Economie, een systeem in crisis

Economie, een systeem in crisis

Gent, 17 januari 2015

• Deze presentatie toont aan dat er een fundamenteel probleem is met ons westers economisch systeem omdat : 1. het economische problemen niet kan oplossen 2. mensen er ziek van worden 3. de samenleving erdoor in verval raakt 4. Economie ons ecosysteem beschadigt 5. het onze mentale structuur koloniseert die mensen onderdrukt



Probleem1: Werkloosheid

•

Bron: EU employment situation and social outlook september 2014 Aardewerk 15 Sl. 4 v. 64

Activiteitsgraad • • • • •

Cijfers 2013 EU gem= 68,3% Doels=75% Bron: Eurostat

Aardewerk 15 Sl. 5 v. 64

Vooral jeugdwerkloosheid

• Een verloren generatie?! Aardewerk 15 Sl. 6 v. 64

Besluit probleem 1 • Een groep van 10à20% in de samenleving vindt geen plaats in het systeem en wordt systematisch uitgedreven. – identiteit en sociale positie – streven naar volledige en volwaardige/rechtvaardige tewerkstelling – relatieve samenhang met conjunctuur – Investeren in Menselijk Kapitaal


Probleem 2: Private schuld

• •

adjusted for inflation, March 2011 Dollars Bron: Jean Pierre van Rossem (13 september 2012) Aardewerk 15 Sl. 8 v. 64

Hoeveelheid private schuld per werkende in VS

• •

adjusted for inflation, March 2011 Dollars Bron: Ilusion of prosperity Aardewerk 15 Sl. 9 v. 64

Private schuld als % van BBP

•

Bron: Eurostat


Private schuld OESO landen

• •

In rëële termen, aangepast voor inflatie, rekenkundig gemiddelde 16 OESO-landen +VS 1980 = 100

•

Bron: Stephen G Cecchetti, M S Mohanty and Fabrizio Zampolli September 2011


Gezinnen met betalingsachterstand

•

Bron: NBB Centrale voor kredieten aan particulieren


Achterstallige contracten

•

Bron: NBB Centrale voor kredieten aan particulieren


Achterstallige Bedragen

•

Bron: NBB Centrale voor kredieten aan particulieren Aardewerk 15 Sl. 14 v. 64

Besluit probleem 2 • We gaan steeds meer schuld aan. – We consumeren meer dan we verdienen – hypotheek op toekomstige mogelijkheden – Gezinnen onder spanning – Lock-in


Probleem 3 Overheidsschuld • 380.000.000.000 € – 34.000 €/person – 82.000€/ regulier werkende – 164.000€/klassiek tweeverdienersgezin

• Enkel federale overheidsschuld – Zonder Europese, Vlaamse of gemeenteliijke overheidsschuld


Staatsschuld

•

Bron: Jean Pierre van Rossem (13 september 2012) Aardewerk 15 Sl. 17 v. 64

Overheidsschuld als %-age van BBP

•

Bron: Eurostat, eigen berekeningen Aardewerk 15 Sl. 18 v. 64


Impliciete staatschuld als %-age van BBP


Schuld naar inkomstenbelasting


Besluit probleem3 • Schuld maakt hogere economische groei in de toekomst noodzakelijk • uitgestelde belasting aan toekomstige generaties • kleiner ‘venster van mogelijkheden’ • hogere kans op waardevermindering van geld (=inflatie) • Schuld gokt op toekomstige groei – – – –

“Generatie 30-ers betaalt drie keer” Hugo de Ridder. ҂ jonge bevolking, groeiende economie Investeren in groene economie? Uitbouw onderwijs, zorg, maatschappelijk werk

.


Probleem 4: Groei



•

Bon: Eurostat


Gemiddelde groeicijfers: 1991-2004 •

Source: European Commision, economic papers N° 254 July 2006


Europa verliest aandeel in wereldeconomie

•

Source: to be checked Aardewerk 15 Sl. 27 v. 64

Besluit probleem 4 • Niet westerse landen groeien sterker • Onze economie presteert al decennia heel zwak. • Dit zal ook in de toekomst niet veranderen o.w.v. hoge overheidsschuld, delocalisatie en vergrijzing




Gezondheid • Gebruik anti-depressieva – Geen cijfers en de vraag is ook of het economisch systeem hier alleen voor verantwoordelijk is.

• Obesitas – Door McDonaldisering, overconsumptie vlees

• Ongezonde voeding – Suikers en vetten in onze voeding – Concurreren om ‘smaak’ is race naar beneden. Aardewerk 15 Sl. 30 v. 64

Zieke identiteit (Paul Verhaege) • normen en waarden en de consequenties van het neoliberalisme. • Wie geen succes heeft zal ziek zijn – verlies aan zelfbesef – desoriëntatie en vertwijfeling

• De mens is eenzamer dan ooit, de liefde is moeilijk te bereiken en betekenisvol leven is diepgaand problematisch geworden. Aardewerk 15 Sl. 31 v. 64

Dit economisch systeem • economiseert alle domeinen van het leven – marktlogica en efficiëntie kolonialiseren rechtspraak, gezondheid, onderwijs, zorg, veiligheid, milieudiensten

• tast identiteit individu aan

– bepaald door bezit en consumptie, door werk en productie – wordt menselijk kapitaal, een investeringsgoed – “Global citizenchip” en culturele adaptatie wordt de norm

• disciplineert en flexibiliseert mensen

– ‘Recht’ op leefloon, ‘behandeling’ van burn-out

• maakt mensen angstig, onzeker en isoleert mensen – Xenophobische en kortzichtige reacties na Charlie Hebdo Aardewerk 15 Sl. 32 v. 64

En: dit economisch systeem • ontmantelt de welvaartsstaat door concurrentie tussen staten • hakt in op loon en rechten (flexibilisering) van werknemers – Havenarbeiders tijdens betogingen

• veroorzaakt massaal productie-verlies aan lage-loon-landen – Ford Genk, …

• maakt de wereld enorm complex – Bedrijven versassen gelden en middelen – Wie krijgt wat van de koek? – Belastingen legaal ontwijken

• Verlamt het beleid en verlaagt de politieke slagkracht – Sterke economieën domineren en verpletteren (vb. prijs van bananen)

• Doet ongelijkheid toenemen, dit veroorzaakt verval in de samenleving Aardewerk 15 Sl. 33 v. 64



Hoeveel 20% rijkste rijker dan 20% armste Bron: www.equalitytrust.org.uk

9.7

Income gaps How many times richer are the richest fifth than the poorest fifth?


8.5

7.2 6.7 6.8 6.8 7.0

It a ly Isr Ne ae l w Ze ala nd Au st r ali a

6.1 6.2

d No rw ay Sw ed en De nm ar k Be l gi um Au st r ia Ge rm an Ne y t he r la nd s Sp ai n Fra nc e Ca na da Sw i zt erl an d Ir e lan d Gr ee ce

5.6 5.6 5.6 5.7 5.2 5.3

lan

Fin

Ja

pa n

4.6 4.8 4.3 3.9 4.0 3.4 3.7

8.0

UK Po r tu ga l US A Sin ga po re

•




• •

See : The Spirit Level by Richard Wilkinson&Kate Pickett Source: www.equalitytrust.org.uk/


gelijke samenlevingen doen het beter

• •

More information:The Spirit Level by Richard Wilkinson and Kate Pickett Source: www.equalitytrust.org.uk/ Aardewerk 15 Sl. 40 v. 64

Wat zien we? • Hoe ongelijker welvaart verdeeld is binnen een samenleving, hoe minder welzijn. • Meer gelijkheid in inkomen, dus samenlevingen met een grotere herverdeling van welvaart, scoren systematisch beter op welzijnsindicatoren!

En wat doet ons economisch systeem? Aardewerk 15 Sl. 41 v. 64

Groeiende ongelijkheid in USA Gini- coëfficient (maat voor ongelijkheid) 1948-2008

•

Bron: Shigehiro Oishi et Al. 2011 Aardewerk 15 Sl. 42 v. 64

Groeiende ongelijkheid in België Gini-coëfficient 1990-2007


De kloof tussen arm en rijk wordt ! dieper en dieper

• •

Jaar

Vlaams Gewest 1990 0,359

Waals Gewest 0,358

Brussels België Gewest 0,389 0,362

2004 0,422

0,423

0,446

0,426

Bron: – www.armoedebestrijding.be/cijfers_kloof_arm_rijk.htm Lees ook: – http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/01/21/waren-we-maarallemaal-gemiddelde-belgen Aardewerk 15 Sl. 44 v. 64

Groei, ontwikkeling, armoede?

•

Relation with election of Theacher and Reagan –

neoliberalism

•

See also: Ian Goldin: Navigating our global future 01.14/07.07

•

Source: Branco Milanovic, 2007 Word apart measuring international and global inequality


Stijgende ongelijkheid historische trend Jaartal

Verhouding Inkomen rijkste 20% t.o.v. armste 20% (op wereldschaal)

1820 1870 1913 1960 1991 1997 2005

3:1 7:1 11:1 30:1 61:1 74:1 103:1

Source: UNDP Human Development Reports 1999 and 2005, New York Aardewerk 15 Sl. 46 v. 64

Mondiale apartheid • helft wereldbevolking onder 2$/dag • herverdeling en solidariteit in deze globale context • Global social floor

•

bron: Source: Sutcliffe, 2005. Department of Economic and Social Affairs. WP 2. UNDESA Aardewerk 15 Sl. 47 v. 64

Ongelijke toegang Jouw positie in de wereld


Bovendien BNP, economische groei, en subjectief welzijn • • •

Eens er een zeker inkomensniveau bereikt, leidt groei in welvaart (BNP-groei) nauwelijks tot stijging van subjectief welzijn Andere factoren bepalen welzijn! Bronnen

– – –

NEF, ‘A well-being manifesto for a flourishing society’, 2004 Sustainable Development Commission, A prosperous nation: SDC e-bulletin Angus Deaton: Paper on Happiness


• achterliggende dataset: World Database of Happiness Aardewerk 15 Sl. 50 v. 64



Groei valt samen met vervuiling

•

Source: Prosperity without growth, Tim Jackson (London, Earthscan 2009) Aardewerk 15 Sl. 52 v. 64

Koolstofintensiteit

•

Bron: Two degrees of separation: ambition and reality Low Carbon Economy Index 2014 PricewaterhouseCoopers


Groene economie? Totaal onrealistisch!

• •

•

x 130 improvement CO2/$ < zero by 2100?

Source: Prosperity without growth, Tim Jackson (London, Earthscan 2009) Aardewerk 15 Sl. 54 v. 64

2°C opwarming: geen doel • Fossiele brandstoffen kennen een sterkere stijging in energievoor-ziening dan hernieuwbare energie – Vooral de meeste koolstof intensieve energiebron, steenkool, sinds 2000! •

bron: trends in global CO2 emissions, PBL Netherlands Environmental Assessment Agency 2013 Report


Investeren in hernieuwbare energie? •

•

•

•

• •

$ 1600 miljard geïnvesteerd in 2013 om consumenten in de wereld van energie te voorzien $ 1100 miljard hiervan voor het winnen en transporteren van fossiele brandstoffen, olieraffinage en de bouw van met fossiele brandstoffen gestookte centrales $ 550 miljard aan overheidssubsidies voor fossiele brandstoffen. Dit is vier keer meer dan subsidie naar duurzame energie Signalen van het beleid en de markt zijn niet sterk genoeg voor een omschakeling van investeringen naar koolstofarme bronnen en energieefficiëntie. bron: World Energy Investment Outlook 2014, IEA bron: World Energy Outlook 2014, IEA


Reserves fossiele brandstoffen • Gegeven: – 2000-2040 uitstoot van 1.000 tot 1.500 miljard ton om 2°-doel te halen – 2000-2012 alleen al, 466 miljard ton CO2 cumulatief uitgestoten – Koolstofbudget begin 2013 nog zo’n 1.050 GtCO2 voor de komende 25 jaar

• reserves olie, gas en steenkool vertegenwoordigen 3.863 GtCO2 – dus 3/4de van de reserves moet in de grond blijven zitten – een derde van de oliereserves, de helft van de gasreserves en 80 procent steenkoolreserves ongebruikt

• die voorraden waardeloos – aandelen van die bedrijven zullen kelderen

• 6 van de 7 grootste bedrijven wereldwijd zijn fossiele energiebedrijven – in pensioenspaarfondsen en tal van andere financiële producten – Banken en overheden zijn mede-eigenaar. – aandeelhouders, leveranciers, overheden en werknemers zullen verliezen lijden


Blijven investeren •

In 2013 investeerden beursgenoteerde oliebedrijven alleen 670 miljard dollar (zo’ 570 miljard Euro) om nieuwe fossiele energiebronnen te ontdekken – Waarom doen ze dat als 3/4de van hun voorraad in de grond moet blijven zitten?

•

De overheid stuurt gedrag van miljoenen, wereldwijd miljarden, gezinnen, bedrijven en organisaties met een kluwen aan maatregelen om duurzaamheid te promoten – Waarom leggen ze een handvol olie-en gasbedrijven, wereldwijd een 200-tal, niet enkele eenvoudige quota’s en regels op rond prijszetting?

•

Het VK pleit op internationaal vlak voor het behalen van de 2° doelstelling – Waarom werd pas strategie gestemd die opbrengst uit nationale gas- en olievelden maximaliseert?

•

Gas uit Rusland, Iran en Qatar levert per ton CO2veel meer nuttige energie – Waarom willen we dan gas halen uit gasschalie ?

•

Olie uit Midden Oosten en Venezuela levert per ton CO2veel meer nuttige energie – Waarom willen we dan olie halen uit teergronden?

•

Waarom investeren we zoveel in klimaatonderzoek? – Als we niet de maatregelen nemen die nodig zijn

– Besluit: Grote kloof tussen wat we zeggen en wat we doen Aardewerk 15 Sl. 58 v. 64


• Deze presentatie toont aan dat er een fundamenteel probleem is met ons westers economisch systeem omdat : 1. het economische problemen niet kan oplossen 2. mensen er ziek van worden 3. de samenleving in verval raakt 4. ons ecosysteem onherstelbaar beschadigt 5. het onze mentale structuur koloniseert die mensen onderdrukt

Ecologische crisis

“Optimisme is een morele verplichting” Aardewerk 15 Sl. 60 v. 64

Karl Popper

Demagogie en ‘commons sense’

, mentale infrastructuur

• Duurzame groei voor Vlaanderen – ‘Groei van de limieten’ vs. ‘limieten aan de groei’?

• ‘Er zijn geen alternatieven’, de keuze voor gasschalie is ‘onvermijdelijk’ – Toch wel er zijn meerdere alternatieven buiten het systeem

• ‘Overbevolking’ is het probleem – Neen, ongelijke verdeling is het probleem

• Duurzame ontwikkeling is leren navigeren bij slecht weer – Neen, wij zijn ‘het weer’, het is een sociale handeling, niet iets dat voorafgaat aan ons

• ‘Framing’, hoe kaderen we de dingen – – – –

Mondiale opwarming of klimaatsverandering Bevolkingsgroei of overbevolking De natuur en de mens, de mens naast de natuur of de mens als deel van natuur De toekomst die ‘voor’ ons ligt. Aardewerk 15 Sl. 61 v. 64

Onderdrukking • • •

•

Als aan mensen gezegd wordt niet in staat te zijn om te leren, dat de dingen te complex zijn voor 'gewone' mensen; in het geval dat mensen zich minderwaardig voelen t.o.v. wetenschappers, politici en opiniemakers, omdat zij de enigen zijn die weten 'wat het beste is‘; wanneer mensen beginnen te geloven in hun eigen onvermogen ‘wereldbrede uitdagingen‘ te begrijpen, dan worden mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en democratische waarden geschonden – –

• • •

Je kan het 'onverstandig-isme' of ‘infantisme’ noemen op basis van paternalisering (zoals racisme gebaseerd op stereo-typering) BASH-ISM Wanneer ideeën gemarginaliseerd worden in de samenleving

en is er sprake van onderdrukking. 'empowerment' is het antwoord. Het middenveld moeten handelen Empowerment van de mensen, respect voor mensenrechten en het bestrijden van onderdrukking is altijd de kerntaak van het bewegingswerk geweest.



• Deze presentatie toont aan dat er een fundamenteel probleem is met ons westers economisch systeem omdat : 1. het economische problemen niet kan oplossen 2. mensen er ziek van worden 3. de samenleving in verval raakt 4. ons ecosysteem onherstelbaar beschadigt 5. het onze mentale structuur koloniseert die mensen onderdrukt

Besluit

Deze presentatie werd gemaakt door Pieter Lievens voor Aardewerk en mag gebruikt, bewerkt en doorgegeven worden mits bronvermelding. Meer info: [email protected] www.pieterlievens.be Aardewerk 15 Sl. 64 v. 64

Economie, een systeem in crisis

Recommend Documents