Jaargang 1 Nr. 2 oktober 2003

Jaargang 1

52

Nr. 2

oktober 2003

2

51

Heilige Mis in Breda ter intentie van generaal St. Maczek Op 25 december 2003, de Eerste Kerstdag, wordt de Heilige Mis opgedragen ter attentie van generaal Stanislaw Maczek. Deze Heilige Mis wordt in het Pools opgedragen door de priester van het Christusgenootschap voor Polen in het buitenland, Krzysztof Obiedzinski in de Kapucijnenkerk aan de Schorsmolenstraat 13 om 11.30 uur.Omdat de Polen in Breda al sinds de bevrijding van de stad goede contacten met de Paters van de Kapucijnenkerk hebben, wordt er nog steeds elke eerste zondag van de maand een eucharistieviering voor de Polen gehouden. In 2003 wordt de Heilige Mis op elke eerste en derde zondag van de maand opgedragen. Een van generaal Maczek’s grootste successen was de bevrijding van Breda. Dankzij zijn behoedzame en tactische optreden bleef de stad grote vernielingen bespaard. Op 30 oktober 1944 ontving hij hiervoor het Bredase ereburgerschap. Generaal Maczek had als grootste ideaal een vrij en zelfstandig Polen, zoals dit van 1918 tot 1939 was hersteld. Daarvoor waagde hij zijn leven en dat van zijn manschappen. “Door onze inspanning zal Polen herrijzen en leven”, zo hield hij diens Eerste Poolse Pantserdivisie in 1944 voor. De naoorlogse status van zijn land bevredigde hem nochtans niet.Na de demobilisatie, in 1947, vestigde hij zich definitief met zijn familie in de Schotse hoofdstad Edinburgh. Daar is hij op 102-jarige leeftijd op 11 december 1994 overleden. Overeenkomstig zijn wens werd hij begraven bij zijn manschappen op het Poolse Militaire Ereveld aan de Ettensebaan te Breda. De stad Breda profiteerde ten volle van zijn krijgskunde en menselijkheid op 29 oktober 1944. De “bevrijder” van West-Brabant, en van zoveel andere steden, was trots op het belangrijke en snelle succes op die dag. Zelf sprak hij van “the big day”. De Bredase bevolking toonde zich dankbaar en verheugd. “Gij zijt uit een ver land gekomen en uw namen zijn onbekend, maar in de toekomst zijt Gij een deel van ons en wij vergeten u nooit”.

De beste wensen ter gelegenheid van de komende prachtige kerstdagen en het naderende nieuwjaar. Veel voorspoed en een dagelijkse glimlach gewenst. Namens een van de jongste Poolse oud-strijders en zijn zoon.

Krystyna Stopa Leszek en Stefan Kossakowski 50

3

Inhoud:

Het Poolse volkslied - de vertaling Kerstwensen Inhoud Colofon Foto van President A. Kwaśniewski - voorpagina "Pancerniak" President A. Kwaśniewski in Świętoszów, 19.09.2002 4 mei 2003 De Nationale Herdenking in Oosterhout en Breda 5 mei 2003 Bevrijdingsdag in Wageningen Muntenverzameling met de afbeelding van gen. Maczek 7.05.2003 Herdenking plechtigheden in Alphen 16.05.2003 Plechtigheden op school in Koronowo 23.05. 2003 8-9.08.2003 Brigadedag in Świętoszów Żagań Foto van het monument van 1983 - "Głos Kawalerii Pancernej" 8.09.2003 Divisiedag in Żagań Herdenking plechtigheden in Driel 20.09.2003 Herdenking plechtigheden in Baarle - Nassau / Hertog 01.10.2003 Paus Johaus Paulus II - 25 jaar pontificaat 16 oktober Herdenking plechtigheden in Lommel 19.10.2003 Dodenappel op het Poolse Ereveld in Oosterhout 25.10.2003 Begrafenis van de Poolse vliegeniers in Breda 25.10.2003 Herdenking plechtigheden op het Pools Militaire Ereveld, Ettensebaan Dodenappel op het Pools Militaire Ereveld, Ginneken, 26.10.2003 Het was Kerstmis van R. Stolarz Medaille uitreiking in Breda 16.11.2003 Heilige Mis in Breda ter intentie van gen. Maczek 25.12.2003 Foto's van de begrafenis van St. Maczek. 21.12.1994

Medaille uitreiking in Breda

16.11.2003

Op zondag 16 november 2003 werden in een tweede en laatste ronde de medailles, ingesteld door het Nationaal Comité “Thank You Canada and Allied Forces”, uitgereikt aan de Poolse Oud-strijders die in de eerste ronde niet aanwezig waren.De uitreiking werd gehouden in café-restaurant “De Tourist” te Breda. Onder het genot van een hapje en een drankje werd de dag opgeluisterd door het Antwerpse Watra koor onder leiding van mevrouw Wladyslawa Majewska. Na de medaille uitreiking volgde een verassing van de vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland voor al haar Oud-strijders. Vanaf 16 november 2003 werden zij benoemd tot erelid van de vereniging en kregen daarvoor een schildje met wapenopdruk en een oorkonde. Aansluitend kregen Jos van Alphen, Franjo Bogdanowicz, Thom Peeters een schildje en oorkonde als blijk van waardering voor de jarenlange inzet voor het in standhouden van de tradities en het verspreiden van de historie en roem van de 1e Poolse Pantserdivisie.

Stefan Kossakowski 4

49

De gevangenen werden overgebracht naar de staf van de divisie en daar werden de Duitsers grondig uitgevraagd. Men kwam te weten dat er grote voorbereidingen aan de gang waren om met een grote macht de Maas over te steken. Er waren al grote munitieopslagplaatsen aangelegd en er lagen al veel boten gereed. Deze informatie was natuurlijk van het grootste belang en het gevolg was dat in de kortste keren een beschieting van onze artillerie losbarstte. Met zwaar gebulder donderden de granaten in de richting van dreigende voorraden en met succes! In de donkerte van de nacht zagen we grote branden en ontploffende munitie vloog spattend de lucht in, het moet voor de vijandelijke strategen een grote teleurstelling geweest zijn dat hun plannen waren uitgelekt. De doorbraak naar het zuiden werd een fiasco; voor ons was de voldoening natuurlijk groot en dat heeft men wel te waarderen; vandaar mijn vakantie met de jaarwisseling in het noorden van Frankrijk! De mensen uit de omgeving van Breda hebben in die vreselijke nacht heel vredig gezongen "Stille Nacht" en "Vrede op Aarde", terwijl ze er zich niet van bewust waren, dat zonder de zware inspanningen en de uiterste waakzaamheid en de dappere moed van de Poolse soldaten op de uitkijkposten van de Maasoever, de Duitsers een kans meer hadden gehad om door te stoten naar Breda en Antwerpen; waardoor de oorlog, wie weet voor hoe lang, nieuwe verschrikkingen had gebracht. We hebben de indruk, dat er tegenwoordig veel jonge mensen zijn, die ons een verwijt maken, dat wij over de oorlog blijven spreken, en denken dat wij daarmee het gevaar voor oorlog weer oproepen. Deze mogen dan wel bedenken, dat er geen mensen zijn die van een oorlog een grotere afschuw hebben dan zij, die de gruwelen en de angsten van zo dichtbij hebben meegemaakt. Ze weten het best wat vrede betekent, ook al hebben wij, als Polen niet het geluk gehad ons eigen vaderland te mogen bevrijden. Zou het misschien daardoor komen, dat er zo weinig onderscheid gemaakt wordt tussen de bevrijding en vrijheid door de losgeslagen jongeren, die de welvaart weten te gebruiken om ervan te profiteren zonder zich in te spannen om dat te bereiken, waarvoor Christus de vrede is komen brengen. Toenmalige commandant van het peloton - Roman Stolarz 48

Colofon De redactie van het verenigingsblad “In het spoor van de divisie” wordt gevormd door: Krystyna Stopa Adrian Stopa Stefan Kossakowski Bestuur van de vereniging 1e Poolse Pantserdivisie: Adrian Stopa, Omegaplein 31, 4811 BJ Breda, Voorzitter: tel./fax 076-5202024, e-mail: [email protected] Vice-voorzitter: Manfred Mroziński, Ganzerik 12, 4822 RK Breda, tel. 076-5421593, e-mail: [email protected], 1e Secretaris: Frans Olejek, Biezenstraat 5, 4823 ZJ Breda, tel. 076-54 15 041, e-mail: [email protected] Bolek Krzeszewski, Lage Heijning 1, 4847 SL 2e Secretaris: Teteringen, tel. 076-5714474, e-mail: [email protected] Penningmeester: Cees Nowak, Kapucijnenhof 24, 4811 XG Breda, tel. 076-5874683, e-mail: [email protected] en Stefan Kossakowski, Schutsestraat 9, 4841 EC Prinsenbeek, tel. 076-5425555, e-mail: [email protected], Ad Kuijl, Munnikenland 95, 4254 EZ Sleeuwijk, tel. 0183-303032, e-mail: [email protected], Stas Szamrowicz, Regenwulp 47, 4822 RJ Breda, tel. 076-54 13 982, e-mail: [email protected] Dit verenigingsblad wordt tweemaal per jaar uitgegeven, in het najaar en in de zomer. Voor extra exemplaren, informatie of kopij kunt u zich wenden tot de redactie. Leden en/of donateurs kunnen contributie en/of een bijdrage storten op bankrekening: 10.89.04.962. Ten name van: Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland. Voor het plaatsen van advertenties kunt u zich wenden tot de redactie. Stefan Kossakowski 5

gingen op patrouille. In de donkere nacht slopen zij heel voorzichtig langs de dijk; ik ging terug naar mijn post om de resultaten van die tocht af te wachten. Intussen was de artillerie in actie om de vijand op een afstand te houden. Na een half uur spannend wachten hoorde de telefoon 'patrouille terug, maar geen gevangenen gemaakt".Opnieuw werd besloten een patrouille uit te zenden, met de bedoeling deze keer verder door te dringen. Deze keer waren het: Przybyłek, Majsterek, Wolski en Czech en nog enkele mannen van de eerste ploeg. Ook nu stond de hele streek tussen de uitkijkpost en de maas onder hevig vuur van onze artillerie. De patrouille had nu tot taak de omgeving van de rivier te verkennen. Intussen was even verder naar het oosten een Duitse patrouille erin geslaagd de Maas over te steken en deze was op een andere uitkijkpost (van de 3e compagnie) gestoten, die er niet in geslaagd waren de Duitsers tegen te houden; ze waren teruggetrokken en van die kant dreigde er dus heel groot gevaar. Onmiddellijk waarschuwde ik de commandant van mijn compagnie, terwijl onze mannen hun speurtocht in de richting van het water voortzetten.Het regende granaten op het gebied waar de vijand opdrong; patrouille trok verder en de bataljonscommandant liet een "bren-carrier" sturen om eventuele krijgsgevangen op te halen. De spanning in de uitkijkpost was te snijden en na drie kwartier ging de telefoon: "patrouille terug met twee gevangenen!" De tocht was niet tevergeefs geweest en met grote voldoening zagen we onze mannen binnen komen in de met kaarsen verlichte kamer van ons boerderijtje.De twee gevangenen stapten naar binnen en gelijk vielen ze op hun knieën met de handen omhoog. Het eerste wat we van hen hoorden waren de woorden: "Gott sei Dank" als een bevrijdingskreet, nu voor hen eindelijk de verschrikkelijke oorlog voorbij was. Er volgde een korte ondervraging en we kwamen te weten dat zij met een bootje de Maas waren overgestoken en dat de officier hen langs het paadje de bankdijk over de uiterwaarden in de nabijheid van onze uitkijkpost had geleid. Toen het terrein plotseling in het felle licht was gekomen hadden ze handgranaten gesmeten en waren teruggevlucht naar de plaats waar ze hun actie begonnen was. Ze waren het water in gesprongen en werden zo een gemakkelijke prooi voor onze patrouille. Zonder weerstand te bieden gaven ze zich over. Het bleek toen ook, dat een man van de Duitse patrouille in het donker verdwaald was geraakt. Een van de mannen was op verlof geweest in Duitsland, maar was weer gauw teruggegaan naar het front, omdat hij zich daar beter op zijn gemak voelde. 6

47

gewend waren om zulke dagen te gebruiken om op grote schaal te patrouilleren in verband met beperkte waakzaamheid van de tegenstander. Het zou niet de eerste keer zijn, dat op de tijd dat niemand er op verdacht was, de vijand zou proberen een onverhoedse aanval te wagen. Om meer verantwoord te zijn in deze nacht, die zoveel onzekerheid en gevaar kon oproepen, stelde ik de jongens voor om het feest op te schorten naar de Tweede Kerstdag.Spontaan gingen ze met dit voorstel akkoord en zo gingen wij de stille Kerstnacht in. Ik had geen rust vooraleer er bij het huisje aan de dijk op een 400 m van onze post (bivak) een scherpe bewaking bleef. Omdat vanuit de plek waar de Maas smal is de Duitsers konden oversteken en langs een pad over de uiterwaarden in onze richting konden komen, liet ik de commandant van het geniepeloton weten, dat het gewenst was om er op enige afstand van de uitkijkpost een beveiliging aan te brengen; een soort lichtwals; in het "boobytraps".Dit (flash-light) licht wals bestond uit dunne ijzeren paaltjes waaraan dun draad werd gespannen op de hoogde van een halve meter, zodra men met de draad in aanraking kwam, werkte de ontsteking en de lading die uit fosfor bestond en bij branding verblindend licht gaf, zodat het gehele terrein voor de uitkijkpost werd belicht. Met een veldtelefoon (niet meer dan een Duitse draaier) hadden wij verbinding tussen de uitkijkpost aan de dijk en onze post in de boerderij.Ik gaf de laatste instructies aan de commandant van de mortiersectie. We dronken wat, en sommigen wilden gaan slepen; langzaam naderde middernacht. Plotseling hoorde ik schieten in de omgeving van de uitkijkpost; ik rende naar buitenom te zien wat er gaande was, direct verzocht ik de kapitein van de artillerie het vuur te openen over onze uitkijkpost heen.Wat was dat? - vielen de granaten op onze eigen mensen? Ik riep "kapitein stop" een even later ontdekte ik dat mijn vrees ongegrond was. Meteen schoot ik naar de telefoon, maar er was geen verbinding mogelijk. In radeloze schrik wist ik eerst niet wat me te doen stond … Ik rende naar de uitkijkpost om het doodsgevaar van onze mensen te keren, tot ik daar ontdekte dat de bajonet, die ik diep in de grond gestoken had voor de aardleiding van onze telefoon, er uitgetrokken was. Ik had gauw het kontact hersteld en ja, daar kregen we gelegenheid de situatie uit te leggen. Even later bestreek het vuur van de kanonnen de vlakte van de uiterwaarden en het eerste gevaar was gelukkig geweken. Alvorens terug te trekken hadden de Duitsers een aantal granaten in onze richting gesmeten, doch er werd niemand gewond. Toen was het zaak de boel goed in de gaten te houden. Sergeant Józef Szypryt en de soldaten; Gaszka, Rolnikowski en Marszalek 46

President van Republiek Polen, A. Kwaśniewski, in Świętoszów. 16 September 2002, werd om twee reden in de geschiedenis van de 10e Brigade als belangrijke dagen opgenomen. Ten eerste, omdat ze, op die dag, de president van Polen te gast hadden. Ten tweede, omdat ze, op die dag, de eerste 15 Leopardtanks 2 A4 van het Duitse 64e pantserbataljon in ontvangst namen. Tijdens deze plechtigheid werden toespraken gehouden door: - de president van de Republiek Polen, - de Duitse Minister van Defensie - de bevelhebber van de 10e Cavalerie Pantserbrigade genoemd naar generaal Stanisław Maczek te Świętoszów. Na afloop werd een defilé van de Poolse en Duitse eenheden en parade van de nieuwe tanks, maar al onder de Poolse vlag, gehouden. Deze plechtigheid werd afgesloten met een persconferentie en picknick. Bron: PANCERNIAK - Informatiebulletin van de 10e Cavalerie Pantserbrigade, Nr. 3. vertaald door Krystyna Stopa

Aleksander Kwaśniewski was op 15 november 1954 geboren te Białogard. Voor de eerste keer was hij als president van de Republiek Polen op 23 december 1995 beëdigd. Op dezelfde dag legde hij de plechtig belofte af als de bevelhebber van de Poolse Strijdkrachten. Opnieuw was hij door de nationale vergadering voor de tweede zittingsperiode op 23 december 2000 beëdigd. Op dezelfde dag op de oorlogschip "Błyskawica" dat nu in Gdynia als een museum dient, nam hij het bevel op zich van de Poolse Strijdkrachten. 7

4 mei 2003 - De Nationale Dodenherdenking in Oosterhout. De regering heeft in 1968 vastgesteld dat de herdenking van 4 mei en de viering van 5 mei altijd doorgaan op 4 en 5 mei, ongeacht op welke dagen deze data vallen en ongeacht een eventueel religieus karakter van deze dagen. Ook in 2003, als 4 mei op een zondag valt. Dit besluit is genomen in overeenstemming met de wens van de verzetsorganisaties en ondertekend door de toenmalige ministerpresident, de heer P. de Jong. De Nederlandse vlag wordt op 4 mei vanaf 18.00 uur tot het begin van zonsondergang halfstok uitgehangen, ook op zondag. In Oosterhout was aanwezig mevrouw W.H. Huijbrechts, de burgemeester van Oosterhout. De leerlingen van de Rubenshof Openbare Basisschool, die het Poolse Erehof hebben geadopteerd. Zij hebben gedichten voorgedragen en bloemen op alle graven gelegd. Diverse organisatie hebben kransen gelegd. Er werd ook twee minuten stilte gehouden. En na afloop werden de vlaggen weer half stok neergelaten door een vertegenwoordiger van onze Vereniging, die deze plechtigheid heeft verzorgd.

Foto: van links naar rechts; Adrian Stopa - onze voorzitter, mevr. W.H. Huijbregts - burgemeester van Oosterhout, dhr. Michał Salewicz - oud-strijder uit Oosterhout, jaren lang betrokken bij de organisatie via de Poolse Katholieke Vereniging (PTK), Kring Breda. 8

Het was Kerstmis Bij de jaarwisseling 1944-1945 kreeg ik met een aantal soldaten van onze Poolse Pantserdivisie gelegenheid om in de omgeving van Lile bij de Poolse families wat vakantie te nemen. Het was een beloning voor de betoonde discipline en dapperheid tijdens de acties aan het Maasoffensief van de Duitsers om vanuit het noorden door te stoten naar de richting Breda - Antwerpen als een afleidingsmanoeuvre bij het offensief van veldmaarschalk von Runstedt in de Ardennen. Wij hadden gehoopt eens wat te kunnen uitrusten na de bevrijding van Groot - Baarle en de Baronie van Breda. Het was mogelijk ook een gunstige tijd om de troepen te consolideren. Wij hadden als onderdeel van de Poolse Pantserdivisie de bewaking van de Maasoever langs de bandijk over een lengte van 25 km tussen Moerdijk en Raamsdonkveer, maar daar kwam later nog 25 km bij. Op 16 december begon het Ardennenoffensief en in die tijd sijpelden regelmatig Duitse patrouilles over de Maas door naar het zuiden en drongen zelfs door tot Turnhout. Het was dus zaak om uiterst waakzaam te zijn. Toen op 21 december de Poolse divisie de dienst moest overnemen van de 4e Canadese Pantserdivisie kregen wij er ook nog een beperkte bewaking bij, die zich uitstrekte tot Lithoyen (16 km van 's Hertogenbosch). De linkerhelft van onze sector werd bezet door de 3e Infanteriebrigade zonder het 9e Bataljon Jagers van Vlaanderen, de rechterhelft tot Bokhoven toe door de 10e Pantserbrigade, de Jagers van Vlaanderen en het 1e Regiment Gemotoriseerde Artillerie.Mijn peloton versterkt met een mortiersectie en een sectie van het verkenningspeloton had positie ingenomen langs de dijk ten noorden van het dorpje Oud-Heusden. Mijn post was in een boerderij (in het dorp) ongeveer 400 m van de uitkijkpost; in dezelfde boerderij bevond zich ook de uiterste punt van de artillerie met de Canadese kapitein. Dus ons bivak was in Heusden; hier zouden wij Kerstmis vieren. De Kerstwake heet bij ons in Polen "Wigilia Bożego Narodzenia"; een avond van Vrede en Rust. Er was voor ons bijzonder goed gezorgd; er was kalkoen in blik, fruit, snoep en vooral niet te vergeten een dubbel rantsoen aan rum, gin, wijn en whisky! De verhouding met de Canadese kapitein was uitstekend en er leek geen vuiltje aan de lucht om een prettige Kerstmis te hebben. Toch voelde me heel de avond onrustig, ik had een voorgevoel van gevaar evenals dat ons een zware nacht te wachten stond. Ik wist al dat de Duitsers 45

Herdenking op het Pools Militair Erehof te Ginneken. Tegenwoordig wordt hier de herdenkingplechtigheid door het Comité Herdenking 1944 Ginneken georganiseerd. Samenwerking verlenen er o.a. de kinderen van de Laurentius Katholieke Basisschool van Ginneken, die tijdens de dodenappél op elk graf bloemen leggen, de Poolse Folkloristische dansgroep "Mazur", het Kwartet "Adank", harmonie St. Caecilia uit Bavel, de soldaten van de Nationale Reserve, die er de erewacht houden en de heer Jankowski voor de Last Post. Meer informatie kan u bij de secretaris van het Comité, Ed Cuber, tel. 076-5613061, e-mail: [email protected], krijgen. Aansluitend was er een samenkomst in het gemeenschapshuis "Vianden", Viandenlaan 3. De deelnemers van deze plechtigheid konden daar van een bakje koffie of thee en een broodje genieten. Minister Jan Turski, chef van "het Bureau voor zaken van de veteranen en onderdrukten", gebruikte deze gelegenheid om Krystyna en Adrian Stopa te bedanken voor hun inzet bij de organisatie van de begrafenis van de Poolse vliegeniers op zaterdag en de herdenkingsplechtigheid op het Pools Militaire Ereveld aan de Ettensebaan. Zij hebben van hem de herinneringsmedailles (zie beneden de foto) en boeken over de Poolse bevelhebber van de Poolse strijdkrachten in ballingschap, generaal Władysław Sikorski, gekregen.

5 mei 2003 - Bevrijdingsdag in Wageningen Op 5 mei, in Wageningen werd de capitulatie van de Duitse strijdkrachten in 1945 herdacht. Ook is Wageningen die dag het ontmoetingscentrum van allen die na 1945 betrokken zijn geweest bij oorlogshandelingen, vredesmissies, humanitaire acties of een andere vorm van inzet in crisisgebieden.Het programma bestaat uit een feestelijke herdenkingsdienst die in middaguren werd gehouden in de Johannes de Doperkerk, aansluitend gevolgd door de traditionele bevrijdingsdefilé door oorlogsveteranen, oud-strijders, jonge veteranen ingezet bij vredesmissies en nog actief dienende aspirant-veteranen. Indien gewenst kunnen Oud-strijders van de 1e Poolse Pantserdivisie Nederland op 5 mei 2004 wederom of voor de eerste keer deel nemen aan het defilé gezamenlijk met de groep oud-strijders van de Poolse Oud-strijders Vereniging (SPK). Voor deelname verzoek ik u zich voor 31 december 2003 bij ons secretariaat te melden. Natuurlijk kunt U altijd, als toeschouwer, naar Wageningen komen om deze prachtige plechtigheid bij te wonen.

Foto: de Poolse Ambassadeur, Jan Michałowski (midden in witte jas) en Adrian Stopa - onze voorzitter (links) met de Poolse oud-strijders na het defilé in Wageningen 2003. 44

9

Herdenking plechtigheden op het Pools Militaire Ereveld, Ettensebaan Op zondag, 26 oktober jl., zijn de herdenkingsplechtigheden begonnen met de plechtige Heilige Mis om 11.00 uur in het Paters Kapucijnenkerk. Deze werd opgedragen door de Gardiaan Van Doorn, de in Nederland werkende Poolse priester Krzysztof Obiedzinski en de Poolse kapelaan major Krzysztof Straub uit Polen. Het Poolse koor WESOŁY TUŁACZ uit Brunsum zorgde voor de zang tijdens deze plechtigheid in de kerk en op het kerkhof. Herdenkingplechtigheid op het Pools Militair Ereveld aan de Ettensebaan werd door de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland georganiseerd. Tijdens deze plechtigheid zijn toespraken gehouden door: de burgemeester van Breda, Poolse minister Jan Turski en Witold Deimel - voorzitter van de Bond van Kringen 1e Poolse Pantserdivisie. Op zondag was ook het Generaal Maczek museum open, waar tijdelijk de restanten van deze bommenwerper te zien waren. Deze waren van de Stichting Aircraft Recovery Group uit de IJmond geleend.

10

43

Muntenverzameling met de afbeelding van Generaal Maczek. Op 7 mei 2003, werden door de Nationale Poolse Bank geldstukken met de afbeelding van Generaal Stanisław Maczek ten waarde van 2 en 10 złoty uitgegeven. Munt ten waarde van 2 złoty: Met de normale stempel gemaakt zgn. Nordic Gold. Doorsnede: 27,00 mm Gewicht: 8,15 g Uitgifte: 700.000 st.

Achterkant: afbeelding van een adelaar vastgelegd als het wapen van de Republiek Polen. Voorkant: afbeelding van Generaal Stanisław Maczek met op de linkse kant het opschrift: GEN. BRONI STANISŁAW MACZEK 1892-1994 en beneden twee tanks.

Munt ten waarde van 10 złoty: Met de weerspiegeling stempel gemaakt van zilver. Doorsnede: 32,00 mm Gewicht: 14,14 g Uitgifte: 44.000 st. Achterkant: afbeelding van drie tanks met op de rechtenkant boven een adelaar vastgelegd als het wapen van de Republiek Polen en beneden het opschrift: RZECZPOSPOLITA POLSKA / 10 ZŁ / 2003. Voorkant: afbeelding van generaal Stanisław Maczek met aan de linkse kant de herkenning teken van 1e Poolse Pantserdivisie en het afschrift in de halve cirkel: GEN. BRONI STANISŁAW MACZEK 1892-1994 Krystyna Stopa 42

11

Herdenkingsplechtigheden in Alphen

16.05.2003

Alphen werd op 10 mei 1940 door de Duitsers bezet en toen vielen al de eerste Alphense slachtoffers. Deze werden al vanaf 1940, altijd op de eerste vrijdag na de 10 mei, herdacht. In het 2003 is het voor de 64e maal. In begin van oktober 1944, heeft Alphen bijna een maand in de frontlinie gelegen en is zwaar geteisterd, terwijl het kerkdorp Riel er wat beter van afgekomen is. Ieder jaar nog worden de slachtoffers onder de soldaten en de burgers in een indrukwekkende plechtigheid herdacht. Nederlandse, Belgische en Poolse wapenbroeders geven acte de présence en een kleurrijke entourage van schutters, vendelzwaaiers en muziekverenigingen. De vaandels worden geïnspecteerd en na de plechtigheden in de kerk dragen de kinderen verschillende gedichten voor. Alphen herdenkt zijn doden op waardige wijze! Al in 1945 begonnen de bewoners van Alphen ook de in 1944 gesneuvelde Poolse bevrijders te herdenken. Dit jaar werden de soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie, voor de 58e maal herdacht. De deelnemers van de jaarlijkse dodenherdenking te Alphen verzamelden zich om 18.15 uur op het Cultureel Centrum "Den Heuvel", Heuvelstraat 5. Na een ceremoniële inspectie werd in de parochiekerk om 19.00 uur een herdenkingsdienst gehouden. De deelnemers gingen in de volgende volgorde naar de kerk: Drumband en Harmonie, Vaandels, Oud-strijders, Scouting, Gilde en Erewacht. Na de herdenkingsdienst, vond bij het oorlogsmonument voor de Poolse en Nederlandse gevallenen een korte plechtigheid plaats. Op de begraafplaats werd een dodenappèl gehouden en werden door verschillende organisaties kransen gelegd. Na afloop van de plechtigheid op de begraafplaats ontmoetten de deelnemers elkaar in het Cultureel Centrum bij een drankje. De jaarlijkse dodenherdenking te Alphen worden door de Bond van Wapenbroeders, Afdeling Alphen, georganiseerd. Meer informatie kunt u bij de secretaris, de heer W.J. de Jong, tel. 013-5081466, krijgen.

De dapperheid van de Poolse vliegeniers is een oorlogslegende geworden. In de jaren 1940-1945 hebben 'de zogeheten Poolse adelaars' 73.500 gevechtsvluchten gemaakt en zeker 760 vijandelijke vliegtuigen neergeschoten. Het 300e squadron begon zijn roemrijke verrichtingen in september 1940 tijdens "de slag om Engeland". In de volgende jaren vernietigde het strategische steunpunten van de vijand. De vliegeniers makten 3.891 vluchten, wierpen 9.000 bommen en mijnen af. Van alle Poolse squadrons voerde squadron 300 de meeste gevechtsopdrachten uit en helaas, verloor het ook het grootste aantal bemanningen. Nadat de oorlogsactiviteiten waren beëindigd, nam het deel aan de operatie " Manna" en wierpen levensmiddelen uit boven Nederland. Op de lijst van het verloren materiaal staat o.a. de Lancaster, die in de nacht van 12 op 13 juni 1944 op de vlucht terug van het Ruhrgebied boven het IJsselmeer werd neergeschoten. Van de zevenkoppige bemanning werd alleen luitenant Boguslaw Morski gered. Het lichaam van de bord werktuigkundige, sergeant Franciszek Bladowski rust op dit Militair Ereveld. Vandaag gedenken wij in stilte en neigen wij onze hoofden boven deze kist met de stoffelijke resten van: sergeant-piloot Franciszek Rembecki; luitenant-navigator Jozef Feil; sergeant-radiotelegrafist Jan Bokroś; sergeantschutter Stanislaw Miszturak en sergeant-schutter Wladyslaw Leppert. Namens de Poolse regering en de Poolse oud-strijders breng ik van harte dank aan de burgemeester van Breda, de heer Rutten, en aan de burgemeester Lelystad, de heer Leeuwe, voor de steun bij de berging van het Lancasterwrak en voor de organisatie van de begrafenis van deze bemanning. Ik dank ook van harte de vertegenwoordigers van de strijdkrachten van het Koninkrijk der Nederlanden voor hun inzet bij deze bijzondere onderneming. Grote erkenning verdient ook de Stichting Aircraft Recovery Group 19401945 voor het vinden en de identificatie van deze bommenwerper. Voorts wil ik de Oorlogsgraven Stichting te Den Haag bedanken voor de jarenlange zorg voor de Poolse oorlogsgraven in Nederland en voor de samenwerking bij de voorbereiding van deze plechtigheid. Tevens gaat mijn dank uit naar de Poolse gemeenschap in Nederland en vooral naar de oud-strijders onder hun voor de hulp bij de organisatie van deze begrafenis. Ik betuig mijn deelneming aan de families van de gesneuvelde vliegeniers. Tot slot dank ik ook alle deelnemers aan deze plechtigheid voor hun aanwezigheid.

Krystyna Stopa

12

41

Toespraak van de Poolse minister Jan Turski, zaterdag 25 oktober 2003. Geachte dames en heren, Wij zijn hier gekomen om in stilte, de heldhaftige vliegeniers te gedenken en te eren van de squadron 300, genaamd Ziemi Mazowieckiej, die bijna 60 jaar geleden gesneuveld zijn. De begrafenis van deze bemanning vindt plaats in een bijzondere tijd voor de Polen, net voor Allerzielen. Volgens hun traditie leggen de Polen op 1 en 2 november, bloemen en steken kaarsen aan, niet alleen op de graven van hun eigen familieleden maar ook op alle andere plaatsen waar overledenen rusten. Bijzondere aandacht besteden wij aan de oorlogsgraven, die een deel van de geschiedenis van onze natie zijn. Aan de voeten van het Tatra gebergte, in Zakopane, aan de poort van een begraafplaats, is een opschrift, dat het ontstaan van onze cultus om doden te gedenken verklaart: "Vaderland, dat is de grond en zijn de graven. Naties die het geheugen verliezen, verliezen het leven." Deze zin roep ik in gedachten staande op voor Polen vriendelijke Nederlandse grond, bij een van de vele Poolse begraafplaatsen, waar in de tweede Wereld Oorlog gesneuvelden soldaten ver van hun vaderland, rusten. In september 1939, werd Polen het eerste slachtoffer van deze oorlog. De twee militaire mogendheden; Duitsland en Rusland, vielen ons land aan. Ondanks de grote overmacht van hun vijanden, vochten Poolse soldaten tot 5 oktober door. Later, zich verzettend tegen het verlies van hun onafhankelijkheid, treden Polen als vrijwilligers toe tot de Poolse strijdkrachten onder bevel van de geallieerden. Trouw aan hun woord vochten ze te land, ter zee en in de lucht. Op alle fronten streden gelijktijdig 600.000 Polen. Dat plaatst de Poolse inbreng op de vierde plaats na Rusland, de Verenigden Staten van Amerika en het Verenigd Koninkrijk. Op de lange lijst van gesneuvelden, staan de namen van meer dan twee duizend vliegeniers. Aan hen herinnert het monument, dat deze zomer op de Pole Mokotowskie in het centrum van Warschau onthuld werd in aanwezigheid van de president van de Republiek en van vertegenwoordigers van talrijke Poolse oudstrijders uit de hele wereld. Dit monument werd gebouwd met de donaties van de Poolse vliegeniers die in het Westen leven. Hier tussen ons is er nu een groep van deelnemers aan die plechtigheid aanwezig. 40

Plechtigheden op school in Koronowo Het is al vijf jaar geleden dat de Scholengemeenschap in Koronowo de naam van generaal Stanisław Maczek kreeg. Het programma was zeer zorgvuldig voorbereid en verdeelt over twee dagen. Aan de plechtigheden namen parlementsleden deel, vertegenwoordigers van de provincie, de stad Koronowo en scholen genoemd naar generaal Maczek van Katowice, Bielsko-Biała en Bydgoszcz. Bijzonder hartelijk waren de voormalige soldaten van generaal Maczek ontvangen, met W. Deimel - de voorzitter van de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie, die uit Engeland was gekomen. Aanwezigheid van de afgevaardigde van het bestuur van deze Bond voor Polen - de heer kolonel Lech Pietrzak, de vertegenwoordiger van de 11e Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar Koning Jan 3e Sobieski uit Żagań en van het Bureau voor zaken van de oud-strijders en onderdrukten - de heer kolonel Jerzy Kozłowski, gaven de plechtigheden een extra militair accent. Voordat de officiële plechtigheden begonnen, werd de finale van het landelijke concours voor de jeugd, van de scholen genoemd naar generaal Maczek, gehouden. Het doel van dit concours was het verspreiden van kennis over generaal Maczek en zijn divisie onder de jeugd. Het officiële gedeelte, op 23 mei 2003, begon met de heilige Mis in de prachtige plaatselijke kerk. De jeugd en de genodigden ontmoeten elkaar later bij een kampvuur. Daar werden nieuwe vriendschappen gesloten en de oude onderhouden. Op 24 mei jl. marcheerde de schooljeugd door de straten van de stad Koronowo. Voor hen marcheerde het garnizoenorkest van Bydgoszcz en achterop paardenwagens reisden de oud-strijders. Vervolgens werden bloemen onder het herinneringbord ter ere van generaal Maczek in het schoolgebouw gelegd. De directeur, ir. Stanisław Rybczyński, begroette de gasten en de schooljeugd en vertelde over de belangrijkste schoolgebeurtenissen van de laatste 5 jaar. De voorzitter van de kring Toruń, de heer Edward Semrau las de tekst van het uitreikingdiploma van de Gouden Divisiebaar en de voorzitter van de Bond van Kringen, de heer Witold Deimel, spelde het op het vaandel van de school. Adrian Stopa 13

B e s t e l n u v a k a n t ie f o ld e r P O L E N Bustickets naar Polen

2 0 0 4

!

GeorganiseerdVakantiereizen

H otel s ( in h et c entru m ) W arszaw a € 2 3 ,- p . p ersoon K rakow € 3 0 ,- p . p ersoon L O T tic ket en 2 ov ernac h tingen W arszaw a € 2 5 5 ,K rakow € 2 6 5 ,P ension en h otel s in T atra, B iał ow ież a, M azu rie e. a. e-m ail : inf o@ m ol enaartou rs. nl w w w . m ol enaartou rs. nl Aanbod van verschillende firma ‘s Bel en kies de beste verbinding ! Promotieprijzen Retour ticlet vanaf € 102,Aantrekkelijke prijzen voor vliegtickets naar Polen en andere bestemmingen ! tel.: 070 383 44 93 fax. 070 383 44 94

Want zo wordt tastbaar en zichtbaar dat uit allerlei geledingen, in uiteenlopende vormen en op verschillende momenten door de Poolse gemeenschap een grote bijdrage is geleverd aan de bevrijding van het toen bezette deel van Europa. Hier rusten de krijgsmakkers, samen, en hier kunnen ze worden herdacht en geëerd. Meneer de ambassadeur, dames en heren, Dankbaarheid voor hun inzet is nooit voldoende. Een mensenleven is uniek en onvervangbaar, en hoe mooi de woorden ook zijn die worden gesproken ter nagedachtenis, ze maken het gemis nooit goed. Ik hoop echter dat deze teraardebestelling helpt bij het verwerken van verdriet. En bij het duidelijk maken dat Nederland echte dankbaarheid voelt in de richting van de bevrijders. Het is goed dat er mensen blijven speuren naar verloren gegane vliegtuigen en zorgdragen voor een eervolle begrafenis van bemanningsleden. En het is goed dat we in Nederland Militaire Erevelden hebben, die het mogelijk maken omgekomen strijders op een eervolle manier te begraven en te herdenken. Morgen herdenken wij in Breda de bevrijding van onze stad. Morgen staan we stil bij het grote goed van vrijheid en proberen we onze dankbaarheid in de richting van onze bevrijders vorm te geven. Door een plechtige herdenking, door het elkaar blijven herinneren aan wat was en nooit meer mag zijn, en elkaar erop te wijzen dat mensenlevens te kostbaar zijn voor het krijgen van je gelijk. Vandaag staan we bij een graf. Vijf kostbare levens geven we terug aan de aarde. Hun inzet was niet tevergeefs. We danken hen voor onze vrijheid. Rust zacht, Jan Bokros, Isaak Jozef Feil, Wladyslaw Bronislaw Leppert, Stanislaw Miszturak en Franciszek Rembecki.

14

39

zaterdag 25 oktober 2003. Excellentie, dames en heren, 59 jaar na dato krijgen 5 Poolse vliegers een eervolle laatste rustplaats. 59 jaar na het neerstorten van hun Lancaster worden de militairen Bokros, Feil, Leppert, Miszturak en Rembicki verenigd met hun strijdmakker Bladowski. En 59 jaar na dato staan wij hier, met de enige, die het heeft overleefd, heer Morski, bij het graf waarin uw 5 medestrijders worden bijgezet. En dat is goed. Het is goed dat zij, na ruim een halve eeuw, een naam krijgen, en een plaats waar ze herdacht kunnen worden. Want ook zij hebben een bijdrage geleverd aan de bevrijding van Europa én daarvoor betaald met de hoogste prijs die een mens kan geven: hun leven. 5 mannen, in de kracht van leven, zijn nooit teruggekeerd van hun missie boven vijandelijk gebied. Een missie die werd vervuld met het idee om na afloop van de oorlog terug te keren naar een bevrijd Polen. Om daar het gewone leven weer op te pakken en een bijdrage te leveren aan de wederopbouw van hun vaderland. Het is anders gelopen. Zij kwamen om in de strijd voor de vrijheid, en keerden niet terug naar hun eigen land. En wat het nog moeilijker maakte: ook hun lichamen werden niet teruggevonden. Alleen Bladowski werd gevonden en begraven, en ligt hier al weer ruim 40 jaar tezamen met andere Polen die zijn gevallen op weg naar huis, op weg naar Polen. Het is goed dat zij vandaag verenigd worden met de andere Poolse vrijheidsstrijders. En het is goed dat ze juist hier, op het Pools Militair Ereveld in Breda, worden begraven. 38

De Feestdag van de 10e Cavalerie Pantserbrigade te Świętoszów. De plechtigheden rond de Feestdag van de 10e Cavalerie Pantserbrigade genoemd naar generaal Stanisław Maczek duurden drie dagen en werden door een uitgebreid programma gevuld. Op 8 augustus 2003, tijdens een gezamenlijke avondmaaltijd werden de aangekomen gasten door de bevelhebber van de 10e Brigade, brigadegeneraal Bogusław Samol, verwelkomt. Daar was ook de voorzitter van de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie, de heer Witold Deimel en de voormalige soldaten van de regimenten die de tradities naar de 10e Brigade hebben overgebracht, aanwezig. Er waren ook vertegenwoordigers van de 3e Pantserbrigade, die tijdens de oorlog onderdeel van het 1e Pantsercorpus genoemd naar Dresden waren en eigen tradities ook naar de 10e Brigade in Świętoszów hebben overgedragen. Na de maaltijd gingen wij allemaal naar de nieuw gebouwde garnizoenkerk. De Heilige Mis werd opgedragen ter intentie van de gesneuvelde pantsersoldaten. Daarna op een plein in de vallende schemering, dat een bijzonderde sfeer schepte, in aanwezigheid van de volledige 10e Cavalerie Pantserbrigade, hun families en genodigden, vond het indrukwekkende Dodenappèl plaats. De tweede dag begon met het gezamenlijke uitgebreide smakelijke ontbijt. Vervolgens bekeken wij een film over de tactische oefeningen inclusief het schieten van het 1e bataljon tanks die op 14 mei plaats vonden. Nog onder de indruk van hun prestaties gingen wij naar de "Soldatenclub" waar de Herinneringskamer ingericht is. Daar mochten wij met de geschiedenis kennis maken van de pantsereenheden die de eigen tradities naar de eenheden van de 10e Cavalerie Pantserbrigade overgebracht hebben.Het toppunt van het programma was de feestelijke verzameling van alle eenheden van deze brigade. Aanwezig waren de vertegenwoordigers van het oppercommando van de Poolse Strijdkrachten, autoriteiten van de landelijke en plaatselijke burgeroverheden, genodigden met o.a. oudstrijders uit verschillende eenheden. Kolonel Bogusław Miksza, plaatsvervanger van de bevelhebber van de 10e Brigade, meldde de paraatheid van zijn eindheden aan de bevelhebber, brigadegeneraal, Bogusław Samol en de bevelhebber van het 2e Gemechaniseerde Corps, divisiegeneraal Mieczysław Stachowiak. 15

Tijdens de toespraak herinnerde de bevelhebber van de 10e Brigade ook de soldaten die enkele dagen geleden afscheid hebben genomen en vanaf het vliegveld in Wrocław naar Irak zijn vertrokken. Dat waren soldaten van het 3e bataljon, die de tradities van het 10e Dragonders Regiment van de 1e Pantserdivisie voortzetten en namen het vaandel van dit Regiment mee. Het vaandel symboliseert het voortzetten van de traditie en de aanwezigheid is heel belangrijk tijdens het uitvoeren van de dienst. Daarna werden bevelen en beslissingen betreffende promoties en onderscheidingen van officieren en soldaten voorgelezen. En werd het insigne van de 10e Cavalerie Pantserbrigade overhandigd. De actuele stafchef, luitenant kolonel Jan Rydz, kreeg de Gouden Divisiebaar van voorzitter Witold Deimel. Deze plechtige bijeenkomst van alle eindheden van deze brigade werd afgesloten met het defilé van alle eenheden en parade van legervoertuigen inclusief de Leopardtanks. Vervolgens nam iedereen deel aan een picknick, waar onder tenten wij lekker in de schaduw, van de mooie muziek en het lekkere eten konden genieten. Dit jaar was de zomer toch al bijzonder mooi en warm. Daar, heb ik veel bekende personen ontmoet die onder andere op de herdenkingen in oktober 2002 met een bus in Breda waren geweest. Dat waren o.a. mensen uit Kraśnik, die bij het 24e Ulanen Regiment betrokken zijn. Op maandag hadden de oud-strijders ontmoetingen met de officieren en soldaten van de eenheden die de tradities van hun eenheden overgenomen hebben, in hun inkwartieringsplaatsen. De plechtige bijeenkomst van de hele brigade, waarbij de bekers van de sportwedstrijden werden uitgereikt door de brigadebevelhebber Boguslaw Samol.

Adrian Stopa 16

Requiem voor de Adelaars. Op zaterdag, 25 oktober 2003, meer dan 59 jaar na het neerstorten van de bommenwerper, kreeg ook de rest van de bemanningsleden de laatste rustplaats op de Poolse Militaire Ereveld in Breda. Dat zijn: Władysław Leppert - schutter, Franciszek Rembecki - sergeant piloot, Jozef Isaak Feil luitenant kolonel navigator, Jan Bokroś - sergeant radiotelegrafist en Stanisław Miszturak - sergeant schutter. De Poolse Ambassade in Den Haag organiseerde de begrafenis met de hulp van Adrian Stopa en zijn vrouw Krystyna Stopa - Konowrocka.De begrafenis begon met de plechtige Heilige Mis die opgedragen werd door de voormalige Nederlandse bisschop Ernst, de in Nederland werkende Poolse priester Krzysztof Obiedzinski en de Poolse kapelaan major Krzysztof Straub uit Polen. Het Poolse koor WATRA uit Antwerpen zorgde voor zang tijdens deze plechtigheid in de kerk en op het kerkhof.Met hun eigen aanwezigheid hebben deze plechtigheid vereerd: Inspecteur Generaal van de Nederlandse Strijdkrachten - generaal Cees de Veer, Gouverneur van de Koninklijke Militaire Academie - generaal Hilderink, vertegenwoordiger van de Provincie Noord-Brabant - de heer Jansen Jonge, de burgemeester van Breda - de heer Chris Rutten en de burgemeester van gemeente Lelystad, waar het vliegtuig gevonden was, - de heer C. Leeuwe.De Poolse Republiek was vertegenwoordigd door: minister Jan Turski - Chef van het Bureau voor zaken van de oud-strijders en onderdrukten, Charge d' Affairs van de Poolse Ambassadeur in Den Haag Jacek Bazański, Militaire Attaché - Maciej Wikło, consul - Janusz Połowniak. Er waren ook de vertegenwoordigers van de 10e Cavalerie Pantserbrigade genoemde naar generaal Stanisław Maczek uit Świętoszów, die de tradities van de 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek overnam; kolonel Bogusław Miksza, majoor Adam Hodyl, kapitein Robert Kires en kapitein Tomasz Rękiewicz. Bovendien waren daar de vertegenwoordigers van de Vereniging van Poolse Piloten die met een bus uit Warschau kwamen.Witold Deimel en Henryk van de Bond van Kringen van de 1e Poolse Pantserdivisie uit Engeland. Tijdens de plechtige begrafenis werden toespraken gehouden door: de burgemeester van Breda Chris Rutten, Poolse minister Jan Turski, Bogusław Morski en Czesław Gagajek - vice-voorzitter van de Vereniging Poolse Piloten uit Warschau.Overeenkomend met de vliegenierstraditie vloog, net voordat de kist met stoffelijke resten naar beneden werd neergelaten, over de begraafplaats het vliegtuig type North American Harvard, die in Canada in 1963 gebouwd was. 37

Afgevaardigden uit Świętoszów en Żagań in Breda Foto: de afgevaardigden van de 10e Cavalerie Pantserbrigade uit Świętoszów in Het Generaal Maczek museum in Breda (v. l. n. r.): de plaatsvervanger van de brigadebevelhebber, luit. kol. B. Miksza, mjr. A. Hodyl en A. Stopa - onze voorzitter.

Van rechts naar links: Krystyna Stopa, Marian Rusek vz. van Kring van het 24e Ulanen Regiment in Kraśnik, majoor Adam Hodyl, mevrouw Rusek, Adrian Stopa.

Brigadegeneraal Boguslaw Samol samen met Adrian Stopa

Foto: de drie afgevaardigden van de 11e Cavalerie Pantserbrigade uit Żagań op het Pools Militair Ereveld aan de Ettensebaan (v. l. n. r.): H. Weber Secr. v/d Bond van Kringen 1e PPD, kol. W. Michnowicz, W. Deimel - vz. v/d Bond van Kringen, de divisiebevelhebber - divisiegen. St. Nowakowicz, A.Stopa - onze vz. en luit. kol. W.Kotula. 36

17

POOLSE WINKEL "RARYTAS" te ANTWERPEN

Welkom bij ons om de Poolse inkopen te doen! Wij hebben een breed Poolse assortiment: Brood Worsten Zuivel Zoetigheden Diepvriesartikelen Groenteproducten Poolse kranten

Winkel is open: Vanaf 11.00 tot 20.00 uur Op elke maandag, dinsdag, donderdag, vrijdag Vanaf 11.00 tot 15.00 uur op elke zaterdag en zondag. Op woensdag is het winkel dicht.

ADRES: Lange Leemstraat 109 2018 ANTWERPEN telefoon 0032-3-281 65 90 fax 0032-3- 281 32 55 Welkom bij ons om de Poolse inkopen te doen! 18

Dodenappel op het Poolse Ereveld in Oosterhout

25.10.2003

De bedoeling was eigenlijk om alle Poolse oorlogsgraven uit heel Nederland in Breda te concentreren. Dat is maar gedeeltelijk gelukt en het Ereveld aan de Ettensebaan werd maar half zo groot als de oorspronkelijke planning. Verplaatsing van de Poolse oorlogsgraven uit Oosterhout, Ginneken, Alphen en Axel bleek onbespreekbaar met de plaatselijke bevolking. Dat is de reden dat op het Poolse Militair Ereveld aan de Ettensebaan, maar enkele slachtoffers liggen die bij de bevrijding van Breda het leven verloren. Op het Rooms Katholiek Kerkhof aan de Veerseweg te Oosterhout lagen na de oorlog dertig geallieerde oorlogsgraven. De Oorlogsgravenstichting nam deze Poolse graven in zorg maar er werden toen ook graven uit andere plaatsen naar Oosterhout overgebracht. De concentratie, die de gemeente Breda voor stond, is dus eigenlijk in Oosterhout begonnen. Er werden bijvoorbeeld graven overgebracht vanuit Den Hout, Stuivezand, Dorst, Borculo, Rosmalen, Waspik en Capelsche Veer. Ook het overbrengen vanuit Oosterhout naar Breda, is verschillende malen aan de orde gesteld, maar nadat er in Oosterhout een definitief standpunt is bepaald van niet overbrengen, is het Poolse Erekerkhof gerenoveerd. Ook hier wordt het onderhoud uitgevoerd door gemeente Oosterhout. Tegenwoordig wordt het Dodenappèl door onze Vereniging georganiseerd. Dit jaar kwamen daar, op onze uitnodiging, voor het eerst, de vertegenwoordigers van de 10e Cavalerie Pantserbrigade uit Świętoszów met de plaatsvervanger van de bevelhebber van deze brigade, luitenant kolonel Boguslaw Miksza, majoor Adam Hodyl, kapitein R. Kiereś en kapitein T. Rekiewicz. Voor het eerst was er ook de bevelhebber van de 11e avalerie Pantserdivisie uit Żagań divisiegeneraal Stanisław Nowakowicz. Met hem kwam luitenant kolonel W. Kotula en luitenant kolonel W. Michnowicz. Czesław Gagajek de vice-voorzitter van de Vereniging Poolse Vliegeniers en zijn leden kwamen uit Warschau met de bus. s 'Middags namen ze deel aan de begrafenis van de Poolse vliegeniers in Breda. Zoals altijd waren Poolse oud-strijders en bewoners vanOosterhout ook aanwezig bij het Dodenappèl. Adrian Stopa 35

Foto: Pools Militaire Erehof in Lommel

Żagań

Żagań telt 30 duizend inwoners en bevind zich in het zuid - westelijke gedeelte van Polen. De stad ligt in een zeer gunstig punt van dit land, vlakbij de internationale routes. De nabije steden: Wrocław - 160 km, Poznań - 180 km, Berlijn - 190 km. De afstand tot de grensovergangen: 40 km - Olszyna / Forst, 50 km - Łęknica / Bad Muskau (naar Duitsland) en 80 km - Zawiadów (naar Tsjechië). Deze stad was mij vanaf 1992 bekend als "de hoofdstad" van de pantsermilitairen, die op het front in Oost en in West Europa hebben gevochten en die in de 11e Cavalerie Pantserdivisie als beroeps- en als dienstplichtige militaire dienden.In september 1992, heeft de 11e Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar de Koning Jan 3e Sobieski de tradities van de 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek overgenomen. Al eerder heeft deze divisie ook de tradities van de 1e Pantsercorps van Drezden overgenomen. Het monument op het Generaal Stanisław Maczekplein is een bewijs van de eenheid van de pantsermilitairen. De burgers steunen het idee ook en hebben voor de Basisschool nr. 5 in Żagań als patroon "de 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Stanisław Maczek" genomen. In Żagań was tijdens de tweede wereld oorlog het hele complex van Duitse krijgsgevangenen kampen.Tegenwoordig bevindt zich daar "Het martyrologiamuseum (Het martel museum) van de geallieerde gevangene". Bijzonder bekend om de zeer slechte behandeling van de gevangenen en schending van de internationale conventies, was het kamp met zijn filialen in Czyżówek, Konin Żagański i Świętoszów, bekend onder de naam "Stalag VIII C". De verblijfomstandigheden daar, bespotten alle humanitaire regels. Honger, epidemie, martelingen decimeerde rijen van de gevangene. 34

19

1. Burgemeester van de stad Lommel 2. Ambassadeur van de Republiek Polen in België 3. De Consul Generaal van de Republiek Polen 4. Permanent Vertegenwoordiger van de Republiek Polen b/d NAVO 5. Ambassadeur van Litouwen 6. 1e Adviseur van de Vertegenwoordiging van RP bij de EU 7. De Vertegenwoordigers van de Ministerie van Defensie van België 8. De vertegenwoordigers van de Ministerie van Binnenlandse Zaken 9. Poolse Militaire Vertegenwoordiger bij het Militair Comité NAVO 10. Representant van de Poolse Nationale Militair 11. Delegatie van de 11e Divisie van Pantsercavalerie te Żagań 12. Defensie Attaché van de Ambassade van Duitsland 13. Defensie Attaché van de Ambassade van Wit-Rusland 14. Vertegenwoordiger van de Ambassade van Canada 15. Defensie Attaché van de Ambassade Verenigde Staten 16. Vertegenwoordiger van de Ambassade van Frankrijk 17. Defensie Attaché van de Ambassade van Groot-Brittannië 18. Defensie Attaché van de Ambassade van Hongarije 19. Defensie Attaché van de Ambassade van Rusland 20. Defensie Attaché van de Ambassade van Tsjechische Republiek 21. Defensie Attaché van de Ambassade van Oekraïne 22. Voorzitter van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie Nederland 23. Vertegenwoordiger van Kring Benelux van de 1e Poolse Vertegenwoordiger bij SHAPE te Mons

Pantserdivisie met kinderen van de Poolse school genaamd gen. Maczek vanuit Antwerpen

24. Hoofdbestuur van de Poolse Unie in België en Kring Limburg 25. Belgische Vereniging van Poolse Oud-strijders uit Antwerpen 26. Poolse Oud-strijders Bond - afdeling België 27. Raad van Poolse Gemeenschap van België 28. Poolse Vereniging in België 29. Centraal Comité van Poolse Scholen in België 30. Belgisch-Poolse Cultuurkring te Charleroi 31. Belgisch-Pools Verband van oud-strijders en veteranen - Genk 32. Pools-Vlaamse Culturele Club WATRA uit Antwerpen Adrian Stopa 20

33

Herdenkingsplechtigheid 19.10.2003. op het Kerkhof der Poolse Soldaten te Lommel (B) Het Kerkhof Der Poolse Soldaten te Lommel (Limburg) is het grootste kerkhof in België met 257 soldatengraven. Dit Kerkhof is in 1946 ontstaan. Toen werden de stoffelijke overschoten van de in België gesneuvelden soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek, op een open plek in het bos te Lommel bij elkaar gelegd. De plechtigheid ter ere van de Poolse soldaten, die voor de vrijheid van België gesneuveld zijn werd onder beschermheerschap van de Consul Generaal van de Republiek Polen in Brussel en de burgemeester van de stad Lommel door de Vereniging van de Polen in België, op zondag, 19 oktober 2003, georganiseerd. Aan deze plechtigheid namen de overheidsvertegenwoordigers deel van Polen, België en de geallieerden landen, de oud-strijders organisaties en organisaties van Polen in het buitenland.

De eerste slachtoffers van deze hel waren Polen, die in het begin van de oorlog in Polen, in september 1939, tegen de Duitsers vochten. In mei 1942 in de buurt van de Stalag VIII C is ontstaan het officiers krijgsgevangene kamp voor de Engelse en Amerikaanse vliegeniers genoemd "Stalag Luft III". Daar zat o.a. de heer Bogusław Morski, die uit de boven het IJsselmeer neergeschoten bommenwerper Lancaster, op 12 juni 1944, als enige gered was. Gevangenen hebben enkele keren geprobeerd te vluchten. De grootste en bekendste vlucht vond plaats in de nacht van 24 maart 1944. Over deze vlucht werd na de oorlog de film "Stalag III" gemaakt. Adrian Stopa

Het programma van deze plechtigheid: 12.00 uur - afmars van de tocht vanaf de Gemeentehuis in Lommel 12.25 uur - kranslegging door de Poolse ambassadeur en de burgemeester van Lommel bij de Monument van de gesneuvelden naast de kerk. 12.30 uur - de Heilige Mis 14.00 uur - het begin van plechtigheid op het Kerkhof Der Poolse Soldaten. De organisatoren nodigden alle deelnemers uit, op een glas wijn, na deze plechtigheid naar de zaal "Bourgondiër" aan Dorp 12. De vereniging van de Polen - district Limburg nodigde ook alle deelnemers op de traditionele bijeenkomst in Het Poolse Huis "Polonez" (vanaf 17.00 tot 20.00 uur) aan Beringen Laan te Vurten. Meer informatie kunt u bij de heer Czeslaw SZKUDLARSKI, voorzitter van de Vereniging van de Polen te België - district Limburg, tel. 0032-11-537480 of e-mail: [email protected] Tijdens de plechtigheid ter ere van de Poolse soldaten, die voor de vrijheid van België gesneuveld zijn, werden kransen gelegd o.a. door: Zie bladzijde hiernaast. 32

21

Foto: het monument herinnerende het verlenen van de naam "Koning Jan 3e Sobieski" aan de 11e Cavalerie Pantserdivisie in 1983. Het bevindt zich dichtbij de divisiestaf in Żagań. Bron: Informatiebulletin "Głos Kawalerii Pancernej" van de 11e Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar Koning Jan 3e Sobieski. 22

31

PAUS JOHANNES PAULUS II - 25 jaar pontificaat Karol Wojtyła werd in 1920 geboren in Wadowice, Kościelna 7. Wadowice is een klein stadje gelegen op zo'n 50 km van Krakau. In het ouderlijk huis is momenteel het Pauselijk Museum gevestigd. In 1946, nadat hij tot priester was gewijd, vertrok hij voor enkele jaren voor verdere studie naar Rome. Teruggekeerd naar Polen werkte hij als parochiepriester. Tegelijkertijd studeerde hij aan de Theologische Faculteit van de Jagiellonse Universiteit. Gedurende enige jaren was hij als docent verbonden aan de Katholieke Universiteit van Lublin. In 1958 werd Karol Wojtyła tot bisschop benoemd, in 1963 verheven tot aartsbisschop en metropoliet van Krakau, en in 1967 werd hij benoemd tot kardinaal. Karol Wojtyła werd op 16 oktober 1978 tot Paus gekozen, waarbij hij de naam Johannes Paulus II aannam. Hij verliet Krakau en begon zijn werk voor de Kerk in het Vaticaan. Het pontificaat van Johannes Paulus II wordt gekenmerkt door een openstaan naar de wereld en door talrijke pastorale reizen. Krystyna Stopa

Foto: Generaal Maczek overhandigt Paus, in aanwezigheid van zijn echtgenote en dochter, zijn boek "Od podwody do czołga". 30

De Feestdag van de 11e Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar de Koning Jan 3e Sobieski te Żagań. Dat was voor mij al de tweede keer dat ik aan deze prachtige plechtigheden deel kon nemen. Als zoon van een Poolse oud-strijder denk ik, dat het de moeite waart is het ooit mee te maken. Het programma begon op vrijdag, 12 september 2003, met een lezing ter gelegenheid van het 320ste jubileum van "Ontzet bij Wenen" en de 20ste jaarlijkse feestdag van het aannemen van de naam Koning Jan 3e Sobieski door deze Divisie. De grote interesse die de jeugd voor dit thema heeft getoond, maakte een grote indruk, niet alleen op mij, maar ook op de oud-strijders.Daarna werd de Heilige Mis in de garnizoenkerk opgedragen door de kapelaans van alle garnizoenen die bij de divisie horen en in de hele provincie lubuskie verspreid zijn. Vervolgens op het Generaal Maczekplein in Żagań vond het Dodenappèl plaats. Naast de representatie compagnie van de 11e divisie stonden ook de vertegenwoordigers van alle eenheden die de deel van de divisie uitmaakten, oud-strijders van de 1e Poolse pantserdivisie, het 1e Pantsercorps genoemd naar Drezden, vertegenwoordigers van de Eerste en Tweede Kamer, autoriteiten van de plaatselijke burgeroverheden en de inwoners van Żagań. De bevelhebber van de 11e divisie, verwelkomde de aanwezige. Daarna werden de namen van de op alle fronten gesneuvelde soldaten "geroepen", door de namen van landen en plaatsen van de belangrijkste slagen te noemen. Er werden saluut schoten gelost en kransen bij het monument gelegd.Daarna werden bevelen en beslissingen betreffende promoties en onderscheidingen van officieren en soldaten voorgelezen. Luitenant kolonel Sławomir Panasiuk, kreeg de Gouden Divisiebaar van de voorzitter Witold Deimel en de secretaris generaal Henryk Weber.Op zaterdag ochtend, 13 september jl., vond de plechtige bijeenkomst plaats op de Słowiańskiplein. De bevelhebber van de 11e divisie, divisiegeneraal Stanisław Nowakowicz, verwelkomde alle gasten. De chef (wojewoda) van de provincie (województwo) lubuskie sprak over de bijzondere goede samenwerking met deze divisie en alle haar garnizoenen die op het terrein van deze provincie zijn gevestigd. 23

Foto´s van de plechtigheid voor het monument op het Generaal Maczekplen te Zagan Van links naar rechts: Rimeester Witold Deimel, Divisiegeneraal Stanislaw Nowakowicz bevelhebber van de 11e divisie, oud Bigadegeneraal E. Lancucki voorzitter van de oud-strijdersclub van het 1e Pantsercorps genoemd naar Drezden.

24

29

Herdenkingplechtigheden in Driel Herkenningsteken van de Poolse 1e Zelfstandige Parachutistenbrigade Op 17 september 1944 dreunde in de vroege ochtend de grootste luchtlandingsvloot uit de geschiedenis der mensheid over Het Kanaal, op weg naar het doel 'Arnhem'. Meer dan 2020 vliegtuigen met 20.000 man luchtlandingstroepen aan boord verduisterden de lucht. Kort daarna begon bij Arnhem de ontzagwekkende luchtlanding. Tussen anderen waren daar ook de soldaten van de Poolse 1e Zelfstandige Parachutistenbrigade onder leiding van Generaal St. Sosabowski. 'Operatie Market Garden', ontworpen door Veldmaarschalk Montgomery, was begonnen. De bedoeling was, om met een snelle doorstoot naar het Roergebied eens en voor al met de Nazi's af te rekenen. Helaas, het liep anders … Negen dagen later keerden 2000 man van de luchtlandingstroepen na onmenselijk zware gevechten en enorme verliezen terug in het door de Geallieerden bezette gebied. De 'Slag om Arnhem' was verloren. Tegenwoordig heeft de Stichting Airborne Herdenkingen tot doel programmaonderdelen van de herdenkingen van de Slag om Arnhem te coördineren. Verschillende organisaties die betrokken zijn bij de herdenkingen, de provincie Gelderland en de gemeenten Arnhem, Ede, Overbetuwe en Renkum zijn vertegenwoordigd in de Stichting. Informatie over de herdenkingen zijn te vinden op internet: www.airbornemuseum.nl . De plechtigheid bij het Polen Monument aan de Polenplein te Driel organiseert gemeenste Overbetuwe. Meer info: [email protected]. Dit jaar voor het eerst waren daar, de vertegenwoordigers van ons bestuur: Bolek Krzeszewski en Cees Nowak, en legden een krans namens onze Vereniging tijdens de herdenkingsplechtigheden in Driel. Krystyna Stopa 28

Daarna werd de beslissing van de Minister van Defensie gelezen over de uitbreiding van de naam van deze Divisie. Dat betekent dat nu de volle naam is: "11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego" (11e Cavalerie Pantserdivisie genoemd naar de Koning Jan 3e Sobieski te provincie lubuskie). Vervolgens werden de bevelen en beslissingen betreffende promoties en onderscheidingen van officieren en soldaten voorgelezen en uitgevoerd. Voorzitter van de raad van de stad Żagań en de burgemeester overhandigen aan een aantal mensen, inclusief mijn persoon, namens de bewoners, oorkondes van het verlenen van de ere titel "Ere Ambassadeur van de stad Żagań". (zie fotokopie) Deze plechtige bijeenkomst van de divisie werd afgesloten met het defilé van de divisie eenheden en parade van hun orkest. Op de kazerne werden wij verrast met prachtige vuurwerk boven het water dus met de weerspiegeling. De warme maaltijd was verbonden met de picknick en zorgde voor de opwarming van de een beetje van kou verstijfde gasten. Ik moet zeggen dat het vorige jaar veel warmer was. Tijdens de plechtige avond maaltijd was gelegenheid om met nieuwe mensen kennis te maken en de oude te onderhouden. In Żagań, heb ik weer mensen ontmoet, die in oktober 2002 op de herdenkingen in Breda aanwezig waren o.a. Elżbieta Skrzypek, de directrice van de Bouw Scholengemeenschap genoemd naar generaal Maczek uit Bielsko-Biała en de voorzitter van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie in Bielsko-Biała, James Jurczyk en zijn moeder Doret. De heer Jean Hutin-Sroka, de voorzitter van de Vereniging 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Stanisław Maczek in Frankrijk, was er ook met zijn vrouw. Hem, heb ik in Londen leren kennen, toen wij de Gouden Divisiebaar in ontvangst mochten nemen. Hij informeerde mij over de plechtigheden die in augustus 2004 in Normandië plaats vinden. Adrian Stopa 25

Customer service and traffic Coördinator by an Amerikan organisation how is specialist in farmaceutic products in BREDA. Processing of sales orders on a daily base Tack and Trace individual shipment and pro-actively respond on potential issues Communicate clearly to colleague Communicate with local CS organizations on potential issues Identify possible improvements in processes Maintain level of specific languages Represent Customer Service in cross functional project teams Document non-conformances 1 en 2 Create and revise controlled documents and manuals Receive training on the products to assure a high level of service Assure support center is at any time covering the languages supported Develop and maintain good relationships with customer (physician, pharmacist, wholesaler, hospital, distributor etc) Develop and maintain good relationship with service providers MBO/HBO level, good knowledge Czech and Polish or Czech and Hungarian or Polish and Hungarian and of course English. The Dutch language is not necessary. We preferred 2 years of workexperience. This job is for permanent. When you are interested, contact us or sent your resume to us. Content Uitzendbureau, Geraldine Berg, 076 – 5202505 [email protected]

26

27