Inventarisatie van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening aan de medische faculteiten in Nederland

Inventarisatie van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening aan de medische faculteiten in Nederland

BSc. K.D. Hekkert Stage Maatschappelijk Profiel, Biomedische Wetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen

K.D. Hekkert

Inventarisatie van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening

Titel: Inventarisatie van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening aan de medische faculteiten in Nederland Stage Maatschappelijk Profiel, Biomedische Wetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen Auteur: BSc. K.D. Hekkert Studentnummer: 0132942 Afdeling Heelkunde, Sectie Traumatologie UMC St Radboud, Nijmegen Begeleiders: Drs. E.C.T.H. Tan, Dr. J. Biert, chirurgen-traumatologen Periode: februari - juli 2006

1

K.D. Hekkert


Inhoudsopgave Pagina nummer Voorwoord

3

Samenvatting

4

Abstract

5

Afkortingen

6

Inleiding

7

Vraagstelling

13

Materiaal en methoden

14

Resultaten EHBO onderwijsverantwoordelijken Studenten Geneeskunde Opleidingsdirecteuren Geneeskunde

17 53 86

Conclusie

88

Aanbevelingen

92

Discussie

101

Dankwoord

107

Referenties

108

Bijlagen 1. Interview EHBO onderwijsverantwoordelijken 2. Enquête studenten Geneeskunde 3. Vragenlijst opleidingsdirecteuren Geneeskunde

112 118 126

2

K.D. Hekkert


Voorwoord Voor u ligt het verslag van mijn stage wat ik heb uitgevoerd in het kader van het Maatschappelijk Profiel voor mijn studie Biomedische Wetenschappen. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk mensen eerste hulp kunnen verlenen. Vooral van artsen, maar ook van studenten Geneeskunde wordt verwacht dat zij weten hoe ze in een acute situatie adequaat hulp moeten verlenen. Gedegen onderwijs wat betreft elementaire hulpverlening in de opleiding Geneeskunde is daarom uitermate belangrijk.

3

K.D. Hekkert


Samenvatting Doelstelling Het doel van dit onderzoek was een inventarisatie maken van het EHBO onderwijs aan de medische faculteiten in Nederland en bepalen of de inhoud hiervan voldoet aan de richtlijnen die gesteld zijn in het Raamplan van de artsopleiding. Een tweede doelstelling was het uitvoeren van een landelijke inventarisatie naar de mening van de studenten hierover en bepalen wat het niveau is waarop zij eerste hulpvaardigheden bezitten. Methode De EHBO onderwijsverantwoordelijken van alle medische faculteiten in Nederland werden geïnterviewd over praktische vormgeving, inhoud en mening over het EHBO onderwijs. De inhoud werd verdeeld in vaardigheden en ziektebeelden conform het Raamplan. Studenten Geneeskunde in Nederland werden geënquêteerd middels een online enquête. Hierin werd gevraagd naar tevredenheid over het EHBO onderwijs en niveau waarop men verschillende eerste hulpvaardigheden beheerst. Resultaten Zeven van de acht universiteiten besteden aandacht in het curriculum aan EHBO onderwijs. De onderwijsverantwoordelijken gaven aan tevreden te zijn over het onderwijs en noemden geen grote belemmeringen voor de uitvoering. Gemiddeld werd echter voor slechts 69% van de vaardigheden het niveau van het Raamplan gehaald, en voor 38% van de ziektebeelden. Voor de vaardigheden haalde het VUmc het hoogste percentage, voor de ziektebeelden het Erasmus MC. Gemiddeld haalde 65% van de studenten het niveau van het Raamplan wat betreft de vaardigheden, en 33% wat betreft de ziektebeelden. Studenten van het Erasmus MC haalden het hoogste gemiddelde niveau voor de vaardigheden, studenten van het UMCN voor de ziektebeelden. Gemiddeld gaf 51% van de studenten aan tevreden te zijn over het EHBO onderwijs. Het minst tevreden is men over de hoeveelheid onderwijs. Over het algemeen waren UMCN studenten het meest tevreden. Conclusie Het onderwijs in de artsopleiding in Nederland en het niveau van de studenten voldoet onvoldoende aan de richtlijnen zoals gesteld in het Raamplan. Slechts de helft van de studenten is tevreden over het onderwijs in eerste hulp. Het belangrijkste verbeterpunt wat werd aangedragen is het invoeren van jaarlijkse herhalingslessen.

4

K.D. Hekkert


Abstract

Objective The objective of this study was the investigation of the current medical education in first aid at the different medical universities in the Netherlands. Determine whether the contents meet the Dutch guidelines for medical education stated in the ‘Raamplan’. Investigation of the opinion of the medical student concerning the education and determine their level of first aid.

Methods The persons responsible for education in first aid of all medical universities in the Netherlands were interviewed about practical design, contents and opinion of education in first aid. The contents were divided into skills and syndromes in accordance with the ‘Raamplan’. Medical students were questioned by means of an online survey, which concerned the student’s satisfaction about the education and their level of first aid.

Results Seven out of the eight universities teach in first aid during the curriculum. The persons responsible for education were satisfied concerning the education in first aid and did not mention any large impediments for the implementation. However, on average 69% of the skills obtained the level of the ‘Raamplan’, and 38% of the syndromes. The VUmc obtained the highest percentage for the skills, the Erasmus MC for the syndromes. On average 65% of the students obtained the level of the ‘Raamplan’ concerning the skills in first aid, and 33% concerning the syndromes. Students of the Erasmus MC obtained the highest average level for the first aid skills, students of the UMCN for the syndromes. On average 51% of the students were satisfied about education in first aid. The least satisfaction is concerning the quantity of education. Generally UMCN students were most satisfied.

Conclusion The level of medical education in the Netherlands and the level of the students is insufficient compared to the guidelines stated in the ‘Raamplan’. Only half of the students is satisfied concerning the education in first aid at their faculty. Availability of yearly recertification lessons is the most important item mentioned for improvement.

5

K.D. Hekkert


Afkortingen

Overzicht van de afkortingen gebruikt in dit verslag, op alfabetische volgorde:

ACLS

Advanced Cardiac Life Support

AMC

Academisch Medisch Centrum (Amsterdam)

A.E.D.

Automatische Externe Defibrillator

ATLS

Advanced Trauma Life Support

BaMa

Bachelor Master structuur

BLS

Basic Life Support

COO

Computer Ondersteunend Onderwijs

CPR

Cardiopulmonale Resuscitatie

DPS

Dynamische Patiënten Simulatie

ECTS

European Credit Transfer System: studiepunten

EHBO

Eerste Hulp Bij Ongelukken

Erasmus MC

Erasmus Medisch Centrum

GNK

Geneeskunde

LUMC

Leids Universitair Medisch Centrum

MFV

Medische Faculteitsvereniging

NRR

Nederlandse Reanimatieraad

PLO (MT)

Praktisch Lijnonderwijs (Medisch-Technische Vaardigheden)

PVO

Professioneel Vaardigheidsonderwijs

SBU

studiebelastingsuren

UM

Universiteit Maastricht

UMCG

Universitair Medisch Centrum Groningen

UMCN

Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen

UMCU

Universitair Medisch Centrum Utrecht

VUmc

Vrije Universiteit Medisch Centrum, Amsterdam

6

K.D. Hekkert


Inleiding

Maatschappelijk belang Jaarlijks lopen 2,4 miljoen mensen door een ongeval letsel op waarvoor ze medisch worden behandeld. Ongeveer de helft van deze medisch behandelde ongevallen betreft privé-ongevallen, iets minder dan eenderde heeft betrekking op sportletsel. Verkeers- en arbeidsongevallen hebben beide een aandeel van iets meer dan 10%. Kinderen tot 14 jaar en personen van 65 jaar en ouder lopen de grootste kans op letsel bij een ongeval in de privé sfeer. Jongeren tot 19 jaar en van 25 tot en met 34 jaar vormen de grootste risicogroep bij sportletsels. Bij verkeer en arbeid zijn dit jongeren van 15 tot en met 24 jaar. Van alle slachtoffers van medisch behandeld letsel is bijna de helft jonger dan 25 jaar. Driekwart van alle medisch behandelde letsels ontstaat aan de ledematen, een vijfde deel aan het hoofd. De belangrijkste verwondingen zijn kneuzingen en bloeduitstortingen, verstuikingen en verrekkingen (beide vooral aan de benen) en open wonden (vooral aan het hoofd en de ledematen).1 Veel van deze verwondingen worden behandeld door niet professionele hulpverleners. Iedereen loopt kans getuige te zijn van een min of meer ernstig ongeval; het is hierbij een morele verplichting om te helpen.2 Daarom is het voor iedereen belangrijk te beschikken over basale eerste hulpvaardigheden. Vooral van studenten Geneeskunde wordt vaak door omstanders verwacht dat ze weten hoe ze in een dergelijke situatie moeten handelen.

Basic Life Support (BLS) Basic Life Support betreft de eerste hulpverlening buiten het ziekenhuis, bijvoorbeeld op straat, in een thuis- of werksituatie. Dit impliceert dat er geen hulpmiddelen worden gebruikt (met uitzondering van een mondmasker). Het omvat luchtwegmanagement en het ondersteunen van ademhaling, circulatie en stoornissen in het bewustzijn. Daarbij gaat het vooral om mond-op-mondbeademing en hartmassage, gecombineerd is dit de cardiopulmonale reanimatie. Het doel van BLS is het behouden van een adequate ventilatie en circulatie totdat hulpmiddelen voorhanden zijn om de oorzaak van de adem- en/of hartstilstand aan te pakken.3

Eerste hulpverlening volgens Oranje Kruis Boekje In het Oranje Kruis Boekje wordt naast de stoornissen in vitale functies ook aandacht besteed aan andere onderwerpen van elementaire eerste hulpverlening.4 Behandeld worden:

Vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp

Vitale functies

Afsluiting van de luchtweg

7

K.D. Hekkert


Stoornissen in het bewustzijn, de ademhaling en de circulatie

Plaatselijk letsel

Warmteletsels en koudeletsels

Vergiftigingen

Elektriciteitsletsels

Verband- en hulpmiddelen

Medische curriculum Onderwijs in eerste hulpverlening is een essentieel onderdeel van het medische curriculum. Van toekomstige artsen wordt verwacht dat zij de elementaire eerste hulpverlening beheersen. Het onderwijs aan de verschillende medische faculteiten is Nederland is ingericht volgens de richtlijnen van het Raamplan voor de artsopleiding. In het Raamplan worden de eindtermen besproken waaraan de basisarts moet voldoen. Met betrekking tot het onderwerp acute hulpverlening wordt in het Raamplan 19945 gesteld dat de arts in staat is te kunnen handelen op ten minste eerste hulpniveau, zoals omschreven in het Oranje Kruis Boekje.4 In de herziene versie, ‘Raamplan 2001, de bijgestelde eindtermen van de artsopleiding’6 wordt gesteld dat de arts in staat is basale eerste hulp te verlenen zoals omschreven in de Advanced Trauma Life Support (ATLS). Belangrijk is om te inventariseren of de faculteiten voldoen aan deze standaard. Ook internationaal gezien is het van belang om het onderwijs continu te optimaliseren. Een overzicht van de kwaliteit van het onderwijs geeft goed zicht op punten waar verbeterd zou kunnen worden of waar een faculteit juist een voorbeeld kan zijn voor de anderen.

Literatuur Uit voornamelijk buitenlandse literatuur blijkt dat het onderwijs in eerste hulpverlening vaak te wensen overlaat. Als het al een onderdeel is van het curriculum, dan is dit vaak erg beperkt en weinig gestructureerd. Daarnaast blijkt dat de eerste hulpvaardigheden van zowel medische studenten als medische beroepsgroepen vaak niet adequaat is. In de literatuur is een onderverdeling te maken in onderzoeken die de vaardigheden van medische studenten en/of beroepsgroepen in kaart brengen en onderzoeken die een inventarisatie maken van het BLS onderwijs in het curriculum.

Vaardigheden van medische studenten/beroepsgroepen Uit meerdere onderzoeken blijkt dat de eerste hulp- en reanimatievaardigheden van medische studenten en medische beroepsgroepen als artsen en verpleegkundigen niet voldoet. Lowenstein heeft als eerste in 1981 een onderzoek gedaan naar de competentie van huisartsen in de USA om adequaat te handelen bij een gehele hartstilstand. De meeste huisartsen blijken BLS en ACLS (Advanced Cardiac Life Support)

8

K.D. Hekkert


niet te beheersen volgens de standaarden van de American Heart Association.7,8 Naar aanleiding van dit onderzoek werd in de UK het vermogen van huisartsen om cardiorespiratoire inadequaatheid te behandelen, bepaald met behulp van een vragenlijst. De gemiddelde score was 50%. Slechts een klein gedeelte heeft vertrouwen in eigen kunnen. Bovendien weet een groot gedeelte het alarmnummer niet.9 Een aantal jaren later werd in de UK tevens de theoretische en praktische kennis van CPR van 50 junior ziekenhuis doktoren getoetst: slechts 8% was adequaat.10 Berden heeft in Nederland het niveau van de reanimatievaardigheden tussen gekwalificeerde algemeen verpleegkundigen en ambulanceverpleegkundigen vergeleken. Hieruit bleek dat slechts 6,4% van de algemeen verpleegkundigen slaagde voor de reanimatietest tegenover 88% van de ambulanceverpleegkundigen.11 Aan de Universiteit van South Wales is een vragenlijst aan laatstejaars medische studenten verspreid over perceptie van kennis en competentie in vaardigheden welke nodig zijn om te handelen in acute noodsituaties. Een groot gedeelte van de studenten blijkt te weinig praktische ervaring te hebben. Daarnaast is er ook een gebrek aan het vertrouwen in eigen kunnen om met acute noodsituaties om te gaan.12 In de UK is onderzoek gedaan om te bepalen hoeveel artsen BLS kunnen verrichten volgens de richtlijnen van de Resuscitation Council UK. Examinatie van BLS vaardigheden vindt plaats voor en na training in BLS. Meer dan 90% is de eerste keer niet geslaagd, maar na de training slagen ze allemaal.13 Een onderzoek uit Finland wijst uit dat de BLS vaardigheden van verpleegkundigen en verpleegkundige studenten niet adequaat is.14 In België is een onderzoek uitgevoerd naar het effect van herhalingslessen in CPR bij een schoolpopulatie. Hierbij werden de vaardigheden geëvalueerd en de kennis en houding over CPR werden getest na één en twee trainingssessies. Hieruit blijkt dat er een significante verbetering is in totaal score na een tweede sessie. De angst voor het verrichten van CPR blijkt echter niet na een tweede training te verminderen. Deze houding lijkt meer persoonsafhankelijk, er was geen correlatie met leeftijd, theoretische kennis of praktische vaardigheid score.15

Curriculum Smith heeft de reanimatietraining voor medische studenten in de UK in kaart gebracht en daarbij ook een vergelijking gemaakt met de USA door middel van vragenlijsten naar decanen van beide landen. De training in de UK blijkt niet voldoende, in de USA is de CPR training wel gestructureerd.16 Graham heeft een inventarisatie gemaakt van BLS en ACLS training in de UK voor medische studenten. Er is een survey gehouden onder alle medische universiteiten in de UK om de hoeveelheid hartreanimatie training in kaart te brengen. Minder dan de helft blijkt een formele ACLS cursus te hebben. Daarnaast blijkt dat er ongestructureerd wordt lesgegeven. Slechts de helft van de decanen denkt dat studenten een effectieve reanimatie kunnen leveren.17 In een volgende studie van Graham werd een vragenlijst naar alle vierdejaars medische studenten gestuurd over BLS en ervaring opgedaan in het vorige jaar. Slechts 15%

9

K.D. Hekkert


heeft goede instructies gehad, terwijl bijna alle studenten aangeven dit wel belangrijk te vinden. Het Royal College of Physicians vereist een procedure hartstilstand, maar minder dan de helft heeft dit ook echt gedaan. Tenslotte blijkt dat minder dan de helft van de studenten zeker is over zijn of haar reanimatievaardigheden.18 In de UK is een survey gehouden onder alle medische universiteiten om inzicht te krijgen in de huidige praktijk voor BLS training. Hieruit blijkt dat slechts vier van de zestien universiteiten aan de eisen van het Royal College of Pysicians voldoet. Van twaalf universiteiten werd geen respons verkregen. Er waren verschillen in timing van de cursus, het curriculum, duur van de cursus, student tot docent ratio’s en de achtergrond van de instructeurs. Artsen worden nog steeds verwacht reanimatievaardigheden te leren in de klinische setting, waar weinig mogelijkheid is om een slechte techniek te corrigeren. Vaak moeten studenten in hun eigen tijd en van eigen geld een dergelijke cursus doen.19,20 Das en Elzubeir hebben een onderzoek gedaan naar eerste hulp en BLS vaardigheden van eerstejaars medische studenten in de United Arab Emirates om de effectiviteit van het programma in eerste hulp en BLS te bepalen. Daarnaast is ook het vertrouwen van de student om zelf vaardigheden te beoefenen na de training bepaald. De effectiviteit van eerste hulp en cardiopulmonale reanimatie bleek niet te voldoen. Dit komt door te weinig goede instructies, oefening en vertrouwen in vaardigheden en slechte herhaling van de vaardigheden.21 In een studie van Moercke en Eika is onderzoek gedaan naar het niveau van klinische vaardigheden van net afgestudeerde artsen. Hierbij is het verschil bepaald tussen de bedoelde curricula - het gewenste curriculum, zoals deze op papier geformuleerd is - en de geleerde curricula - wat de studenten daadwerkelijk leren - van drie Deense medische universiteiten, door middel van het bepalen van vaardighedenniveaus. De conclusie van het onderzoek is dat het geleerde curriculum van klinische vaardigheden slechts gedeeltelijk overeenkomt met het bedoelde curriculum.22 Daarnaast is in Denemarken een onderzoek uitgevoerd om een vergelijking te maken tussen de ervaring van afgestudeerde medische studenten in praktische vaardigheden met de verwachtingen van de belanghebbenden. Het blijkt dat er een gat bestaat tussen ervaring van de afgestudeerden en verwachtingen van de belanghebbenden.23 In een onderzoek van Reder en Quan is bepaald hoe CPR training voor publieke hoge scholen in Washington verbeterd kan worden. Uit de vragenlijst bleek dat eenderde geen CPR training geeft. Het merendeel van de scholen heeft geen docent die getraind is om CPR te doceren. De meeste barrières bleken logistiek te zijn: beperkte tijd in het curriculum, gebrek aan fondsen en moeilijkheden met het inplannen van instructeurs.24 In 2004 is een publicatie verschenen in Medical Education over eerste hulp en CPR training voor eerste en tweedejaars medische studenten in de UK. Hieruit blijkt dat van de zeventien scholen die antwoordden

10

K.D. Hekkert


(van acht scholen geen respons verkregen) twee universiteiten geen CPR training hadden als gevolg van te weinig fonds, gebrek aan tijd en te weinig gekwalificeerde docenten. Slechts acht universiteiten geven eerste hulptraining. Er wordt gepleit dat alle medische scholen dit als kernvereiste moeten hebben. Voorgesteld wordt dat een eerste hulpcertificaat verplicht gesteld moet worden voordat ze toegelaten mogen worden in de medische school.25 Ook is een onderzoek uitgevoerd om de status van CPR training in medische scholen in Europa te analyseren. Hieruit blijkt dat er geen standaard programma is voor medische scholen, ziekenhuizen of steden. Er worden meer uren besteed voor Advanced dan Basic CPR en meer uren voor theorie dan praktische training. Het aantal trainingsuren voor Basic en Advanced CPR variëren wat aangeeft dat de richtlijnen voor CPR niet worden vertaald in een standaard trainingsprogramma. Internationale en nationale organisaties zouden er moeite in moeten stoppen om trainingsprogramma’s te standaardiseren.26

Conclusie Uit bovengenoemde literatuur komt duidelijk naar voren dat de eerste hulpvaardigheden van zowel medische studenten als medische beroepsgroepen vaak niet adequaat is. Dit is in meerdere landen onderzocht en aangetoond. Een korte trainingssessie blijkt wel een significante verhoging van de vaardigheden te bewerkstelligen. Meerdere medische universiteiten besteden geen aandacht aan BLS of eerste hulp tijdens het curriculum. Universiteiten die hier wel aandacht aan besteden geven vaak ongestructureerd les. Er is veel verschil in de trainingen die worden aangeboden, zowel nationaal als internationaal gezien.

Onderzoek vanuit UMC St Radboud, Nijmegen In 1997 is door Tan een landelijke enquête gehouden onder co-assistenten inzake het competentieniveau in elementaire eerste hulpverlening.27 Hieruit is gebleken dat dit niveau in twijfel kan worden getrokken en dat een groot deel van de ondervraagde studenten niet tevreden was over het toenmalige EHBO onderwijs. Naar aanleiding van dit onderzoek is in 2002 door Severien een onderzoek uitgevoerd om het niveau van elementaire eerste hulpverlening van co-assistenten aan de Radboud Universiteit Nijmegen te bepalen.28,29 Uit dit onderzoek is gebleken dat het niveau niet voldeed aan het Raamplan. Daarnaast is er een enquête gehouden onder onderwijsverantwoordelijken om het eerste hulp onderwijs aan de andere medische faculteiten in kaart te brengen. Ook is toen een enquête gehouden onder een groep coassistenten naar hun mening over het eerste hulp onderwijs. Helaas was de respons van beide onderzoeken laag en heeft het een half jaar geduurd voordat de enquêtes geretourneerd werden. Derhalve is besloten dit onderzoek opnieuw uit te voeren, maar deze keer met een andere opzet. Het accent ligt deze keer meer op de inhoud van het onderwijs en de eventuele belemmeringen voor het goed uitvoeren

11

K.D. Hekkert


van onderwijs in eerste hulp. Een belangrijk aspect is ook de EHBO vaardigheden die de studenten Geneeskunde denken te beheersen en hun mening over het EHBO onderwijs.

Richtlijnen Reanimatie 2005 Op 28 November 2005 zijn de nieuwe Europese Reanimatie Richtlijnen gepubliceerd. Met het verschijnen van deze richtlijnen heeft de Nederlandse Reanimatieraad ook haar richtlijnen aangepast. Deze worden per 1 augustus 2006 voor leken doorgevoerd. De belangrijkste veranderingen zijn een simplificering van de hulpverlening en het geven van meer borstcompressies, namelijk 30:2 in plaats van 15:2.30 Belangrijk is dat ook deze nieuwe richtlijnen meegenomen worden in het eerste hulp onderwijs. Met behulp van dit onderzoek willen we dit mede in kaart brengen.

12

K.D. Hekkert


Vraagstelling De vraagstellingen van dit onderzoek luiden: •

Voldoet het onderwijs in de artsopleiding in Nederland aan de richtlijnen zoals gesteld in het Raamplan, betreffende elementaire eerste hulpverlening?

•

Waar zitten eventueel knelpunten en hoe kan deze situatie verbeterd worden?

Naar aanleiding van de studentenenquête worden de volgende deelvragen gesteld: •

Komt het ingeschatte niveau van de studenten overeen met het niveau wat is aangegeven door het Raamplan?

•

Komt het ingeschatte niveau van de studenten overeen met het niveau wat is aangegeven door de faculteit?

•

Zijn er verschillen tussen de niveau’s aangegeven door de studenten van de verschillende faculteiten?

•

Zijn er verschillen tussen de niveau’s aangegeven door de studenten van de verschillende jaargangen van eenzelfde faculteit?

•

Zijn er verschillen tussen de niveau’s aangegeven door de studenten die wel een EHBO diploma respectievelijk een reanimatiediploma hebben en studenten die dit niet hebben?

•

Zijn de studenten tevreden over het gegeven EHBO onderwijs aan hun faculteit en zitten hier verschillen in tussen de faculteiten?

De uitgangshypothese hierbij is dat het onderwijs in de artsopleiding in Nederland voldoet aan de richtlijnen zoals gesteld in het Raamplan.5,6 Verwacht wordt dat het ingeschatte niveau van 75% van de studenten overeenkomt met het niveau aangegeven door het Raamplan, en eveneens 75% met het niveau aangegeven door de faculteit. Naar verwachting zijn er geen significante verschillen tussen de faculteiten.

13

K.D. Hekkert


Materiaal en methoden Dit onderzoek bestaat uit drie delen: interviews met EHBO onderwijsverantwoordelijken, online enquêtes onder studenten Geneeskunde en vragenlijsten aan opleidingsdirecteuren Geneeskunde.

EHBO onderwijsverantwoordelijken Onderzoekspopulatie Verantwoordelijken voor het EHBO onderwijs van alle medische faculteiten in Nederland:

Amsterdam

AMC

Amsterdam

VUmc

Groningen

UMCG

Leiden

LUMC

Maastricht

UM

Nijmegen

UMC St Radboud

Rotterdam

Erasmus MC

Utrecht

UMCU

De EHBO onderwijsverantwoordelijken werden op de volgende manier benaderd: via websites van de verschillende medische faculteiten werden de contactgegevens van de onderwijsinstituten achterhaald. Deze werden telefonisch benaderd om de contactgegevens van de EHBO onderwijsverantwoordelijke te geven. Deze persoon werd vervolgens middels een brief benaderd voor medewerking aan het onderzoek. Methode Er werd gebruik gemaakt van een gestructureerd interview. (Bijlage 1) Het interview bestond voor een deel uit praktische vragen over de manier waarop het onderwijs in eerste hulpverlening is vormgegeven. Er is voor gekozen om hier zoveel mogelijk gesloten vragen te stellen zodat een vergelijking tussen de verschillende faculteiten gemaakt kon worden. Daarna werd van een lijst onderdelen van basale eerste hulpverlening gevraagd of dit in het curriculum behandeld werd, op welk niveau en in welke jaargang dit aan bod kwam. De onderwerpen werden verdeeld in vaardigheden en ziektebeelden conform het Raamplan. De niveau’s zijn eveneens conform het Raamplan.5,6 Vaardigheden 1. Beschikken over theoretische kennis 2. Vaardigheid gezien of demonstratie gekregen 3. Vaardigheid zelf toepassen/uitvoeren 4. Routine in de vaardigheid

14

K.D. Hekkert


Ziektebeelden en letsels 1. weten te plaatsen 2. in praktijk mee om kunnen gaan D. diagnose kan zelf gesteld worden T. therapie wordt zelf uitgevoerd Tenslotte werden open vragen gesteld over de tevredenheid, mogelijke belemmeringen voor de uitvoering van het onderwijs en mogelijke verbeteringen. Daarnaast werd gevraagd naar een blokboek of syllabus zodat hiermee een inventarisatie van de inhoud van het onderwijs kon worden gemaakt. Data-analyse Data-analyse werd uitgevoerd met behulp van SPSS 12. Er werd voornamelijk gebruik gemaakt van beschrijvende statistiek. De gesloten vragen van het interview met onderwijsverantwoordelijken werden verdeeld in categorieën en weergegeven met frequenties. De open vragen werden verwerkt in het advies. Het gemiddelde niveau van de faculteiten werd vergeleken met het niveau uit het Raamplan, hiervoor werd gebruik gemaakt van een one-sample t test en percentages. Hierbij werd een p-waarde van ≤ 0,05 als significant beschouwd.

Studenten Geneeskunde Onderzoekspopulatie Om de studenten Geneeskunde te bereiken is medewerking gevraagd van alle Medische faculteitsverenigingen:

Groningen

MFV Panacea

Leiden

MFLS

Maastricht

MFV Reflex

Nijmegen

MFVN

Rotterdam

MFVR

Utrecht

MSFU Sams

Amsterdam UvA

MFAS

Amsterdam VU

MFVU

Gevraagd werd of zij bereid waren een e-mail naar alle studenten Geneeskunde te versturen om ze op de hoogte te stellen van de online enquête. Ook is gevraagd of zij een e-mail ter herinnering wilden sturen na een week tijd, omdat uit onderzoek bekend is dat de respons hierdoor verhoogt.31 Methode Er is voor gekozen om een online enquête te ontwikkelen omdat hiermee gemakkelijk een groot aantal studenten te bereiken is en het invullen hiervan laagdrempelig is. (Bijlage 2) De link naar de enquête werd

15

K.D. Hekkert


verstuurd via de e-mail. In de enquête werd gevraagd naar het niveau waarop studenten denken de verschillende vaardigheden en ziektebeelden betreffende eerste hulp te beheersen. Ook hiervoor zijn de niveau’s conform het Raamplan gebruikt. Tenslotte werd de mening gevraagd naar het EHBO onderwijs. De tevredenheid van de studenten werd voor tien verschillende items op een vijf-punts Likert-scale aangegeven: zeer mee oneens 1

2

neutraal 3

4

zeer mee eens 5

Data-analyse Data-analyse werd uitgevoerd met behulp van SPSS 12. Er werd voornamelijk gebruik gemaakt van beschrijvende statistiek. De verschillende niveau’s van vaardigheden werden opgedeeld in twee groepen: aangegeven niveau door het Raamplan respectievelijk de faculteit is wel of niet gehaald door de student. Deze percentages werden door middel van een Chi-kwadraat toets vergeleken tussen de verschillende faculteiten. Ook werd gekeken of een verandering van het EHBO onderwijs ook veranderingen tot gevolg had voor het niveau van de student. Dit werd eveneens door middel van percentages en een Chi-kwadraat toets bekeken. Daarnaast werd geanalyseerd of het hebben van een EHBO diploma of een reanimatiediploma gevolgen heeft voor het niveau van de student. De tevredenheid van de studenten over het EHBO onderwijs werden voor tien verschillende items beschreven met percentages. De suggesties verkregen uit de enquête werden verdeeld in categorieën, deze werden met frequenties weergegeven. Bij de verschillende analyses werd een p-waarde van ≤ 0,05 als significant beschouwd.

Opleidingsdirecteuren Geneeskunde Onderzoekspopulatie De opleidingsdirecteuren Geneeskunde werden bereikt via de secretaris van het Disciplineoverlegorgaan Medische Wetenschappen. Methode Er is een vragenlijst opgesteld die vervolgens elektronisch is verstuurd naar alle opleidingsdirecteuren. Vragen betroffen tevredenheid, mogelijke belemmeringen voor de uitvoering van het onderwijs en mogelijke verbeteringen. (Bijlage 3) De uitvoering van dit onderzoek is mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van de stichting ‘De drie lichten’.

16

K.D. Hekkert


Resultaten De resultaten worden verdeeld in drie verschillende secties: 1. EHBO onderwijsverantwoordelijken 2. studenten Geneeskunde 3. opleidingsdirecteuren Geneeskunde

1. EHBO onderwijsverantwoordelijken In totaal hebben acht van de acht EHBO onderwijsverantwoordelijken toegestemd om mee te werken aan het interview, hiermee is de respons 100%.

Algemeen Aan zeven van de acht faculteiten wordt lesgegeven in elementaire eerste hulpverlening. Op dit moment is er nog geen EHBO onderwijs aan het LUMC. Binnenkort zal deze situatie echter veranderen, daarom is ervoor gekozen om de nieuwe situatie in de beschrijving en analyse weer te geven. Meer informatie hierover staat bij de uitwerking van het LUMC. In de meeste gevallen is het onderwijs in eerste hulpverlening verplicht. Een examen wordt gehouden bij zes universiteiten. Aan slechts één faculteit wordt ook een erkend examen gegeven, vaak wordt wel een certificaat gegeven. Iets meer dan de helft van de universiteiten geven ook herhalingslessen in de EHBO. Wat betreft hulpmiddelen maken alle faculteiten gebruik van mannikins, meer dan de helft maakt gebruik van een verbanddoos en mondmaskers en slechts drie van een A.E.D. Aan vijf faculteiten zijn het erkende instructeurs die de lessen geven. Slechts één faculteit heeft keuzeonderwijs in EHBO. Het oefenen met lotusslachtoffers komt bij meer dan de helft van de universiteiten aan bod. De meeste maken gebruik van een syllabus, daarnaast wordt aan de helft van de universiteiten ook gebruik gemaakt van aanvullende studieboeken. Een evaluatie vindt plaats aan vijf faculteiten. De meeste hebben veranderingen in het onderwijs gepland. Alle onderwijsverantwoordelijken zijn bekend met de nieuwe Richtlijnen Reanimatie 2005 en gaan deze implementeren in het curriculum. Ook hebben zij allemaal aangegeven tevreden te zijn over het huidige onderwijs in EHBO. Belemmeringen worden in de helft van de gevallen genoemd. Bijna alle onderwijsverantwoordelijken schatten in dat de studenten voldoende kennis en vaardigheden hebben om adequaat eerste hulp te verlenen. (Figuur 1)

17

Aantal faculteiten beantwoord met 'ja'

K.D. Hekkert


8

6

4

2

0

n ne r le ve s lp wij hu er te ond rs e e in g at er ua tvo js eq ui wi ad oor der n 5 an v on jne 00 tli e 2 t k en O en ing B rich ati d m ud er EH st m er uwe ani lan m ov ie re gep le n be en ie nen ijs ed ntat tlij rw e h vr te me t ric nd o e pl me in im nd en g ke rin be de n ra ve atie n e u al ek ev ebo i ud rs st us ffe b o lla ht s sy slac wij rs s er teu d tu lo on truc ker e s as uz in ke e dm nd n ke mo s e r ik oo D u br AE dd g e ik b a n u br ver in ge ik nnik u br ma en s g e ik es u sl br g g e in al ng rh t ni he aa ma rle fic lo ve rti ip lp ce d d ht hu n lic e rp rst ke er en ve ee s am s i ire ex rwij nta e de m on ele in s le

Figuur 1: aantal faculteiten die de verschillende items positief hebben beantwoord

De meeste faculteiten geven het EHBO onderwijs in het eerste jaar. Bij de helft van de faculteiten komt eerste hulp aan bod in jaar twee, en ook bij de helft in jaar drie. Aan slechts twee universiteiten wordt in het vierde jaar aandacht besteed aan EHBO. Het UMCU, UMCG en VUmc besteden in drie jaargangen aandacht aan eerste hulp. Het UMCN, UM en LUMC slechts in één jaar. (Figuur 2)

Figuur 2: studiejaren waarin eerste hulp onderwijs wordt gegeven, uitgesplitst per faculteit

18

K.D. Hekkert


Aan de meeste universiteiten wordt het EHBO onderwijs verzorgd door de discipline Anesthesiologie en Heelkunde. (Figuur 3)

Aantal faculteiten

6 5 4 3 2 1 0 va gh di

r ca ku nd

i js rw

es

de

ie

ne

e

ge

g lo

on ds ei

ve si

e

en

nd

rts

ku

a is

en

ar

t in

hu

el

ie

io es

og

th es

he

ol si fy

an

e

Figuur 3: disciplines die het eerste hulp onderwijs aan de verschillende medische faculteiten verzorgen

Van de zes faculteiten die een examen afnemen, betreft dit in de helft van de gevallen een gecombineerd examen van theorie en praktijk. Eenderde geeft alleen een theorie examen of alleen een praktijk examen. (Figuur 4)

Aantal faculteite n

3

2

1

0 alleen theorie

alleen praktijk

theorie en praktijk

geen examen

Figuur 4: manier waarop een examen wordt afgenomen.

19

K.D. Hekkert


Met uitzondering van het VUmc en het UMCN noemen alle onderwijsverantwoordelijken belemmeringen voor het uitvoeren van het EHBO onderwijs. Bij het Erasmus MC en UMCU zijn er alleen in geval van uitbreiding van het onderwijs belemmeringen aan te wijzen. In de meeste alle gevallen betreft het een tekort aan docenten en/of geld. Tweemaal wordt te weinig tijd in het curriculum of de groei van het aantal studenten Geneeskunde genoemd. In geen geval is ruimte een belemmering. (Figuur 5, Tabel 1)

Aantal faculteiten

4

3

2

1

0

docenten

geld

ruimte groei aantal studenten

tijd

Figuur 5: belemmeringen voor het uitvoeren van het eerste hulp onderwijs bij de verschillende medische faculteiten

Tabel 1: belemmeringen voor het uitvoeren van het eerste hulp onderwijs uitgesplitst per faculteit

Medische Faculteit

Genoemde belemmering voor uitvoeren van eerste hulp onderwijs

AMC

Docenten, geld

VUmc

Geen

UMCG

Groei aantal studenten

LUMC

Docenten, geld, tijd

UM

Groei aantal studenten

UMCN

Geen

Erasmus MC

Docenten, geld a

UMCU

Geld, tijd, docenten a

a

alleen een probleem voor uitbreiding van het onderwijs

20

K.D. Hekkert


Als verbetering voor het EHBO onderwijs wordt door meer dan de helft van de onderwijsverantwoordelijken herhalingslessen genoemd. In een kwart van de gevallen wordt meer beeldmaterialen en uitbreiding van het eerste hulp onderwijs genoemd. Eenmaal wordt het uitreiken van een diploma genoemd. Eén onderwijsverantwoordelijke zou graag willen zien dat alle faculteiten op één lijn zitten wat betreft het onderwijs. Tenslotte wordt eenmaal meer mannikins als verbetering genoemd. (Figuur 6)

Aantal faculteiten

5 4 3 2 1 0 m ee an

m

ite

n ki ni

lt e

ng

cu

a

rm

fa

om pl

i id

ld

n

n

n le

ee

ia

op

er

n

s

at

se es sl

ee

g in

rb

al

re

ee

rh

le al

di

tb ui

m

he

n li j

Figuur 6: mogelijkheden voor verbetering van het eerste hulp onderwijs aangedragen door de verschillende medische faculteiten Tabel 2: verschillende items die door de onderwijsverantwoordelijken van de medische faculteiten belangrijk worden gevonden voor het onderwijs in eerste hulpverlening

Wat is belangrijk aan het onderwijs in eerste hulpverlening?

Faculteit die item heeft genoemd

herkennen van stoornissen in de vitale functies en hier adequaat op kunnen reageren

AMC, UMCN, Erasmus MC, UMCU

praktisch onderwijs in kleine groepen

UMCG

herhalingslessen

UMCG

leren wat je juist niet moet doen

LUMC

theoretische achtergrond

UM

basale reanimatie

UMCN

besef dat EHBO belangrijk onderwijs is

Erasmus MC

eigen veiligheid

Erasmus MC

ABCDE verhaal

UMCU

werken met protocollen

UMCU

steriel en schoon werken

UMCU

21

K.D. Hekkert


Hieronder wordt een overzicht gegeven van de antwoorden die de onderwijsverantwoordelijken van de verschillende medische faculteiten hebben gegeven. (Tabel 3) Voor uitgebreidere antwoorden wordt verwezen naar de uitwerking van de interviews per faculteit. Tabel 3: overzicht van de antwoorden van de verschillende medische faculteiten AMC

VUmc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus MC

UMCU

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

1/3

1/3/4

1/2/3

2

1

1

2/4

1/2/3

studiebelastingsuren

20

20

6/6/6

4,5

75 c

35

14 / 6

16 / 4 / 4

studiepunten (ECTS)

1,4

0a

2/2/2

0

2,8 d

3g

1

1h

cursus verplicht

ja

ja

ja

nee

ja

ja

ja

ja

aanwezigheid verplicht

ja

ja

ja

nee

nee

ja

ja

ja

% uren theorie : % uren praktijk aantal studenten : aantal instructeurs per groep examen

45 : 55

15 : 85

33 : 67

78 : 22

80 : 20

60 : 40

53 : 47

33 : 67 i

15 : 1

14 : 1 b

10 : 2

4:1

6:1

15 : 1

12 : 2

8:1j

ja

ja

ja

nee

ja e

ja

ja

ja k

erkend diploma

nee

nee

nee

nee

nee

nee

ja

nee

certificaat

nee

nee

ja

nee

nee

ja

ja

nee

herhalingslessen

ja

ja

ja

nee

nee f

nee

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

5 : 15

ja

1:5

1:4

1:6

1 : 15

1 : 12

2:8

nee

ja

nee

nee

1:6

1 : 15

1 : 12

1:2

nee

nee

1:5

nee

nee

1 : 45

1 : 12

nee

5 : 15

ja

1:5

nee

nee

nee

2 : 12

nee

nee

ja

ja

nee

ja

ja

ja

nee

Formeel les in elementaire eerste hulpverlening studiejaar / jaren

Hulpmiddelen tijdens EHBO lessen mannikin aantal per aantal studenten verbanddoos aantal per aantal studenten A.E.D. aantal per aantal studenten mondmasker aantal per aantal studenten Erkende instructeurs Keuzeonderwijs in elementaire eerste hulpverlening Lotusslachtoffers

ja

nee

nee

nee

nee

nee

nee

nee

nee

ja

nee

nee

ja

ja

ja

nee

Syllabus of blokboek

ja

ja

ja

nee

ja

ja

ja

ja

Studieboeken

nee

ja

ja

nee

ja

nee

ja

nee

Ander lesmateriaal

ja

nee

ja

ja

ja

ja

nee

ja

Evaluatie

ja

ja

ja

ja

nee

ja

ja

ja

22

K.D. Hekkert


AMC

VUmc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus MC

UMCU

10

8

2

0

5

1

1

6

ja

ja

ja

ja

nee

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

Belemmeringen voor uitvoering eerste hulp onderwijs

ja

nee

ja

ja

ja

nee

nee

nee

Heeft de gemiddelde student die curriculum heeft doorlopen voldoende kennis en vaardigheden om elementaire eerste hulp te verrichten

nee

ja

ja

ja

ja

ja

ja

ja

Aantal jaren dat EHBO onderwijs op deze manier wordt gegeven Veranderingen in onderwijs gepland Bekend met nieuwe richtlijnen Reanimatie 2005 Implementatie nieuwe richtlijnen in curriculum Tevreden over EHBO onderwijs

Opmerkingen: a

Geen apart aantal studiepunten aan toegekend, is opgenomen in onderwijsblokken

b

Gemiddeld genomen: in het eerste jaar zijn er 12 tot 16 studenten per 1 instructeur, in het derde en

vierde jaar 16 tot 18 studenten per 1 instructeur, in het vijfde jaar is dit 14 studenten per 1 instructeur. c

Schatting: 35 uren voor Acute Nood, 30 uren voor Traumata, 8 uren voor Shock, 2 uren voor Ademnood

(is inclusief 6 uren voor Skillslab) d

Omgerekend: voor een blok van 160 uur staan 6 ECTS

e

In de eindtoets van het blok komen theorievragen over EHBO vaardigheden aan bod. Aan het eind van

het jaar is er een vaardigheidstoets, EHBO is dan onderdeel van een van de stations. f

Alleen gedeeltelijke herhaling voor Skillslab

g

Het vormt een onderdeel van het portfolio, waar aan het einde van het jaar in totaal drie studiepunten

aan toegekend worden. Deelresultaten leveren geen studiepunten op. h

Dit is een schatting, het is een onderdeel van totaal praktisch lijnonderwijs

i

Per praktijkles van 3 uur wordt ongeveer 1 uur besteed aan theorie, daarnaast ook 1 uur aan zelfstudie

j

Dit geldt voor jaar 1 en 2, voor jaar 3 is dit 12 studenten per 1 instructeur

k

Stationsexamen voor totaal medisch technische vaardigheden. BLS is daar een flexibel onderdeel van.

Ongeveer 1/8 van de studenten worden getoetst op BLS.

23

K.D. Hekkert


Hieronder wordt een overzicht gegeven van de niveau’s waarop de vaardigheden worden behandeld in het curriculum, zoals deze zijn aangegeven door de onderwijsverantwoordelijken van de verschillende medische faculteiten. Daarnaast wordt de jaargang aangegeven waarin dit aan bod komt. (Tabel 4) Verklaring van de niveau’s: Vaardigheden 1. Beschikken over theoretische kennis 2. Vaardigheid gezien of demonstratie gekregen 3. Vaardigheid zelf toepassen/uitvoeren 4. Routine in de vaardigheid Vaardigheden die niet worden behandeld, worden aangegeven met niveau 0. Tabel 4: overzicht van de niveau’s waarop verschillende vaardigheden worden behandeld in het curriculum en jaargangen waarin dit aan bod komt Raam- AMC plan

Vaardigheden EHBO in het curriculum

Vumc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus UMCU MC

Niveau Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar Niv. Jaar

vijf belangrijke punten bij het 3 verlenen van eerste hulp

3

1/3

3

1

3

1/2/3 3

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2/3

transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek)

3

3

1/3

3

1

1

1

2

2

1

1

3

1

4

2/4

2

1/2/3

herkennen van stoornissen in 3 het bewustzijn

2

1/3

3

1

3

1/2/3 3

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2/3

bewusteloos slachtoffer van 3 buik op rug draaien

3

3

3

1

3

1/2/3 2

2

3

1

3

1

4

2/4

2

1

vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien

3

3

1/3

3

1

3

1/2/3 2

2

3

1

3

1

4

2/4

2

1

immobiliseren cervicale wervelkolom

3

3

3

3

1

2

1/2/3 0

-

1

1

2

1

4

2/4

3

3

kinlift en snelle 3 mondinspectie, evt. leegmaken verslikken: stoten tussen 3 schouderbladen, Heimlich manoeuvre herkennen stoornissen in de 3 ademhaling

1

1

3

1

3

1/2/3 4

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2/3

3

1/3

3

1

3

1/2/3 3

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2

1

1

3

1

3

1/2/3 3

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2/3

mond-op-mondbeademing

3

1/3

3

1

3

1/2/3 4

2

3

1

3

1

3

2/4

3

1/2/3

3

24

K.D. Hekkert


Raam- AMC plan

Vumc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus UMCU MC



mond-op-neusbeademing

3

3

1/3

3

1

3

1/2

2

2

0

-

2

1

3

2/4

3

1/2

maskerbeademing

3

3

1/3

3

4/5

3

2/3

0

-

0

-

0

-

4

2/4

2

3

snelle kantelmethode

3

1

1

3

1

3

1/2/3 0

-

0

-

0

-

3

2/4

0

-

herkennen stoornissen in circulatie

3

3

1/3

3

1

3

1

3

2

3

1

3

1

4

2/4

4

1/2/3

uitwendige hartmassage

3

3

1/3

3

1

3

1/2/3 4

2

3

1

3

1

4

2/4

3

1/2/3

reanimatie bij een kind

3

3

1/3

3

3

3

3

2

2

1

1

2

1

1

2

2

4

stelpen van bloeding (lokale 3 druk, drukverband)

3

1/3

3

1

0

-

2

2

3

1

3

1

4

2

3

1/2

uitgebreidheid van brandwonden bepalen met behulp van de ‘regel van 9’ driekante doek aanleggen

1

2

1

3

1

0

-

2

2

2

1

1

1

1

2

0

-

3

0

-

3

1

0

-

0

-

3

1

3

1

4

2

0

-

aanleggen van verbanden: (wond)snelverband, wonddrukverband, dekverband gebruik van A.E.D.

3

0

-

3

1

0

-

0

-

3

1

3

1

4

2

3

2

3

1

1/3

1

1

3

2/3

0

-

0

-

0

2

4

2/4

0

-

corpus alienum / splinter / teek verwijderen

3

1

1

3

1

1

1

3

2

3

1

1

1

0

-

0

-

afnemen helm

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

1

-

-

-

-

stomp buiktrauma

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

-

-

organisatie traumazorg Nederland

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

-

-

jawthrust

-

-

-

-

-

1

2

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

overige vaardigheden

25

K.D. Hekkert


Hieronder wordt een overzicht gegeven van de niveau’s waarop de ziektebeelden worden behandeld in het curriculum, zoals deze zijn aangegeven door de onderwijsverantwoordelijken van de verschillende medische faculteiten. Daarnaast wordt de jaargang aangegeven waarin dit aan bod komt. (Tabel 5) Verklaring van de niveau’s: Ziektebeelden en letsels 1. weten te plaatsen 2. in praktijk mee om kunnen gaan D. diagnose kan zelf gesteld worden T. therapie wordt zelf uitgevoerd Ziektebeelden die niet worden behandeld, worden aangegeven met niveau 0. Tabel 5: overzicht van de niveau’s waarop verschillende ziektebeelden worden behandeld in het curriculum en jaargangen waarin dit aan bod komt Raam- AMC plan

Vumc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus UMCU MC

Ziektebeelden EHBO in het curriculum


hartinfarct

2D

2D

1

2D

2D

1/2/3 0

-

2DT 1

2D

1

2DT 2/4

0

-

shock

2D

2D

1

2D

2

2

2

2

2DT 1

2D

1

2DT 4

0

-

COPD

2DT

2D

1

2D

2

2

0

-

1

2D

1

2DT 2

0

-

pneumothorax

2D

2DT 1/3

2D

2

1

0

-

2DT 1

2

1

2DT 4

0

-

hyperventilatie

2DT

2DT 1

2D

2D

1

0

-

2DT 1

2DT 1

2DT 2

0

-

hypoglycemie

2DT

2DT 1

2D

2

1

0

-

2DT 1

2DT 1

2DT 2

0

-

cerebrovasculaire stoornissen

2D

2D

1

2D

2

2

0

-

0

-

2

1

2DT 4

0

-

schedelbasisfractuur

2D

1

1

2D

2

2

0

-

0

-

2

1

2DT 2

0

-

epilepsie

2

2DT 1

2D

2

2

0

-

0

-

2

1

2DT 2

0

-

dwarslaesie

2D

1

1

2D

2

2

0

-

0

-

2

1

2DT 2

0

-

verdrinking

2DT

2DT 1

2D

2DT 1

0

-

2DT 1

2DT 1

2DT 2

0

-

val van grote hoogte

2D

1

1

2D

2

2

0

-

0

-

1

1

2DT 4

0

-

fracturen

2D

0

-

2D

2

3

0

-

2D

1

2

1

2DT 4

0

-

luxaties

2D

0

-

2D

2

3

0

-

0

-

2

1

2DT 4

0

-

contusie

2DT

0

-

2D

2

3

0

-

1

1

2

1

2DT 2

0

-

distorsie

2DT

0

-

2D

2

3

0

-

2D

1

2

1

2DT 4

0

-

1

26

K.D. Hekkert


Raam- AMC plan

Vumc

UMCG

LUMC binnenkort

UM

UMCN

Erasmus UMCU MC



brandwonden: 1e, 2e en 3e graads verbranding

2D

2DT 1

2D

2D

3

2DT 2

2

1

2DT 1

2DT 2

0

-

insectenbeten

2DT

0

-

2D

0

-

0

-

1

1

2DT 1

2DT 2

0

-

anafylactische reactie

2D

2DT 1

2D

0

-

0

-

1

1

2D

1

2DT 4

0

-

acute neusbloeding

2DT

0

-

2D

0

-

0

-

0

-

2DT 1

2DT 2

0

-

oogletsel

2D

0

-

2D

0

-

0

-

0

-

2

1

2DT 2

0

-

tentamen suicidii

2D

0

-

2D

2

2

0

-

0

-

2

1

2D

2

0

-

flauwte

2DT

2DT 1

2D

2DT 1/2/3 0

-

1

1

2DT 1

2DT 2

0

-

oppervlakkige, uitwendige wonden

2DT

2DT 1

2D

2DT 3

2DT 2

1

1

2DT 1

2DT 2

0

-

doordringende borstwond/buikwond

2D

0

-

2D

2DT 3

2DT 2

0

-

2D

1

2DT 2

0

-

warmteletsels en drie fasen van oververhitting: hittekramp, warmtestuwing en hitteberoerte koudeletsels: 1e, 2e en 3e graads bevriezing vergiftiging via spijsverteringskanaal, luchtweg en longen en huid

2DT

2DT 1

2D

0

-

0

-

1

1

2DT 1

2DT 2

0

-

2DT

0

-

2D

0

-

0

-

0

-

2DT 1

2DT 2

0

-

2DT

0

-

2D

0

-

2DT 2

0

-

2DT 1

2D

2

0

-

koolmonoxide-vergiftiging

2DT

2D

1

2D

0

-

0

-

2DT 1

2D

2D

2

0

-

elektriciteitsletsels

2D

2DT 1

2D

0

-

0

-

0

-

2DT 1

1

2

0

-

onderkoeling

-

2DT 1

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

-

-

astma aanval

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2DT 1

-

-

-

-

-

-

longembolie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2DT 1

-

-

-

-

-

-

cellulaire ademhaling (intoxicatie)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2DT 1

-

-

-

-

-

-

1

overige ziektebeelden

27

K.D. Hekkert


De niveau’s zijn vervolgens onderverdeeld in twee categorieën: een categorie die het niveau van het Raamplan haalt, en een categorie die dit niet haalt. Daarna is per faculteit het totaal van het aantal vaardigheden en ziektebeelden bepaald dat het Raamplan niveau haalt. (Figuur 7, 8) Gemiddeld over de faculteiten wordt voor 68,7% van de vaardigheden het niveau van het Raamplan gehaald en voor 38,3% van de ziektebeelden. Het VUmc en het Erasmus MC halen voor de meeste vaardigheden het niveau van het Raamplan. Het LUMC en UMCU halen in vergelijking tot de andere faculteiten voor de minste vaardigheden het Raamplan niveau. Wat betreft de ziektebeelden heeft het Erasmus MC de meeste onderdelen die het niveau van het Raamplan halen. Voor meerdere faculteiten (onder andere het UMCU en het UMCG) geldt dat binnen het EHBO of BLS onderwijs geen ziektebeelden worden behandeld of slechts in beperkte mate. Deze komen aan bod in de rest van het curriculum. 100,00 95,50

90,90

Percentage

80,00 60,00

68,20

68,20

63,60

68,20

54,50

40,00

40,90

20,00 0,00

AMC VUmc UMCG LUMC

UM

UMCN Eras UMCU mus MC

Figuur 7: Percentage van het aantal onderdelen dat het niveau van het Raamplan haalt wat betreft de vaardigheden, per faculteit 100,00 87,10

Percentage

80,00 60,00 51,60

54,80

54,80

40,00 20,00

22,60

22,60

12,90

0,00

AMC VUmc UMCG LUMC

UM

UMCN Eras UMCU mus MC

Figuur 8: Percentage van het aantal onderdelen dat het niveau van het Raamplan haalt wat betreft de ziektebeelden, per faculteit

28

K.D. Hekkert


Om het gemiddelde niveau van de faculteiten te kunnen vergelijken met het niveau uit het Raamplan is gebruik gemaakt van een one-sample t test. Voor de ziektebeelden worden de niveau’s omgezet in getallen, zodat er in SPSS statistische bewerkingen mee uitgevoerd kunnen worden. Niveau 1 en 2 blijven niveau 1 en 2. Niveau 2D en 2DT worden omgezet naar respectievelijk niveau 3 en 4. Het blijkt dat gemiddeld over de verschillende faculteiten significant te weinig aandacht besteed wordt binnen het curriculum aan de onderdelen: snelle kantelmethode, reanimatie bij een kind, gebruik van een A.E.D. en corpus alienum. (Tabel 6) Tabel 6: gemiddelde niveau vaardigheden van de faculteiten samen en significantie van verschil met het Raamplan Vaardigheden EHBO in het curriculum

Raamplan

Gemiddelde van de faculteiten

Significantie van verschil (p ≤ 0.05)

vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp

3

3.13

.351


3

2.38

.140

herkennen van stoornissen in het bewustzijn

3

3.00

1.000

bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien

3

2.88

.598


3

2.88

.598


3

2.25

.142

kinlift en snelle mondinspectie, evt. leegmaken

3

3.00

1.000

verslikken: stoten tussen schouderbladen, Heimlich manoeuvre

3

3.13

.351

herkennen stoornissen in de ademhaling

3

2.88

.685


3

3.13

.351


3

2.38

.140

maskerbeademing

3

1.88

.094


3

1.25

.013


3

3.25

.170


3

3.25

.170


3

2.13

.021

stelpen van bloeding (lokale druk, drukverband)

3

2.63

.402

uitgebreidheid van brandwonden bepalen met behulp van de ‘regel van 9’

1

1.38

.351

driekante doek aanleggen

3

1.63

.064

aanleggen van verbanden: (wond)snelverband, wonddrukverband, dekverband

3

2.00

.138

gebruik van A.E.D.

3

1.13

.011


3

1.50

.014

29

K.D. Hekkert


Wat betreft de ziektebeelden blijkt dat gemiddeld over de verschillende faculteiten significant te weinig aandacht besteed wordt binnen het curriculum aan de onderdelen: COPD, schedelbasisfractuur, dwarslaesie, val van grote hoogte, luxaties, contusie, distorsie, insectenbeten, acute neusbloeding, oogletsel, verslaving, tentamen suicidii, warmte- en koudeletsels en vergiftigingen. (Tabel 7) Tabel 7: gemiddelde niveau ziektebeelden van de faculteiten Ziektebeelden EHBO in het curriculum

Raamplan

Gemiddelde Niveau van de Raamplan faculteiten in cijfers

Gemiddelde Significantie van de van verschil faculteiten (p ≤ 0.05) in cijfers

hartinfarct shock COPD pneumothorax hyperventilatie hypoglycemie cerebrovasculaire stoornissen schedelbasisfractuur epilepsie dwarslaesie verdrinking val van grote hoogte fracturen luxaties contusie distorsie brandwonden: 1e, 2e en 3e graads verbranding insectenbeten anafylactische reactie acute neusbloeding oogletsel verslaving tentamen suicidii flauwte oppervlakkige, uitwendige wonden doordringende borstwond/buikwond warmteletsels en drie fasen van oververhitting: hittekramp, warmtestuwing en hitteberoerte

2D 2D 2DT 2D 2DT 2DT 2D 2D 2 2D 2DT 2D 2D 2D 2DT 2DT 2D

2D 2D 2 2 2D 2D 2 2 2 2 2D 1 2 1 2 2 3

3 3 4 3 4 4 3 3 2 3 4 3 3 3 4 4 3

2.50 2.625 2.00 2.38 2.75 2.63 1.75 1.50 1.88 1.50 2.88 1.38 1.75 1.38 1.50 1.75 3.00

.407 .442 .007 .329 .083 .064 .060 .026 0.844 .026 .122 .019 .060 .024 .002 .005 1.000

2DT 2D 2DT 2D 2D 2D 2DT 2DT 2D 2DT

2 2 1 1 1 1 2D 2D 2 2

4 3 4 3 3 3 4 4 3 4

1.50 1.88 1.38 1.13 .63 1.25 2.50 3.00 2.25 2.00

.007 .122 .006 .014 .001 .009 .056 1.000 .303 .022

koudeletsels: 1e, 2e en 3e graads bevriezing

2DT

1

4

1.38

.006

vergiftiging via spijsverteringskanaal, luchtweg 2DT en longen en huid

2

4

1.75

.013

koolmonoxide-vergiftiging elektriciteitsletsels

2 2

4 3

2.00 1.50

.012 .056

2DT 2D

30

K.D. Hekkert


Uitwerking van de interviews per faculteit Amsterdam AMC: drs. R.P. Meijer, onderwijscoördinator afdeling Anesthesiologie

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening is georganiseerd in een uitgebreide BLS cursus. De cursus wordt gegeven in het eerste jaar en heet SEMA: cursus Spoedeisende Medische Assistentie. Deze cursus is bedoeld om studenten basiskennis te geven die noodzakelijk is om adequaat te kunnen handelen in geval van spoedeisende medische situaties buiten het ziekenhuis. De cursus beperkt zich tot het handelen in levensbedreigende situaties. Het onderwijs loopt van november tot juni tussen het reguliere onderwijs door. De cursus bestaat uit vier lessen van elk drie uur die elke groep studenten in een redelijk korte tijd na elkaar krijgen. Tijdens het practicum wordt ongeveer één uur besteed aan theorie en één uur aan praktijk. Daarnaast staat er nog vijf uur voor zelfstudie. Aan bod komen de SAFE approach, verplaatsen van slachtoffers, stelpen van bloedingen, BLS en enkele spoedeisende situaties zoals hyperventilatie en verdrinking. Aparte aandacht wordt besteed aan reanimatie bij kinderen. In het derde jaar is er in het kader van het Vaardigheidsonderwijs een herhalingsles: een practicum van drie uur waarin alleen praktijk wordt herhaald. In het eerste jaar levert dit de student 1,4 ECTS op. Het derde jaar is hier geen apart aantal studiepunten aan toegekend, omdat dit een onderdeel is van het Vaardigheidsonderwijs. De toets vindt plaats in de vorm van een computertoets, deze is alleen theoretisch. De toets bestaat uit meerkeuzevragen. Daarnaast vindt er geen praktijkexamen plaats. Dit zouden ze wel graag invoeren, maar hiervoor is een tekort aan docenten. De studenten krijgen geen EHBO- of reanimatiediploma. Het onderwijs in eerste hulpverlening wordt verzorgd door de discipline Anesthesiologie. De instructeurs zijn anesthesiologen of arts-assistenten in opleiding tot anesthesioloog. Deze laatste geven het grootste deel van het onderwijs. Op dit moment zijn de instructeurs niet gekwalificeerd voor het lesgeven in BLS. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van mannikins en Pocket Masks. Er wordt geen gebruik gemaakt van verbanddozen, en een A.E.D. wordt alleen theoretisch toegelicht. De theorie is gebundeld in een blokboek. Daarnaast wordt er geen gebruik gemaakt van studieboeken. Verder wordt in beperkte mate gebruikt gemaakt van ander lesmateriaal: de computertoets en een powerpointpresentatie tijdens de lessen ter illustratie van wat ook in het blokboek staat. Aan het einde van het jaar vindt een evaluatie plaats van de SEMA cursus. Er wordt gekeken naar vorm, inhoud en competentie van de docent. Naast het reguliere onderwijs is er ook keuzeonderwijs in eerste hulpverlening. Dit is de cursus SEMAplus: een uitgebreide cursus waarin meer dan alleen BLS aan bod komt. Er wordt gewerkt met een ambulance, en onderwerpen als schotwonden/steekwonden en intuberen worden behandeld. Het omvat

31

K.D. Hekkert


vier avonden van drie uur. Het is een spectaculaire cursus en populair onder de studenten. Deze cursus wordt georganiseerd vanuit de afdeling Heelkunde en Anesthesiologie. Er is plaats voor twintig studenten per jaar.

Veranderingen in het onderwijs Er wordt continu geprobeerd zoveel mogelijk te vernieuwen aan het onderwijs. Er is een nieuw curriculum ontwikkeld wat voor het eerste jaar Geneeskunde in september van start gaat, het tweede jaar wordt dan het jaar erop ingevoerd, enzovoort. De modules zijn vernieuwd. De visie van het nieuwe curriculum is dat studenten meer tijd voor zelfstudie moeten hebben, er worden minder klinische colleges gegeven en er wordt meer gewerkt met groepsonderwijs. Daarnaast is er meer ruimte voor vrije keuze onderwijs. De cursus wordt misschien vanaf collegejaar 2006-2007 overgenomen door de Nederlandse Reanimatieraad. Dan zal het een officiële BLS cursus worden, en alle extra onderwerpen die nu worden behandeld gaan er uit. De grootste veranderingen die dan zullen optreden zijn een verkleining van de groepen: van maximaal twintig studenten naar maximaal acht. Er zullen gecertificeerde instructeurs komen, en de studenten krijgen een reanimatiediploma van de Reanimatieraad. Een nadeel van deze verandering is dat er minder tijd voor theoretische achtergrond zal zijn, de theorie zou dan alleen als zelfstudiemateriaal mee gegeven kunnen worden. De reden waarom deze verandering nog niet is doorgevoerd, zijn de kosten. Er zijn plannen voor een verplichte module SEMA plus in het vierde jaar waarin de basis van de spoedeisende hulpverlening aan bod komt. De nieuwe richtlijnen van de Nederlandse Reanimatieraad worden doorgevoerd in het blokboek vanaf collegejaar 2006-2007. Nu wordt in de lessen ook al verteld over de nieuwe richtlijnen.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Meijer, onderwijscoördinator van de afdeling Anesthesiologie, is tevreden over het gegeven onderwijs in eerste hulpverlening. Binnen de huidige bezetting is dit een goede indeling. De verandering naar de officiële BLS cursus van de Nederlandse Reanimatieraad is een verbetering, dan zijn de docenten gecertificeerd en zullen er ook meer docenten zijn waardoor het practicumonderwijs makkelijker in te plannen is. Belangrijk aan het onderwijs in eerste hulpverlening wordt gevonden het leren herkennen van stoornissen in de vitale functies, zodat de studenten hier snel en adequaat op kunnen reageren. Als belemmering voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs wordt genoemd de docenten. Graag zouden ze meer docenten per groep willen inplannen of werken met kleinere groepen. Er zijn echter op dit

32

K.D. Hekkert


moment te weinig docenten om een dergelijke verandering door te voeren. Meer docenten inschakelen voor het eerste hulp onderwijs of meer uren per docent zal extra kosten met zich meebrengen. Er wordt ingeschat dat de gemiddelde student die het curriculum heeft doorlopen, niet voldoende kennis en vaardigheden bezit om elementaire eerste hulp te verlenen. Als reden hiervoor wordt genoemd dat je het niet alleen in een cursus kunt leren, je moet het daarna ook echt doen. De studenten krijgen wel beter begrip voor acute situaties, maar ze zijn niet erg zeker in het verlenen van eerste hulp waardoor ze het niet goed uit durven te voeren. Om wel een goed niveau te behalen, zou er meer tijd vrij gemaakt moeten worden in het curriculum zodat de studenten nog meer kunnen oefenen. Als aanvullend lesmateriaal zou Meijer graag een video willen om te kunnen tonen tijdens de les. Er is hier echter vanuit de audiovisuele ondersteuning geen budget voor. Er is ook het idee ontstaan om zelf een video te maken, daarvoor is tijd echter een probleem. Amsterdam VUmc: dr. H.E.M. Daelmans, hoofd afdeling ALCO

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Studenten van de VUmc krijgen les in elementaire eerste hulpverlening tijdens het eerste, derde, vierde en vijfde jaar. Het onderdeel EHBO is opgenomen in onderwijsblokken, daarom is er geen aantal studiepunten aan toe te kennen. In het eerste jaar vindt er een toegangstoets plaats. Deze wordt gegeven na het openingscollege, voor het practicum, en bevat alleen theorievragen. Er is geen speciaal examen om de EHBO vaardigheden te toetsen. Het practicum moet voldoende doorlopen zijn. Voor het eerste jaar is van ieder practicum een inhaalpracticum wanneer het practicum niet voldoende is doorlopen. In het vijfde jaar is eerste hulp een onderdeel van het stationsexamen. In het eerste jaar zijn er twaalf tot zestien studenten per instructeur, in het derde en vierde jaar zestien tot achttien studenten, in het vijfde jaar is dit veertien studenten. Het eerste hulp onderwijs wordt verzorgd door een extern bedrijf voor het eerste jaar en derde jaar. Het vierde jaar wordt dit gedaan door de discipline Heelkunde, en het vijfde jaar door Anesthesiologie. De instructeurs komen ook van deze disciplines en hebben een kwalificatie voor het lesgeven in BLS. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van mannikins en verbanddozen. Daarnaast wordt ook geoefend met lotusslachtoffers. Er wordt gebruik gemaakt van een syllabus en daarnaast wordt het Oranje Kruisboekje (24e druk) als studieboek gebruikt. De lessen worden altijd naderhand geëvalueerd. Studenten vullen vragenlijsten in en er is met de studentenvertegenwoordigers een nabespreking. Docenten worden van deze evaluatie op de hoogte gesteld.

33

K.D. Hekkert


Veranderingen in het onderwijs Het onderwijs in EHBO wordt al acht jaar op deze manier gegeven. Het onderwijs in de jaren twee, drie, vier en vijf is nog volgens het oude curriculum. Het onderwijs in jaar één is volgens het nieuwe curriculum. Het is onduidelijk hoe het onderwijs in de jaren twee tot en met vijf in het nieuwe curriculum voor EHBO eruit gaat zien. De nieuwe richtlijnen voor reanimatie van de Nederlandse Reanimatieraad worden geïmplementeerd in het curriculum.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Daelmans, hoofd van de afdeling ALCO, is tevreden over het gegeven onderwijs betreffende elementaire eerste hulpverlening. Er worden geen belemmeringen genoemd voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs. Naar inschatting heeft de gemiddelde student die het curriculum heeft doorlopen, voldoende kennis en vaardigheden om elementaire eerste hulp te verlenen. Groningen UMCG: J.Kunst-Pranger, docent/coördinator BLS, A.E.D., PBLS en acute hulpverlening

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Sinds 2004 is gestart met een nieuw curriculum: G2010. Daarin is een lijn opgezet voor het eerste, tweede, derde en vierde jaar. In het eerste jaar wordt lesgegeven in BLS voor volwassenen: basale reanimatie en ABC principes. Behandeld worden: bewustzijnscontrole, Rautekgreep en stabiele zijligging en luchtweg, ademhaling en circulatie. Het tweede jaar bestaat uit een herhaling van BLS uit het eerste jaar, en daarnaast wordt het bedienen van een A.E.D. aangeleerd en het beademen met een Pocket Mask. Het derde jaar is weer een herhaling van BLS in het eerste en tweede jaar, en daarnaast wordt ook PBLS (Paediatric Basic Life Support) behandeld. In het vierde jaar wordt naast de herhaling in BLS vooral de ALS behandeld. De roosterplanning is zo gemaakt dat in het eerste jaar al een herhaling in BLS zit. Er wordt gestart met een entreetoets, deze moet gehaald worden voor het begin van het eerste practicum. Deze toets bestaat alleen uit theorievragen. Aan het einde van de practica is er opnieuw een toets. Deze bestaat uit zowel een theorie- als een praktijkonderdeel. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van lotuspatiënten. Studenten die de vaardigheden nog niet goed onder de knie hebben, krijgen de kans om nog een keer te oefenen. Ze moeten de practica voldoende hebben gedaan. De studenten krijgen een certificaat voor het behalen van de EHBO lessen, deze is internationaal erkend. Het onderwijs wordt verzorgd door de discipline Anesthesiologie en de instructeurs zijn anesthesiologieverpleegkundigen. Deze moeten een opleiding volgen bij een erkend onderwijsinstituut als Reanimatie Groningen of de Nederlandse Reanimatie Raad. De instructeurs krijgen hiervoor ook een kwalificatie en zijn geregistreerd bij de Nederlandse Reanimatie Raad.

34

K.D. Hekkert


Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van een mannikin, vier verschillende A.E.D.’s en een mondmasker. Er wordt niet gewerkt met een verbanddoos, en er wordt niet geoefend met lotusslachtoffers. Beide onderdelen komen misschien nog in het vierde jaar aan bod. De theorie over de eerste hulp wordt behandeld in het blokboek. Daarin wordt ook verwezen naar studieboeken en literatuur over eerste hulpverlening. Daarnaast is tijdens de lessen altijd een computer, internet en een beamer beschikbaar waar regelmatig nieuw materiaal en nieuwe informatie wat betreft BLS op wordt vertoond. In het blokboek wordt verwezen naar: Artikelen: •

Mejicano GC, Maki DG. Infections acquired during cardiopulmonary resuscitation. Ann. Intern. Med. 1998 nov 15;129(10)813-28

•

Waalewijn RA, Vos de R., Tijssen JPG, e.a. Survival models for out-of-hospital cardiopulmonary resuscitation from the perspectives of the bystander, the first responder, and the paramedic. Resuscitation 2001;51:113-22

•

Waalewijn RA, de Vos R, Koster RW. Out-of-hospital cardiac arrestst in Amsterdam and its surroundings: results from the Amsterdam resuscitation study (ARREST) in Utstein style. Resuscitation 1998;38:157-167

Boeken: •

Guyton and Hall, textbook of medical physiology, 10th edition 2000

•

Advanced Paediatric Life Support, de Nederlandse editie, red. N.M. Turner en A.J. van Vught; 2004

•

Handboek Reanimatie, Meursing B.T.J. 2e druk 2004

•

Eerste hulp bij kinderen, uitgave Oranje Kruis, Den Haag

Websites: •

www.Reanimatieraad.nl

•

Nestor: de digitale leeromgeving van de Rijksuniversiteit Groningen. Hier is een digitale reanimatie cursus beschikbaar, foto’s van de handelingen worden getoond

•

www.ehbo-hengelo.nl/A.E.D._video_online.htm

Een aantal boeken die hierboven genoemd zijn, behoren tot het verplichte studiemateriaal. In het algemeen blijkt dat de studenten inderdaad het naslagwerk doet. Aan het einde van de EHBO lessen vindt af en toe een schriftelijke evaluatie plaats. De bedoeling is om dit in de toekomst vaker te doen. De reacties van de studenten zijn zeer positief. Ze geven aan nog meer

35

K.D. Hekkert


EHBO onderwijs te willen volgen. Dan wordt doorverwezen naar Panacea, de studievereniging van de Medische Faculteit. Veel studenten volgen een EHBO cursus bij hen.

Veranderingen in het onderwijs In 2004 is gestart met een nieuw curriculum G2010. Vanaf dat moment worden per jaar meer studenten voor de opleiding Geneeskunde aangenomen, namelijk 450 in plaats van 310. Het hele praktische onderwijs werd destijds opnieuw opgezet, en daar wordt nog steeds volop aan gewerkt. In het oude curriculum was het onderwijs in EHBO uitgebreider, toen werd ook gebruik gemaakt van lotuspatiënten. Nu is er meer selectie van de verschillende onderwerpen en is er meer nadruk gelegd op de herhaling van deze onderwerpen. Het vierde jaar moet nog worden opgezet. Elke vijf jaar worden nieuwe richtlijnen uitgebracht door de Nederlandse Reanimatieraad. Daarom wordt elke keer het lesmateriaal aangepast, en worden de studenten bijgeschoold. De instructeurs worden in mei 2006 bijgeschoold door instituten erkend door de Nederlandse Reanimatieraad: Medi-Select in Haarlem en Stichting Reanimatie Groningen. Het certificaat voor lesgeven in BLS is hierdoor opnieuw geldig.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Kunst, docent BLS, A.E.D., PBLS en acute hulpverlening, is erg tevreden over het onderwijs in BLS en de manier waarop deze blokken nu lopen. Het zou echter nog beter zijn als alle onderdelen van BLS in het curriculum aan bod komen. Het is goed dat de onderdelen elk jaar worden herhaald, studenten komen daardoor goed in de materie te zitten. De studenten zijn erg enthousiast over het EHBO onderwijs, en geven ook aan hier meer les in te willen krijgen. Ze worden dan gewezen op de mogelijkheid om bij de studievereniging Panacea een uitgebreide EHBO cursus te volgen. Hiervoor kan ook een diploma behaald worden, welke elke twee jaar herhaald moet worden. Voor deze cursus moet echter wel betaald worden. Er wordt veel waarde gehecht aan het geven van praktisch onderwijs in kleine groepen. Op deze manier kan de instructeur één op één bezig kan zijn met de student, zodat direct correcties gemaakt kunnen worden. In kleine groepen durven studenten zelf meer te zeggen en aan te geven wanneer ze een bepaalde vaardigheid nog niet onder de knie hebben. Daarnaast wordt het heel belangrijk gevonden dat elk jaar een herhaling wordt gegeven. Belemmeringen voor het uitvoeren van eerste hulp onderwijs zijn in beperkte mate aan te geven. Eerst was er praktisch ruimtegebrek en gebrek aan faciliteiten waardoor het eerste hulp onderwijs niet goed uitgevoerd kon worden. Dit is inmiddels opgelost door de EHBO lessen plaats te laten vinden in het ziekenhuis AZG. In september 2007 zal het Skillslab volgens de planning klaar zijn, waar dan het praktisch onderwijs gegeven kan worden. Sinds twee jaar is er een veel grotere hoeveelheid studenten

36

K.D. Hekkert


waardoor keuzes in het onderwijs gemaakt moeten worden. Hier zijn ook hogere kosten aan verbonden, dit bleek uiteindelijk geen probleem te zijn. Er zijn net nieuwe materialen aangeschaft. Er wordt ingeschat dat de gemiddelde student die het curriculum heeft doorlopen, voldoende kennis en vaardigheden bezit om elementaire eerste hulp te verlenen. De studenten mogen niet eerder weg bij het practicum dan wanneer ze het onder de knie hebben. Hierdoor scoren de meeste studenten goed of zelfs zeer goed. Voor studenten die niet voldoende scoren zijn er inhaalsessies. Een verbeteringen voor het eerste hulp onderwijs is het aan bod laten komen van alle EHBO onderdelen in het curriculum. Daarnaast moet het hele vierde jaar nog vormgegeven worden. Leiden LUMC: drs. P.M. Bloemendaal, universitair hoofddocent afdeling Heelkunde

Opmerking vooraf Op dit moment wordt er officieel in het curriculum géén aandacht besteed aan elementaire eerste hulpverlening. Daarop kwamen klachten van de studenten, en daarom is dit in het begin van het collegejaar 2005-2006 opgepakt. Nu ligt er kant en klaar onderwijs, er moet alleen nog een budget voor komen. De bedoeling is om het onderwijs in collegejaar 2006-2007 in te voeren. Het interview is daarom afgenomen op basis van het onderwijs zoals het ingevoerd zal worden.

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het EHBO onderwijs is georganiseerd in een cursus geïntegreerd in het curriculum. Het omvat vier theoretische pijlers: algemene wenken EHBO, reanimatie, verwondingen en vergiftigingen. Daarnaast zijn er praktijksituaties en wordt gedoceerd in BLS. Deze cursus is gepland voor het tweede jaar. De cursus bestaat uit twee delen: aan de ene kant de COO practica (Computer Ondersteunend Onderwijs) waar in totaal 3,5 uur voor staat en aan de andere kant een reanimatiepracticum van 1 uur. De computerpractica worden aangeboden via een speciale website, namelijk MedischOnderwijs.nl: http://www.medischonderwijs.nl. Studenten kunnen hier zelfstandig zoeken naar allerlei computerpractica op bijvoorbeeld onderwerp. Op deze website worden ook computerpractica van andere medische faculteiten aangeboden: AMC, Erasmus MC, UMCU en UMCN. De studenten zijn vrij om met zoveel mogelijk practica te oefenen als ze zelf denken nodig te hebben. Voor de EHBO cursus moeten de studenten in ieder geval de volgende onderdelen op LRS.net hebben bekeken:

4 colleges van samen ruim 1 uur

6 injury practica van ongeveer 5 minuten per casus (wordt random gekozen uit 20 casussen)

7 DPS EHBO van ongeveer 10 minuten per casus

37

K.D. Hekkert


DPS staat voor Dynamische Patiënten Simulatie. Dit houdt in dat de student een casus voorgeschoteld krijgt en gevraagd wordt zelf te handelen. De student kan kiezen uit de volgende hoofdacties: kijken / vragen / onderzoek / doen. De opdracht is om dit ook in de goede volgorde uit te voeren. In de tijd gebeuren er ook bepaalde dingen (bijvoorbeeld een situatie verergert) waarop de studenten moeten reageren. Uiteindelijk krijgen de studenten hier een cijfer voor. De verschillende practica beschikbaar op MedischOnderwijs.nl betreffende eerste hulpverlening:

HTML EHBO: tutorial

EHBO

algemene inleiding

verwondingen

reanimatie

intoxicaties

DPS EHBO

brommer op de weg: gebroken been

naar huis: bewusteloos

een bijzondere zakenlunch: verstikking

uitwaaien op het strand: trauma

verdronken: ademstilstand

een ongeluk?: epileptisch insult

zomaar op straat: electrisch shock

Injury

deur: vinger tussen deur, breuk

scheiding: vingerwond

pijnlijk onderhoud: topletsel hand

opgezet: abcesvorming onder oud litteken

haastige spoed: snijwond

gras: topletsel door grasmaaier

verhuizing: haematoom en abcesvorming na kneuswond

spijker op z’n kop: puntwond door spijker in hand

grote mond: steekwond rechter bovenarm

biertje: snijwond aan hand door val

val: wond voorhoofd

onbeduidend: wond

harder: hoofdwond

38

K.D. Hekkert


competitie: wond been

achterblijver: steuntje in de heup

vlijmscherp: snijwond

lekker scheuren: scheurwond mondhoek

uitglijder: schaafwond gezicht na val

dat doet ie anders nooit: multipele hondenbeten in het gelaat

in een onbewaakt ogenblik: brandwond linkerknie

Million Dollar EHBO-er (toetsing)

Daarna kunnen de studenten zich inschrijven voor het reanimatiepracticum. Er wordt een half uur besteed aan hartmassage en een half uur aan beademing. Het is verplicht voor aanvang van dit practicum de COO practica uit te voeren, hier wordt ook op gecontroleerd. Deze EHBO cursus zal eerst als keuzeonderwijs worden ingezet. Het wordt dan nog niet verplicht gesteld, er is geen officieel examen en er worden geen studiepunten aan toegekend. Pas als het onderwijs verplicht wordt gesteld, wordt er ook een examen afgenomen en studiepunten aan toegekend. Op dit moment is er wel een toets in de vorm van een spel: Million Dollar EHBO-er. Op een interactieve manier wordt de student getoetst over de theorie die behandeld is in de collegestof en voor een deel in de COO casussen. Het is niet verplicht om deze toets te maken. De studenten krijgen voor deze cursus geen diploma en dat zal ook niet komen. Er zijn geen herhalingslessen en deze zijn ook niet gepland. De computerpractica worden zelfstandig door de student uitgevoerd. Voor het reanimatiepracticum wordt gewerkt met student-assistenten. Er is één student-assistent per vier studenten. Daarnaast is er nog één arts die bij vier groepen rondloopt, dus één arts per 16 studenten. Dit werkt erg prettig. Het is nog niet duidelijk welke disciplines het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening gaan verzorgen. Waarschijnlijk door Divisie één, ‘de snijdende vakken’ zoals Anesthesiologie en Heelkunde. De artsen van Divisie één zijn dan verantwoordelijk voor het onderwijs. De student-assistenten worden opgeleid tot instructeur, ze krijgen hiervoor een cursus van acht uur. Dit werkt heel goed. De studentassistenten worden gekozen uit jaar twee, drie en vier. De instructeurs hebben geen kwalificatie voor het lesgeven in BLS. Voor de theorie wordt geen gebruik gemaakt van een syllabus of studieboeken. Tijdens het reanimatiepracticum wordt gebruik gemaakt van mannikins. Er is één mannikin per vier studenten beschikbaar. Er wordt dan om en om met een tweetal geoefend. Er wordt geen gebruik gemaakt van een verbanddoos of A.E.D. Tijdens de lessen wordt niet geoefend met lotusslachtoffers. In plaats daarvan is er de COO-DPS (dynamische patiënten simulatie). Dit zijn in principe ook een soort lotusslachtoffers, maar

39

K.D. Hekkert


dan digitaal. Studenten moeten in zo’n geval ook zelf handelen en bedenken wat ze in welke volgorde gaan doen. De situatie van de patiënt verandert ook over de tijd. Het is de bedoeling dat aan het einde van de EHBO lessen een evaluatie plaats gaat vinden. Deze moet nog opgezet worden. Dit zal door een professioneel instituut gedaan worden.

Veranderingen in het onderwijs Vroeger was er een verband met het Oranje Kruis. De studenten kregen destijds wel een diploma. Deze was echter niet meer geldig wanneer ze arts werden. Door wrevel en hoge kosten is destijds besloten deze uit het curriculum te halen. Het voldeed niet aan de doelstelling van het onderwijs. Op dit moment wordt het EHBO onderwijs zoals hierboven geschetst nog niet gegeven. Eerst moet dit EHBO onderwijs er komen, daarna zal deze geëvalueerd en eventueel aangepast worden. Op de planning staat nog het uitbreiden van de cursus met verbandleer. De docenten zijn bekend met de nieuwe richtlijnen Reanimatie van de Nederlandse Reanimatieraad en deze zullen voor het collegejaar 2006-2007 ook ingevoerd worden.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Op dit moment is Bloemendaal, universitair hoofddocent van de afdeling Heelkunde, tevreden over het onderwijs in eerste hulpverlening zoals het gaat komen. De praktijk moet uitwijzen hoe het daadwerkelijk gaat lopen. Als belangrijk punt aan het onderwijs wordt genoemd dat de studenten vooral ook leren wat ze juist níet moeten doen. Als een student bij een eerste hulpsituatie betrokken raakt, dan voelt deze zich verantwoordelijk omdat deze Geneeskunde studeert. Studenten moeten weten hoe ze in een dergelijke situatie moeten handelen en vooral weten wat ze juist níet moeten doen. Als belemmeringen voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs wordt genoemd docenten, geld en tijd. De ruimte en het materiaal is er, de mankracht ontbreekt echter nog: de docenten en studentassistenten. Hiervoor ontbreekt het geld vooralsnog, er moet bepaald worden wie dit gaat betalen. Er wordt wel een budget voor beschikbaar gesteld. Bloemendaal is van mening dat de gemiddelde student die het curriculum heeft doorlopen, voldoende kennis en vaardigheden bezit om elementaire eerste hulp te verlenen. Als mogelijkheden voor verbetering van het eerste hulp onderwijs worden genoemd uitbreidingen voor de cursus. Wat betreft het reanimatiepracticum een uitbreiding met verbandleer en wat betreft de computerpractica een uitbreiding met casus over bijvoorbeeld hypoglycemie, hyperventilatie en pneumothorax.

40

K.D. Hekkert


Maastricht UM: Dr. M. van Bilsen, blokcoördinator ‘Acute Nood’, afdeling fysiologie Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het EHBO onderwijs is verweven door een aantal blokken die in het eerste jaar worden gegeven. Het onderwijs in Maastricht is probleemgestuurd (PGO). Dit wil zeggen dat er gewerkt wordt met onderwijsgroepen waarin studenten geconfronteerd worden met een bepaald probleem dat wordt geschetst in een casus. Studenten worden gevraagd aan de hand hiervan probleemstellingen en leerdoelen te formuleren. Ze krijgen daarbij begeleiding van tutoren met allerlei verschillende medische achtergronden. Het onderwijs is niet verplicht, maar de ruime meerderheid van de studenten geeft hier wel gehoor aan. Er wordt gewerkt met Elektronische Leeromgeving Universiteit Maastricht (ELEUM). Het onderwijsmateriaal wordt digitaal via ELEUM aangeboden. Hier kunnen ook videofragmenten van verschillende casussen online worden bekeken. In het eerste jaar zijn er verschillende blokken waarin eerste hulp aan bod komt:

Blok 1.1 Acute Nood

Gestart wordt met het blok ‘Acute Nood’ wat zeven weken beslaat. Hierin komt het grootste deel van de eerste hulpvaardigheden aan bod. De nadruk ligt op regelmechanismen, temperatuur en pijn. De SAFE aanpak en de basisprincipes van ABC worden besproken. De ingang van het EHBO onderdeel binnen het blok wordt gevormd door een ongevallencircuit op het Skillslab. Hiervoor worden lotuspatiënten gebruikt. LOTUS is de afkorting van de landelijke organisatie tot uitbeelding van slachtoffers. De gesimuleerde ongevallen dienen als uitgangspunt voor de studie in de daarop volgende twee weken. De studenten gaan in groepen van ongeveer zes langs verschillende stations. Er zijn vijf verschillende situaties: 1. Abdominale bloeding 2. Bloeding: doorgesneden arteria radialis 3. Verstikking 4. Hyperventilatie 5. Hypoglycemie Voor elke situatie hebben de studenten een half uur tijd. De studenten gaan hier zonder voorkennis in, maar worden toch gevraagd te handelen. Om het geheel te structureren en te voorkomen dat de studenten teveel ‘overvallen’ worden, worden ze gevraagd bij elk ongeval tijdens de reflectie een formulier in te vullen. Daarna vindt een nabespreking plaats. Dezelfde situaties worden vervolgens doorgesproken als casus.

41

K.D. Hekkert


Blok 1.2 Traumata

In het daarop volgende blok ‘Traumata’ wordt ook een deel eerste hulp behandeld. Hierin wordt de ABC regel geleerd en wordt aandacht besteed aan het verzorgen van een wond en het aanleggen van verbanden.

Blok 1.3 Ademnood

In het blok ‘Ademnood’ wat daarop volgt, worden voornamelijk stoornissen in de ademhaling behandeld. Er wordt onder andere geleerd hoe adequate hulpverlening bij patiënten met acute ademnood moet worden verleend.

Blok 1.4 Shock

Het blok ‘Shock’ gaat voornamelijk over stoornissen in de circulatie. De verschillende vormen van shock worden uitgebreid theoretisch besproken: cardiogene shock, hypovolemische shock en septische shock. De eerstejaars studenten moeten de vormen kunnen herkennen en een aantal basale handelingen kunnen uitvoeren. Geschat wordt dat het aantal studiebelastingsuren besteed aan elementaire eerste hulpverlening in het blok Shock acht is.

Blok 1.5 Buikklachten

In dit blok komen geen eerste hulp onderdelen aan bod.

Blok 1.6 Bewustzijnsstoornissen

In het laatste blok ‘Bewustzijnsstoornissen’ staan stoornissen in het bewustzijn centraal. Aan bod komt het verlenen van eerste hulp aan comateuze personen. De onderwerpen cerebrovasculaire stoornissen, schedelbasisfractuur en epilepsie komen aan bod, maar niet in een EHBO context. Praktische vaardigheden worden geleerd in het Skillslab. Het Skillslab beschikt over een pool van 120 simulatiepatiënten. Studenten krijgen tijdens het eerste en tweede jaar in het Skillslab les in eerste hulpverlening. Dit zijn ongeveer zeven vaardigheidstrainingsuren, waarbij docenten aanwezig zijn. Daarnaast is er ook docentonafhankelijke oefentijd. Hier wordt geen apart aantal studiepunten aan toegekend, maar dit onderdeel moet wel voldoende afgesloten worden. In het Skillslab zijn ook herhalingslessen in elementaire eerste hulpverlening; bij een vervolgtraining wordt gekeken naar knelpunten, effecten van eigen oefening en bijsturing. In het Skillslab komt wat betreft de eerste hulp aan bod: •

Diagnostiek van vitale functies en reanimatie (blok 1.1, duur: 1,5 uur) Hierin wordt de meting van vitale functies besproken en reanimatie van een volwassene. Een vervolg op deze Reanimatietraining vindt plaats in blok 1.3

•

Verbandleer (blok 1.1, duur: 1,5 uur) In deze training wordt de studenten geleerd hoe arteriën van arm een been op verschillende plaatsen effectief dichtgedrukt kunnen worden. Ze leren een wondverband aanleggen, maken

42

K.D. Hekkert


kennis met allerlei verbandmaterialen en oefenen op elkaar de basale zwachteltechniek van stomp eindigende lichaamsdelen (voet, hand, vinger). Een vervolgtraining Verbandleer vindt plaats in blok 1.2 Er wordt geen speciaal examen afgenomen voor de EHBO vaardigheden. Dit wordt getoetst in de eindtoets van het blok waar wel theorievragen over EHBO vaardigheden en acute situaties aan bod komen. Ook is er een vaardigheidstoets aan het einde van het eerste jaar, EHBO is dan een onderdeel van één van de stations. Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening wordt verzorgd door de discipline Fysiologie en een intensivist. Het praktisch onderwijs wordt mede opgezet door het Skillslab. Het theoretische onderwijs wordt gegeven door de tutoren van de onderwijsgroep: dit zijn docenten van allerlei disciplines. De skillslabdocenten verzorgen het ongevallencircuit. De tutoren hebben geen kwalificatie voor lesgeven in BLS, de skillslabdocenten wel. Alle docenten hebben een artsexamen; sommigen zijn specialist, sommigen hebben reanimatiecursussen gevolgd of werken hieraan mee als docent. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van een mannikin en een verbanddoos. Het gebruik van een A.E.D. komt niet aan bod. Voor het ongevallencircuit worden diverse hulpmiddelen gebruikt, er wordt een hele setting gecreëerd zodat de situaties zo realistisch mogelijk lijken. Hierbij worden ook lotusslachtoffers gebruikt. Voor het theoretische deel wordt gebruik gemaakt van een blokboek. Voor het praktische deel zijn Skillslabboekjes geschreven welke met foto’s zijn geïllustreerd. Deze boekjes zijn door docenten van het Skillslab voor de universiteit Maastricht geschreven en worden ook alleen daar gebruikt. Daarnaast zijn er ook videobanden ter ondersteuning, deze zijn vrijblijvend. De video’s staan in de bibliotheek en daar is ook een speciale ruimte om ze te bekijken. Omdat het vrijblijvend is en het oude video’s zijn, wordt hier niet veel gebruik van gemaakt. In het blokboek wordt verwezen naar literatuur en relevante websites. Wat betreft eerste hulp: Boeken: •

Thijs L.G. e.a. Acute Geneeskunde; een probleem gerichte benadering in acute Geneeskunde en heelkundige situaties. Utrecht, Bunge. Vijfde druk (2001/2003)

•

Meursing en van Kesteren. Reanimatie. Wetenschappelijke uitgeverij Bunge. Utrecht. Meest recente uitgave.

•

Standaard ‘Reanimatie’, meest recente editie, UM, Skillslab, J. Hoeberigs.

•

Uit boekje ‘Verbanden en verbinden’ (serie ‘Lege Artis’), Robroek en van de Beek

Websites: •

www.trauma.org

•


43

K.D. Hekkert


Er wordt geen evaluatie van de lessen gehouden middels een enquête onder studenten. Er is wel een algemene vraag over de beoordeling van de leerzaamheid van individuele trainingen en van het ongevallencircuit in het kader van blokevaluatie. Hier wordt hoog op gescoord.

Veranderingen in het onderwijs Sinds 2001 is er een nieuw curriculum. Hierin zijn theorie en praktijk meer verwoven, en de studenten komen al vroeg met patiënten in aanraking. In het oude curriculum werd er pas lesgegeven in eerste hulp in het vierde jaar, dit is nu naar voren gehaald naar het eerste blok van het eerste jaar. Er zijn geen veranderingen in het onderwijs gepland, omdat dit ook niet noodzakelijk lijkt. De studenten zijn enthousiast over het onderwijs en het blijkt dat ze vooral het ongevallencircuit heel goed waarderen.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Van Bilsen, blokcoördinator van het blok Acute Nood, is tevreden over het gegeven onderwijs betreffende elementaire de eerste hulpverlening. In het eerste jaar wordt een hele goede basis gelegd. Dit komt echter niet in de volgende jaren terug, pas bij de co-schappen wordt dit weer herhaald. Herhalingslessen zouden dus een punt van verbetering zijn. Belangrijk aan het onderwijs in wordt gevonden dat de studenten niet alleen het ‘trucje’ wat betreft de eerste hulpverlening leren, maar dat ze ook weten waarom je bepaalde handelingen verricht. Er wordt daarom ook veel aandacht besteed aan de theoretische achtergrond van de eerste hulp. Als belemmering voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs wordt de groei van het aantal medische studenten genoemd. Tegenwoordig zijn er 360 studenten per jaar, eerst was dit 240. Deze groei geeft druk op de training. Er moet door de groei met grotere groepen worden gewerkt, wat tijdsdruk geeft. Theorie en praktijk op elkaar afstemmen wordt hierdoor moeilijker. Als mogelijkheid voor verbetering van het eerste hulp onderwijs wordt genoemd: het opfrissen van de kennis in latere jaren en het uitreiken van een EHBO diploma. Nijmegen UMCN: dr. J. Biert, blokcoördinator ‘Vaardigheden Acute Geneeskunde’, afdeling Heelkunde

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening is in Nijmegen een blokoverstijgende studieactiviteit gedurende één blok van vier weken in het eerste jaar. Het heet ‘cursus vaardigheden acute Geneeskunde’ welke gegeven wordt in de avonduren. Het omvat acht avonden, deelname aan zes van de acht avonden is verplicht. De cursus heeft een niveau dat tenminste vergelijkbaar is met dat van Eerste Hulp zoals het

44

K.D. Hekkert


wordt omschreven door het Oranje Kruis. De nadruk ligt op de eerste handelingen die meestal buiten het ziekenhuis verricht worden bij patiënten die acute hulp nodig hebben. De globale inhoud van de cursus:

Inleiding in de EHBO

Vitale functies

Stoornissen in vitale functies

Lichamelijk onderzoek

Verbandleer

Toepassing van verbanden

Bijzondere letsels

Omgangsvormen in de EHBO

Aan het einde van de lessen wordt een examen gehouden welke bestaat uit een theorietoets met multiple choice vragen en een praktijktoets in de vorm van een kort stationsexamen, waarbij ook lotuspatiënten worden gebruikt. Als studenten niet geslaagd zijn voor het examen krijgen ze een herkansing. Ze krijgen ook de ruimte om daarvoor opnieuw te oefenen. De studenten krijgen voor het behalen van deze cursus een certificaat. Dat cursuscertificaat wordt door de student opgenomen in zijn zogenaamde ‘portfolio’, waar ook bijvoorbeeld een verslag van de verpleegstage in komt. Aan het einde van het jaar worden hier in totaal drie studiepunten aan toegekend, deelresultaten leveren geen studiepunten op. In het tweede jaar vindt een verdieping op de cursus plaats, deze is meer gericht op Advanced Trauma Life Support en omvat 15 SBU. In het derde jaar krijgen de studenten het kernblok ‘Praktisch Klinisch Onderwijs 1’. Hierin komt wat betreft de eerste hulp aan bod de basale reanimatie (6 SBU theorie en 4 SBU praktijk) en verbandleer (4 SBU theorie en 2 SBU praktijk). In het vierde jaar zit het kernblok ‘Acute Geneeskunde’. Hierin komt voornamelijk theorie aan bod en 2 SBU herhaling van de basale reanimatievaardigheden. Tevens kunnen studenten in dit jaar het keuzeblok ‘Traumatologie’ volgen. Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening wordt in Nijmegen verzorgd door de disciplines Heelkunde, Intensive Care en Huisartsengeneeskunde. De EHBO lessen worden gegeven door studenten. Deze hebben zelf een EHBO examen afgelegd en een instructeurcursus gevolgd. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van verschillende hulpmiddelen: mannikins, verbanddozen en daarnaast ook een speciale pop waarin je kunt zien hoe de tongbasis terugvalt, deze laat zien hoe de kinlift werkt. Gedurende één les wordt geoefend met lotuspatiënten. Voor het theoretische gedeelte is een blokboek opgesteld, daarnaast wordt geen gebruik gemaakt van extra studieboeken. Als extra studiemateriaal worden foto's op Blackboard, de digitale leeromgeving, gezet ter illustratie.

45

K.D. Hekkert


Veranderingen in het onderwijs Het onderwijs wordt nu één jaar op deze manier gegeven. Daarvoor werd deze cursus facultatief aangeboden door de Medische Faculteitsvereniging (MFVN). De verandering die in het EHBO onderwijs is gepland, is het herschrijven van het blokboek wat voor het volgende studiejaar afgerond zal zijn. Ook wordt verder gewerkt aan de verdiepingscursus voor het tweede jaar. De nieuwe richtlijnen Reanimatie 2005 van de Nederlandse Reanimatie Raad zullen eveneens worden opgenomen in het blokboek.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten De tevredenheid over het huidige EHBO onderwijs is hoog. Dit is te zien aan het enthousiasme van de studenten. Het onderwijs in reanimatie is goed. Biert, blokcoördinator, vindt het onderwijs in de basale reanimatie het belangrijkst. Er worden geen belemmeringen genoemd voor het uitvoeren van het onderwijs. Een mogelijkheid voor verbetering zijn de herhalingslessen: er zou elk jaar geoefend moeten worden met EHBO vaardigheden. Men is voornemens dit in te voeren in het curriculum. Duidelijk is dat er in de afgelopen jaren een goede verbetering van de reanimatie heeft plaatsgevonden. Rotterdam Erasmus MC: dr. C.H.J. van Eijck, onderwijscoördinator afdeling Heelkunde

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het EHBO onderwijs is georganiseerd in een cursus geïntegreerd in het curriculum. In jaar twee wordt een cursus Eerste Hulp gegeven. Dit bestaat uit twee hoorcolleges en vijf practica vaardigheidsonderwijs. Alle onderwerpen van de EHBO volgens het Oranje Kruis Boekje komen aan bod. In jaar vier is een herhalingscursus, dit bestaat uit vier hoorcolleges, drie zelfstudieopdrachten en twee practica vaardigheidsonderwijs. Voornamelijk de BLS en de A.E.D. worden herhaald. De studenten worden geëxamineerd met behulp van een praktijkexamen. Hier worden ook lotuspatiënten voor gebruikt. De studenten krijgen een certificaat en een pasje voor het verlenen van Eerste Hulp, beide zijn erkend door het Oranje Kruis en het Erasmus MC. Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening wordt verzorgd door de disciplines Heelkunde, Anesthesiologie en Intensive Care. De instructeurs zijn erkende EHBO instructeurs van het Oranje Kruis. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van een mannikin, een verbanddoos, mondmaskers en een A.E.D. Er is van al deze hulpmiddelen één exemplaar beschikbaar per twaalf studenten, alleen van de mondmaskers zijn minimaal twee exemplaren beschikbaar. Voor het studiejaar 2006-2007 is het de bedoeling dat alle studenten zelf een mondmasker aanschaffen en daarmee ook zullen oefenen tijdens de practica. Tijdens de lessen wordt eenmaal geoefend met lotusslachtoffers.

46

K.D. Hekkert


De theorie is gebundeld in een blokboek, en daarnaast wordt gebruik gemaakt van het studieboek ‘Reanimatiehulpverlening’ (Palsma, H.J. Reanimatiehulpverlening. 2005, 2nd ed. Groningen. Stichting Medizon). Daarnaast wordt geen gebruik gemaakt van ander lesmateriaal. Aan het einde van de EHBO lessen wordt een evaluatie gehouden onder de studenten. Dit evaluatieformulier staat in de syllabus. Uit deze evaluatie blijkt dat de studenten over het algemeen heel enthousiast zijn over het eerste hulp onderwijs. Er is geen keuzeonderwijs over eerste hulpverlening. Door de MFVR (Medische Faculteitsvereniging Rotterdam) wordt voor de eerstejaars een reanimatiecursus aangeboden voor € 17,50.

Veranderingen in het onderwijs Het onderwijs wordt pas één jaar op deze manier gegeven. Het is ten opzichte van het onderwijs zoals het daarvoor werd gegeven intensiever en uitgebreider geworden; er is meer tijd voor de praktijk en er komen meer onderwerpen aan bod. Daarnaast zijn er ook veranderingen in het onderwijs gepland. De herhalingscursus van het vierde jaar wordt geïntensiveerd: er wordt een module opgezet van twee weken met als thema acute patiënt. Op dit moment is dit verdeeld over zes weken. Deze verandering zal doorgevoerd worden in januari 2007. De nieuwe reanimatierichtlijnen van de Nederlandse Reanimatieraad zullen meegenomen worden in de syllabus, dit zal vanaf september 2006 worden doorgevoerd.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Van Eijck, onderwijscoördinator afdeling Heelkunde, is tevreden over het gegeven onderwijs betreffende elementaire eerste hulpverlening in het curriculum. Belangrijk wordt gevonden dat studenten bewust worden van het feit dat het onderwijs in eerste hulp belangrijk is. Studenten moeten op locatie een diagnose kunnen stellen en eventueel hulp kunnen verlenen. Daarnaast wordt veel nadruk gelegd op de eigen veiligheid. In principe zijn er geen belemmeringen aan te wijzen voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs. Het onderwijs moet georganiseerd worden voor een hele grote groep studenten, namelijk 420. Dit zorgt voor hoge kosten en een ingewikkelde organisatie, maar op dit moment wordt dat goed ingevuld. Voor verdere verbeteringen is geld echter een probleem. Graag wil Van Eijck werken met kleinere groepen studenten en meer instructeurs. Het zou goed zijn om veel beeldmaterialen, zoals foto’s en communicatiemateriaal van ambulancepersoneel tijdens ongevallen, te gebruiken voor het onderwijs om het realistisch te maken. Het blijkt dat het niet is toegestaan om dergelijk materiaal voor onderwijs te gebruiken. Van Eijck is van mening dat de overheid met dit soort beelden goed onderwijsmateriaal zou kunnen maken.

47

K.D. Hekkert


Van Eijck stelt voor om een landelijke bijeenkomst te organiseren voor alle EHBO instructeurs van de verschillende medische faculteiten: een betaalde bijscholing waarbij de UMC’s op één lijn komen wat betreft inhoud van het eerste hulp onderwijs. Dit zou vanuit overheid moeten worden georganiseerd en gefinancierd. Utrecht UMCU: dr. J Buis en J. de Loor, docenten Klinisch Vaardigheids Onderwijs

Praktische vormgeving en inhoud van het onderwijs Het onderwijs in eerste hulpverlening is een onderdeel van het curriculum in het eerste, tweede en derde jaar. Het komt alleen voor in de Vaardigheidslijn: het Praktisch Lijnonderwijs Medisch-Technische Vaardigheden (PLO-MT). Hiervan zijn een aantal modules waarin BLS aan bod komt. Jaar één bestaat uit vier lessen betreffende BLS van elk drie uur. Daarnaast is er per les één uur gereserveerd voor zelfstudie. Gemiddeld genomen is er per les één uur tijd voor theorie en twee uur voor praktijk. Er worden casussen waar verschillende scenario’s worden geschetst, voorgelegd. De student wordt gevraagd hoe in een dergelijke situatie te handelen. De student-assistent geeft een demonstratie van de handelingen welke daarna door de studenten worden geoefend. Modules in de Vaardigheidslijn in het eerste jaar waarin BLS aan bod komt: •

Onderzoek algemene indruk & bloeddruk meten Hierin komt wat betreft BLS het beoordelen van het bewustzijn en het beoordelen van de ademhaling aan bod.

•

Spoedeisende hulpverlening Aan bod komen het onderzoek, beoordeling en behandeling van vitale functies, met name de respiratie. Het beoordelen en verzorgen ter plaatse van uitwendig herkenbare letsels. Het stelpen van bloedingen, het aanleggen van verbanden. Tenslotte de indicatie stellen tot noodzaak professionele hulpverlening.

•

Basic Life Support In deze les krijgen studenten inzicht in de theoretische achtergronden van het protocol voor BLS bij volwassenen en kinderen. De onderwerpen die behandeld worden, zijn de diagnostiek voor vitale functies, de uitvoering van BLS bij volwassenen op fantomen, en het beleid bij luchtwegobstructie.

•

Wondbehandeling Betreffende basale eerste hulpverlening wordt in deze les behandeld: reinigen en desinfecteren van open wonden, steriel werken en het toepassen van enkele basale verbandmiddelen.

48

K.D. Hekkert


Jaar twee bestaat uit een herhaling van jaar één plus een uitbreiding hier op: •

BLS - ACLS Hierin worden wat betreft BLS behandeld: diagnostiek vitale functies. Uitvoering BLS bij volwassenen, uitvoering BLS bij kinderen en baby’s en luchtwegmanagement.

Jaar drie is een herhaling van jaar twee met hierop een uitbreiding: •

Spoedeisende Geneeskunde Behandeld worden vitale functies, bloedingen, verbanden en alarmeren.

•

Basic en Advanced Cardiac Life Support Behandeld worden de verschillende protocollen en het handelen in een acute situatie.

Het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening wordt verzorgd door de docenten van de afdeling Klinisch Vaardigheidsonderwijs. De ontwikkeling van het EHBO onderwijs is vroeger gedaan door een anesthesist, intensivist. In het eerste en tweede jaar worden de lessen gegeven door student-assistenten. De docenten geven dan indirect het onderwijs, namelijk via scholing van de student-assistenten. Het derde jaar wordt wel gegeven door docenten van het Klinisch Vaardigheidsonderwijs. De docenten en studentassistenten hebben beide geen kwalificatie voor lesgeven in BLS. De student-assistenten hebben zelf het EHBO onderwijs gevolgd en hebben daarnaast twee trainingen van elk drie uur gekregen: in de eerste training wordt aandacht besteed aan het optimaliseren van de eigen EHBO vaardigheden, de tweede training is meer didactisch: de manier van lesgeven komt hierin aan bod. Deze trainingen worden elk jaar opnieuw gegeven. Student-assistenten zitten altijd minimaal één jaar hoger dan het jaar waarin ze lesgeven. Tijdens de EHBO lessen wordt gebruik gemaakt van extra hulpmiddelen, er zijn in totaal twaalf mannikins voor ongeveer 300 studenten. In de lessen wordt effectief gewerkt met één mannikin per vier studenten. Daarnaast zijn er verbandkarren aanwezig, effectief is dit één per twee studenten tijdens de lessen. In totaal zijn er twee A.E.D.’s, maar deze worden niet in de EHBO lessen gebruikt. Ze worden alleen gebruikt voor een demonstratie. Dit gaat waarschijnlijk nog wel in het praktijkonderwijs komen. Daarnaast zijn er nog drie simulatoren, dit zijn geavanceerde ACLS poppen: twee keer een Hartsim 4000, en één keer een Simman: dit is een heel geavanceerde pop met allerlei scenario’s. Deze worden in beperkte mate voor de studenten beschikbaar gesteld, het wordt meer gebruikt voor specialistisch onderwijs. In het derde jaar wordt er wel mee geoefend, dan is er één ACLS pop per twaalf studenten. Het onderwijs wordt gegeven middels zogenaamd klappers, dit zijn syllabi die elektronisch worden aangeboden. Studenten kunnen dit dan zelf printen via Web-ct. Studenten krijgen toegang tot een elektronisch forum. Via dit forum kunnen vragen die betrekking hebben op de lesstof voorgelegd worden aan de docenten van het Vaardigheidsonderwijs. De docenten kunnen dan gerichte feedback geven. Het

49

K.D. Hekkert


elektronische forum bestaat nu ruim 1,5 jaar, er wordt nog niet optimaal gebruik van gemaakt. Een discussie komt niet op gang, maar tijdens de proeftoetsperiode worden meer vragen gesteld. Dit heeft de aandacht van de docenten Vaardigheidsonderwijs, zij willen het gebruik ervan nog optimaliseren. Het gebruik van studieboeken naast de syllabus is niet verplicht, maar wordt wel aanbevolen. Aanbevolen bronnen betreffende BLS zijn: •

W.C.L. Robroek, G. van de Beek. Verbanden en verbinden. Wetenschappelijke uitgeverij Bunge, 1999

•

R.G. Hoff, G.J. Noordergraaf, H.H. Parmentier. Acute hulpverlening. Bohn, Stafleu en van Lochum

•

J.N. Keeman, E. Schadé. Spoedeisende Geneeskunde. Bohn, Stafleu en van Lochum

•

L.G. Thijs, H.H. Delooz, R.J.A. Goris. Acute Geneeskunde. Bunge, Utrecht

•

H.J.A.T. Doppenberg. EHBO en Verbandleer. LEMMA, Utrecht

•

T. de Jong-Berkhout. Snelle hulp geboden. Bohn, Stafleu en van Lochum

•

Mosby’s. EMT/basis Textbook. Center for Emergency Medicine

•

ABC of major trauma

•

Van Kesteren. Spoedeisende hulpverlening. BSL, Houten, 2003

•

Meursing en van Kesteren. Reanimatie. Wetenschappelijke Uitgeverij Bunge

Daarnaast wordt verwezen naar enkele internetsites: •

www.erc.edu

•


•

www.zesminuten.nl

•

www.ehbo.nl

Bovengenoemde bronnen zijn beschikbaar in het studielandschap of op internet. Ze vormen geen verplichting en er wordt niet op kennisniveau getoetst. In beperkte mate wordt er gebruik gemaakt van ander lesmateriaal: er is een videocompilatie Verbanden die de studenten zelfstandig kunnen bekijken op de afdeling. Minder dan 10% van de studenten doet dit. Daarnaast worden tijdens de lessen foto’s van wonden getoond, waarmee ook opdrachten worden gemaakt. Er wordt aandacht besteed aan de evaluatie van de PLO lessen. In de inleiding van de klapper staat beschreven wat het veronderstelde eindniveau is wat bereikt moet worden door het volgen van de desbetreffende vaardigheidsles. In de samenvatting van de les worden deze items nog eens herhaald en wordt de student gevraagd voor elk van de items aan te geven in hoeverre ze het eindniveau hebben

50

K.D. Hekkert


bereikt op een schaalverdeling ‘onvoldoende – matig – voldoende – goed’. Indien een student voor een item ‘onvoldoende’ of ‘matig’ scoort, wordt deze gevraagd voor zichzelf te analyseren waar dat aan ligt. De jaarlijkse evaluatie is vrij globaal: de lessen krijgen een cijfer. Deze cijfermatige evaluatie wordt gevolgd door een gesprek met de jaarvertegenwoordiging. Vaak komt dan ook de beoordeling bij de toets aan de orde. Uit de evaluatie blijkt dat oefenen is vaak een item is: iedereen wil vlak voor de toets oefenen, en kan dan niet zo vaak als ze willen. Aan het einde van de lessen is een stationsexamen voor het totaal van medisch technische vaardigheden. BLS is daar een flexibel onderdeel van. Ongeveer 1/8 deel van de studenten wordt daadwerkelijk getoetst op BLS. Dit examen is alleen een praktijkexamen. Er wordt geen theorie getoetst en er wordt geen gebruik gemaakt van lotuspatiënten.

Veranderingen in het onderwijs In het komende jaar wordt de BaMa structuur ingevoerd: het curriculum wordt onderverdeeld in een Bachelor en een Master. Met de komst hiervan zijn er niet veel wijzigingen in de BLS lessen. De klappers worden in beperkte mate aangepast: de nieuwe richtlijnen van de Nederlandse Reanimatieraad worden doorgevoerd, daarnaast mogelijk nog wat kleine veranderingen wat betreft vormgeving van de klapper. De methodiek wordt niet aangepast. Jaar drie wordt voor komend studiejaar nog wel goed nagekeken, er wordt dan vooral gekeken naar de doorloop en de didactiek. Eventueel wordt het eerste hulp onderwijs voor dit jaar dan heel anders opgezet. Vanaf 1 augustus zullen de nieuwe richtlijnen van de Reanimatieraad ook toegepast worden in de lessen. In jaar drie zijn de studenten al bekend gemaakt met de nieuwe richtlijnen. Hiervoor is gekozen omdat de studenten waarschijnlijk pas na een hele tijd weer reanimatie gaan toepassen, wanneer inmiddels de nieuwe richtlijnen zijn doorgevoerd.

Tevredenheid over het onderwijs en mogelijke verbeterpunten Buis en de Loor, docenten van het Klinisch Vaardigheidsonderwijs, zijn tevreden over het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening. Gegeven de mogelijkheden is het onderwijs goed. Het niveau van de studenten is niet altijd goed, de kennis zakt snel. De docenten zouden graag meer tijd willen om de vaardigheden te oefenen, bijvoorbeeld voor het aanleggen van verbanden. Uit evaluaties blijkt dat de studenten tevreden zijn over het onderwijs. De docenten vinden het belangrijk dat de studenten het ABCDE-verhaal kennen, ze moeten weten dat er met protocollen gewerkt wordt en waar deze vandaan komen. Het gaat om het redden van mensen met vitale stoornissen. Daarnaast is het steriel en schoon werken belangrijk, en de principes van wondbehandeling.

51

K.D. Hekkert


Voor het onderwijs zoals het nu wordt gegeven zijn er geen belemmeringen aan te wijzen. Wel zijn er nog meer wensen, voor de uitvoering hiervan zijn geld en docenten wel een probleem. Alleen voor uitbreidingen op het huidige onderwijs zijn er dus belemmeringen. Buis en de Loor zijn van mening dat de gemiddelde student die het curriculum heeft doorlopen, voldoende kennis en vaardigheden bezit om elementaire eerste hulp te verlenen. De kennis zakt echter snel en de studenten hebben angst om de geleerde vaardigheden in de praktijk uit te voeren. De herhaling is nu in het begin van het tweede jaar en daarna pas midden of eind van het derde jaar. Het blijkt dat bij de meeste studenten de kennis ver is gezakt, daarom zou de herhaling sneller achter elkaar moeten komen. Graag zouden de docenten nog meer herhaling willen, liever 2 x 2 uur dan 1 x 3 uur. Psychomotore vaardigheden kun je alleen leren door het vaak te doen. Het eerste hulp onderwijs zou meer gestructureerd aangeboden moeten worden. Daarnaast zouden de docenten liever nog meer mannikins ter beschikking willen hebben. Als extra opmerking wordt geplaatst dat bij veel van de verschillende vaardigheden de studenten wel niveau drie van het Raamplan moeten hebben (vaardigheid zelf toepassen/uitvoeren), maar dit is vaak wel erg minimaal. Het niveau is vaak slecht bij bijvoorbeeld wondverbanden. Er is slechts drie kwartier beschikbaar om dit te oefenen, dit is te kort. Geschat wordt dat slechts negen van de tien studenten het goed doen bij de toets. Het herkennen van stoornissen in het bewustzijn, de ademhaling en de circulatie is wel goed. Ziektebeelden zijn bewust niet in het vaardigheidsonderwijs opgenomen, om te voorkomen de studenten klinische zaken aan te leren. Er worden alleen voorbeelden gebruikt om te illustreren. Ziektebeelden komen op een andere plek in het curriculum aan bod, dan vaak alleen theoretisch.

52

K.D. Hekkert


2. Studenten Geneeskunde Helaas bleek het niet mogelijk alle studenten Geneeskunde te bereiken. In Tabel 8 een overzicht van de verschillende Medische Faculteitsverenigingen, of zij medewerking hebben verleend en zo ja op welke manier. Tabel 8: medewerking van Medische Faculteitsverenigingen

Medische Faculteitsvereniging

Medewerking

Groningen MFV Panacea

1x e-mail naar leden met de link naar de enquête

Leiden MFLS

geen medewerking *

Maastricht MFV Reflex

2x e-mail naar leden met de link naar de enquête

Nijmegen MFVN

1x e-mail naar leden, link naar de enquête in de bijlage

Rotterdam MFVR

bericht met link geplaatst op onderwijssite GNK van Erasmus MC

Utrecht MSFU Sams

geen medewerking

Amsterdam UvA MFAS

poster met link naar de enquête opgehangen in de universiteit

Amsterdam VU MFVU

poster met link naar de enquête opgehangen in de universiteit

* op dit moment zit er geen EHBO onderwijs in het curriculum. De online enquête kon daarom niet ingevuld worden door Geneeskunde studenten uit Leiden.

Respons In totaal hebben 1078 studenten Geneeskunde de online enquête ingevuld. De respons over de verschillende faculteiten is zeer verschillend. Aan het UMCG in Groningen zijn ongeveer 2600 studenten Geneeskunde. Daarvan zijn er 2575 lid van Panacea, de studievereniging; naar al deze mensen is de email verstuurd. 270 Studenten hebben de enquête ingevuld, daarmee is de respons 10,5%. Aan de UM in Maastricht zijn ongeveer 1750 studenten Geneeskunde. De e-mail is twee keer verstuurd naar alle leden van Reflex, de studievereniging, dit zijn er ongeveer 1600. Na de eerste keer was de respons 291, dit is 18,2%. Nadat voor de tweede keer de e-mail werd verstuurd, werd de respons 551, oftewel 34,4%. Aan het UMCN in Nijmegen is de e-mail naar alle studenten Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen gestuurd, dit zijn in totaal ongeveer 2500 mensen. Naar schatting zijn hiervan ongeveer 1670 studenten Geneeskunde. 105 Studenten hebben de enquête ingevuld, daarmee is de respons 6,3%. Aan het Erasmus MC in Rotterdam zijn ongeveer 1950 studenten Geneeskunde. De advertentie is geplaatst op de onderwijssite, een onbekend aantal studenten heeft deze gezien. 135 Studenten hebben de enquête ingevuld, daarmee is de respons 6,9%.

53

K.D. Hekkert


Van Amsterdam AMC (n=12), Amsterdam VUmc (n=3) Leiden LUMC (n=3) en Utrecht UMCU (n=2) is te weinig respons en wordt daarom niet verder meegenomen in de beschrijving en analyse. Meerdere studenten zijn halverwege gestopt met invullen van de enquête, deze zijn niet meegenomen in de beschrijving en analyse. Een aantal studenten heeft de enquête na de deadline ingevuld en kon daarom niet meer meegenomen worden. Hierdoor zijn de uiteindelijke responsaantallen wat lager.

Persoonlijke gegevens De totale respons is erg verschillend over de faculteiten. De meeste respons is verkregen vanuit de UM, waarschijnlijk omdat zij als enige Medische Faculteitsvereniging twee keer de e-mail hebben verstuurd met het verzoek om de enquête in te vullen, met daarbij ook de link naar de enquête. De respons vanuit het UMCG is ongeveer de helft, dit is te verklaren omdat de e-mail naar de leden van Panacea slechts één keer is verstuurd, wel met een link naar de enquête. De respons van het UMCN is minder. De e-mail naar de leden van de MFVN slechts één keer is verstuurd, tegelijk met de maandelijkse nieuwsbrief. De link stond echter niet in de e-mail zelf, maar in de bijlage. De respons van het Erasmus MC is iets hoger, de onderwijssite waarop het bericht geplaatst is, wordt vaak bekeken volgens de MFVR. Het blijkt dat gemiddeld veel meer vrouwen dan mannen de enquête ingevuld hebben, dit geldt voor alle faculteiten. De jaren waarin de student begonnen is met de opleiding Geneeskunde is voor het UMCG en de UM redelijk regelmatig verdeeld. Voor het UMCN is het opvallend dat veel studenten uit het eerste jaar de enquête hebben ingevuld. Voor het Erasmus MC zijn er juist bijna geen respondenten uit het eerste jaar. Voor alle faculteiten geldt dat bijna geen studenten met begin opleiding 1998 en 1999 de enquête hebben ingevuld. (Tabel 9) Tabel 9: Persoonlijke gegevens

Totaal

Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN

Rotterdam Erasmus MC

n

%

n

%

n

%

n

%

241

100

503

100

73

100

120

100

Geslacht

man vrouw

60 181

24.9 75.1

113 388

22.5 77.1

13 59

17.8 80.8

21 99

17.5 82.5

begin opleiding GNK

2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998

38 57 52 39 38 10 5 2

15.8 23.7 21.6 16.2 15.8 4.1 2.1 .8

113 104 92 74 78 38 1 3

22.5 20.7 18.3 14.7 15.5 7.6 .2 .6

36 6 3 13 8 3 2 2

49.3 8.2 4.1 17.8 11.0 4.1 2.7 2.7

8 45 27 16 15 9 0 0

6.7 37.5 22.5 13.3 12.5 7.5 0 0

54

K.D. Hekkert


Diploma Opvallend is dat het percentage dat een EHBO diploma heeft gehaald voor het UMCG en de UM veel lager ligt dan het Erasmus MC, het UMCN ligt hier tussenin. Dit is te verklaren door het feit dat het Erasmus MC een diploma uitreikt voor de EHBO cursus, dit zit in het curriculum. Bij het UMCG wordt deze cursus facultatief aangeboden. Voor het UMCN geldt dat deze cursus tot vorig jaar facultatief werd aangeboden, maar vanaf dit jaar in het curriculum is ingebouwd. De meeste studenten hebben het EHBO diploma gehaald rond hun twaalfde of rond hun twintigste, dit geldt voor alle faculteiten. Veel studenten hebben het EHBO diploma dus in de laatste klassen van de basisschool gehaald of juist in het begin van hun universitaire studie. Opvallend is dat relatief veel studenten van het UMCG een reanimatiediploma hebben behaald. Deze wordt aangeboden door de faculteit zelf. Wanneer de faculteit zelf geen cursus aanbiedt, doen de meeste studenten een cursus bij het Oranje Kruis. (Tabel 10,11) Tabel 10: Diploma Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN


n

%

n

%

n

%

n

%

EHBO-diploma

ja nee

95 146

39.4 60.6

126 377

25.0 75.0

32 38

43.8 52.1

73 47

60.8 39.2

leeftijd waarop diploma gehaald

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

0 1 5 14 20 1 2 0 1 2 7 15 12 4 8 2 1 1

0 .4 2.1 5.8 8.3 .4 .8 0 .4 .8 2.9 6.2 5.0 1.7 3.3 .8 .4 .4

1 2 10 36 47 9 2 0 5 3 3 2 3 2 1 0 0 0

.2 .4 2.0 7.2 9.3 1.8 .4 0 1.0 .6 .6 .4 .6 .4 .2 0 0 0

34 0 1 0 3 0 0 1 1 2 6 18 2 2 0 0 0 0

46.6 0 1.4 0 4.1 0 0 1.4 1.4 2.7 8.2 24.7 2.7 2.7 0 0 0 0

0 1 1 7 8 0 0 1 3 1 7 11 25 6 1 0 2 1

0 .8 .8 5.8 6.7 0 0 .8 2.5 .8 5.8 9.2 20.8 5.0 .8 1.7 .8 0

diploma erkend door

Harstichting Oranje Kruis VVAA overig

5 78 1 15

2.0 31.8 0.4 6.1

6 82 1 33

1.2 16.2 0.2 6.5

0 7 5 20

0 9.6 6.8 27.4

3 27 1 42

2.5 22.5 .8 35.0

Reanimatiediploma

ja nee Harstichting Oranje Kruis overig

123 117 63 35 50

51.0 48.5 26.1 14.5 20.7

37 466 5 25 5

7.4 92.6 1.0 5.0 1.0

5 64 2 2 2

6.8 87.7 2.7 2.7 2.7

32 86 4 5 19

26.7 71.7 3.3 4.2 15.8

Reanimatiediploma erkend door

55

K.D. Hekkert


Tabel 11: Diploma erkend door EHBO diploma

Reanimatiediploma

erkend door

n

%

erkend door

n

%

Groningen UMCG

Jeugd Rode Kruis Nederland UMCG (MFV Panacea) weet niet

5 2 7

2.1 0.8 2.9

UMCG a medizon weet niet

39 1 10

16.2 0.4 4.2

Maastricht UM

plaatselijke EHBO-vereniging Rode Kruis Oranje Kruis (getuigschrift jeugd EHBO A) EHBO-diploma in kader van rijbewijs (Duitsland) BHV weet niet MFVN weet niet

5 3 2

1.0 0.6 0.4

1

0.2

Hartstichting VS Nederlandse Reanimatie Raad Rode Kruis UM faculteit Geneeskunde sportmassage cursus

1 1 1 1 1

0.2 0.2 0.2 0.2 0.2

1 7 18 2

0.2 1.4 24.7 2.7

Hogeschool van Utrecht Radboud Universiteit Nijmegen

1 1

1.4 1.4

Erasmus MC Medizon Rode Kruis PADI weet niet

37 1 1 1 2

50.7 0.2 0.2 0.2 0.4

Erasmus MC HBO-V Stichting Eerste Hulp bij Hartstoring weet niet

19 1 1 2

3.8 0.2 0.2 0.4

Nijmegen UMCN Rotterdam Erasmus MC

a

: The Netherlands Resuscitation Council, RuG, Department of Anesthesiology University Medical Center Groningen

Nieuwe richtlijnen reanimatie 2005 van de Nederlandse Reanimatieraad Voor het UMCG, UMCN en Erasmus MC geldt dat ongeveer de helft van de studenten wel op de hoogte is van de nieuwe richtlijnen en ongeveer de helft niet. Opvallend is dat een groot aantal van de studenten aan de UM wel op de hoogte is van de nieuwe richtlijnen. (Tabel 12) Tabel 12: Nieuwe richtlijnen NRR

bekend met nieuwe richtlijnen reanimatie 2005

ja nee

Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN


n

%

n

%

n

%

n

%

102 93

51.5 47.0

353 66

83.3 15.6

27 32

45.0 53.3

55 43

53.9 42.2

56

K.D. Hekkert


EHBO onderwijs in curriculum Bijna alle studenten die de enquête hebben ingevuld, hebben al onderwijs gehad in EHBO of BLS in het curriculum. (Tabel 13) Dit is aannemelijk omdat aan de meeste faculteiten dit ook al in het eerste jaar wordt gegeven. Tabel 13: EHBO onderwijs in curriculum

onderwijs gehad in EHBO of BLS

ja nee

Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN


n

%

n

%

n

%

n

%

209 31

86.7 12.9

497 4

98.8 .8

60 2

82.2 2.7

109 11

90.8 9.2

De meeste studenten vinden dat EHBO onderwijs al vanaf het eerste jaar gegeven moet worden. Hoe hoger de jaargang, hoe minder studenten aangeven dat in deze jaargang EHBO onderwijs gegeven moet worden. Dit geldt voor alle faculteiten. (Figuur 9)

100,00

Percentage

80,00

60,00

40,00

20,00

0,00 jaar1

jaar2

jaar3

jaar4

jaar5

jaar6

Figuur 9: in welke jaren moet EHBO onderwijs worden gegeven?

57

K.D. Hekkert


Niveau vaardigheden Er is gekeken naar de gemiddelde niveau’s van de studenten op de vaardigheden. Hiervoor zijn de afzonderlijke niveau’s per student voor alle 22 onderdelen bij elkaar opgeteld en dit is gemiddeld. Daarna is het totaal van alle studenten per faculteit gemiddeld. Het blijkt dat studenten van het Erasmus MC over het algemeen de hoogste niveau’s halen voor de vaardigheden. Dit verschil ten opzichte van het UMCN is niet significant. De ingeschatte niveau’s door studenten van het Erasmus MC en het UMCN zijn wel significant hoger dan die van het UMCG en de UM. (Figuur 10)

95% CI TOTAAL

2,60

2,40

2,20

2,00 UMCG

UM

UMCN

Erasmus MC

Figuur 10: Gemiddelde niveau voor vaardigheden met 95% betrouwbaarheidsintervallen

Vergelijking met niveau Raamplan Het ingeschatte niveau van vaardigheden door de studenten werd verdeeld in twee categorieën: een categorie met studenten die het niveau van het Raamplan halen en een categorie die dit niet halen. Er werd door middel van een Chi-kwadraat toets gekeken of de verschillende faculteiten significant van elkaar verschillen wat betreft niveau van de student voor de vaardigheden. (Tabel 14) Voor het niveau aangegeven door het Raamplan wordt verwezen naar Tabel 3. Voor het gemiddelde zijn de percentages van alle items opgeteld en dit is gedeeld door het totaal aantal items.

58

K.D. Hekkert


Tabel 14: Niveau vaardigheden aangegeven door studenten, percentage dat het niveau van het Raamplan haalt. Totaal

Groningen Maastricht Nijmegen UMCG UM UMCN

Rotterdam Verschil Erasmus tussen MC faculteiten


gemiddelde percentage dat niveau Raamplan haalt (%)

percentage dat niveau Raamplan haalt (%)




n=

945

245

507

73

120

vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek) herkennen van stoornissen in het bewustzijn bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien immobiliseren cervicale wervelkolom

83.8

86.9

81.3

75.3

93.3

.001

42.1

71.8

13.0

65.8

90.0

.000

68.9

66.5

65.5

71.2

86.7

.000

78.2

82.0

74.0

72.6

91.7

.000

92.7

93.1

92.7

86.3

95.8

.102

31.7

18.8

31.6

32.9

58.3

.000

kinlift en snelle mondinspectie, evt. leegmaken verslikken: stoten tussen schouderbladen, Heimlich manoeuvre herkennen stoornissen in de ademhaling mond-op-mondbeademing

91.7

96.3

88.4

90.4

97.5

.000

87.0

93.5

84.4

78.1

90.0

.000

70.2

72.5

66.1

69.4

83.9

.002

95.3

97.1

94.5

94.5

95.8

.420


59.3

60.0

54.8

46.6

84.2

.000

maskerbeademing

42.1

71.4

28.0

13.7

59.2

.000


26.6

22.9

11.8

53.4

80.0

.000


75.9

72.7

75.1

75.3

85.8

.045


92.2

93.1

91.5

91.8

93.3

.848


56.5

54.7

63.5

31.5

45.8

.000

stelpen van bloeding (lokale druk, drukverband) uitgebreidheid van brandwonden bepalen met behulp van de ‘regel van 9’ aanleggen van verbanden: (wond)snelverband, wonddrukverband, dekverband driekante doek aanleggen

69.3

32.2

86.6

76.7

67.5

.000

81.4

57.1

91.3

89.0

84.2

.000

67.3

25.7

88.0

80.8

56.7

.000

70.5

33.1

87.8

83.6

65.8

.000

gebruik van A.E.D.

23.0

49.0

7.3

8.2

45.0

.000

corpus alienum / splinter / teek verwijderen Gemiddelde

24.7

24.1

24.5

28.8

24.2

.865

65.0

62.5

63.7

64.4

76.1

Chikwadraat Pearson Chi-Square

59

K.D. Hekkert


Algemeen Er zitten veel verschillen in de percentages van studenten die het niveau van het Raamplan hebben gehaald tussen de verschillende vaardigheden. Vaardigheden waarvoor over het algemeen hoge niveau’s werden aangegeven (>80% van de studenten haalt het niveau van het Raamplan) zijn, van hoog naar laag:




kinlift en snelle mondinspectie, eventueel leegmaken




Vaardigheden waarvoor over het algemeen lage niveau’s worden aangegeven (<50 % van de studenten haalt het niveau van het Raamplan) zijn, van laag naar hoog:

gebruik van A.E.D.





maskerbeademing

UMCG Studenten van het UMCG gaven opvallend lage niveau’s aan voor de vaardigheden: immobiliseren van de cervicale wervelkolom, stelpen van een bloeding, de ‘regel van 9’ bij brandwonden, aanleggen van verbanden en een driekante doek. Opvallend hoge niveau’s ten opzichte van de andere faculteiten werden gehaald voor de onderdelen: maskerbeademing en gebruik van een A.E.D.

UM Studenten van de UM gaven opvallend lage niveau’s aan voor de vaardigheden: transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek), maskerbeademing, snelle kantelmethode en het gebruik van een A.E.D. De studenten gaven opvallend hoge niveau’s aan ten opzichte van de andere faculteiten bij de vaardigheden: reanimatie bij een kind, stelpen van een bloeding, de ‘regel van 9’ bij brandwonden, aanleggen van verbanden en een driekante doek.

60

K.D. Hekkert


UMCN Studenten aan het UMCN gaven opvallend lage niveau’s aan voor de onderdelen: maskerbeademing en reanimatie bij een kind. Op geen van de onderdelen werden opvallend hoge niveau’s aangegeven ten opzichte van de andere faculteiten.

Erasmus MC Studenten van het Erasmus MC gaven voor geen van de vaardigheden opvallend lage niveau’s aan. Opvallend hoge niveau’s ten opzichte van de andere faculteiten werden aangegeven voor de onderdelen: transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek), immobiliseren van de cervicale wervelkolom, mondop-neusbeademing, snelle kantelmethode en gebruik van een A.E.D.

Verschillen tussen de faculteiten De verschillen in niveau’s tussen de studenten van de verschillende faculteiten zijn voor bijna alle vaardigheden significant. De niveau’s van de onderdelen: vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien, mond-op-mondbeademing, uitwendige hartmassage en corpus alienum / splinter / teek verwijderen zijn niet significant, deze niveau’s zijn dus vergelijkbaar.

Vergelijking met niveau faculteit Ook werd gekeken welk percentage van de studenten het niveau aangegeven door de faculteit haalt wat betreft de vaardigheden. (Tabel 15) Voor het niveau aangegeven door de faculteit wordt verwezen naar Tabel 4.

61

K.D. Hekkert


Tabel 15: Niveau vaardigheden aangegeven door studenten, percentage dat het niveau aangegeven door de faculteit haalt. Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN



percentage dat percentage dat percentage dat percentage dat niveau Faculteit niveau Faculteit niveau Faculteit niveau Faculteit haalt (%) haalt (%) haalt (%) haalt (%)

n=

245

507

73

120


86.9

81.3

75.3

30.8


84.9

52.1

65.8

23.3


66.5

65.5

71.2

27.5


82.0

74.0

72.6

24.2


93.1

92.7

86.3

33.3


35.9

75.3

58.9

12.5


96.3

88.4

90.4

29.2

verslikken: stoten tussen schouderbladen, Heimlich 93.5 manoeuvre

84.4

78.1

24.2


72.5

66.1

69.4

18.6


97.1

94.5

94.5

95.8


60.0

-

69.9

84.2

maskerbeademing

71.4

-

-

10.8


22.9

-

-

80.0


72.7

75.1

75.3

19.2


93.1

91.5

91.8

22.5


54.7

86.2

60.3

90.8


-

86.6

76.7

15.8


-

68.0

89.0

84.2

aanleggen van verbanden: (wond)snelverband, wonddrukverband, dekverband

-

87.8

80.8

11.7


-

7.3

83.6

16.7

gebruik van A.E.D.

49.0

-

-

16.7


54.7

24.5

78.1

-

-

wordt niet in het curriculum behandeld

62

K.D. Hekkert


UMCG Voor de meeste vaardigheden geldt dat het grotendeel van de studenten het aangegeven niveau door de faculteit wel haalt (>80%). Vaardigheden waarbij veel studenten het aangegeven niveau door de faculteit niet halen (>50%) zijn: immobiliseren cervicale wervelkolom en gebruik van de A.E.D.

UM Voor de meeste vaardigheden geldt dat het grootste deel van de studenten het aangegeven niveau door de faculteit wel haalt (>80%). Vaardigheden waarbij veel studenten het aangegeven niveau door de faculteit niet halen (>50%) zijn: driekante doek aanleggen en corpus alienum / splinter / teek verwijderen.

UMCN Ook hier geldt dat voor de meeste vaardigheden het grotendeel van de studenten het aangegeven niveau door de faculteit wel haalt (>80%). Er zijn geen vaardigheden waarbij meer dan 50% van de studenten het aangegeven niveau door de faculteit niet haalt.

Erasmus MC Voor bijna alle vaardigheden geldt dat meer dan 50% van de studenten het aangegeven niveau door de faculteit niet haalt. Vaardigheden waarbij de meeste studenten het aangegeven niveau door de faculteit wel halen (>80%): mond-op-mond en mond-op-neus beademing, snelle kantelmethode, reanimatie bij een kind en de ‘regel van 9’ bij brandwonden.

Veranderingen in het curriculum Voor Groningen, Nijmegen en Rotterdam geldt dat het onderwijs recent is veranderd. Voor Groningen is in 2004 een nieuw curriculum van start gegaan. Nijmegen en Rotterdam hebben sinds 2005 hun onderwijs aangepast. Tabel 16 geeft de verschillen aan tussen de studenten die het onderwijs hebben gevolgd in het oude of het nieuwe curriculum. Percentages van studenten die het niveau van het Raamplan halen worden aangegeven. Daarbij werd uitgegaan van het jaar waarin ze gestart zijn met de studie Geneeskunde. Analyse wordt uitgevoerd met een Chi-kwadraat toets. In Groningen en Nijmegen wordt EHBO onderwijs in het eerste jaar gegeven, in Rotterdam is dit in het tweede jaar. Daarom is de verdeling voor Groningen en Rotterdam: start studie 2004-2005 tegenover start studie 1998-2003, voor Nijmegen: start studie 2005 tegenover start studie 1998-2004.

63

K.D. Hekkert


Tabel 16: verschillen tussen oud en nieuw curriculum, weergegeven is het percentage (%) dat het niveau van het Raamplan haalt. Groningen UMCG

Nijmegen UMCN

Start studie 20042005


Start studie 2005


Significantie



Significantie

n = 97

n = 148 p ≤ 0.05 n = 36

n = 37

p ≤ 0.05 n = 53

n = 72

p ≤ 0.05

vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek) herkennen van stoornissen in het bewustzijn bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien immobiliseren cervicale wervelkolom kinlift en snelle mondinspectie, evt. leegmaken verslikken: stoten tussen schouderbladen, Heimlich manoeuvre herkennen stoornissen in de ademhaling mond-op-mondbeademing

84.5

88.5 *

.366

88.9

62.2

.008

86.8

98.5 *

.011

89.7

60.1

.000

88.9

43.2

.000

86.8

92.5 *

.298

54.6

74.3 *

.001

88.9

54.1

.001

81.1

91.0 *

.113

95.9

73.0

.000

88.9

56.8

.002

86.8

95.5 *

.086

97.9

89.9

.015

91.7

81.1

.188

94.3

97.0 *

.466

9.3

25.0 *

.002

38.9

27.0

.281

83.0

38.8

.000

99.0

94.6

.075

94.4

86.5

.248

96.2

98.5 *

.427

96.9

91.2

.078

88.9

67.6

.028

86.8

92.5 *

.298

65.6

77.0 *

.051

86.1

52.8

.002

77.4

89.2 *

.081

99.0

95.9

.165

94.4

94.6 *

.978

96.2

95.5

.848


39.2

73.6 *

.000

38.9

54.1 *

.194

83.0

85.1 *

.759

maskerbeademing

57.7

80.4 *

.000

8.3

18.9 *

.188

84.9

38.8

.000


20.6

24.3 *

.499

72.2

35.1

.001

79.2

80.6 *

.854

herkennen stoornissen in circulatie uitwendige hartmassage

60.8

80.4 *

.001

86.1

64.9

.035

81.1

89.6 *

.189

89.7

95.3 *

.093

94.4

89.2

.414

94.3

92.5

.694


6.2

86.5 *

.000

22.2

40.5 *

.092

49.1

43.3

.529


22.7

38.5 *

.010

88.9

64.9

.015

83.0

55.2

.001

32.0

73.6 *

.000

91.7

86.5

.479

86.8

82.1

.483

19.6

29.7 *

.076

88.9

73.0

.084

75.5

41.8

.000

27.8

36.5 *

.159

91.7

75.7

.065

81.1

53.7

.002

gebruik van A.E.D.

54.6

45.3

.151

5.6

10.8 *

.414

83.0

14.9

.000


18.6

27.7 *

.102

33.3

24.3

.395

28.3

20.9

.347


Significantie


* niveau oud curriculum is hoger dan niveau nieuw curriculum

64

K.D. Hekkert


UMCG Voor de vaardigheden: transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek), bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien en vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien, geldt dat het niveau van het nieuwe curriculum significant hoger ligt dan het oude curriculum. Het niveau van het oude curriculum is significant hoger voor de vaardigheden: herkennen van stoornissen in het bewustzijn, immobiliseren cervicale wervelkolom, mond-op-neusbeademing, maskerbeademing, herkennen stoornissen in circulatie, reanimatie bij een kind, stelpen van een bloeding en de ‘regel van 9’ bij brandwonden.

UMCN Voor bijna alle vaardigheden geldt dat het niveau van de studenten in het nieuwe curriculum hoger ligt dat het oude curriculum. Significant hoger zijn: vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp, transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek), herkennen van stoornissen in het bewustzijn ademhaling en circulatie, bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien, verslikken: stoten tussen schouderbladen en Heimlich manoeuvre, snelle kantelmethode en stelpen van een bloeding. Voor de vaardigheden waarbij het niveau van studenten uit het oude curriculum hoger is, is het verschil geen enkele keer significant.

Erasmus MC Het aantal vaardigheden waarbij het niveau van de studenten uit het oude of nieuwe curriculum hoger is, is ongeveer fifty-fifty. Studenten van het nieuwe curriculum geven significant hogere niveau’s aan voor de vaardigheden immobiliseren cervicale wervelkolom, maskerbeademing, stelpen van een bloeding, aanleggen van verbanden en een driekante doek en gebruik van een A.E.D. Het niveau van het oude curriculum is alleen significant hoger voor de vaardigheid: vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp.

EHBO diploma en reanimatiediploma Daarnaast werd een vergelijking gemaakt tussen het niveau van de studenten die wel of geen apart EHBO diploma of reanimatiediploma hebben gehaald. Dit werd voor alle faculteiten in totaal bekeken. Deze vergelijking wordt weergegeven in percentage dat het niveau van het Raamplan haalt. Analyse wordt uitgevoerd met Chi-kwadraat toets. (Tabel 17)

65

K.D. Hekkert


Tabel 17: niveau’s voor wel of geen EHBO diploma respectievelijk reanimatiediploma, weergegeven is het percentage (%) dat het niveau van het Raamplan haalt. EHBO diploma Vaardigheden EHBO in het curriculum

Reanimatiediploma

ja (%)

nee (%)

significantie ja (%)

nee (%)

significantie

n = 332

n = 620

p ≤ 0.05

n = 199

n = 748

p ≤ 0.05

86.1

82.1

.109

86.4

82.8

.214

59.9

33.1

.000

69.3

34.9

.000

75.3

65.2

.001

68.3

68.7 *

.919

84.0

75.2

.002

85.9

76.1

.003

94.6

91.6

.095

94.0

92.2

.409

38.0

27.9

.001

30.2

31.8 *

.653

94.3

90.3

.035

96.5

90.4

.006

90.1

85.3

.038

92.5

85.4

.009

vijf belangrijke punten bij het verlenen van eerste hulp transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek) herkennen van stoornissen in het bewustzijn bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien vanuit rugligging in stabiele zijligging draaien immobiliseren cervicale wervelkolom kinlift en snelle mondinspectie, evt. leegmaken verslikken: stoten tussen schouderbladen, Heimlich manoeuvre herkennen stoornissen in de ademhaling mond-op-mondbeademing

76.7

66.6

.001

75.3

68.6

.069

97.0

94.4

.068

97.5

94.7

.095


69.6

53.5

.000

64.8

57.6

.066

maskerbeademing

50.9

37.3

.000

67.8

35.2

.000


43.1

17.9

.000

34.2

24.3

.005

herkennen stoornissen in circulatie uitwendige hartmassage

81.0

73.1

.006

73.9

76.2 *

.495

93.4

91.3

.258

94.0

91.4

.244


56.0

56.8 *

.824

47.7

58.7 *

.006


74.1

66.8

.020

48.2

75.0 *

.000

85.8

79.2

.012

62.8

86.5 *

.000

72.0

64.7

.022

43.7

73.5 *

.000

75.9

67.6

.007

50.8

75.7 *

.000

gebruik van A.E.D.

33.4

17.1

.000

61.3

12.4

.000


29.5

22.1

.011

30.2

23.1

.041

* niveau zonder diploma is hoger dan met diploma

66

K.D. Hekkert


EHBO diploma Voor alle vaardigheden geldt dat het niveau van studenten met EHBO diploma hoger ligt dan studenten zonder EHBO diploma. Een uitzondering hierop is het onderdeel: reanimatie bij een kind, dit verschil is niet significant. Voor het grootste deel van de vaardigheden is het niveau van studenten met het EHBO diploma ook significant hoger.

Reanimatiediploma Voor meerdere vaardigheden geldt dat het niveau van studenten zonder een reanimatiediploma hoger is dan studenten met dit diploma. Voor de vaardigheden: reanimatie bij een kind, stelpen van een bloeding, de ‘regel van 9’ bij brandwonden en aanleggen van verbanden en een driekante doek is dit verschil ook significant. Studenten met een reanimatiediploma geven significant hogere niveau’s aan voor de volgende vaardigheden: transporteren van een ongevalslachtoffer (Rautek), bewusteloos slachtoffer van buik op rug draaien, kinlift en snelle mondinspectie en eventueel leegmaken, verslikken: stoten tussen schouderbladen / Heimlich manoeuvre, maskerbeademing, snelle kantelmethode en gebruik van een A.E.D.

Jaargangen Ook werd gekeken of er verschillen zijn tussen de niveau’s aangegeven door de studenten van de verschillende jaargangen van eenzelfde faculteit. Er werd een one way Anova uitgevoerd om te bekijken of deze verschillen significant zijn. Hieruit blijkt dat alleen de verschillen tussen de jaargangen bij het UMCN niet significant zijn, voor de andere faculteiten wel. (Tabel 18) Tabel 18: Significantie van verschil tussen de jaargangen per faculteit, berekend met een one way Anova Faculteit

Significantie van verschil tussen jaargangen (p ≤ 0.05)

Groningen UMCG

.000

Maastricht UM

.000

Nijmegen UMCN

.112


.007

Daarnaast worden gemiddelden per jaargang weergegeven met een 95% betrouwbaarheidsinterval. Dit werd per faculteit apart bekeken. De schaal werd voor alle faculteiten gelijk gehouden, zodat ook de verschillen tussen de faculteiten zichtbaar blijven. Voor het UMCN is het niveau van eerstejaars hoger in vergelijking tot de andere jaargangen, terwijl dit voor de andere faculteiten lager is. Voor het UMCG en

67

K.D. Hekkert


de UM geldt globaal dat het niveau van de hogere jaargangen gering oploopt. Voor het UMCN loopt dit niveau juist af, het niveau van het Erasmus MC is schommelend. (Figuur 11 t/m 14)

3.5

UMCG

95% CI Gemiddelde score

95% CI Gemidde lde score

3.5

3.0

2.5

2.0

1.5

1.0

UM

3.0

2.5

2.0

1.5 2005

2004

2003

2002

2001

2000

2005

Begin opleiding Geneeskunde

2004

2003

2002

2001

2000


Figuur 11: UMCG, Gemiddelde niveau voor

Figuur 12: UM, Gemiddelde niveau voor

vaardigheden met 95% betrouwbaarheidsintervallen,


per jaargang

per jaargang

3.5

UMCN

3.0



3.5

2.5

2.0

1.5

1.0

0.5

Erasmus MC

3.0

2.5

2.0

1.5

1.0

2005

2004

2003

2002

2001

2000

2005


2004

2003

2002

2001

2000


Figuur 13: UMCN, Gemiddelde niveau voor

Figuur 14: Erasmus MC, Gemiddelde niveau voor



per jaargang

per jaargang

68

K.D. Hekkert


Niveau ziektebeelden Ook is gekeken naar het gemiddelde niveau van de studenten op de ziektebeelden. Hiervoor zijn de afzonderlijke niveau’s per student voor alle 31 onderdelen bij elkaar opgeteld en dit is gemiddeld. Daarna is het totaal van alle studenten per faculteit gemiddeld. Het blijkt dat studenten van het UMCN over het algemeen de hoogste niveau’s halen voor de ziektebeelden. Dit verschil ten opzichte van de andere faculteiten is ook significant. Studenten van het UMCG geven de laagste niveau’s aan voor de vaardigheden, dit is echter niet significant verschillend ten opzichte van de UM en het Erasmus MC. (Figuur 15)

2,75

95% CI Totaal

2,50

2,25

2,00

1,75

UMCG

UM

UMCN

Erasmus MC

Figuur 15: Gemiddelde niveau voor ziektebeelden met 95% betrouwbaarheidsintervallen, per faculteit

Vergelijking met niveau Raamplan Ook voor de ziektebeelden werd bekeken of de studenten het niveau aangegeven door het Raamplan halen. Er wordt door middel van een Chi-kwadraat toets gekeken of de verschillende faculteiten significant van elkaar verschillen wat betreft niveau van de student voor de ziektebeelden. (Tabel 19) Voor het niveau aangegeven door het Raamplan wordt verwezen naar Tabel 5. Voor het gemiddelde zijn de percentages van alle items opgeteld en dit is gedeeld door het totaal aantal items.

69

K.D. Hekkert


Tabel 19: Niveau ziektebeelden aangegeven door studenten, percentage van het aantal studenten dat het niveau van het Raamplan haalt. Totaal

Groningen UMCG

Maastricht UM

Nijmegen UMCN

Rotterdam Verschil Erasmus MC tussen faculteiten







n=

810

207

439

64

100

hartinfarct

53.6

39.1

60.1

59.4

51.0

.000

shock

57.3

37.7

66.1

62.5

56.0

.000

COPD

24.7

20.8

28.9

20.3

17.0

.020

pneumothorax

53.6

34.8

61.7

60.9

52.0

.000

hyperventilatie

48.5

36.7

55.1

51.6

42.0

.000

hypoglycemie

40.5

35.7

41.0

48.4

43.0

.270

cerebrovasculaire stoornissen schedelbasisfractuur

44.6

38.2

46.7

60.9

38.0

.005

24.7

24.6

19.4

67.2

21.0

.000

epilepsie

62.5

61.8

58.3

82.8

69.0

.001

dwarslaesie

34.6

26.6

34.2

68.8

31.0

.000

verdrinking

20.0

16.4

18.5

34.4

25.0

.007


29.6

25.6

25.5

51.6

42.0

.000

fracturen

51.5

38.2

55.6

71.9

48.0

.000

luxaties

48.5

36.7

55.1

67.2

32.0

.000

contusie

23.3

17.4

26.2

34.4

16.0

.004

distorsie

26.5

18.4

32.1

35.9

13.0

.000

brandwonden: 1e, 2e en 3e 51.9 graads verbranding

33.8

59.2

62.5

50.0

.000

Insectenbeten

14.8

10.6

13.9

29.7

18.0

.002


39.1

29.5

41.9

60.9

33.0

.000

acute neusbloeding

28.6

23.2

28.5

42.2

32.0

.025

oogletsel

29.1

22.2

26.4

53.1

40.0

.000

verslaving

24.0

17.4

25.7

35.9

22.0

.012

tentamen suicidii

24.4

21.7

23.9

35.9

25.0

.140

Chi-kwadraat Pearson ChiSquare

70


Chi-kwadraat Pearson ChiSquare

Verschil tussen faculteiten




Nijmegen UMCN


Maastricht UM



Groningen UMCG


Totaal

K.D. Hekkert

flauwte

26.8

26.6

21.4

43.8

40.0

.000


55.8

41.5

59.5

73.4

58.0

.000


31.6

25.1

28.9

56.3

41.0

.000

warmteletsels en drie fasen 7.3 van oververhitting: hittekramp, warmtestuwing en hitteberoerte

5.8

4.1

25.0

13.0

.000


6.4

5.8

4.3

14.1

12.0

.002

vergiftiging via 7.5 spijsverteringskanaal, luchtweg en longen en huid

7.2

4.3

18.8

15.0

.000


11.5

7.7

12.3

26.6

6.0

.000


15.6

12.6

11.4

42.2

23.0

.000

Gemiddelde

32.9

25.8

33.9

48.3

33.0

Algemeen Het valt op dat het grootste deel van de studenten het niveau aangegeven door het Raamplan niet haalt wat betreft de ziektebeelden, gemiddeld genomen over alle ziektebeelden en faculteiten is dit slechts iets meer dan 30%. De laagste niveau’s (<10% haalt niveau Raamplan) worden aangegeven voor de onderdelen warmteletsels, koudeletsels en vergiftigingen.

Verschillen tussen de faculteiten De verschillen in niveau’s tussen de studenten van de verschillende faculteiten zijn voor bijna alle ziektebeelden significant. De niveau’s van de onderdelen hypoglycemie en tentamen suicidii zijn niet significant, deze niveau’s zijn dus vergelijkbaar tussen de faculteiten.

71

K.D. Hekkert


Tevredenheid over EHBO onderwijs De totale score die de studenten toekennen aan de tien items zijn opgeteld per faculteit. Deze totale score plus een 95% betrouwbaarheidsinterval wordt weergegeven in Figuur 16. Hieruit blijkt dat studenten van het UMCN het meest tevreden zijn over het EHBO onderwijs, dit verschil is alleen significant ten opzichte van het UMCG.

95% CI TOTAAL

40

35

30

25 UMCG

UM

UMCN

Erasmus MC

Figuur 16: totale score op de tien items, per faculteit

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de percentages van de studenten die zich kunnen vinden in de genoemde items. Hiervoor worden de variabelen hergecodeerd: schaal 1 tot en met 3 wordt 1, wat staat voor niet tevreden tot neutraal. Schaal 4 en 5 wordt 2, wat staat voor wel tevreden. Deze analyse wordt uitgevoerd voor de verschillende items apart, uitgesplitst per faculteit. Weergegeven wordt het percentage van de studenten wat tevreden is. (Figuur 17 t/m 26)

72

K.D. Hekkert


50,0

60,0

50,0 47,2

56,0 50,0

Percentage

Percentage

37,0

43,9

40,0

30,0

42,9

40,0

47,4

33,5

30,0

20,0

20,0 10,0

10,0

0,0

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

Figuur 17: De lessen in elementaire eerste

Figuur 18: Ik ben tevreden over de inhoud van het

hulpverlening in het kerncurriculum voldeden aan

eerste hulp onderwijs in het kerncurriculum

mijn verwachtingen

50,0

60,0

48,3

57,6 50,0 49,0 40,0

32,3

30,0

21,4

20,0

Percentage

Percentage

40,0

40,5

30,0 24,5 20,0

15,5 10,0

10,0

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

Figuur 19: Ik ben tevreden over de hoeveelheid

Figuur 20: Het boek of de syllabus is voldoende om

eerste hulp onderwijs in het kerncurriculum

de theoretische kennis over eerste hulpverlening te krijgen

73

K.D. Hekkert


50,0

68,1

66,7

60,0 41,7

40,0

30,0

31,5 27,4 24,7

20,0

Percentage

Percentage

52,8

40,0 37,9

20,0 10,0

0,0

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

Figuur 21: De praktijk is voldoende om de

Figuur 22: De hulpmiddelen die werden gebruikt bij

vaardigheden in de eerste hulpverlening te leren

de praktijklessen (bijvoorbeeld mannikin, verbanddoos) zijn voldoende.

60,0

100,0

59,3

50,0 43,9 39,2

83,3

82,7

83,3 74,5

Percentage

Percentage

40,0

80,0 44,8

30,0

60,0

40,0

20,0

20,0

10,0

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

Figuur 23: De examinatie is voldoende om de

Figuur 24: De docent voor het eerste hulp onderwijs

theorie en praktijk te toetsen

is voldoende competent

74

K.D. Hekkert


60,0

50,0 53,3

50,0

45,0

45,5

UMCN

ErasmusMC

40,0 38,5

30,0

33,7 31,0 25,8

Percentage

Percentage

40,0

34,2 30,0

20,0

20,0

10,0

10,0

0,0 UMCG

UM

UMCN

ErasmusMC

Figuur 25: Ik vind dat ik genoeg kennis en

0,0 UMCG

UM

Figuur 26: Ik heb geen angst om EHBO te verrichten

vaardigheden heb om elementaire eerste hulp te verrichten

De totale tevredenheid werd bekeken over de items twee tot en met acht, omdat deze aspecten over het onderwijs aangeven. De andere drie items gaan over verwachting van het onderwijs en het vertrouwen van de student in eigen kunnen. De scheiding wordt gelegd bij schaal 3, dus studenten die een gemiddelde score van 3,1 hebben, vallen in de groep ‘tevreden over het EHBO onderwijs’. In totaal is 51% van de studenten tevreden over het eerste hulp onderwijs.

75

K.D. Hekkert


Suggesties voor verbeteringen De studenten werden aan het eind van de online enquête gevraagd om suggesties voor verbeteringen van het EHBO onderwijs te noemen. Deze zijn hieronder in een tabel weergegeven, op volgorde van frequentie dat de suggesties is genoemd. Er waren geen suggesties vanuit UMCU studenten, derhalve zijn deze niet meegenomen in de beschrijving. Tabel 20: suggesties voor verbeteringen van het EHBO onderwijs Suggestie

AMC

VUmc

UMCG

LUMC

UM

UMCN

Erasmus MC

Totaal

n

%

n

%

n

%

n

%

n

%

n

%

n

%

n

%

Totaal

3

100

3

100

136

100

1

100

221

100

24

100

62

100

450

100

Herhaling

1

33

-

-

41

30

-

-

142

64

5

21

34

55

223

50

Uitgebreider: meer onderdelen van EHBO aan bod Onderwijs van langere duur Diploma

-

-

-

-

75

55

-

-

28

13

1

4.2

7

11

111

25

-

-

-

-

24

18

-

-

30

14

6

25

7

11

67

15

-

-

1

33

13

10

1

100

34

15

1

4.2

3

4.8

53

12

Goede examinatie

-

-

-

-

7

5.1

-

-

24

11

1

4.2

5

8.1

37

8.2

Meer praktijk oefenen In eerste jaar mee beginnen EHBO cursus geven

-

-

1

33

1

0.7

-

-

21

10

2

8.3

10

16

35

7.8

-

-

-

-

7

5.1

-

-

9

4.1

1

4.2

16

26

33

7.3

-

-

-

-

-

-

1

100

29

13

-

-

-

-

30

6.7

Verplicht

-

-

-

-

9

6.6

1

100

10

4.5

1

4.2

2

3.2

23

5.1

Nieuwe richtlijnen

-

-

-

-

-

-

-

-

11

5.0

-

-

3

4.8

14

3.1

Duidelijker overzicht

-

-

-

-

-

-

-

-

12

5.4

-

-

-

-

12

2.7

Lotuspatiënten

-

-

-

-

2

1.5

-

-

7

3.2

-

-

2

3.2

11

2.4

Stimulatie trainen vaardigheden Acute situatie simuleren Meer verdieping

1

33

-

-

1

0.7

-

-

8

3.6

-

-

-

-

10

2.2

-

-

-

-

2

1.5

-

-

5

2.3

-

-

1

1.6

8

1.8

-

-

-

-

3

2.2

-

-

3

1.4

-

-

2

3.2

8

1.8

Eenduidigheid binnen docenten Overig

-

-

-

-

1

0.7

-

-

-

-

-

-

5

8.1

6

1.3

2

33

3

100

8

5.9

-

-

16

7.2

1

4.2

13

21

43

10

76

K.D. Hekkert


Hieronder worden de suggesties van de studenten uitgewerkt. Per suggestie wordt eerst een algemeen stukje geschreven wanneer studenten van verschillende faculteiten deze suggestie hebben voorgesteld. Daarna wordt het per faculteit apart besproken wanneer alleen studenten van deze faculteit de suggestie hebben geopperd. Deze kan echter ook bruikbaar zijn voor de andere faculteiten.

Herhaling Algemeen De helft van de studenten die een suggestie hebben ingevuld, hebben aangeven meer herhaling van het EHBO onderwijs te willen. Meestal wordt voorgesteld eenmaal per jaar te herhalen om kennis en vaardigheden op een voldoende niveau en actueel te houden. Meerdere studenten vinden echter eenmaal per jaar nog te weinig, zeker omdat je het nauwelijks toepast in de praktijk buiten op straat. Studenten willen vaak herhaling om routine te krijgen in de vaardigheden en om zich zelfverzekerder te voelen wanneer ze in een situatie terecht komen waarin ze eerste hulp moeten verlenen. Veel studenten willen elk jaar ook een uitbreiding van de kennis. Vaak wordt voorgesteld om met regelmaat herhalingslessen in te voeren. Door continuïteit zal dan meer routine in de vaardigheden ontstaan. Een aantal studenten wil het EHBO onderwijs gespreid over de jaren, in plaats van geconcentreerd in één jaar. Studenten willen vooral herhaling van de praktijk, in ieder geval de reanimatie. Veel studenten willen ook herhaling vlak voor de co-schappen, zodat je beter voorbereid en zekerder je co-schappen ingaat. Er wordt meerdere malen voorgesteld om jaarlijks een herhalingsdag te geven. Een student stelt voor om dit voor de hele lichting tegelijk te doen. Sommige studenten willen graag herhaling onder begeleiding van docenten, andere studenten hebben ook behoefte aan facultatieve herhaling. Meerdere studenten stellen voor om herhalingslessen verplicht te maken. Een student oppert meer subsidie zodat meer (herhaal)trainingen gegeven kunnen worden. UMCG Voor Groningen wordt voorgesteld om ook EHBO onderwijs in het vierde, vijfde en zesde jaar te geven. UM Voor Maastricht komt duidelijk naar voren dat bijna alle studenten behoefte hebben aan meer herhalingslessen. Er is een klein aantal studenten dat voorstelt niet meteen de eerste weken van de opleiding met het EHBO onderwijs te beginnen. Als reden wordt genoemd dat alles nog nieuw is, waardoor de kennis en vaardigheden uiteindelijk veel te snel wegzakken. Voorgesteld wordt om het in de loop van het jaar te doen en het elk jaar te herhalen met telkens uitbreiding van kennis en vaardigheden, zodat men in jaar zes in staat is om goede eerste hulp te verlenen. Reanimatiecursussen moeten jaarlijks structureel worden herhaald.

77

K.D. Hekkert


UMCN Met ingang van het studiejaar 2005/2006 is het verplicht voor eerstejaars studenten Geneeskunde om de EHBO cursus te volgen, daarvoor werd deze facultatief aangeboden. Een student stelt voor om elk jaar minimaal één week te besteden aan alle verschillende onderdelen van de EHBO en niet alleen maar een paar keer mond-op-mondbeademing en reanimatie. Verbandleer is ook een belangrijk onderdeel. Erasmus MC Een student uit Rotterdam stelt voor om het EHBO onderwijs in de vorm van lijnonderwijs te geven.

Uitbreiding Algemeen Alleen BLS is niet voldoende, studenten hebben behoefte aan een volledige EHBO cursus. Vooral verbanden, wondbehandeling, brandwonden, verdrinking, intoxicaties, insectenbeten, distorsies en fracturen worden regelmatig genoemd als onderdelen waarin de studenten meer onderwijs willen. Dit zijn onderwerpen die je in de dagelijkse praktijk vaker tegen zult komen dan een reanimatie, noemen zij als reden. Omdat zij Geneeskunde studeren, wordt ook van hen verwacht in een dergelijk situatie adequaat te kunnen handelen. De meeste studenten willen hiervan zowel theorie als praktijk. UMCG Voor Groningen wordt voorgesteld om de EHBO cursus die facultatief via de studievereniging wordt aangeboden ook in het curriculum op te nemen. Dit moet voor iedereen verplicht zijn. Het aantal plaatsen bij de facultatieve cursus is op dit moment zeer beperkt, het zou voor iedereen beschikbaar moeten zijn. UM Graag meer theorie over de verschillende ziektebeelden.

Onderwijs van langere duur Algemeen Er zijn een heel aantal studenten die graag meer tijd voor EHBO in het curriculum willen. UMCN Een aantal studenten geven aan dat in een heel korte tijd heel erg veel stof wordt behandeld waardoor je het niet optimaal kunt leren. Dit geldt ook voor handelingen die je moet oefenen. Een reden hiervoor kan zijn dat het EHBO cursus in Nijmegen bovenop het gewone onderwijs wordt gevolgd. Voor een aantal studenten is dit te druk om de EHBO stof goed onder de knie te krijgen. UMCG Een student vindt dat er minstens 40 uur per jaar EHBO worden gegeven. Mensen gaan er terecht van uit dat wanneer je Geneeskunde studeert, je dit vanaf jaar één kunt.

78

K.D. Hekkert


Diploma Algemeen Veel studenten zijn voorstander van het uitreiken van een diploma. Een aantal wil een officieel diploma, bijvoorbeeld van het Oranje Kruis. Andere studenten vinden een certificaat voldoende. Meerdere studenten willen dit diploma verplicht stellen. Meerdere studenten zijn van mening dat een diploma uitreiken motiverend werkt. UMCG Tweemaal wordt genoemd dat elk jaar een officieel EHBO examen plaats zou moeten vinden om je certificaat te verlengen. UM Studenten moeten een certificaat kunnen halen, zodat je al werkzaam kunt zijn op feesten en evenementen om meer ervaring op te doen.

Goede examinatie Algemeen Er worden meerdere voorstellen gedaan om de examinatie te verbeteren. Ten eerste moet er een aparte examinatie voor EHBO zijn. Zowel de theorie als de praktijk moet getoetst worden. Meerdere studenten zijn van mening dat er vaker getoetst moet worden, sommigen zijn voor een jaarlijkse toetsing. UMCG Iedereen moet geëxamineerd worden, niet alleen een paar willekeurige studenten bij het PVO-examen. UM Er moet een speciale EHBO toetsing komen, bijvoorbeeld een apart tentamen aan het einde van het studiejaar of het invoeren van een volledige EHBO vaardighedentoets, buiten de reguliere toetsing van vaardigheden. Als argumenten worden genoemd dat je door een strengere toetsing wordt gedwongen de theorie dieper te bestuderen. Door vaker te toetsen krijg je meer routine. Erasmus MC Het examen was van korte duur volgens een student, een langere toets zou betrouwbaarder zijn. Volgens een andere student mag het examen pittiger. Ook wordt genoemd dat het EHBO-examen beter geregeld kan worden, nu moesten sommige mensen 2,5 uur wachten voordat ze het examen konden afleggen.

Meer praktijk oefenen Algemeen Veel studenten hebben behoefte aan meer praktijkonderwijs. Reanimatietraining is hierbij belangrijk. Ze willen meer praktijkervaring opdoen. Voorgesteld wordt om meer praktijk in te voeren, ten koste van

79

K.D. Hekkert


theorie. De theorie kunnen de studenten immers zelf thuis bestuderen, dit hoeft niet in groepsverband. Meerdere studenten willen een Skillslab waar ze de vaardigheden te kunnen oefenen. UMCG Voorgesteld wordt om een speciale dag te organiseren waarop studenten al hun vaardigheden kunnen oefenen in nagespeelde, zo echt mogelijke situaties. UM Volgens meerdere studenten dient er vaker getraind te worden. Meerdere studenten willen de praktijk/traumadag die geschrapt is uit het vierde jaar opnieuw invoeren: deze werd erg leuk en leerzaam gevonden.

In eerste jaar mee beginnen Algemeen Een groot deel van de studenten vindt dat het EHBO onderwijs al vanaf het eerste jaar aan bod moet komen. Sommigen geven meer algemeen aan dat er eerder mee begonnen moet worden. In het eerste jaar moet dan een uitgebreide basis worden gelegd, waar in de volgende jaren op voortgebouwd kan worden.

EHBO cursus geven Algemeen De faculteiten moeten ofwel zelf een EHBO cursus geven, ofwel een cursus aanbieden. De meeste studenten prefereren een erkende cursus die één tot twee weken full-time wordt gegeven. UM Op dit moment wordt in Maastricht eerste hulp geïntegreerd in een blok behandeld waarbinnen ze relevant zijn. Volgens een student zorgt dit ervoor dat de aangeboden informatie goed opgenomen kan worden, maar dat een aantal principes toch niet uitgebreid genoeg aan bod komt. Er zijn verschillende voorstellen vanuit de studenten om dit te veranderen: -

aparte EHBO cursus, bijvoorbeeld twee weken intensieve cursus met meer uitbreiding en diepgang aan het einde van jaar één. (in de meeste gevallen genoemd)

-

apart blok met alleen EHBO

-

duidelijk blokoverstijgend onderwijs

-

aparte cursus voor gevorderden, die iets extra's biedt buiten de primaire EHBO

-

meer buitenschoolse cursussen

80

K.D. Hekkert


Verplicht Algemeen Meerdere studenten zijn van mening dat het onderwijs in EHBO verplicht moet zijn. Het zou niet facultatief aangeboden moeten worden, maar opgenomen moeten worden in het curriculum en verplicht worden gesteld.

Nieuwe richtlijnen Algemeen Er moet aandacht zijn voor nieuwe richtlijnen, en deze moeten zo snel mogelijk aangeleerd worden aan de studenten. Het lesmateriaal moet up-to-date zijn. Voorgesteld wordt om bijvoorbeeld een e-mail naar alle studenten te sturen wanneer er nieuwe richtlijnen zijn. UM Ook ouderejaars moeten les krijgen in de nieuwe richtlijnen. Voor Maastricht wordt voorgesteld om updates via Eleum door te geven. Erasmus MC Er moet informatie naar de studenten doorgespeeld worden, ook tijdens de co-schap fase. Bijvoorbeeld door middel van schriftelijke post omtrent veranderde richtlijnen.

Duidelijker overzicht UM Studenten uit Maastricht geven aan een duidelijker overzicht van het EHBO onderwijs te willen. Ze willen graag een betere structuur en meer samenhang in de lessen.

Lotuspatiënten Algemeen Een aantal studenten geeft aan meer onderwijs te willen met lotuspatiënten of simulatiepatiënten. UM Er wordt voorgesteld om meer te oefenen met situaties waarin je aan je lot wordt overgelaten om eerste hulp te verlenen. Dit moet dan geoefend worden met simulatiepatiënten, zodat er niets kan gebeuren. Een ander voorstel is om realistischere EHBO trainingen te creëren door simulatiepatiënten de instructie te geven voor persoonlijke eigenschappen en emoties.

81

K.D. Hekkert


Stimulatie training vaardigheden Algemeen Het moet meer gestimuleerd worden om de vaardigheden te trainen. Daarnaast moeten er ook meer mogelijkheden zijn voor het oefenen van vaardigheden. Er zijn studenten die graag meer docentonafhankelijk willen oefenen. Anderen vinden daarentegen feedback van een docent tijdens het oefenen juist prettig, zodat je goed weet wat je wel en niet goed doet. Uit ervaring van de studenten blijkt dat docent-onafhankelijk oefenen bij onvoldoende docentafhankelijke herhaling niet voldoende effectief is, omdat twijfel ontstaat over de manier van uitoefenen van de vaardigheden. UM Gedurende het curriculum moeten mogelijkheden geboden worden om zelf te oefenen, hierop moet ook geattendeerd worden. Er moeten personen aangesteld worden waarbij je terecht kunt met vragen of voor adviezen.

Acute situatie simuleren Algemeen Studenten geven aan de theoretische kennis toe te willen passen op praktijksituaties. Ze hebben behoefte aan meer situatiegericht onderwijs. Er moeten mogelijkheden geboden worden voor het opdoen van praktische ervaring. Ze willen oefenen met verschillende situaties en casussen. UMCG Er moet meer nadruk gelegd worden op de spoedeisende handelingen die in een ziekenhuis verricht moeten worden. UM Theoretisch en in alle rust EHBO uitvoeren is minder moeilijk dan in een 'panieksituatie'. Het zou goed zijn om een acute situatie te simuleren zodat je het adrenaline element er in mee neemt.

Meer verdieping Algemeen Een aantal studenten geeft aan meer verdieping te willen in het onderwijs, dit gaat meestal om een theoretische verdieping.

Eenduidigheid binnen docenten Erasmus MC Volgens een aantal studenten was de variatie tussen de docenten te groot, zij geven ook aan meer eenduidigheid binnen docenten te willen. Er moet slechts één docent per groep zijn, hier moeten geen

82

K.D. Hekkert


wisselingen in optreden. Er moet eenduidigheid zijn binnen de docenten qua regelgeving en hoe studenten dingen aangeleerd moeten worden.

Overig AMC •

Ook voor mensen die nog geen EHBO onderwijs hebben gehad moet de cursus beschikbaar worden gesteld, de tweedejaars van nu willen graag EHBO onderwijs maar hebben niet de mogelijkheid. (1x)

•

Inzage in de toets en duidelijkheid over de manier van toetsing. (1x)

VUmc •

Constructieve feedback (1x)

•

Skillslab voor het oefenen vaardigheden (1x)

•

Meer vaardigheden leren (1x)

UMCG •

Intensiever onderwijs (2x)

•

Niet teveel onderwerpen behandelen in één les (1x)

•

Meer onderwijs over wat je als arts op de centrale spoedopvang tegen kan komen en wat dan de mogelijkheden tot handelen zijn. (1x)

•

Kleinere groepen (1x)

•

Studiepunten aan toekennen (1x)

•

Meer voorbeelden (1x)

•

Meer vaardigheden leren (1x)

•

Goed, duidelijk boek in plaats van stencils (met opzoekmogelijkheden) (2x)

•


•

Goede materialen (1x)

•

Meer controle of de studenten de EHBO vaardigheden beheersen (1x)

•

Ambulancestage (1x)

•

Net als bij de Skillslab boekjes ook hier een DVD uitbrengen. (1x)

•

Nadruk leggen op hoe belangrijk het is. (1x)

•

Ook lesgeven met A.E.D. en beademingsmasker. (1x)

•

Duidelijke literatuuradviezen geven, zodat je naderhand makkelijker iets kunt terug lezen. Bij

UM

bepaalde vaardigheden is weinig literatuur te vinden. (1x)

83

K.D. Hekkert

•


Het EHBO onderwijs dient gegeven te worden door gespecialiseerde hulpverleners die de kennis en kunde wat betreft EHBO bezitten. (1x)

•

Meer nadruk leggen in de opleiding over coördinatie in een eerste hulp situatie: leiding nemen, delegeren, ambulance bellen (1x)

•

Meer les over reanimatie (1x)

•

Landelijke meerdaagse EHBO cursus voor co-assistenten (1x)

•

Traumatologie cursus uitgebreider en herhalen (1x)

•

Subsidie voor meer trainingen (1x)

•

Strengere eisen over basiscompetenties wat betreft eerste hulpvaardigheden die je als arts moet hebben (1x)

UMCN •

EHBO cursus in het rooster integreren in plaats van in de avonduren (2x)

Erasmus MC •


•

Duidelijke richtlijnen (1x)

•

Meer aandacht besteden aan hoe het er in de praktijk aan toe gaat (1x)

•

Goede materialen (1x)

•

Duidelijke syllabus (1x)

•

Minder volgens het boekje werken (1x)

•

Het verschil met de cursussen die ik heb gevolgd bij het Oranje Kruis is te groot. (1x)

•

Artsen als docenten (geen EHBO-ers) (1x)

•

Meer over wat acute hulp met je doet: een ongeluk zien, dood gaan. (1x)

•

Vaker tijdens de colleges richten op de praktijk in plaats van alleen de theorie: hoe ga je met de patiënt om (1x)

•

Lesniveau en examenniveau moeten overeen komen (1x)

•

Studiepunten aan toekennen (1x)

•

EHBO onderwijs moet aan het einde van het eerste jaar, zodat je de basale kennis van circulatie en ademhaling hebt. (1x)

•

Het aanbieden van een extra facultatieve EHBO cursus. Op dit moment wordt het EHBO onderwijs in een korte periode gegeven waardoor kennis weer snel verloren gaat (1x)

•

EHBO onderwijs combineren met bepaalde casussen in het reguliere onderwijs. (1x)

84

K.D. Hekkert


Extra opmerkingen Voor het UMCG zijn er ook opmerkingen van studenten uit C2000, inmiddels is het onderwijs al verbeterd in G2010. Meerdere studenten aan het UMCN uit de hogere jaren hebben het voorstel gedaan om de EHBO cursus die door de studievereniging wordt aangeboden, in het curriculum te integreren. Dit is inmiddels doorgevoerd.

85

K.D. Hekkert


3. Opleidingsdirecteuren Geneeskunde Drie van de acht opleidingsdirecteuren hebben de vragenlijst ingevuld. Hiermee is de respons 37,5%. De uitwerkingen van de vragenlijsten worden hieronder per faculteit weergegeven. Groningen UMCG De plaats van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening in het curriculum: er zijn practica BLS in jaar één, twee en drie van de Bacheloropleiding. De opleidingsdirecteur vindt het aanleren van elementaire handelingen (ABC) en ook het handelen in situaties van druk en spanning het belangrijkste wat de studenten moeten leren. Wat betreft praktische vormgeving van het onderwijs wordt vooral het oefenen in kleine groepen, één op één met de docent, belangrijk gevonden. De opleidingsdirecteur is tevreden over de plaats dat het onderwijs heeft in de eerste drie jaren. Als mogelijke verbetering wordt genoemd dat er meer tijd beschikbaar mag komen voor het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening. Een belemmering hierbij vormt met name de beschikbare tijd in het curriculum. Maastricht UM De plaats van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening in het curriculum: het eerste jaar in Maastricht is gericht op acute nood. De blokken waarin het eerste hulp onderwijs gegeven wordt: 1.1

Acute nood

1.2

Traumata

1.3

Ademnood

1.4

Shock

1.5

Buikklachten

1.6

Bewustzijnstoornissen

De opleidingsdirecteur vindt het vooral belangrijk dat de studenten in staat zijn de principes en de mechanismen achter de ontregeling te begrijpen en tegelijkertijd praktisch te kunnen handelen. Er is vaardigheidsonderwijs waarbij de vaardigheden tot en met het vijfde jaar geëxamineerd kunnen worden. De opleidingsdirecteur is tevreden over het eerste hulp onderwijs aan de faculteit vanwege de systematiek en de aandacht hiervoor. De herhaling van de vaardigheden zou beter kunnen in de vervolgjaren van de studie. In het vijfde jaar is er wel een extra cursus met betrekking tot kinderreanimatie. Voor het eerste jaar zijn er geen belemmeringen aan te wijzen voor het uitvoeren van het eerste hulp onderwijs. Voor de jaren erna is er deels een probleem met de organisatie.

86

K.D. Hekkert


Nijmegen UMCN De plaats van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening in het curriculum: in het eerste studiejaar wordt een cursus eerste hulp afgerond met een theoretisch en praktisch examen conform het Oranje Kruis. Herhaling en verdieping zijn gepland voor het tweede en derde cursusjaar en vervolgens in de coschappen. De opleidingsdirecteur vindt het belangrijkste wat de studenten moeten leren de basale vaardigheden reanimatie en algemene beleidsaspecten ten aanzien van acuut geneeskundig handelen. Belangrijkst betreft praktische vormgeving aan het EHBO onderwijs wordt gevonden het oefenen in kleine groepen onder leiding van gekwalificeerde instructeurs én herhalingen eens per jaar. De opleidingsdirecteur is tevreden over het eerste hulp onderwijs sinds de invoering van de BaMastructuur (september 2005) waarin aandacht voor eerste hulp onderwijs structureel is ingebouwd conform bovenstaande. Er worden geen belemmeringen genoemd voor de uitvoering van het onderwijs. Aan het UMCN worden getrainde student-assistenten ingezet, dit verloopt met veel succes. Er worden geen verdere verbetering genoemd, deze zijn recent doorgevoerd mede naar aanleiding van eerder uitgevoerd onderzoek.

87

K.D. Hekkert


Conclusie

EHBO onderwijsverantwoordelijken

Praktische vormgeving onderwijs Aan zeven van de acht universiteiten wordt formeel les gegeven in elementaire eerste hulpverlening. Alleen in Leiden is op dit moment EHBO niet opgenomen in het curriculum, dit zal naar verwachting wel binnen korte tijd ingevoerd worden. In bijna alle gevallen betreft het verplicht onderwijs. Aan de ene universiteit is dit een redelijk op zich staande cursus geïntegreerd in het curriculum. Aan andere universiteiten is het onderwijs in eerste hulp verweven door een of meerdere blokken. Meestal wordt het eerste hulp onderwijs in het eerste of tweede jaar gegeven. Een kleine meerderheid van de faculteiten geven wel herhalinglessen, maar een jaarlijkse herhaling van de vaardigheden is zeer zeldzaam. Voor het theoretische gedeelte wordt vaak gewerkt met syllabi. Daarnaast wordt niet veel gebruik gemaakt van aanvullende studieboeken. Bij een aantal faculteiten wordt gewerkt met een Skillslab of Vaardigheidsonderwijs, waar studenten oefenen met de praktijk. De meeste faculteiten geven een examen: meestal praktijk en theorie, soms alleen theorie en soms alleen praktijk. Hierbij moet wel een kanttekening worden gemaakt: in meerdere gevallen is er geen apart examen over eerste hulp, maar is dit een onderdeel van een andere toets, zoals een vaardigheidstoets wat aan het einde van het jaar wordt gegeven of een bloktoets. Bij meerdere faculteiten wordt een toegangstoets afgenomen over de theorie voordat ze deel kunnen nemen aan het practicum. Alle faculteiten maken gebruik van hulpmiddelen tijdens de lessen. In alle gevallen wordt gebruik gemaakt van een mannikin. Een verbanddoos en een mondmasker worden bij iets meer dan de helft van de faculteiten gebruikt, de A.E.D. bij minder dan de helft. In de helft van de gevallen wordt er ook gewerkt met lotusslachtoffers, meestal is dit tijdens één les of tijdens het examen. Aan slechts één faculteit is er keuzeonderwijs in eerste hulpverlening. Een opvallend verschil is de grootte van de groep waarin de praktijk wordt geoefend, dit varieert van vier tot vijftien. De verhouding student : instructeur varieert ook van 4:1 tot 15:1. Er zit veel verschil in het aantal studiebelastingsuren wat besteed wordt aan eerste hulp, dit varieert van 4,5 tot 75 uren. Tevens zit er veel verschil in de verhouding in tijd die besteed wordt aan theorie dan wel praktijk. Dit varieert van 15% theorie:85% praktijk tot 80% theorie:20% praktijk. Er zijn veel verschillende disciplines die het onderwijs in eerste hulp verzorgen, meestal zijn dit meerdere disciplines samen. In de meeste gevallen is dit Anesthesiologie, vaak ook Heelkunde en Intensive Care. Ongeveer de helft van de faculteiten werkt met erkende instructeurs. Meerdere faculteiten werken met student-assistenten. Slechts bij één faculteit krijgen de studenten een erkend diploma voor eerste hulp.

88

K.D. Hekkert


Reden voor het niet geven van een diploma is dat deze slechts één jaar geldig is. Daarentegen reiken meerdere faculteiten wel een cursuscertificaat uit.

Niveau’s vaardigheden en ziektebeelden Over het algemeen kan gesteld worden dat bijna alle vaardigheden van de eerste hulp wel aan bod komen in het curriculum. Bij het VUmc (95,5%) en Erasmus MC (90,9%) komen bijna alle vaardigheden ook op minimaal het niveau van het Raamplan aan bod. Het LUMC (40,9%) en UMCU (54,5%) halen in vergelijking tot de andere faculteiten het minst aantal vaardigheden op minimaal het niveau van het Raamplan. Vaardigheden die bij meerdere faculteiten (>2) niet aan bod komen binnen de EHBO lessen zijn maskerbeademing, gebruik van een A.E.D., snelle kantelmethode, de ‘regel van 9’ bij brandwonden, aanleggen van verbanden en een driekante doek, en corpus alienum verwijderen. Basale vaardigheden als vijf belangrijke punten bij verlenen van eerste hulp, stabiele zijligging, herkenning van stoornissen in bewustzijn / ademhaling / circulatie, mond-op-mondbeademing en hartmassage komen altijd aan bod binnen de EHBO lessen, over het algemeen is dit ook op minimaal niveau 3. Bij meerdere faculteiten worden de ziektebeelden niet behandeld binnen de cursus BLS of EHBO, maar komt dit in de rest van het curriculum aan bod. Het Erasmus MC (87,1%) heeft het hoogste percentage ziektebeelden dat het niveau van het Raamplan haalt. Het UMCG (22,6%), LUMC (12,9%), UM (22,6%) en UMCU (0%) halen het minst aantal ziektebeelden op niveau van het Raamplan in het EHBO onderwijs. Ziektebeelden die bij de meeste faculteiten (>6) wel binnen het EHBO onderwijs aan bod komen zijn: hartinfarct, shock, COPD, pneumothorax, hyperventilatie, hypoglycemie, brandwonden, oppervlakkige/uitwendige wonden, verdrinking en flauwte. Ziektebeelden die bij meerdere faculteiten niet aan bod komen (<4) zijn: val van grote hoogte, luxaties, insectenbeten, acute neusbloeding, oogletsel, verslaving, tentamen suicidii, doordringende borstwond/buikwond, koudeletsels, vergiftigingen en elektriciteitsletsels.

Tevredenheid en veranderingen in het onderwijs Alle faculteiten besteden aandacht aan het optimaliseren van het onderwijs, bijvoorbeeld met behulp van evaluaties. Regelmatig worden veranderingen in het onderwijs doorgevoerd. Alle onderwijsverantwoordelijken zijn bekend met de nieuwe richtlijnen van de Nederlandse Reanimatieraad; deze worden ook doorgevoerd in het onderwijs middels aanpassingen in de syllabi en instructie aan de studenten. Alle onderwijsverantwoordelijken zijn tevreden over het onderwijs in eerste hulp. De meeste denken ook dat de gemiddelde studenten voldoende kennis en vaardigheden bezit om eerste hulp te verlenen. Grote belemmeringen voor het uitvoeren van het onderwijs zijn niet aan te wijzen. Meestal zijn er wel wensen,

89

K.D. Hekkert


zoals meer herhaling, meer tijd om praktische vaardigheden te oefenen, meer onderwerpen van eerste hulp in het curriculum en meer materialen. Deze uitbreidingen worden wel belemmerd door de kosten en een krap curriculum waardoor geen extra tijd gereserveerd kan worden voor onderwijs in eerste hulp. Het belangrijkste punt aangedragen door de onderwijsverantwoordelijken voor verbetering zijn de herhalingslessen. Sinds een aantal jaren groeit het aantal studenten Geneeskunde per jaar zeer sterk. Dit brengt problemen met zich mee wat betreft de organisatie en logistiek van het praktisch onderwijs, ook brengt het extra kosten met zich mee. Ondertussen zijn de meeste van dergelijke problemen opgelost.

Studenten Geneeskunde

Niveau’s vaardigheden en ziektebeelden Gemiddeld genomen over alle vaardigheden en faculteiten voldoet 65% aan het niveau van het Raamplan. Vaardigheden waarbij de meeste studenten het niveau van het Raamplan wel halen (>90%), zijn: mondop-mondbeademing, uitwendige hartmassage, stabiele zijligging, en kinlift en snelle mondinspectie. Vaardigheden waarbij veel studenten het niveau van het Raamplan niet halen (<30%), zijn: gebruik van een A.E.D., corpus alienum verwijderen en de snelle kantelmethode. Gemiddeld genomen heeft het Erasmus MC het grootste aantal studenten dat het Raamplan niveau haalt, 76%. Het UMCG heeft het minste aantal studenten dat het Raamplan niveau haalt, namelijk 65%. Het grootste deel van de studenten haalt het niveau van het Raamplan niet wat betreft de ziektebeelden. Gemiddeld genomen over alle ziektebeelden en faculteiten is dit slechts iets meer dan 30%. De laagste niveau’s ten opzichte van het Raamplan worden aangegeven voor de onderdelen warmteletsels, koudeletsels en vergiftigingen, minder dan 10% haalt op deze onderdelen het niveau van het Raamplan. De hoogste relatieve niveau’s worden aangegeven voor de onderdelen epilepsie, shock, oppervlakkige / uitwendige wonden, hartinfarct, pneumothorax, brandwonden en fracturen. Meer dan 50% haalt voor deze onderdelen het Raamplan. Voor de ziektebeelden geven studenten van het UCMN de hoogste relatieve niveau’s aan, 48% haalt het Raamplan niveau. Studenten van het UMCG geven de laagste relatieve niveau’s aan, 26% haalt het Raamplan niveau.

Tevredenheid over het onderwijs Gemiddeld genomen is de mening van de studenten over het EHBO onderwijs neutraal, dit neigt iets meer naar tevreden. Het meest tevreden zijn de studenten aan het UCMN over het EHBO onderwijs aan hun faculteit. Zij geven ook aan het meest vertrouwen te hebben in eigen kunnen. Wanneer gekeken wordt naar de verdeling wel/niet tevreden, kan gesteld worden dat over het algemeen 51% van de studenten

90

K.D. Hekkert


tevreden is over het gegeven EHBO onderwijs. Over het algemeen zijn de studenten het minst tevreden over de hoeveelheid EHBO onderwijs.

Opleidingsdirecteuren Geneeskunde De mening van de opleidingsdirecteur van het UMCG komt grotendeels overeen met de EHBO onderwijsverantwoordelijke voor deze faculteit. Ook voor het UM en UMCN geldt dat opleidingsdirecteur en onderwijsverantwoordelijke grotendeels op één lijn zitten. Van de andere faculteiten was geen respons, derhalve kan hier geen conclusie aan verbonden worden.

Totale conclusie Deze studie laat een grote verscheidenheid aan inhoud, hoeveelheid en praktische vormgeving van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening zien. Geconcludeerd kan worden dat het onderwijs in de artsopleiding in Nederland onvoldoende voldoet aan de richtlijnen gesteld in het Raamplan. Hiermee wordt de hypothese verworpen. Voor het VUmc en het Erasmus MC geldt echter dat het onderwijs in meer dan 90% van de vaardigheden voldoet aan het niveau gesteld in het Raamplan. De rest van de faculteiten zit net boven de 60%, behalve het LUMC en UCMU die hier nog onder zitten. Het onderwijs in de ziektebeelden komt minder dicht bij het niveau gesteld in het Raamplan. Alleen voor het Erasmus MC geldt dat het onderwijs in meer dan 80% van de ziektebeelden voldoet aan het Raamplan niveau, voor de andere faculteiten is dit minder dan 60%. Gemiddeld haalt 65% van de studenten het niveau gesteld in het Raamplan. Hier zitten wel significante verschillen in tussen de faculteiten. Het Erasmus MC haalt het hoogste percentage, namelijk 76% van de studenten haalt het Raamplan niveau. Ook de studenten komen wat betreft de ziektebeelden minder dicht bij het niveau gesteld in het Raamplan. Gemiddeld haalt 33% het Raamplan niveau. Ook hier zitten significante verschillen in tussen de faculteiten. Studenten van het UMCN halen het hoogste percentage, 48% haalt het niveau gesteld in het Raamplan. In totaal is 51% van de studenten tevreden over het gegeven EHBO onderwijs. Studenten zijn het minst tevreden over de hoeveelheid van het onderwijs. Het meest tevreden zijn studenten van het UMCN.

91

K.D. Hekkert


Aanbevelingen Aan de hand van belemmeringen voor de uitvoering van het EHBO onderwijs en mogelijkheden voor verbetering, zoals dit naar voren is gekomen uit de interviews met de onderwijsverantwoordelijken, worden aanbevelingen geschreven. Ook de suggesties door de studenten worden hierin meegenomen. Hierbij wordt gekeken naar de manier waarop de andere medische faculteiten hun eerste hulp onderwijs hebben vormgegeven. Uit verschillende onderzoeken in de literatuur komen ook een heel aantal aanbevelingen naar voren, deze zullen daarna besproken worden. Tenslotte zal een overzicht gegeven worden van de wijze waarop goed EHBO onderwijs gegeven moet worden, gebaseerd op dit onderzoek en de literatuur.

Aanbevelingen naar aanleiding van dit onderzoek Voor het geven van goed onderwijs in elementaire eerste hulpverlening zijn een aantal belemmeringen aan te wijzen. Dit zijn voornamelijk de kosten, docenten, grote hoeveelheid studenten en tijd in het curriculum. Het is moeilijk om deze belemmeringen op te heffen. Elke faculteit heeft een budget beschikbaar voor onderwijs. Het moet duidelijk worden gemaakt dat elementaire eerste hulpverlening een belangrijk onderdeel is van de opleiding Geneeskunde, zoals ook gesteld is in het Raamplan. Wellicht zal er dan meer geld voor vrijgemaakt worden. Een andere mogelijkheid is om meer subsidies te regelen. Er kunnen wel een aantal adviezen opgesteld worden om het EHBO onderwijs meer succesvol te maken en kosten te besparen.

Jaargangen en studiebelastingsuren Bijna alle studenten hebben aangegeven dat in het eerste jaar begonnen moet worden met het EHBO onderwijs. Op dit moment hebben alleen het LUMC en het Erasmus MC geen EHBO onderwijs in het eerste jaar, hier zou verandering in moeten komen. In het eerste jaar moet dan een goede basis worden aangeleerd, hier zouden minimaal twintig studiebelastingsuren aan besteed moeten worden. Minimaal elk jaar moet een herhaling van de EHBO vaardigheden plaatsvinden, eventueel met een uitbreiding. Hier moet per keer twee studiebelastingsuren aan besteed worden. In het vierde jaar, net voor de co-schappen moet in ieder geval ook EHBO onderwijs worden gegeven. Veel studenten blijken hier behoefte aan te hebben.

92

K.D. Hekkert


Herhalingslessen Het belangrijkste verbeterpunt wat aangewezen kan worden, zijn de herhalingslessen. Dit wordt door bijna elke onderwijsverantwoordelijke genoemd. Ook wordt dit door een groot aantal studenten genoemd, ongeveer 50% van de studenten die een suggestie hebben ingevuld. Deze herhaling zou minimaal elk jaar plaats moeten vinden, liever nog twee keer per jaar. Probleem is mogelijk een beperkte tijd in het curriculum. Deze herhaling hoeft echter niet veel tijd te kosten. Een goed gestructureerde jaarlijkse herhaling onder leiding van gekwalificeerde docenten in een 2-uurs practicum zou haalbaar moeten zijn. Frequenter herhalen is belangrijk dan veel uren per keer dat een herhaling wordt gegeven. Deze herhalingsessies zouden opgenomen kunnen worden in kernblokken die te maken hebben met bijvoorbeeld Circulatie, Respiratie of Acute Geneeskunde. Een andere mogelijkheid is om een- of tweemaal per jaar een herhalingsmiddag of avond in te voeren, eventueel voor meerdere jaargangen tegelijk.

Uitgebreide EHBO cursus Studenten willen graag een cursus waarbij alle onderdelen van EHBO aan bod komen. Vooral verbanden, wondbehandeling, brandwonden, verdrinking, intoxicaties, insectenbeten, distorsies en fracturen worden regelmatig genoemd als onderdelen waarin de studenten meer onderwijs willen. Onderwerpen die in ieder geval aan bod moeten komen zijn: beoordelen van vitale functies, stabiele zijligging, vrijmaken van de ademweg, mond-op-mondbeademing, uitwendige hartmassage, stelpen van een bloeding, shock, lokale letsels en verbandleer. Ook hier is een tekort aan tijd in het curriculum mogelijk een probleem. Deze cursussen zouden echter ook in de avonduren aangeboden kunnen worden. Uit bijvoorbeeld de EHBO cursus aan het UMCN of de SEMA plus cursus aan het AMC blijkt dat studenten wel bereid zijn in de avonduren dergelijke trainingen te volgen. Het is belangrijk om ook voor en tijdens de co-schappen een herhaling van de EHBO aan te bieden. Eén van de studenten heeft voorgesteld om een landelijke meerdaagse EHBO cursus voor coassistenten in te voeren.

Student-assistenten EHBO lessen kunnen het best gegeven worden door erkende instructeurs. Om op een eenvoudige manier te bezuinigen kunnen echter ook studenten opgeleid worden tot instructeur. Ervaring van de universiteiten die er op dit moment mee werken, het UMCN en het UMCU, wijst uit dat dit succesvol verloopt. Om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen, moeten de student-assistenten een intensieve opleiding tot instructeur krijgen die elk jaar herhaald wordt. Daarnaast is het raadzaam om tijdens de praktijklessen een docent of erkend instructeur bij de verschillende groepen te laten rouleren.

93

K.D. Hekkert


Examinatie Aan het einde van de EHBO lessen moet een formele toetsing plaatsvinden. Dit moet een aparte toets zijn, niet gecombineerd met een bloktoets of algemene vaardigheidstoets. Studenten geven aan dat dit een extra motivatie is om de stof goed te bestuderen. Belangrijk is om zowel de theorie als de praktijk te toetsen. Hierbij is een tekort aan docenten voornamelijk een probleem, of de kosten die het met zich meebrengt om hier meer docenten voor in te zetten. Belangrijk is daarom om deze toetsing efficiënt uit te voeren. De theorie kan getoetst worden met een computertoets. Voor het toetsen van de praktijk kunnen ook student-assistenten ingezet worden wanneer er gebruik wordt gemaakt van duidelijke scorelijsten.

Theorie versus praktijk Tijd in het curriculum is kostbaar, deze moet daarom zo zinvol mogelijk besteed worden. Het is belangrijk om zoveel mogelijk praktijk te oefenen tijdens de lessen. Studenten hebben hierbij behoefte aan begeleiding, vooral bij het aanleren van de vaardigheden. Er moet direct kunnen worden ingegrepen om te voorkomen dat een vaardigheid verkeerd aangeleerd wordt. Daarentegen kunnen de studenten de theorie zelf thuis bestuderen. Alleen de belangrijkste onderdelen van de theorie en eventuele vragen kunnen dan in de les behandeld worden, zodat er zoveel mogelijk tijd over is om de praktijk te oefenen. Een gevaar bestaat dat de studenten deze zelfstudie niet goed uitvoeren. Een goede oplossing hiervoor, waar het VUmc en het UMCG ook al mee werken, is het houden van een theorietoets voordat de studenten deel mogen nemen aan het practicum. Het feit dat studenten vooral behoefte hebben aan praktijk tijdens de lessen komt ook uit de studentenenquête naar voren.

Docent-onafhankelijk oefenen Wanneer er te weinig tijd in het curriculum is, kan er ook voor worden gekozen om docent-onafhankelijk te oefenen. Belangrijk is wel dat de studenten het eerst al goed aan hebben geleerd. Eventueel kan na het zelfstandig oefenen, bijvoorbeeld voor een toets, nog een keer worden geoefend met een docent erbij. Dan zijn studenten er zeker van dat ze de vaardigheden goed beheersen.

Syllabus Studenten blijken behoefte te hebben aan een duidelijke syllabus. Belangrijk is dat de syllabus overzichtelijk is en duidelijke instructies bevat. Om kosten te besparen op de syllabus is het aan te raden om deze dubbelzijdig printen of uitsluitend digitaal aan te bieden.

94

K.D. Hekkert


Computerpractica Ook computergestuurde practica werken voor de studenten erg prettig. Wanneer eenmaal computergestuurde practica voorhanden zijn, is dit veel minder arbeidsintensief en zijn minder docenten nodig. Vooral DPS casussen (Dynamische Patiënten Simulatie) zijn een leuke en leerzame manier om te oefenen met patiënten, zonder dat hier consequenties aan verbonden zijn voor de patiënt. Bovendien is dit een onderwijsmethode waar weinig kosten aan verbonden zijn, de studenten kunnen zelf oefenen met de casussen. Sinds kort zijn de COO practica van de verschillende faculteiten makkelijk te bereiken via MedischOnderwijs.nl.

Beeldmateriaal Uit de interviews met de onderwijsverantwoordelijken blijkt dat er behoefte is aan meer beeldmateriaal. Hiermee kan een realistisch beeld worden geschetst van een acute hulpsituatie. Het blijkt ook dat studenten hier behoefte aan hebben. Dergelijke video’s zouden vanuit de overheid ter beschikking moeten worden gesteld. Wanneer eenmaal videomateriaal voorhanden is, is dit ook minder arbeidsintensief en zijn minder docenten nodig.

Acute situatie simuleren Niet alleen in theorie, maar ook in praktijk zouden de studenten een simulatie willen zien van een acute situatie. Als argument wordt genoemd dat het handelen in een panieksituatie heel anders is dan het rustig oefenen op je medestudenten. Studenten willen graag oefenen met verschillende situaties en casussen, hiervoor zou een speciale dag of middag voor georganiseerd kunnen worden. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van lotuspatiënten, om zodoende een hele ongevalsituatie te creëren. In Maastricht werken ze al met een dergelijk ongevallencircuit, de studenten blijken dit heel goed te waarderen. Het zou goed zijn om iets dergelijks aan alle faculteiten in te voeren.

Grootte van de groepen Belangrijk is om het praktijkonderwijs in kleine groepen te geven, liefst vier tot acht studenten. Wanneer de groepen groter zijn, moeten er ook meer instructeurs zijn. Studenten hebben behoefte om veel te oefenen en dit werkt beter in kleine groepen. De instructeur kan dan direct ingrijpen wanneer een vaardigheid verkeerd wordt aangeleerd. Bovendien durven studenten in kleinere groepen beter om extra uitleg te vragen.

95

K.D. Hekkert


Praktijkervaring opdoen De echte situatie is uiteraard beter om ervaring op te doen dan een simulatie. Dit kan gerealiseerd worden door bijvoorbeeld een halve dag meelopen bij een ambulance of een EHBO hulppost op een evenement. Een aantal studenten hebben ook aangegeven hier behoefte aan te hebben. Het is natuurlijk niet mogelijk om een hele lichting van 400 studenten mee te laten lopen. Een idee is om een dergelijke meeloopdag te verloten aan een aantal studenten, bijvoorbeeld aan de studenten die het beste punt hebben gehaald voor hun toets.

Diploma Uit de enquête blijkt dat studenten het erg waarderen wanneer een diploma zou worden uitgereikt. Een probleem hierbij is dat deze na een jaar niet meer geldig is. Dit zou echter wel een extra stimulatie zijn om eenmaal per jaar bijvoorbeeld een herhalingsavond in te voeren. Wanneer een diploma niet mogelijk is, wordt in ieder geval een certificaat ook op prijs gesteld.

Hulpmiddelen Bij de EHBO lessen moeten in ieder geval mannikins en verbanddozen aanwezig zijn. Een A.E.D. en mondmasker zijn ook wenselijk. De studenten moeten voldoende mogelijkheid hebben om hiermee te oefenen. Daarom zou ongeveer één mannikin en één verbanddoos per vier studenten aanwezig moeten zijn.

Nieuwe richtlijnen Belangrijk is om ook aandacht te besteden aan de nieuwe Richtlijnen van Nederlandse Reanimatieraad. Alle studenten moeten hiervan op de hoogte worden gesteld, en niet slechts de studenten die toevallig op het moment van invoering van de nieuwe richtlijnen EHBO onderwijs hebben. Een idee kan daarom zijn om in geval van nieuwe Richtlijnen bijvoorbeeld alle studenten een e-mail te sturen met daarin de belangrijkste veranderingen en eventueel een link naar de website van de Nederlandse Reanimatieraad (www.reanimatieraad.nl), zodat studenten uitgebreid kunnen lezen wat er veranderd is. Dergelijke veranderingen kunnen ook via de elektronische leeromgeving van de faculteit bekend worden gemaakt. Uit de enquête blijkt dat de studenten hier behoefte aan hebben.

Alle faculteiten op één lijn Uit deze inventarisatie blijkt dat de faculteiten hun eerste hulp onderwijs heel divers hebben vormgegeven wat betreft inhoud en praktische uitvoering. Het behoeft de aanbeveling om wat betreft het onderwijs op één lijn te komen. Om dit te realiseren moet een landelijke bijeenkomst worden georganiseerd voor alle

96

K.D. Hekkert


EHBO instructeurs van de verschillende medische faculteiten. Dit betreft dan een betaalde bijscholing waarbij de verschillende medische faculteiten op één lijn komen wat betreft inhoud van het eerste hulp onderwijs. Dit zou vanuit overheid moeten worden georganiseerd en gefinancierd.

Aanbevelingen uit de literatuur

Aanbevelingen van het Royal College of Physicians Het Royal College of Physicians geeft aanbevelingen voor minimum training standaarden: alle medische studenten moeten les krijgen in BLS tijdens het eerste preklinische semester, de vaardigheden moet opnieuw gecontroleerd en verbeterd worden in het tweede jaar. Daarnaast moeten kennis en vaardigheden getest worden met behulp van professionele examens.20

Bottom-up curriculum Uit het onderzoek aan drie Deense medische universiteiten bleek dat er een verschil bestond tussen de bedoelde en de geleerde curricula wat betreft praktische klinische vaardigheden. In de formulering van het advies om deze situatie te verbeteren, wordt een onderscheid gemaakt tussen top-down en bottom-up curriculum. In het eerste geval wordt het curriculum bepaald van bovenaf door curriculum ontwikkelaars, en wordt dit passief geïmplementeerd door docenten. De curriculum ontwikkelaars moeten er echter rekening mee houden dat de docenten niet noodzakelijk de doelen die gesteld zijn ook delen, wat kan leiden tot een slechte implementatie van het bedoelde curriculum. De bottom-up benadering is beter, hierbij moeten docenten en studenten deelnemen in de besluitvorming over educatie. Andere maatregelen om het curriculum te verbeteren zijn een goed-gepland curriculum met niet alleen expliciete doelstellingen, maar ook gestructureerde mogelijkheden om de gevraagde klinische vaardigheden te oefenen, tijdige feedback over het niveau van vaardigheden en effectieve klinische instructies.22

Herhalingslessen Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de kennis wat betreft eerste hulpvaardigheden snel verloren gaat.7,31 Daarom is het belangrijk om regelmatig herhalingslessen aan te bieden, indien mogelijk op een jaarlijkse basis.13 In een onderzoek van Weaver wordt een kort en objectief evaluatie-instrument beschreven wat instructeurs en studenten kan helpen om specifieke gebieden van zwakte te identificeren. Resultaten van de evaluatie samen met de feedback van de instructeur geeft studenten de gelegenheid om zich te richten op de zwakke gebieden terwijl er een instructeur bij is. Eerdere onderzoeken hebben laten zien dat verlies in het vaardigheidsniveau al na drie maanden optreedt en dat de aanbeveling van de American Heart Association voor een recertificatie na een jaar niet

97

K.D. Hekkert


realistisch is. Het ophalen en versterken van de verschillende vaardigheden zijn sneller nodig. Implementatie hiervan wordt bemoeilijkt door hoge kosten van instructeurs en materialen. Daarom wordt een alternatieve benadering voorgesteld. Een cognitieve follow-up evaluatie blijkt een goede voorspeller te zijn van CPR psychomotor prestatie. Daarom kan een gestandaardiseerde, zelf in te vullen evaluatie per e-mail uitgevoerd worden op gekozen intervals. Dit brengt minder kosten met zich mee en geeft directe feedback over de zwakke kennisgebieden. De reanimators weten dan meteen waar ze aan moeten werken.32 Uit de survey van Graham blijkt dat training meest effectief is als deze herhaald wordt met intervallen van minder dan 6 maanden.18

Effect van een enkele, extra sessie voor het oefenen van vaardigheden Een groot deel van de medische studenten gaat de co-schappen in met te weinig basisvaardigheden. In een onderzoek van Liddell wordt het effect geëvalueerd van een eenmalig 3-uurs practicum in het derde jaar. De controle- en interventiegroep worden getest in jaar vijf, ook wordt een vragenlijst afgenomen over ervaringen in het uitvoeren van de vaardigheden. De interventiegroep haalt significant betere resultaten voor de vaardighedentoets. Geconcludeerd wordt dat een enkele, goed gestructureerde sessie van vaardigheden in een vroeg stadium van het curriculum een lange termijn effect kan hebben in het leren van basisvaardigheden. Bovendien kan dit het vertrouwen van de student verhogen om hun vaardigheden te beoefenen.33

Examinering Een aanbevolen methode van examinering, waarbij vooral praktische vaardigheden worden getest, is de OSCE: Objective Structured Clinical Examination. Dit bestaat uit tien verschillende stations waar de studenten een praktische taak moeten uitvoeren of vragen moeten beantwoorden over aangeleverd materiaal. Bij elk station staan examinatoren met een scoreformulier om een objectieve beoordeling te geven door toekennen van punten. Daarnaast is er een multiple-choice vragenlijst en een subjectieve beoordeling door de examinatoren.34

Studentinstructeurs Een training in BLS kost veel docent-uren. Om kosten te besparen, blijkt het werken met studentinstructeurs een goede methode te zijn. Vanuit het ziekenhuis van Birmingham is een onderzoek hiernaar uitgevoerd en zij beschrijven de volgende methode: De studentinstructeurs worden jaarlijks uit de beste tweedejaars geselecteerd. Deze krijgen een 14-uurs BLS instructeurcursus door RLSS (Royal Life Saving Society) UK waarin de volgende aspecten aan bod komen: theorie en praktijk van lesgeven in reanimatie, presentatietechnieken en groepsmanagement vaardigheden. Er zijn veel voordelen van een

98

K.D. Hekkert


cursus geleid door studenten: ondanks tijdsdruk bij de docenten kan er toch een hogere ratio van instructeurs in verhouding tot studenten zijn. Daarnaast is er controle op de inhoud van het onderwijs door training van de instructeurs. Ook is het een leerzame ervaring met lesgeven voor de studenten zelf. Het blijkt dat zowel de studenten als de academische staf het prettig vinden om op deze manier te werken.20

Geen correlatie tussen hoeveelheid training en vertrouwen in vaardigheden Uit een studie van Graham naar CPR training blijkt er geen correlatie te zijn tussen hoeveelheid training en het vertrouwen in de vaardigheden. Een verhoging in vertrouwen hoeft geen verhoging in competentie te weerspiegelen. Deze trend zou verklaard kunnen worden door het werken met een kunstmatige trainingssituatie, de angst voor ‘het echte’, het begin van echte klinische verantwoordelijkheid en de perceptie dat reanimatie één van de meest stressvolle situaties is.35

Innovatief curriculum beter dan traditioneel In een onderzoek van Remmen wordt gekeken naar de effectiviteit van basis klinische vaardigheidstrainingprogramma’s. Hiertoe wordt een cross-sectionele vergelijking gemaakt tussen vier medische universiteiten: Groningen, Maastricht, Antwerpen en Gent. Hiervoor wordt een geschreven test van vaardigheden gebruikt die een goede correlatie heeft met de daadwerkelijke prestatie van studenten. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen een traditioneel curriculum wat gebaseerd is op hoorcolleges en een probleemgestuurd curriculum met longitudinaal vaardighedentraining in vaardigheidslabs en jaarlijkse toetsing van basis klinische vaardigheden. Het blijkt dat de score bij een innovatief curriculum altijd hoger is. Na twee jaar innovatief curriculum is de score vergelijkbaar met de score na co-schappen in het traditionele curriculum. Hieruit wordt geconcludeerd dat vaardigheidslabtraining in het eerste jaar en jaarlijkse toetsing de studenten beter heeft voorbereid op de co-schappen.36

Factoren die bepalen of reanimatiecursus wordt gehaald Uit een onderzoek naar factoren die bepalen of CPR reanimatiecursus wordt gehaald, blijkt dat moeilijkheden met lezen, leeftijd en eerdere training belangrijk zijn. Het laten zien van video en werkboeken hebben een positief effect op de slagingskans.37

An Educator's Guide to Teaching Emergency Medicine to Medical Students Uit deze richtlijnen voor het geven van onderwijs komen als voornaamste punten naar voren dat het belangrijk is om vooraf leerdoelen te stellen, achteraf te evalueren en te zorgen voor een combinatie van didactische en klinische componenten.38

99

K.D. Hekkert


Overzicht aanbevelingen Hieronder wordt een overzicht gegeven van het advies met betrekking tot de manier waarop goed EHBO onderwijs er uit zou moeten zien, gebaseerd op resultaten van dit onderzoek en de literatuur. Alleen de belangrijkste aanbevelingen die hieruit naar voren kwamen, worden weergegeven. (Tabel 21) Tabel 21: overzicht, hoe moet goed EHBO onderwijs gegeven worden

Advies

Uitwerking

In eerste jaar beginnen met EHBO onderwijs

In eerste jaar goede basis leggen wat betreft eerste hulp, minimaal 20 studiebelastingsuren

Herhalingslessen

Minimaal elk jaar een herhalingstraining tijdens de doctoraalfase

Uitgebreide EHBO cursus

Alle onderdelen van de EHBO moeten aan bod komen4

Student-assistenten

Studenten moeten een intensieve opleiding tot instructeur krijgen, controle door docent of erkend instructeur

100

K.D. Hekkert


Discussie In deze inventarisatie is alleen het onderwijs in BLS en eerste hulpverlening volgens het Oranje Kruis meegenomen. De ATLS (Advanced Trauma Life Support) werd buiten beschouwing gelaten. Het onderzoek had betrekking op de jaren één tot en met vier, de doctoraalfase, van de opleiding Geneeskunde. Het onderwijs in de jaren vijf en zes werd buiten beschouwing gelaten. Vaak is er aan het begin of tijdens de co-schappen nog wel een herhaling van eerste hulpvaardigheden, vooral de reanimatie en hartmassage worden dan herhaald. Onderwijsverantwoordelijken Voor het in kaart brengen van het EHBO onderwijs is de onderwijsverantwoordelijke geïnterviewd. Zij zijn echter niet altijd op de hoogte van de rest van het curriculum. Hierdoor is het mogelijk dat er meer aandacht in de overige jaren aan EHBO wordt besteed dan in deze inventarisatie in kaart is gebracht. Het was voor de EHBO onderwijsverantwoordelijken moeilijk om het niveau volgens het Raamplan van de EHBO onderdelen in te schatten. Dit geldt vooral voor de ziektebeelden. Er is een correctie gemaakt aan de hand van de syllabus indien deze voorhanden was. Vaak is er niet sprake van een aparte EHBO cursus, maar is deze geïntegreerd in het curriculum of komen verschillende onderdelen van eerste hulp in verschillende blokken aan bod. Hierdoor was het moeilijk om dit onderwijs te analyseren en aan te geven hoeveel studiebelastingsuren en studiepunten hiervoor staan. De vraagstelling of het onderwijs in de artsopleiding in Nederland voldoet aan de richtlijnen gesteld in het Raamplan inzake eerste hulp onderwijs moet op de resultaten van dit onderzoek negatief beantwoord worden. De bevinding dat het onderwijs niet adequaat is, komt overeen met eerdere bevindingen uit de literatuur.17,18,19,20,21 Niet alle onderwerpen van de EHBO, zoals beschreven in het Raamplan en het Oranje Kruis Boekje, komen aan bod in de lessen over eerste hulp. Dit geldt voor alle faculteiten. Met name de ziektebeelden komen niet aan bod tijdens de EHBO lessen, deze worden namelijk vaak behandeld in de rest van het curriculum. Tussen de faculteiten zitten veel verschillen in EHBO onderwerpen en het niveau waarop deze behandeld worden. De verschillen zijn voor de ziektebeelden groter dan voor de vaardigheden. Deze verschillen zijn waarschijnlijk te wijten aan keuzes die gemaakt worden wat betreft de te behandelen onderwerpen in het curriculum. Deze keuzes spelen dan door in de tijd die ervoor wordt vrijgemaakt en geld dat ervoor ter beschikking wordt gesteld. Een reden waarom het niveau gesteld in het Raamplan niet gehaald wordt, is mogelijk een tekort aan tijd in het curriculum. Binnen de doctoraalfase van Geneeskunde moeten talloze onderwerpen worden behandeld, en hierin moeten keuzes gemaakt worden. Mogelijk gaat hierbij de voorkeur uit naar

101

K.D. Hekkert


ziekenhuissituaties en Advanced Cardiac Life Support. Andere redenen zijn een tekort aan docenten en geld. Het moet meer duidelijk worden dat onderwijs betreffende elementaire eerste hulpverlening essentieel is, dan zal er ook meer tijd worden gemaakt in het curriculum en zal er meer geld ter beschikking worden gesteld.

Studenten Er waren problemen met het verspreiden van de online enquête onder de studenten. In verband met privacy redenen konden e-mail adressen van studenten niet verstrekt worden. Daarom is aan de opleidingsdirecteuren van Geneeskunde en het Disciplineoverlegorgaan Medische Wetenschappen gevraagd of zij bereid waren om deze enquête voor ons te versturen. Helaas waren zij hiertoe niet bereid, mede omdat alle faculteiten zelf enquêtes afnemen onder de studenten om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen. Uiteindelijk zijn de studenten bereikt via de verschillende Medische Faculteitsverenigingen. Zes daarvan hebben medewerking verleend, echter allemaal op een andere manier. Hierdoor zijn er grote verschillen in responsaantallen tussen de faculteiten. Mogelijk is er bij deze onderzoeksopzet sprake van selectiebias. De studenten zijn gevraagd mee te werken op een vrijwillige basis. Mogelijk hebben vooral studenten die betrokken zijn bij EHBO onderwijs of net EHBO onderwijs of een cursus hebben gehad, de enquête ingevuld. In dat geval zouden de daadwerkelijke niveau’s van de studenten lager zijn. Ook kan het zijn dat vooral studenten die ontevreden zijn over het EHBO onderwijs de enquête invullen, waardoor de tevredenheid lager uitvalt dan deze in werkelijkheid is. Uit de persoonlijke gegevens van de enquête blijkt dat vanuit het UMCN vooral studenten uit het eerste jaar de enquête hebben ingevuld. Dit is te verklaren door het feit dat de eerstejaars net het EHBO onderwijs hebben gehad. Voor het Erasmus MC zijn er juist bijna geen respondenten uit het eerste jaar, EHBO komt hier ook pas in het tweede jaar aan bod. Voor alle faculteiten geldt dat bijna geen studenten met begin opleiding 1998 en 1999 de enquête hebben ingevuld, deze zullen waarschijnlijk zijn afgestudeerd. Bij de meeste faculteiten worden de verschillende ziektebeelden niet behandeld binnen de cursus BLS of EHBO, maar komen deze aan bod in de rest van het curriculum. Het is onduidelijk of de kennis die de studenten hebben ingevuld, vooral geleerd is tijdens de EHBO lessen of tijdens de rest van het curriculum. Daarom zijn hier slechts in beperkte mate analyses mee uitgevoerd. Een kleine groep studenten hebben nog geen onderwijs in EHBO gehad in het curriculum, maar hebben wel de enquête ingevuld. Deze zijn wel meegenomen bij de beschrijving en de analyse, omdat hier slechts een minimaal effect van werd verwacht. Bij sommige faculteiten komen bepaalde vaardigheden zoals het gebruik van een A.E.D. of reanimatie bij een kind pas in een latere jaargang aan bod. Hierdoor kunnen de niveau’s in deze enquête lager zijn uitgevallen dan ze in werkelijkheid zijn.

102

K.D. Hekkert


Verschillende studenten hebben naast het EHBO onderwijs in het curriculum ook zelf een EHBO cursus gevolgd. De niveau’s die ze hebben ingevuld, zijn dan ook op basis van deze cursus, en niet wat ze geleerd hebben in het curriculum. Daarom is nog een aparte vergelijking gemaakt tussen studenten die wel of geen EHBO diploma hebben. Een enkele student die op eigen initiatief een EHBO cursus heeft gevolgd, heeft toch de enquête ingevuld op basis van wat zij geleerd heeft in het curriculum. Hierdoor is mogelijk een kleine vertekening in de vergelijking tussen de studenten met en zonder EHBO diploma. Uit de opmerkingen ingevuld bij de enquête bleek dat voor sommige studenten de enquêtevragen niet altijd even duidelijk waren door andere benamingen voor vaardigheden die zij hebben geleerd, dit was bijvoorbeeld voor het UMCG het geval. Ook was er onder een aantal studenten wat onduidelijkheid over de niveau’s van het Raamplan, met name voor de ziektebeelden. Het was niet duidelijk of het zelfstandig uitvoeren, onder begeleiding uitvoeren of slechts bedenken van een behandeling bij een diagnose werd bedoeld. Een student merkte op dat wat betreft ervaring in de praktijk niet helemaal duidelijk was of hiermee training van de vaardigheden werd bedoeld of praktijkervaringen met een echte patiënt. Een andere opmerking was dat het verschil in ‘kunnen verrichten’ in theoretische/praktische zin verwarrend was. Door deze kleine onduidelijkheden zijn de enquêtes mogelijk niet helemaal correct ingevuld. Daarnaast hadden studenten moeite met zich herinneren in welke jaartallen de verschillende vaardigheden en ziektebeelden aan bod zijn gekomen. Veel studenten hebben dit onderdeel ook niet ingevuld. Daarom is er voor gekozen om de jaargangen niet mee te nemen in de beschrijving en analyse. Verder werd door studenten aan de UM een aantal keer de opmerking gemaakt dat veel van de onderwerpen wel uitgebreid aan bod zijn gekomen in het curriculum, maar dat veel kennis ver is weggezakt omdat dit nooit is herhaald. Ook werd gezegd dat veel van de aandoeningen wel zijn behandeld, maar niet echt op EHBO niveau. Door een student aan de UM werd opgemerkt dat veel van de onderwerpen wel herkend worden, hoewel er nooit specifiek onderwijs over is geweest. De basisvaardigheden zijn wel aangeleerd, zodat je wel weet hoe je moet handelen in een acute situatie, maar het niet zonder hulp van een arts op kunt lossen. Een student van het Erasmus MC merkte op dat sommige ziektebeelden nog niet zijn behandeld in het curriculum, maar zelf wel weet hoe hiermee om moet worden gegaan. Hierdoor kan mogelijk een kleine vertekening opgetreden zijn. De vraagstelling of het niveau van de studenten inzake eerste hulp voldoet aan de richtlijnen gesteld in het Raamplan moet op de resultaten van dit onderzoek negatief beantwoord worden. De bevinding dat het niveau van studenten inzake eerste hulp te laag is, komt overeen met eerder onderzoek.12 Studenten hebben niet kennis over alle onderwerpen van de EHBO, zoals beschreven in het Raamplan en het Oranje Kruis Boekje. Dit geldt voor de studenten van alle faculteiten. Met name de niveau’s voor de ziektebeelden, aangegeven door het Raamplan, worden niet behaald. Dit is opmerkelijk, omdat de meeste

103

K.D. Hekkert


studenten de enquête hebben ingevuld op basis van hun kennis, welke niet alleen te wijten is aan de lessen over eerste hulp, maar ook aan de rest van het curriculum. Dit is een aanwijzing dat de ziektebeelden ook niet voldoende worden behandeld in de rest van het curriculum. Er zitten veel verschillen tussen de niveau’s van de studenten van de verschillende faculteiten. Wat betreft de vaardigheden hangen deze ook samen met het aangegeven niveau door de onderwijsverantwoordelijke, oftewel het niveau waarop de studenten les krijgen. Het komt namelijk ook hier naar voren dat studenten van het Erasmus MC ten opzichte van de andere faculteiten de hoogste niveau’s behalen in vergelijking met het Raamplan (studenten van het VUmc hebben de enquête niet ingevuld). Opvallend is dat deze vergelijking niet voor de ziektebeelden opgaat. Studenten van het UMCN geven namelijk de hoogste niveau’s aan, terwijl de onderwijsverantwoordelijken van het Erasmus MC de hoogste niveau’s aangeven. Dit kan mogelijk verklaard worden door het feit dat bij de onderwijsverantwoordelijken alleen het onderwijs wat betreft eerste hulp is meegenomen, terwijl de studenten hun kennis bij de enquête invullen, die waarschijnlijk ook mede bepaald is door wat in de rest van het curriculum aan bod is gekomen. Mogelijk speelt ook mee dat vooral eerstejaars UMCN studenten de enquête hebben ingevuld, zij hebben net een EHBO cursus gehad. Bij de vergelijking met het niveau dat gesteld is door de faculteit ten opzichte van het niveau aangegeven door de studenten, is opvallend dat vooral studenten van het Erasmus MC het aangegeven niveau door de onderwijsverantwoordelijke niet halen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de niveau’s aangegeven door de onderwijsverantwoordelijke opvallend hoog zijn ingeschat, en deze niet precies weerspiegelen wat er daadwerkelijk wordt aangeleerd. Bij de vergelijking tussen het oude en nieuwe curriculum is vooral een verschil te merken bij het UMCN: voor bijna alle vaardigheden geldt dat het niveau van de studenten in het nieuwe curriculum hoger ligt dan het oude curriculum. Voor zowel het UMCG als het Erasmus MC geldt dat voor bepaalde onderdelen studenten uit het oude curriculum hogere niveau’s aangeven, en voor bepaalde onderdelen de studenten uit het nieuwe curriculum. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het EHBO onderwijs aan het UMCG en het Erasmus MC wel bestond, maar deze alleen is aangepast. Voor het UMCN geldt dat het onderwijs pas sinds dit jaar is opgenomen in het curriculum. Wat betreft de vergelijking tussen de niveau’s van studenten met en zonder EHBO diploma valt op te merken dat voor bijna alle vaardigheden de studenten met een EHBO diploma hogere niveau’s aangeven. Hieruit kan men concluderen dat een EHBO diploma daadwerkelijk bijdraagt aan de kennis en vaardigheden van studenten wat betreft eerste hulp. Opvallend is dat studenten met een reanimatiediploma voor veel vaardigheden geen hoger niveau behalen dan studenten zonder reanimatiediploma. Hieruit kan men concluderen dat een reanimatiediploma alleen voor een beperkt aantal vaardigheden bijdraagt aan kennis en kunde. Mogelijk hebben studenten met een

104

K.D. Hekkert


reanimatiediploma wel het idee dat zij hierdoor een voorsprong hebben en dat zij daardoor minder aandachtig de lessen volgen. Tussen de jaargangen van eenzelfde faculteit zitten significante verschillen tussen de studenten. Dit geldt alleen niet voor het UMCN, waarschijnlijk omdat te weinig studenten de enquête hebben ingevuld. Over het algemeen kan gesteld worden dat het niveau per jaargang gering oploopt. Alleen voor het UMCN geldt dat dit niveau juist afloopt, met een uitschieter naar beneden voor de studenten die in jaargang 2003 zijn begonnen. Het hoge niveau van de eerstejaars is te verklaren doordat net afgelopen jaar de EHBO cursus in het curriculum is ingevoerd. De kennis van de studenten in de voorgaande jaren neemt af omdat er geen herhaling van de vaardigheden is. Net voor de co-schappen wordt weer aandacht besteed aan bepaalde onderdelen van de EHBO, zoals reanimatie. Mogelijk is daarom het niveau van de studenten die in 2002 aan hun opleiding Geneeskunde zijn begonnen weer wat hoger. Gemiddeld over de faculteiten komt duidelijk naar voren dat de studenten het meest tevreden zijn over de docenten. Hierbij is opvallend weinig verschil tussen de faculteiten. Over de hulpmiddelen die gebruikt worden tijdens de praktijklessen is men ook redelijk tevreden. Het minst tevreden is men over de hoeveelheid eerste hulp onderwijs in het curriculum. Daarnaast geven veel studenten aan dat de praktijk niet voldoende is om de vaardigheden in de eerste hulpverlening te leren. Opvallend veel verschil tussen de faculteiten is er bij het item hoeveelheid eerste hulp onderwijs en syllabus. Over het algemeen kan gesteld worden dat studenten van het UMCN het meest tevredenheid zijn over het EHBO onderwijs. Dit zal te maken hebben met de recente verandering in het curriculum. Ongeveer tweederde van de studenten geeft aan niet genoeg kennis en vaardigheden inzake elementaire eerste hulpverlening te hebben. Hierbij schieten studenten van het UMCN er in positieve zin uit. Dit kan te maken hebben met het feit dat zij net een EHBO cursus hebben gehad, en er nog maar weinig kennis is weggezakt. Meer dan de helft van de studenten geeft aan angst te hebben om EHBO te verrichten. Dit hangt over het algemeen samen met het vertrouwen of zij voldoende kennis en vaardigheden hebben. Opvallend is dat slechts eenderde van de studenten van het Erasmus MC aangeeft genoeg kennis en vaardigheden te bezitten, terwijl bijna de helft aangeeft geen angst te hebben om EHBO te verrichten. Mogelijk wordt hieraan meer aandacht besteed in het onderwijs. Een reden waarom het niveau gesteld in het Raamplan niet gehaald wordt, is ten eerste dat niet alle onderwerpen behandeld worden in het curriculum en niet op voldoende niveau. Daarnaast hebben de studenten niet vaak de mogelijkheid om een aparte EHBO cursus te volgen, zonder bijkomende kosten. Bovendien wordt vaak te weinig aandacht besteed aan herhaling van de onderwerpen, waardoor kennis snel wegzakt.

105

K.D. Hekkert


Het onderwijs in de artsopleiding in Nederland en het niveau van de studenten voldoen onvoldoende aan de richtlijnen gesteld in Raamplan. Deze bevinding komt overeen met hetgeen gevonden in de literatuur.12,17,18,19,20,21 Door meer aandacht voor het onderwijs en recente veranderingen, zijn hier echter al wel verbeteringen in opgetreden in vergelijking tot een aantal jaren geleden.27,28

106

K.D. Hekkert


Dankwoord Graag wil ik drs. ECTH Tan en dr. J Biert bedanken voor de begeleiding van mijn stage. Daarnaast wil ik een woord van dank richten aan de stichting ’De drie lichten’ zonder wier financiële ondersteuning dit onderzoek niet mogelijk zou zijn geweest. Ik wil alle EHBO onderwijsverantwoordelijken aan de medische faculteiten bedanken voor hun bereidheid om mee te werken aan het interview en de opleidingsdirecteuren voor het invullen van de vragenlijsten. Ook een woord van dank aan de Medische Faculteitsverenigingen die bereid waren om hun studenten op de hoogte te stellen van de enquête over het EHBO onderwijs. Tenslotte wil ik de meer dan duizend studenten die de moeite hebben genomen om de online enquête in te vullen, bedanken.

107

K.D. Hekkert


Referenties

1. José Geurts. Bron: Ongevallen in Nederland 1997/1998, een gezamenlijk onderzoek van het CBS, Stichting Consument en Veiligheid, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid en het Universitair Medisch Centrum Utrecht. 2. Miles S. First-aid Training. British Medical Journal 1969; 4, 485-7 3. Handley AJ. Basic Life Support. British Journal of Anaesthesia 1997; 79: 151-8 4. Oranje Kruis Boekje, Officiële handleiding tot het verlenen van eerste hulp bij ongelukken. Koninklijke nationale Bond voor Reddingswezen en Eerste Hulp bij Ongelukken, Oranje Kruis, 23e druk, 1997, Leiden 5. Metz JCM, Pels Rijcken – van Erp Taalman Kip EH, van den Brand-Valkenburg BWM. Raamplan 1994 artsopleiding: Eindtermen van de artsopleiding. Nijmegen, 1994 6. Metz JCM, Verbeek-Weel AMM, Huisjes. Raamplan 2001 artsopleiding, bijgestelde eindtermen van de artsopleiding. Nijmegen 2001 7. Lowenstein RS, Libby LS, Mountain RD, Hansbrough JF, Hill DM, Scoggin CH. Cardiopulmonary resuscitation by medical and surgical house-officers. The Lancet 1981; 26, 679-81 8. Skinner DV, Camm AJ, Miles S. Cardiopulmonary resuscitation skills of preregistration house officers. British Medical Journal 1985; 290, 1549-50 9. Casey WF. Experience of medical students in cardiopulmonary resuscitation. The Lancet 1983; 25, 1444-5 10. Casey WF. Cardiopulmonary resuscitation: a survey of standards among junior hospital doctors. Journal of the Royal Society of Medicine 1984; 77, 921-4

108

K.D. Hekkert


11. Berden HJ, Hedrick JM, van Doornen JP, Willems FF, Pijls NH, Knape JT. A comparison of resuscitation skills of qualified general nurses and ambulance nurses in The Netherlands. Heart Lung 1993; 22(6), 509-15. 12. Harrison GA, Hillman KM, Fulde GWO, Jacques TC. The need for undergraduate education in critical care. (Results of a questionnaire to year 6 medical undergraduates, university of New South Wales and recommendations on a curriculum in critical care) Anaesthesia and Intensive Care 1999; 27, 53-8 13. Hollis S, Gillespie N. An audit of BLS support skills amongst general practitioner principals: is there a need for regular training? Resuscitation 2000; 44, 171-5 14. Nyman J, Sihvonen M. Cardiopulmonary resuscitation skills in nurses and nursing students. Resuscitation 2000; 47(2), 179-84 15. Van Kerschaver E, Delooz HH, Moens GF. The effectiveness of repeated cardiopulmonary resuscitation training in a school population. Resuscitation 1989; 17(3), 211-22 16. Smith GB, Hill SL. Resuscitation training for medical students in the UK – a comparison with the USA. Intensive Care Medicine 1987; 13, 260-5 17. Graham CA, Guest KA, Scollon D. Cardiopulmonary resuscitation. Paper 1: a survey of undergraduate training in UK medical schools. Journal of Accident and Emergency Medicine 1994; 11, 162-5 18. Graham CA, Guest KA, Scollon D. Cardiopulmonary resuscitation. Paper 2: a survey of basic life support training for medical students. Journal of Accident and Emergency Medicine 1994; 11, 165-7 19. Phillips PS, Nolan JP. Training in basic and advanced life support in UK medical schools: questionnaire survey. British Medical Journal 2001; 323, 22-3 20. Perkins GD, Hulme J, Shore HR, Bion JF. Basic life support training for health care students. Resuscitation 1999; 41, 19-23

109

K.D. Hekkert


21. Das M, Elzubeir M. First aid and Basic Life Support Skills Training early in the medical curriculum: curriculum issues, outcomes, and confidence of students. Teaching and Learning in Medicine 2001; 13(4), 240-6 22. Moercke AM, Eika B. What are the clinical skills levels of newly graduated physicians? Selfassessment study of an intended curriculum identified by a Delphi process. Medical Education 2002; 36, 472-8 23. Ringsted C, Schroeder T, Henriksen J, Ramsing B, Lyngdorf P, Jonsson V, Scherpbier A. Medical students’ experience in practical skills is far from stakeholders’ expectations. Medical Teacher 2001; 23(4), 412-6 24. Reder S, Quan L. Cardiopulmonary resuscitation training in Washington state public high schools. Resuscitation 2003; 56, 283-8 25. Ahmed HU, Kellett C, Ashworth M, Nazir S. First aid and cardiopulmonary resuscitation training for medical students. Medical Education 2004; 38, 911-3 26. Garcia-Barbero M, Caturla-Such J. What are we doing in CPR training in Europe? An analysis of a survey. Resuscitation 1999; 41, 225-36 27. Tan ECTH, Metz JCM. Een inventarisatie van het EHBO onderwijs in de artsopleiding in Nederland. Gezond onderwijs congres Veldhoven, 26-27 november 1998. 28. Severien I, Tan ECTH, Metz JCM, Biert J, Berden HJJM. The level of first aid and basic life support for the next generation of physicians. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2005;149 (31) : 1756-7 29. Tan ECTH, Severien I, Metz JCM, Berden HJJM, Biert J. First aid and basic life support of junior doctors: A prospective study in Nijmegen, the Netherlands. Medical Teacher 2006; 28(2), 189-192 30. Nederlandse Reanimatieraad. Nieuwe Richtlijnen Reanimatie 2005, gebaseerd op de nieuwe Europese Reanimatie Richtlijnen 2005.

110

K.D. Hekkert


31. Morris DL, Fenton MV, Mercer ZB. Identification of national trends in nursing education through the use of an online survey. Nursing Outlook 2004; 52, 248-54 32. Weaver FJ, Ramirez AG, Dorfman SB, Raizner AE. Trainees’ retention of cardiopulmonary resuscitation. JAMA 1979; 241, 901-3 33. Liddell MJ, Davidson SK, Taub H, Whitecross LE. Evaluation of procedural skills training in an undergraduate curriculum. Medical Education 2002; 36, 1035-41 34. Johnson G, Reynard K. Assessment of an objective structured clinical examination (OSCE) for undergraduate students in accident and emergency medicine. Journal of Accident and Emergency Medicine 1994; 11, 223-6 35. Graham CA, Scollon D. Cardiopulmonary resuscitation training for undergraduate medical students: a five-year study. Medical Education 2002; 36: 296-8 36. Remmen R, Scherpbier A, Vleuten van der C, Denekens J, Derese A, Hermann I, Hoogenboom R, Kramer A, Rossum van H, Royen van P, Bossaert L. Effectiveness of basic clinical skills training programmes: a cross-sectional comparison of four medical schools. Medical Education 2001; 35, 121-8 37. Brennan RT. Student, instructor, and course factors predicting achievement in CPR training classes. American journal of emergency medicine 1991; 9(3), 220-4 38. Coates. An Educator's Guide to Teaching Emergency Medicine to Medical Students. Academic Emergency Medicine 2004;11(3), 300-6

111

K.D. Hekkert


Bijlagen

Bijlage 1: interview EHBO onderwijsverantwoordelijken

1. Krijgen studenten formeel les in elementaire eerste hulpverlening? (BLS of EHBO)

ja / nee

a. Is het EHBO onderwijs georganiseerd in een aparte cursus, een cursus geïntegreerd in het curriculum of is het verwoven door het curriculum? .................................................................................................... .................................................................................................... b. In welk studiejaar / jaren vindt EHBO onderwijs plaats?

.... jaar

c. Hoeveel studiebelastingsuren staan hiervoor?

.... uren

d. Hoeveel studiepunten worden hieraan toegekend?

.... ECTS

e. Is deze cursus verplicht?

ja / nee

f.

ja / nee

Is aanwezigheid bij deze cursus verplicht?

g. Wat is de verhouding tussen theorie en praktijk?

......uur theorie …..uur praktijk

h. Hoeveel studenten zijn er per groep en hoeveel instructeurs zijn er per groep?

..... studenten ..... instructeurs

i.

Wordt er een examen afgenomen? Zo ja, op welke manier? (theorie/praktijk) …….…………………………………………………………... .......…….....................................................................................

ja / nee

j.

Krijgen studenten een diploma?

ja / nee

k. Is dit diploma erkend? Zo ja, door wie? .........................……...................................................................

ja / nee

l.

ja / nee

Zijn er herhalingslessen? Zo ja, hoevaak en in welk jaar vinden deze plaats? Hoeveel uren staan hiervoor? ………………………………………………………………… …………………………………………………………………

112

K.D. Hekkert


2. Is er keuzeonderwijs in elementaire eerste hulpverlening? Zo ja, in welk jaar, hoeveel studiepunten staan hiervoor en wat is de inhoud? ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

ja / nee

3. Welk discipline of welke disciplines verzorgen het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening? ..............................…............................................................................... .....……………………............................................................................ a. Wat is de achtergrond en functie van de instructeur? ..................................................................…….......................... ...........................................................................……................. b. Heeft de instructeur een kwalificatie (certificaat of diploma) voor lesgeven in BLS of EHBO? Zo ja, door wie is deze erkend? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… 4. Wordt er tijdens de EHBO lessen gebruik gemaakt van extra hulpmiddelen? - mannikin

aantal .....

per .... studenten

- verbanddoos

aantal .....

per .... studenten

ja / nee

ja / nee

- A.E.D. aantal ..... per .... studenten (Automatische Externe Defibrillator) - overige

namelijk ................……………………. aantal ..... per .... studenten

5. Wordt er geoefend met lotusslachtoffers?

ja / nee

6. Wordt er gebruik gemaakt van een syllabus of blokboek?

ja / nee

7. Wordt er gebruik gemaakt van studieboeken? Zo ja, welke? ………………………………………………………….……………… ………………………………………………………………………….

ja / nee

8. Wordt er gebruik gemaakt van ander lesmateriaal? Zo ja, wat? (bijvoorbeeld video, computergestuurd lesmateriaal) ..................................................................................................………... ..................................................................................................………...

ja / nee

113

K.D. Hekkert


9. Vindt er aan het einde van de EHBO lessen een evaluatie plaats? Zo ja, op welke manier? Wat zijn de belangrijkste bevindingen? ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

ja / nee

9. Hoeveel jaren wordt het EHBO onderwijs al op deze manier gegeven?

....... jaren

10. Zijn er veranderingen in EHBO onderwijs gepland? Zo ja wanneer en wat voor wijzigingen? ………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

ja / nee

11. Welke onderdelen van Basic Life Support komen aan bod in het curriculum? Wat is het niveau waarop studenten dit onderdeel moeten beheersen aan het einde van uw EHBO lessen? In welk jaargang komen deze vaardigheden aan bod? Vaardigheden 1. Beschikken over theoretische kennis 2. Vaardigheid gezien of demonstratie gekregen 3. Vaardigheid zelf toepassen/uitvoeren 4. Routine in de vaardigheid Niveau

Jaargang


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....

maskerbeademing

1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....

114

K.D. Hekkert



1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....

uitgebreidheid van brandwonden bepalen met de ‘regel van 9’

1 2 3 4

.....


1 2 3 4

.....

aanleggen van verbanden: (wond)snelverband,

1 2 3 4

.....

wonddrukverband, dekverband

gebruik van A.E.D. (Automatische Externe Defibrillator)

1 2 3 4

.....

corpus alienum verwijderen

1 2 3 4

.....

Ziektebeelden en letsels 1. weten te plaatsen 2. in praktijk mee om kunnen gaan D. diagnose kan zelf gesteld worden T. therapie wordt zelf uitgevoerd Niveau

hartinfarct

shock

COPD

pneumothorax

hyperventilatie

hypoglycemie

cerebrovasculaire stoornissen

schedelbasisfractuur

epilepsie

dwarslaesie

verdrinking


fracturen

luxaties

contusie

distorsie

brandwonden: 1e, 2e en 3e graads verbranding

insectenbeten

Jaargang

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

1 2 D T

.....

115

K.D. Hekkert



1 2 D T

.....

acute neusbloeding

1 2 D T

.....

oogletsel

1 2 D T

.....

verslaving

1 2 D T

.....

tentamen suicidii

1 2 D T

.....

flauwte

1 2 D T

.....


1 2 D T

.....


1 2 D T

.....

warmteletsels en drie fasen van oververhitting:

1 2 D T

.....

hittekramp, warmtestuwing en hitteberoerte


1 2 D T

.....

vergiftiging via spijsverteringskanaal, luchtweg en

1 2 D T

.....

longen en huid


1 2 D T

.....


1 2 D T

.....

Overige onderdelen in curriculum over eerste hulpverlening

Niveau

Jaargang

...............................................................

...............………......

...............................................................

...................………..

...............................................................

...................………..

...............................................................

…………………….

12. Bent u bekend met de nieuwe richtlijnen Reanimatie 2005 in Nederland van de Nederlandse Reanimatie Raad?

ja / nee

13. Worden deze nieuwe richtlijnen geïmplementeerd in uw curriculum? Zo ja, wanneer en op welke manier? ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

ja / nee

14. Bent u tevreden over het gegeven onderwijs betreffende elementaire eerste hulpverlening in het curriculum? Waarom wel/niet? ................................................................................................................. .................................................................................................................

ja / nee

116

K.D. Hekkert


15. Wat vindt u belangrijk aan het onderwijs in eerste hulpverlening? ................................................................................................................. ................................................................................................................. 16. Zijn er bij uw faculteit belemmeringen aan te wijzen voor de uitvoering van het eerste hulp onderwijs?

ja / nee

a. Indien ja: Wat zijn dan de belemmeringen? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… 17. Bent u van mening dat de gemiddelde student die uw curriculum heeft doorlopen, voldoende kennis en vaardigheden bezit om elementaire eerste hulp te verlenen?

ja / nee

a. Indien nee: Wat zou verbeterd kunnen worden aan het eerste hulp onderwijs zodat dit niveau wel behaald wordt? .................................................................................................... .................................................................................................... b. Indien ja: Ziet u over het algemeen mogelijkheden voor verbetering van het eerste hulp onderwijs? ………………………………………………………………… ………..……………………………………………………….. 18. Heeft u verder nog aanvullingen of opmerkingen over het eerste hulp onderwijs zoals het wordt gegeven aan uw faculteit? ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

117

K.D. Hekkert


Bijlage 2: online studenten enquête

118

K.D. Hekkert


119

K.D. Hekkert


120

K.D. Hekkert


121

K.D. Hekkert


122

K.D. Hekkert


123

K.D. Hekkert


124

K.D. Hekkert


125

K.D. Hekkert


Bijlage 3: vragenlijst opleidingsdirecteuren Geneeskunde

1. Wat is de plaats van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening in uw curriculum? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. Wat vindt u belangrijk aan het onderwijs in eerste hulpverlening? a. Wat is het belangrijkste wat de studenten moeten leren? ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ b. Wat vindt u wat betreft praktische vormgeving belangrijk aan het EHBO onderwijs? ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ 3. Bent u tevreden over het eerste hulp onderwijs aan uw faculteit? Kunt u aangeven waarom? Over welke aspecten bent u tevreden, en over welke aspecten bent u minder tevreden? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 4. Zijn er belemmeringen aan te wijzen voor het uitvoeren van het eerste hulp onderwijs? Zo ja, wat zijn dan de belemmeringen? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 5. Ziet u mogelijkheden voor verbetering van het onderwijs in eerste hulpverlening? Zo ja, wat zou u willen verbeteren? ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

126

Inventarisatie van het onderwijs in elementaire eerste hulpverlening aan de medische faculteiten in Nederland

Recommend Documents