INVENTARISATIE MAATWERKREGELING CHRONISCH ZIEKEN GEMEENTE HATTEM
Inventarisatie maatwerkregeling chronisch zieken gemeente Hattem
Colofon Opdrachtgever Gemeente Hattem Datum Maart 2015 Auteurs Tessa Schoot Uiterkamp Harry Piepers KWIZ Stavangerweg 23 – 5 9723 JC Groningen 050 – 5252473
[email protected] Uitgave Deze publicatie is een uitgave van KWIZ B.V.. Het overnemen van cijfers en / of teksten is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden in welke vorm dan ook zonder voorafgaande toestemming van KWIZ B.V..
Inhoudsopgave Inleiding ....................................................................................................................................... 2 1. Huidig gebruik Wtcg in Hattem ................................................................................................ 3 1.1. Huidig gebruik Wtcg in Hattem ......................................................................................... 3 1.2. Indicatief budget Hattem 2015 .......................................................................................... 3 2. Uitgangspunten gemeentelijke maatwerkregeling .................................................................. 4 2.1. Uitvoeringsopties maatwerkregeling ................................................................................. 4 2.2. Bepaling omvang potentiële gebruikersgroep .................................................................. 5 2.3. Bepaling inkomensverdeling potentiële gebruikersgroep ................................................. 6 3. Uitvoeringsscenario’s maatwerkregeling ................................................................................. 8 3.1. Uitvoering via bijzondere bijstand ..................................................................................... 8 3.2. Uitvoering vanuit de Wmo................................................................................................. 8 3.3. Uitvoering via zorgverzekering ......................................................................................... 9
1
Inleiding De gemeente Hattem bezig met het ontwikkelen van beleidsscenario’s om een nieuwe gemeentelijke maatwerkregeling chronisch zieken en gehandicapten in te voeren. Deze regeling vervangt de huidige regeling voor chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Om de uitvoering van deze regeling op lokaal niveau mogelijk te maken worden extra middelen toegevoegd aan het gemeentefonds. Deze middelen zijn echter dusdanig beperkt dat het voor de hand ligt om een vorm van een inkomensafhankelijke regeling in te voeren. De gemeente Hattem heeft KWIZ gevraagd om onderzoek te doen naar de mogelijkheden om een voor burgers laagdrempelige regeling in te voeren. Kaders van de opdracht Voor wat betreft de vormgeving van deze nieuwe voorziening heeft de gemeente de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden geformuleerd: een uitvoeringssystematiek waarbij de uitvoeringskosten zo laag mogelijk zijn; de middelen moeten terecht komen bij de groep chronisch zieken (met lage inkomens) die het ook echt nodig hebben; de regeling wordt uitgevoerd binnen de daarvoor beschikbare financiële kaders. Opzet van het onderzoek Bij dit onderzoek is gebruikgemaakt van registratiegegevens van het CAK over de huidige gebruikersgroep van de Wtcg. Deze gegevens zijn aangevuld met de huidige groep gebruikers van individuele Wmo-voorzieningen en met recent beschikbaar gekomen informatie over de extra klantgroepen die in het jaar 2015 overkomen naar het gemeentelijke domein vanuit de huidige AWBZ wetgeving. Met behulp van deze gecombineerde informatie is vastgesteld welk deel van huidige gebruikersgroep van de regeling al bekend is bij de gemeentelijke uitvoeringsorganisatie. De inkomensverhoudingen in de doelgroep zijn vastgesteld met behulp van informatie die het CAK gebruikt om de hoogte van de eigen bijdragen vast te stellen. Daarbij gaat het om verzamelinkomens van de Belastingdienst over het meest recente jaar. Met behulp van deze gecombineerde informatie is vervolgens de prognose over het gebruik en de kosten van de regeling opgesteld. Leeswijzer In het eerste hoofdstuk brengen we het huidige gebruik van de Wtcg in beeld. In het tweede hoofdstuk gaan we nader in op de uitgangspunten en kaders van de nieuwe maatwerkregeling voor chronisch zieken. Ook geven we de inkomensverdeling van de nieuwe doelgroep weer. In hoofdstuk drie werken we een aantal scenario’s uit voor de uitvoering.
2
1. Huidig gebruik Wtcg in Hattem In dit inleidende hoofdstuk beschrijven we de huidige regelgeving voor chronisch zieken en gehandicapten en geven we de financiële gevolgen weer die de afschaffing van deze regeling heeft voor de inwoners van de gemeente Hattem.
1.1. Huidig gebruik Wtcg in Hattem De hoogte van de huidige tegemoetkoming Wtcg is afhankelijk van de leeftijd van de cliënt en de mate van zorggebruik. Is een cliënt jonger dan 65 jaar, dan is de lage tegemoetkoming voor cliënten die geen of weinig kosten specificeren € 296, - per jaar. Als er aantoonbaar hoge kosten zijn bedraagt de jaarlijkse tegemoetkoming € 494, -. Cliënten van 65 jaar en ouder ontvangen jaarlijks forfaitair een bedrag van € 148, - bij geen of weinig kosten of een bedrag van € 346, - als er aantoonbaar hoge kosten zijn. De regeling werd met terugwerkende kracht jaarlijks uitbetaald. Het afschaffen van de algemene tegemoetkoming heeft dus tot gevolg dat eind 2014 voor het laatst de tegemoetkoming over het jaar 2013 wordt verstrekt. Onderstaand geven we het gebruik van de Wtcg in het jaar 2013 weer. Tabel 1.1.1 Gebruik Wtcg in Hattem in 2013 Inkomenscategorie in euro’s tot maximaal 5.000 5.001 - 10.000 10.001 - 15.000 15.001 - 20.000 20.001 - 25.000 25.001 - 30.000 30.001 - 35.000 meer dan 35.000 Totaal Verstrekt bedrag Bron: CAK
Hoog
Laag
Totaal
<65 jaar 27 19 40 46 41 38 46 277 102
> 65 jaar 1 10 32 41 43 29 15 36 207
< 65 jaar 3 4 5 13 12 11 5 49 534
> 65 jaar 1 20 60 112 108 81 75 149 606
32 53 137 212 204 159 141 511 1.449
€ 50.388
€ 71.622
€ 158.064
€ 89.688
€ 369.762
In totaal hebben 1.449 personen in het jaar 2013 een uitkering in het kader van de Wtcg ontvangen. Met elkaar ging het om een bedrag van € 369.762, -. Gemiddeld is dit een bedrag van € 255, - per persoon.
1.2. Indicatief budget Hattem 2015 Op basis van de mate van gebruik in het jaar 2013 enerzijds en de landelijke korting van 65 procent anderzijds gaan we er van uit dat het budget voor het jaar 2015 rond de € 129.500, - ligt. Overigens wordt pas in de meicirculaire van 2015 het definitieve bedrag per gemeente bekend gemaakt.
3
2. Uitgangspunten gemeentelijke maatwerkregeling De belangrijkste doelstelling voor een nieuwe maatwerkregeling chronisch zieken is het bestrijden van meerkosten bij ziekte. In dit hoofdstuk gaan we nader in op de verschillende mogelijkheden die er zijn om de nieuwe regeling vorm te geven.
2.1. Uitvoeringsopties maatwerkregeling Onderstaand zetten we de belangrijkste uitgangspunten voor de vormgeving van de nieuwe regeling op een rij. Hoe wordt het begrip chronisch ziek geoperationaliseerd? Op dit punt gaat het in eerste instantie om het criterium chronisch ziek. Daarbij zijn er twee mogelijkheden. De eerste mogelijkheid is om via een medische keuring individueel vast te stellen of iemand chronisch ziek en of gehandicapt is. En vervolgens voor een aantal jaren het recht op verstrekkingen toe te kennen. Nadeel van deze methode is dat deze zeer arbeidsintensief is en hoge uitvoeringskosten met zich meebrengt. Ook kan de omvang van de jaarlijkse doelgroep op die manier nooit exact worden geraamd. Alternatief is het hanteren van een algemeen criterium. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om iedereen die een indicatie voor Wmo- of AWBZ-zorg kan overleggen tot de doelgroep te rekenen. Deze methode is simpel maar kan er ook toe leiden dat niet in alle gevallen iemand tot de feitelijke doelgroep behoort. De keuze voor verstrekking op grond van een indicatie maakt het ook mogelijk om omvang van de jaarlijkse doelgroep zeer nauwkeurig te bepalen. Vergoeding daadwerkelijke kosten of een forfaitaire vergoeding? Wanneer feitelijke kosten vergoed worden is altijd sprake van een individuele verstrekking die hoge uitvoeringskosten met zich meebrengt. Het enige voordeel van deze werkwijze is wel dat alle extra kosten (tot een bepaalde bovengrens) vergoed worden. Bij een forfaitaire vergoeding zijn de uitvoeringskosten zeer laag maar worden niet altijd alle feitelijk gemaakte extra kosten vergoed. Wordt de nieuwe regeling inkomensafhankelijk of niet? Deze vraag is in feite al beantwoord door het budget dat beschikbaar komt voor deze voorziening. Inkomenstoetsing is onontbeerlijk om deze regeling binnen de beschikbare financiële kaders uit te voeren. Daarbij zijn er op hoofdlijnen twee mogelijkheden. Om te beginnen is dit een toetsing op basis van het actuele inkomen en eventueel ook vermogen. Deze vorm van toetsing brengt veel extra uitvoeringswerkzaamheden met zich mee. Een alternatief is het toetsen op basis van het verzamelinkomen van het voorafgaande jaar c.q. de belastingaanslag net als onder de oude regeling het geval was. Deze regeling is weinig arbeidsintensief maar kent wel ruime vermogensgrenzen (€ 20.000, - per belastingplichtige).
4
De volgende tabel geeft de gevolgen van de keuze voor een bepaalde uitvoeringsvariant op een aantal gebieden weer. Tabel 2.1.1 Uitvoeringsopties maatwerkregeling chronisch zieken Opties Wmo Bijzondere bijstand Bijzondere bijstand Wmo Collectieve zorgverzekering
Typologie Directe kosten, normbedrag Directe kosten, normbedrag Directe kosten, werkelijke kosten Forfaitair, normbedrag Directe kosten, werkelijke kosten
Kosten
Kosten
Administratieve
Bekend
uitvoering
lasten klant
Nee
Hoog
Middel
Nee
Hoog
Middel
Nee
Midden
Hoog
Ja
Laag
Laag
Ja
Laag
Hoog
Kosten bekend Hier gaat het om de vraag of de omvang van de doelgroep op voorhand is vast te stellen waardoor ook de financiële kaders helder zijn. Bij een aantal opties is dit niet het geval. De reden hiervoor is vooral de specificatie van de criteria: welke specifieke meerkosten komen in aanmerking voor financiële compensatie. Wanneer in de nieuwe regeling uitsluitend objectief vast te stellen criteria worden opgenomen (zoals een inkomensgrens en/ of gebruik maken van een of meerdere specifieke voorzieningen) is de doelgroep wel vooraf te bepalen. Kosten uitvoering De uitvoeringskosten zijn afhankelijk van de hoeveelheid tijd die het kost om het recht op deze voorziening vast te stellen. Naarmate er meer eisen worden gesteld stijgen ook de kosten. Indien er gekozen wordt voor een normbedrag op basis van aannemelijke kosten dient vastgesteld te worden of de cliënt hiervoor in aanmerking komt. Hiervoor is een indicatiestelling nodig en dit zorgt voor relatief hoge uitvoeringskosten. Bij vergoeding op basis van werkelijk gemaakte kosten dient de cliënt rekeningen te overleggen en kan de gemeente de aanvraag verder zelf afhandelen. De kosten worden dan op middel ingeschaald. Administratieve lasten cliënt De administratieve lasten van de cliënt hangen af van de mate van inspanning die de cliënt moet verrichten om de vergoeding van de kosten te krijgen. Een uitgebreide procedure met indicatiestelling en/ of een uitgebreid aanvraagformulier levert aanzienlijk meer administratieve lasten op dan een forfaitaire toekenning.
2.2. Bepaling omvang potentiële gebruikersgroep Om de uitvoeringskosten voor de regeling zo laag mogelijk te houden is het noodzakelijk om het begrip chronisch ziek en gehandicapt op een zo eenvoudig mogelijke wijze te operationaliseren. Grondslag hiervoor is zijn de indicaties voor Wmo-verstrekkingen evenals ook de indicaties voor 1 AWBZ-verstrekkingen die door het CIZ worden afgegeven. Berekening doelgroep chronisch zieken Op 1 januari 2014 hadden in totaal 555 personen in de gemeente Hattem een lopende AWBZindicatie. Daarnaast is er een groep van 499 burgers die op 31 december 2014 een actuele Wmoindicatie hebben. Omdat personen zowel een AWBZ-indicatie als ook een Wmo-indicatie kunnen hebben is de feitelijke doelgroep kleiner.
1
De gegevens betreffende het toale aantal AWBZ geindiceerden zijn afkomstig van het Centrum Indicatiestelling Zorg.
5
Om te achterhalen hoe groot de unieke gebruikersgroep zorg-geïndiceerden is, is een bestandsvergelijking op (deel) gegevens van het CAK en de gemeentelijke Wmo registratiegegevens uitgevoerd. Op basis van deze vergelijking kunnen we concluderen dat de unieke gebruikersgroep geïndiceerden in de gemeente Hattem jaarlijks uit 911 personen bestaat. Dit aantal van 911 personen gebruiken we in deze rapportage als grondslag voor de doelgroep berekening. Verschil oude klantgroep De nieuwe definitie van chronisch zieken die de doelgroep op een andere manier afbakent dan voorheen heeft dus tot gevolg dat er 538 personen die wel een Wtcg-vergoeding kregen, niet meer in aanmerking komen voor de nieuwe maatwerkregeling. Deze 538 personen worden binnen de nieuwe maatwerkregeling niet als chronisch ziek aangemerkt omdat zij geen Wmo- of AWBZ-indicatie hebben. Een criterium dat in de huidige Wtcg niet van belang is. Voor zowel de oude klantgroep van 1.449 personen als de nieuwe klantgroep van 911 personen geldt dat hun inkomen niet van belang is om als chronisch ziek aangemerkt te worden. Ook mensen met een hoger inkomen vallen onder deze klantgroepen.
2.3. Bepaling inkomensverdeling potentiële gebruikersgroep Naast een definitie van chronisch zieken, is ook een inkomenscriterium noodzakelijk om de regeling binnen de financiële kaders uit te kunnen voeren. In de uitvoering zijn twee keuzes mogelijk: verstrekken op grond van actueel inkomen of op basis van het verzamelinkomen. Voor de uitvoeringsopties vanuit de bijzondere bijstand en de collectieve zorgverzekering gaan we uit van verstrekking op grond van het actuele inkomen. Op deze manier kunnen we aansluiten bij de bijstandsnormen. Naast inkomenstoetsing moet er daarbij ook worden getoetst op vermogen. De gegevens die we hebben ontvangen van het CAK sluiten hier niet volledig op aan. De WWB hanteert lagere vermogensgrenzen dan het CAK. Het CAK gaat uit van het verzamelinkomen met daar 2 bovenop acht procent vermogen . De uitvoeringsoptie via de Wmo hanteert dit verzamelinkomen. Onderstaande tabel laat de inkomensverdeling van de potentiële gebruikersgroep zien, omgezet naar de inkomensgrenzen van de WWB. Tabel 2.3.1 Doelgroep op basis van WWB-grenzen Inkomensgrens 110% bijstandsnorm 120% bijstandsnorm 130% bijstandsnorm 140% bijstandsnorm 150% bijstandsnorm >150% bijstandsnorm Totaal
Aantal
Aantal
65 -
65+
81 16 15 11 11 266 400
95 32 33 28 28 295 511
Totaal
Aandeel
176 48 48 39 39 561 911
19% 5% 5% 4% 4% 62% 100%
Ruin 19 procent van de nieuwe doelgroep chronisch zieken heeft een inkomen tot 110 procent van de bijstandsnorm en bijna 25 procent heeft een inkomen tot 120 procent Wsm. In getal hebben 176 personen een inkomen tot 110 procent van de bijstandsnorm, 224 personen een inkomen tot 120 procent en 272 inwoners een inkomen tot 130 procent van de bijstandsnorm.
2
Voor het verzamelinkomen wordt al 4 procent van de grondslag sparen en beleggen meegeteld. Over deze 4 procent wordt inkomstenbelasting betaald. Voor het bijdrageplichtig inkomen dat het CAK hanteert wordt er nog 8 procent van de grondslag sparen en beleggen opgeteld bij het verzamelinkomen (bron: CAK).
6
De volgende tabel geeft de doelgroep weer op basis van het verzamelinkomen zoals het CAK dit hanteert. Tabel 2.3.2 Doelgroep op basis van verzamelinkomen CAK Inkomensgrens 110% 120% 130% 140% >140% Totaal
3
Aantal
Aantal
65 -
65+
123 14 13 13 235 400
134 31 31 31 286 511
Totaal
Aandeel
257 45 44 44 521 911
28% 5% 5% 5% 57% 100%
Van de nieuwe doelgroep hebben 302 inwoners een inkomen tot maximaal 120 procent van het voor de betreffende persoon geldende verzamelinkomen. Dit betreft een derde deel van alle Wmo- en AWBZ-geïndiceerde personen in de gemeente.
3
Op basis van de door het CAK gehanteerde inkomensnormen in 2013.
7
3. Uitvoeringsscenario’s maatwerkregeling In dit hoofdstuk worden drie alternatieven doorgerekend waarbinnen de regeling vorm kan krijgen. Om te beginnen is het mogelijk om deze via de bijzondere bijstand te verstrekken. Een tweede mogelijkheid is verstrekking via de Wmo; hiervoor wordt de huidige wetgeving aangepast. Het derde alternatief is uitbreiding van de gemeentelijke zorgverzekering.
3.1. Uitvoering via bijzondere bijstand Uitvoering via de bijzondere bijstand leidt per definitie tot maatwerk, omdat elke vraag individueel wordt afgehandeld. De uitvoeringskosten voor dergelijke aanvragen zijn altijd hoog. De huidige inkomensgrens voor de bijzondere bijstand ligt in Hattem op 120 procent Wsm. Van de doelgroep chronisch zieken hebben 224 personen een inkomen tot 120 procent Wsm. We kunnen niet van te voren aangeven hoe groot de groep zal zijn die daadwerkelijk een aanvraag bijzondere bijstand zal doen. Dit omdat de drempel om een aanvraag te doen voor bijzondere bijstand hoger is dan die voor de Wtcg. Ook kunnen we de extra kosten die chronisch zieken en gehandicapten maken niet van tevoren met zekerheid vaststellen. Voorbeeldberekening kosten vergoeding via de bijzondere bijstand tot 120 procent Wsm 224 personen van de nieuwe doelgroep hebben een inkomen tot 120 procent van de bijstandsnorm; uitvoeringskosten voor een aanvraag bijzondere bijstand van 4 werkuren (kosten: € 230,-·); uitgaande van maximaal gebruik; uitgaande van geen draagkracht tot 120 procent van de bijstandsnorm. Op basis van deze gegevens zijn de jaarlijkse uitvoeringskosten voor vergoeding vanuit de bijzondere bijstand voor huishoudens tot met inkomens tot maximaal 120 procent van de bijstandsnorm € 51.520,-. Blijft er nog €77.980, - over en dat betekent dat er per persoon jaarlijks een bedrag van € 348, - kan worden uitgekeerd. Afweging Het scenario individuele bijzondere bijstand als zelfstandige oplossing ter vervanging van de Wtcg voldoet aan de eis dat het daadwerkelijke meerkosten van chronisch zieken en gehandicapten vergoed. Een groot nadeel van uitvoering via deze variant zijn de zeer hoge uitvoeringskosten.
3.2. Uitvoering vanuit de Wmo Voor uitvoering vanuit de Wmo gaan we uit van het verzamelinkomen van de potentiële gebruikersgroep. Van deze doelgroep hebben 302 personen een inkomen tot maximaal 120 procent van het voor de betreffende persoon geldende verzamelinkomen. Voorbeeldberekening kosten forfaitaire vergoeding vanuit de Wmo tot 120 procent verzamelinkomen (CAK grens) er zijn 302 klanten met een inkomen tot maximaal 120 procent CAK verzamelinkomen; uitgaande dat iedereen met een inkomen tot 120 procent CAK verzamelinkomen recht heeft op volledige vergoeding; uitgaande van een gemiddelde vergoeding van € 255, -; uitgaande van maximaal gebruik; 4 uitvoeringskosten per aanvraag van 1 werkuur (kosten: € 57,50) .
4
Op basis van 1.300 werkuren per jaren per FTE en de hierbij behorende kosten (incl. werkgeverslasten) van € 75.000, - per jaar.
8
Op basis van deze gegevens zijn de jaarlijkse kosten voor vergoeding vanuit de Wmo voor huishoudens met inkomens tot 120 procent van de door het CAK gehanteerde verzamelinkomen € 111.740, -. Dit bedrag past ruim binnen het budget van € 129.500, - voor 2015. Afweging Het scenario forfaitaire verstrekking via de Wmo voldoet aan de eis dat het daadwerkelijk meerkosten van chronisch zieken vergoed. Bovendien zijn de uitvoeringskosten laag en is de uitvoering simpel. Dit door te stellen dat iedereen die een Wmo- dan wel AWBZ-indicatie heeft in aanmerking komt mits het verzamelinkomen aan de gestelde inkomensnorm voldoet.
3.3. Uitvoering via zorgverzekering De gemeente Hattem heeft zich met ingang van januari 2015 aangesloten bij de collectieve zorgverzekering van Menzis, die een zeer uitgebreide dekking geeft voor de groep chronisch zieken en gehandicapten. Van deze verzekering maken op dit moment 27 personen uit de doelgroep van 224 met een laag inkomen gebruik. Het feitelijke gebruikersaandeel van 10 procent ligt fors onder het verwachte gebruik van 50 tot 60 procent. Ter wille van de vergelijking met de andere uitvoeringsvarianten rekenen we onderstaand de theoretische kosten voor de uitvoering van de maatwerkregeling via de zorgverzekering bij maximaal gebruik door. Voorbeeldberekening kosten collectieve zorgverzekering tot 120 procent Wsm 224 personen van de nieuwe doelgroep hebben een inkomen tot 120 procent Wsm; ervan uitgaande dat deze groep op dit moment nog geen gebruik maakt van de collectieve zorgverzekering; kosten voor vergoeding van een deel van de premie door de gemeente van € 120, - per jaar (€ 10, - per maand); afdekking van de helft van het eigen risico à € 187,50 per jaar; uitvoeringskosten per aanvraag van 1 werkuur (kosten: € 57,50); uitgaande van maximaal gebruik. Op basis van deze gegevens zijn de jaarlijkse kosten voor uitvoering via de collectieve ziektekostenverzekering € 89.100,-. Dit bedrag past binnen het budget van € 129.500, - voor 2015. Afweging Voordelen van de collectieve (aanvullende) zorgverzekering: de doelgroep selecteert zichzelf: een inwoner sluit de verzekering vanwege ervaren of te verwachte meerkosten; de gemeente heeft beperkte uitvoeringslasten in de vorm van een inkomenstoets. De feitelijke toets op de medische kosten die de klant maakt vindt plaats bij de verzekeraar. Nadelen van de collectieve (aanvullende) zorgverzekering: geen compensatie voor alle extra kosten, zoals stookkosten en vervoerskosten; een groot deel van de doelgroep zal zich niet verzekeren waardoor de regeling zijn doel voorbij schiet en daarnaast ook het beroep op bijzondere bijstand stijgt.
9
