IVNieuwsbrief Afdeling Noordwest-Veluwe Jaargang 5, nr. 4 December 2010
Ook werden, naast struikhei, dophei en kraaiheide waargenomen, evenals enkele korstmossen. De zwammetjes die te zien waren op dode berkenstammetjes waren van een grote schoonheid (zie foto). Het verhaal achter de “waterwerken” van de heer van Beuningen is verbazingwekkend. Marja wist deze verbazing dusdanig te stimuleren, dat Leen Leeflang naderhand verder is gaan zoeken en van Marja’s en zijn eigen informatie onderstaand (samengevat) verslag stuurde.
Eerst nog wat herfst … Paddenstoelenwandeling Op woensdag 20 oktober waren er meer dan dertig deelnemers aan de paddenstoelenwandeling. Vanwege het grote aantal werd de groep in tweeën gesplitst. Gidsen Henk Dekker en Annemarie Kooistra maakten allen weer wat wijzer omtrent de wondere wereld der kabouterwoningen!
Wandeling Noorderheide
“De Noorderheide is een gebied tussen Vierhouten en Elspeet, dat ligt in de westelijke voet van de Veluwse stuwwallen. De stuwwallen waren oorspronkelijk veel hoger, maar zijn door erosie van smeltend water afgevlakt. De Noorderheide en omgeving ligt nu op een hoogte van zo’n +40m / +55m NAP. Het gebied is onderdeel van het landgoed van de familie van Beuningen, dat indertijd werd aangekocht door de Rotterdamse havenbaron Daniël George van Beuningen. De Rotterdamse afkomst van deze eigenaar speelt in het verhaal nog een eigen rol. In de laatste ijstijd is over de bodem van het smeltwaterterras dekzand afgezet. Dit dekzand is soms ook weer verstoven en weggewaaid, zodat op het maaiveld, naast zand, ook grind en veldkeien worden waargenomen. In 1920 werd door de toenmalige gemeente Ermelo 232 ha.
Op zaterdag 13 november was er nogmaals een publiekswandeling, deze keer onder leiding van Marja Otter. Gewapend met de nodige informatie wist ze de deelnemers veel te vertellen over de oorsprong van dit (gedeeltelijke) landgoed.
Zwammetjes op Noorderheide
1
woeste grond verkocht aan de NV Het Elspeterbosch. Deze gronden lagen tussen het Vierhouterbos en de Elspeter Struiken. In 1938 werd nog eens 31 ha. verkocht aan D.G. van Beuningen. Tezamen ontstond zo het landgoed Noorderheide, dat later bewoond werd door D.G. Het daarop staande landhuis werd in 1939 gebouwd. Det werd ontworpen door de zwager van V. Beuningen, prof. ir. F.A. Eschauzier. Waarschijnlijk zijn ook de waterpartijen op het landgoed door hem ontworpen. Op zeker moment werd het geheel geregistreerd als Rijksmonument. Bijzonder is, dat in het Elspeterbosgedeelte 186 ha. wintereik- en beukenbos voorkomt, waarvan de oorsprong ouder dan 300 jaar is. Na vanaf de Vierhouterweg ca. 300m. gelopen te hebben, wees onze gids ons op een rij berken, die vanaf de weg gezien in noordelijke richting over de heide, richting het landhuis, zijn geplant. De witte schors van de berken was door de bedenker van deze beplanting bedoeld om in het donker als reflector te werken. Als achtergrondinfo wordt gememoreerd, dat de Veluwe ooit bijna alleen uit heide en zandverstuivingen bestond. Rond 1850 werd op grote schaal gestart met het bebossen. De gebruikte
een moerassige laagte. Met name het water van de heuvels ten noorden en oosten stroomt hier naar de laagte toe. Daniël van Beuningen maakte hier gebruik van en heeft aan de zuidzijde een wal aangelegd om het toestromend water vast te houden. De roestige afsluiter is nog terug te vinden. Met behulp hiervan kon het waterpeil geregeld worden en eventueel kon men de vijver zelfs leeg laten lopen. In de familie-uitgave “Geheimen vanachter het kolenfornuis van de familie van Beuningen” staat op pag. 64 te lezen, dat Tonnetjesdelle werd uitgegraven en van asfaltpapier voorzien. Op een bepaald moment tijdens de wandeling werden twee moeflons waargenomen. De heer Anthony George Kröller haalde in de twintiger jaren van de 20e eeuw moeflons naar zijn landgoed De Hoge Veluwe. De moeflon is een schaap dat oorspronkelijk uitsluitend nog op Sardinië en Corsica te vinden was. Later werden ze als jachtwild uitgezet in Europa. De hoornen van de rammen zijn indrukwekkend en krullen rond de oren. Van Beuningen bracht enkele moeflons van De Hoge Veluwe naar de Noorderhei. Vervolgens kwam de groep wandelaars bij de Daniël George-piramide, die recent door de Oudheidkundige Vereniging Nuwenspete is hersteld en voor de ondergang behoed (zie foto). Er staan een aantal piramides op dit landgoed. Ze werden gebouwd door Van Beuningen van zwerfstenen die op het landgoed door hem en zijn familie werden gevonden.
Uitleg tijdens de wandeling. Op de achtergrond grove den.
boomsoort was oorspronkelijk veelal grove den. Het overgrote deel van het landgoed Noorderheid is in 1983 overgegaan naar de Staat der Nederlanden en wordt als zodanig door Staatsbosbeheer beheerd. De villa met ca. 18 ha. bleef eigendom van de familie van Beuningen. Op het landgoed bevindt zich o.a. een ca. 200 m. lang en in breedte variërend meer. Deze plek staat bekend als Tonnetjesdelle of “Het grote meer”. Van oorsprong was dit
Daniël George-piramide
De wandeling ging nu verder via het waterpad. Hier komt wellicht de Rotterdamse afkomst om de hoek kijken! Dit waterpad is een uit beton vervaardigd ca. 20 cm. breed pad met een opstaand
2
randje, waarin ook veel zwerfstenen zijn verwerkt. Het geheel ligt hier in een vallei en loopt op naar de bron, die gelegen is op een hoogte van ca. +45 m NAP. De bron heeft bestaan uit een pomp, aangedreven door een windmolen, die later door een dieselmotor werd vervangen. Het waterpad wordt onderbroken door een aantal grotere en kleinere vijvers, die allen voor verschillende functies zijn gemaakt. Achtereenvolgens “de wildakker”, geschikt voor het drenken van wild, daarna de forellenvijver, waar kamsalamanders voorkomen, dan “de halve maan” en de Daniël George-plas. Tenslotte wordt het Bovenmeer bereikt. Hier was oorspronkelijk een molen geplaatst. De wandeling ging terug via een andere piramide, de “Miesjes-piramide” en het vervolg van het waterpad, dat dan weer bij Tonnetjesdelle uitkomt.
Landelijke IVN-dag Enkele leden van onze afdeling gingen op zaterdag 20 november naar de Landelijke IVN-dag in het Mediapark in Hilversum. De dag begon in Studio 24, een interessante ervaring voor wie anders alleen maar vóór het tv-scherm zit. Cabaretière Funda Műjde praatte de diverse onderdelen aan elkaar. Zoals toespraken van landelijk voorzitter Chris Hofkamp en andere bestuursleden, huldigingen en prijsuitreikingen. Na de lunch kon het Instituut voor Beeld en Geluid worden bezocht. Hier werden in de filmzaal oude filmfragmenten vertoond, zoals het schoolreisje van een Amsterdamse klas naar de Veluwe en een interview met vogelkenner Jan Strijbos door Jac. P. Thijsse; heel nostalgisch. Verder was er de mogelijkheid om uit vier begeleide wandelingen te kiezen. Onze leden kozen voor een wandeling over de Hilversumse hei met als sluitstuk de “langste natuurbrug ter wereld”. Een uitgebreid verslag van deze dag is te lezen in Mens en Natuur van december.
nachtzwaluw Willem-Jan Paalman maakte mij er na lezing van dit verslag nog op attent, dat op het terrein de nachtzwaluw wordt waargenomen. Dit is een vogel van doorgaans droge, halfopen gebieden. Het nest bevindt zich op de grond, waardoor enige aanwezigheid van geboomte als schuil- en zangplaats gewenst is. Het voedsel bestaat uit grote insecten, vooral nachtvlinders en kevers, die in de lucht worden gevangen. De winter wordt in Afrika doorgebracht. De vogel is in de vorige eeuw sterk afgenomen. De laatste jaren broeden er 450-600 paren, veelal in het oosten van het land”.
... en toen was het winter!
Leen Leeflang
December liet zich meteen kennen als wintermaand. De bestuursvergadering van deze maand werd bij een bestuurslid thuis gehouden, omdat het clubhuis in de Bijennatuurtuin moeilijk warm te krijgen en door gladheid bijna onbereikbaar was. Maar ook in december gaan de activiteiten nog door, zoals blijkt uit onderstaande observatie.
Ledencontactavond
Jeugdactiviteit
Ook de tweede ledencontactavond werd goed bezocht. Mede-lid Gerard Brieko wist de aanwezige leden met een mooie presentatie te boeien. Vele ins en outs van de macrofotografie passeerden de revue. Aan de hand van de eigen camera’s konden de mogelijkheden aan het eind van de avond nog verder verkend worden.
Annelies Bakker organiseerde de tweede jeugdactviteit van dit jaar. Het is de bedoeling er voorlopig in elk seizoen één te houden. Thema van de bijeenkomst was “Pluizen met het IVN”. Met behulp van uilenballen uit “een bevriende tuin” konden de aanwezige kinderen en hun (groot)ouders nagaan wat een uil zoal geconsumeerd had. Een satéprikker bleek daarbij een goed
3
hulpmiddel. Aan de hand van op tafel liggende informatie konden de diverse skeletonderdelen goed gedetermineerd worden: schedeltjes (met nog aanwezige muizetandjes in de kaak), heupbeenderen, ribbetjes etc. Deze onderdelen werden vervolgens op een plaktegel geplakt (zie foto). Iedereen had plezier in deze bezigheid, vooral toen de resultaten zichtbaar werden: de uil had zich vooral tegoed gedaan aan muizen. Een leuke bijkomstigheid was nog, dat Annelies aan het eind van de sessie geinterviewd werd door RTV Nunspeet voor een directe uitzending en de volgende dag wat foto’s van het gebeuren op de kabelkrant geplaatst bleken.
op zaterdag. De volgende onderwerpen zullen aan de orde komen: Bomen en struiken, i.s.m. SBB (februari, excursie in april)
Vogels (maart, excursie in april) Vlinders (1e helft mei) Insecten (april/mei) Wilde planten (mei/juni) Paddenstoelen (oktober)
Het cursusgeld bedraagt € 12,50 (nietleden € 15,00) per cursus, of € 62,00 voor alle blokken (niet-leden € 75,00). Nadere informatie volgt nog.
Uitnodiging Resultaat van een uurtje pluizen
Komende excursies 30 december Eindejaarswandeling Vertrekpunt: parkeerterrein aan de Eperweg (Belvédèrebos), t.o. alg. begraafplaats, om 13.30 uur. Na afloop kan er bij de warme kachel in de Bijennatuurtuin nog wat gedronken en nagepraat worden. Bij te geringe deelname wordt de wandeling geannuleerd. Aanmelden en meer info bij Joke Harmsen, 0341-251826,
[email protected], vóór 29 december.
voor de Nieuwjaarsbijeenkomst op zaterdag 8 januari 2011 tussen 16 en 18 uur om elkaar met een hapje en een drankje het allerbeste toe te wensen!
in de Bijennatuurtuin (zie foto), van IVN Noordwest-Veluwe, Bijenvereniging Nunspeet en de vrijwilligers van de Tuinwerkgroep.
Cursussen Het ligt in de bedoeling om in 2011 weer een aantal cursussen aan te bieden. Deze keer gaat het om korte cursusblokjes, bestaande uit 2 avonden en een excursie
4
Tips: Bestuur
1. Maak van 2011 een mooi en groen jaar! Schrijf Hergebruik, Duurzaamheid en Biodiversiteit met Hoofdletters en laat dat ook merken. 2. Ligt er nog sneeuw op je vrije dag(en)? Huur een paar skies bij hotel De Vossenberg in Vierhouten (€ 12,00 per dagdeel) en ga skiën op de hei. 3. Schrijf eens een stukje voor deze nieuwsbrief, zoals Leen alweer deed. Het is leuk om elkaars interesses te delen.
Ad Blanker Vierhouten 0577-840091
[email protected]
- voorzitter
Bernard Savenije – secretaris Epe 0578-629966
[email protected] Emile Scholtz Nunspeet
[email protected]
**
-penningmeester
Joke Harmsen – algemeen lid Nunspeet 0341-251826
[email protected] Julie de Jong Nunspeet 0341-257166
[email protected]
– algemeen lid
Werkgroepen Wandelingen Joke Harmsen Nunspeet 0341-251826
[email protected]
De beste wensen voor 2011!!
PR Julie de Jong Nunspeet 0341-257166
[email protected]
Contributie per jaar: Leden Donateurs Huisgenootleden
€ 12,50 € 10,-€ 10,--
Website Marjan Deurloo Harderwijk 0341-412010
[email protected]
Rabobank Ons rekeningnummer is nr. 147423465 t.n.v. IVN Noordwest-Veluwe
Jeugd Annelies Bakker Cilia Diemel Henny Rave
Website: www.ivn.nl/noordwest-veluwe
Uitgave IVN Noordwest-Veluwe Redactie: Marjan Deurloo en Julie de Jong Redactieadres:
[email protected] Nieuwe kopij s.v.p. per email vóór 1 maart 2011. December 2010
5
