Inzicht. Thuiszorg werkt aan innovatie. Wij zijn de zorg. Zorg kan efficiënter. Fitte medewerkers. Ellen Wolterink over Google Glass

Magazine voor werkgevers in de zorg

Inzicht Nummer 2  oktober 2014  jaargang 20

Thuiszorg werkt aan innovatie Ellen Wolterink over Google Glass

Zorg kan efficiënter Jo Caris verkiest grondige analyse boven snelle oneliners

Fitte medewerkers ZorgSaam bewijst dat investeren in gezondheid medewerkers loont

Wij zijn de zorg

Inhoud w

Voorwoord

6 Google Glass

Duurzame inzetbaarheid on hold? Eigenlijk weten we het wel. Als het werk bij jou past en je wordt ook niet overvraagd, dan werk je beter en fijner. Dan ben je ook duurzaam inzetbaar. Het klinkt zo logisch. Op een bijeenkomst van SZW over inzetbaarheid hoorde ik Kees Pater van Koekjesbakkerij Veldt zeggen: “Gelukkige medewerkers maken lekkerdere koekjes!”Dat geldt ook voor zorgmedewerkers. De patiëntte­ vredenheid in de zorg stijgt als de medewerkerstevredenheid stijgt. Dit stond al in eerdere publicaties van VWS uit 2010 (Kernrapport Toekomstverkenning). Andersom geldt iets vergelijkbaars. Als ­ziekenhuismedewerkers zelf minder gezond zijn en vaker fysio­ therapie gebruiken, dan scoort het ziekenhuis waar ze werken lager op patiënttevredenheid. Dit blijkt uit ons Jaarrapport Zorggebruik 2013. Meer hierover kunt u lezen op pagina 10 en 14. Gelukkige medewerkers, gelukkige patiënten: er is een relatie. Toch lijkt het erop dat investeren in de gezondheid van mede­ werkers naar de achtergrond verschuift door reorganisaties en decentralisaties. Vier op de tien werknemers in Nederland hebben het gevoel te veel en te snel te moeten werken. Investeren in ­duurzame inzetbaarheid lijkt wel on hold te staan. Onderzoek toont aan dat een gezonde arbeidsbelasting een ­positief effect heeft op ziekteverzuim en medewerkerstevreden­ heid. En uw patiënttevredenheid stijgt! Als u de businesscase invult, kunt u het bovendien aantonen: u verdient de investering terug. Mijn vraag aan u: waarom wachten? Wie wil dat nou niet: geluk­ kige zorgmedewerkers en gelukkige patiënten?

Careaz en Streekziekenhuis Koningin Beatrix werken samen via de nieuwste technologie. “De zorg is minder belastend voor patiënten en het levert een flinke besparing op.”

8 Efficiëntere zorg De zorg kan efficiënter, zegt hoog­leraar Jo Caris. Maar op basis van een grondige analyse en niet door lukraak snijden. En stuur op opbrengst en niet op tarief of aantal bedden.

12 Vitaal ZorgSaam Dominique Vijverberg ontmoet hoofd hrm Theo de Buck. Samen praten ze over Zorgsaam’s succesformule voor vitale medewerkers. “Ons succes is overdraagbaar op andere zorgorga­nisaties.”

Karlijn Hillen Hoofd Onderzoek en Samenwerking, Stichting IZZ [email protected]

Colofon Inzicht verschijnt driemaal per jaar voor relaties van Stichting IZZ. Redactie Ed Coumans, Karlijn Hillen, Remco Koenders, Wies ­Peters, Dirk van Sambeeck, Bastiaan Schoel, Esther Schoenmakers, Roel Willems Fotografie Guido Benschop, Mark Kuipers, Bart Nijs Fotografie, Jurjen Poeles, Norbert Voskens Concept en realisatie gloedcommunicatie, Nijmegen Grafische vormgeving Wunderbar, Nijmegen Druk Van Eck & Oosterink communicatieregisseurs, Dodewaard

2  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

Stichting IZZ Amersfoortseweg 15h 7313 AB Apeldoorn 055 - 750 65 07 www.stichtingizz.nl © 2014 Stichting IZZ Hoewel de inhoud van dit magazine zorgvuldig is samengesteld, kunnen er geen rechten aan worden ontleend.

6

12

16

8

Verder in dit nummer 4 5 10 11 14 15 16

Stichting IZZ houdt Inspiratiedag Even vragen aan Roland Blom, zorgorganisatie Pluryn Babette Bronkhorst onderzoekt [email protected] Jaarrapport Zorggebruik 2013 Ernst Hoette over duurzame inzetbaarheid Fit aan het werk

Weet je 50%

van het arbeidsgerelateerde verzuim in de zorg wordt veroorzaakt door werkdruk, onregelmatige werktijden, ­agressie, pesten en (seksuele) intimidatie. Bron: Inspectie SZW 2014

Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  3

Actueel

verkiezing 2011 Corine den Hollander Isala Ziekenhuis • Startte nazorgcentrum IntermeZZo

3-7 november: week van de werkstress

2013 Ellen Sijbers Catharina Ziekenhuis • Begon zalfpoli voor kinderen 2012 Mariëlle de Ruijter GGZ Centraal • Richtte poli bijwerkingen op

Bijzondere mensen, bijzondere zorginitiatieven De zorg is een innovatieve en creatieve sector. Dat laat Stichting IZZ zien met de Mooi Mens Verkiezing die dit jaar voor de achtste keer wordt gehouden. Een Mooi Mens doet met een bijzonder zorginitiatief iets extra’s voor patiënten, cliënten, collega’s, de organi­ satie of het vak. Stichting IZZ

wil haar waardering uitspreken voor deze initiatieven en ze inzetten om de zorg te ­ver­beteren. Benieuwd naar deze initiatieven? Kijk op www.stichtingizz.nl. Hier kunt u ook uw stem uitbrengen op een van de geno­mineerden. Dit kan vanaf 16 oktober tot 7 november.

Ruim een op de acht werk­ nemers heeft last van burnoutklachten. Hoge werkdruk wordt door werknemers en werkgevers het meest genoemd als achterliggende oorzaak van arbeidsrelevant ziekteverzuim. Daarom riep minister Asscher begin dit jaar alle betrokkenen op de hoge werkdruk aan te pakken. Hij zei hierover: “Ik zie de aanpak van psychosociale arbeidsbelasting als een van de grote uitdagingen waar we de komende jaren voor staan. Om te voorkomen dat mensen ziek worden van de werkdruk. En om te zorgen dat mensen gezond en met plezier door kunnen blijven werken.” Op inititatief van Asscher is de communicatiecampagne ‘Check je Werkstress’ gelanceerd en is de eerste week van november uitgeroepen tot ‘week van de werkstress’.

Stichting IZZ organiseert Inspiratiedag voor de Zorg Deze inspiratiedag organiseert Stichting IZZ voor alle zorg­ medewerkers die lid zijn van Stichting IZZ. Het programma laat bezoekers (gratis!) kennis­ maken met de nieuwste ont­ wikkelingen in de zorg. Ook kunnen ze inspiratie opdoen bij collega’s, gratis workshops volgen, maar ook lekker ont­ spannen. De huidige veran­ deringen in de zorg vragen

4  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

immers veel van de zorgmede­ werkers. De dag start dan ook met de ‘Ja-maar Omdenkshow’, waarin medewerkers de mid­ delen krijgen om anders met veranderingen om te gaan. De dag sluit met de spannende finale van de Mooi Mens ­Ver­kiezing. Anita Witzier maakt ook dit jaar weer de uitslag bekend.

Zaterdag 8 ­­no­vember, van 09.30 tot 16.30 uur, in Studio 21 te Hilversum. Toegang is gratis. Aanmelden kan via www.stichtingizz.nl. Hier vindt u ook meer informatie.

Even vragen aan … Roland Blom Er verandert veel voor zorgorganisatie Pluryn, vooral door de decentralisatie. Sleutelwoord is bewustwording. Hr-manager Roland Blom: “Kwaliteit van zorg betekent kwaliteit van medewerkers. Daar zetten we vol op in.”

Wat is er aan de hand?

Innoveren met Zorg Zorgmedewerkers hebben continu te maken met nieuwe producten, werkwijzen en protocollen. Denk aan een hulpmiddel om een obese cliënt aan te kleden, een verbeterde methode om een lastige transfer uit te voeren, een protocol om agressie­dreiging in kaart te brengen. De elfde editie van de populaire Gezond & Zeker Kennisdagen voor ergocoaches, veiligheidscoaches, arbo­coördinatoren en P&O’ers staat in het teken van innovatie. Tijdens vijftig verschillende workshops komt vermindering van fysieke belasting en het voorkomen van agressie op de werkvloer op de eerste plaats. Maar bij deze kennisdagen is dat dit keer wel een gedeelde eerste plaats, want van­ zelfsprekend mogen innovaties die het werk minder belastend maken, niet ten koste van de kwaliteit van zorg gaan. Betrokken bij de preventie van fysieke belasting of van agressie op de werkvloer? Kom leren innoveren met zorg tijdens de Gezond & Zeker Kennisdagen, 27 en 28 oktober 2014 in Nieuwegein. Meer info www.gezondenzeker.nl.

“Pluryn is actief binnen de gehandicaptenzorg, jeugdzorg en ggz. Daardoor hebben we te maken met verschillende zeer ingrijpende transities, waarop zowel wij als onze werknemers zich gedegen moeten voorbereiden. Hoe we dat samen zo goed mogelijk kunnen doen, daarover gaan wij in gesprek.”

Wat is de insteek van die gesprekken? “Wij geven duidelijkheid over het toekomstige profiel van medewerkers en wat dat betekent voor iedereen die hier werkt. Het zijn open en eerlijke gesprekken waarin bewustwording centraal staat. Bewustwording dat je com­ petenties aan moeten blijven sluiten bij de veranderende zorgvraag. Dat medewerkers zich ook zelf moeten voor­ bereiden op de ontwikkelingen.”

Hoe bereiden jullie medewerkers voor? “Pluryn gelooft in een sectoroverstijgende, regionale arbeidsmarkt en helpt medewerkers op die arbeids­ markt aan de slag te blijven. Of dat nu bij ons is of ergens anders. Tijden veranderen, baangarantie kunnen we niet meer geven, wel werkgarantie. Daarin is onze rol facili­ terend. Wij bieden bijvoorbeeld een workshop ‘Stuur in handen van je eigen ontwikkeling’. Ook staan we klaar als gesprekspartner. En we zetten ons netwerk in voor medewerkers die ook verder dan Pluryn willen kijken. Zo voorkomen we dat mensen werkloos raken. Tegelijker­ tijd zorgen we er voor dat wanneer de vraag naar arbeids­ krachten toeneemt, we weer een beroep op hen kunnen doen. Het zou doodzonde zijn voor de zorg als we al die capabele mensen verliezen.”

Lees op pagina 16 het verhaal van Maarten Hendriks, die door Pluryn werd geholpen bij het ontwikkelen van zijn eigen bedrijf. Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  5

Zorgsuccessen

Door andermans ogen Kun je zorg verlenen, waarbij de zorgmedewerker de handen vrij heeft, betrokkenen kunnen meekijken zonder aanwezig te zijn én de zorg voor de patiënt makkelijker wordt? Dat kan, ontdekten thuiszorg­ organisatie Careaz en Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) in Winterswijk. Een experiment met Google Glass in de wondzorg leidde tot inzichten, besparingen én werkplezier. Innovatiemanager Hans Hoonakker van Careaz gelooft in de kracht van mobiele techniek in de zorg. Toen hij de kans kreeg een Google Glass te lenen, zette hij direct een experiment­ je op. “Technisch is het allemaal niet zo ingewikkeld. Je zet de bril op en met de ingebouwde camera en spraak­ verbinding leg je contact met anderen. Ik was vooral benieuwd of zo’n instru­ ment zou werken in de zorgomgeving. En of medewerkers zoiets zouden zien 6  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

zitten. Dan is het fijn dat ook het SKB zonder lang nadenken direct wilde meedoen.” Senior verpleegkundige Ellen Wolterink van het Mobiel Ver­ pleegkundig Team van Careaz was meteen enthousiast. “Dit was een buitenkans om te laten zien dat de thuiszorg met de tijd meegaat. En bij­ zonder ook: de Google Glass was nog nooit op deze manier ingezet. Ik zag het wel zitten.” Dat gold ook voor Wendy Roelofsen, wondzorgcoördi­ nator van het SKB, die samen met Ellen deel uitmaakt van de netwerk­ groep Wondzorg. “We zijn bij wond­ zorg sowieso al met digitalisering be­ zig, onder meer met teledermatologie en een wondzorg-app. Dit project was een mooie aanvulling daarop. De bril brengt je dicht bij elkaar, je kunt ad­ vies geven, meekijken, luisteren.” Minder belasting voor patiënt Het werken met de bril had Ellen zo onder de knie. “Met je vinger scroll

Google Glass is zorgsucces De toepassing van Google Glass in de thuiszorg is een van de zorgsuccessen van Stichting IZZ. Zorgsuccessen zijn initiatieven die de stichting graag wil delen met de zorgsector, omdat zij de kwaliteit van zorg verbeteren of bijdragen aan de duurzame inzet­ baarheid van medewerkers. Op www.zorgsuccessen.nl vindt u nog veel meer goede ideeën, waarmee u als organisatie uw voordeel kunt doen. Bijvoorbeeld de zelfsturende teams van Amstelring Thuiszorg die ervoor zorgen dat de relatie tussen cliënt en professional weer centraal staat. Of de Verpleegkundige Ont­ wikkeldagen bij Gelre Ziekenhuizen die medewerkers kunnen volgen voor meer na- en bijscholing.

Terwijl Ellen Wolterink (Careaz) de wond van een patiënt verzorgt, kijkt Wendy Roelofsen (SKB) mee via de Google Glass

je langs de pootjes naar verschillende functies. De bril reageert ook op gesproken commando’s. Zo kun je filmen, foto’s maken en overleggen, terwijl je gewoon je handen vrijhoudt om de zorg te verlenen.” Wendy zag vanaf haar werkplek daardoor precies

“De Google Glass was nog nooit op deze manier ingezet” wat Ellen ook zag. “Het is even wen­ nen dat je de situatie door andermans ogen bekijkt. Maar tegelijkertijd levert het zoveel voordeel op doordat je de patiënt in zijn thuissituatie ziet. Het kan voor de zorg uitmaken of iemand bijvoorbeeld een hoog of een laag bed heeft. Daar kun je dan op inspelen.” Ook voor de patiënt heeft het werken met de Google Glass voordelen. Ellen:

“We leveren kwalitatief dezelfde zorg, maar dan deels op afstand. Voor de patiënt kan het belastend zijn als er vier personen rond zijn bed staan om mee te kijken. Met de bril hoeft dat niet meer.” Bovendien hoeven ze min­ der vaak naar de poli, vult Wendy aan. “Het polibezoek van patiënten die minder mobiel zijn of langdurig zorg nodig hebben, kunnen we soms tot de helft terugbrengen. De zorg wordt minder belastend en levert bovendien een flinke besparing op.” De komende tijd wordt daarom het aantal patiën­ ten dat systematisch wondzorg krijgt via de Google Glass, uitgebreid. Werkplezier Bijkomend effect van het gebruik van de Google Glass is volgens Hans dat het anderen inspireert. “Zodra ze weten hoe het werkt, zie je dat profes­ sionals heel veel nieuwe toepassingen vinden.” Ook Wendy zag direct tal van mogelijkheden met de bril.

“Het ziekenhuis kan zo heel gemak­ kelijk instructies of lessen geven. Zo houd je op een innovatieve en ge­ makkelijke manier de deskundigheid op hoog niveau. En denk ook eens aan een overdracht van werk: die hoeft dan niet meer via papier, maar je kunt het gewoon laten zien.” Ellen sluit zich daarbij aan. “Het vergroot onze kennis en werkplezier. Het is toch mooi als je mag werken met de nieuwste snufjes? Samen staan we zo nog beter voor de zorg aan onze patiënten.”

Voor meer informatie over dit zorgsucces kunt u contact opnemen met: Naam instelling: Careaz Contactpersoon: Hans Hoonakker Functie: Innovatiemanager E-mail: [email protected]

Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  7

Weg m

Prof. dr. Jo Caris is bijzonder hoogleraar Organisatieontwikkeling in de zorg aan de Universiteit van Tilburg. Van huis uit is Caris organisatiepsycholoog, gespecialiseerd in organisatieontwikkeling en leiderschap. Hij bekleedde gedurende dertig jaar eind­ verantwoordelijke functies bij verschillende zorgorganisaties in onder meer jeugd-, thuisen verpleeghuiszorg. Caris is decaan van de Academie van het Amphia Ziekenhuis en tevens voorzitter van Alzheimer Nederland regio Den Bosch. Sinds een aantal jaar is Caris verbonden aan de Tias Business School van de Universiteit van Tilburg. Hier doet hij onderzoek en verzorgt hij colleges voor de masteropleidingen in de gezondheidszorg. Ook geeft hij in-companytrainingen.

8  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

‘De zorg is te duur’. ‘In ziekenhuizen werken veel te veel managers’. ‘De marktwerking is mislukt’. Het denken over de Nederlandse gezondheidszorg wordt gekenmerkt door dit soort oneliners. Beweringen die volgens hoogleraar Jo Caris nergens op gebaseerd zijn. Hij laat zich in zijn onderzoek naar de bestuurbaarheid en beheersbaarheid van de zorg dan ook liever leiden door grondige analyses.

met de oneliners Feit: de gezondheidszorg in Nederland behoort tot de beste ter wereld. En: per Nederlander wordt jaarlijks ruim € 5.500 besteed aan zorg, een hoog bedrag. De conclusie dat voor goede zorg betaald moet worden, ligt voor de hand. Daarmee is niet gezegd dat de zorg niet efficiënter en goedkoper kan, stelt Jo Caris, bijzonder hoogleraar Orga­ni­ satie­ontwikkeling in de zorg. “En een aanzienlijk deel van die besparing schuilt in het anders orga­niseren van de zorg. Maar anders organiseren is méér dan het snijden in managementlagen, het lukraak beperken van budgetten of het terug­ draaien van de marktwerking. Dergelijke oplos­ singen doen het goed in politieke en maatschap­ pelijke discussies, maar ze zijn nergens op gebaseerd. Hoezo zijn er te veel managers? Hoe­ veel zijn het er dan? Hoeveel heb je er nodig? Waarom zoveel en niet een paar meer of minder? Welke taken kunnen zij laten liggen? Dat soort informatie is er helemaal niet. En hoezo is de marktwerking mislukt? We zijn pas net begonnen. Van echte marktwerking, waarbij klanten een afweging maken tussen kwaliteit en kosten, is nog helemaal geen sprake.” Steeds complexer De zorg is de laatste jaren wezenlijk veranderd. En dus moeten we op een andere manier kijken naar organisatie, structuur en leiding in de sector, stelt Caris. “Door de invoering van marktwerking, maar ook door principes als solidariteit, toegan­ kelijkheid en recht op zorg en door de druk op de kosten wordt de gezondheidszorg steeds com­ plexer. En de sector is in de kern al complex, vanwege de enorme diversiteit. De zorg, dat is de huisarts, de fysiotherapeut en de activiteiten­ begeleider, maar ook de mantelzorger en de cosmetisch chirurg. De zorg is allang geen afge­

bakend terrein meer. Bij het anders organiseren van de zorg moeten we eerst kijken per deelsector en vervolgens naar de samenhang met en de effec­ ten op andere terreinen. Wat wel werkt en wat niet en waarom dat zo zou kunnen zijn. Hoe we be­ paalde ontwikkelingen kunnen ombuigen. Op ba­ sis van een grondige analyse kunnen we gefun­ deerde uitspraken doen over onder meer kwaliteit en kostenbeheersing. Vasthouden aan verouderde aannames en achterhaalde sentimenten werkt al­ leen maar belemmerend.” Ook zorgorganisaties worden steeds complexer. Specialisatie en functiedifferentiatie, verschuiving in (financiële) verantwoordelijkheden en steeds hogere eisen aan kwaliteit, transparantie en kos­ tenbeheersing. Deze interne ontwikkelingen leg­ gen veel nadruk op thema’s als samenwerking en afstemming. Samenwerking met ketenpartners én binnen zorgorganisaties. Afstemming tussen de verschillende onderdelen én tussen de verschillen­ de belangen van cliënten, zorgmedewerkers en samenleving. Caris: “Vroeger hoefden bestuurders en beleidsmakers alleen te kijken naar de eigen kaders, structuren en processen. Zolang zij volde­ den aan de zelf vastgestelde kwaliteitsmaatstaven binnen de eigen financiële kaders was continuïteit verzekerd. Anno 2014 draait alles om kosten, om de positie van een zorgorganisatie ten opzichte van andere. Naar de opbrengsten van de zorg wordt helemaal niet gekeken. Goede samenwer­ king en afstemming dragen bij aan een betere bestuurbaarheid van de organisatie en aan een hogere kwaliteit van de zorg. Typische manage­ menttaken. Dus hoezo minder managers?” Complexiteit hanteerbaar maken Beleidsmakers en zorgorganisaties kunnen het kubusmodel gebruiken om de complexiteit han­ Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  9

>

teerbaar te maken. Hoogleraar Economische Psychologie Theo Poiesz en Jo Caris hebben dat model samen ontwikkeld. Kenmerkend voor het kubusmodel is dat elk vraagstuk wordt terugge­ bracht tot de kern en vervolgens geanalyseerd op de drie belangrijkste dimensies. Zo kan de zorg worden ingedeeld naar cure, care, preventie en welzijn. Caris: “Je kunt ook kijken naar de nood­ zakelijkheid van de gevraagde zorg, naar de (financiële) redzaamheid van de cliënt en het functioneringsniveau: gaat het om overleven, om vermindering van klachten of om randvoor­ waarden als vervoer? Dat soort zaken zijn relevant bij de inzet van marktwerking. Daarnaast is het van belang om te kijken naar de zorg als geheel. Een groter appel op de redzaamheid in de eerste lijn kan de druk op de tweede lijn vergroten. Een drempel in de geestelijke gezondheidszorg kan een verschuiving naar de somatische cure veroor­ zaken. Een lineaire benadering op een deelterrein levert zelden of nooit voordeel op. Veel vaker leidt het naar het verschuiven van zorg, naar oneigen­ lijke en meestal duurdere zorgconsumptie.” Zegeningen tellen “In de gezondheidszorg gaat het over waarden”, vervolgt Caris. “Solidariteit, beschaving en kwali­ teit van leven gaan lastig samen met bezuinigin­ gen. Veel organisaties die kosten willen besparen, zetten in op overdracht van verantwoordelijk­ heden en beperking van productieafspraken. Maar dergelijke maatregelen doen geen recht aan cliënten en zorgmedewerkers, dragen niet bij aan meer continuïteit en pakken de perverse prikkels van het systeem niet aan. Beleidsmakers hebben bovendien de neiging problemen aan te pakken waarover weinig eenduidigheid bestaat, doelen niet SMART te formuleren, onbewezen methodes toe te passen en de resultaten niet systematisch te meten. Als artsen ook zo zouden handelen, zou­ den ze voor de tuchtraad belanden.” Essentiële waarden hebben alles te maken met individuele verantwoordelijkheid en de verant­ woordelijkheid als team. Efficiënt organiseren is meestal geregeld in de hiërarchie. “Je ziet dat te­ rug in sturen op productie, in overdreven toezicht op regels, in het financieren van verrichtingen. Het resultaat is een perverse gezondheidszorg die niet beter wordt en vaak duurder.” Volgens Caris wordt het tijd dat we de zegeningen van een goede gezondheidszorg gaan tellen. “De opbrengsten van gezonde mensen voor arbeidsmarkt en econo­ mie. De waarde van het besef dat iedereen indien nodig een beroep kan doen op goede zorg. Laten we nu eindelijk eens sturen op opbrengst in plaats van op tarief of aantal bedden.” 10  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

column Ook patiënt profiteert van lager zorggebruik onder medewerkers In een vorige column heb ik verteld over het belang van laag zorggebruik voor het verzuim onder medewerkers. In het recent verschenen Jaarrapport Zorg­gebruik van Stichting IZZ hebben we naast de relatie met verzuim ook getoetst of er een verband bestaat tussen het zorg­ gebruik van medewerkers en de tevredenheid binnen een ziekenhuis. Hiervoor is gebruik­gemaakt van de openbare gegevens in het Kwaliteits­venster Zieken­ huizen. De resultaten laten zien dat in ziekenhuizen waar medewerkers minder fysiotherapie gebruiken de medewerkerstevredenheid gemiddeld hoger is. Uit de wetenschappelijke literatuur weten we dat in organisa­ ties met minder tevreden mede­werkers, ook de patiën­ ten vaak minder tevreden zijn. Daarom hebben we gekeken naar het verband tussen zorg­gebruik en patiënttevredenheid, zoals die weer­gegeven is in het Kwaliteitsvenster Ziekenhuizen. Uit de analyses blijkt dat als een groot deel van de medewerkers regelmatig naar de fysiotherapeut gaat, het ziekenhuis ook een lager rapportcijfer krijgt van de patiënten. Deze bevin­ dingen wijzen erop dat organisaties die in staat zijn om het fysiotherapiegebruik onder hun medewerkers te verlagen, ook de tevredenheid van hun medewerkers én hun patiënten kunnen verbeteren. Investeren in de vermin­dering van fysieke belasting op de werkvloer komt dus niet alleen de medewerker ten goede, maar ook de kwaliteit van de zorg.

Babette Bronkhorst doet voor Stichting IZZ promotieonderzoek naar zorggebruik onder zorg­ medewerkers. Babette is bestuurs­kundige en verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In deze column informeert ze u over opvallende resultaten en ver­­helderende inzichten.

Michel van den Heuvel, IZZ Accountbeheer

[email protected] In deze rubriek beantwoordt IZZ Zorgverzekeraar uw vragen. Hebt u een vraag, neem dan contact op met de afdeling Accountbeheer, e-mail: [email protected], telefoon: 088 - 131 35 60 (lokaal tarief).

Ik wil voortaan de IZZ-premies via automatische incasso aan IZZ Zorgverzekeraar betalen. Hoe kan ik dat doorgeven? Betaalt u maandelijks de premies aan IZZ Zorgverzekeraar? U kunt dit inderdaad ook automatisch doen? Geef het door aan onze afdeling Accountbeheer. Zij sturen u dan een speciaal formulier SEPA (Single Euro Payments Area), want u moet schriftelijk toestemming geven voor deze automatische incasso. Wanneer u het formulier terug­ stuurt, zorgt IZZ Accountbeheer ervoor dat de wijziging wordt doorgevoerd. Deze regeling geldt ook wanneer u de premies al automatisch betaald, maar uw rekeningnummer wijzigt.

Wat te doen bij een faillissement? Gaat een werkgever failliet, dan moet dat ook bij IZZ Zorgverzekeraar worden gemeld. U geeft dit door via [email protected]. IZZ Zorgverzekeraar wil graag het moment weten waarop u als werkgever stopt met de betaling van de salarissen en dus ook stopt met het afdragen van de IZZ-premies. Vanaf dat moment betaalt het UWV een uitkering. Maar het UWV houdt geen IZZpremies in. Daardoor wordt de premie rechtstreeks bij de verzekerde in rekening gebracht. De verzekerde heeft wel

nog steeds recht op collectiviteitskorting. Dit recht bestaat tot en met twaalf maanden na het faillissement. Na dat jaar wordt de verzekering omgezet in IZZ Individueel. De verzekerde is dan nog steeds goed verzekerd, maar heeft geen recht meer op de collectiviteitskorting. Deze regeling geldt ook voor de meeverzekerde echtgenoot, partner en kind(eren).

Kun je tussentijds overstappen van collectiviteit A naar collectiviteit B? Uw medewerkers mogen in een aantal omstandigheden in hetzelfde kalenderjaar switchen van zorgverzekeraar. ­Bijvoorbeeld bij het veranderen van werkgever. Als een werknemer bij de oude werkgever recht heeft op een ­collectieve zorgverzekering en de nieuwe werkgever biedt ook een collectiviteit aan, dan mag tussentijds worden overgestapt. Dit kan de verzekerde werknemer heel een­ voudig zelf regelen via Mijn IZZ. De overstap moet binnen een maand na de datum van indiensttreding bij de nieuwe werkgever worden geregeld.

IZZ Zorgverzekeraar Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  11

Dominique Vijverberg, Algemeen directeur Stichting IZZ

ontmoet …

… Theo de Buck Theo de Buck is hoofd hrm bij ZorgSaam ­Zeeuws-Vlaanderen, een middelgrote zorgorganisatie in Terneuzen.

Hoofd hrm Theo de Buck over het voorkomen van fysieke klachten

‘Als je bij ZorgSaam de trap oploopt, weet je hoeveel calorieën je verbrandt’ In het Jaarrapport Zorggebruik analyseert Stichting IZZ het gebruik van fysiotherapie en psychische zorg in de zorgsector. Dat loopt per organisatie sterk uiteen. Zo gebruiken mede­ werkers bij ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen beduidend minder fysio­therapie dan hun collega’s elders*. Dominique Vijverberg: “Ieder jaar ­ estudeert Stichting IZZ het zorgge­ b bruik van 210.000 zorgmedewerkers met een IZZ Zorgverzekering. Dat brengt interessante overeenkomsten én verschillen aan het licht. Zo gebrui­ ken zorgmedewerkers van ZorgSaam beduidend minder fysiotherapie dan

* Gebaseerd op gegevens van medewerkers met een IZZ Zorgverzekering.

12  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

medewerkers van andere zorgorgani­ saties in Nederland. Verrast je dat?” Theo de Buck: “Ook op het gebied van

bijvoorbeeld verzuim of medewerkers­ tevredenheid scoren wij doorgaans goed. Dat komt doordat er in onze organisatie veel aandacht is voor de vitaliteit van medewerkers. Het is een belangrijk onderdeel van het ­jaargesprek, op de werkvloer zijn

voorzieningen getroffen om over­ belasting te voorkomen en er is een bedrijfsfysiotherapeut waar ­ieder­een gratis gebruik van kan ­maken. We hadden er dus ­zeker ­stiekem al op g ­ ehoopt, maar het is fantastisch om met harde cijfers ­bevestigd te krijgen dat je beleid werkt, dat je goed bezig bent.” Vijverberg: “Stichting IZZ doet ook onderzoek naar de beïnvloedbare ­factoren die ten grondslag liggen aan de verschillen in zorggebruik. Denk aan de managementstijl of de aan­wezigheid van een ergocoach. Wat denk jij dat andere organisaties van jullie kunnen leren?”

De Buck: “Natuurlijk zijn het gebruik van fysiotherapie en de vitaliteit van medewerkers deels streekgebonden. Wij hebben hier in Zeeuws-Vlaande­ ren niet de oplossing die voor iedereen geldig is. Ik denk wel dat een deel van onze successen overdraagbaar is. Ook (zorg)organisaties in andere delen van het land kunnen het gebruik van fysiotherapie terugdringen. Investeer in de betrokkenheid van medewerkers bij hun werk en geef hen de verantwoordelijkheid voor hun eigen gezondheid.” Vijverberg: “Hoe vertaalt zich jullie beleid naar de dagelijkse praktijk?” De Buck: “ZorgSaam zet mensen in beweging. Letterlijk en figuurlijk. Daartoe maken we zo concreet mogelijk duidelijk wat een goede gezondheid de medewerker én de organisatie oplevert. Dat zit soms in hele kleine dingen. Op de trappen staat hier bijvoorbeeld het aantal calorieën dat je verbrandt tijdens het traplopen. Maar leidinggevenden gaan ook heel bewust de dialoog over gezondheid aan met medewerkers. Zelfs als dat moeilijke gesprekken zijn

met bijvoorbeeld medewerkers met overgewicht. Je geeft ze zo wel de mogelijkheid problemen te benoemen en actief mee te denken over oplos­singen.We stimuleren hen daarbij persoonlijke doelen te stellen. Dat gaat verder dan de werkvloer. We fietsen met c­ ollega’s en vrienden de Alpe d’Huez op, gaan wandelen in de Duitse b ­ ergen of o ­ rganiseren een kook­wed­stijd. Ikzelf fiets dit jaar met een groep c­ ollega’s van Terneuzen naar Reims. Zo f­ aciliteren wij graag beweging en een gezonde leefstijl. De verantwoordelijkheid ligt echter altijd bij de werknemer zelf: wij regelen het, maar de medewerker moet het zelf doen.”

de organisatie. Dat doen we op ver­ schillende manieren. Je bent nooit te oud om bij te leren of een andere functie aan te nemen. Er zijn altijd mogelijkheden om te groeien in je werk, ook als je 62 bent. Belevings­ gericht werken is ook heel belangrijk. Zo kennen we het project sTimul waarin ervaren collega’s de rol van patiënt innemen en zich laten verzor­ gen door leerlingen. Dat is zeer leer­ zaam en dé manier voor de ervaren rot om zich te verplaatsen in de patiënt en het eigen handelen te evalueren.”

“Ervaren medewerkers spelen regelmatig de rol van patiënt. Dat is zeer leerzaam voor hen”

Vijverberg:

“Bij de analyse van het zorggebruik constateerden onze ­onderzoekers een verband tussen het gebruik van fysiotherapie onder ­medewerkers en de patiënttevreden­ heid zoals die ook zichtbaar is ­gemaakt in het Kwaliteitsvenster van de NVZ Vereniging van ­Ziekenhuizen. Herken jij dat verband?“

De Buck: “Wij zorgen ervoor dat oude­ ren zich betrokken blijven voelen bij

De Buck: “Ja. Vitaliteit, medewerkers­ tevredenheid en patiënttevredenheid zijn volgens mij nauw met elkaar ­verbonden. Investeren in vitale ­medewerkers beïnvloedt automatisch de patiënttevredenheid. Dat maakt het extra lonend om te investeren in gezonde werknemers. Niet alleen voor Zorg­Saam, maar ook voor alle zorgor­ ganisaties in Nederland.”

“Vooral de wat oudere ­medewerkers van ZorgSaam gebrui­ ken in vergelijking met andere zorg­ organisaties weinig fysiotherapie. In een tijd waarin de gemiddelde leeftijd van zorgmedewerkers toe­ neemt, is dat buitengewoon interes­ sant. Wat heeft ZorgSaam gedaan om dit te b ­ ereiken?”

Vijverberg:

Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  13

Stichting IZZ analyseert arbeidsrelevant zorggebruik in de zorg

Jaarrapport Zorggebruik 2013 In het Jaarrapport Zorggebruik analyseert Stichting IZZ het zorggebruik van 210.000 zorg­ medewerkers met een IZZ Zorgverzekering. En dat levert verrassende inzichten op. Wist u bijvoorbeeld dat er een nauw verband is tussen het gebruik van fysiotherapie en de medewerkers- en patiënttevredenheid? Wie in de zorg werkt, loopt extra risico op bepaalde gezondheidsproblemen. Het werk vraagt bijvoorbeeld fysiek veel van werknemers. In het Jaarrapport Zorggebruik zoomen we daarom onder andere in op het gebruik van fysiotherapie onder zorgmedewerkers. Het rap­ port maakt inzichtelijk wat de verschillen in zorggebruik zijn en kijkt naar het verband tussen zorggebruik, ziekteverzuim, en medewerkers- en patiënttevredenheid. De analyses zijn uitgevoerd in vier branches: Ziekenhuizen, Verpleeg- en Ver­ zorgingshuizen en Thuiszorg, Geestelijke Gezond­ heidszorg en Gehandicaptenzorg. We zetten de belangrijkste conclusies voor u op een rij.

Zorgorganisaties met het laagste fysiotherapiegebruik De zorgorganisaties met het laagste percentage gebruikers van fysiotherapie per branche in 2013 zijn: Branche

Organisatie

Percentage gebruikers

Ziekenhuizen

ZorgSaam

16,0%

Verpleging Verzorging en Thuiszorg

Zorggroep Pasana

21,7%

Geestelijke gezond­heids­zorg

Eleos

19,0%

Gehandi­captenzorg De Sei­zoenen

14  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

21,0%

Deze conclusies mag u niet missen

1

Bijna 1 op de 3 zorgmedewerkers gebruikte in 2013 fysiotherapie

Dat is in vergelijking met de rest van werkend Nederland ongeveer anderhalf keer zo hoog. Het gemiddeld aantal fysiotherapiebehandelingen per gebruiker in 2013 is zestien. Een stijging van bijna 10% ten opzichte van 2012.

2

Minder fysiotherapie = hogere tevredenheid

Het terugdringen van het gebruik van fysio­ therapie van zorgmedewerkers in ziekenhuizen, levert tevredener medewerkers én patiënten op. Dit blijkt uit een vergelijking van onze gegevens met de gegevens uit het Kwaliteitsvenster van NVZ Vereniging van Ziekenhuizen.

3

Meer fysiotherapie = hoger ziekteverzuim

Zorgorganisaties met een hoog percentage fysiotherapiegebruikers hebben ook een hoog ziekteverzuim. Zo is er bij bovengemiddeld grote zorgorganisaties in de branche Ziekenhuizen en in de Geestelijke Gezondheidszorg een aantoon­ baar verband tussen het percentage gebruikers van fysiotherapie en het ziekteverzuim.

4

Het gebruik van fysiotherapie is niet in alle delen van de zorg gelijk

Ziekenhuizen tellen met 26,6% het laagste aantal fysiotherapiegebruikers. In de VVT is dat het hoogst van alle sectoren namelijk 32,5%. Ook binnen een-en-dezelfde sector zijn er grote verschillen. Zo lopen de kosten voor fysiotherapie per 1.000 medewerkers in de Gehandicaptenzorg uiteen van € 48.000 bij een laag fysiotherapie­ gebruik tot € 328.000 bij een hoog gebruik. Wilt u het meer weten over het Jaarrapport Zorg­ gebruik 2013? Ga dan naar www.stichtingizz.nl. Hier kunt u de managementsamenvatting down­ loaden of het gehele rapport aanvragen.

Duurzaam vitaal en duurzaam verzekerd De pedagoog Ernst Hoette rolde bij toeval in de zorg. Zijn achtergrond leende zich niet direct voor een baan aan het bed, maar wel voor beleids- en bestuursfuncties rondom het primaire zorgproces. Als bestuurslid van Stichting IZZ komt hij op voor de mentale en fysieke vitaliteit van zorgmedewerkers. “Ik ben er altijd op gericht om op duurzame wijze zo veel mogelijk juiste randvoorwaarden te creëren voor een hoogwaardig zorgproces. Dat is mijn drijfveer. Want voor mensen is goede zorg heel belangrijk. Als je wat mankeert of onder de leden hebt, kan dat het wezen van je bestaan raken. Daardoor ligt de zorg ook altijd onder een vergroot­ glas. Hoe kunnen we het nog beter organiseren? Hoe halen we nog meer uit elke euro? We mogen daarbij de mooie kanten van de zorg zeker niet uit het oog verliezen. Ik kan me dan ook storen aan onterechte negatieve geluiden. Dan denk ik aan die vijfduizend professionals die hier in ons ziekenhuis elke dag weer keihard werken en bevlogen aan de slag zijn voor hun patiënten.”

Ernst Hoette (61) heeft al een hele carrière in de zorg achter zich. De laat­ ste twintig jaar werkte hij vooral in managementfuncties. Hij was onder meer divisiemanager bij UMC Utrecht, bestuursvoorzitter bij GGz Breburg en is sinds vijf jaar lid van de raad van bestuur van het Amphia Ziekenhuis. Vanaf maart maakt hij namens de NVZ Vereniging van Ziekenhuizen ook deel uit van het bestuur van Stichting IZZ. Hij maakt zich hard voor ‘duurzame inzet­ baarheid van zorgmedewerkers’.

Vitaliteit waarborgen “De ontwikkelingen in de zorgsector gaan razendsnel. Dit vraagt van medewerkers mentale en fysieke wendbaar­ heid. Hoe zorg je ervoor dat je goede zorg blijft verlenen als de druk op arbeidsproductiviteit toeneemt? Hoe speel je in op de veranderende rol van patiënt en zorgaanbieder die steeds meer samen besluiten hoe een behandeling eruit moet zien? En hoe ga je om met een nieuwe generatie zorgconsumenten voor wie screen to screen-contacten net zo gewoon zijn als face to face? Dat heeft allemaal enorme impact op de wijze waarop wij in de toekomst zorg gaan verlenen en hoe zorgmedewerkers werken.” “Ik vind het belangrijk dat Stichting IZZ het fysiek en mentaal vitaal houden van zorgmedewerkers op langere termijn borgt. De duurzame inzetbaarheid dus. Bij Stichting IZZ is daar veel aandacht voor. Het is bij­ voorbeeld terug te zien in de IZZ Zorgverzekering, die speciaal is geënt op werken in de zorg. Het is onze taak om zorg­medewerkers de beste en meest aantrekkelijke zorg­verzekering te blijven bieden.”

Oktober 2014, Inzicht, Stichting IZZ  15

Fit aan het werk

Maarten Hendriks, Leven in Beweging

“Ik ben niet meer in dienst van Pluryn, maar blijf nauw betrokken bij de organisatie” Maarten Hendriks werkte acht jaar bij zorgorganisatie Pluryn. Als bewegings­ agoog zette hij zich dagelijks in voor kinderen met een complexe gedrags­ problematiek. Toen onlangs de mede­ werkersprofielen op zijn afdeling werden aangepast, ging Hendriks het gesprek aan met zijn werkgever. En met succes. Mede dankzij Pluryn is hij nu drukker dan ooit met zijn eigen bedrijf in vitaliteitscoaching: Leven in Beweging.

16  Stichting IZZ, Inzicht, Oktober 2014

“Er verandert op dit moment heel veel voor mensen die in de zorg werken. Natuurlijk zorgt dat voor onzekerheid. Maar als je lef hebt, biedt het ook kan­ sen. Samen met mijn werkgever heb ik met een frisse blik naar mijn kwa­ liteiten en mogelijkheden gekeken. De organisatie gaf me echt de ruimte om te onderzoeken wat bij mij past. En om mijn plannen voor een eigen bedrijf uit te werken. Die ideeën kon ik ook een paar keer binnen de organi­

satie presenteren. Dit heeft me enorm geholpen. Nu zijn we zelfs samen een proefproject gestart op het gebied van vitaliteitscoaching. Daar profiteren we beide van. Pluryn is voor mij een mooie klant en omdat ik de organisatie goed ken, kan ik haar uitstekend helpen. Ik ben er dan wel niet meer in dienst, maar ik blijf op deze manier toch nauw betrokken bij Pluryn.” Zie ook pagina 5 ‘Even vragen aan …’