heeft het Resident Artists Programme (RAP)

contributie te veranderen:

van de Nationale Reisopera het afgelopen jaar ondersteund met een financiële bijdrage.

• Het lidmaatschap wordt persoonlijk om zo tot een hoger ledental te geraken waardoor onze stem in Den Haag beter zal worden gehoord.

Speerpunten

Per jaar gaat het lidmaatschap dan 30 euro kosten.

Zoals gezegd was de interne organisatie van onze vereniging in 2012

• Voor huisgenoten die ook als lid willen meetellen, bedraagt de extra

goed geregeld, maar waren we qua nieuwe activiteiten en plannen in

contributie 10 euro. Zij ontvangen voor dit bedrag geen (tweede)

afwachting van de ontwikkelingen bij de Reisopera zelf. Uiteindelijk

Opera Informa.

bleek in september dat de Reisopera door kon gaan, zij het in sterk

Als deze maatregel voor iemand een reden is om het lidmaatschap

verkleinde vorm. Daarop heeft het bestuur zich verdiept in de

op te zeggen, dan hoort onze secretaris dat graag, zodat we daar

uitgangspunten voor de komende jaren, mede aan de hand van de

eventueel een mouw aan kunnen passen.

inbreng van de klankbordgroep.

• De plus-kaart wordt afgeschaft om ongelijkheid en overbodige administratie te vermijden.

Vertrekpunt hierbij was dat de grote veranderingen van de Nationale

• Uiteraard blijven vrijwillige giften meer dan welkom.

Reisopera ook invloed hebben op de rol en bijdrage van onze

We hopen dat onze leden zich in deze voorstellen kunnen vinden.

vriendenvereniging. Zo willen we (bescheiden) financiële steun blijven geven aan de Reisopera, ook via kleine schenkingen en giften.

Financieel jaarverslag en begroting

Daarnaast willen we de Reisopera blijven promoten, en daarbij ook

Het financieel jaarverslag 2012 en de begroting voor 2013 zullen op

online meer en actiever zichtbaar zijn. En tot slot willen we meer

de jaarvergadering ter inzage liggen.

dan nu een actieve vrijwilligersorganisatie worden, waarbij we als

Wilt u deze van tevoren ontvangen, laat dat dan weten aan onze

vereniging en leden ook meer gaan ‘doen’ voor de nieuwe Reisopera.

secretaris, die ze u per mail zal toesturen.

Deze plannen zullen in 2013 verder uitgewerkt en - waar mogelijk - opgestart worden. Daarmee verwachten we optimaal te kunnen bijdragen aan datgene waarvoor we zijn opgericht en wat juist nu hard nodig blijkt te zijn: het ondersteunen van de opera in het algemeen, en de Reisopera in het bijzonder. Het bestuur is voornemens om de versterking van de samenwerking tussen Vriendenvereniging en Reisopera in 2013 verder – en in harmonie – voort te zetten en legt met dit verslag hierover verantwoording af tijdens de jaarvergadering in 2013.

22

Zoals u al kon vermoeden heeft de nieuwe directeur van de Nationale Reisopera niet stil gezeten. Naast zijn vele taken is Nicolas Mansfield in december 2012 nog actief geweest als koordirigent van de Messiah. En dat nog wel van een bijzonder koor: een door het dagblad TcTubantia georganiseerd lezerskoor van 400 mensen samen met het professionele koor van de Reisopera. Bij de uitvoering in de Enschedese Jacobuskerk stond Nicolas Mansfield als een artistieke draaitol in de kerk om zowel orkest en solisten als, 180 graden gedraaid, de zangers in de kerkbanken te dirigeren. Daarna volgde nog een Meezing-Messiah, die ook door Mansfield werd gedirigeerd. Hij verzorgde ook de repetities met zangoefeningen en uitspraakaccenten. Dit zangproject van de Nationale Reisopera wordt als zodanig niet herhaald, maar het ligt wel in de bedoeling om aan het eind van het jaar iets bijzonders te organiseren. We hopen u tijdig op de hoogte te brengen.

23

A meezing Messiah

24

Il segreto di Susanna

Operagala

De miniatuuropera Il Segreto di Susanna van Ermanno Wolf-Ferrari

Enschede | Wilminktheater | zaterdag 1 juni 20.00 uur

(1876-1948) is een kleinschalige productie van het RAP.

Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg | zondag 2 juni 20.15 uur

Een herkenbare, grappige, toegankelijke voorstelling.

Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | zaterdag 8 juni 20.00 uur

Welk geheim draagt Susanna met zich mee?

Maastricht | Theater aan het Vrijthof | dinsdag 11 juni 20.00 uur

Is er een minnaar in het spel of is de waarheid simpeler?

Utrecht | Stadsschouwburg Utrecht | donderdag 13 juni 20.00 uur

Maastricht | première | Ainsi Theater | dinsdag 26 maart 20.30 uur

Zwolle | Odeon De Spiegel | donderdag 20 juni 20.15 uur

Arnhem | Schouwburg Arnhem | woensdag 19 juni 20.00 uur Zwolle | Odeon De Spiegel | dinsdag 2 april 20.30 uur Den Haag | Theater aan het Spui | zondag 7 april 19.00 uur Utrecht | Theater Kikker | dinsdag 23 & woensdag 24 april | 20.30 u.

# Steun de Reisopera… maak nieuwe vrienden n Vriend 2013 | € 20,-*

dhr. | mevr. straat postcode woonplaats telefoon e-mail**

Ik machtig de Vereniging Vrienden Nationale Reisopera om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven. (Uitsluitend per automatische incasso)*** banknummer handtekening

Stuur dit aanmeldingsformulier in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Breemarsweg 479 7555 KA Hengelo

#

25

Of vul het opgaveformulier in via de website www.vriendenreisopera.nl

26

Operanieuws

Wim Stam

Wagemakers bejubeld in Nürnberg

Opera van het Jaar: Madama Butterfly

14-11-2012

31-12-2012

De Nederlandse regisseuse Monique Wagemakers heeft groot

De lezers van Place de l’Opera hebben Madama Butterfly verkozen

succes in de Nürnberger Staatsoper met haar nieuwe enscenering

tot Opera van het Jaar 2012. De productie van Opera Zuid kreeg

van ‘Tristan und Isolde’. De Duitse pers schreef vol complimenten

verreweg de meeste stemmen. Runner-up is Götterdämmerung van

over de voorstelling. De uitvoering van 4 november 2012 werd in

de Nationale Reisopera.

40 bioscopen vertoond. Honderden lezers van Place de l’Opera brachten de afgelopen twee ‘Regisseurin Monique Wagemakers hält sich mit exotischen Regie-

weken hun stem uit op één van de tien operaproducties die de

Einfällen zurück. Barfuß agieren die Sänger auf der Bühne, sie sind

redactie had geselecteerd. Maar liefst 54 procent van de stemmen

ganz konzentriert auf ihre Empfindungen. Auch hier gilt: Kein

ging naar Madama Butterfly, een opera van Giacomo Puccini

unnötiger Ballast, kein Pathos. Das Stück darf aus sich selbst heraus

waarmee Opera Zuid in mei in een enscenering van Frank Van

wirken‘ (suedkurier.de)

Laecke en onder leiding van Fabrice Bollon door het land trok.

‘Monique Wagemakers hat mit ihrer Inszenierung genauso ins

“Ik ben echt ontroerd”, reageert Frank Van Laecke op het nieuws.

Schwarze getroffen und so wirkt die ganze Produktion wie aus

“We hebben met veel liefde en zorg aan de productie gewerkt. Dat

einem Guss – Szene und Musik arbeiten kongenial miteinander.

de productie nu ook door het grote publiek en de pers in de armen

Wagemakers hat den Mut, die Geschichte so zu erzählen, wie sie in

gesloten wordt, is fenomenaal. Daar krijg ik een brok van in m’n

Libretto und Partitur zu finden ist’ (omm.de)

keel. Ik ben een gelukkig man op deze laatste dag van het jaar!” Met bijna 19 procent van de stemmen belandde Götterdämmerung op plaats twee. Met de Wagner-opera sloot de Nationale Reisopera zijn indrukwekkende Ring des Nibelungen af. Vier jaar lang triomfeerden regisseur Antony McDonald en dirigent Ed Spanjaard in Enschede met hun formidabele uitvoering van Wagners vierdelige cyclus. Actueel Operanieuws van Wim Stam vindt u op www.facebook.com/vriendenreis.

27

Colofon

Vereniging Vrienden Nationale Reisopera

Opera Informa

Bestuur Dennis Bouwman | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Leden­administratie Nel van Duuren | Operareizen/Contactpersonen Fenny Koffijberg

Uitgever | Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Redactie | Fenny Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Puck Kooij

Lidmaatschap VriendenPas 2013 | g 20,-

Opmaak | Gerrit Ebbink bNO | [email protected] Webmaster | Wij maken Het, Eefde | [email protected] Druk | ctrl-P Grafisch Bedrijf, Hengelo Aan dit nummer werkten verder mee Arnoud Brok, Margót Veldhuizen en Nicolet Steemers

Het bedrag wordt voldaan per automatische incasso aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif­ telijk is opgezegd bij het secretariaat.

Foto’s La Bohème | Rob Elsjan © Nationale Reisopera, 2013 Martha 1963/’64 | Henk Brusse Der Freischütz 2002/’03 | Hermann und Clärchen Baus

Bankrekening 44 51 41 387 t.n.v. Vrienden Nationale Reisopera | Enschede

Redactie Opera Informa [email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis

Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099 [email protected]

Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of een ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons ­secretariaat: [email protected].

De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/ of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht voor toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toe­gestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar. ©2012 Vereniging Vrienden Nationale Reisopera Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl

Nationale Reisopera Postbus 1321 | 7500 BH Enschede | 053 4878500 [email protected] | www.reisopera.nl

28