Is ons financiële systeem voldoende hervormd na de crisis?

Lessen voor de XXIste eeuw 1 December 2014

Is ons financiële systeem voldoende hervormd na de crisis? Stan Maes Europese Commissie KU Leuven

De meningen geuit in het kader van deze presentatie zijn strikt persoonlijk en kunnen en mogen in geen enkel geval toegeschreven worden aan de Europese Commissie.

Intro: “scene setter”

Korte termijn budgettaire impact van crisis op staatsschuld EU Lidstaten Chart 3.4.6: Increase in public debt (% of GDP)

Source: Eurostat

2


3


Evolutie aandelenmarkten 2007-2014

4


14 september 2007: “Bank run” Northern Rock

5


Faillissement van Lehman Brothers? “We never had any doubt about that. It [a Lehman brothers bankruptcy] was going to have huge impacts on funding markets. It would create a huge loss of confidence in other financial firms... So there was never any doubt in our minds that it [a Lehman brothers bankruptcy] would be a calamity, catastrophe, and that, you know, we should do everything we could to save it."

“We hadden daar nooit enige twijfel over. Een [Lehman Brothers faillissement] zou een gigantische impact hebben op de financiële markten. Een faillissement zou aanleiding geven tot een enorm verlies aan vertrouwen in andere financiële instellingen... Dus er was nooit enige twijfel dat een Lehman Brothers faillissement een ramp, een catastrofe zou zijn, en dat we alles zouden moeten doen om de bank te redden." Federal Reserve Chairman Ben Bernanke Source: Financial Crisis Inquiry Commission, page 339 of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report

6


15 september 2008: Faillissement Lehman Brothers en financiële systeem crisis

7


Financiële systeem crisis: Domino's / Tsunami

8

8


"As a scholar of the Great Depression, I honestly believe that September and October of 2008 was the worst financial crisis in global history, including the Great Depression. If you look at the firms that came under pressure in that period . . . only one . . . was not at serious risk of failure. . . . So out of maybe the 13, 13 of the most important financial institutions in the United States, 12 were at risk of failure within a period of a week or two.“

"Als een onderzoeker van de Grote Depressie, ben ik oprecht de mening toegedaan dat september en oktober van 2008 de ergste financiële crisis in de wereldwijde geschiedenis was, inclusief de Grote Depressie… Dus van de misschien 13 meest belangrijke financiële instellingen in de Verenigde Staten, waren er 12 die het risico liepen failliet te gaan binnen een periode van twee weken." Federal Reserve Chairman Ben Bernanke Source: Statement to the Financial Crisis Inquiry Commission on 17 November 2009 (page 354 of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report) 9

Overzichtskaart van de les

"De crisis" duurt nu al 6 jaren en heeft verschillende stappen doorlopen…

Aanloop naar crisis

Sept 2008 Financiële systeem crisis

2009 Economische recessie

Mei 2010 Eurozone crisis

Europa "op een kruispunt"

Noodfinanciering Eurozone landen Automatische stabilisatoren + Stimulus maatregelen

Stoppen van de "run" op de banken ("bail-out") Hervormingsagenda

10

Schema van de les Deel 1: Financiële systeem crisis [Deel 2: Eurozone crisis] Deel 3: Waar staan we, 6 jaar na de quasiimplosie van ons financieel systeem? Hebben we voldoende hervormd?

11

DEEL 1: « Financiële systeem crisis »

12

Deel 1: Financiële systeem crisis Intro

Het financiële systeem - rol van banken • Het financiële systeem ondersteunt de economie • Helpen van gezinnen en bedrijven om risico's te beheersen • Efficiënt en betrouwbaar betaalsysteem • Efficiënte allocatie van spaargeld en kapitaal: Transformatie van liquide spaargeld in lange-termijn investeringen ("intermediatie")

• Banken spelen een belangrijke en centrale rol in al deze functies en in het financiële systeem.

13


Ons financiële systeem is complex

14


Focus op banken

Verantwoording voor focus op banken: Banken zijn een van de belangrijkste spelers in het financiële systeem (zeker in Europa); staan centraal in financiële systeem crisis; belangrijk in eurozone crisis (b.v. Ierland); financiële stabiliteit; TBTF en bank-expansie als oorzaken van crisis (Bernanke, King); etc...

15


De balans van een jong gezin

Activa Huis Auto Spaargeld Beleggingen Totaal (Wat bezit het gezin?)

JONG GEZIN Passiva 300.000 Hypothecair krediet 20.000 Autolening 20.000 10.000 "Eigen vermogen" 350.000

190.000 10.000 150.000 350.000

(Hoe financiert het gezin haar bezittingen?)

16

16


De balans van een bank Activa Leningen Obligaties Gebouwen Cash

Passiva 30 Spaargeld (deposito's) 40 60 Schulden Korte Termijn 40 0 Schulden Lange Termijn 10 10 Eigen vermogen of kapitaal 10 100 100 (Wat bezit de bank?) (Hoe financiert de bank haar bezittingen?)

17

17


Probleem 1: "Bank run"

?

Activa Leningen Obligaties Gebouwen Cash

Passiva 30 Spaargeld (deposito's) 60 Schulden Korte Termijn 0 Schulden Lange Termijn 10 Eigen vermogen of kapitaal 100

30 10 10 10 60

• Cash en liquide activa als stootkussen: "Liquiditeitsratio" (private verzekering) • Belang van deposito garantiesysteem en centrale bank liquiditeit (« Lender of Last Resort ») (publieke verzekering)

40

18

18


Probleem 2: Foute investeringen, risico's en verliezen 30


Passiva 20 Spaargeld (deposito's) 40 40 Schulden Korte Termijn 40 0 Schulden Lange Termijn 10 10 Eigen vermogen of kapitaal 10 70 100 • Kapitaal als stootkussen ("Kapitaalratio" )

• Hiërarchie verlies-absorptie ( ) en verwacht rendement (risico) • Faillissement indien eigen vermogen <0 • Belang financiële regelgeving en toezicht

? 19

19

Deel 1: Financiële systeem crisis

Banken "Too-Big-To-Fail": Waarom?

Gigantisch groot en complex

Dunne stootkussens (domino’s)

TBTF Onderling verweven (direct en indirect, vertrouwen)

Van essentieel belang voor economie

(betalingssysteem en spaargeld)

"Too-Complex-To-Fail", "Too-Interconnected-To-Fail", "TooSystemically-Important-To-Fail", "SIFIs", etc. 20

Deel 1: Financiële systeem crisis Banken TBTF: Waarom?


EU bank balansen zijn gigantisch groot Totale activa van EU en VS bankgroepen (2011, in % van BBP)

Source: SNL Financial. Eurostat voor BBP data.

21



EU bank balansen zijn gigantisch groot Gemiddelde balansgrootte van top-10 bedrijf per sector – 2012)

Bron: Capital IQ – eigen berekeningen – 2012 data – miljard EUR

22



Balansgrootte en organisatorische/geografische complexiteit

Royal Bank of Scotland Deutsche Bank Barclays BNP Paribas ING

Totale activa Totaal % (miljard aantal buitenlandse Actief in USD) dochters dochters # landen 3 511 782 15% 15 3 066 1 992 85% 61 3 000 844 40% 57 2 889 2 056 67% 67 1 854 1 694 67% 64

Bron: Geneva Reports on the World Economy, No. 12 23


Verweven en dunne stootkussens

EU banken verweven en opereren met dunne stootkussens ( niet-banken) Eigen vermogen als % totale balans (per sector – 2012)

Bron: Capital IQ – eigen berekeningen – EU bedrijven met balans > 1 miljard EUR

24


Dunne stootkussens Sterke groei grootte en complexiteit

Cruciale en pertinente vragen • Waarom zijn de balansen van banken zo groot? Is het altijd al zo geweest? Hoe zijn ze zo groot kunnen worden? • Waarom zijn de stootkussens om schokken op te vangen zo flinterdun? Waarom financieren banken zich zo veel met (korte termijn) schulden? Waarom met zo weinig eigen vermogen? Waarom hebben ze zo weinig liquide activa? 25


Sterke groei grootte en complexiteit

Belang van balanstotaal van (Britse) banken neemt sterk toe sinds 1970 … (% BBP)

26

26



Totale activa van binnenlandse en buitenlandse banken tov BBP (2013)

ESRB (2014) 27

27


Sterke krimp van stootkussens

… terwijl stootkussens worden afgebouwd Kapitaalratio’s van Britse en Amerikaanse banken (boekhoudkundig)

Sources: United States: Berger, A, Herring, R and Szegö, G (1995), ‘The role of capital in financial institutions’, Journal of Banking and Finance, Vol. 19(3–4), pages 393–430. United Kingdom: Sheppard, D (1971), The growth and role of UK financial institutions 1880–1962, Methuen, London; Billings, M and Capie, F (2007), ‘Capital in British banking, 1920–1970’, Business History, Vol. 49(2), pages 139–62; British Bankers’ Association, published accounts and Bank calculations.

28

28


Altijd al zo geweest?

Dunne stootkussens => in goede tijden: Winst!

29

29



"Transactie-georiënteerd" bankieren Geclaimde voordelen pre-crisis • «Goed voor groei en financiële stabiliteit » • « Laat toe om kredietrisico te spreiden. De risico's kunnen geschoven worden naar diegene die het beste in staat zijn om ze te dragen. » • «Staat beter risicobeheer toe», «meer waardetransparantie», «meer liquiditeit», «meer flexibiliteit in risico/rendement»

 Teleurstellende crisis-ervaring • Risico's geconcentreerd op balansen van banken • Meer onderlinge verwevenheid • Banken verwaarlozen hun rol als monitor van kredietwaardigheid, als producent van informatie • Belangen bank en cliënten soms tegengesteld 30



"Transactie-georiënteerd" bankieren vs "Relatie-georiënteerd” bankieren BESCHRIJVING

Relatie-georiënteerd bankieren

Transactie-georiënteerd bankieren

Periode

1930-1970

1970-2014

Idee

Tekstboek: Banken ontvangen spaargeld en houden LT leningen op balans

Realiteit: Banken combineren handel voor eigen rekening, market making, effectisering, etc.

Transacties

Win-win (positive sum)

Soms win-lose (zero sum)

Duurtijd relatie

Lange termijn relatie

Korte-termijn telt

Type informatie

"Soft"

"Hard" (bv. scoring)

Schaalbaarheid, technologie

Laag

Hoog

Hefboom en ROE

Laag

Hoog

31



"Transactie-georiënteerd" bankieren vs "Relatie-georiënteerd bankieren" GEVOLGEN

Relatie-georiënteerd bankieren

Transactie-georiënteerd bankieren

TBTF probleem

Beperkt

Acuut

Bankstructuurbekommernissen

Beperkt

Ernstig

Bank crisisbeheer

Relatief eenvoudig

Relatief complex

32


Samengevat: Waarom zo groot? Zo veel KT schuld? Zo weinig EV? ( niet-banken) • 1. "Het kan"… • Financiële innovatie & technologie sinds 1980 ("relatiegeoriënteerd" => "transactie-georiënteerd" bankieren) • Publieke vangnetten (schakelen marktdiscipline deels uit). Zelfversterkende groei (niet zelf-corrigerend). • Financiële regelgeving en mededingingsbeleid laten het toe.

• 2. "Iemand heeft er baat bij"… • Hogere winstgevendheid (dividenden, salarissen, etc.) • Payoffs zijn asymmetrisch: « Winsten worden geprivatiseerd en verliezen gesocialiseerd » (limited liability aandeelhouder). • Transactie-georiënteerd bankieren wordt gepromoot door 33 autoriteiten. 33



Samengevat: Agressieve KT-schuldgefinancierde groei balans sinds 1980 … Activa Leningen Effecten KT Effecten LT (Wat bezit de bank?)

Passiva Deposito's (gegarandeerd door staat) Schuldpapier KT Schuldpapier LT Eigen vermogen of kapitaal (Hoe financiert de bank haar bezittingen?)

• Explosieve groei balans mogelijk dankzij technologie, financiële innovatie, deregulering, publieke vangnetten. • Analogie: Alsmaar hoger huis met meer verdiepingen bouwen op eenzelfde fundament… 34

34


35



Bank 50 jaar geleden vs moderne bank: "Relatie-geörienteerd bankieren“ vs "Transactie-geöriënteerd" bankieren

36


"Too-Big-To-Fail": Gevolgen? Bail-out! (Overheidsgaranties, kapitaalinjecties, etc.)

Artificiële groei balans en excessieve risico’s (« doom loop ») TBTF

Geen "exit" ("creatieve destructie" uitgeschakeld)

Concurrentieverstoring. Financieringsvoordeel en « impliciete subsidies »

"Too-Big-To-Be-Efficient", "Too-Big-To-Manage", "Too-Big-ToSupervise", "Too-Big", etc.

37

“Scene setter” Intro “They’re all interconnected, they all connect to each other; and, therefore, the failure of one brings the others down.”

"Ze zijn alle verweven met elkaar; het faillissement van de ene instelling sleurt daarom de andere instelling mee in zijn val." Federal Reserve Chairman Ben Bernanke Source:Financial Crisis Inquiry Commission, page 380 of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report

************************************** "We agree to take decisive action and use all available tools to support systemically important financial institutions and prevent their failure."

"We gaan akkoord om forse actie te ondernemen en om alle beschikbare middelen te gebruiken om systemisch belangrijke financiële instellingen te ondersteunen en hun faillissement te vermijden." Officiële verslag van de G7 van 10 oktober 2008

38


Noodgedwongen kiezen op korte termijn voor het minste kwaad… "Bail-out" (garanderen van schulden en kapitaalinjecties) Hoog Directe Budgettaire kost

Wanordelijk Bankroet/Faillissement

Laag Vertrouwen

Paniek Systemische impact (instabiliteit)

39

Deel 1: Financiële systeem crisis Banken TBTF: Gevolgen?

KT respons van de autoriteiten

TBTF => De staat schiet te hulp! Bail-outs

Staatsteun aan EU financiële instellingen is gigantisch, maar succesvol en stopt de runs: • Herkapitaliseringen • Garanties op nieuwe uitgiftes van schuldpapier • Opkopen (of garanderen) van toxische activa Totaal begrote bedragen

Totaal gebruikte bedragen

€ miljard

% BBP

€ miljard

% BBP

598

4.9

288

2.4

3 290

26.8

1 112

9.1

Opkopen van activa

421

3.4

121

1.0

Andere (liquiditeit)

198

1.6

87

0.7

Herkapitaliseringen Garanties

Total

4 506

36.7

1 608

13.1

40



Crisispreventie en crisisbeheer zijn nationale bevoegdheden in EU…

41



ECB / Eurosysteem / ESCB komt te hulp • Verlagen van de kost van liquiditeit (tot bijna 0%). • Verschaffen van liquiditeit door de toegestane set van onderpand-activa uit te breiden. • Liquiditeit verschaffen door "full allotment" liquiditeitsfaciliteiten op te zetten. Looptijd verlengen van centrale bank financiering tot 36 maanden. "LTRO". • Opkopen van "covered bonds" en ABS (en soevereine obligaties) om de dysfunctionele status van het monetaire transmissiemechanisme te doorbreken. • "Outright monetary transactions" (OMT) 42

Deel 1: Financiële systeem crisis KT respons van de autoriteiten

De Staat en centrale bank schiet te hulp!


Passiva Spaargeld (deposito's) Schulden Korte Termijn Schulden Lange Termijn Eigen vermogen of kapitaal

=> Bankieren is belangrijk voor de stabiliteit van het financiële systeem en heeft implicaties voor de ganse samenleving. 43

43



Steun aan financiële sector (2007-2013)

44



Financiële crisis legt bank-soevereine “nexus” bloot • Banken sleuren staat mee in hun val (Ierland) • Nexus 1: Kapitaalinjecties in insolvabele banken zijn transfers van belastingbetalers naar investeerders in het schuldpapier van de banken (veelal andere grote banken en institutionele beleggers). • Nexus 2: De benodigde overheidsgaranties op het schuldpapier van de banken zijn dermate groot dat ze de kredietwaardigheid van de staat in twijfel trekken.

• Staat sleurt banken mee in haar val (Griekenland) • Nexus 1: Banken hebben heel veel overheidsobligaties op de balans staan, in het bijzonder van hun eigen staat. • Nexus 2: Banken hangen af van de geloofwaardigheid van de publieke veiligheidsnetten (deposito garantiefonds, TBTF impliciete subsidies). 45



Financiële crisis legt bank/soevereine nexus bloot

46

Deel 1: Financiële systeem crisis Artificiële groei

Banken TBTF: Gevolgen?

“Wat als?”… de top 20 EU/US banken gelijke tred hadden gehouden met BBP groei? EU

US

47

ESRB (2014)

47


Impliciete subsidies

OESO: TBTF financieringsvoordeel in # kredietwaardigheids-stappen

AA+ (met steun) in plaats van A+ (zonder steun) => Lagere financierings -kost

Notes: Uplift measured in terms of notches between all-in credit rating and stand-alone credit rating without systemic support. Number of headquartered banks in sample shown in parenthesis. Based on Moody's ratings in December 2010 and March 2012. Source: Schich and Lindh (2012).

48



OESO: TBTF financieringsvoordeel voor 114 EU banken in miljard EUR …

Schich et al. (2014), "Improving the monitoring of the value of implicit guarantees for bank debt"

49



OESO: TBTF financieringsvoordeel voor 114 EU banken in basispunten …

Schich et al. (2014), "Improving the monitoring of the value of implicit guarantees for bank debt"

50



BoE: TBTF verstoort de eerlijke mededinging en leidt tot inefficiënt grote banken… Schaaleffecten inclusief TBTF subsidies…

Davies and Tracey (2014), "Too big to be efficient? The impact of implicit funding subsidies on scale economies in banking", JMCB, 46, 1, 219–253.

Schaaleffecten exclusief TBTF subsidies…

51 51


"[The too-big-to-fail issue] is not solved and gone; it’s still here . . . it’s a real problem and needs to be addressed if at all possible. . . . Too-big-to-fail was a major part of the source of the crisis. And we will not have successfully responded to the crisis if we don’t address that problem successfully. "

"[Het too-big-to-fail probleem] is niet opgelost en van de baan; het is er nog steeds. . . Het is een ernstig probleem dat zo goed mogelijk dient aangepakt te worden. . . . Too-big-to-fail was een belangrijk deel van de oorzaak van de crisis. En we zullen geen succesvol antwoord hebben gegeven op de crisis indien we dat probleem niet succesvol aanpakken. " Ben S. Bernanke, Chairman, Federal Reserve Board, March 20, 2013 52


"Too-Big-To-Fail": Hoe oplossen? => Hervormingsagenda! Meer en beter kapitaal en liquide activa (CRD IV / CRR & TLAC)

Speciaal crisisbeheer (BRRD)

TBTF

Bankenunie (SSM, SRM, single rule book)

"Splitsen" (structureren) van de banken? 53

Deel 1: Financiële systeem crisis TBTF: Hoe oplossen?

Lange termijn reactie autoriteiten

“…the system’s vulnerabilities, together with gaps in the government’s crisis-response toolkit, were the principal explanations of why the crisis was so severe and had such devastating effects on the broader economy.” Federal Reserve Chairman Ben Bernanke Source:Financial Crisis Inquiry Commission, page 27 of the 2011 Financial Crisis Inquiry Commission report

54



Ambitieuze EU financiële hervormingsagenda sinds 2007 • Een veiliger/stabieler financieel systeem • Meer kapitaal, beter kapitaal, meer liquiditeit. Voorkomen van opbouw systemische risico's, procyclicaliteit beteugelen, verwevenheid reduceren, bank runs voorkomen, voorkomen dat regelgeving ontweken wordt, ordentelijk opdoeken van banken, TBTF aanpakken, inadequate incentieven aanpakken, stabiele financiële infrastructuur, stabiele verzekeringssector, stabiele schaduwbanken

• Een eenvoudiger financieel systeem • Impliciete subsidies reduceren, verzekeren dat risico adequaat geprijsd is, meer concurrentie (exit, rotatie, etc.), verminderen informatie-asymmetrie, monitoren financiële innovatie, vergemakkelijken van toegang tot financiering KMOs, etc.

• Een Europeser financieel systeem • Doorbreken van nationale aanpak en financiële fragmentatie, verordeningen in plaats van richtlijnen, versterkte interne markt, versterkt toezicht ESAs, Bankenunie (SSM, SRM).

• Een eerlijker, meer integer en betrouwbaarder financieel systeem • Marktmisbruik verordening, consumentenbescherming, mortgage lending standards, verhogen van betrouwbaarheid financiële informatie, etc. 55



Basel III: Minimum liquiditeitsvereisten (private verzekering tegen runs)

56



Basel III minimum kapitaalvereisten (2019, maar de facto gerealiseerd)

Nieuwe minimum kapitaalvereisten (% van RWA)

Veelvoud van pre-crisisvereiste (Basel III interpretatie)

Basel 2 vereiste (onder Basel 3 strengheid)

1.0%

0.5 keer

Basel 2 vereiste (CET1)

2.0%

2 keer

Basel 3 vereiste (CET1)

4.5%

4.5 keer

+ Kapitaal conservatie buffer

7.0%

7 keer

8 tot 10.5%

8 tot 10.5 keer

Tegencyclische kapitaal buffer

8 tot 13%

8 tot 13 keer

Pm: FSB TLAC/GLAC voorstel

[16-20%] [21-25%]

+ G-SIB buffer

57



Nieuwe minimum kapitaalvereisten Tier 1 kapitaal/RWA voor G-SIBs

58



Idee achter speciaal crisisbeheer voor banken (BRRD, SRM) Bail-out Hoog

Directe Budgettaire kost

Wanordelijk Bankroet/Faillissement Speciaal crisisbeheer

Laag Vertrouwen

Paniek Systemische impact (instabiliteit)

59

Deel 1: Financiële systeem crisis Lange termijn reactie autoriteiten

TBTF: Hoe oplossen?

Sleutel-elementen van de "Bankenunie" SSM Single Supervisory Mechanism EU18+

SRB Single Resolution Board EU18+

SRF Funding Arrangements EU 18+

Single Rulebook EU28 CRR/CRD IV

BRRD

60


Waarom een "Bankenunie"? • - Gemeenschappelijk, hoogstaand niveau van prudentieel toezicht dat consistent wordt toegepast op alle banken. • - Het noodzakelijke vertrouwen bouwen tussen Lidstaten als een noodzakelijke voorwaarde voor het introduceren van gemeenschappelijke financiële veiligheidsnetten (SRM, etc.). • - De nexus tussen banken en staten doorbreken. • - Stabiel cross-border EU banksysteem vereist EU aanpak van toezicht en afwikkeling. 61


“Ofwel meer, ofwel minder Europa" Cross-border bankieren / Efficiëntie Onstabiel in crisistijden

- Meer Europa - Meer efficient

- Minder Europa - Minder efficient

Stabiele bank sector

Inefficiënt

Single Rulebook: CRD, DGS, BRR, Structural Measures, Banking Union 62

Europa / Eenheidsmarkt

"De crisis" duurt nu al 6 jaren en heeft verschillende stappen doorlopen…

Aanloop naar crisis

Sept 2008 Financiële systeem crisis

2009 Economische recessie

Mei 2010 Eurozone crisis

Europa "op een kruispunt"

Noodfinanciering Eurozone landen Stimulus maatregelen + automatische stabilisatoren

Stoppen van de "run" op de banken ("bail-out")

Hervormingsagenda

63

Schema van de les 1. Financiële systeem crisis 2. Eurozone crisis Oorzaken? => Groeiende divergenties in fundamentals zonder aanpassings-mechanismes Onmiddellijke respons van de autoriteiten? => Noodfinanciering sommige Lidstaten Langere termijn respons van de autoriteiten? => EMU hervormingsagenda 3. Waar staan we, 6 jaar na de crisis? 64

Deel 2: « Eurozone crisis» Noodfinanciering voor de Eurozone Lidstaten vanaf 2010 (≠ wereldwijd)

65

Deel 2: Eurozone crisis Aanloop naar de crisis

Eurozone: financiële convergentie Rendementen op 10-jaar overheidspapier, in %

Note: Annual averages. Source: Bloomberg.

66


Financiële convergentie ≠ economische convergentie • Economische convergentie (economische fundamentals) • Inflatie • Loonkosten per eenheid • Lopende rekening

67


Accumulatie van onevenwichten Unit labour cost

Inflatie, %

2000 = 100

Cumulatief sinds 2000 (tov 2%)

6

20

5

16

4

NL FR EA EL IT

DE AT PT ES IE

12 3 2

8

1

4

0 200 0 -1 -2 -3

200 2 NL FR EA EL IT

200 4

200 6 DE AT PT ES IE

200 8 A

B

201 0 C

201 2

0 200 0

200 2

200 4

200 6

200 8 A

D

B

201 0 C

201 2 D

-4 -8

Bron: ECB en eigen berekeningen.

68


Accumulatie van onevenwichten Balans lopende rekening, % GDP

Jaarlijkse balans

Cumulatief sinds 1999

12

100

8 50 4 0 199 9

200 1

200 3

200 5

200 7

200 9

201 1

0 199 9

200 1

200 3

200 5

200 7

200 9

201 1

-4 -50

-8 -12 -16 -20

NL DE FR AT PT EL ES

-100

-150

NL DE FR AT PT EL ES IT

Bron: ECB.

69


"Imperfecte" Monetaire Unie • Gebrek aan aanpassingsmechanismes, veiligheidsventielen of schokdempers om asymmetrische schokken of gebrek aan convergentie in economische fundamentals op te vangen? • Rente-wapen: "One size fits all" rentevoet doet divergeren in plaats van convergeren • Arbeidsmobiliteit? • Loonflexibiliteit? • Begroting op EMU niveau (economische stabilisatoren)? 70


Monetaire Unie: financiële convergentie?

71


72

72


Source: Bloomberg (spreads to German Bund)

73

74

Deel 2: Eurozone crisis Korte termijn reactie autoriteiten

Partners te hulp • "Troika programma's": Financiering in ruil voor hervormingen. • 560 miljard EUR (80% EU, 20% IMF), 436 miljard EUR uitstaand in April 2014 • • • • •

240 miljard EUR voor Griekenland 100 miljard EUR Spanje 85 miljard EUR Ierland 78 miljard EUR Portugal Rest: Cyprus, Hongarije, Letland, Roemenië

• ECB "OMT"

75

Deel 2: Eurozone crisis Korte termijn reactie autoriteiten

ECB te hulp (OMT) • "When people talk about the fragility of the euro and the increasing fragility of the euro, and perhaps the crisis of the euro, very often non-euro area member states or leaders, underestimate the amount of political capital that is being invested in the euro. … we think the euro is irreversible. • Within our mandate, the ECB is ready to do whatever it takes to preserve the euro. And believe me, it will be enough." •

Speech by Mario Draghi, President of the European Central Bank, at the Global Investment Conference in London 26 July 2012 76

Deel 2: Eurozone crisis Lange termijn reactie autoriteiten

ESM – Een robuust Europees Stabiliteits Mechanisme

77

77


Het ESM in vergelijking

78


Oorzaken van staatsschuldencrisis • Te zwakke opvolging en controle van het begrotingsbeleid, terwijl Lidstaten van elkaar afhankelijk zijn. • Te zwakke coördinatie van het economische beleid (divergerende economische fundamentals) • Falen van nationaal beleid van crisispreventie en crisisbeheer. Internationaal bankieren vergt supranationaal toezicht, resolutie, etc. Anders fragmentatie en bank-soevereine nexus. • Democratisch deficit (legitimiteit). "Afstaan" versus "poolen" van soevereiniteit.

79


Wat is er nodig? •

Juni 2012 – Rapport van de vier presidenten (Europese Raad, Commissie, ECB, Eurogroep):

• « Naar een echte economische en monetaire unie – Het afwerken van de economische en monetaire unie » • * Geïntegreerd begrotingskader (« Europees Semester » = ex ante coordinatie van economisch beleid, hervormd SGP, mogelijks stappen naar gezamenlijke schulduitgifte en begrotingssolidariteit) • * Geïntegreerd economisch beleidskader (duurzame groei, werkgelegenheid en concurrentievermogen) • * Geïntegreerd financieel kader (Bankenunie, ESM) • * Versterkte democratische legitimiteit en verantwoordingsplicht 80

Deel 3: Waar staan we, 6 jaar na de crisis? Hebben we voldoende hervormd? Glas half vol of half leeg? Successen? Uitdagingen?

81

Deel 3: Voldoende hervormd?

Positieve zaken • Tweede Grote Depressie werd voorkomen op KT en onderliggende problemen worden aangepakt met ambitieuze hervormingsagenda: • 40 wetten opgesteld en gestemd in 5 jaar tijd: systeem wordt veiliger, eenvoudiger, Europeser en eerlijker.

• Het financiële systeem wordt gereguleerd als een systeem. Aandacht voor onderlinge afhankelijkheid. • Sommige hervormingen zijn politiek ambitieus en historisch: • "Bankenunie" (SSM, SRM) = grootste verschuiving van soevereiniteit in de moderne geschiedenis van Europa (belangrijker dan opgeven van nationale munt voor de euro) • Verordeningen i.p.v. richtlijnen • Permanent financieel vangnet voor de eurozone (ESM) 82

Deel 3: Voldoende hervormd? Uitdagingen en aandachtspunten

Uitdagingen en aandachtspunten: een persoonlijke selectie … 1. Effectiviteit van de hervormingen •

TBTF opgelost? Crisisbeheer? Buffers en stootkussens voldoende robuust? => "proof of the pudding is in the eating"

2. Bankcultuur •

Post-crisis schandalen (Libor, CDS, FX, etc.) en boetes ("too-big-toprosecute"?). Hoe private en sociale belangen verzoenen?

3. Concurrentie in de financiële sector? 4. Hoge schulden wegwerken is een uitdaging. 5. Vertrouwen herstellen is een uitdaging: •

EU Lidstaten hebben onderling vertrouwen verloren en behandelen EU soms als zondebok, terwijl de grote problemen (klimaat, financiële stabiliteit, veiligheid, energievoorziening, belastingen, privacy, etc.) enkel door samenwerking en op EU niveau kunnen opgelost worden. 83


Crisisbeheer is uitdaging voor EU US VS

EU

Ervaring crisisbeheer

80 jaar (FDIC)

Net ingevoerd (BRRD, Bankenunie)

Ordentelijk afwikkelen van banken in crisis

> 500 (inclusief Washington Mutual)

Beperkt aantal

Mededingingsbeleid en boetes

Streng

Verstrengd

Bankstructuur

Bank Holding Company Act

Meer diversiteit, Universele banken

Geografische activiteiten banken

Beperkt

Significant

Financieel systeem

Markt-gebaseerd

Bank-gebaseerd 84

Deel 3: Voldoende hervormd? Uitdagingen en aandachtspunten “Unfortunately, based on the material so far submitted, in my view each [Living Wills] plan being discussed today is deficient and fails to convincingly demonstrate how, in failure, any one of these firms could overcome obstacles to entering bankruptcy without precipitating a financial crisis. Despite the thousands of pages of material these firms submitted, the plans provide no credible or clear path through bankruptcy that doesn't require unrealistic assumptions and direct or indirect public support.”

"Jammer genoeg, gebaseerd op het ingeleverde materiaal, schiet ieder banktestament dat vandaag op tafel ligt tekort en tonen ze niet geloofwaardig aan hoe, in een faillissement, elk van deze instellingen de barrières kan overkomen om failliet te gaan zonder een financiële crisis te veroorzaken. Ondanks de duizenden bladzijden, schetsen deze plannen geen geloofwaardig pad doorheen een faillissement dat geen onrealistische veronderstellingen en directe en indirecte overheidssteun vereist." Thomas Hoenig, Vice Chairman FDIC, on the Credibility of the 2013 Living Wills Submitted by First Wave Filers, Source: Public statement 5 August 2014 85


Kapitaalratio's G-SIFIs: impact van risicogewichten

86


Kapitaalratio's G-SIFIs (niet risico-gewogen) Leverage ratio's van G-SIFIs in 2013

ESRB (2014) 87

87


Kapitaalratio's G-SIFIs

Comprehensive Assessment ECB (2014): bank-level leverage ratios by country of participating banks, end 2013, prior to impact AQR (-0.33pp on average). 17 banks below 3%, approximately 60 banks below 5%.

88

88


Pre-crisis RWA vs totale activa

89


De korte geschiedenis van bankieren en financiële regelgeving 1. 2. 3. 4.

De goudsmid; Fiduciair bankieren; "Bank runs"*; Publieke vangnetten (Deposito garantiesystemen voor spaargeld en Lender of Last Resort); 5. "Moral hazard"* (excessieve risico-name) 6. Financiële regelgeving (minimum kapitaal- en liquiditeitsvereisten – "stootkussens") 7. Ontwijking, complexiteit en regelgevend falen* * Risico op bank faillissementen 90



"Of all the many ways of organizing banking, the worst is the one we have today. Change is, I believe, inevitable. The question is only whether we can think our way through to a better outcome before the next generation is damaged by a future and bigger crisis. This crisis has already left a legacy of debt to the next generation. We must not leave them the legacy of a fragile banking system too. "

“Van de vele mogelijke manieren om het bankieren te organiseren, is de aanpak die we vandaag hebben de ergste. Verandering is in mijn ogen onvermijdelijk. De vraag is alleen of we een beter systeem kunnen bedenken vooraleer de volgende generatie geraakt wordt door een toekomstige en grotere crisis. Deze crisis heeft al een erfenis van schulden nagelaten voor de volgende generatie. We mogen hen geen erfenis van een fragiel banksysteem nalaten daarbovenop." Mervyn King (1948–), British governor of the Bank of England Source: Speech made in New York (October 25, 2010) 91


Beeld van de EU, % of Europese burgers

Source: Semi-annual Eurobarometers

Lidstaten echter niet in staat om zelf problemen van klimaatverandering, economische ongelijkheid, handel, financiële instabiliteit, energievoorziening, fiscale concurrentie, etc. aan te 92 pakken…


93


Het lange termijn perspectief … Scenario 1: Sterk herstel Volledige terugkeer naar vroegere groeipad

Scenario 2: Zwak herstel Een permanent verlies, maar enkel in niveau.

Scenario 3: Verloren decennium Een permanent verlies, in niveau en in groeivoet. 94


Het lange termijn perspectief …

95

Bedankt voor uw aandacht! Vragen of commentaren: [email protected]

Lessen voor de XXIste eeuw 1 December 2014

Is ons financiële systeem voldoende hervormd na de crisis? ANNEX Stan Maes Europese Commissie KU Leuven

De meningen geuit in het kader van deze presentatie zijn strikt persoonlijk en kunnen en mogen in geen enkel geval toegeschreven worden aan de Europese Commissie.

Annex

Waarom overheidsingrijpen (in private markten)? Overheidsinterventie? - belastingen/subsidies,

- regelgeving - publieke instellingen Verantwoording van overheidsingrijpen: 1. Corrigeren van marktfalingen, bv. waar er positieve of negatieve externaliteiten, asymmetrische informatie, en coordinatie-tekortkomingen bestaan; 2. Beschermen tegen misbruik van marktmacht en markten concurrentieel houden (bv. mededingingsbeleid); 3. Herverdelen van inkomens, door belastingen en subsidies; 4. Het systeem eerlijk houden door het opstellen en doen naleven van regels (bv. Libor); 5. Belastingbetaler beschermen wanneer publiek geld gebruikt of 98 in gevaar is.

Annex

Kiemen van een crisis worden gezaaid in de balansexpansie …

99

Annex

Maar de ergste schade komt in de balanscontractie

100

Annex

Kapitaal: waarvoor dient het? Het doel van kapitaalregulering is de kans op een faillissement te verkleinen. => Het (ex post) doel van kapitaal is om “onverwachte” verliezen op te vangen • Verwachte verliezen dienen opgevangen te worden door de rente-spread (provisies). • Kapitaal is de ultieme garantie op de financiële gezondheid van een bedrijf. Het maakt dat een bank hoger dan verwachte verliezen kan absorberen.

=> Het (ex ante) doel van kapitaal is ervoor te zorgen dat er minder risico wordt genomen (de bank heeft meer “skin in the game”). 101

Annex

Basel I Bank kapitaal • “Tier 1”: “going concern” verlies-absorptie; • Core Tier 1: gewone aandelen, ingehouden winst. • Tier 1: niet cumulatieve preferente aandelen, etc.

• “Tier 2”: “gone concern” verlies-absorptie; • Tier 2: hybride, achtergestelde schuld, etc.. • Tier 2 kan niet groter dan Tier 1 zijn.

Risico gewogen activa: RWA

Risico gewichten (RW) hangen af van aard en woonplaats van de uitgevende instelling: 5 brede categorieën : – – – – –

0% voor cash & OESO landen overheidsschuld; 10% voor leningen aan binnenlandse publieke sector entiteiten; 20% voor leningen aan banken gehuisvest in een OESO land; 50% voor leningen die gedekt zijn door een residentieel vastgoed; 100% niet-OESO landen overheidsschuld, leningen aan de private sector, niet-OESO banken, vastgoed investeringen. 102

Kapitaal ≥ 8% * RWA

Annex

30+ jaren van internationale kapitaalakkoorden • 1988: Basel I (30 pagina’s) “Kapitaalvereisten” voor banken wereldwijd (kredietrisico). • 1996: Marktrisico aanpassing van Basel I: Marktrisico ook in rekening gebracht, erkenning van interne modellen (VaR modellen). • 2004: Basel II (347 pagina’s): interne modellen uitgebreid naar kredietrisico (vooruitgang in risicobeheer aangemoedigd). Meer detail en complexiteit. • 2009: Basel 2.5; Dringende veranderingen voor handelsboek en effectisering. • 2010: Basel III (616 pagina’s): fasering volledig uitgewerkt tegen 2019. 103

Is ons financiële systeem voldoende hervormd na de crisis?

Recommend Documents