INVENTARISATIE EN ANALYSE VAN PORTFOLIO S IN VLAANDEREN Praktijkondersteunende studieopdracht

INVENTARISATIE EN ANALYSE VAN PORTFOLIO’S IN VLAANDEREN Praktijkondersteunende studieopdracht

Een project in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap OWBPO-project OND/SOV/2007/03 15/12/2007 - 31/03/2008

Promotor: Prof. dr. Wil Meeus Copromotor: Prof. dr. Elke Struyf Onderzoekers: Dhr. Bert Pieters Mevr. Kim Soetewey Mevr. Annelies Sweygers

INHOUD INHOUD ................................................................................................................................... 1 AFKORTINGENLIJST........................................................................................................... 5 INLEIDING .............................................................................................................................. 7 1.

METHODOLOGIE ......................................................................................................... 9

2.

BEGRIPPENKADER .................................................................................................... 11

2.1.

Competenties ......................................................................................................................................... 11

2.2.

Kwalificaties .......................................................................................................................................... 12

2.3.

Leren ...................................................................................................................................................... 12

2.4.

EVC........................................................................................................................................................ 13

2.5.

Competentieprofiel ............................................................................................................................... 15

2.6.

Civiel Effect ........................................................................................................................................... 16

2.7.

Portfolio ................................................................................................................................................. 16

3.

ONDERZOEKSINSTRUMENTEN ............................................................................. 19

3.1.

Het format ............................................................................................................................................. 19

3.2.

Het raster............................................................................................................................................... 20

4.

INVENTARIS PORTFOLIO-INITIATIEVEN BINNEN EVC IN VLAANDEREN .......................................................................................................................................... 27

ARBEID ............................................................................................................................................................... 29 Competentiespiegel .......................................................................................................................................... 31 Analyse Competentiespiegel ....................................................................................................................... 37 Europass ........................................................................................................................................................... 39 Analyse Europass ........................................................................................................................................ 44 Talentenmap in verband met het Ervaringsbewijs ........................................................................................... 47 Analyse Talentenmap i.v.m. het Ervaringsbewijs ....................................................................................... 51 K@NS .............................................................................................................................................................. 53 Analyse K@NS ........................................................................................................................................... 57 Selflead............................................................................................................................................................. 59 Analyse Selflead .......................................................................................................................................... 63 Mijn Loopbaan ................................................................................................................................................. 65 Analyse Mijn Loopbaan .............................................................................................................................. 70 E=MC².............................................................................................................................................................. 73 Analyse E=MC²........................................................................................................................................... 78 Portfolio Werkervaring .................................................................................................................................... 81 Analyse Portfolio Werkervaring.................................................................................................................. 85

1

Competentiebilan ............................................................................................................................................. 87 Analyse Competentiebilan........................................................................................................................... 92 ONDERWIJS ...................................................................................................................................................... 95 Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen ......................................................................................... 97 Analyse Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen .................................................................... 101 Associatie Universiteit Gent........................................................................................................................... 103 Analyse Associatie Universiteit Gent ........................................................................................................ 108 Universitaire Associatie Brussel .................................................................................................................... 111 Analyse Universitaire Associatie Brussel.................................................................................................. 116 Associatie Universiteit Hogescholen Limburg............................................................................................... 119 Analyse Associatie Universiteit Hogescholen Limburg ............................................................................ 123 Associatie K.U.Leuven .................................................................................................................................. 125 Katholieke Universiteit Leuven................................................................................................................. 129 Analyse Katholieke Universiteit Leuven .............................................................................................. 132 Katholieke Hogeschool Leuven................................................................................................................. 135 Analyse Katholieke Hogeschool Leuven.............................................................................................. 138 Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen ........................................................................................ 141 Analyse Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen ..................................................................... 145 EVC voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang ..................................................................................... 147 Analyse EVC voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang .................................................................. 151 PIVH .............................................................................................................................................................. 153 Analyse PIVH............................................................................................................................................ 157 LEA: Leren En Assessment ........................................................................................................................... 159 Analyse LEA: Leren En Assessment......................................................................................................... 164 LEA & TOM: Leren En Assessment & Traject Op Maat .............................................................................. 167 Analyse LEA & TOM: Leren En Assessment & Traject Op Maat ........................................................... 172 United Colours of Nursing ............................................................................................................................. 175 Analyse United Colours of Nursing .......................................................................................................... 180 My Digital Me................................................................................................................................................ 183 Analyse My Digital Me ............................................................................................................................. 188 CORE Manager .............................................................................................................................................. 191 Analyse CORE Manager ........................................................................................................................... 196 BIK: Basiscompetenties In Kaart ................................................................................................................... 199 Analyse BIK: Basiscompetenties In Kaart ................................................................................................ 203 CDO-Noord.................................................................................................................................................... 205 Analyse CDO-Noord ................................................................................................................................. 208 Vlaams Taalportfolio voor volwassenen ........................................................................................................ 211 Analyse Vlaams Taalportfolio voor volwassenen ..................................................................................... 216 SOCIAAL-CULTURELE SECTOR ............................................................................................................... 219 C-Stick ........................................................................................................................................................... 221 Analyse C-Stick......................................................................................................................................... 226 Europees Portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers .................................................................................. 229 Analyse Europees Portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers ............................................................... 234 Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk ..................................................................................................................... 237 Analyse Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk ..................................................................................... 241 Portfolio voor bestuursvrijwilligers................................................................................................................ 243 Analyse Portfolio voor bestuursvrijwilligers............................................................................................. 247

5.

BEKNOPTE BESPREKING PORTFOLIO’S.......................................................... 249

5.1.

E²V²C ................................................................................................................................................... 249

5.2.

FamCompass ....................................................................................................................................... 250

2

5.3.

Vlaamse Trainersschool ..................................................................................................................... 252

6. SAMENWERKINGSVERBANDEN PORTFOLIO’S BINNEN EVC IN VLAANDEREN.................................................................................................................... 255 7.

HORIZONTALE ANALYSE OP BASIS VAN HET RASTER EN CONCLUSIES... ........................................................................................................................................ 257

8.

BESLUIT EN AANBEVELINGEN............................................................................ 271

BIBLIOGRAFIE .................................................................................................................. 275 INTERESSANTE LITERATUURLIJST .......................................................................... 285

3

4

AFKORTINGENLIJST ACV ACW AP&P AUGent AUHA AUHL BGDA BLOSO BN CDEJ CDO CEF CEFR CEPES CESOR CVO DBO DIVA DVO EHB EPOS ESF EURES EVC EVK HA HIG HIVSET HURA HZS Katho KdG K.H.Leuven KIKO KTA K.U.Leuven MLWB NARIC NEC NGO OCMW OOTB

Algemeen Christelijk Vakverbond Koepel van Christelijke Werknemersorganisaties Advanced Projects and Products Associatie Universiteit Gent Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling Agentschap voor de Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie Belgonucleaire Centre Directeur Européen pour la Jeunesse Centrum voor Deeltijds Onderwijs Common European Framework Common European Framework of Reference European Centre for Higher Education Adviesbureau sociaal-wetenschappelijk en operationeel onderzoek Centrum voor Volwassenenonderwijs Dienst Beroepsopleiding Dienst Informatie Vorming en Afstemming De Vlaamse Ondernemer Erasmus Hogeschool Brussel Europese Programma’s Onderwijs, Opleiding en Samenwerking Europees Sociaal Fonds EURopean Employment Services Elders Verworven Competenties Elders Verworven Kwalificaties Hogeschool Antwerpen Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elizabeth Turnhout Human Resources Assistance Hogere Zeevaartschool Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen Karel de Grote-Hogeschool Katholieke Hogeschool Leuven Kempense Initiatieven voor Kinderopvang Koninklijk Technisch Atheneum Katholieke Universiteit Leuven Meetjeslandse Leerwerkbedrijven National Academic Recognition Information Centre Nationaal Europass Centrum Niet Gouvernementele Organisatie Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn Overleg Opleidings- en Tewerkstellingsprojecten Brussel

5

PIVH PWA RESOC SERR SERV SITO SLN SoCiuS STARR START STEBO UA UAB UNESCO USG VBJK VDAB VESOC VLHORA VIBAM VIVO VLOR VOKA

WEB

Provinciaal Instituut Verpleegkunde Hasselt Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschap Regionaal Sociaaleconomisch Overlegcomité Sociaal-Economische Raad van de Regio Sociaal Economische Raad van Vlaanderen Stedelijk Instituut voor Technisch Onderwijs Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken Steunpunt voor Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk Situatie, Taak, Actie, Resultaat, Reflectie Situatie, Taak, Actie, Resultaat, Transfer Steunpunt Buurtopbouwwerk Universiteit Antwerpen Universitaire Associatie Brussel United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Unique, Start & Goudsmid Vormingscentrum voor de Begeleiding van het Jonge Kind Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité Vlaamse Hogescholenraad Vormingsinitiatief voor Bedienden van de Antwerpse Metaalnijverheid Vlaams Instituut voor Vorming en Opleiding Vlaamse Onderwijsraad Vlaams netwerk van ondernemingen, gevormd door het Vlaams Economisch Verbond en de Kamers van Koophandel Vormings- en Opleidingskansen Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk Vlaamse Trainersschool Vereniging zonder winstoogmerk Waarderen en Analyseren van Competenties en Keuzes maken op basis van Zelfreflectie Werkervaringsbedrijven Kempen

WEP

Werkervaringsplan

VOKANS VSVw VTS Vzw WACKER

6

INLEIDING De laatste jaren is er toenemende aandacht voor portfolio's binnen onderwijsinstellingen, op de arbeidsmarkt en binnen niet-formele en informele (leer)contexten. Er worden talrijke initiatieven genomen en proefprojecten uitgevoerd rond portfoliogebruik, wat zich vertaalt in een reeks portfolio's die qua doelstellingen, inhoud, structuur en vormgeving uiteenlopend zijn. Vlaanderen volgt daarmee de Europese en internationale trend waarbij portfolio's in toenemende mate worden gebruikt om levenslang en levensbreed leren en competentieontwikkeling te ondersteunen. In het kader van de ‘Competentieagenda’ wil de Vlaamse overheid vanuit een gemeenschappelijke visie werk maken van een gecoördineerd EVC-beleid in het onderwijs, de arbeidsmarkt en de sociaalculturele sector, dat moet resulteren in maximale erkenningsmogelijkheden van de competenties die mensen verworven hebben. Eén van de instrumenten die gehanteerd worden binnen EVC-procedures is het portfolio. In het vooruitzicht van de uitwerking en versterking van EVC-procedures wil de Vlaamse overheid binnen haar ruimere EVC-beleid werk maken van een portfoliobeleid. In dit kader wil de Vlaamse overheid een set ontwerpen van gemeenschappelijke criteria en principes waaraan een portfolio moet voldoen. Een veelvoud aan verschillende portfolio's wordt door de Vlaamse overheid immers weinig wenselijk geacht, voornamelijk de gebruiksvriendelijkheid van het portfolio indachtig. Het portfoliolandschap in Vlaanderen is zeer uitgebreid. De toepassingen van het portfolio zijn dan ook zeer divers. Het portfolio laat zich immers vlot aanpassen aan de wensen van de gebruiker en de eisen van de context, meer bepaald aan de formele en informele leercontexten en beroepscontexten. Het is van belang een onderscheid te maken tussen de verschillende implementatiefuncties van het portfolio. Naast het portfolio dat aangewend wordt in het kader van een EVC-procedure, onderscheiden we het portfolio dat gehanteerd wordt tijdens een opleiding of tijdens de uitoefening van een beroep. Vooral in de onderwijswereld zijn het aantal portfolio's dat zijn functie heeft binnen een opleiding legio (Meeus, 2006). Enerzijds genoodzaakt een keuze te maken in dit zeer uitgebreide portfoliolandschap, en anderzijds het kader indachtig waarbinnen het doel van dit onderzoek zich situeert, zijnde de uitbouw van een coherent EVC-beleid, beperkt dit onderzoek zich tot het bestuderen van portfolio's binnen een EVC-procedure. De talrijke voorbeelden van portfoliogebruik in de onderwijswereld, aangewend binnen opleidingen, zijn vaak kleinschalige initiatieven. Bovendien is de verscheidenheid enorm (Meeus, 2007). Een analyse van al deze portfolio's is niet alleen onhaalbaar binnen het korte tijdsbestek van dit onderzoek, maar bovendien van ondergeschikt belang. Het onderzoek heeft immers als doel het ontwerpen van een set van gemeenschappelijke criteria en principes waaraan een portfolio moet voldoen binnen een EVC-context. De inventaris beoogt een overzicht te bieden van de verschillende portfolio's aangewend binnen de EVC-context. Via een intensieve deskresearch werd de niet-exhaustieve lijst in annex bij de opdrachtomschrijving uitgebreid tot een totaal van 30 portfolio's. Uit noodzaak een kader te creëren voor een uniforme bespreking van deze projecten en het overzichtelijk weergeven van de specifieke kenmerken per project, werden twee onderzoeksinstrumenten ontwikkeld: een format en een raster.

7

Een grondig bronnenonderzoek van de 30 portfolio-initiatieven lag aan de basis van de verticale analyse van de portfolioprojecten, waarna in een horizontale analyse van het ingevulde raster conclusies konden worden getrokken en van daaruit enkele aanbevelingen geformuleerd. Het onderzoeksopzet beoogt dan ook een diepgaande vergelijkende analyse te bieden van deze 30 portfolio's binnen EVC. Niet alleen de inhoud van het portfolio was onderwerp van onderzoek, ook het portfolioproces en zijn ruimere inkadering in de EVC-procedure verdient aandacht. De verschillende aspecten van een portfolioproces, zoals onder andere de ondersteuning en beoordeling van het portfolio, zijn immers van evenwaardig belang voor een goed begrip van het portfolioproject. Daarmee is een onderzoek naar de elementen van dit portfolioproces evengoed relevant en zelfs noodzakelijk met het oog op de ontwikkeling van een portfoliobeleid. Deze onderzoeksopdracht werd door de Vlaamse overheid uitgeschreven om een duidelijk zicht te krijgen op de talrijke portfolio-initiatieven in Vlaanderen. Zo vormt de studie een opstap naar een portfoliobeleid. Tegemoetkomend aan de vooropgestelde doelstellingen van dit onderzoek, werd een inventaris van Vlaamse portfolio-initiatieven binnen EVC opgemaakt, waarbij de verzamelde data onderwerp waren van een vergelijkende analyse. Deze analyse helpt de door de Vlaamse overheid gestelde onderzoeksvragen te beantwoorden welke typologie van portfolio’s binnen EVC kunnen onderscheiden worden en welke inhouden en gemeenschappelijke elementen terug te vinden zijn. In een eerste hoofdstuk wordt de methodologie geschetst die bij het uitvoeren van dit onderzoek werd gehanteerd. Een verkennende literatuurstudie stelt het belang van het gebruik van een eenduidig begrippenkader aan de orde. In een tweede hoofdstuk worden dan ook een aantal begrippen toegelicht die eigen zijn aan de EVC-context. Hierna volgt een uitgebreide beschrijving van de ontwikkelde onderzoeksinstrumenten aan de hand waarvan elk portfolioproject werd beschreven en geanalyseerd. Het blanco raster wordt voorgesteld en de in het raster gehanteerde termen worden geduid. Hierna volgen de portfoliobeschrijvingen, gegroepeerd per sector. Enkele portfolioprojecten waarvan wij kennis hebben genomen maar die om verschillende redenen niet werden opgenomen in de inventarislijst, worden in een volgend hoofdstuk beknopt besproken. Vooraleer over te gaan tot de conclusies, wordt een overzicht geschetst van de samenwerkingsverbanden die we hebben opgemerkt bij de ontwikkeling en implementatie van de verschillende portfoliotrajecten. In de rasterconclusies analyseren we het ingevulde raster. In deze horizontale analyse van het raster worden waar mogelijk verbanden gelegd, zowel per sector als over de sectoren heen. De conclusies die in dit hoofdstuk getrokken worden volgen uit de analyse van het raster. In het laatste hoofdstuk tenslotte formuleren we een aantal aanbevelingen.

8

1. METHODOLOGIE In het onderzoeksproject kunnen verschillende fasen onderscheiden worden, die echter niet strikt van elkaar te scheiden zijn: (1) verkennende literatuurstudie, (2) opstellen van de inventaris van portfolioinitiatieven, (3) ontwikkelen van het onderzoeksinstrumentarium, (4) verticale analyse van de portfolioprojecten, (5) horizontale analyse van de portfolioprojecten en formuleren van aanbevelingen (6) samenwerkingsverbanden en activiteiten in het kader van het onderzoeksproces. 1. Literatuurstudie Vooreerst werd door middel van een sterk gerichte literatuurstudie het onderzoeksthema verkend. De literatuurstudie was beperkt in die zin dat het geen basis vormde voor een theoretisch kader. Deze verkenning van de literatuur stelde wel de (wildgroei van) gehanteerde begrippen, bestaande spanningsvelden en algemene opvattingen over EVC en het portfolio aan de orde en gaf aanleiding tot de duiding van enkele begrippen die gehanteerd worden binnen de EVC-context. Dit begrippenkader wordt geschetst in hoofdstuk twee. Op basis van de literatuurstudie werd tevens een eerste versie van het onderzoeksinstrumentarium ontwikkeld. De onderzoeksinstrumenten worden beschreven in hoofdstuk drie. 2. Opstellen van de inventaris Tegelijk met de literatuurverkenning werd een inventaris van Vlaamse portfolio-initatieven in het kader van het (h)erkennen van competenties opgesteld. We checkten de niet-exhaustieve inventaris bijgevoegd in de opdrachtomschrijving. Via de zoekmachine Google werden alle relevante internetbronnen met betrekking tot deze portfolioprojecten opgezocht. Met onder andere de zoektermen ‘EVC’ en ‘portfolio’ werd via dezelfde weg op zoek gegaan naar nieuwe portfolioinitiatieven. In deze zoektocht naar nieuwe initiatieven werden we geholpen door de geraadpleegde internetbronnen van de portfolioprojecten uit de inventaris bijgevoegd in de opdrachtomschrijving. Daarnaast bleken telefonische contacten met ontwikkelaars van portfolio’s eveneens een belangrijke bron bij het vinden van nieuwe projecten. Zo kreeg het hele proces van het oplijsten van de inventaris het karakter van het zogenaamde sneeuwbaleffect. De inventaris en de 30 projectbesprekingen volgen in hoofdstuk vier. Enkele portfolioprojecten waarvan we op de hoogte werden gesteld via boven geschetste wijze, bleken na een grondig bronnenonderzoek niet in aanmerking te komen om te worden opgenomen in de inventarislijst. Deze worden kort toegelicht in hoofdstuk vijf. Op deze manier werden tevens een aantal samenwerkingsverbanden tussen verschillende portfolio-ontwikkelaars blootgelegd. In hoofdstuk zes volgt een overzicht van deze samenwerkingsverbanden. 3. Ontwikkeling van de onderzoeksinstrumenten De doelstelling van het onderzoek indachtig, zijnde het afleiden van algemene principes en gemeenschappelijke elementen, drong zich al gauw de noodzaak op een kader te ontwikkelen dat toelaat de diverse portfolio-initiatieven op een eenduidige manier te beschrijven. Vandaar dat vrij snel van bij de start van het project een gemeenschappelijk format werd ontwikkeld om de verschillende portfolioprojecten op uniforme wijze te beschrijven. Aansluitend bij dit gemeenschappelijke format werd een raster ontwikkeld met als doel alle kenmerken van de projecten op een overzichtelijke wijze weer te geven. Een eerste versie van zowel het format als het raster is tot stand gekomen op basis van de literatuurstudie. Tijdens de studie van de portfolioprojecten werden het format en het raster

9

aangevuld en verfijnd. Zowel het format als het raster waren met andere woorden werkinstrumenten die doorheen het onderzoeksproces meermaals aangepast werden. In hoofdstuk drie worden het finale format en raster uitvoerig beschreven. 4. Verticale analyse van de portfolioprojecten De meeste onderzoekstijd ging naar het intensieve bronnenonderzoek van de concrete portfolioinitiatieven, waarbij geopteerd werd voor datatriangulatie. Per project werd alle beschikbare informatie bestudeerd. Zowel internetbronnen, verslagen, rapporten, handleidingen, informatiebrochures, powerpoints en disseminatierapporten werden geraadpleegd. Dit geschreven bronnenmateriaal werden aangevuld met mondeling verkregen informatie uit (telefonische) interviews. Per project werd alle beschikbare informatie verwerkt in de projectbeschrijving, volgens het afgesproken format. Naast deze objectieve beschrijving van elk portfolioproject op basis van de verzamelde gegevens, volgt een analyse van elk project in functie van het raster. Met behulp van deze analyse, werd tenslotte elk project ingevuld in het raster. Deze projectbeschrijvingen werden systematisch via email naar de contactperso(o)n(en) van het betreffende project opgestuurd ter verificatie. Naast de beschrijving en de analyse van het project, werd tevens het raster opgestuurd, enkel ingevuld voor het betreffende project. Daarnaast ontvingen de contacpersonen een begeleidende tekst met een toelichting bij de in het raster gehanteerde begrippen. Bij 26 van de 30 besproken portfolioprojecten werd een reactie van de contactperso(o)n(en) ontvangen. In voorkomend geval, werden de gewenste aanpassingen gemaakt in de projectbeschrijving. 5. Horizontale analyse van de portfolioprojecten en aanbevelingen De laatste fase van het project omvatte de horizontale analyse van de projecten. Het overzichtsraster beschrijft immers alle projecten aan de hand van specifieke kenmerken. Op basis van dit raster konden algemene conclusies worden geformuleerd. Deze conclusies bij het raster zijn het onderwerp van hoofdstuk zeven.We eindigen dit rapport met een aantal concrete aanbevelingen, zoals geformuleerd in hoofdstuk acht. 6. Samenwerkingsverbanden en activiteiten in het kader van het onderzoeksproces Er werd contact opgenomen met Mevr. Karine Janssens en Dhr. Michael Debusscher van het gelijklopende project ‘Studieopdracht EVC: inventarisatie, analyse en ontsluiting van het ontwikkelde assessmentinstrumentarium’, toegewezen aan de UGent en het onderzoeksbureau CESOR. Eventuele samenwerkingsmogelijkheden werden besproken. Wegens de verschillende looptijd van beide onderzoeksprojecten werd de vooropgezette samenwerking beperkt tot het uitwisselen van informatie. Mogelijk kan een toekomstige samenwerking bestaan in het organiseren van een studiedag. Een andere samenwerking vond plaats met het Centrum voor Volwassenenonderwijs Antwerpen Zuid. Op vraag van dit CVO verzorgden we tijdens hun andragogische studiedag een presentatie met als titel ‘EVC portfolio’s in het Vlaamse onderwijs. Leren van goede voorbeelden’. Daarnaast hebben we aan verscheidene studiedagen deelgenomen, waaronder de Studiedag 'EVC in beleid en praktijk' en de derde EVC-studienamiddag 'Competenties toetsen: tussen decreet en realiteit' georganiseerd door de K.H.Leuven. Een interne toetsing vond plaats op de OnderwijsResearchClub van het Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen (Universiteit Antwerpen), na een presentatie van het onderzoeksproject. Een tweede toetsing vond plaats met de stuurgroep van dit onderzoeksproject na de tussentijdse rapportering aan de Vlaamse overheid.

10

2. BEGRIPPENKADER Er bestaat veel verwarring en onduidelijkheid over de verschillende termen die gehanteerd worden binnen de EVC-context. Neem bijvoorbeeld de afkorting ‘EVC’. Deze wordt gebruikt als afkorting van ‘elders verworven competenties’, ‘eerder verworven competenties’, of ‘erkennen van competenties’. Door deze (wild)groei van definities, omschrijvingen en invullingen, is het aangewezen de begrippen die in dit rapport gebruikt worden helder te beschrijven. De begrippen competenties, EVC en portfolio verdienen daarbij extra aandacht. De definiëring en uitleg is gebaseerd op inzichten opgedaan in de literatuurstudie.

2.1.

Competenties

Competenties zijn het geheel van kennis, vaardigheden en houdingen die een persoon in staat stellen om taken goed uit te voeren. Wanneer iemand competent is, betekent dit dat hij in een bepaalde situatie, op het werk, op school of in zijn persoonlijk leven adequaat kan handelen (Vokans, 2005). Zoals gesteld in de opdrachtomschrijving zijn competenties voor de Vlaamse overheid "de reële en individuele capaciteit van individuen om (theoretische en praktische) kennis, vaardigheden en attitudes in het handelen aan te wenden, in functie van de concrete, dagdagelijkse en veranderende werksituatie en in functie van persoonlijke en maatschappelijke activiteiten". Deze competenties kunnen op verschillende manieren ontwikkeld worden via onderwijs, werkervaring, hobby's... Vrijwel steeds worden competenties beschreven als een geheel van kennis, vaardigheden en houdingen of attitudes: Kennis Onder kennis verstaan we de dingen die iemand weet en kent. Je kan bijvoorbeeld kennis hebben van een bepaalde taal, weten hoe een bepaalde machine werkt, enz. Vaardigheden Vaardigheden laat mensen toe om bepaalde fysieke of mentale handelingen uit te voeren. Voorbeelden van vaardigheden zijn: in staat zijn een computer of een andere machine te bedienen, in staat zijn ingewikkelde berekeningen uit te voeren of in staat zijn een groep werknemers te leiden. Attitude Een attitude is iemands houding of instelling, zoals motivatie, resultaatsgerichtheid, ordelijkheid, flexibiliteit en nauwkeurigheid. We maken een onderscheid tussen sleutelcompetenties en beroepsspecifieke competenties. Sleutelcompetenties Het typische aan een sleutelcompetentie is (1) dat deze transfereerbaar en dus toepasbaar is op heel veel situaties en contexten en (2) dat deze multifunctioneel is. Het gaat niet over een competentie die nodig is voor slechts één bepaald beroep of één bepaalde situatie. Met multifunctioneel wordt bedoeld dat deze competenties gericht zijn op verschillende doelen, er

11

verschillende problemen mee opgelost kunnen worden en verschillende soorten taken mee kunnen volbracht worden. Sleutelcompetenties zijn dus eigenlijk competenties van een hogere orde die de basisvoorwaarde zijn om andere competenties te kunnen verwerven. Voorbeelden van sleutelcompetenties zijn: overleggen met collega's, leren leren en kunnen leren (Vokans, 2005). Synoniemen voor sleutelcompetenties zijn bijvoorbeeld termen als ‘sleutelvaardigheden’ en ‘generieke competenties’. Beroepsspecifieke competenties zijn, zoals het woord zelf zegt, competenties die toelaten om één bepaalde baan succesvol uit te voeren. Ze hebben te maken met 'stielkennis', met wat men binnen een beroep doet. Beroepsspecifieke competenties komen vaak overeen met kennis en vaardigheden en zijn, in tegenstelling tot sleutelcompetenties, meer objectief meetbaar. Voorbeelden van beroepsspecifieke competenties zijn: kennis hebben van bepaalde lasertechnieken, kunnen lassen, een vorkheftruck kunnen besturen, ... (Vokans, 2005).

2.2.

Kwalificaties

Het begrip kwalificatie drukt de formele erkenning van (beroeps)competenties uit in de vorm van certificaten of diploma's. Dit zijn de formele, gestandaardiseerde en door sociale partners en onderwijs gelegitimeerde competentievereisten, waarmee in (arbeids)situaties op adequate wijze en met het gewenste resultaat taken kunnen worden uitgevoerd en oplossingen bedacht en gerealiseerd. Samenvattend kan gezegd worden dat competenties worden ontwikkeld en kwalificaties worden toegekend (www.minocw.nl).

2.3.

Leren

Competenties kunnen op verschillende manieren verworven worden. In de literatuur wordt er melding gemaakt van formeel, niet-formeel en informeel leren. Deze vormen van leren zijn enkel in theorie strikt te onderscheiden. In de praktijk kunnen tussenvormen voorkomen of elementen van de verschillende vormen gecombineerd worden. Onder formeel leren worden alle vormen van leren verstaan binnen een gestructureerde leercontext. Het gaat niet alleen om het formele onderwijssysteem, maar ook om het gestructureerd leren via publieke, intermediaire en private opleidingssystemen. In regel wordt formeel leren afgerond met een diploma of getuigschrift. Niet-formeel leren omvat alle geplande activiteiten met een duidelijke leercomponent, zoals een congres, een workshop... Dit zijn georganiseerde activiteiten die plaatsvinden buiten de formele educatieve systemen. Informeel leren zijn alle vormen van leren tijdens de dagdagelijkse activiteiten van het individu in de persoonlijke, familiale, professionele en maatschappelijke context. Centraal staat het verkennen en vergroten van ervaringen. Men kan informeel leren tijdens het huishoudelijk werk, in hobby's, bij het uitvoeren van vrijwilligerswerk, het doornemen van de media... (Vokans, 2005; Vanhoren, 2002).

12

2.4.

EVC

2.4.1. Definitie In de literatuur vinden we meerdere verklaringen voor de afkorting EVC. EVC kan staan voor Eerder Verworven Competenties, Elders Verworven Competenties of Erkenning van Verworven Competenties. De meest gebruikte invulling van EVC is deze als 'Erkenning van Verworven Competenties'. Ook de Vlaamse Gemeenschap volgt deze invulling van EVC. Erkenning van Verworven Competenties wordt dan gezien als het eindpunt in een EVC-procedure en bevat zowel de eerder als de elders verworven competenties.1 Binnen dit onderzoek kiezen we ervoor om te spreken van Elders Verworven Competenties. We achten deze invulling van de term EVC als de meest juiste vermits een EVC-procedure niet in alle gevallen rechtstreeks leidt tot een erkenning van de verworven competenties. We willen de term EVCprocedure ook hanteren voor die procedures die slechts leiden tot het herkennen van de elders verworven competenties. In het verlengde van de invulling van EVC als Elders Verworven Competenties spreken we van een EVC-erkenningsprocedure of een EVC-herkenningsprocedure. Deze keuze stemt bovendien het beste overeen met de twee functies van het gebruik van portfolioinitiatieven in het kader van EVC-procedures. 2.4.2. De summatieve versus de formatieve functie van een EVC-procedure Bij de invulling van het EVC-concept wordt een onderscheid gemaakt tussen twee functies van EVC: de summatieve functie en de formatieve functie. De summatieve functie van de EVC procedure heeft betrekking op de erkenning van het geheel van competenties van een individu. De algemene doelstelling is het verhogen van de persoonlijke ontwikkeling en van de inzetbaarheid van individuen door het formeel erkennen en overdraagbaar maken van competenties. Dit gebeurt via het toekennen van een civiel effect aan de erkenning van competenties. De EVC-procedure beoogt aan competenties verworven buiten het formeel onderwijssysteem een evenwaardig civiel effect te verlenen als aan competenties verworven via een officieel leertraject. Dit betreft zowel de toegang tot opleidingen als de toegang tot de arbeidsmarkt. De summatieve functie van de EVC-procedure heeft dus tot doel de drempel tot de arbeidsmarkt te verlagen, de doorstromingsmogelijkheden te verhogen (EVC binnen arbeid) en het optimaliseren van opleidingstrajecten op maat van het individu (EVC binnen onderwijs). De formatieve functie van de EVC procedure benadrukt de methodieken en instrumenten ter ondersteuning van het leerproces van personen in het kader van hun (levens)loopbaanplanning. De algemene doelstelling hier is het verhogen van de persoonlijke ontwikkeling en inzetbaarheid van individuen door de ontwikkeling van competenties. Deze ontwikkeling van competenties kadert in de levensloopbaan van individuen (Vokans, 2005).

1

Vermits het enerzijds bij elders verworven competenties steeds gaat om reeds (en dus eerder) verworven competenties, en anderzijds door het gebruik van de verleden tijd in ‘verworven competenties’, achten we de invulling van EVC als 'Eerder Verworven Competenties' weinig zinvol.

13

Terwijl de summatieve functie van een EVC-procedure zich toespitst op de erkenning van elders verworven competenties, is de formatieve functie van een EVC-procedure gericht op de herkenning van elders verworven competenties. 2.4.3. Waarom EVC? Een inherente doelstelling van een EVC-procedure is het algemene kennis- en scholingsniveau van de bevolking te verhogen, alsook het bieden van nieuwe kansen aan groepen die hun capaciteiten nog niet ten volle hebben kunnen tentoon spreiden. Via het installeren van een EVC-beleid erkent men dat deze capaciteiten niet noodzakelijk zijn opgebouwd in het onderwijssysteem zelf en wil men aantonen dat via deze erkenning en verdere uitbouw mensen inzetbaar kunnen worden op de arbeidsmarkt. EVCprocedures worden vaak gebruikt als middel om de ontwikkeling van menselijke capaciteiten af te stemmen op de vraag van de arbeidsmarkt en tracht de levenssferen ‘werken’ en ‘leren’ met elkaar te verbinden (Vlor, 2002). 2.4.4. Het (internationale) belang van EVC Aan de basis van de huidige belangstelling voor EVC liggen enkele maatschappelijke ontwikkelingen: - Mobiliteit (binnen de arbeidsmarkt); - Diversificatie van de leervormen; - Kenniseconomie; - Levenslang leren; - Groepenbeleid: lager geschoolden, migranten…; - De waardering van competenties een publiek karakter geven; - Loopbaanbegeleiding; - Human resources beleid van ondernemingen; - Concurrentiepositie van ondernemingen. Hierdoor hebben internationale organen zich erop toegelegd beleidsaanbevelingen te formuleren inzake het (h)erkennen van elders verworven competenties: de Europese Commissie, de OESO en de Internationale Arbeidsorganisatie. Voor Europa zijn transparantie (of herkenning) en erkenning van competenties met elkaar verbonden beleidslijnen. Om deze Europese beleidslijnen te realiseren is men op regelmatige tijdstippen op zoek gegaan naar instrumenten, bijvoorbeeld de Europass. 2.4.5. EVC versus EVK Samenhangend met het onderscheid tussen competenties en kwalificaties, onderscheidt men EVC’s van EVK’s. EVK is hierbij de afkorting van Elders (of, in de literatuur ook: Erkennen van) Verworven Kwalificaties. EVC wordt als leerwegonafhankelijk gekenmerkt en erkent in wezen geen opleidingen of opleidingsvormen, wel kennis, vaardigheden, houdingen en andere persoonlijke kwaliteiten. Terwijl een EVC-procedure de aandacht vestigt op de competenties verworven door middel van nietformele of informele leerprocessen, gaat het bij een EVK-procedure over de competenties die bekrachtigd zijn met een studiebewijs dat aangeeft dat een formeel leertraject met goed gevolg werd doorlopen. Hoewel in de literatuur EVK ook kan ingevuld worden als Erkennen van Verworven Kwalificaties, kiezen wij voor de invulling als Elders Verworven Kwalificaties.

14

2.4.6. De EVC-erkenningsprocedure Het standaard model van een EVC-erkenningsprocedure omvat drie fasen: Fase 1 Portfolio-ontwikkeling Doel: herkenning

Fase 2 Assessment Doel: beoordeling

Fase 3 Certificering Doel: erkenning

Tijdens de eerste fase worden de verworven competenties in kaart gebracht aan de hand van een portfolio. Tijdens de tweede fase worden deze competenties beoordeeld. Die beoordeling kan gebeuren aan de hand van een standaard (beroeps- of opleidingsprofiel). Eventueel kan de portfoliobeoordeling aangevuld worden met andere instrumenten zoals een examen, praktijkproeven, groepsdiscussie, rollenspelen, … Deze assessmentmethoden kunnen standaard deel uitmaken van de EVC-erkenningsprocedure of kunnen optioneel ingelast worden wanneer het portfolio bijvoorbeeld onvoldoende bewijsmateriaal bevat. In de derde fase wordt de beslissing genomen of er bepaalde competenties al dan niet verworven zijn. Deze erkenning kan worden uitgedrukt in een formele vrijstelling, een getuigschrift of een certificaat. Samengevat kunnen we zeggen dat tijdens de eerste fase door middel van portfolio-ontwikkeling wordt getracht competenties inzichtelijk en herkenbaar te maken voor beoordelaars. Tijdens de tweede fase wordt het portfolio beoordeeld, eventueel aangevuld met een toetsing van de te beoordelen competenties door bijvoorbeeld praktijkopdrachten, een examen, een interview of observatie. Op basis van deze beoordeling wordt vervolgens in de derde fase een advies uitgebracht over het wel of niet erkennen en het vervolgtraject dat de betrokkene nog zal moeten doorlopen om het beoogde doel te bereiken (Vokans, 2005).

2.5.

Competentieprofiel

Een competentieprofiel is een lijst van alle competenties die iemand nodig heeft om de functie waarvoor het profiel is opgesteld, uit te voeren. Het competentieprofiel is pas een bruikbaar instrument wanneer de competenties ook vertaald worden naar waarneembaar gedrag. Daarom dat het profiel ook een lijst van gedragsindicatoren bevat (emc2.digilearn.org). In België maakt men een onderscheid tussen beroepsprofielen en opleidingsprofielen.2 De SERV is het overleg- en adviesorgaan van de Vlaamse sociale partners en werkt samen met sociale partners en sectoren aan beroepscompetentieprofielen, beroepenstructuren en beroepsstandaarden voor de ervaringsbewijzen (www.serv.be). CO.BR.A of COBRA staat voor Competenties en Beroepen Repertorium voor de Arbeidsmarkt3 en is een door de VDAB ontwikkeld classificatiesysteem voor beroepenclusters4 waaraan competenties gekoppeld worden. Voor elk van de beroepenclusters wordt een beroepenfiche opgesteld5 en, waar mogelijk, gebaseerd op de beroepsprofielen van de SERV. De 2

In Frankrijk gebruiken bedrijven voor hun certificatie competentiestandaarden en het onderwijs gebruikt kwalificatie- of diplomastandaarden. Soms overlappen deze standaarden. In Nederland heeft er een evolutie plaatsgevonden van EVK (de kwalificatiestandaard) naar EVC (competentiestandaard, vanuit het bedrijfsleven getrokken). 3 De inspiratiebron voor COBRA was het Franse ROME (Répertoire Opérationnel des Métiers et des Emplois). 4 Dit zijn beroepen waarvan de basisvereisten overeenkomstig zijn. 5 Een beroepenfiche bestaat uit: een beschrijving van het beroep, basiscompetenties voor het beroep, specifieke competenties en sleutelcompetenties voor het beroep, attesten en diploma's vereist voor het beroep,

15

beroepenfiches van COBRA worden gehanteerd binnen de werking van de VDAB. De doelstelling van COBRA is driedubbel: (1) informatie over beroepen vlot leesbaar en herkenbaar maken door ze te rubriceren, (2) de uitwisseling van informatie vergemakkelijken en transparantie garanderen tussen COBRA en andere toepassingen en tenslotte, (3) het denken in competenties bevorderen. De verantwoordelijkheid voor de opleidingsprofielen ligt voornamelijk bij de onderwijs-, opleidingsen vormingsinstellingen. Zij kunnen zich baseren op bestaande opleidingsprofielen en beroepsprofielen, of kunnen zelf het initiatief nemen een opleidingsprofiel te ontwikkelen.

2.6.

Civiel Effect

Binnen een EVC-erkenningsprocedure spreken we van erkenning als competenties zodanig zijn vastgelegd en gewaardeerd dat ze civiel effect hebben. Met civiel effect wordt aangeduid dat aan een certificaat een duidelijk maatschappelijk effect impliceert voor de betrokkene. Met betrekking tot de arbeidsmarkt kan dit gaan over de toegang tot een bepaald beroep (extern) of doorgroeimogelijkheden (intern). Op het vlak van opleidingen wordt dit effect zichtbaar met betrekking tot de toegang tot een bepaalde (vervolg)opleiding of de mogelijke verkorting van het leertraject op basis van vrijstellingen (emc2.digilearn.org). Concreet heeft civiel effect dus betrekking op de rechten (bijvoorbeeld toelating tot beroepsgroepen, toelating tot opleidingen, inschaling in een CAO) die aan een certificaat ontleend kunnen worden. Het civiel effect wordt bepaald door de acceptatie van en het draagvlak voor de gehanteerde beoordelingsstandaard enerzijds en door de kwaliteit van de gehanteerde beoordelingsprocedure anderzijds (Vokans, 2005).

2.7.

Portfolio

2.7.1. Inleiding Het begrip portfolio komt uit het Latijn en is een samenstelling van portare (dragen) en folium (blad). Het woord is afkomstig uit de artistieke wereld. Kunstenaars, ontwerpers, modellen, fotografen en architecten profileren zich via hun portfolio. Het portfolio is hier een soort cv waarin de artiest representaties van zijn werk verzamelt. In 1990 werden de mogelijkheden van het portfolio binnen het onderwijs voor het eerst uitgeprobeerd in de Verenigde Staten van Amerika. Het duurde nog een klein decennium alvorens het instrument ook in Europa voet aan de grond kreeg. Sindsdien liggen verschillende maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen aan de basis van de actuele populariteit van het instrument (Meeus, 2007). Waar de onderwijswereld een sterk stimulerende rol gespeeld heeft in het gebruik van portfolio’s, onderscheiden we vandaag de dag verschillende toepassingsmogelijkheden van het portfolio: binnen onderwijs, binnen arbeid en in het kader van EVC-(h)erkenningsprocedures. Het portfolio wordt gebruikt voor leerlingenbegeleiding, arbeids- en beroepenoriëntatie, arbeidsbemiddeling, profilering van competenties in het kader van personeelsontwikkeling en voor het (h)erkennen van elders verworven competenties (Bom e.a., 1997).

persoonskenmerken, waarvan de aanwezigheid bepalend is om het beroep te kunnen uitoefenen, arbeidsomstandigheden en werkdomeinen.

16

In de literatuur vinden we verschillende omschrijvingen van het begrip portfolio. Een algemeen aanvaarde en allesomvattende definitie van portfolio bestaat echter niet. Logisch, aangezien het portfolio vele mogelijke functies kan vervullen en bijgevolg vele verschillende inhouden kan dekken. 2.7.2. Definities Wat volgt is de opsomming van een selectie van omschrijvingen van het begrip portfolio. In deze onderzoeksopdracht wordt het portfolio door de Vlaamse overheid beschreven als “een verzamelmap waarin een lerende, werkende of werkzoekende zijn competenties en ervaringen kan opnemen en tonen. Hierbij ondersteunt het portfolio processen van herkennen, ontwikkelen, beoordelen en erkennen van competenties in onderwijs en vorming, op de arbeidsmarkt, in studie- en beroepskeuze en in loopbaanontwikkeling.” “In de kunstwereld is het portfolio een klassiek instrument om het eigen werk te presenteren. Letterlijk is het portfolio een verzamelmap van kwaliteiten. In EVC-procedures betreft het portfolio een uitgebreide verslaggeving van opleidingen en relevante werk- of levenservaringen, hobby's enz. waar competenties zijn verworven. Toch is het portfolio geen uitgebreid cv. Het specifieke kenmerk van portfolio's voor EVC is dat (leer- en werk)ervaringen worden beschreven in termen van in beoordelingsstandaarden benoemde competenties. Door de koppeling aan deze standaarden of competentieprofielen onderscheiden deze modellen zich van het reguliere cv en vormen ze de basis voor de vergelijking en beoordeling (www.minocw.nl).” Volgens het Handboek portfolio 2007-2009 Postgraduaat verantwoordelijke in de kinderopvang is een portfolio een verzamelmap waarin men alle documenten verzamelt die het eigen leerproces in beeld brengen (Biltris e.a., 2007). In de publicatie Portfolio in opleiding en bedrijf wordt het portfolio beschreven als het resultaat van het herkennen en nauwkeurig beschrijven van de ervarings-, respectievelijk competentiebagage op een gestandaardiseerde en voor derden herkenbare wijze (Bom e.a., 1997). 2.7.3. Types portfolio's Het formuleren van een allesomvattende definitie van het portfolio is tot op heden niet gerealiseerd en misschien ook niet nodig. Relevanter is de verschillende implementatiefuncties van het portfolio indachtig te zijn en een typologie op te stellen van het portfolio volgens het kader waarin het instrument aangewend wordt en dus het doel dat het voor ogen heeft. Dit onderzoek kadert in de studie van het portfolio binnen EVC-procedures voor het (h)erkennen van competenties. Gebaseerd op de literatuurverkenning en de EVC-portfoliopraktijk worden in dit onderzoek, en dus binnen de EVC-context, twee types portfolio’s onderscheiden: het erkenningsportfolio en het herkenningsportfolio. Herkenningsportfolio Dit portfolio is in de eerste plaats een verzamelmap. De belangrijkste doelstelling van een herkenningsportfolio is dat de gebruiker zelf een zicht krijgt op zijn eigen competenties en dat hij zijn eigen competenties (her)kent. De gebruiker kan een deel van zijn verworven competenties (bijvoorbeeld: alle competenties opgedaan in jeugdwerksituaties, alle sleutelcompetenties, alle

17

competenties als leraar…) bundelen en die eventueel later aanvullen met een andere groep verworven competenties. Een herkenningsportfolio is een persoonlijk werkinstrument en is vaak aanvulbaar. Om de competenties aan te tonen is meestal een grote verscheidenheid aan bewijzen mogelijk. De keuze hiervoor ligt volledig bij de portfoliogebruiker. Een herkenningsportfolio kan als basis gebruikt worden voor andere soorten portfolio’s. Erkenningsportfolio Een gebruiker stelt een erkenningsportfolio op om (een deel van) zijn verworven competenties te laten beoordelen door externen, in de hoop dat daar een erkenning op volgt in de vorm van een door de overheid erkend certificaat of vrijstellingen voor een opleiding. Een erkenningsportfolio wordt steeds in functie van de afnemer opgesteld. Deze stelt immers bepaalde criteria voorop betreffende de soorten bewijsmateriaal, het aantal bewijsstukken… Binnen een erkenningsprocedure is het de afnemer die bepaalt welke competenties bewezen moeten worden. De gebruiker is dus niet vrij te kiezen welke competenties hij in het portfolio wil bewijzen. Bij een erkenningsportfolio is de kwaliteit van het bewijsmateriaal van uiterst belang. Het moet immers aantonen dat de competenties daadwerkelijk verworven zijn. Dit portfolio is dus vaak eenmalig in gebruik, aangezien elke afnemer andere voorwaarden stelt. In de literatuur vinden we naast de term ‘erkenningsportfolio’ ook de termen ‘assessmentportfolio’ en ‘beoordelingsportfolio’ terug. 2.7.4. Inhoud van het portfolio In de literatuur is er geen consensus over wat een portfolio juist moet inhouden. De enige terugkerende factor is het cv-gedeelte met persoonsgegevens en gegevens over leer- en werkervaringen. Daarnaast kan het portfolio een dossier met bewijzen bevatten, een competentieoverzicht, een reflectie op de eigen competenties, een persoonlijk ontwikkelingsplan… Zoals reeds gesteld, is de inhoud van een portfolio afhankelijk van het doel dat het portfolio dient. Voor een volledig overzicht van mogelijke inhouden van een portfolio (in het kader van EVCprocedures) verwijzen we naar hoofdstuk drie voor de oplijsting van portfoliogegevens in het raster.

18

3. ONDERZOEKSINSTRUMENTEN Op basis van de literatuurverkenning en de studie van de casussen werd gekomen tot de ontwikkeling van een format om de verschillende projecten op uniforme wijze te bespreken, en een raster voor het overzichtelijk weergeven van alle kenmerken van de verschillende projecten. Vooraleer over te gaan tot een concrete beschrijving van elk portfolioproject, worden in dit hoofdstuk het format en het raster uitgebreid beschreven.

3.1.

Het format

Het format werd ontwikkeld uit de noodzaak een gemeenschappelijk kader te creëren om alle portfolioprojecten op een uniforme wijze te bespreken. Binnen dit format moet een strikt onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds de objectieve beschrijving van elk portfolioproject op basis van de verzamelde gegevens en anderzijds een analyse van elk portfolioproject volgens specifieke kenmerken die later overzichtelijk in het raster worden opgenomen. In het format wordt niet alleen aandacht besteed aan het portfolio als product, maar daarnaast ook aan het kader waarin het portfolio gebruikt wordt. In een eerste luik wordt de organiserende instelling met eventuele partners toegelicht, met vermelding van de contactgegevens. In een volgend luik wordt geschetst in welke fase het betreffende project zich bevindt. Tevens wordt aangeduid of er voor de gebruiker een kostprijs is verbonden aan het gebruik van het portfolio. Vervolgens worden de doelgroep en de doelstellingen van het portfolioproject toegelicht en wordt het proces dat de deelnemer aan dit project doorloopt uitvoerig beschreven. Tenslotte wordt het portfolio uitgebreid onder de loep genomen, zowel vormelijk, inhoudelijk als structureel. Tabel 1 – Het format

Beschrijving

Analyse

Contact Instelling en partners Fase Kostprijs Doelgroep Doelstellingen Proces

Fase Kostprijs Doelgroep

Product

Product

Proces

Ondersteuning Inschatten van competenties Beoordelen van competenties Beoordelen van het erkenningsportfolio Vorm Inhoud Structuur Privacy

Bronvermelding

19

In bovenstaande tabel is een overzicht gegeven van de verschillende rubrieken die aan bod komen in het format. Merk op dat de rubrieken in de analyse overeenkomen met de rubrieken op het eerste niveau in het raster. In het beschrijvend gedeelte van het format noteren we enkele rubrieken die niet aan bod komen in het raster: de contactgegevens, de omschrijving van de organiserende instelling en partners, de doelstellingen van het project en de bronvermelding per project vinden geen weerslag in het raster. Voor een uitgebreide toelichting bij de overige in het format gehanteerde rubrieken verwijzen we naar de duiding van de in het raster gehanteerde begrippen zoals verder in dit hoofdstuk beschreven.

3.2.

Het raster

Voor een goed begrip van de projectbeschrijvingen zoals gepresenteerd in hoofdstuk vier, is het aangewezen reeds het blanco raster voor te stellen. Dit raster vormt de kern van het onderzoek. Het werd ontwikkeld op basis van de literatuurverkenning en de studie van concrete portfolio-initiatieven en beoogt een overzicht te bieden van alle verschillende kenmerken die deel uitmaken van een portfolioproject. Na de voorstelling van het raster zoals weergegeven in onderstaande tabel, worden opeenvolgend de in het raster gehanteerde begrippen verduidelijkt. Deze duiding van de verschillende begrippen heeft als doel de lezer te helpen bij het juist interpreteren van de informatie zoals gegeven in het raster.

20

ontwikkelfase implementatiefase

Portfolio 3

ALGEMEEN fase

Portfolio 2

Portfolio 1

Tabel 2 – Het raster

experimenteel veralgemeend

afgesloten betalend gratis algemeen specifiek

kostprijs doelgroep

toelatingsvoorwaarden herkenningsportfolio erkenningsportfolio

type portfolio

PROCES ondersteuning

handleiding infomoment helpdesk begeleiding

inschatten van competenties beoordelen van competenties

beoordelen van erkenningsportfolio

PRODUCT vorm

inhoud

privacy

individuele begeleiding groepsbegeleiding

self assessment peer assessment expert assessment door begeleiders door begeleiders door derden portfolio als één van de assessmentinstrumenten portfolio als enige assessmentinstrument elektronisch

cv-gegevens

portfoliogegevens

structuur

vrijstellingen certificaat

online papier persoonsgegevens werkervaringen binnen arbeidscircuit werkervaringen binnen vrijwilligerswerk opleidingen binnen officieel circuit andere opleidingen thuiswerkervaringen hobby's talenkennis aanvullende informatie resultaat competentie-inschattingen bewijsmateriaal persoonlijk ontwikkelingsplan competentieoverzicht reflectie op actie globale reflectie invulformulier gedeeltelijk vrij volledig vrij enkel inzage met toestemming inzage zonder toestemming door begeleider(s) inzage zonder toestemming door derde(n)

21

3.2.1. Algemeen Fase Onderscheid wordt gemaakt tussen (1) de ontwikkelfase en (2) de implementatiefase van een project en het daarbij horende portfolio dan wel (3) of het project werd afgesloten. Een portfolioproject is in ontwikkeling wanneer de methodieken en werkinstrumenten (waaronder het portfolio) nog niet op punt staan. Het portfolio is geïmplementeerd wanneer het afgewerkte instrument ter beschikking staat van de gebruiker. Onderscheid wordt gemaakt tussen een experimentele en een veralgemeende implementatiefase, verwijzend naar de mate waarin het portfolio geïmplementeerd werd bij de beoogde doelgroep. Vooral van belang hierbij zijn het aantal gebruikers van het portfolio en de duur van de implementatie. In een experimentele fase zijn het aantal deelnemers en de periode beperkt. Wanneer de implementatiefase van een portfolio veralgemeend is, betekent dit dat het portfolioproject werkzaam was/is met een breed doelpubliek en dit gedurende een aanzienlijke periode. Een portfolioproject wordt tenslotte als afgesloten beschouwd indien het portfolio geen enkele toepassing meer kent. Indien het initiële project waarin het portfolio ontwikkeld werd, bijvoorbeeld een ESFproject of een DIVA-project, is afgesloten maar het portfolio nog geïmplementeerd is binnen de werking van een organisatie, wordt dit project beschouwd als niet afgesloten. Kostprijs In deze rubriek wordt een antwoord geboden op de vraag of er al dan niet voor de gebruiker instapkosten verbonden zijn aan het project. Het gaat hier dus enkel om de eventuele kosten voor de gebruiker. Doelgroep Bij de doelgroep wordt onderscheid gemaakt tussen een algemeen en een specifiek doelpubliek. Portfolioprojecten waar in principe iedereen aan kan deelnemen maar die toch ontwikkeld zijn voor een welbepaalde doelgroep, worden in de laatste categorie onderverdeeld. Daarnaast wordt aangegeven of er in die laatste categorie bepaalde toelatingsvoorwaarden (een aantal criteria, een test...) verbonden zijn. Type portfolio Onderscheid wordt gemaakt tussen erkenningsportfolio's en herkenningsportfolio's. Bij herkenningsportfolio's ligt het belang bij het 'herkennen' van competenties en dus het formatieve karakter van het portfolio. Het erkenningsportfolio daarentegen heeft tot doel, na de fase van het herkennen, het erkennen van elders verworven competenties. Het erkenningsportfolio is dus onderwerp van een beoordeling die tot vrijstellingen of een certificaat leidt. Hier heeft het portfolio een summatieve functie. 3.2.2. Proces In deze rubriek wordt het portfolioproces (het proces van het samenstellen van het portfolio) beschreven als onderdeel van de ruimere EVC-(h)erkenningsprocedure. Omdat beide onderdelen vaak in elkaar voortvloeien of in elkaars verlengde liggen, wordt de beschrijving van het portfolioproces dus niet beperkt tot dit proces van het samenstellen van het portfolio maar wordt ook de beschrijving van de ruimere procedure wenselijk geacht.

22

Ondersteuning De ondersteuning die aangeboden wordt bij een EVC-(h)erkenningsprocedure kan vele vormen aannemen. Mogelijk is deze gereduceerd tot de aanwezigheid van een handleiding en/of de mogelijkheid tot telefonische, schriftelijke en/of persoonlijke assistentie op niet-georganiseerde wijze, in het raster aangeduid met de term 'helpdesk'. Een andere mogelijkheid is dat er een infomoment georganiseerd wordt waarin het proces uitgelegd wordt, en eventueel de nodige instructies voor het samenstellen van het portfolio gegeven worden. Een meer intensieve vorm van ondersteuning is deze door een persoonlijke begeleider waarbij het zowel om individuele begeleiding als groepsbegeleiding kan gaan, of een combinatie van beide. Inschatten van competenties Uit deze rubriek kan afgeleid worden of er in de EVC-procedure al dan niet assessmentinstrumenten of -methoden, waaronder de portfoliomethode, aanwezig zijn om elders verworven competenties in te schatten. Het gaat hier bijvoorbeeld om (criteriumgerichte) interviews, rollenspelen, praktijkopdrachten... Hoewel in de literatuur vaak gebruik wordt gemaakt van de term ‘meten van competenties’, wordt in dit onderzoeksrapport de voorkeur gegeven aan de term ‘inschatten van competenties’. Reden hiervoor is het meer genuanceerde karakter van deze laatste term. Het inschatten van competenties is immers geen exacte wetenschap. Beoordelen van competenties Hiermee wordt de beoordeling bedoeld van al dan niet verworven competenties, door gelijk welk meetinstrument. Zowel de competenties zichtbaar gemaakt aan de hand van een portfolio, als de resultaten van andere competentie-inschattingen zijn het onderwerp van deze rubriek. Bij self assessment is het de gebruiker zelf die een eigen oordeel uitspreekt over zijn competenties en/of het resultaat van de competentie-inschattingen. Bij peer assessment zijn het de medekandidaten die de competenties van hun collega beoordelen. Bij expert assessment zijn het de interne of externe onafhankelijke 'experten', die de competenties van de deelnemer beoordelen. Tenslotte kan ook de portfoliobegeleider een oordeel uitspreken over de competenties van de kandidaat. Beoordelen van het erkenningsportfolio Hier wordt verwezen naar de beoordeling van alle gegevens die in het portfolio verzameld zijn met het oog op een erkenning van de verworven competenties. Deze rubriek is dus enkel van toepassing bij EVC-erkenningsprocedures. Deze beoordeling kan zowel door de begeleider als door een objectieve buitenstaander, aangeduid met de term 'derden' gebeuren, of door beide. Het kan hier zowel om individuen gaan, als om een beoordelingscommissie. Daarnaast wordt aangeduid of het porfolio het enige gehanteerde assessmentinstrument is binnen de EVC-erkenningsprocedure of één van de instrumenten, indien ook andere assessmentinstrumenten werden aangewend. 3.2.3. Product Met het product wordt verwezen naar het portfolio zelf. Er werd op zoek gegaan naar de verschillende eigenschappen die elk portfolio bezit. Vorm Hiermee wordt aangegeven of het gaat om een papieren of een elektronisch portfolio. Het elektronisch portfolio kan bovendien al dan niet online staan.

23

Inhoud Onderscheiden wordt gemaakt tussen cv-gegevens en typische portfoliogegevens. Cv-gegevens: − Persoonsgegevens: Onder deze categorie vallen onder andere de naam, het adres, het beroep, het telefoonnummer… De uitgebreidheid van deze gegevens varieert. − Werkervaringen binnen het officiële arbeidscircuit: Een overzicht van de verschillende werkervaringen binnen het officiële arbeidscircuit. − Ervaringen binnen het vrijwilligerswerk: Een overzicht van de ervaringen die de gebruiker als vrijwilliger heeft binnen jeugdwerk, ngo’s, buurtcomités… − Opleidingen binnen het officiële onderwijscircuit: Een overzicht van de afgewerkte studies binnen het officiële onderwijscircuit. − Andere opleidingen: Een overzicht van de afgewerkte opleidingen buiten het officiële onderwijscircuit. − Thuiswerkervaringen: De ervaring die de gebruiker heeft opgedaan binnen het eigen huishouden. − Hobby’s: Een overzicht van de hobby’s. − Talenkennis: Een overzicht van de gekende talen met aanduiding van het niveau, de mate waarin men deze taal beheerst. Merk op dat talenkennis zowel via formele, niet-formele als informele weg kan aangeleerd worden. − Aanvullende informatie: Deze rubriek kan de gebruiker naar eigen keuze invullen. Zo kan hij hier zijn hobby’s, ervaringen binnen het vrijwilligerswerk… vermelden indien deze categorieën niet afzonderlijk opgenomen zijn in de opbouw van het voorgestructureerde portfolio. Portfoliogegevens: − Resultaat competentie-inschattingen: De schriftelijke neerslag in het portfolio van de resultaten van competentie-inschattingen, afgenomen tijdens de EVC-procedure. − Bewijsmateriaal: Aanduiding of het portfolio al dan niet gestaafd wordt met het nodige bewijsmateriaal om ervaringen en de verworvenheid van competenties aan te tonen. − Persoonlijk Ontwikkelingsplan: Het persoonlijk ontwikkelingsplan of POP dient vooral ter oriëntering van de kandidaat. Het gaat hier om een schriftelijke neerslag van een POP, al dan niet voorgestructureerd. − Competentieoverzicht: Mogelijk gaat het hier om een competentie-cv als resultaat van het portfolioproces, met de nadruk op alle verworven competenties van de gebruiker. Ook zelfevaluatiefiches per competentie of elk ander onderdeel van het portfolio waarin de (relevante) competenties worden opgelijst worden beschouwd als een competentieoverzicht. − Reflectie op actie: Aanduiding of er al dan niet ruimte is in het portfolio voor de neerslag van een persoonlijke reflectie na een oefening, een stage… − Globale reflectie: Indien de reflectie niet direct op een oefening, een stage… volgt, wordt gesproken van globale reflectie. Structuur De vrijheid die de gebruiker krijgt om zijn portfolio uit te werken kan zeer sterk verschillen. Drie categorieën worden onderscheiden. Bij het invulformulier moet de gebruiker slechts invullen wat van hem gevraagd wordt. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat ook in het geval van een invulformulier

24

een beperkte mate van vrijheid mogelijk is in die zin dat niet steeds elk onderdeel van het portfolio dient te worden ingevuld. Daarnaast kan de gebruiker ‘gedeeltelijk vrij’ zijn om, naast enkele invulonderdelen, bepaalde onderdelen naar eigen goeddunken op te maken. In het derde geval is de gebruiker ‘volledig vrij’ te kiezen welke informatie hij in het portfolio verwerkt en hoe hij het portfolio opmaakt. Privacy Als laatste onderdeel wordt de mate waarin de privacy van de gebruiker gegarandeerd wordt besproken. Mogelijk is de privacy in die mate beschermd dat niemand toegang heeft tot het portfolio zonder de toestemming van de gebruiker. Een andere mogelijkheid is dat de begeleiders van het portfoliotraject wel blijvende toegang hebben tot het portfolio, zonder instemming van de gebruiker.6 Een derde mogelijkheid is dat het portfolio ook voor derden toegankelijk is, zonder instemming van de gebruiker.

6

Gedurende het portfoliotraject hebben de begeleiders normaliter steeds toegang tot het portfolio. Met de aanduiding ‘inzage zonder toestemming door begeleiders’ bedoelen we de toegankelijkheid van het portfolio voor de begeleiders na het afsluiten van het begeleidingstraject.

25

26

4. INVENTARIS PORTFOLIO-INITIATIEVEN BINNEN EVC IN VLAANDEREN Genoodzaakt een keuze te maken in het zeer uitgebreide portfoliolandschap en het kader indachtig waarbinnen het doel van dit onderzoek zich situeert, zijnde de uitbouw van een coherent EVC-beleid, beperkt dit onderzoek zich tot het bestuderen van portfolio's binnen een EVC-procedure. Conform de opdrachtomschrijving is deze inventarislijst tevens beperkt tot Vlaamse initiatieven. De inventaris beoogt een overzicht te bieden van de verschillende portfolio's aangewend binnen de EVC-context. Via een intensieve deskresearch werd een inventarislijst van 30 portfolio’s bekomen. De portfolioprojecten zijn onderverdeeld volgens de drie sectoren die initiatief hebben genomen om dergelijke projecten uit te werken: de arbeidssector, het onderwijs en de sociaal-culturele sector. Sommige portfolio-initiatieven bevinden zich op het kruispunt van verschillende sectoren. Deze projecten werden gecategoriseerd binnen een sector op basis van de ontwikkelaar van het portfolio. Eén portfolio vermeld in de annex, het Portfolio Werkervaring van de Meetjeslandse Leerwerkbedrijven, situeert zich binnen loopbaanbegeleiding en niet binnen een EVC-procedure. Daarnaast werd door de stuurgroep van dit onderzoeksproject gesuggereerd om ook het project Competentiebilan op te nemen in de inventarislijst. Hoewel in dit portfolio optioneel aandacht geschonken wordt aan elders verworven competenties, kadert ook dit portfolio zich binnen loopbaanbegeleiding en specifiek binnen een outplacementprocedure. Beide portfolio’s werden opgenomen in de inventarislijst. Zo werd tegemoet gekomen aan de vraag van de opdrachtgever en bovendien leverde de studie van deze exemplarische portfolio-initiatieven binnen loopbaanbegeleiding interessant onderzoeksmateriaal op. Zoals in hoofdstuk zeven verder zal worden toegelicht, bleken de onderzoeksresultaten van beide portfolioprojecten in zeer geringe mate af te wijken van deze binnen een EVC-procedure. Om deze reden werd de analyse van deze projecten ook in het raster opgenomen, zij het samen in een afzonderlijk kader binnen de sector arbeid. Binnen de sector onderwijs worden ondermeer de portfolio’s binnen de EVC-erkenningsprocedures van de associaties beschreven. Voor de Associatie K.U. Leuven drong zich echter de noodzaak op een keuze te maken tussen de portfolio’s van haar 13 instellingen. Deze associatie heeft namelijk een aantal gemeenschappelijke afspraken en kwaliteitscriteria voor het bekwaamheidsonderzoek maar laat haar partnerinstellingen vrij in de manier van beoordelen. Er werd gekozen voor drie portfolio’s : één voor academische opleidingen aan de K.U. Leuven, één voor een professionele bachelor van de K.H. Leuven – een instelling die reeds voor het opstarten van EVC-procedures naar aanleiding van het flexibiliseringsdecreet (Belgisch Staatsblad, 2004), expertise had opgebouwd rond EVC – en één, eveneens voor een professionele bachelor, van de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, departement Lerarenopleiding. Bij de drie portfoliobeschrijvingen worden vooraf kort de gemeenschappelijke kenmerken beschreven van de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie K.U. Leuven met betrekking tot kostprijs, doelstellingen, doelgroep en aantal gemeenschappelijke criteria. Eén portfolio vermeld in de annex, het Jeugdportofolio, bleek na onderzoek slechts een idee dat nooit concreet werd uitgewerkt en werd dus niet opgenomen in de inventarislijst.

27

ARBEID − Competentiespiegel − De Europass − De talentenmap in verband met het Ervaringsbewijs − K@NS − Selflead − Mijn Loopbaan − E=MC² − Portfolio Werkervaring − Competentiebilan ONDERWIJS − Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen (AUHA) − Associatie Universiteit Gent (AUGent) − Universitaire Associatie Brussel (UAB) − Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg (AUHL) − Associatie Katholieke Universiteit Leuven (K.U.Leuven) o Katholieke Universiteit Leuven o Katholieke Hogeschool Leuven (K.H..Leuven) o Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen (Katho) – Lerarenopleiding − EVC voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang − PIVH − LEA: Leren En Assessment − LEA & TOM: Leren En Assessment & Traject Op Maat − United Colours of Nursing − My Digital Me − CORE-Manager − BIK: Basiscompetenties In Kaart − CDO-Noord − Vlaams Taalportfolio voor volwassenen SOCIO-CULTURELE SECTOR EN JEUGD − C-Stick − Europees Portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerker − Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk − Portfolio voor bestuursvrijwilligers

28

INVENTARIS PORTFOLIO-INITIATIEVEN BINNEN EVC IN VLAANDEREN ARBEID

29

30

COMPETENTIESPIEGEL Contact Marieke De Vos [email protected] Tel. 03 888 68 25 Instelling en partners VOKANS vzw Haachtsesteenweg 579 1031 Schaarbeek Tel. 02 246 34 85 Fax. 02 246 34 90 www.vokans.be VOKANS vzw, voluit ‘Vormings- en opleidingskansen’, werd opgericht op 6 februari 1990 door de Christelijke vakbond (ACV) en de Christelijke arbeidersbeweging (ACW). VOKANS vzw is sinds geruime tijd erkend en gesubsidieerd als opleidings- en terwerkstellingsorganisatie en heeft tot doel de tewerkstellingskansen van werkzoekenden en werknemers te verhogen en te bestendigen. De vzw beschikt over een twaalftal verschillende afdelingen in Vlaanderen. De netwerkpartners van VOKANS vzw zijn: ACV en ACW, Afdeling Werkgelegenheid van de Vlaamse Gemeenschap, VDAB, BGDA, SERR en RESOC, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Provincies en gemeenten, de OCMW’s, Koepelorganisaties SLN, OOTB en KLEIS. Het project kwam tot stand met de financiële steun van het ESF en VESOC. Fase De ontwikkelfase van dit project startte op 1 januari 2004 en werd eind december 2005 afgerond. Binnen deze periode werd het project tevens in beperkte mate geïmplementeerd bij de finale doelgroep met de bedoeling om de ontwikkelde methodiek uit te testen. Vandaag de dag wordt het portfolio gebruikt in de opleidingen en oriëntatiecentra die VOKANS vzw organiseert en bij trajectbegeleiding van werkzoekenden. Kostprijs Dit portfolio is gratis te gebruiken door de gebruiker. Doelgroep Het project ‘Competentiespiegel’ richt zich naar kortgeschoolde vrouwen met weinig of geen relevante werkervaring. In het bijzonder richt het project zich naar kortgeschoolde allochtone vrouwen, vrouwen uit de kansengroepen, mutualiteitsafhankelijke vrouwen, leefloners, huisvrouwen, herintreedsters en PWA-sters. Kortom, vrouwen van wie het profiel onvoldoende beantwoordt aan de eisen van de arbeidsmarkt. Doelstellingen Aan de basis van dit project ligt de wil van de VOKANS vzw en ACV om vrouwen die met uitsluiting op de arbeidsmarkt worden bedreigd, steun te verlenen en hun integratie op die markt te bevorderen.

31

Via het project wil de vzw kortgeschoolde vrouwen met weinig of geen werkervaring inzicht geven in de eigen competenties om deze vrouwen assertiever, sterker en autonomer te maken, en dit zowel in hun persoonlijke leven als in hun toekomstige arbeidssituatie. Op individueel niveau wil het bijdragen tot een verhoging van de tewerkstellingskansen en van de levenskwaliteit van de vrouwen (zelfvertrouwen, zelfkennis, zelfsturing en zelfredzaamheid van de persoon). Op maatschappelijk niveau hoopt het te resulteren in een versterkte emancipatie van de doelgroep door een sterkere waardering van competenties verworven buiten het formele circuit. Proces In het portfolio-traject worden vijf verschillende fasen onderscheiden: Startfase Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4

Toeleiding Interview Opdrachten en rollenspelen Matching Individuele portfoliobegeleiding

Fase één, twee en drie duren samen ongeveer twee weken. Daaropvolgend start fase vier: de individuele begeleiding en coaching gedurende minimum drie maanden. Gezien de doelgroep werkt men vooral met toeleiding van deelnemers via VDAB-consulenten, trajectbegeleiders en andere netwerkpartners zoals basiseducatie, OCMW, … De doorverwijzers maken een schriftelijke verwijsvraag (doorverwijsformulier) en maken een afspraak met VOKANS vzw of laten de werkzoekende dit zelf doen. Tijdens het infomoment krijgen de kandidaten uitleg over wat er hen de komende weken te wachten staat. De info kan collectief gegeven worden aan een groep geïnteresseerde kandidaten, maar de info kan ook individueel gegeven worden, bijvoorbeeld aan kandidaten die zich pas op het laatste moment inschrijven. De vrouwen worden toegelaten op basis van drie criteria: (1) ze moeten behoren tot de beoogde doelgroep, (2) ze moeten voldoende kennis hebben van het Nederlands en (3) ze moeten arbeidsgemotiveerd zijn. Tijdens de intake worden de identificatiegegevens van de kandidate verzameld en wordt nagegaan of de kandidate voldoet aan de drie toelatingscriteria. Er wordt een datum vastgelegd voor de start van het traject en de deelneemster ontvangt een afsprakenblad waarop staat wanneer zij moet aanwezig zijn voor de diverse opdrachten en afspraken. In de eerste fase heeft het persoonlijk gesprek de vorm van een criteriumgericht interview. Het gaat hier om individuele gedragsgerichte interviews volgens de STARRO-methodiek (Situatie, Taak, Actie, Resultaat en Overtuiging). Het heeft tot doel de competenties die mensen bezitten uit hun verleden, hun ervaringen, te analyseren. De vooronderstelling hierbij is dat gedrag uit het verleden een voorspellende functie heeft naar het gedrag in de toekomst. De validiteit van het criteriumgericht interview hangt sterk af van de professionaliteit van de interviewer. Zijn deskundigheid en ervaring zijn van cruciaal belang. Een driedaagse opleiding 'diepteinterviewtechnieken', die alle betrokken interviewers vooraf hebben gevolgd, blijkt een vereiste

32

minimum-opleiding. Het is daarbij zeer belangrijk dat de interviewer zich verder oefent in deze technieken om de nodige vaardigheden te ontwikkelen. In de tweede fase van het portfoliotraject worden er vier praktijkopdrachten en twee rollenspelen gedaan waarin tien competenties7 worden gemeten om zo een juist competentieprofiel te bepalen. Op basis van de input die wordt verkregen op basis van de criteriuminterviews en de waarnemingen tijdens de praktijkopdrachten en de rollenspelen, wordt een competentiematrix opgesteld die het competentieprofiel concreet vorm geeft. De neerslag hiervan wordt opgenomen in het portfolio. Bij elke opdracht hoort daarnaast een zelfevaluatieformulier dat eveneens wordt opgenomen in het portfolio. In de derde fase wordt gestreefd naar een realistische beroepskeuze. Aan de hand van een beroepsinteressetest, beroepenvideo’s en een persoonlijk gesprek wordt er een top drie opgesteld van de beroepen die de kandidate graag zou uitoefenen. Tegelijkertijd wordt gekeken naar de competenties die bij de gekozen beroepen horen. Zowel de top drie als de bijhorende competenties worden opgenomen in de portfoliomap. Tijdens deze ‘matching’ worden ook de resultaten van de zelfevaluaties met die van de observaties vergeleken. Er wordt duidelijk gemaakt of de deelneemster inderdaad beschikt over de competenties die naar voren komen uit de beroepsprofielen en of ze aan deze competenties kan werken. Het antwoord op deze dubbele vraag vormt de start van het Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) dat tijdens de vierde en laatste fase wordt uitgewerkt. In deze vierde fase zal men zich buigen over hoe concreet aan de vereiste competenties kan worden gewerkt en wat er precies in het werk zal worden gesteld om dit vlot te laten verlopen. Onder individuele begeleiding door een portfoliobegeleider zal het Persoonlijk Ontwikkelingsplan worden verdiept. Het POP maakt duidelijk welke doelstellingen de kandidate wil bereiken. De verschillende ontwikkelingspunten worden opgesomd, beschreven en geanalyseerd. Dit resulteert in een stappenplan. Tijdens de uitvoering van dit stappenplan kan het evenwel voorvallen dat het POP moet worden bijgestuurd omdat er nieuwe inzichten zijn verworven. Wanneer de deelneemster uiteindelijk klaar is om de stap naar de arbeidsmarkt te zetten, wordt haar competentie-cv opgesteld. Daarin wordt melding gemaakt van de belangrijkste competenties waarover de deelneemster beschikt. Naast haar persoonsgegevens en haar competenties staan in een competentie-cv ook het jobdoelwit, de persoonlijke doelen en de (thuis)werkervaringen van de kandidate. Het portfoliotraject wordt afgesloten met een ondertekend schriftelijk rapport. In het kader van de nazorg worden verdere afspraken gemaakt tussen de begeleider en de kandidate rond verdere begeleiding en het opvolgen van het POP.

7 Bij de ontwikkeling van dit traject werd een selectie gemaakt van tien basiscompetenties. Naast de analyse van de relevante competenties voor werkgevers, werd ook de doelgroep bevraagd. Op basis van deze twee onderzoeken werd er een top tien gemaakt van de competenties die in het traject onderzocht worden: organiseren en plannen, zin voor samenwerken, zelfstandigheid, leervermogen, flexibiliteit, nauwkeurigheid, zorgvuldigheid/ordelijkheid, stressbestendigheid, communiceren en klantgerichtheid.

33

Product In het gedrukt portfolio vindt men algemene informatie over het portfolio, persoonsgegevens, ervaringen en profiel van de deelneemster, beroepskeuze, persoonlijk ontwikkelingsplan en bewijsmateriaal. Het portfolio wordt opgevat als een dynamisch gegevens: het is nooit af. Nieuwe ervaringen kunnen steeds weer het portfolio aanvullen. Het portfolio bevat volgende onderdelen: gegevens, ervaringen, profiel, beroepskeuze, POP en bewijzen. Gegevens: Hier komt een overzicht van wie de kandidate is en wat ze wil. Eerst vult de kandidate haar persoonsgegevens in. Daarna krijgt ze enkele vragen voorgelegd die belangrijk zijn in functie van haar latere tewerkstelling. Deze vragen gaan over arbeidsomstandigheden, arbeidsduur, belemmerende factoren… In ‘mijn ervaringen’ kan de kandidate al haar ervaringen kwijt. Het gaat om zowel formele als informele ervaringen met leren, betaald werk, andere werkervaringen (onbetaald werk, vrijwilligerswerk, hobby’s, verenigingsleven, sportclub….) en thuiswerkervaringen. ‘Mijn profiel’ bevat de zelfevaluaties van de kandidate. Na elke opdracht of rollenspel, vult de kandidate een zelfevaluatie in waarin ze aangeeft hoe ze over zichzelf denkt in functie van de tien competenties. De competentiematrix geeft een overzicht van de beoordeling van de opdrachten en de zelfevaluaties. In dit deel is ook ‘mijn reflecties’ terug te vinden waarin de kandidate kan aangeven hoe ze het portfoliotraject heeft ervaren. Beroepskeuze: Aan de hand van een beroepeninteressetest, beroepenfilmpjes en een gesprek vult de kandidate hier haar top drie in van beroepen die ze graag zou willen uitoefenen. Nadien wordt er per beroep een overzicht gemaakt van de competenties waarover de kandidate moet beschikken om dit beroep te kunnen uitoefenen. POP: In dit onderdeel wordt er een overzicht gegeven van de gesprekken die de kandidate heeft gevoerd met de portfoliobegeleider. De kandidate brengt ook haar netwerk in beeld van mensen die haar kunnen helpen bij het vinden van een job. Op het einde van dit deel wordt de competentie-cv van de kandidate opgebouwd. Bewijzen: Hier kan de kandidate het bewijsmateriaal toevoegen dat ze heeft verzameld. Het bewijsmateriaal bestaat uit onder andere het beoordelingsverslag van het portfoliotraject (rapportage), referenties, getuigschriften, diploma’s, certificaten… Concrete inhoudstafel van dit portfolio: - Informatie vooraf Mijn Portfoliotraject Wat is een portfolio? Wat staat er in mijn portfolio? Wanneer kan je een portfolio gebruiken? Afspraken en takenblad

34

- Mijn gegevens Dit portfolio is van (persoonsgegevens) Wie ben ik en wat wil ik - Mijn ervaringen Mijn ervaringen met leren Mijn ervaringen met betaald werk Mijn andere werkervaringen Mijn thuiswerkervaringen - Mijn profiel Zelfevaluatie stap 1 Zelfevaluatie stap 2 Zelfevaluatie stap 3 Zelfevaluatie stap 4 Mijn reflecties Mijn profiel - Mijn beroepskeuze Wie ben ik en wat wil ik Mijn beroepsoriëntatie Vereiste competenties - Mijn POP Mijn gesprekken Mijn ontwikkelingspunten Mijn traject Mijn netwerk Mijn competentie CV - Mijn bewijzen Checklist Overzicht Samenvattend: - Het portfolio is gestructureerd rond de tien basiscompetenties van het portfoliotraject. - Het portfolio bevat zorgvuldig geselecteerde documenten en materialen binnen verschillende contexten, die verwijzen naar deze competenties. - Het portfolio bevat persoonlijke commentaren en reflecties in relatie tot de opgenomen documenten en materialen. - Het portfolio wordt gebruikt in het kader van coaching waarbij het een basis is voor gesprekken over de eigen ontwikkeling. Het uiteindelijke doel is een neerslag van de ontwikkeling van competenties en een bewijs dat ze verworven zijn. Bronvermelding VOKANS vzw (2005). Handleiding Portfoliotraject Competentiespiegel. Schaarbeek: VOKANS vzw VOKANS vzw (2006). Persdossier Competentiespiegel, een onderzoeksproject van Vokans met steun van het Europees Sociaal Fonds en VESOC, Schaarbeek: VOKANS vzw

35

VOKANS vzw (2006). Competentiespiegel Disseminatierapport juli 2005 – maart 2006, Schaarbeek: VOKANS vzw www.competentiespiegel.be www.mv-united.be/extra/portfolio/Portfolio.pdf www.vokans.be/modules/mmpages/?pid=173

36

ANALYSE COMPETENTIESPIEGEL ALGEMEEN Fase Competentiespiegel was in de eerste plaats een ontwikkelingsproject. Tevens werden de ontwikkelde werkinstrumenten in beperkte mate geïmplementeerd bij de doelgroep. Hoewel het project intussen afgesloten is, wordt het portfolio nog steeds gebruikt binnen de werking van VOKANS vzw. Kostprijs Deelname aan het project was gratis. Doelgroep Het project werd ontwikkeld voor een welbepaalde doelgroep, waardoor er meteen ook toelatingsvoorwaarden verbonden waren aan een deelname. Type portfolio Het gaat hier om een herkenningsportfolio; het portfolio leidde niet rechtstreeks tot een certificaat of vrijstellingen. PROCES Ondersteuning De deelnemers aan dit traject werden intensief begeleid. Er was een infomoment voorzien, er werd algemene informatie vermeld in de portfoliomap, en er was een begeleider die de deelnemers individueel begeleidde en die bovendien een driedaagse opleiding (interviewtechnieken) moest gevolgd hebben. Inschatten van competenties Naast portfoliobegeleiding werd in dit project gebruik gemaakt van andere assessmentinstrumenten (het criteriumgericht interview, praktijkopdrachten en rollenspelen) om competenties in te schatten. Beoordelen van competenties De verworvenheid van competenties bij de deelnemers werd beoordeeld door de begeleiders en assessoren. Ook selfassessment nam een belangrijke plaats in binnen het proces. Beoordelen van het erkenningsportfolio Het portfolio als product werd niet beoordeeld, het gaat hier tenslotte niet om een erkenningsportfolio. Wel was het portfolio een verzamelmap waarin alle bevindingen (ook de resultaten van de competentie-inschattingen) doorheen het proces zijn weerslag had. Het portfolio had als doel de competentie-ontwikkeling in kaart te brengen en fungeerde dus als een begeleidingsinstrument. PRODUCT Vorm Het portfolio wordt enkel aangeboden aan de hand van een papieren versie.

37

Inhoud Ingrediënten van de portfoliomap zijn: informatie vooraf, persoonlijke gegevens, studies, werkervaringen met inbegrip van vrijwilligerswerk en thuiswerkervaring, hobby's, zelfevaluatieformulieren (reflectie op actie), bewijzen, een competentieoverzicht in de vorm van een competentie-cv en een persoonlijk ontwikkelingsplan. Daarnaast was er in deze portfoliomap aandacht voor de beroepskeuze mét bijhorende competenties. Structuur Het portfolio is opgebouwd uit invulformulieren. Privacy Het portfolio is het persoonlijke eigendom van de gebruiker en kan niet zonder toestemming van deze worden ingekeken.

38

EUROPASS Contact Xavier Kruth NEC Vlaanderen [email protected] www.europass-vlaanderen.be Instelling en partners De Europese Commissie is een officiële instelling van de Europese Unie, werd opgericht in 1967 en zetelt in Brussel. De Europese Commissie doet voornamelijk voorstellen voor nieuwe Europese wetten en controleert of de Europese wetgeving juist wordt toegepast in de lidstaten. De Vlaamse partner is het Nationaal Europass Centrum (NEC) Vlaanderen (www.europass-vlaanderen.be). Het Nationaal Europass Centrum maakt deel uit van EPOS vzw, het Vlaamse agentschap voor het ‘een leven lang leren’-programma, opvolger van de Leonardo da Vinci en Socrates programma’s. Het NEC wordt gecoördineerd door de VDAB. Fase De implementatiefase van de Europass is verschillend voor de vijf onderdelen. Terwijl het Diplomasupplement standaard wordt bijgeleverd bij alle diploma’s in het hoger onderwijs, is het Certificaatsupplement nog volop in ontwikkeling. In 2007 werden in totaal 564 Europass Mobiliteit documenten uitgereikt. Op het aantal cv's en Taalpaspoorten die in Vlaanderen werden aangemaakt is weinig zicht. Kostprijs De Europass is gratis voor de gebruiker. Doelgroep De Europass richt zich tot studenten, stagiairs en werkzoekenden binnen de Europese Unie. Doelstellingen Het doel van de Europass is een betere transparantie te bieden op het gebied van kwalificaties en competenties voor het vergemakkelijken van de mobiliteit van studenten (in het kader van een academische erkenning van diploma’s en studiejaren), stagiairs en werkzoekenden in Europa. Dit uniforme portfolio van documenten moet de burger de mogelijkheid bieden zijn persoonlijke competenties en kwalificaties bij een sollicitatie in binnen- en buitenland op begrijpelijke, coherente en internationaal transparante wijze naar voren te brengen. Door deze transparantie en vergelijkbaarheid van kwalificaties en competenties te verbeteren, wordt de voor studie en beroep relevante mobiliteit in Europa bevorderd. Doel daarvan is enerzijds een bijdrage te leveren tot verwezenlijking van de strategische doelstellingen van Lissabon 2000 en anderzijds de kwaliteit van het algemeen en beroepsonderwijs in Europa te verbeteren. Proces Informatiepunt in Vlaanderen in verband met de Europass is het Nationaal Europass Centrum Vlaanderen. De website van het NEC Vlaanderen, www.europass-vlaanderen.be, en de Europese website www.europass.cedefop.europa.eu zijn de twee belangrijkste informatiebronnen voor

39

geïnteresseerden. Voor bijkomende vragen kan je het NEC contacteren. Hoewel het NEC eventuele vragen zal beantwoorden, is er geen sprake van een persoonlijke begeleiding. Het NEC heeft in de eerste plaats een promotiefunctie en toeleiding gebeurt verder via onder andere de VDAB en het NARIC. Twee documenten dien je zelf in te vullen: het Europass-cv en het Europass-Taalpaspoort. Op de Nederlandstalige versie van de Europese informatiesite, www.europass.cedefop.europa.eu, kan je zowel het cv als het Taalpaspoort downloaden of online invullen. Je wordt hierbij begeleid door een online handleiding. De andere drie documenten moeten aangevraagd worden bij de bevoegde organisaties en vullen zij voor je in: de Europass-Mobiliteit, het Europass-Diplomasupplement en het Europass-Certificaatsupplement. De Europass Mobiliteit wordt één tot maximum twee weken na aanvraag opgestuurd of in bijlage doorgemaild. Product Europass is een set documenten waarmee op een heldere en eenduidige manier vaardigheden en competenties kunnen vastgelegd worden. De basis van Europass is het cv, dat naar wens kan aangevuld worden met documenten over taalvaardigheid, internationale stages en diploma’s. De Europass is dus een verzamelmap waarin je vijf documenten kan bewaren: 1. de Europass-cv; 2. het Europass-Taalpaspoort; 3. de Europass-Mobiliteit; 4. het Europass-Diplomasupplement; 5. het Europass-Certificaatsupplement.

Alle documenten worden gekenmerkt door een verregaande eenvormigheid. Het Europass-cv en het Taalpaspoort zijn invulformulieren die gedownload kunnen worden en afgedrukt, of online worden ingevuld. Indien men het cv of het Taalpaspoort online invult op de Europese website www.europass.cedefop.europa.eu, wordt dit ingevuld document niet bewaard op de servers van Europass. Men moet het document per email versturen of op de eigen computer opslaan waarbij men de keuze heeft het op te slaan in Microsoft Word, OpenDocument, Adobe PDF + Europass XML, HTML en Europass XML. Enkel wanneer je het opslaat in XML of PDF + XML kan je het document in een later stadium uploaden en updaten. Rubrieken die niet zijn ingevuld, worden automatisch verwijderd. Het cv en het Taalpaspoort kunnen ook online ingevuld worden op de website van EURES (www.europa.eu.int/eures). Via deze website heb je wel de keuze om al dan niet je gegevens op te slaan op de server en zichtbaar te maken voor potentiële werkgevers. De bedoeling van Europass is om op termijn (enkel mogelijk via de XML-methode) verschillende databasesystemen met elkaar te kunnen linken. De Europass Mobiliteit, het Europass Certificaatsupplement en het Europass Diplomasupplement, kan de gebruiker voorlopig slechts in een papieren versie krijgen, uitgereikt door de bevoegde instantie. Deze instanties (meestal onderwijsinstellingen) zijn zelf verantwoordelijk voor het gegevensbeheer van deze documenten. De bedoeling is echter dat zij deze documenten (ook) elektronisch bewaren.

40

Het Europass-cv is een model om je cv aan te maken. Het is een Europees standaard-cv dat er in alle talen identiek uitziet. Indien je dit cv online invult, kan je rubrieken die je niet wilt gebruiken leeg laten. Deze rubrieken verschijnen ook niet op het uiteindelijke cv. De gevraagde gegevens in dit cv zijn: -

Persoonsgegevens (Achternaam/voornaam, adres(sen), E-mail(s), Nationaliteit, geboortedatum, geslacht); Gewenste functie/Gewenst werkterrein; Werkervaring (data, beroep of functie, voornaamste werkzaamheden en verantwoordelijkheden, naam en adres van werkgever, soort onderneming of sector); Onderwijs en Opleiding (data, naam van behaald diploma of certificaat, voornaamste vakken/beroepsvaardigheden, naam en type onderwijsinstelling); Persoonlijke vaardigheden en competenties (taalkundige-, sociale-, organisatorische-, technische-, computer-, artistieke- en andere vaardigheden, rijbewijs); Aanvullende informatie en bijlagen.

Het Europass -Taalpaspoort is een format waarmee sollicitanten zelf een inschatting maken van hun kennis van de verschillende Europese talen. Het is gebaseerd op het door taleninstituten veelgebruikt Europese Referentiekader voor Talen (CEF). Het is geen erkend certificaat dat een school of opleidingsverstrekker uitreikt. Het Taalpaspoort bewijst niet dat je die bepaalde taal ergens hebt geleerd. Je schat zelf in hoe goed je die taal kent. Het Europass Taalpaspoort werd ontwikkeld door de Raad van Europa als onderdeel van het Europees Taalportfolio dat bestaat uit drie documenten: het Talenpaspoort, de Taalbiografie en het Dossier. Concreet bevat het Taalpaspoort de volgende informatie: -

Achternaam/voornaam, geboortedatum, moedertaal (-talen), andere taal (talen).

Voor de 'andere talen': - Zelfinschatting van taalvaardigheden op gebied van begrijpen (luisteren en lezen), spreken (gesproken interactie en gesproken productie) en schrijven door middel van toekenning van een code, verwijzend naar de 'matrix voor zelfinschatting'; - Diploma('s) of certificaat (certificaten); - Taalleerervaring (-en). Een Europass Mobiliteit bewijst dat je gedurende een bepaalde periode in het buitenland hebt gewerkt of een opleiding hebt gevolgd. De tijd die je in het buitenland doorbrengt, heet een Europese leerervaring. Deze Europese leerervaring moet altijd 'met leerdoeleinden' gebeuren en sluit werkervaringen onder een arbeidscontract, en dus met de uitbetaling van een loon, uit.8 De EuropassMobiliteit bundelt de documenten die je Europese leerervaring(en) bewijzen. Voorbeelden van een Europese leerervaring zijn een stage in het buitenland, een semester als onderdeel van een uitwisselingsprogramma van je opleiding, vrijwilligerswerk via buitenlandse NGO’s... Voorwaarde is dat sprake is van een zendende organisatie (bijvoorbeeld een onderwijsinstelling, of een bedrijf dat 8

Er kan evenwel een kleine vergoeding zijn voor stages of vrijwilligerswerk.

41

deelneemt aan een mobiliteitsprogramma) en een ontvangende organisatie, waar de leerervaring plaatsvindt. Deze Europass Mobiliteit is aan te vragen bij de Vlaamse organisatie die de Europese leerervaring organiseert. Het is echter het NEC dat verantwoordelijk is voor het in orde brengen van dit document. De bevoegde organisatie contacteert het NEC Vlaanderen bij een aanvraag voor deze Europass Mobiliteit. De volgende hoofdstukken zijn terug te vinden in de Europass Mobiliteit: -

Dit Europass Mobiliteit document is toegekend aan (persoonsgegevens); Dit Europass Mobiliteit document is uitgegeven door (naam van de organisatie, Europass Mobiliteit nummer en datum van uitgifte); De partnerorganisaties van de Europass Mobiliteit ervaring zijn (sturende partner en partner in het gastland); Beschrijving van de Europass Mobiliteit ervaring (doelstelling, initiatief, kwalificatie, gemeenschaps- of mobiliteitsprogramma, duur van de ervaring); Beschrijving van vaardigheden en competenties die zijn verworven tijdens de Europass Mobiliteit ervaring (taken, werkgerichte vaardigheden, taal- en computervaardigheden, organisatorische, sociale en andere vaardigheden).

Het Europass Certificaatsupplement is in Vlaanderen nog volop in ontwikkeling. Het is een algemene inhoudelijke beschrijving van de gevolgde opleiding en beschrijft de competenties die tijdens de opleiding verworven zijn. Werkgevers of onderwijsinstellingen krijgen met deze informatie een goed beeld van de gevolgde opleiding. Verder bevat het een lijst van beroepen die toegankelijk zijn met dit Certificaatsupplement. Het Certificaatsupplement maakt het kortom gemakkelijker om de waarde van het certificaat te begrijpen in het buitenland. In tegenstelling tot het Diplomasupplement, dat op naam van de student wordt uitgegeven, is dit een groepsdocument. Dit houdt in dat iedereen die een bepaalde beroepsopleiding volgt, hetzelfde Certificaatsupplement krijgt van de opleidingsinstelling. Het Certificaatsupplement vervangt het certificaat niet. Het NEC Vlaanderen is momenteel bezig Certificaatsupplementen te ontwikkelen voor beroepsopleidingen, VDAB-opleidingen, binnen het Volwassenenonderwijs en voor het Ervaringsbewijs. Vanaf juni 2008 zouden deze Certificaatsupplementen kunnen verspreid worden. Naar Nederlands voorbeeld bevatten de Certificaatsupplementen de volgende onderdelen: -

Titel van het certificaat in het Nederlands; Vertaalde titel van het certificaat in het Engels; Beschrijving vaardigheden en competenties; Reeks beroepen toegankelijk voor de houder van het certificaat. Officiële grondslag van het certificaat: o Naam en rechtspositie van de opleidingsinstelling die het certificaat toekent; o Naam en rechtspositie van de nationale/regionale instantie die accreditatie/erkenning van het certificaat verzorgt; o Beoordelingsscore/minimumvereisten; o Toegang tot vervolgopleidingen; o Internationale overeenkomsten; o Juridische grondslag.

de

42

-

Erkende leerwegen om het certificaat te verkrijgen: o Beschrijving genoten beroepsonderwijs en –opleiding; o Percentage van het totale programma; o Duur.

Het Europass Diplomasupplement is een persoonlijk document dat je tegelijkertijd met je diploma ontvangt van je hogeschool of universiteit. Iedereen die in Vlaanderen afstudeert, heeft sinds het academiejaar 2006-2007 recht op een Diplomasupplement. Een Diplomasupplement wordt op naam uitgereikt. Het Europass Diplomasupplement is geen vervanging van het diploma, maar een aanvulling erop. Het vertaalt het diploma in Europees vergelijkbare termen en vermeldt de behaalde titel, de studieduur en het aantal studiepunten. Het beschrijft de aard, het niveau, de context, de inhoud en de status van de gevolgde studie. De inhoudelijke coördinatie op het Vlaamse niveau gebeurt door NARIC Vlaanderen. Afgestudeerden in Vlaanderen ontvangen vanaf het academiejaar 2006-2007 automatisch een Diplomasupplement in het Nederlands. Het Diplomasupplement dat in Vlaanderen wordt uitgereikt werd ontwikkeld door het NARIC en verschilt lichtjes van het Europese model. Niettemin werd het gebaseerd op het model dat door de Europese Commissie, de Raad van Europa en UNESCO/CEPES werd ontwikkeld. Het bevat de volgende hoofdstukken: -

Informatie over de identiteit van de gediplomeerde; Informatie over de aard van het diploma; Informatie over het niveau van het diploma; Informatie over de opleiding en de behaalde studieresultaten; Informatie over de functie van het diploma; Aanvullende informatie; Authenticiteit van het diplomasupplement; Informatie over het Vlaams hogeronderwijssysteem.

Bronvermelding www.europarl.europa.eu www.jijzegthet.eu www.europass-vlaanderen.be www.europass.nl www.europass.cedefop.europa.eu europa.eu.int/eures/home.jsp?lang=nl

43

ANALYSE EUROPASS ALGEMEEN Fase Hoewel de implementatiefasen van de vijf onderdelen van de Europass verschillen, kunnen we globaal stellen dat de implementatiefase van de Europass als geheel zich reeds in een veralgemeende fase bevindt. Kostprijs De Europass is gratis voor de gebruiker. Doelgroep Hoewel de Europass in het bijzonder interessant is voor studenten, stagiairs en werkzoekenden, kan iedereen gebruik maken van dit portfolio en noemen we de doelgroep dan ook algemeen. Type portfolio De Europass heeft als doel bij te dragen tot de (internationale) erkenning van verworven competenties door een uniform en dus internationaal transparant document aan te bieden. Om deze reden én wegens de specifieke inhoud van het portfolio, beschouwen we de Europass niet als een herkenningsportfolio. Aangezien de Europass niet kadert in een EVC-erkenningsprocedure die rechtstreeks leidt tot de erkenning van elders verworven competenties in de vorm van een certificaat of vrijstellingen voor een opleiding, beschouwen we de Europass evenmin als een erkenningsportfolio. PROCES Ondersteuning Op www.europass.cedefop.europa.eu vindt men een handleiding voor het online invullen van het cv en het Taalpaspoort. Ook meer algemeen beschouwen we de internetbronnen, www.europassvlaanderen.be en www.europass.cedefop.europa.eu als handleidingen voor de gebruiker. Met de aanduiding van helpdesk bedoelen we de mogelijke assistentie van het NEC. Inschatten van competenties Er wordt bij Europass geen gebruik gemaakt van assessmentinstrumenten. Beoordelen van competenties In het Taalpaspoort (en bij de taalkundige vaardigheden bij het Europass-cv) beoordeelt de gebruiker zelf zijn taalniveau. Het gaat hier dus om selfassessment. Met de aanduiding in het raster van expert assessment wordt verwezen naar de betrokkenheid van officiële instanties die verantwoordelijk zijn voor het uitreiken van het Diplomasupplement, het Certificaatsupplement en de Europass-Mobiliteit. Beoordelen van erkenningsportfolio Vermits we de Europass niet categoriseren als een erkenningsportfolio is deze rubriek niet van toepassing. PRODUCT Vorm Het Europass-cv en de Europass Taalpaspoort kunnen online worden ingevuld en zijn daarnaast ook

44

elektronisch beschikbaar, waarbij de gebruiker de mogelijkheid heeft deze documenten af te drukken. Het Europass Diplomasupplement, het Europass Certificaatsupplement en de Europass Mobiliteit worden (voorlopig) enkel aangeboden aan de hand van een papieren document. Inhoud Hoewel niet uitdrukkelijk gevraagd wordt naar bijvoorbeeld thuiswerkervaringen en hobby’s, is er ruimte voorzien om dergelijke ervaringen te vermelden onder de rubriek 'aanvullende informatie'. Bewijsmateriaal wordt bijgevoegd in het hoofdstuk 'bijlagen'. Als geheel beschouwen we de Europass als een ‘competentieoverzicht’ en de aanduiding in het raster van 'globale reflectie' verwijst naar de zelfbeoordeling van taalkundige competenties in het Taalpaspoort en de Europass-cv. Structuur Alle vijf de documenten zijn invulformulieren, volgens een Europese standaard opgesteld. Privacy Alle vijf de documenten zijn strikt het persoonlijke eigendom van de eigenaar. Mede om de privacy van de gebruiker te waarborgen worden de online ingevulde cv's en Taalpaspoorten niet op de Europass servers bewaard.

45

46

TALENTENMAP IN VERBAND MET HET ERVARINGSBEWIJS Contact Anja Wagemans Departement Werk en Sociale Economie. Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie Ellipsgebouw Koning Albert II laan 35 bus 21 1030 Brussel Tel. 02 553 44 52 [email protected] www.ervaringsbewijs.be Instelling en partners Twee groepen van partners kunnen onderscheiden worden. Enerzijds zijn er de diverse sociale partners, zowel werkgevers- als werknemersorganisaties, die een belangrijke rol vervullen in de uitwerking op beleidsniveau van de Ervaringsbewijzen. Zij zijn verantwoordelijk voor het selecteren van de beroepen en het bepalen van de standaarden per beroep. Anderzijds zijn er de officieel erkende testcentra die instaan voor de diensverlening. Een overzicht van deze testcentra is te vinden op www.ervaringsbewijs.be/testcentra.htm. Fase Hoewel deze maatregel jaarlijks nog zal uitbreiden, is de implementatie van de Ervaringsbewijzen reeds veralgemeend te noemen. De eerste erkende testcentra zijn immers opgestart in september 2006. Momenteel kan men reeds voor 20 beroepen een Ervaringsbewijs behalen bij 15 erkende testcentra Begin 2008 werden bijna 300 Ervaringsbewijzen uitgereikt. De SERV werkt intussen samen met de sectorale sociale partners aan de ontwikkeling van standaarden voor nog 43 beroepen. Eens een standaard wordt goedgekeurd, zal een nieuwe oproep voor testcentra gelanceerd worden. Vermoedelijk zal ook het civiel effect van de Ervaringsbewijzen in de toekomst nog stijgen. Kostprijs De erkende testcentra ontvangen voor hun opdrachten subsidies. Op die manier zijn de kosten voor de aanvragers zelf beperkt. In het uitvoeringsbesluit bij het Ervaringsbewijs werd bepaald dat de begeleidingsfase bij het opstellen van een Talentenmap steeds gratis moet zijn voor een kandidaat. Voor het beoordelen van de Talentenmap en de praktische proef werd bepaald dat de erkende testcentra een maximumtarief van 25 euro voor kansengroepen en 100 euro voor werknemers mogen hanteren. Voor werkzoekenden moet de dienstverlening gratis zijn. Tot op heden hebben alle testcentra beslist zowel de begeleiding als de beoordeling gratis aan te bieden aan alle kandidaten. Doelgroep Het Ervaringsbewijs of de Titels van Beroepsbekwaamheid zijn bedoeld voor werknemers, werkzoekenden, zelfstandigen en deeltijds leerplichtigen. Het Ervaringsbewijs richt zich meer specifiek tot werknemers of werkzoekenden die wel de nodige competenties hebben om een bepaald beroep uit te oefenen, maar dat niet met officiële documenten of diploma’s kunnen aantonen. De EVC-erkenningsprocedure is voor iedereen, op eigen initiatief, toegankelijk.

47

Doelstellingen Het Ervaringsbewijs heeft als doel zinvolle, beroepsgerichte competenties, waar ook verworven, te valideren met een door de Vlaamse overheid uitgereikt Ervaringsbewijs. Het Ervaringsbewijs is een officieel certificaat, uitgereikt door de Vlaamse Minister van Werk, Onderwijs en Vorming en geeft aan dat de persoon over de nodige competenties beschikt conform de beroepsstandaard. De regelgeving beperkt zich tot beroepsgerichte competenties. Het belangrijkste doel is het zichtbaar maken van competenties van mensen, waardoor hun eerdere leerinspanningen worden beloond en hun positie op de arbeidsmarkt versterkt wordt. Vooral voor kansengroepen werkt het Ervaringsbewijs als een hefboom om aansluiting te vinden op de arbeidsmarkt en/of om op te klimmen op de professionele ladder. Daarnaast kan het Ervaringsbewijs mogelijk bepaalde beroepen opwaarderen waardoor mensen meer erkenning krijgen voor het beroep of de functie die ze uitoefenen. Proces Het exacte verloop van het portfolioproces is afhankelijk van de verschillende testcentra. Zo kunnen testcentra bijvoorbeeld opteren voor een gezamenlijk of individueel infomoment. Ondanks deze kleine verschillen, zijn er toch duidelijke richtlijnen voor een uniforme procedure waarin verschillende fasen te onderscheiden zijn. Wanneer men, ondersteund door campagnes en toeleiders, de weg gevonden heeft tot bij een testcentrum, zal men daar drie fasen doorlopen; deze van de verkenning, begeleiding en beoordeling. Als deze fasen met succes werden doorlopen, kan daarna overgegaan worden tot een vierde fase waarin gebruik gemaakt wordt van een ander assessment-intstrument, namelijk het afleggen van een praktijkproef. In het testcentrum ontmoet men een begeleider die in een verkennend gesprek informatie geeft over het Ervaringsbewijs en het verloop van de EVC-procedure. In de tweede fase wordt de kandidaat gevraagd zijn ervaringen zelf op te lijsten in een Talentenmap. Een kandidaat is echter niet verplicht een Talentenmap op te stellen. Hij kan ook rechtstreeks overgaan tot het afleggen van de praktische proef. Indien een Talentenmap wordt opgesteld, kan de kandidaat hulp krijgen van een begeleider, die vooral een adviserende functie heeft. In de derde fase vindt de beoordeling plaats. Een beoordelaar neemt eerst de Talentenmap door, bekijkt en controleert de bewijsstukken op hun relevantie en authenticiteit en vergelijkt deze met de standaard. Elke Talentenmap wordt beoordeeld door twee afzonderlijke beoordelaars. Een gunstige beoordeling van dit portfolio kan uitzonderlijk reeds voldoende zijn voor het verkrijgen van het Ervaringsbewijs. Indien de competenties onvoldoende bewezen worden geacht, zal de kandidaat in een vierde fase een praktijkproef moeten afleggen, die kan bestaan uit een simulatie, een taakopdracht of een rollenspel, eventueel aangevuld met een gesprek. De praktijkproef is een gestandaardiseerde proef in een gesimuleerde praktijksituatie of op een reële werkvloer en is gebaseerd op de beroepsstandaard en de succescriteria. Bij een positieve beoordeling krijgt men het Ervaringsbewijs uitgereikt. Tevens wordt in de procedure in de mogelijkheid voorzien dat wanneer men voor het geheel van de competenties geen erkenning behaalt, men toch een validering krijgt voor die competenties waarvoor men wel slaagt door samen met de kandidaat te overlopen over welke competenties hij reeds beschikt en deze

48

competenties in de Talentenmap of, afhankelijk van het testcentrum, een afzonderlijk document weer te geven. Het testcentrum zal de kandidaat ook een advies geven hoe de ontbrekende competenties kunnen worden verworven. Elk testcentrum moet minimum één begeleider aanstellen die aan bepaalde voorwaarden (kennis van het beroep, maar ook ervaring in het begeleiden van mensen) moet voldoen. Hoewel de begeleiding optioneel is, wordt daar in de praktijk meestal gebruik van gemaakt. Het gaat hier om persoonlijke begeleiding. De begeleider zal de kandidaat ook steeds een advies geven. Als de begeleider meent dat de kandidaat over voldoende competenties beschikt, wordt hij doorverwezen naar de beoordeling van de Talentenmap en de praktijkproef. Indien hij nog over onvoldoende ervaring beschikt, zal een advies gegeven worden hoe deze competenties nog kunnen verworven worden of wordt een kandidaat doorverwezen naar loopbaanbegeleiding. Product Het portfolio kan zowel elektronisch als met behulp van een papieren versie aangemaakt worden. Het portfolio is een strikt persoonlijk document, dat slechts door de begeleider en beoordelaars kan ingekeken worden. De talentenmap is een format, bestaande uit invulformulieren. Niettemin zullen per beroep vaak andere accenten gelegd worden vermits de talentenmap een portfolio is toegespitst op één beroep. De ervaring van de kandidaat wordt opgelijst, 'vertaald' naar competenties en vergeleken met de beroepsstandaard. Het is de gebruiker niet verplicht elk onderdeel van het portfolio in te vullen. Zo kan voor beroepen waar geen opleiding voor voorzien is, het opleidingsgedeelte achterwege worden gelaten. De talentenmap bestaat uit de volgende onderdelen: -

Naam en voornaam Rijksregisternummer Voor ervaringsbewijs: X Datum opmaak Enkele vragen die de kandidaat voorbereiden op het gesprek met de begeleider Overzicht van werkervaringen en levenservaringen Overzicht van opleidings- en vormingservaringen Overzicht van overige bewijzen (indien van toepassing voor het beroep in kwestie) Afspraken na begeleiding Beoordeling; inventaris en beoordeling van werkervaringen, levenservaringen, opleidings- en vormingservaringen Advies na beoordeling talentenmap voor Ervaringsbewijs X

Varia De selectie van beroepen waarvoor een Ervaringsbewijs kan behaald worden, gebeurt op voorzet van de Sociaal Economische Raad van Vlaanderen (SERV) die hiervoor zowel werkgeversorganisaties als werknemersorganisaties raadpleegt. De Vlaamse regering legt de definitieve lijst bij besluit vast. Vervolgens start de SERV met het ontwikkelwerk voor de standaarden, waarbij de sectorale sociale partners evenals de beroepsverenigingen en deskundigen belangrijke actoren zijn. Een standaard is een uniform, Vlaams beoordelingsinstrument met ijkpunten om te bepalen hoe een beroep goed wordt uitgeoefend. Dergelijke standaard wordt afgeleid uit een beroepsprofiel of een

49

beroepscompetentieprofiel dat door de SERV is gemaakt. Een beroepsprofiel beschrijft alle competenties die iemand nodig heeft om goed te functioneren als ervaren beroepsbeoefenaar, evenals zijn gemiddeld takenpakket en verantwoordelijkheid. Na het bepalen van beroepen en standaarden, kan de dienstverlening opgericht worden. Enkel door de overheid erkende testcentra adviseren over het uitreiken van een Ervaringsbewijs. De kernopdracht van de erkende testcentra is het ontwikkelen en organiseren van praktijkproeven. Bovendien moeten ze een zo laagdrempelig mogelijke dienstverlening aanbieden en een begeleider in dienst hebben. Bronvermelding Het Ervaringsbewijs (juni 2007) - Vlaamse overheid. Diensten van het Algemeen Regeringsbeleid. Afdeling Communicatie & Departement Werk en Sociale Economie, Afdeling Beleid. Vanaerschot, L., Van Wiele, I. (s.d.). Sta sterk in werk … met een ervaringsbewijs verzilver je je competenties!, Brussel: Departement Werk en Sociale Economie, SERV www.ervaringsbewijs.be www.cobot.be www.khlim.be www.vmc.be www.cvdc.be www.vlaanderen.be/werk

50

ANALYSE TALENTENMAP I.V.M. HET ERVARINGSBEWIJS ALGEMEEN Fase Hoewel dit project jaarlijks nog zal uitbreiden, is de implementatiefase van de Ervaringsbewijzen reeds veralgemeend te noemen. Begin 2008 werden al in totaal bijna 300 Ervaringsbewijzen toegekend. Kostprijs Er wordt een maximumtarief gehanteerd van 25 euro voor personen uit de kansengroepen en 100 euro voor werknemers. Voor werkzoekenden is de dienstverlening gratis. Momenteel wordt deze dienstverlening gratis aangeboden aan iedereen. Doelgroep De Ervaringsbewijzen richten zich in de eerste plaats tot die werknemers of werkzoekenden die over specifieke beroepscompetenties beschikken die niet aantoonbaar zijn met officiële documenten. We noemen de doelgroep specifiek aangezien de procedure slechts interessant is voor personen met beroepscompetenties waarvoor een Ervaringsbewijs kan toegekend worden. Type portfolio De Talentenmap is een erkenningsportfolio vermits het functioneert binnen een EVCerkenningsprocedure dat rechtstreeks kan leiden tot een certificaat. PROCES Ondersteuning De deelnemers aan deze EVC-erkenningsprocedure worden intensief begeleid aan de hand van een door het testcentrum georganiseerd infomoment en de beschikbaarheid van een individuele begeleider voor het opstellen van de Talentenmap. Inschatten van competenties Indien de bewijslast van het portfolio onvoldoende wordt geacht, worden de elders verworven competenties bijkomend ingeschat aan de hand van een praktijkproef die kan bestaan uit een simulatie, een taakopdracht of een rollenspel, eventueel aangevuld met een gesprek. Beoordelen van competenties Self-assessment: de kandidaat bepaalt zelf over welke competenties hij beschikt, eventueel met behulp van een begeleider. Beoordelen van het erkenningsportfolio Expert-assessment: de beoordeling van het erkenningsportfolio, eventueel aangevuld met een praktijkproef, gebeurt door twee beoordelaars waarbij belangenvermenging moet vermeden worden. In theorie kan een gunstige beoordeling van het portfolio reeds voldoende zijn voor het verkrijgen van het Ervaringsbewijs. Meestal echter zal op basis van de beoordeling van de Talentenmap overgegaan worden tot het afleggen van een praktijkproef, of wordt geadviseerd bijkomende ervaring op te doen. De beoordeling gebeurt door derden, namelijk twee onafhankelijke beoordelaars.

51

PRODUCT Vorm Het portfolio kan zowel elektronisch als op papier aangemaakt worden. Inhoud Naast persoonlijke gegevens is er in de Talentenmap aandacht voor alle (formele, niet-formele en informele) vormen van werkervaringen, opleidings- en vormingservaringen, en levenservaringen. Vermits de praktijkproef zich in de tijd situeert nà beoordeling van het portfolio worden deze resultaten niet opgenomen in de talentenmap. Het verzamelde bewijsmateriaal is daarentegen wel een zeer belangrijk onderdeel van het portfolio. Er wordt geen persoonlijk ontwikkelingsplan opgesteld, maar wel een advies gegeven aan de kandidaat hoe hij ontbrekende competenties kan behalen. Structuur De Talentenmap is een 'format', bestaande uit invulformulieren. Vermits de Talentenmap toegespitst is op één beroep is men vrij binnen dit format eigen accenten te leggen en bepaalde rubrieken open te laten. Privacy De Talentenmap is een strikt persoonlijk document. Na afsluiting van de EVC-erkenningsprocedure kan het portfolio niet ingekeken worden zonder instemming van de eigenaar.

52

K@NS Contact Sylvia Caputo [email protected] Instelling en partners Stebo vzw Evence Coppéelaan 91 3600 Genk Tel. 089 32 95 30 [email protected] Sinds 1987 ontwikkelt Stebo vzw vernieuwende projecten en diensten in het kader van samenlevingsopbouw en sociaal-economische streekontwikkeling. Stebo is actief op vier domeinen: buurtopbouwwerk, wonen, ondernemen en tewerkstelling. Dit project werd financieel ondersteund door het ESF. Fase De experimentele ontwikkelfase van dit ESF-project startte in 2001 en liep tot eind 2003. Van januari 2003 tot december 2007 werd het portfolio geïmplementeerd in een acht tot twaalf weken durende cursus die Stebo jaarlijks drie keer organiseerde. Sinds december 2007 is dit project afgesloten. Kostprijs Deelname aan dit project was gratis voor de gebruiker. Doelgroep Deze oriënterende opleiding was bedoeld voor hooggeschoolde allochtonen met een buitenlands diploma, behaald in een land buiten de Europese Unie. Een belangrijke voorwaarde voor deelname aan deze cursus was een basiskennis van het Nederlands. Concreet richtte het project zich tot werkzoekenden die een job willen in de lijn van hun diploma en die via heroriëntering hun positie op de arbeidsmarkt willen verbeteren. Ook autochtone medewerkers die niet erg vertrouwd zijn en zich nog niet zo goed thuisvoelen op de arbeidsmarkt of in de bedrijfscultuur konden deelnemen. Doelstellingen Dit project beoogde de kansen van hooggeschoolde allochtonen op de Belgische arbeidsmarkt te verhogen. Er werd een oriënterende opleiding ontwikkeld specifiek voor hooggeschoolde allochtonen met een buitenlands diploma die nood hebben aan kennis over de Belgische arbeidsmarkt en willen weten hoe hun weg te vinden om aan een gepaste tewerkstelling te geraken. Hoofddoelstelling was de herpositionering van deze doelgroep met behulp van persoonsgerichte leermodules en begeleidingsinstrumenten.

53

Proces Binnen deze opleiding die gemiddeld tien weken duurt, werd gebruik gemaakt van een portfolio. Het portfolioproces kaderde dus volledig binnen deze opleiding. Bij elke start van een nieuwe cursus werd vooraf een infomoment georganiseerd voor geïnteresseerde kandidaten. Vaak was dit in de vorm van een gezamenlijke infosessie op een bepaalde datum. Een andere mogelijkheid was dat de kandidaten individueel werden geïnformeerd. Tijdens het aansluitende intakegesprek werden de nodige formulieren ingevuld en werd de motivatie van de kandidaat nagegaan. Daarnaast werden de kandidaten getest op hun kennis van het Nederlands : een basiskennis Nederlands was immers een voorwaarde voor deelname. Tevens werden de kandidaten getest op hun ICT vaardigheden. Indien deze onvoldoende waren, moesten de kandidaten intern of extern een computercursus volgen. Het portfolio nam een belangrijke plaats in binnen de opleiding: in de cursus waren er meerdere lesuren voorbehouden in functie van het portfolio. In een eerste lesuur werd het portfolio en het gebruik ervan ingeleid: de functie, de inhoud, de werkwijze … van het portfolio werden toegelicht. Daarnaast werden delen uit het portfolio klassikaal ingevuld en volgden er meerdere lesuren die specifieke hoofdstukken van het portfolio behandelden. In deze ‘leermodules bij het persoonlijke portfolio’ werden de cursisten ondersteund bij het in kaart brengen van hun competenties. In een eerste les stelden de cursisten hun persoonlijk profiel op aan de hand van een sterkte-zwakteanalyse. In de tweede les ‘kwaliteiten en kernkwadrant’ leerden de deelnemers hun kernkwaliteit ontdekken met behulp van het ‘kernkwadrant’. In de derde les deden de cursisten een persoonlijkheidstest met de naam ‘Competence indicator’ die hen moest helpen inzicht te krijgen in welk beroep bij hen past. Ook in de vierde en laatste les werden de cursisten onderworpen aan vaardigheids- en persoonlijkheidstesten. Alle resultaten van deze leermodules werden opgenomen in het portfolio. Bij het opstellen van het portfolio hadden de cursisten steeds de steun van de leerkracht/begeleider. Dit geldt ook voor die delen van het portfolio die individueel werden ingevuld. Daarnaast hadden de cursisten wekelijks een individueel gesprek met hun begeleider. Hoewel er meerdere leerkrachten betrokken waren bij het project, kreeg elke cursist één van hen toegewezen als zijn persoonlijke begeleider. Tenslotte hadden de cursisten een uitgebreide syllabus tot hun beschikking. Product Het portfolio werd zowel op papier aangeboden als in een Word-document. In de praktijk werd echter voornamelijk gebruik gemaakt van de papieren versie. Het portfolio is het strikte eigendom van de gebruiker en kan niet ingekeken worden zonder toestemming van de gebruiker. Structureel bestaat het portfolio uitsluitend uit invulformulieren. Concreet bevat het portfolio de volgende onderdelen: MIJN GEGEVENS Personalia Arbeidsvergunning VDAB Tewerkstellingsmaatregelen Vervoer/mobiliteit Kinderopvang

54

MIJN PROFIEL Mijn Studies Studies zonder behaald diploma Gevolgde opleidingen Stage Mijn werkervaring Vrijwilligerswerk en verenigingsleven Dagelijkse leven/vrije tijd Overzicht persoonlijkheids- & vaardigheidstesten Mijn competenties Mijn 3 sterkste competenties Mijn kernkwaliteiten MIJN BEROEPSKEUZE Overzicht van beroepskeuzetesten Mijn beroepenlijst Overzicht van beroepskeuzemogelijkheden Onderzoeken van mijn beroepskeuzes Stage Interview met persoon in wensberoep Mijn jobdoel en stappenplan MIJN ACTIES NAAR WERK Mijn ondernomen stappen Evaluatie na de sollicitatie INFO & CONTACTEN BEWIJZEN & ATTESTEN In Mijn gegevens wordt, naast een aantal persoonsgegevens, informatie gevraagd over het arbeidersstatuut van de gebruiker en informatie in verband met vervoer en mobiliteit en kinderopvang. Mijn profiel bevat een oplijsting van alle gedane studies, ook de studies die vroegtijdig werden afgebroken en opleidingen buiten het officiële onderwijscircuit. Naast een zo volledig mogelijke omschrijving van de stage-ervaringen (zowel in België als in het buitenland), worden alle betaalde en onbetaalde werkervaringen in kaart gebracht, en de ervaringen van de gebruiker als lid van een vereniging (opnieuw zowel in België als in het buitenland). Ook de ervaringen in het dagelijkse leven en de vrijetijdsbesteding komen aan bod. Alle voornoemde gegevens vatten we samen als de cvgegevens van de cursist. Het ‘Overzicht van de persoonlijkheids- en vaardigheidstesten’ bevat het resultaat van de hoger beschreven testen die tijdens een collectieve leermodule aan bod kwamen. Ook het hoofdstuk ‘Mijn competenties’ bevat de resultaten die bereikt werden tijdens dergelijke leermodules en bestaat uit een zelfbeoordelingstest waarbij de cursist zichzelf evalueert aan de hand van een schaal van één tot vijf. De competenties die in dit zelfbeoordelingsformulier aan bod komen zijn onderverdeeld in

55

sleutelcompetenties, specifieke competenties en arbeidsmarktgerichte competenties.9 Aan de hand van deze zelfbeoordeling bespreekt de cursist zijn competenties samen met de begeleider. Hij duidt drie competenties aan die het sterkst bij hem aanwezig zijn en licht dit per competentie toe aan de hand van voorbeelden uit zijn beroepsleven en tudies, zijn gezinsleven of thuissituatie en zijn sociale leven. Bij ‘Mijn kernkwaliteiten’, bespreekt de cursist samen met de begeleider zijn persoonsgebonden kenmerken en zoekt uit welke drie eigenschappen bij hem het sterkst aanwezig zijn. In Mijn beroepskeuze wordt vanuit een top tien beroepenlijst een top drie beroepenlijst opgesteld met de motivatie waarom de cursist interesse heeft voor dit beroep. In het ‘Overzicht van beroepskeuzemogelijkheden’ noteert de cursist alle mogelijke functies en beroepen waarvoor hij interesse heeft en vult deze lijst elke week aan. Het hoofdstuk ‘Onderzoeken van mijn beroepskeuzes’ is een schriftelijke neerslag van het resultaat van het onderzoek waarom deze persoonlijke beroepskeuzes wel of niet bij de cursist past. Bij ‘Stage’ stelt de cursist een lijst op van tien bedrijven en organisaties waar hij stage zou willen doen. Het hoofdstuk ‘Interview met persoon in wensberoep’ bevat een verslag van dit interview. In ‘Mijn jobdoel en stappenplan’ beschrijft de cursist de job die hij wil doen en welke stappen hij nog moet zetten om zijn kansen op deze job te vergroten. In Mijn acties naar werk noteert de cursist in ‘Mijn ondernomen stappen’ alle stappen die hij genomen heeft rond werk, opleiding en andere. Hierna bewaart de gebruiker alle bewijzen van deze stappen (vacatures, sollicitatiebrieven, inschrijvingsbewijzen…) Het hoofdstuk ‘Evaluatie na de sollicitatie’ tenslotte bevat een zelfevaluatieformulier dat de cursist invult na een sollicitatiegesprek. Bij Info en contacten kan de cursist onder andere interessante websites en contacten die hij gelegd heeft oplijsten. Als laatste voegt de gebruiker bewijzen en attesten toe aan het portfolio. Bronvermelding www.atel.be/opl/kans.asp www.stebo.be/sub/samenlerenwerken/index.htm home.scarlet.be/werkwijzer/STEBO.htm multiblog.vrt.be/mv-united/overige_hr_tk/

9

Sleutelcompetenties: zelfstandigheid, flexibiliteit, leervermogen, zorgvuldigheid/ordelijkheid, samenwerken, stressbestendigheid, nauwkeurigheid/punctualiteit, communicatieve vaardigheid, klant- of mensgerichtheid, plannen en organiseren. Specifieke competenties: analytisch denken en logisch redeneren, probleemoplossend denken, onderhandelen, conflicthantering, met cijfers en getallen werken, algemene pc vaardigheden, specifieke pc vaardigheden, technische vaardigheden. Arbeidsmarktgerichte competenties – attitudes en beroepshouding: werktempo, motivatie, initiatief nemen, doorzettingsvermogen, concentratie, verantwoordelijkheidszin, assertiviteit, afstemming privé-werk, zelfbeeld, mobiliteit, administratie, verzorgd persoonlijk voorkomen, sollicitatievaardigheden, omgaan met gezag.

56

ANALYSE K@NS ALGEMEEN Fase Het portfolio kende een veralgmeende implementatiefase en is inmiddels afgesloten. Kostprijs Er waren geen instapkosten voor de cursisten. Doelgroep Het portfolio is gericht naar een specifieke doelgroep: hoogopgeleide allochtonen met een buitenlands diploma. Een basiskennis Nederlands was voorwaarde voor deelname. Type portfolio Het gaat om een herkenningsportfolio dat niet rechtstreeks leidt tot een certificaat of vrijstellingen binnen een opleiding. PROCES Ondersteuning Vooraf werden kandidaten in groep of individueel geïnformeerd tijdens een infomoment. De kandidaten hadden een handleiding ter beschikking en werden daarnaast zowel in groepsverband, namelijk in de klas, als individueel begeleid. Inschatten van competenties De competenties werden tijdens verschillende leermodules en aan de hand van meerdere testen ingeschat. Beoordelen van competenties Steeds is het de cursist zelf die zichzelf evalueert aan de hand van zelfbeoordelingstesten (selfassessment). Daarnaast worden de competenties van de cursist beoordeeld door enerzijds de begeleider tijdens de individuele gesprekken, en anderzijds door de klasgenoten (peer assessment). Beoordelen van erkenningsportfolio Het herkenningsportfolio werd niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Het portfolio werd zowel op papier als in een Word-document aangeboden. Inhoud Behalve talenkennis zijn alle in het raster vermelde cv-gegevens opgenomen in het portfolio. Het resultaat van de competentie-inschattingen, in dit geval de zelfbeoordelingstesten, wordt opgenomen in het portfolio. Deze resultaten bevatten meteen een competentieoverzicht en zijn het resultaat van globale reflectie. Met de aanduiding van reflectie op actie verwijzen we naar het evaluatieformulier

57

dat de deelnemer invult na een sollicitatiegesprek. Het portfolio wordt tenslotte gestaafd met bewijsmateriaal. Structuur Het portfolio is volledig opgebouwd uit invulformulieren. Privacy Het portfolio is het strikte eigendom van de gebruiker: de gegevens zijn niet toegankelijk voor derden noch begeleiders zonder toestemming van de gebruiker.

58

SELFLEAD Contact Brecht De Schepper [email protected] Arteveldehogeschool Kattenberg 9 9000 Gent www.selflead.be Instelling en partners Selflead is een samenwerkingsverband tussen Arteveldehogeschool, Hogeschool Gent en VCOK. Selflead werkt met de steun van het ESF en het Hefboomkrediet, en kadert binnen de oproep ‘flankerend beleid’ met betrekking tot competentiemanagement. Fase Het project liep van juni 2006 tot februari 2008. De ontwikkeling van het portfolio, inhoudelijk en technisch, gebeurde door de verschillende projectpartners, en werd getest door 21 gebruikers. De zelfinschatting werd door meer dan 150 mensen doorlopen. De 21 gebruikers doorliepen het portfoliotraject, en werden gecoacht en begeleid door medewerkers van het project Selflead. Hoewel de ontwikkel- en experimentele implementatiefase van dit project is afgelopen, zal het portfolio in een volgend ESF-project met betrekking tot competentiemanagement in de social profit sector verder gebruikt worden. Daarnaast zal het verder gehanteerd worden in de postgraduaatsopleiding ‘leidinggevende in de kinderopvang’ van het partnerschap Arteveldehogeschool, Hogeschool Gent en VCOK vzw. Voorlopig heeft deze nieuwe implementatie van het ontwikkelde portfolio geen digitaal aspect. De bedoeling is volgend jaar ook dit portfolio te digitaliseren. Kostprijs Er waren geen instapkosten voor de gebruiker gedurende de looptijd van het project. Doelgroep Het project is ontwikkeld voor mensen met interesse voor leiding geven in de social profit sector. Dit kunnen mensen in een leidinggevende functie zijn, maar ook mensen die dergelijke functie ambiëren. Er wordt vooral gefocust op de functie ‘eerstelijnsleidinggevende’, dit is een leidinggevende die leiding geeft aan mensen die geen leiding geven (vb: teamcoördinator, groepschef, hoofdopvoeder, enz.). Doelstellingen Selflead staat voor ‘Self Leadership Assessment Device’. Het project Selflead brengt competenties voor beginnende leidinggevenden in kaart. Het doel is vooral om de instroom van leidinggevenden te vergroten, en mensen met ambities de kans te geven zichzelf in te schatten en verder te ontwikkelen. Ook wordt het belang van leidinggevende competenties op de voorgrond gebracht. Vaak worden leidinggevenden vooral geselecteerd op basis van hun inhoudelijke en technische competenties, terwijl onderzoek en praktijkervaringen aantonen dat de leidinggevende competenties heel belangrijk zijn voor het welzijn en het welslagen van de werkvloer.

59

Proces Aan geïnteresseerden wordt eerst via de website www.selflead.be een zelfbeoordelingstest aangeboden omtrent leidinggevende competenties. Ze worden hierbij begeleid door een pdf-document met instructies om de test correct te laten verlopen en hebben de optie om de test uit te voeren met behulp van filmpjes (de Selflead Guide). Het resultaat van deze test leidt tot een Selflead Chart, die automatisch gegenereerd wordt door het software-programma en die een overzicht geeft van hun in meerdere en mindere mate verworven (leidinggevende) competenties. Vervolgens kunnen de geïnteresseerden - via de website, email of telefonisch - contact opnemen met de medewerkers van Selflead, die de kandidaten uitnodigen voor een individueel intakegesprek.10 Naast het verstrekken van algemene, praktische informatie, wordt tijdens dit gesprek tevens de Selflead Chart besproken en wordt samen met de kandidaat nagegaan welke zijn sterke en zwakke punten zijn. Samen met de kandidaat bespreekt de begeleider welke competenties hij verder kan ontwikkelen en wordt er een stappenplan opgesteld. Het gaat hierbij om één of meerdere competenties waaraan de deelnemer aandacht wil geven in zijn persoonlijke ontwikkeling. De keuze van de competenties die aandacht verdienen dient de deelnemer dus zelf te maken, hetzij in samenspraak met zijn begeleider. Naar eigen behoefte van de deelnemer worden één à drie tussentijdse individuele gesprekken voorzien om de evolutie van de deelnemer te bespreken. De eigenaar van het portfolio geeft de begeleider toegang tot zijn portfolio. De begeleider bereidt dit gesprek voor door het portfolio grondig door te nemen en te analyseren hoe ver de deelnemer in zijn traject zit. Afhankelijk van de begeleider wordt op voorhand een algemene reflectie gemaakt, dan wel na het gesprek. Dit gesprek duurt ongeveer een uur en kan als resultaat hebben dat bepaalde acties veranderen of geschrapt worden, nieuwe prioriteiten gesteld worden, enz. Daarnaast kunnen de deelnemers steeds telefonisch of via email assistentie vragen aan de begeleiders, ook wat betreft ICT-problemen. Voorts is er een handleiding die de deelnemers ontvangen tijdens hun intakegesprek. Tenslotte is er een eindgesprek voorzien met als voornaamste doel de deelnemer de mogelijkheid te geven het hele traject te evalueren en samen met de begeleider te zoeken hoe nu verder geleerd kan worden zonder de externe begeleiding. . Product Oorspronkelijk was de opzet van dit project een erkenningsportfolio te ontwikkelen, dat in combinatie met andere assessmentinstrumenten zou beoordeeld worden en zou leiden tot een gevalideerd document. Gedurende het project werd echter duidelijk dat er meer nood was aan een functioneel ontwikkelingsportfolio, gekoppeld aan een persoonlijk ontwikkelingsplan. Het resultaat van het project is dus een herkenningsportfolio, met als doel de persoonlijke ontwikkeling van de gebruiker te bevorderen.

10

Oorspronkelijk waren er groepsbijeenkomsten voorzien om kandidaten te informeren. Omdat deze bijeenkomsten weinig succesvol waren, werd er tijdens het ontwikkelingsproces beslist te opteren voor individuele intakegesprekken.

60

Selflead is een e-portfolio dat, uitsluitend via een beveiligde toegang, online ter beschikking staat van de gebruikers op de digitale leeromgeving van de Arteveldehogeschool. Er werd dus gebruik gemaakt van een reeds bestaand digitaal portfolio-platform, namelijk het digitaal portfolio-platform als onderdeel van de digitale leeromgeving van de Arteveldehogeschool. Dit platform werd gepersonaliseerd voor het project Selflead en is enkel toegankelijk voor de gebruikers met persoonlijke login-gegevens. In het portfolio zijn de volgende onderdelen te onderscheiden: -

-

cv; selfleadchart: resultaat; optioneel: 360° feedbackrapport; overzicht inschatting competenties en indicatoren; motivatie inschatting en/of keuze groen-oranje-rood; POP: hoe pak ik dit nu concreet aan?; bewijsmateriaal gekoppeld aan prioritaire acties; o bewijsmateriaal per geselecteerde indicator; o reflectieblad indicator per competentie; algemene reflectie.

In het eerste luik is er ruimte voor de cv-gegevens van de gebruiker. Er werd geopteerd om deze rubriek niet voor te structureren, maar om de gebruiker de mogelijkheid te geven een eigen cv in te voeren in het systeem. Het tweede luik omvat de Selflead Chart. Dit is het resultaat van de zelfbeoordelingstest aangeboden op de website www.selflead.be en heeft als doel het inschatten van de eigen competenties. In een derde luik wordt – optioneel – een 360° feedbackrapport opgenomen. Dit 360° feedbackrapport is een online vragenlijst die de gebruiker kan laten invullen door collega’s, oversten, familie, enz. om zich te laten evalueren door mensen uit zijn omgeving. Net zoals bij de Selflead Chart genereert het software-programma automatisch een rapport met de resultaten van deze bevraging. Deze applicatie is voor de gebruiker interessant om een vergelijking te maken tussen zijn zelfbeoordeling en deze door anderen.11 In het vierde luik wordt een overzicht aangeboden van de eigen inschatting op acht competentieprofielen vertaald in telkens vijf gedragsindicatoren. De acht competenties, zoals ontwikkeld door de partner-instellingen en onderwerp van dit project, zijn: coachen, samenwerking stimuleren, controleren, coördineren, strategisch handelen, resultaatgericht handelen, netwerken en innoveren. Aan de hand van de Selflead Chart, het 360° feedbackrapport en eventuele andere bronnen, zal de deelnemer zelf een persoonlijke keuze maken met welke van deze competenties hij aan de slag wil. Hij wordt hierbij geholpen door de concrete uitwerking van de competenties in gedragsindicatoren. Elke gedragsindicator kan worden onderverdeeld op vier niveaus. Bij elke

11

Deze functie werd slechts op punt gesteld tijdens de implementatiefase van het project waardoor niet alle deelnemers hebben gebruik gemaakt van deze applicatie.

61

gedragsindicator kan de gebruiker nadenken op welk niveau van het leerproces hij zichzelf situeert: weten, inzien, toepassen of integreren. In het vijfde luik, de motivatie van deze keuze, worden drie kleurcategorieën gehanteerd.12 Aan de hand van deze ‘kleurenkaart’ selecteert de deelnemer zijn ‘werkpunten’ (competenties) in functie van de opmaak van zijn persoonlijk ontwikkelingsplan. Dit persoonlijk ontwikkelingsplan of POP, het volgende luik in het portfolio, is het meest belangrijke onderdeel van het portfolio. Alle vorige aspecten die in het portfolio aan bod kwamen hadden allen als doel de gebruiker te helpen dit POP concreet vorm te geven. In het POP maakt de gebruiker een concreet actieplan op waarbij hij zijn doelstellingen neerschrijft en de stappen die hij zal ondernemen om binnen een bepaalde deadline deze doelstellingen te bereiken. Concreet is dit POP zeer weinig voorgestructureerd. In een volgend luik wordt de gebruiker de mogelijkheid gegeven bewijzen (als bijlage) bij te voegen die aantonen dat hij bepaalde stappen ondernomen heeft om zich verder te ontwikkelen in de door hem bepaalde competenties. Het bijvoegen van eventueel bewijsmateriaal kan tijdens de individuele gesprekken besproken worden. Verder wordt per gekozen competentie een reflectiefiche ingevuld aan de hand van een voorgestructureerd invulformulier. Bij deze fiche hoort tevens een beknopte handleiding. Als we de digitale toepassing van dit online-portfolio in rekening brengen bestaat dit digitaal portfolio concreet uit drie hoofdstukken: ‘Algemene gegevens’, ‘Competenties’ en ‘Eindconclusie’. In het hoofdstuk ‘Algemene gegevens’ worden de naam en het e-mailadres van de gebruiker gevraagd, gevolgd door een link naar het cv van de gebruiker, de Selflead Chart, en – optioneel – een 360° rapport. De gebruiker voegt deze gegevens toe – of verwijdert ze – als bijlage. Daarnaast is er ruimte voor de gebruiker om een korte introductie tot zijn portfolio neer te schrijven. In het hoofdstuk ‘Competenties’, worden alle acht competenties uit het competentieprofiel opgelijst. Voor die competenties waarmee de gebruiker aan de slag is gegaan, is opnieuw een link voorzien naar de betreffende werkpunten van de gebruiker (geeft toegang tot de ‘kleurenkaart’, bewijsmateriaal, reflectiefiches, POP). In het hoofdstuk ‘Eindconclusie’ tenslotte schrijft de gebruiker een eindevaluatie neer. Bronvermelding Biltris, A., Brants, D., Van den Branden, J. (2007). Postgraduaat Verantwoordelijke in de Kinderopvang – Handboek portfolio 2007-2009, Gent www.selflead.be www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=119

12

Groen: “ik ben mij bewust van dit gedrag. Ik heb niet de behoefte hier energie in te steken, en mij erin te ontwikkelen.” Oranje: “dit is een aandachtspunt, hier wil ik me verder in ontwikkelen. Maar op dit moment is het geen prioriteit.” Rood: “dit is een werkpunt, hier wil ik in dit portfoliotraject prioriteit aan geven”.

62

ANALYSE SELFLEAD ALGEMEEN Fase We noemen de implementiefase met 21 gebruikers nog experimenteel. Hoewel de ontwikkel- en experimentele implementatiefase van dit project is afgesloten, zal het portfolio onder andere in een volgend ESF-project nog verder gebruikt worden in de social profit sector. Kostprijs Er waren geen instapkosten verbonden voor de gebruikers. Doelgroep Het portfolio is ontwikkeld voor een specifieke doelgroep: mensen met interesse voor leiding geven in de social profit sector. Type portfolio Het is een herkenningsportfolio met als enige doel de persoonlijke ontwikkeling van de gebruiker. PROCES Ondersteuning Naast een individueel intakegesprek, worden de deelnemers verder begeleid in tussentijdse evaluatiegesprekken en aan de hand van telefonische of schriftelijke assistentie, aangeduid met de term helpdesk. Daarnaast is er een handleiding voor de gebruikers. Inschatten van competenties Als eerste stap in het proces worden de competenties in kaart gebracht aan de hand van een zelfbeoordelingstest (de Selflead Chart), en optioneel een 360° feedbackrapport. Beoordelen van competenties Hoewel de resultaten van deze zelfbeoordelingstest samen met de begeleider overlopen wordt, is de gebruiker voornamelijk zelf zijn eigen beoordelaar. In het geval van het 360° feedbackrapport zijn het derden die de competenties van de gebruiker beoordelen (dit heeft geen weerslag in het raster). Beoordelen van erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Selflead is een online portfolio. Inhoud Hoewel in het raster alle cv-gegevens aangeduid werden, moet worden opgemerkt dat het aan de gebruiker zelf is te bepalen wat hij al dan niet in zijn cv vermeldt. Het ‘resultaat competentieinschattingen’ verwijst naar de Selflead Chart, het resultaat van de zelfbeoordeling. Deze Selflead Chart is tevens een competentieoverzicht. Het proces dat de gebruiker doorloopt om tot deze Selflead Chart te komen benoemen we als ‘globale reflectie’ terwijl de aanduiding van ‘reflectie op actie’

63

verwijst naar de reflectieformulieren waarin de gebruiker reflecteert over de genomen stappen in zijn actieplan of persoonlijk ontwikkelingsplan. Tevens voegt hij bewijzen toe om deze genomen stappen te illustreren. Structuur Het portfolio bevat zowel voorgestructureerde invulformulieren, als open gedeelten die door de gebruiker zelf zijn in te vullen. Privacy Het portfolio is op geen enkele wijze toegankelijk, ook niet voor de begeleiders, zonder uitdrukkelijke toestemming van de gebruiker.

64

MIJN LOOPBAAN Contact Annabel De Craene [email protected] Jean-Pierre De Roo [email protected] Instelling en partners VDAB Keizerslaan 11 1000 Brussel www.vdab.be De VDAB, de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, wil als publieke dienstverlener regisserend en uitvoerend werken aan een transparante en dynamische arbeidsmarkt in Vlaanderen. Fase Dit portfolio zit nog in de ontwikkelfase en werd nog niet getest bij een bepaalde doelgroep. Het Mijn Loopbaan-project is in feite ruimer dan een doorsnee project. Binnen het Mijn Loopbaantraject wordt immers gezocht naar samenwerkingsverbanden. Zo is er een link met het portfolioproject My Digital Me (zie later), ontwikkeld en uitgetest door de Dienst Beroepsopleiding. De doelstellingen van My Digital Me zijn onder andere jongeren uit de derde graad secundair onderwijs kennis te laten maken met het portfolioconcept en hun reflectievermogen en zelfsturing aan te zwengelen, alsmede de attitude om bewijzen te verzamelen voor beweerde competenties. Wat betreft het personaliseren van beschikbare loopbaaninformatie, wordt samengewerkt met de Vlaamse centra loopbaanbegeleiding (www.mijnloopbaanbegeleiding.be). Deze projecten bevatten deelcomponenten van het totaalconcept waar Mijn Loopbaan voor wil staan. Kostprijs Dit portfolio zal gratis ter beschikking worden gesteld aan elke burger woonachtig in Vlaanderen. Doelgroep Dit portfolio is gericht op alle inwoners van Vlaanderen. Specifieke aandacht gaat evenwel uit naar kansengroepen omdat zij extra begeleiding en ondersteuning nodig hebben. Vandaar dat er van bij de conceptfase al aandacht is voor goede praktijkvoorbeelden ten behoeve van kansengroepen, zoals bijvoorbeeld de informatiedrager in het project C-Sticks van JES (zie later), en dat er in de ontwikkelingsfase tevens zal worden afgestemd met deskundigen in de materie. Daarnaast kan het portfolio een nuttig instrument zijn voor bedrijven, arbeidsbemiddelaars en diverse actoren op de brede arbeidsmarkt. Enerzijds biedt het heel wat mogelijkheden ter ondersteuning van HR-processen, anderzijds draagt het potentieel om de levensloopbaan van mensen – en het gebruik van diensten hierbinnen – transparant te maken.

65

Doelstellingen De burger krijgt via allerlei kanalen zoals onderwijs, werkgevers en het sociaal-cultureel werk, documenten over zijn competenties. Mogelijke voorbeelden hiervan zijn diploma’s, attesten, verwijsbrieven en testresultaten. Met dit ruime portfolio wil de VDAB in de eerste plaats een verzamelplaats aanbieden voor al deze gegevens die van belang kunnen zijn voor de individuele loopbaan van de gebruiker. Het is vervolgens aan de individuele gebruiker om dit instrument al dan niet te gebruiken om zijn eigen loopbaan te managen en zich te (her)oriënteren op de arbeidsmarkt. Met behulp van het portfolio kan de gebruiker: - de nodige gegevens selecteren om een cv op te stellen; - de nodige gegevens selecteren om te gebruiken binnen een erkenningsprocedure van verworven competenties; - passende jobs vinden die overeenkomen met de competenties die hij bezit; - een persoonlijk ontwikkelingsplan opstellen om zichzelf verder te ontplooien (al dan niet met het oog op een andere job of promotie). In de omgekeerde richting kan het portfolio werkgevers de kans geven om werkzoekenden te vinden die voldoen aan de nodige competenties voor een bepaalde functie. Proces Aangezien dit portfolio zich nog in de ontwikkelfase bevindt, staan proces noch product volledig op punt. Naarmate het project verder wordt uitgewerkt kunnen zaken wijzigen. De ambitie bestaat erin volgende zaken te realiseren. De gebruiker zal zich met zijn elektronische identiteitskaart kunnen aanmelden op het portfolio van Mijn Loopbaan (al zullen er ook andere mogelijkheden zijn met gebruikersnaam en paswoord aangezien nog niet alle computers met een elektronische identiteitskaartlezer zijn uitgerust). Bij de eerste aanmelding wordt een koppeling gemaakt met verschillende gegevens uit bestaande databanken. Voorbeelden waaraan wordt gedacht zijn: - de databank van het Rijksregister; - gegevens uit de onderwijsdatabank: Welke studiejaren heeft de gebruiker gedaan? Welke diploma’s heeft dat opgeleverd? Welke school heeft deze uitgereikt?; - informatie over gevolgde opleidingen binnen VDAB. Dit uiteraard allemaal binnen de mogelijkheden en begrenzingen van de wet op de privacy. Gegevens die niet automatisch gegenereerd kunnen worden, kan de gebruiker zelf inbrengen. Op basis van de historiek van de individuele loopbaan kunnen competenties worden afgeleid. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk automatische koppelingen te kunnen genereren. Op die manier wordt de ‘schrijflast’ voor de gebruiker beperkt. Weliswaar blijft het mogelijk dat de gebruiker zelf info toevoegt, bijvoorbeeld over competenties die hij verworven heeft in zijn vrijetijdsbesteding. Deze beweerde, en dus niet noodzakelijk bewezen of

66

gevalideerde, competenties worden evengoed meegenomen in het competentieprofiel om iedere gebruiker een zo rijk mogelijk competentieprofiel mee te geven. Indien de gebruiker reeds met een ander portfolio zijn competenties heeft ingeschaald, zal hij de resultaten van de metingen in het Mijn Loopbaan-portfolio kunnen overnemen. Op dit moment onderzoekt VDAB bij wijze van test in hoeverre dit haalbaar is bij de projecten C-Sticks en My Digital Me. Het bewijsmateriaal dat de gebruiker aan zijn dossier kan toevoegen kan heel divers zijn. Dit kan zowel een certificaat zijn dat niet automatisch is opgenomen als een krantenartikel of een filmpje. Het is vooral de bedoeling dat de gebruiker zelfstandig aan de slag kan met het portfolio. Om dit mogelijk te maken zal er een helpknop voorzien zijn op verschillende plaatsen waarop de gebruiker kan klikken als hij meer uitleg wil. Indien deze uitleg onvoldoende is zal de gebruiker op een rechtstreekse ondersteuning binnen VDAB kunnen rekenen. De gebruiker kan, als hij dit wil, bepaalde zones van zijn portfolio ‘openstellen’ of tonen aan dienstverleners waar hij beroep op doet tijdens zijn loopbaan. Ook wordt bekeken in hoeverre bepaalde dienstverleners rechtstreeks gegevens kunnen invoeren in het portfolio, specifiek voor die dienstverleners die geen eigen data stockeren in databanken of waarvan de koppeling aan databanken geen gewenst traject lijkt. Tenslotte wordt er gedacht aan een mechanisme dat de gebruiker waarschuwt wanneer hij (bijna) alle competenties heeft verworven die nodig zijn voor een bepaalde job, opleiding of een ervaringsbewijs. Na eventuele extra cursussen om de laatste noodzakelijke competenties te verwerven, kan hij dan de nodige gegevens selecteren om te gebruiken binnen een EVC-erkenningsprocedure, een cv of een presentatieportfolio voor de werkgever. Product Het portfolio zal online op de markt gebracht worden. In het portfolio zullen alle gegevens die met iemands loopbaan te maken hebben verzameld worden. Alle gegevens die gekend zijn over de persoon worden ter beschikking gesteld, maar het is de gebruiker die beslist met welke gegevens hij aan de slag gaat. De gegevens van het portfolio zijn ingedeeld in vier zones. 1. Wie ben ik? (identificatiezone) In deze zone worden de persoonsgegevens van de gebruiker opgenomen. Aangezien de gebruiker via zijn elektronische identiteitskaart inlogt, zullen verschillende gegevens zoals de officiële schrijfwijze van de naam, het adres en de geboortedatum automatisch ingevuld worden. Andere gegevens zoals het e-mailadres en een ander contactadres zal de gebruiker zelf kunnen aanpassen. De identificatiezone is nog eens opgedeeld in twee groepen: A. (Basis)persoonsgegevens: rijksregisternummer, titel, naam + voornaam, adres, telefoon, email, voertaal

67

B. Uitgebreide persoonsgegevens: geboortedatum, partner en kinderen, nationaliteit, foto, specifieke persoonskenmerken 2. Wat kan ik? (achtergrond) In deze zone worden de opleidings- en werkervaringen van de gebruiker verzameld. Het gaat hier over een opsomming van die ervaringen, zonder dat deze in competenties zijn opgelijst. Binnen deze zone worden volgende gegevens verzameld: A. Het studieverleden van de gebruiker: welke opleidingen heeft hij gevolgd en welke diploma’s heeft hij behaald? B. De naschoolse opleidingen die de gebruiker heeft gevolgd. Het gaat hier zowel om opleidingen in cvo’s, bij de VDAB, Syntra… C. Een overzicht van Ervaringsbewijzen die de gebruiker verkregen heeft als gevolg van een EVC- erkenningsprocedure. D. Een overzicht van andere ervaringen. Enerzijds kan het gaan om een lijst van functies en beroepen die de gebruiker heeft uitgevoerd, anderzijds kan ook een lijst opgesteld worden van de verschillende functies die de gebruiker heeft uitgevoerd binnen een bedrijf of sector. Zowel de ervaringen als professionele werkkracht als de ervaringen als vrijwilliger kunnen opgenomen worden. 3. Competentieprofiel In dit onderdeel krijgt de gebruiker een overzicht van zijn verschillende competenties. Deze zouden zo veel mogelijk automatisch afgeleid moeten worden van de verschillende diploma’s, de werk- en andere leerervaringen. Dit zou technisch haalbaar moeten zijn indien beroepsprofielen, attesten, maar ook diploma’s omschreven zijn/worden als een geheel van competenties. Hiervoor zijn afspraken nodig met betrekking tot het competentiebegrip. Indien de verschillende sectoren standaarden aanvaarden kan dit het proces faciliteren. Competenties die niet automatisch kunnen afgeleid worden uit de gegevens van de ‘wat kan ik?’-zone kunnen door de gebruiker zelf toegevoegd en ingeschaald worden. In dit competentieprofiel krijgt de gebruiker een overzicht van zijn verschillende competenties. Er wordt onderscheid gemaakt tussen effectief bewezen en gevalideerde competenties (door bijvoorbeeld een diploma of een ervaringsbewijs) en beweerde competenties (die de gebruiker zelf inschaalt). Deze laatste kan de gebruiker bijvoorbeeld invoeren door testen die via het portfolio toegankelijk zullen zijn, maar even goed via gericht zoeken naar bepaalde competenties in een competentiedatabank en de gepaste invoeren en zelf beoordelen. Daarnaast kan de gebruiker ook een overzicht krijgen van de competenties die hij per sector of bedrijf heeft opgedaan. 4. Vrije werkzone In deze zone krijgt de gebruiker de kans om alle overige gegevens die met zijn loopbaan te maken hebben, te verzamelen. Volgende zaken zijn mogelijk (niet limitatief) : A. Een overzicht van uitgeschreven cv’s B. Een overzicht van introductiebrieven

68

C. Een ontwikkelingsplan waarin de gebruiker, al dan niet met hulp van een loopbaanbegeleider, mogelijke stappen opstelt die hem kunnen helpen bij het bereiken van nieuwe doelstellingen zoals bijvoorbeeld promotie in het bedrijf of een nieuwe job D. Archiefdocumenten E. Resultaten van competentietesten F. Een overzicht van de relaties en netwerken met mogelijkheid tot referenties van contacten G. Een overzicht van andere interesses, opleidingen, functies en beroepen H. Links naar nieuwsbrieven, abonnementen en vacaturesites Op basis van de ingevulde gegevens kan de gebruiker een ‘competentiematching’ laten uitvoeren: - Met een link naar de algemene beroepsprofielen kan de gebruiker nagaan welk beroep het best bij zijn profiel aansluit; - Hij kan ook nagaan welke competenties er hem nog ontbreken voor een geambieerde functie; - Hij kan zijn eigen competentieprofiel laten matchen met de vacatures die ingegeven zijn op de site van de VDAB; - Hij kan voor zichzelf doelstellingen stellen en nagaan welke competenties hij nog wil leren. Omgekeerd kunnen werkgevers dan ook op zoek gaan naar individuele gebruikers die voldoen aan het competentieprofiel dat zij voorop stellen voor een vacature. Zij kunnen – indien hun werknemers hiervoor de toestemming geven – ook nagaan welke competenties de eigen werknemers bezitten, zodat deze als HRM-informatie kunnen worden gebruikt. Bronvermelding Deroo, J.-P. (2007). Mijn Loopbaan. Deroo, J.-P. (2007). Mijn Loopbaan – Het gebruik ervan doorheen een leven. Deroo, J.-P., De Craene, A., Marlein, L. (2008). Mijn Loopbaan. Donders, E. (2007). Portfolio’s: een Zwitsers zakmes voor de loopbaan? – Workshop op 3/12/2007 georganiseerd door het ESF Agentschap in kader van disseminatie van ESF-projecten welke innovatief werkten aan portfolio en competentiemanagement, Brussel: VDAB

69

ANALYSE MIJN LOOPBAAN ALGEMEEN Fase Dit portfolio zit nog volledig in de ontwikkelfase en is nog niet geïmplementeerd. Kostprijs Uitgangspunt is dat dit portfolio gratis ter beschikking wordt gesteld aan elke burger woonachtig in Vlaanderen. Doelgroep Dit portfolio is gericht op alle burgers woonachtig in Vlaanderen en op termijn uitbreidbaar in het kader van interregionale mobiliteit. We kunnen de doelgroep dus ‘algemeen’ noemen. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Het biedt immers een overzicht van alle competenties, zowel de beroepsspecifieke als de sleutelcompetenties die de gebruiker verworven heeft. Het portfolio houdt rekening met de waarde van diverse types gegevens. Er wordt zo veel mogelijk gevalideerde informatie nagestreefd, maar niet als conditio sine qua non. Op die manier kunnen de gegevens uit het portfolio op een eenvoudige manier overgenomen worden binnen erkenningsprocedures. Elke burger heeft echter de mogelijkheid informatie in te brengen, ook wanneer deze informatie niet door de overheid of andere actoren wordt gevalideerd. De gebruikswaarde van een portfolio in erkenningsprocedures zal uiteraard gevoelig afnemen naargelang het waardeniveau van de gegevens. Al kan de confrontatie hiermee de burger aanmoedigen om via erkenningsprocedures naar meer valide gegevens te streven. Dit portfolio ondersteunt erkenningsprocedures. De burger dient niet meer te starten met het aanleggen van een portfolio, noch met het inventariseren of verzamelen van competentie(bilan)s. De doorlooptijd van erkenningsprocedures kan in principe aanzienlijk verkort worden. Op termijn zal dit portfolio ook als erkenningsportfolio kunnen gebruikt worden aangezien de gebruiker ervoor kan kiezen om bepaalde onderdelen van het portfolio open te stellen voor derden. Zo zal hij net die gegevens kunnen selecteren en openstellen die nodig zijn voor een bepaalde erkenningsprocedure. De voorwaarden voor deze procedure zullen echter opgesteld zijn door de ontwikkelaars van die erkenningsprocedure. PROCES Ondersteuning De gebruiker zal een handleiding terugvinden door op de hulpknoppen te klikken die op verschillende plaatsen in het portfolio staan. Indien de uitleg daar niet voldoende is, zal hij ook een beroep kunnen doen op de consulenten voor extra uitleg en begeleiding. Deze vorm van ondersteuning kunnen we een actieve helpdesk noemen. Het gaat hier immers niet om een vaste begeleider die het hele proces begeleidt. Slechts in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld bij loopbaanbegeleiding, zal de gebruiker beroep kunnen doen op een persoonlijke begeleider. Het is echter de bedoeling dat de gebruiker alleen aan de slag kan met dit portfolio.

70

Inschatten van competenties Mijn Loopbaan is geen meetinstrument an sich. Het is een geïndividualiseerd ijkpunt dat de persoon kan aanzetten tot een meting teneinde opgebouwde competenties te valoriseren. Om dit idee te bevorderen, wordt gedacht aan het inbouwen van links naar online tests die de gebruiker in de mogelijkheid stelt zijn competenties in te schalen. Het resultaat van deze tests wordt weergegeven in het portfolio. Indien andere metingen worden uitgevoerd kunnen de resultaten daarvan steeds opgenomen worden. Zowel de gebruiker zelf als werkgevers, collega’s of loopbaanbegeleiders aan wie hij toegang verleent tot het portfolio kunnen deze invoeren. De resultaten van gevalideerde metingen, zoals bijvoorbeeld het Ervaringsbewijs worden, waar mogelijk, automatisch gekoppeld. Beoordelen van competenties De beoordelingen van de verschillende competenties kunnen door de gebruiker zelf (selfassessment) ingevoerd worden. Maar ook, wanneer de portfolio-eigenaar daarom vraagt, kunnen collega’s (peer assessment), een loopbaanbegeleider of bijvoorbeeld een werkgever beoordelingen toevoegen. De ingebrachte competenties kunnen leiden tot een clustering die de burger kan stimuleren om zijn competentieniveau te laten valideren, en dit volgens de gangbare procedures. Beoordelen van het erkenningsportfolio Het volledige portfolio zal nooit beoordeeld worden omdat dit als herkenningsportfolio een persoonlijk werkinstrument is. Daarnaast zal de gebruiker ook (delen van) zijn portfolio kunnen openstellen en zo laten beoordelen. Naargelang de erkenningsprocedure waarin (delen van) het portfolio gebruikt worden, zal de beoordeling anders gebeuren. Dit format is niet aan een specifieke beoordelingsprocedure gebonden, maar wil meervoudig in gebruik zijn. PRODUCT Vorm Dit portfolio zal online beschikbaar zijn. Inhoud In dit portfolio worden de klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit, werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk, opleidingen binnen en buiten het officiële circuit, thuiswerkervaring en talenkennis. Daarnaast worden ook specifieke portfoliogegevens opgenomen, zoals resultaten van competentieinschattingen, bewijsmateriaal, een persoonlijk ontwikkelingsplan en een competentieoverzicht. De reflectieoefeningen zijn vooral een vorm van globale reflectie. Het gaat vooral over een globale evaluatie van de gebruiker aangevuld met momentopnamen wanneer de burger ervoor kiest om deze te integreren . Structuur De structuur van dit portfolio is grotendeels gestandaardiseerd wegens de achterliggende koppelingen met andere databanken. Daarnaast wordt de gebruiker de kans geboden om op enkele plaatsen vrije tekst toe te voegen.

71

Privacy Het portfolio is beveiligd met een paswoord zodat enkel de gebruiker er toegang toe heeft. Hij kan echter volledig zelf bepalen wie tot welke onderdelen van het portfolio toegang krijgt en voor hoe lang, met uitzondering van door wettelijke bepalingen opgelegde verplichtingen. Ook alle datakoppelingen die worden aangemaakt zijn onderhevig aan de wet op de privacy en zullen zowel moeten passen in een decretale basis als in een goedkeuring van de privacy commissie. Dit juridisch aspect dient het sluitstuk te zijn in de privacybenadering.

72

E=MC² Contact Martial Bream Projectcoördinator AP&P [email protected] Greet Deconinck Vokans West-Vlaanderen Kan. Dr. L. Colensstraat 7 8400 Oostende Tel. 059 55 25 44 [email protected] Instelling en partners Dit project is tot stand gekomen als een samenwerking tussen AP&P NV als projectverantwoordelijke, VOKANS vzw afdeling West-Vlaanderen en VOKA Kamer Van Koophandel West-Vlaanderen. Het project werd financieel ondersteund door het ESF en VESOC. AP&P NV is een Kortrijks informaticabedrijf dat reeds ruim een decennium actief is op het vlak van software-ontwikkeling en infrastructuur diensten. Heel specifiek bieden zij ook oplossingen op het vlak van e-learning en kennismanagement. AP&P is de coördinerende en technische partner binnen het project. VOKANS vzw is een gesubsidieerde opleidings- en tewerkstellingsorganisatie en heeft als doelstelling de tewerkstellingskansen van werkzoekenden en werknemers te ondersteunen. Vooral de afdeling West-Vlaanderen is bij dit project betrokken en behartigt de kant van de werkzoekenden binnen het project. VOKA is het Vlaams netwerk van ondernemingen en wordt gevormd door VOKA - Vlaams Economisch Verbond en VOKA - Kamers van Koophandel. VOKA vertegenwoordigt hiermee 17.500 ondernemingen. Net als bij VOKANS vzw is de West-Vlaamse afdeling van VOKA betrokken bij het project. Daarbij behartigt VOKA de kant van de werkgevers. Fase Het project E=MC² liep van 1 juni 2006 tot 31 december 2007. Gedurende deze periode werd het online portfolio zowel ontwikkeld als geïmplementeerd door bovenstaande partners. Het portfolio kan nog steeds online gebruikt worden. Doelgroep Enerzijds is E=MC² een e-instrument (online te gebruiken) voor bedrijven. De e-tool opent mogelijkheden om competentiebeheer (vanuit een formeel en non-formeel kader) in te zetten tijdens aanwervingen. Het is een instrument om functievereisten te vertalen in competenties in vacatures. Daarnaast is E=MC² een e-instrument voor kortgeschoolde werkzoekenden om de eigen competenties in kaart te brengen in een online portfolio om sterker voor de dag te komen tijdens sollicitaties. Verder wordt er een online matching (via de door werkgevers en werkzoekenden en hun begeleiders gevoede

73

databank) tot stand gebracht, op basis van competentiemanagement, tussen enerzijds bedrijven met vacatures en anderzijds werkzoekenden met competentieprofielen. Doelstellingen Via de inzet van bestaande portfolio-methodieken wil het project beantwoorden aan het volgende doel: het aanbieden van een online, genderneutraal instrument dat een matching uitvoert van aangeboden competenties door een werkzoekende en gewenste competenties door een werkgever. Proces Hoewel er een ‘light’ versie ontwikkeld is van dit online portfolio waar elke werkzoekende en werkgever, onbegeleid, van gebruik kan maken gedurende één maand (na het verstrijken van de maand wordt hun account afgesloten), is het de bedoeling dat het gebruik van dit online portfolio kadert in een begeleidingsproces. In dit project is er aan de ene kant het begeleidingscentrum voor kansengroepen, VOKANS, die de kandidaat- werknemers begeleiden bij het in kaart brengen van hun competenties, en aan de andere kant de werkgeversorganisatie VOKA. De werkgevers kunnen hier hun vacatures definiëren in termen van competenties en specifieke jobeisen. Nadien is er de mogelijkheid tot matchen. Het ganse systeem wordt door AP&P online ter beschikking gesteld voor de eindgebruiker (de werkzoekende en de werkgever) via een browser. Er werden drie online cursussen ontwikkeld. Een eerste cursus, ‘E=MC² - Een Inleiding tot Competenties, bevat naast inleidende informatie een hoofdstuk ‘Begrippenkader’, een situering van het project en algemene informatie met betrekking tot het online portfolio. Daarnaast zijn er nog de cursussen ‘E=MC² - Handleiding voor de Coach’ en ‘E=MC² - Handleiding voor de Werkgever’. Werkzoekenden kunnen in een begeleid voortraject stap voor stap hun sleutelcompetenties in kaart brengen via de E=MC² tool. Daarbij scherpen ze ook hun IT-vaardigheden aan. Na het voortraject volgt een begeleidingstraject waarin de werkzoekenden onder begeleiding van een coach een reeks assessments en self-assessments uitvoeren, die gebaseerd zijn op objectief waarneembare gedragsindicatoren. Zo komen ze uiteindelijk tot de opbouw van hun portfolio van hun leer- en werkervaringen en van hun competenties. Vanaf dat moment is de kandidaat-werkzoekende rijp voor matching. Vacatures worden met E=MC² opgesteld op basis van technische competenties en sleutelcompetenties, en van specifieke jobeisen.13 Het ingeven van vacatures kan vanaf nul gebeuren, maar kan ook gebeuren vertrekkende vanaf eerder gedefinieerde jobprofielen. Eénmaal alles ingegeven is, kan een matching uitgevoerd worden op de aanwezige kandidaten in het systeem. Matching is aan de orde zodra zowel aangeboden als gewenste competenties kenbaar zijn gemaakt en beide partijen (werkzoekende en werkgever) op zoek gaan naar elkaar. Een matching cijfer toont aan in welke mate een kandidaat voldoet. Daarbij wordt een indicatie gegeven hoe een kandidaat scoort op elk van de drie deelvlakken: technische competenties, sleutelcompetenties en specifieke jobeisen. 13

Het invoeren van specifieke jobeisen als concept voorkomt dat werkgever en kandidaat voor pijnlijke verrassingen komen te staan. Een voorbeeld: nachtarbeid is meestal geen optie voor een alleenstaande moeder.

74

De wijze waarop werkzoekenden in de matchingresultaten gepresenteerd worden, is genderneutraal.14 Het systeem laat reeds toe te matchen op een minimum aantal competenties. Een kandidaat wordt niet voorgesteld door één alles bepalend eindcijfer, maar door indicaties van zijn mogelijkheden op de vlakken sleutelcompetenties, technische competenties en specifieke jobeisen. Zo zijn de matchingresultaten van de kandidaten sterk genuanceerd. In geval een kandidaat op bijvoorbeeld één specifieke jobeis net niet zou matchen, is het de bedoeling de werkgever aan te zetten tot een dialoog met de potentiële kandidaat. Verder geeft het systeem ook een indicatie aan beide partijen, als blijkt dat een kandidaat tekort schiet op een competentie waarvoor een begeleidingsprogramma bestaat, hetzij bij de werkgever, hetzij bij het begeleidingscentrum. Ook dit werkt een dialoog in de hand. In de verdere beschrijving van het proces richten we ons tot de kant van de werkzoekende en de begeleidersfunctie van VOKANS. VOKANS heeft zich voor zijn functie gebaseerd op het eerder door hen gerealiseerde project Competentiespiegel.15 Naast een individueel of collectief infomoment, wordt in een eerste fase een criteriumgericht interview afgenomen. Daarnaast worden in een volgende fase vier praktijkopdrachten en twee rollenspelen gedaan om een juist competentieprofiel te bepalen. Op basis van deze input wordt een competentiematrix opgesteld die het competentieprofiel concreet vorm geeft en waarvan de neerslag wordt opgenomen in het portfolio. Bij elke opdracht hoort ook een zelfevaluatieformulier waarbij gewerkt wordt aan het bevorderen van de zelfkennis van de kandidaat en waarvan het resultaat eveneens wordt opgenomen in het portfolio. Een belangrijk verschil met het project Competentiespiegel schuilt in de elektronische - online toepassing van E=MC². Voor dit aspect van het proces, onderscheiden we de rol van administrator, kwaliteitsverantwoordelijke en begeleider. De administrator is verantwoordelijk voor de definitie van sleutelcompetenties, (self-)assessments en gedragsindicatoren in het systeem en de gebruikers in het systeem. Deze rol kan best omschreven worden als een soort super-gebruiker langs de kant van de begeleiding. Hij zet de krijtlijnen van de applicatie uit en bepaalt wie toegang krijgt. De kwaliteitsverantwoordelijke heeft een controlerende functie ten opzichte van de begeleiders. Hij heeft de verantwoordelijkheid de begeleiders te informeren welke werkzoekende niet langer een actieve rol in het systeem speelt en dit als dusdanig aan het systeem bekend te maken. Bovendien zorgt de kwaliteitsverantwoordelijke voor de koppeling van een werkzoekende aan een VOKANS afdeling. De begeleider tenslotte begeleidt de kortgeschoolde werkzoekende. Zijn taak bestaat er in hoofdzaak in de werkzoekende te evalueren.16 Een begeleider kan werkzoekenden selecteren en opvolgen hoever de werkzoekende gevorderd is bij het updaten van zijn profiel. Daarnaast kan de begeleider het voorziene interview online inplannen en nadien de score in het systeem ingeven. Hetzelfde geldt voor

14

Van de kandidaat zijn naam, geslacht, taal, herkomst, burgerlijke staat of ouderdom niet zichtbaar in de lijst van relevante kandidaten voor een werkgever. 15 Voor een uitgebreide analyse van dit project verwijzen we naar de betreffende projectbeschrijving in dit dossier. 16 Mogelijk kan de begeleider het systeem gebruiken in plaats van de werkzoekende, meer bepaald indien de werkzoekende te weinig computerkennis heeft.

75

de praktische oefeningen, waarbij voor de ingeving van de scores een vragenlijst wordt gebruikt op basis van gedragsindicatoren. Zowel de werkzoekende als de begeleider dienen deze vragenlijst te doorlopen. Nadat de werkzoekende zijn praktische oefening heeft afgewerkt, kan de begeleider de resultaten ervan raadplegen in de competentiematrix. Wanneer een werkzoekende alle stappen heeft doorlopen, en de begeleider samen met de werkzoekende de nodige interviews en assessments heeft afgerond, is de kandidaat klaar voor de job matching. Na de beëindiging van dit traject kunnen nog steeds assessments worden ingepland. Kandidaten kunnen een opleiding volgen om bepaalde competenties onder de knie te krijgen, en kunnen nadien opnieuw beoordeeld worden op de aan- of afwezigheid van deze competenties. Het profiel van een werkzoekende kan dus mettertijd steeds rijker worden. De werkzoekende verwacht uit het systeem een job te halen passend bij zijn competenties, dankzij een positieve match met een openstaande vacature. Hij kan de applicatie zowel thuis gebruiken (bij beschikbaarheid van internet), alsook intern bij VOKANS. Product Het online instrument kan worden opgestart door te surfen naar http://emc2.digilearn.org. De link ‘Emc2Tool’ in het menu bovenaan opent het portfolio in een nieuw venster. Wanneer de gebruiker voor de allereerste keer van het instrument gebruik maakt, dient hij zich expliciet akkoord te verklaren met een privacy verklaring aangezien er privé-gegevens worden opgeslaan. Vervolgens wordt hij als eerste in een reeks van vijf stappen uitgenodigd zijn persoonlijke gegevens te vervolledigen. In het volgende scherm wordt ondermeer gevraagd naar personalia (geboortedatum, rijksregisternummer...), contactgegevens, kinderen (aantal en individuele geboortedatum), status (burgerlijke status, sociale status), en andere zaken (zoals inschrijvingsdatum VDAB, of startdatum van werkloosheid). De werkzoekende kan deze persoonlijke gegevens alleen invullen, of samen met zijn begeleider. Na het invullen van de persoonlijke gegevens, wordt gepeild naar de persoonlijke voorkeuren. In twaalf secties, verspreid over drie vragen, wordt hierin ondermeer gepeild naar het soort dienstverband waarin de werkzoekende wenst te fungeren (voltijds, halftijds, leercontract, interim), of hij bereid is tot fysiek zware arbeid, of er eigen vervoer ter beschikking staat, op welke tijdstippen hij beschikbaar is, of er een bewijs van goed gedrag en zeden beschikbaar is, welk soort rijbewijs hij heeft, of hij bereid is lange verplaatsingen te maken of buitenwerk te doen, wat zijn fysieke conditie is... Deze persoonlijke voorkeuren zullen voor de werkgever een indicatie bieden of een welbepaalde kandidaat, los van zijn sleutel- en technische competenties, al dan niet voor een job in aanmerking komt. In een volgende stap wordt de werkzoekende gevraagd zijn leervaringen in kaart te brengen. Dit kunnen verschillende leerervaringen zijn (officieel onderwijs, bijscholingen...). Om de werkzoekende te helpen bij het in kaart brengen van zijn leerervaringen, wordt eerst een voorbeeld getoond. Daarin wordt reeds duidelijk welke vragen aan bod zullen komen bij het definiëren van een leerervaring. Via een soort wizard worden vervolgens de leerervaringen in kaart gebracht. Daarbij wordt onder andere gepeild naar de aard van de leerervaring. Ook wordt de werkzoekende gevraagd te definiëren welke sleutel- of technische competenties hij door deze leerervaring opdeed. Hiervoor wordt geput uit de door de administrator gedefinieerde competenties. Indien de administrator verschillende niveaus voor

76

een competentie definieerde, wordt de werkzoekende uitgenodigd het bij die leerervaring bereikte niveau aan te geven. De werkzoekende kan verschillende leerervaringen apart definiëren, tot hij aangeeft dat ze alle in kaart zijn gebracht. Hierna kan de werkzoekende op soortgelijke wijze zijn werkervaringen in kaart brengen. Zoals bij de leerervaringen, wordt eerst een voorbeeld getoond van hoe de bevraging over de werkervaringen zal gebeuren. In de wizard komen elk van de in het voorbeeld genoemde vragen aan bod, inclusief opnieuw het in kaart brengen van de sleutel- en technische competenties die in de bewuste werkervaring (tot op een bepaald niveau) werden verworven. Ook hier kunnen meerdere werkervaringen worden gedefinieerd. Na het in kaart brengen van alle werkervaringen, krijgt de werkzoekende een 'Test jezelf' vragenlijstje voorgeschoteld. De werkzoekende krijgt een aantal stellingen die gedragsindicatoren weergeven. Hij moet deze stellingen bevestigen, ontkennen of aanduiden dat hij geen mening heeft. Zo zal het systeem trachten te achterhalen welke sleutelcompetenties de werkzoekende denkt te bezitten. Nadat de werkzoekende de voornoemde stappen heeft uitgevoerd, kunnen nog steeds werkervaringen of leerervaringen worden toegevoegd, of kan de werkzoekende zijn persoonlijke gegevens of persoonlijke voorkeuren nog wijzigen. In het portfolio wordt naar persoonlijke gegevens gevraagd. Zonder ingave van deze persoonlijke gegevens, kan de toepassing niet verder worden gebruikt. Een privacy verklaring, bovenaan het aanmeldscherm, legt uit hoe deze persoonlijke gegevens worden gebruikt en beschermd. Dit project beoogt overdraagbaar te zijn: het is niet alleen voor kortgeschoolden ontworpen. Vrij makkelijk kan het product voor andere diversiteitsgroepen gebruikt worden, eigenlijk voor het grootste deel van de arbeidsmarkt. Naast de partners in het project, kunnen andere arbeidsbegeleidende organisaties E=MC² benutten en dit over verschillende sectoren heen. Mits een beperkte uitbreiding kunnen werkgevers het instrument inzetten in hun eigen interne HRM-context voor bijvoorbeeld functiematching en managen van competentieprofielen. Bronvermelding www.vokans.be/modules/mmpages/index.php?pid=262 emc2.digilearn.org/leeromgeving/ Online cursus E=MC² - Een Inleiding tot Competenties emc2.digilearn.org (beveiligde toegang)

77

ANALYSE E=MC² ALGEMEEN Fase We noemen de ontwikkelfase van dit project afgesloten en de implementatie veralgemeend. Kostprijs Dit portolio is gratis voor de gebruiker. Doelgroep Hoewel dit portfolio bij uitbreiding kan gebruikt worden voor een zeer algemene doelgroep, is het in dit project specifiek gericht naar kortgeschoolde werkzoekenden. Type portfolio E=MC² is een herkenningsportfolio dat niet rechtstreeks leidt tot een certificaat of vrijstellingen binnen een opleiding. PROCES Ondersteuning De werkzoekenden worden individueel begeleid door begeleiders van VOKANS vzw, die tevens een infomoment organiseren. Daarnaast zijn er online cursussen beschikbaar en wordt de gebruiker door het instrument zelf wegwijs gemaakt in het gebruik van het portfolio. We merken op dat ook onbegeleide werkzoekenden in principe gebruik kunnen maken van dit portfolio, waarbij hun account echter na één maand vervalt. Inschatten van competenties Geïnspireerd op het project Competentiespiegel maakt VOKANS vzw naast het criteriumgericht interview tevens gebruik van prakijkopdrachten en rollenspelen om competenties in kaart te brengen. Beoordelen van competenties Al dan niet verworven competenties worden beoordeeld door de begeleiders en assessoren (in het raster aangeduid als experten) van VOKANS vzw enerzijds en anderzijds door de gebruiker zelf aan de hand van zelfevaluatieformulieren. Beoordelen van erkenningsportfolio Dit herkenningsportfolio wordt niet beoordeeld. PRODUCT Vorm E=MC² betreft een online portfolio. Inhoud Naast persoonsgegevens en de (niet in het raster opgenomen) persoonlijke voorkeuren, worden de leerervaringen (zowel binnen als buiten het officiële circuit) en de werkervaringen (zowel betaalde als niet betaalde) in kaart gebracht. Ook de resultaten van het interview en andere assessments worden in het portfolio verwerkt in een competentiematrix (in het raster aangeduid als competentieoverzicht).

78

Met de aanduiding van ‘reflectie op actie’ verwijzen we naar de zelfevaluatieformulieren naar aanleiding van een assessment. Met de aanduiding van ‘globale reflectie’ verwijzen we naar de ‘Test Jezelf’ vragenlijst in het portfolio. Structuur Dit portfolio bestaat uit (online) invulformulieren. Privacy De gegevens in het portfolio zijn enkel toegankelijk voor begeleiders/betrokkenen. De gebruiker moet vooraleer het portfolio in te vullen, expliciet akkoord gaan met de privacy verklaring. De gegevens zijn beschermd voor derden.

79

80

PORTFOLIO WERKERVARING Contact Isabel De Sutter [email protected] Piet Wallaert [email protected] Instelling en partners MLWB vzw Boelare 131 9900 Eeklo Tel. 09 376 71 02 www.mlwb.be De Meetjeslandse Leerwerkbedrijven (MLWB) vzw organiseren opleiding en tewerkstelling van laaggeschoolde, langdurig werklozen en leefloongerechtigden. Naast de technische aspecten wordt er gewerkt aan de arbeidsattitudes van de werkzoekenden en wordt individuele sociale begeleiding geboden. De activiteiten zijn gericht op doorstroming naar het regulier arbeidscircuit. Daarnaast verzorgt Meetjeslandse Leerwerkbedrijven ook jobcoaching en begeleiding bij externe organisaties. Dit project werd gerealiseerd met financiële steun van het ESF en kadert binnen het project “extra begeleiding op de werkvloer werkervaring ESF3 - zwp 1 & 2”. Dit project werd door de Vlaamse Gemeenschap ondersteund in het kader van de VESOC actieplannen 2005-2006 (groeidiversiteitsplan) en uitgevoerd door de werkgroep portfolio van de Meetjeslandse Leerwerkbedrijven vzw. Fase De ontwikkelfase van dit project liep van 01/12/2005 tot 30/11/2006. Het portfolio is momenteel reeds geïmplementeerd in de dagelijkse werking van het deelproject ‘renovatiearbeiders’. Ook voor andere deelwerkingen binnen MLWB (administratief bediende, hulpboekhouder, poetsvrouw en onthaalbediende) werd inmiddels een gelijkaardig portfolio opgemaakt. De implementatie van het portfolio voor deze functies bevindt zich nog in een testfase. Jaarlijks werken er een 45-tal mensen met het portfolio ‘Renovatiearbeiders’. Kostprijs Er zijn geen instapkosten voor de gebruikers. Doelgroep De beoogde doelgroepen zijn langdurig werklozen en bestaansminimumtrekkers en in het bijzonder ervaren (oudere) werknemers, allochtonen, personen met een handicap en ex-gedetineerden. Het project richtte zich oorspronkelijk op een deelwerking van de Meetjeslandse Leerwerkbedrijven vzw, namelijk personen tewerkgesteld binnen het leerwerkbedrijf renovatiearbeider. MLWB maakte reeds de vertaling van het portfolio naar andere deelwerkingen binnen MLWB (administratief bediende,

81

hulpboekhouder, poetsvrouw, onthaalbediende). Geïnteresseerden toelatingsvoorwaarden, i.e. behoren tot de beoogde doelgroep.

moeten voldoen

aan

de

Doelstellingen Met dit portfolio willen de Meetjeslandse Leerwerkbedrijven (MLWB) de competenties, zowel sociale vaardigheden, attitudes en technische (beroeps)competenties, die vastgesteld worden in de loop van een werkervaringsproject, gedetailleerd in kaart brengen. Dit in functie van een actieve bemiddeling naar de arbeidsmarkt. De verschillende doelstellingen van het project zijn: - betere screening van technische competenties - een meer gerichte technische begeleiding en opleiding om ontbrekende competenties te ontwikkelen - betere opvolging en evaluatie van de individuele prestaties per cursist - goed hanteerbaar instrument voor technische instructeurs om competenties in te schalen - portfolio als competentiegericht cv voor cursisten: inzetbaar instrument bij sollicitatie en actieve bemiddeling - verbeterde doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt. Proces Er zijn verschillende stappen te onderscheiden in het begeleidingstraject. Geïnteresseerde kandidaten worden eerst tijdens een intakegesprek geïnformeerd over de organisatie, de werkervaring, het portfolio… Daarnaast worden tijdens dit intakegesprek de gegevens van de kandidaat verzameld, wordt nagegaan of hij voldoet aan de voorwaarden en wordt er gepeild naar de motivatie van de kandidaat en naar diens verwachtingen. Ook is er een collectieve infosessie voorzien binnen het vormingsaanbod waarbij de opzet, het doel, de werkwijze enz. van het begeleidingstraject verder wordt toegelicht. Tijdens het individuele onthaal van de cursist wordt het arbeidscontract besproken, het arbeidsreglement, het uurrooster… De cursist wordt rondgeleid en in de werkplek voorgesteld aan de collega’s. Tevens wordt het Individueel Begeleidingsplan opgesteld: een verzameling van afspraken tussen de cursist en het MLWB. Het betreft hier zaken als uurrooster, takenpakket, begeleidingsmogelijkheden, vormingsmogelijkheden… Drie maal per jaar vinden er functioneringsgesprekken plaats. Tijdens deze gesprekken worden de verschillende competenties van de werkervaarder besproken samen met de arbeidsbegeleider, de technisch instructeur op de werkvloer en de werkervaarder zelf. De competenties worden ingeschaald, waarbij er ruimte is voor zelfevaluatie van de werkervaarder. Deze gesprekken resulteren in een verslag. Bijkomend kunnen er extra gesprekken worden gevoerd en is er gedurende het jaar ook technische en algemene vorming voorzien. In het eindgesprek worden naast de verworven competenties ook het jobdoelwit besproken, waarbij de wens van de werkervaarder getoetst wordt aan zijn mogelijkheden. Tot slot is er ook overleg in functie van een doorstroming met een trajectbegeleider van de VDAB en een sollicitatietrainer. Het MLWB blijft nazorg verlenen en staat blijvend ter beschikking van de werkervaarder voor het oplossen van allerhande werkgerelateerde probleemsituaties, voor administratieve zaken, voor het geven van een referentie in functie van een nieuwe job, enz.

82

De begeleiding gebeurt door een arbeidsbegeleider van MLWB en een technisch instructeur. Er is voor de begeleiders een beknopte handleiding voorzien en daarnaast volgen de begeleiders externe cursussen rond onder andere competentiedenken. Voor de arbeidsbegeleiders is het portfolio een instrument ter evaluatie van de werkervaarders. De arbeidsbegeleider heeft in functie hiervan verschillende individuele gesprekken met de cursisten (de functioneringsgesprekken). Ook de technische instructeurs worden bij deze gesprekken betrokken. Product Het portfolio kan zowel elektronisch als op papier worden ingevuld. In de praktijk wordt het meest met de papieren versie gewerkt. Het portfolio bestaat uit invulformulieren en wordt ingevuld door de arbeidsbegeleider, in overleg met de werkervaarder en (voor de technische fiches) de technisch instructeur. Het portfolio bevat concreet: -

-

-

-

-

een korte introductie; Persoonsgegevens (naam, adres, rijksregisternummer, telefoonnummer, gsm nummer, geboortedatum, geboorteplaats, nationaliteit, moedertaal, geslacht, rijbewijs): Opleidingsverleden: een overzicht van alle leerervaringen: leren op de schoolbanken, leren tijdens het werk, alle bijscholing, zelfstudie en leerervaringen uit hobby’s of vrijetijdsbesteding; Beroepsverleden: alle werkervaringen, ook de onbetaalde, komen in deze rubriek aan bod; Mijn beroepshouding: werkattitudes en beroepshouding: hoe ga ik om met afspraken, met collega’s, met leidinggevenden en opdrachten? Werk ik op een snelle, efficiënte, zelfstandige manier? Hoe ga ik om met spanningen en problemen? Concreet komende volgende (generieke) competenties aan bod, vertaald in enkele gedragsindicatoren: discipline, zelfstandigheid, samenwerken, verantwoordelijkheid, nauwkeurigheid, rendement of tempo, leervermogen of zelfontplooiing, discretie of integriteit, respect; Mijn technisch profiel: Voor elke taak die op de werkvloer aan bod komt, werd een technische fiche opgemaakt. Bij de evaluatiemomenten (functioneringsgesprekken) worden deze fiches gebruikt door de arbeidsbegeleider om, samen met de cursist en de technisch instructeur, de competenties in kaart te brengen. Er wordt per competentie beoordeeld of de cursist ze beheerst of niet. Het aantal kruisjes wijzen op de oefenfrequentie waarop het oordeel gebaseerd is. Cursisten kunnen zelf corrigeren of aanvullen op basis van eigen ervaringen of inschattingen; Mijn jobdoelwit: In dit hoofdstuk worden eerst enkele praktische aspecten besproken betreffende mogelijke vervoermiddelen, kinderopvang, arbeidsregime… Vervolgens wordt een top drie van de gewenste beroepen van de cursist geschetst, waarbij per beroep wordt aangeduid over welke vereiste competenties deze reeds beschikt en welk hij nog moet ontwikkelen; Attest van verworven competenties; Referenties: referentiepersonen binnen het bedrijf of de werkplek zoals de arbeidsbegeleider, de technisch instructeur,…; Bijlagen: bewijzen.

83

Het portfolio is een praktisch instrument dat ingezet wordt tijdens de werkervaring en waarin de werkervaarder alle informatie over zijn eigen leerproces verzamelt. Tegen het einde van de werkervaring zal het portfolio door de werkervaarder gebruikt kunnen worden als uitgebreid cv waarbij zijn verworven competenties - op basis van opleidingen, werkervaringen en de uiteindelijke werkervaring en vorming bij MLWB - zijn opgenomen. Het portfolio bevat naast de competentiefiches (resultaat van de verschillende opvolgings- en evaluatiemomenten op de werkvloer) ook informatie over het opleidings- en werkervaringsverleden van de cursist en zijn beoogd jobdoelwit. Tot slot kan de werkervaarder zijn portfolio aanvullen met foto's van eigen realisaties op de werkvloer, getuigschriften van vormingsmomenten e.a. Daarnaast wordt op het einde van de werkervaring een attest uitgereikt aan de werkervaarder dat aan het portfolio wordt toegevoegd. Het attest bevat een bondige samenvatting van alle competenties die de cursist verworven heeft (of waarvan hij blijk heeft gegeven ze te beheersen) na afloop van de werkervaring.17 Na afloop van het project wordt het portfolio meegegeven met de betrokkene. Een kopie van het portfolio wordt echter in het dossier bewaard zodat ook na afloop van het project voor de betrokkene, de begeleiders nog inzage hebben in het portfolio. Bronvermelding Meetjeslandse Leerwerkbedrijven (2006). Portfolio ‘Competenties in kaart gebracht’. (Presentatie partnerdag Jeneverhuis Eeklo – 02-10-06) www.sln.be/werkzoekenden/documents/provincialefolderOost-Vlaanderen.pdf www.mlwb.be/development/index.html

17

De cursist kan naargelang het doel waarvoor hij zijn portfolio wenst te gebruiken, zelf bepalen welke informatie hij wil meedelen. Zo kan hij bij een sollicitatie het attest afleveren bij zijn cv, terwijl hij naar zijn trajectbegeleider zijn volledige map kan meenemen in functie van zijn vervolgtraject (opleiding, werk,...).

84

ANALYSE PORTFOLIO WERKERVARING ALGEMEEN Fase De ontwikkelfase van dit portfolioproject is reeds afgesloten. De implementatie van het portfolio binnen de deelwerking renovatiearbeiders van MLWB is reeds veralgemeend. De implementatie van het portfolio binnen de andere deelwerkingen van MLWB bevindt zich nog in een testfase (wordt niet aangeduid in het raster). Kostprijs Er zijn geen instapkosten voor de deelnemer. Doelgroep Het project is ontwikkeld voor een specifieke doelgroep (langdurig werklozen en leefloongerechtigden). Geïnteresseerden moeten kunnen aantonen tot de doelgroep te behoren om te kunnen deelnemen. Type portfolio Hoewel het MLWB een attest van verworven competenties uitreikt op het einde van de werkervaring van de deelnemers, beschouwen we dit portfolio als een herkenningsportfolio. Het uitgereikte attest beschouwen wij veeleer als een competentieoverzicht. Reden hiervoor is dat elke cursist dit attest krijgt uitgereikt, en er dus geen externe beoordeling plaatsvindt. Daarnaast functioneert dit portfolio niet binnen een EVC-erkenningsprocedure die rechtstreeks leidt tot een (door de overheid erkend) certificaat of vrijstellingen voor een opleiding. PROCES Ondersteuning Infomomenten voor de kandidaat zijn zowel het individuele intakegesprek als de collectieve infosessie. Voorts is er individuele begeleiding voorzien, in de vorm van evaluatiemomenten (functioneringsgesprekken) met de trajectbegeleiders. Inschatten van competenties Aangezien de functie van het portfolio kadert binnen een werkervaringstraject, worden in de eerste plaats de competenties die door observatie op de werkvloer gemeten worden, in het portfolio verwerkt. Beoordelen van competenties Deze competenties worden beoordeeld door de arbeidsbegeleider/trajectbegeleider, op advies van de technisch instructeur van de deelnemer. Daarnaast is er voor de cursist zelf ruimte voor zelfevaluatie. Beoordelen van erkenningsportfolio Het portfolio wordt als dusdanig niet beoordeeld door een externe instantie. PRODUCT Vorm Het portfolio kan zowel elektronisch als op papier worden ingevuld.

85

Inhoud Naast de persoonsgegevens, wordt het opleidings- en beroepsverleden van de gebruiker geschetst met aandacht voor ook de opleidings- en beroepservaringen buiten het officiële circuit. De aanduiding in het raster van ‘resultaat competentie-inschattingen’ verwijst naar de hoofdstukken ‘Mijn beroepshouding’ en ‘Mijn technisch profiel’ waarin de competentie-inschattingen gedurende de werkervaring ingeschaald worden. In het hoofdstuk ‘Bijlagen’ kan de gebruiker naar keuze bewijzen toevoegen. Met het ‘Competentieoverzicht’ tenslotte verwijzen we naar het ‘attest van verworven competenties’ waarin alle verworven competenties van de gebruiker vermeld staan. Structuur Behalve voor de rubrieken ‘opleidingsgeschiedenis’ en ‘werkervaring’, wat open formulieren zijn, bestaat het portfolio uit invulformulieren. Privacy Het portfolio wordt na het einde van het traject het persoonlijke eigendom van de gebruiker. Aangezien een kopie van het portfolio wordt bewaard bij MLWB, zijn de gegevens ook na afloop van het project nog toegankelijk voor de begeleiders.

86

COMPETENTIEBILAN Contact Marc Troch VDAB [email protected] Tel. 02 506 29 58 Johan Maes HURA bvba Lilsedijk 22 2340 Beerse (België) 0478/44 15 90 [email protected] Instelling en partners Het project was een samenwerking tussen de partners RESOC Kempen, VDAB, HURA bvba, VIBAM en Belgonucleaire (BN). Het project werd financieel gesteund door het Europees Sociaal Fonds. Promotoren van dit ESF-project waren RESOC Kempen en VDAB. Het project kwam tot stand op initiatief van RESOC Kempen waarbij de outplacement-bureau’s HURA en VIBAM betrokken werden als uitvoerende partners18, in nauwe samenwerking met BN. Vanuit de Vlaamse overheid kwam het initiatief om ook VDAB te betrekken bij dit project. Fase Het project werd opgestart in februari 2006 naar aanleiding van de sluiting van de Desselse onderneming Belgonucleaire, en de begeleiding die het bestuur van RESOC Kempen aan de getroffen werknemers wilde aanbieden. In juni 2006 werd het ESF-dossier goedgekeurd. Het project werd afgesloten op 31 december 2007. Het Competentiebilan werd in het kader van de ‘Competentieagenda 2010’ uit het Vlaams Meerbanenplan ontwikkeld binnen een ESF-project. Tijdens dit project werd het Competentiebilan geïmplementeerd bij 88 ontslagen werknemers van Belgonucleaire. Na afloop van dit project kent het Competentiebilan een (voorlopig) beperkte implementatie: het outplacementbureau HURA bvba hanteert het instrument binnen de eigen werking. Kostprijs Bij de implementatie van het Competentiebilan in het kader van Belgonucleaire, waren er geen instapkosten voor de ontslagen werknemers. De kosten werden gedragen door het Europees Sociaal Fonds en Belgonucleaire zelf.

18

Het outplacementbureau HURA stond in voor het in kaart brengen van de competenties. De met ontslag bedreigde werknemers van BN werden begeleid door het outplacementbureau VIBAM.

87

Doelgroep Het Competentiebilan kan een nuttig instrument zijn voor een zeer ruime doelgroep. Het werd reeds specifiek toegepast bij de ontslagen werknemers van Belgonucleaire. 88 werknemers ontvingen hun Competentiebilan. Doelstellingen Doel van het Competentiebilan is de competenties van werknemers in hun professionele context zichtbaar te maken en ze te erkennen als verworven en inzetbaar in een andere professionele context. Het Competentiebilan lijst de technische en gedragsmatige competenties van werknemers op en formuleert hen ‘sectoroverschrijdend’ zodat ze betekenisvol worden voor HR- verantwoordelijken uit andere sectoren dan deze van de oorspronkelijke tewerkstelling. Het Competentiebilan versterkt zo de positie van werknemers die geconfronteerd worden met een bedrijfssluiting of –herstructurering. Als instrument om competenties in kaart te brengen en te benoemen kan het Competentiebilan echter, naast outplacementtrajecten, ook ingezet worden bij organisatieontwikkeling, bijvoorbeeld bij loopbaanbegeleiding of bij de opbouw van een vormingsbeleid. De verworven competenties worden zichtbaar gemaakt en benoemd, zodat ze direct bruikbaar worden tijdens de zoektocht naar een nieuwe job of in het kader van de persoonlijke ontwikkeling. Proces19 Het Competentiebilan werd opgemaakt op basis van een analyse van de werksituatie en van een bevraging van het management van Belgonucleaire en de bevindingen die zijn vastgesteld tijdens het begeleidingstraject. Concreet onderscheiden we bij de ontwikkeling en implementatie van het Competentiebilan voor de met ontslag bedreigde werknemers van Belgonucleaire de volgende aspecten: 1. Het in kaart brengen van de competenties De outplacementbegeleider (HURA bvba) ging na of er binnen het bedrijf functiebeschrijvingen of taakomschrijvingen bestaan van de ontslagen werknemers, wat het geval was bij Belgonucleaire. De verworven technisch-functionele competenties werden gedetecteerd vanuit deze functiebeschrijvingen van BN en herleid tot 17 functieprofielen. Vervolgens werden deze vertaald zodat de bedrijfsgebonden competenties verstaanbaar werden voor andere werkgevers (ook buiten de nucleaire sector) en voor de VDAB.20 Deze functieprofielen, die beroepstechnische competenties bevatten, werden aangevuld met generieke competenties. Deze werden geput uit informatie beschikbaar binnen het bedrijf of uit de lijst die VDAB hiervoor hanteert in de CO.BR.A – databank. Aan de functieprofielen werden een beperkt aantal generieke competenties toegevoegd die voor de functie relevant zijn.

19

We bespreken het proces zoals dit verlopen is bij de ontwikkeling en implementatie van het competentiebilan bij de ontslagen werknemers van Belgonucleaire. Dit proces kan een model zijn voor nieuwe implementatiefuncties van het competentiebilan. 20 Voor deze vertaling werden de regels gehanteerd die VDAB gebruikt om competenties in de CO.BR.A – databank te formuleren. Indien mogelijk werden de bestaande CO.BR.A competenties gebruikt. Bedoeling van dit proces is om gemakkelijker vacatures te vinden met vergelijkbare competenties.

88

2. Het opmaken van de individuele Competentiebilans Deze competenties werden in samenwerking met BN geïndividualiseerd per werknemer. De outplacementconsulent deed dit door middel van een gesprek met de direct leidinggevende van de werknemer en een tweede gesprek met de werknemer in kwestie. De specifieke gedragscompetenties of generieke competenties van de werknemer werden vastgesteld aan de hand van drie wetenschappelijke persoonlijkheidsvragenlijsten en de bevindingen vanuit de tewerkstellingsperiode(s) bij BN (door middel van gesprekken met leidinggevenden van BN). De gegevens vanuit beide bronnen werden verwerkt in het persoonlijke Competentiebilan. Daarnaast verkreeg de outplacementconsulent informatie over competenties die de betrokkene ‘elders’ verworven heeft. Indien relevant werden deze elders verworven competenties, aangetoond tijdens het begeleidingsproces, eveneens opgenomen. De gecertificeerde kennis verworven via opleidingen, zowel bij BN als daarbuiten, werden geïnventariseerd via bevraging van de opleidingsverantwoordelijke bij BN en de medewerker zelf. Zo ontstond het Competentiebilan, waarin competenties staan opgelijst die de werknemer in kwestie heeft verworven. Niet verworven competenties en leerpunten werden bediscussieerd met de betrokken werknemer, maar werden niet vermeld op het Competentiebilan. 3. De begeleiding Het outplacementbureau VIBAM stond in voor de begeleiding van de met ontslag bedreigde werknemers. Bij de start van het outplacement hadden de werknemers een eerste contact met de sociale interventie-adivseur. Dit contact had meestal een collectief karakter en omvatte indien nodig de aanmaak van een werkzoekendendossier en het verstrekken van informatie voor de werknemers. Zes maanden na het ontslag nam de interventieadviseur opnieuw contact op met deelnemers die nog steeds werkzoekend zijn om zijn hulp aan te bieden. Samen met het Competentiebilan krijgt de werknemer een handleiding met raad omtrent het gebruik van zijn Competentiebilan. Product Het Competentiebilan geeft een overzicht van de verworven technisch-functionele en gedragscompetenties van de deelnemer en van de reeds gecertificeerde kennis via opleidingen en diploma’s. Het Competentiebilan kan concreet gebruikt worden voor de opmaak van de cv van de werkzoekende, voor het reageren op specifieke vacatures, als voorbereiding op het sollicitatiegesprek, tijdens het sollicitatiegesprek zelf en voor contacten met de VDAB. Het Competentiebilan is zowel elektronisch als op papier beschikbaar. In de praktijk wordt meestal de papieren versie gebruikt. De gebruiker kan het portfolio niet zelf aanpassen. Ook indien het elektronisch werd opgemaakt, krijgt de eigenaar het document mee in een pdf-document dat door de eigenaar niet meer kan gewijzigd worden. Het Competentiebilan bestaat uit vier luiken: Het eerste luik is een korte toelichting van de manier waarop het bilan is samengesteld en wat de doelstelling ervan is. Daarnaast bevat dit luik de identificatiegegevens van de eigenaar en van de organisaties die bij de samenstelling waren betrokken en dus attesteren dat de eigenaar van het bilan

89

wel degelijk over de vermelde competenties beschikt. Het Competentiebilan wordt hier ondertekend door de direct en indirect betrokken partners. Het tweede luik is een opsomming van de verworven technisch-functionele competenties. De competenties worden geordend in rubrieken en maken het geheel zo meer overzichtelijk. Dit onderdeel verschaft de deelnemer een beter inzicht in de brede waaier van technisch-functionele competenties die hij tijdens zijn loopbaan ontwikkeld heeft. Door een duidelijk en helder taalgebruik, wars van vakjargon, worden inzichten verworven over hoe bedrijfseigen kennis en vaardigheden ook ingezet kan worden in andere bedrijven/sectoren. Het derde luik omvat in eenzelfde structuur een overzicht van de generieke competenties van de eigenaar. Deze hebben meer te maken met zijn functioneren als persoon in een werkomgeving dan met het beroepstechnisch functioneren. Daartoe werden de resultaten van de persoonlijkheidstesten getoetst en aangevuld met bevindingen vanuit de praktijksituatie. Door deze werkwijze ontstond een zeer waarheidsgetrouw beeld van de medewerker. Het vierde luik heeft aandacht voor de elders verworven competenties, die het beeld van de deelnemer vervolledigen. Door een gerichte bevraging (door de outplacementbegeleider) van de competenties die de deelnemer buiten zijn beroepscontext verworven heeft, worden deze zichtbaar en aantoonbaar gemaakt. Voorts worden hier de formele leerprocessen opgesomd die de eigenaar doorliep: zijn hoogst behaalde schoolse diploma en gevolgde opleidingen na de schoolse loopbaan. Het Competentiebilan bevat concreet: -

Voorblad met de persoonsgegevens (naam, adres, email en telefoonnummer van gebruiker), methodologie en validatie van het Competentiebilan; Oplijsting technisch-functionele competenties (bv.beroepstechnische competenties, logistieke competenties, administratieve competenties, vreemde talen, arbeidsomstandigheden…); Oplijsting gedragscompetenties (bv. stressbestendig zijn, verantwoordelijkheidszin bezitten, zelfstandig werken, samenwerken, kwaliteitsbewust zijn, veilig werken, planmatig werken; Oplijsting elders verworven competenties; Gecertificeerde kennis via opleidingen/training (bv.basisopleidingen, beroepstechnische opleidingen, IT-opleidingen, andere opleidingen).

Het Competentiebilan is het eigendom van de gebruiker. Hij beslist zelf wanneer en tegenover wie hij er gebruik van maakt. Bronvermelding Troch, M, Wolput, A. (01-06-07). ESF-project Competentiebilan Belgonucleaire. VDAB (2007). Persconferentie Competentiebilan Belgonucleaire. (Presentatie op de persconferentie in SCK Clubhouse, Mol – 15-02-07) www.hura.be/werkgever/bilan www.hura.be/competentiebilan.pdf www.hura.be/werknemer/getuigenissen/ivo-damen

90

www.resockempen.be/Nieuwsbrief_detail.aspx?nID=7#41 www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleID=gjf18fh3k www.resockempen.be/pagina.aspx?p_ID=122

91

ANALYSE COMPETENTIEBILAN21 ALGEMEEN Fase De implementatie van het Competentiebilan voor de ontslagen werknemers van Belgonucleaire, noemen we veralgemeend. Hoewel dit project inmiddels afgesloten is, wordt het Competentiebilan verder geïmplementeerd binnen de werking van HURA. Kostprijs Er waren geen instapkosten verbonden voor de met ontslag bedreigde werknemers van BN. Doelgroep Het Competentiebilan werd ontwikkeld voor een specifieke doelgroep: de met ontslag bedreigde werknemers van Belgonucleaire. Type portfolio Het Competentiebilan is een herkenningsportfolio. Het leidt niet rechtstreeks tot een certificaat of vrijstellingen binnen een opleiding. PROCES Ondersteuning Samen met het Competentiebilan kregen de ontslagen werknemers van BN een handleiding over hoe het bilan te gebruiken. Het opstellen van het bilan gebeurde door de outplacementbegeleider, die de werknemers individueel begeleidde. Tevens werd er bij de aanvang van de procedure een collectieve infosessie georganiseerd. Inschatten van competenties Aangezien de functie van het Competentiebilan kaderde binnen een outplacementtraject, werden in de eerste plaats de competenties die door observatie op de werkvloer ingeschat werden, in het bilan verwerkt. Beoordelen van competenties De competenties werden beoordeeld door de outplacementbegeleider in samenspraak met de eerstelijnsleidinggevende (in het raster beschouwd als expert) van de werknemer. Daarnaast was er voor de werknemer zelf ruimte voor zelfevaluatie. Beoordelen van erkenningsportfolio Het Competentiebilan werd als dusdanig niet beoordeeld.

21

In die hiernavolgende analyse van het competentiebilan analyseren we het competentiebilan zoals het geïmplementeerd werd in het kader van Belgonucleaire.

92

PRODUCT Vorm Het Competentiebilan kan zowel elektronisch als op papier opgesteld worden. Vermits het, indien elektronisch opgesteld, aan de eigenaar wordt overhandigd in een pdf-formaat, kan het evenwel op geen enkele wijze worden aangepast. Inhoud Als geheel kunnen we het Competentiebilan beschouwen als een competentieoverzicht, waar we in het raster de vermelde verworven competenties beschouwen als resultaat van de competentiemeting die plaatsvond gedurende het hele proces van begeleiding en opmaak van het Competentiebilan. In een afzonderlijk hoofdstukje in het bilan staan de gevolgde opleidingen vermeld. In het onderdeel ‘Elders verworven competenties’ is ruimte voor vroegere werkervaringen, hobby’s, talenkennis, enz. In het raster duiden we dit aan als ‘aanvullende informatie’. Structuur De eigenaar van het Competentiebilan heeft slechts een beperkte invloed op het eindresultaat. De invulformulieren worden door zijn begeleider ingevuld. Dit ontwerp wordt besproken met de kandidaat en indien nodig aangepast. Privacy Het Competentiebilan is het eigendom van de gebruiker die zelf bepaalt welke informatie hij aan wie vrijgeeft.

93

94

INVENTARIS PORTFOLIO-INITIATIEVEN BINNEN EVC IN VLAANDEREN ONDERWIJS

95

96

ASSOCIATIE UNIVERSITEIT & HOGESCHOLEN ANTWERPEN Contact Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen vzw Lange Nieuwstraat 55 2000 Antwerpen Tel. 03 212 16 75 Fax 03 212 16 81 [email protected] www.associatie-antwerpen.be Instellingen - Hogere Zeevaartschool (HZS) - Hogeschool Antwerpen (HA) - Karel de Grote-Hogeschool (KdG) - Plantijn Hogeschool (Plantijn) - Universiteit Antwerpen (UA) Fase Vanaf het academiejaar 2005-2006 werd de EVC-erkenningsprocedure en de daarbij horende portfoliomethodiek ingesteld. Het eerste academiejaar waarin de procedure van start ging waren er 50 opgestarte dossiers, waarvan er 44 werden afgewerkt met positief gevolg, nul met negatief gevolg. Het academiejaar 2006-2007 werden er 13 dossiers opgestart waarvan zeven werden afgewerkt met positief gevolg en drie met negatief gevolg. De meerderheid van de aanvragen had betrekking tot een aanvraag van een bewijs van bekwaamheid voor een opleiding of een opleidingsonderdeel binnen het domein van de gezondheidszorg (VLOR, 2007). Kostprijs De gebruiker moet betalen voor deze EVC-erkenningsprocedure. De prijs bedraagt: - 55 euro administratieve kosten voor de registratie; - van 55 euro (wanneer er aan 1 tot 20 studiepunten getoetst wordt) tot 715 euro (voor meer dan 180 studiepunten) bijkomende kosten voor het bekwaamheidsonderzoek (per schijf van 20 studiepunten verandert het. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure van de Associatie met daarbij horende portfolio is voornamelijk bedoeld voor zij-instromers die op basis van relevante (werk)ervaring een bewijs van bekwaamheid willen verwerven. De kandidaten die niet voldoen aan de inschrijvingsvoorwaarden van de instellingen worden niet toegelaten tot de procedure. Hiervoor is een andere procedure voorzien. De kandidaat moet nog niet ingeschreven zijn voor de opleiding waarvoor hij vrijstellingen wenst te bekomen. De procedure geldt voor alle instellingen van de associatie. Doelstellingen Vooraleer de kandidaat zich inschrijft voor een opleiding aan één van de partnerinstellingen van de Associatie, kan hij een procedure inzetten om een bewijs van bekwaamheid te verkrijgen. De kandidaat contacteert hiervoor de instelling waar hij zijn opleiding wil volgen. Met het bewijs van

97

bekwaamheid voor bepaalde competenties kan hij vrijstellingen verkrijgen. De kandidaat moet evenwel de vrijstellingenprocedure aan de instelling in kwestie nog steeds volgen. Het verwerven van een bewijs van bekwaamheid impliceert dus niet het onmiddellijke verkrijgen van vrijstellingen voor een bepaalde opleiding of opleidingsonderdeel. Het portfolio binnen deze EVC-erkenningsprocedure is een verzameling van bewijsstukken die de competenties van de kandidaat aantoont. Proces Het portfolio is één van de drie methodieken voor beoordeling die de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie kenmerken. De handleiding voor de procedure en de portfolio-opdracht zijn dezelfde in alle partnerinstellingen. Naast het portfolio zijn er nog een gestructureerd interview en, indien noodzakelijk geacht, een vaardigheidstoets voorzien in de procedure. De Associatie onderscheidt vijf à zes fasen in het te doorlopen project. De eerste fase bestaat uit het informeren en oriënteren van de kandidaat. De Associatie suggereert de instellingen algemene informatie omtrent de procedure op de website te zetten. De kandidaat wordt vervolgens naar een begeleider doorverwezen. Na registratie en betaling volgt een intakegesprek waarbij de begeleider de portfoliomethodiek nader toelicht. In een tweede fase gaat men over tot de herkenning van de te bewijzen competenties. De kandidaat betaalt op basis hiervan een aanvullend bedrag. Na het inleveren van het portfolio volgt een beoordeling door drie assessoren. De kandidaat wordt tevens uitgenodigd tot een gesprek over het portfolio met de drie assessoren. Indien nodig, zal er in deze derde fase ook een vaardigheidsproef worden georganiseerd (bijvoorbeeld bij een leraren- of taalopleiding). Hierop volgt het besluit van de beoordelingscommissie. Indien gunstig wordt op basis hiervan een bewijs van bekwaamheid opgemaakt, dit is de vierde fase: de erkenning. Indien het besluit van de commissie niet gunstig is, kan de kandidaat steeds bezwaar aantekenen (vijfde fase). De assessoren zullen in dit geval opnieuw beraadslagen en een nieuw besluit formuleren. In laatste instantie wordt het dossier met portfolio (één exemplaar) afgesloten en gearchiveerd door de instelling: dit is de vijfde of zesde fase naargelang er bezwaar wordt aangetekend of niet. De standaardprocedure loopt van november tot juni in het jaar vóór de inschrijving voor een opleiding. De bijzondere procedure is een aanzienlijk korter en loopt van juni tot november voor de inschrijving aan een instelling. In dit geval mag het bekwaamheidsonderzoek niet meer dan 30 studiepunten betreffen. Afwijkingen hierop zijn mogelijk indien de instellingscoördinator dat beslist. De Associatie koos voor een eerder minimalistische aanpak, de huidige procedure is gebaseerd op het DIVA-voorstel voor een Vlaamse EVC-procedure maar is daar een ‘afgeslankte’ versie van die helder, eenvoudig en rechtlijnig is. Als ondersteuning werden er handleidingen uitgewerkt voor de kandidaat, de begeleiders en de assessoren. Bij het opstarten van de procedure aan de Associatie werd er een opleiding voorzien voor de begeleiders. Bij het aanmaken van het portfolio zelf binnen de EVC-erkenningsprocedure kan men volgende fasen onderscheiden: -

Fase 1: In een intakegesprek wordt met een toegewezen begeleider de portfoliomethodiek toegelicht en wordt bekeken of de kandidaat wel degelijk in aanmerking komt voor een EVCprocedure en of er de mogelijkheid is voor een EVK-procedure. Tevens wordt er overlopen

98

-

-

voor welke competenties een bewijs aangevraagd zal worden: eind januari of juli voor de bijzondere procedure; Fase 2: Na toelating tot de procedure, registratie en betaling verzamelt de kandidaat bewijzen voor zijn portfolio. Op initiatief van de kandidaat kan de facultaire begeleider eenmaal advies verlenen. De kandidaat kan echter nog steeds via telefoon of mail terecht bij de begeleider; Fase 3: De kandidaat evalueert zelf eerst het portfolio alvorens dit in te dienen; Fase 4: Het portfolio wordt ten laatste eind februari in viervoud afgegeven aan de instelling of eind augustus in het geval van de bijzondere procedure; Fase 5: Het portfolio wordt door drie assessoren beoordeeld. Daarop volgt een beoordelingsgesprek met de kandidaat over het portfolio. Dit gesprek heeft ten laatste in mei plaats; voor de bijzondere procedure is dat eind oktober. Tenminste één van de assessoren is goed vertrouwd met de portfoliomethodiek en ten minste één assessor heeft een globale kijk op de opleiding waarvoor het bewijs van bekwaamheid beoogd wordt. De derde assessor wordt gekozen in functie van de gevraagde competentie(s).

Hierna volgt de eventuele erkenning van competenties en wordt het bewijs van bekwaamheid opgesteld. Product Het portfolio is één van de belangrijkste componenten binnen het te volgen traject naar een bewijs van bekwaamheid in de Associatie. De kandidaat is zelf verantwoordelijk voor het samenstellen van het portfolio maar kan hierbij beroep doen op de begeleider voor advies. Dit moet echter steeds op initiatief van de kandidaat gebeuren. Het portfolio bevat een cv, een zelfbeoordeling per competentie waarvoor de kandidaat een bewijs van bekwaamheid wil krijgen en bewijsstukken. Het wordt op papier ingeleverd volgens de structuur aangereikt in de handleiding ‘Portfolio-opdracht’. Enkel de betrokken partijen in de procedure hebben recht tot inzage van het portfolio. Het cv moet beperkt blijven tot drie pagina’s en bevat de persoonsgegevens zoals aangegeven in het model in het document ‘EVC - Portfolio-opdracht’ (p.7): het betreft hier naam, geboortedatum en – plaats evenals het geboorteland, het adres, telefoonnummer en rijksregisternummer. Op dit cv wordt ook gevraagd aan te duiden bij welke instelling de kandidaat de EVC-procedure wil laten plaatsvinden evenals de opleiding die hij als referentiekader gebruikt voor de procedure. Vervolgens moet het cv, volgens het model, een chronologisch overzicht van de werkervaringen bevatten met de titel van de functie, de naam van het bedrijf, de organisatie of de instelling, een omschrijving van de taken en de resultaten, het werkregime en attesten of verklaringen. In laatste instantie moet de kandidaat een chronologisch overzicht geven van de gevolgde opleidingen met daarbij de naam van de opleidingsverstrekker, de naam van de opleiding of cursus, de richting (en/of optie), de periode, het soort bewijs (diploma, certificaat…) en of deze telt als EVK. Voor de bewijsstukken wordt een model voorzien in het document ‘Portfolio-opdracht’ (p.8). Het gaat hier om tewerkstellingsattesten en werkgeversverklaringen, diploma’s en getuigschriften van opleidingen en ‘overige bewijsstukken’ zoals verslagen van beoordelingsgesprekken, documenten van

99

bijdragen aan een project, video-opnames, foto’s, artikels etc. met een motivering voor de gevraagde competenties. Bronvermelding AUHA (2006). Erkenning van eerder verworven competenties. Concept en Procedure, Antwerpen AUHA (2006). Erkenning van eerder verworven competenties. Handleiding assessor en begeleider, Antwerpen AUHA (2006). Erkenning van eerder verworven competenties. Handleiding kandidaat, Antwerpen AUHA (2006). Erkenning van eerder verworven competenties. Portfolio-opdracht, Antwerpen AUHA (2006). Erkenning van eerder verworven competenties. Reglement, Antwerpen www.associatie-antwerpen.be www.auha.be

100

ANALYSE ASSOCIATIE UNIVERSITEIT & HOGESCHOLEN ANTWERPEN ALGEMEEN Fase De erkenningsportfolio binnen de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie Antwerpen zoals hierboven beschreven is in gebruik sinds het academiejaar 2005-2006. Bij de erkenning van competenties wordt een bewijs van bekwaamheid opgesteld waarmee vervolgens door de kandidaat een vrijstellingsprocedure kan worden opgestart. Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure en het portfolio zijn betalend. De gebruiker moet 55 euro betalen voor de registratie en 55 tot 715 euro naargelang het aantal studiepunten getoetst moeten worden. Doelgroep Dit portfolio is gericht op een specifieke doelgroep. De procedure is bedoeld voor zij-instromers met relevante ervaring op basis waarvan zij een bewijs van bekwaamheid kunnen verkrijgen bij een gunstige beoordeling. De toelatingsvoorwaarden tot de procedure zijn dezelfde als de inschrijvingsvoorwaarden van de instellingen. Type portfolio Het betreft hier een erkenningsportfolio. De procedure en het daarbij horende portfolio leiden tot een bewijs van bekwaamheid. Men verkrijgt dus niet rechtstreeks vrijstellingen, hiervoor is een andere procedure voorzien. PROCES Ondersteuning Als ondersteuning is een handleiding uitgewerkt, zowel voor de kandidaat als voor de begeleiders en assessoren. Daarenboven is er een infomoment met een begeleider voorzien. Tijdens het aanleggen van het portfolio kan de gebruiker nogmaals beroep doen op de begeleider voor advies (individuele begeleiding). Dit is echter op initiatief van de kandidaat en eenmalig. De kandidaat kan echter nog steeds via telefoon of mail terecht bij de begeleider. Bij het opstarten van de procedure aan de Associatie werd er een opleiding voorzien voor de begeleiders. Inschatten van competenties Naast het portfolio worden er in de procedure gebruik gemaakt van andere assessmentinstrumenten zoals een interview met drie assessoren op basis van het portfolio en indien nodig een vaardigheidsproef. Het interview maakt steeds deel uit van de procedure. Beoordelen van competenties De beoordeling van competenties in de procedure gebeurt door drie experts (expert assessment). Voor het inleveren van het portfolio overloopt de kandidaat zijn portfolio nogmaals op een kritische manier. Het portfolio bevat een zelfbeoordeling voor elke aangevraagde competentie. Beoordelen van het erkenningsportfolio Het portfolio wordt beoordeeld door drie assessoren waarna een interview volgt op basis van het portfolio. Een gunstige beoordeling leidt tot een bewijs van bekwaamheid waarmee een

101

vrijstellingenprocedure kan opgestart worden. Het portfolio is één van de assessmentinstrumenten , naast een interview en eventueel een vaardigheidsproef. PRODUCT Vorm De kandidaat levert het portfolio binnen in papieren versie. Inhoud Ingrediënten van het portfolio zijn: een cv met persoonsgegevens, relevante werkervaringen (binnen en buiten het arbeidscircuit, evenals thuiswerkervaringen), opleidingen (binnen en buiten het officiële circuit), een zelfbeoordeling per competentie (een globale reflectie en competentieoverzicht) waarvoor de kandidaat een bewijs van bekwaamheid wil krijgen en bewijsstukken (tewerkstellingsattesten en werkgeversverklaringen, diploma’s en getuigschriften van opleidingen en ‘overige bewijsstukken’ zoals verslagen van beoordelingsgesprekken, documenten van bijdragen aan een project, videoopnames, foto’s, artikels etc. Een overzicht van de talenkennis en hobby’s, het resultaat van competentie-inschattingen en een persoonlijk ontwikkelingsplan worden niet in het portfolio opgenomen. Structuur Het betreft hier een Invulformulier. Het format voor het aanleggen van het portfolio wordt aangereikt in de handleiding ‘portfolio-opdracht’ voor de kandidaat. Privacy De informatie uit het portfolio is strikt vertrouwelijk en er zal dan ook enkel inzage zijn door de betrokken partijen uit de EVC-erkenningsprocedure.

102

ASSOCIATIE UNIVERSITEIT GENT Contact Associatie Universiteit Gent vzw Het Pand Onderbergen 1 9000 Gent Tel. 09 264 82 24 Fax. 09 264 83 94 [email protected] www.augent.be Instellingen - Universiteit Gent - Hogeschool Gent - Arteveldehogeschool - Hogeschool West-Vlaanderen. Fase In het academiejaar 2005-2006 ging de eerste EVC-erkenningsprocedure van start. De 67 opgestarte dossiers werden allen met positief gevolg afgesloten. In het academiejaar 2006-2007 werden er 71 dossiers opgestart waarvan 47 werden afgesloten met positief gevolg en drie met negatief gevolg. De meerderheid van de procedures had betrekking tot een aanvraag van een bewijs van bekwaamheid voor een opleiding of een opleidingsonderdeel binnen het domein van de gezondheidszorg (VLOR, 2007). Kostprijs Deze EVC-erkenningsprocedure is betalend voor de gebruiker. De minimum kostprijs bedraagt 155 euro, waarvan 55 euro administratieve kosten, om competenties van een bachelor- en/of masteropleiding te laten erkennen. Om alle competenties van een bacheloropleiding te laten erkennen bedraagt de kostprijs 590 euro. Bij een aanvraag tot erkenning van alle competenties van een masteropleiding zonder in het bezit te zijn van een bachelordiploma, wordt 770 euro aangerekend. Wanneer men wel in het bezit is van een bachelordiploma, wordt 350 euro aangerekend bij een aanvraag tot erkenning van alle competenties van een masteropleiding. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure wil het hoger onderwijs toegankelijker maken voor personen die niet onmiddellijk na het secundaire onderwijs aan hogere studies zijn begonnen maar eerst een tijd ervaringen hebben opgedaan in een bepaald werkveld. Ook personen die na hun hogere studies uiteindelijk beslissen verder te studeren in hun eigen of een ander domein behoren tot de doelgroep van de EVC-erkenningsprocedure. De toelatingsvoorwaarden voor de procedure zijn gelijk aan de inschrijvingsvoorwaarden van de instellingen. De procedure kan reeds opgestart worden voordat de gebruiker het diploma dat nodig is om zich in te schrijven aan de instelling, behaald heeft. Kandidaten die niet voldoen aan de voorwaarden, kunnen eerst een toelatingsprocedure instellen. Ook in deze procedure wordt een portfolio gebruikt. In dit geval gaat het echter niet om het bewijzen van EVC, het portfolio zal later dan ook niet kunnen dienen voor een EVC-erkenningsprocedure.

103

Doelstellingen De EVC-gids voor de kandidaat (AUGent, 2007 a), vermeldt de doelstelling van de procedure binnen de Associatie: ‘het resultaat van levenslang studeren erkennen in het verdere studietraject’. Door het erkennen van praktijkervaring kan de drempel om verder te studeren verlaagd worden. De EVCerkenningsprocedures zijn bedoeld om in de praktijk verworven competenties te erkennen. Indien de gebruiker zijn competenties vooral door zelfstudie heeft verworven, wordt de kandidaat aangeraden zich in te schrijven voor een examencontract van één of meerdere opleidingsonderdelen. Proces De EVC-erkenningsprocedure is dezelfde voor alle instellingen van de Associatie. Voor het aanvragen van vrijstellingen aan de hand van het bekwaamheidsbewijs, geldt het vrijstellingenbeleid van de instellingen. De EVC-erkenningsprocedure aan de Associatie Gent kent vier fasen waarbij de eerste, de begeleidingsfase, facultatief is. In deze fase wordt de kandidaat begeleid door de EVC-begeleider verbonden aan de instelling of opleiding waar hij zijn aanvraag indient. De begeleider legt de procedure uit tijdens een intakegesprek en informeert de kandidaat over het bekwaamheidsonderzoek en de assessmenttechnieken, waaronder het portfolio, die hierbij kunnen aangewend worden. Het is vooral in deze eerste fase bij de aanvang van de procedure dat de begeleiding belangrijk is. Ook tijdens het verdere traject wordt de kandidaat echter begeleid. De begeleider geeft tevens advies over de mogelijkheid van een EVK-procedure en de vrijstellingenprocedure na een bewijs van bekwaamheid. De kandidaat is zelf verantwoordelijk voor het samenstellen van zijn portfolio, de begeleider verstrekt dus enkel advies dat de kandidaat al dan niet opvolgt. De kandidaat kan onbeperkt bij de EVC-coördinator terecht met vragen en dit persoonlijk, telefonisch of via e-mail. De begeleiders worden niet formeel opgeleid maar waren van bij de start bij de EVC-erkenningsprocedure betrokken. Voor de assessoren is er daarentegen wel een opleiding voorzien. De tweede fase, de aanmelding, is verplicht en gebeurt op de studentenadministratie van de opleiding in kwestie door het indienen van een aanvraagdossier. Dit aanvraagdossier bestaat uit twee voorgestructureerde documenten: het EVC-aanvraagformulier en het Portfolio. Het portfolio wordt opgevat als een verzamelmap van bewijsstukken. De aanmelding is officieel wanneer de documenten getekend zijn en de betaling van de kosten is uitgevoerd. In principe kan een aanvraag tot een EVCprocedure gedurende het hele academiejaar worden ingediend. Tussen het bevestigen van de EVCaanvraag en het uitreiken van een bewijs van bekwaamheid zitten maximaal 30 werkdagen. Het opstellen van het portfolio, bijvoorbeeld het beginnen verzamelen van bewijsstukken, gebeurt reeds vóór deze periode. In de verplichte derde fase, het bekwaamheidsonderzoek, kan worden gebruik gemaakt van drie methoden: een portfolio met eventueel een bijgevoegd reflectiedossier, een competentiegericht interview en een beheersingsproef. Het bekwaamheidsonderzoek gebeurt in vier stappen: -

Stap 1: Op basis van de competenties waarvoor erkenning wordt aangevraagd, bepaalt de gemandateerde instantie welke technieken er gebruikt zullen worden bij het onderzoek; Stap 2: Het indienen van het portfolio; Stap 3: De beoordeling door twee assessoren;

104

-

Stap 4: Optioneel wordt er nog een bijkomend assessment uitgevoerd indien er onvoldoende duidelijkheid is of de competenties al dan niet verworven is.

Bij deze fase van de procedure is het portfolio het basisdocument en is dit dus de methodiek die in elke procedure aanwezig is. Het portfolio wordt beoordeeld door twee assessoren en dit onafhankelijk van elkaar. Elke competentie waarvoor een bewijs wordt aangevraagd, moet door twee assessoren beoordeeld worden. Het is dus mogelijk dat er bij het aanvragen van meerdere competenties ook meer dan twee assessoren zullen zijn. De assessoren in kwestie zijn personen die expertise hebben over de inhoud van de opleiding waarvoor de competenties moeten bewezen worden. Zij komen uit het werkveld of uit de opleiding zelf. Beiden vormen afzonderlijk een oordeel en maken een verslag op dat verstuurd wordt naar de gemandateerde instantie of persoon die op basis hiervan een beslissing neemt. De assessoren wisselen dus bij het beoordelen van het portfolio geen informatie uit. Voor bepaalde competenties wordt er gevraagd een reflectiedossier toe te voegen aan het portfolio. Indien het portfolio en eventueel het reflectiedossier niet voldoende blijken om te oordelen of de kandidaat de competentie(s) al dan niet bezit, vult een competentiegericht interview de informatie uit het portfolio aan. Dit interview wordt afgenomen door minstens twee assessoren. In de handleiding EVC-monitor voor assessoren zijn er hulpvragen voorzien voor het afnemen van het competentiegericht interview (op basis van het portfolio en aan de hand van het STARR-principe: ‘Situatie, Taak, Actie, Resultaat en Reflectie’). Bij het beoordelen van sommige competenties is een beheersingsproef nodig. Deze kan verschillende vormen aannemen: een simulatieopdracht, een casestudie, een kennistoets. Indien het portfolio niet voldoende overtuigend is, gaat men niet tot deze beheersingsproef over. In de handleiding is een checklist voor de assessoren voorzien voor de gebruikte methodieken: wat wordt er verwacht van de assessor en wat zijn de nodige documenten voor de beoordeling? Op basis van de resultaten van het bekwaamheidsonderzoek stelt de gemandateerde instantie of persoon een verslag op met de beslissing of de kandidaat de competentie(s) beheerst of niet. In dit verslag wordt een overzicht gegeven van de onderzochte competenties, de gebruikte assessmentinstrumenten per competentie en de reden voor (niet-)erkenning. De erkenning van de competentie(s) gebeurt door het opstellen van een bewijs van bekwaamheid door de gemandateerde instantie of persoon. Het bewijs van bekwaamheid en het originele portfolio worden door de kandidaat persoonlijk afgehaald bij de studentenadministratie van de opleiding waarvoor de procedure werd opgestart. Met het bewijs kan de kandidaat vrijstellingen aanvragen. Het bewijs heeft dus niet automatisch vrijstellingen tot gevolg. Bij betwisting van het resultaat kan de kandidaat in beroep gaan, nadat hij – indien gewenst – de begeleider heeft geraadpleegd. Men kan tijdens deze procedure terug overleg plegen met alle actoren en/of het bekwaamheidsonderzoek opnieuw uitvoeren. De beroepsprocedure wordt binnen de 15 werkdagen afgehandeld. Het is in deze periode niet meer mogelijk het portfolio aan te passen.

105

Product Het portfolio is zoals reeds vermeld een basisdocument in het bekwaamheidsonderzoek. Het wordt ingeleverd op papier in vier exemplaren (waarvan één origineel). Het mag bijkomend ook elektronisch worden ingeleverd. In de Handleiding portfolio en format portfolio voor de kandidaat (UAGent, 2007 b) wordt er een gestructureerd format voor het portfolio aangereikt, alsook een format voor het eventueel bijhorende reflectiedossier (elke reflectie over een competentie mag maximaal één voor- en achterzijde van een A4-pagina innemen en dit in lettertype Arial 11). De inhoud en vormgeving van het portfolio is de verantwoordelijkheid van de kandidaat maar deze kan steeds terecht bij de begeleider voor advies. De onderdelen van het portfolio zijn de volgende: -

-

-

Een voorblad met algemene gegevens zoals naam, de datum van aanvraag, de opleiding die men beoogt te volgen, de instelling van de opleiding in kwestie; Een cv met persoonlijke gegevens zoals naam, adres, telefoonnummer, e-mail, geboorteplaats en -datum en nationaliteit, binnenlandse, buitenlandse en andere relevante opleidingen, betaalde en onbetaalde werkervaringen en aanvullende informatie over andere competenties en vaardigheden die niet aan bod zijn gekomen in de vorige categorieën zoals talen, hobby’s, thuiswerkervaringen; Competentieoverzicht: een overzicht van de te bewijzen competenties. Hierbij wordt door de begeleider aangeduid welke beoordelingswijzen van kracht zijn voor elke aangevraagde competentie; Competentie met bijhorende bewijsstukken: Er worden twee à vier bewijsstukken per competentie gevraagd. Hetzelfde bewijsstuk mag gebruikt worden voor meerdere competenties. Het betreft hier bewijsstukken die men in drie groepen kan onderverdelen: o formele informatie zoals diploma’s, examenresultaten, certificaten, getuigschriften, contracten, stageverslagen en –evaluaties en bewijzen van intern gevolgde scholingen; o gestandaardiseerde informatie zoals documenten met betrekking tot beoordelingsgesprekken, projecten, vrijwilligerswerk bij een officiële organisatie, vervaardigde producten, werken, essays, powerpointpresentaties, video-opnames, foto’s, websites, artikels en feedbackformulieren; o ‘overig materiaal’: documenten betreffende vrijwilligerswerk in een niet-officiële organisatie, activiteiten verbonden aan de vrije tijd zoals bijvoorbeeld speelpleinwerking en verslagen van vergaderingen.

Naast het portfolio kan er eveneens een reflectiedossier opgenomen worden. Dit is een neerslag van het groeiproces van de kandidaat om de vermelde competentie te verwerven. Samengevat vraagt men het volgende bij de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie Gent: -

-

Voor competenties van professionele bachelors: portfolio en reflectiedossier of competentiegericht interview of beheersingsproef en indien er onvoldoende duidelijkheid is betreffende het al dan niet verworven hebben van bepaalde competenties: een competentiegericht interview of een beheersingsproef (afhankelijk van de initiële techniek); Voor competenties van academische bachelors: portfolio en reflectiedossier en indien er onvoldoende duidelijkheid is betreffende het al dan niet verworven hebben van bepaalde competenties: een competentiegericht interview of een beheersingsproef.

106

Zoals reeds vermeld is er een voorgestructureerd format voorzien voor de aanvrager. De bewijsstukken moeten op een bepaalde wijze worden gepresenteerd. Van essentieel belang is tevens de reflectie van de kandidaat op deze bewijsstukken. Het portfolio wordt op papier in viervoud, waarvan één origineel, afgeleverd. De geleverde informatie van de kandidaat kan enkel binnen de EVC-erkenningsprocedure gebruikt worden. Het portfolio kan dus bijvoorbeeld niet intern doorgegeven worden voor de vrijstellingenprocedure. Personen buiten deze procedure zullen dus geen toegang hebben tot de persoonlijke informatie tenzij de kandidaat daar expliciet de toestemming toe geeft. De assessoren mogen wel contact opnemen met de referentiepersonen vermeld in het portfolio indien zij vermelden dat het om een EVC-erkenningsprocedure gaat. Bronvermelding AUGent (2007). Erkenning eerder verworven competenties. EVC-gids voor de kandidaat, Gent (a) AUGent (2007). Procedure. Erkenning eerder verworven competenties. Academiejaar 2005-2006, Gent (b) AUGent (2007). Erkenning eerder verworven competenties. Handleiding Portfolio en format Portfolio voor de kandidaat, Gent (c) AUGent (2007). EVC-monitor voor assessoren, Gent (d) www.augent.be

107

ANALYSE ASSOCIATIE UNIVERSITEIT GENT ALGEMEEN Fase Het erkenningsportfolio binnen de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie zoals hierboven beschreven is in gebruik sinds het academiejaar 2005-2006. Men kan spreken van een veralgemeende implementatiefase. Kostprijs De gerbuiker moet 55 euro administratieve kosten en 100 tot 770 euro voor het bekwaamheidsonderzoek betalen. Doelgroep Dit portfolio heeft een specifieke doelgroep. De EVC-erkenningsprocedure van de Associatie Gent wil het hoger onderwijs toegankelijk maken voor personen die niet onmiddellijk na het secundaire onderwijs aan hogere studies zijn begonnen maar eerst een tijd ervaringen hebben opgedaan in een bepaald werkveld. Ook personen die na hun hogere studies uiteindelijk beslissen verder te studeren in hun eigen of een ander domein zijn de doelgroep van de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie Gent. Type portfolio Het gaat hier om een erkenningsportfolio. Bij de erkenning van competenties wordt een bewijs van bekwaamheid opgesteld waarmee vervolgens door de kandidaat een vrijstellingsprocedure kan worden opgestart. PROCES Ondersteuning Als ondersteuning werden er handleidingen uitgewerkt voor de kandidaat, de begeleiders, de assessoren, de gemandateerde instantie of persoon en voor de studentenadministratie. De kandidaat kan tijdens de vier fasen van de procedure een beroep doen op de begeleider (individuele begeleiding). Het intake gesprek wordt gezien als een infomoment. De kandidaat kan steeds bij de EVC-coördinator terecht met vragen en dit persoonlijk, telefonisch of via mail (helpdesk). De begeleiders werden niet formeel opgeleid, maar waren wel vanaf de start bij de EVCerkenningsprocedure betrokken. Voor de assessoren is er daarentegen wel een opleiding voorzien. Inschatten van competenties In de erkenningsprocedure wordt er steeds gebruik gemaakt van een portfolio met eventueel een bijhorend reflectiedossier dat tevens beoordeeld wordt. Indien nodig wordt er ook een interview of een beheersingsproef onder de vorm een simulatieopdracht, een casestudie, een kennistoets, georganiseerd. Er zullen steeds minstens twee methodieken toegepast worden: het portfolio en één andere methodiek. Beoordelen van competenties De beoordeling van competenties wordt aan de hand van het portfolio en één andere methodiek uitgevoerd door assessoren (expert assessment). Indien het reflectiedossier één van de methodieken is,

108

zal de kandidaat per competentie reflecteren over de ontwikkeling van de competentie in kwestie (self assessment). Beoordelen van het erkenningsportfolio De beoordeling van het portfolio gebeurt niet door de begeleider maar door twee assessoren per aangevraagde competentie en dit onafhankelijk van elkaar (beoordeling door derden). Het portfolio is zoals reeds vermeld één van de assessmentinstrumenten, naast minstens één andere methodiek. PRODUCT Vorm Er bestaat enkel een papieren versie van dit portfolio. Inhoud Ingrediënten van het portfolio van de Associatie Gent zijn: een cv met persoonsgegevens, binnenlandse, buitenlandse en andere relevante opleidingen, betaalde en onbetaalde werkervaringen en aanvullende informatie over andere competenties en vaardigheden die niet aan bod zijn gekomen in de vorige categorieën (talenkennis, hobby’s, thuiswerkervaringen…), een competentieoverzicht en de competentie met bijhorende bewijsstukken: twee à vier bewijsstukken per competentie onder de vorm van diploma’s, examenresultaten, certificaten… (‘formele informatie’), documenten met betrekking tot beoordelingsgesprekken, projecten, vrijwilligerswerk bij een officiële organisatie, vervaardigde producten/werken/essays/powerpointpresentaties, video-opnames... (‘gestandaardiseerde informatie’) en tenslotte ‘overig materiaal’ zoals documenten betreffende vrijwilligerswerk in een niet-officiële organisatie, activiteiten verbonden aan de vrije tijd zoals bijvoorbeeld speelpleinwerking. Structuur In de Handleiding portfolio en format portfolio voor de kandidaat wordt er een gestructureerd format voor het portfolio evenals voor het eventueel bijhorende reflectiedossier gegeven. De inhoud en vormgeving van het portfolio is de verantwoordelijkheid van de kandidaat maar deze kan hiervoor steeds terecht bij de begeleider voor advies. De bewijsstukken moeten op een bepaalde wijze worden gepresenteerd, van essentieel belang is tevens de reflectie van de kandidaat op deze bewijsstukken die beschreven staat in het reflectiedossier, niet in het portfolio zelf dus. Privacy Enkel inzage door de betrokken partijen met toestemming. Personen buiten deze procedure zullen dus in principe geen toegang hebben tot de persoonlijke informatie tenzij de kandidaat daar expliciet de toestemming toe geeft. De assessoren mogen wel contact opnemen met de referentiepersonen vermeld in het portfolio indien zij vermelden dat het om een EVC-erkenningsprocedure gaat.

109

110

UNIVERSITAIRE ASSOCIATIE BRUSSEL Contact Universitaire Associatie Brussel Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel. 02 629 12 96 Fax 02 629 36 50 [email protected] www.vub.ac.be/infoover/associatie/index.html Instellingen - Vrije Universiteit Brussel - Erasmus Hogeschool Brussel Fase Beide instellingen trachtten, reeds voor het flexibiliseringsdecreet, een plaats te geven aan de informele leerervaringen binnen bepaalde opleidingen met het oog op het levenslang en levensbreed leren. Het competentiegericht leren is een hoeksteen van de onderwijsvisie van beide instellingen. Het handboek EVC-procedure Universitaire Associatie Brussel kende zijn eerste editie in augustus 2005 en werd herwerkt opnieuw uitgegeven in februari 2006. De EVC-erkenningsprocedure met portfolio zoals beschreven in de handleiding werd voor het eerst in het academiejaar 2005-2006 ingesteld. Het eerste academiejaar waarin de EVC-procedure van start ging, waren er 35 opgestarte dossiers: 21 werden afgewerkt met positief gevolg, twee met negatief gevolg (VLOR, 2007). In het academiejaar 2006-2007 waren er negen afgewerkte dossiers en in het academiejaar 2007-2008 zijn er tot nog toe 16 afgewerkte dossiers.22 De meerderheid van de aanvragen had betrekking tot een aanvraag van een bewijs van bekwaamheid voor de opleiding sociaal-agogisch werk of een opleidingsonderdeel ervan. De procedure is dezelfde voor alle instellingen. Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure is betalend voor de gebruiker. Voor een EVC-procedure niveau en oriëntatie betaalt de gebruiker 590 euro voor een bekwaamheidsonderzoek op het niveau van professionele en academische bachelor, 770 euro voor een bekwaamheidsonderzoek met betrekking op het bachelor- en masterniveau en 230 euro wanneer het gaat om een aanvraag voor het masterniveau. In deze bedragen is er steeds een administratieve kost van 55 euro inbegrepen. Voor een EVC-procedure studieverkorting betaalt de gebruiker 55 euro vaste kosten en een variabel gedeelte door het aantal studiepunten te vermenigvuldigen met drie euro.

22

Informatie verkregen dankzij Annemie De Rouck van de Eramushogeschool Brussel

111

Doelgroep Personen kunnen op meerdere wijzen competenties verwerven. Het kan hier gaan om competenties ontwikkeld binnen het werk, maar ook dankzij hobby’s, vrijwilligerswerk of door middel van cursussen. Binnen de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie heeft men personen die op basis van die elders verworven competenties een bewijs van bekwaamheid willen verwerven. Doelstellingen De EVC-erkenningsprocedure van de Associatie heeft het formeel erkennen van competenties die op welke wijze dan ook werden verworven als doel. Deze competenties zijn te erkennen met betrekking tot de opleidingsprofielen van de opleidingen. De erkenning heeft studieduurverkorting voor de gekozen opleiding op het oog (EVC-procedure studieverkorting) of een niveaubepaling (de erkenning van competenties eigen aan het niveau van een bachelor- en/of masteropleiding: EVC-procedure niveau en oriëntatie). Het bewijs van bekwaamheid is echter geen diploma en heeft dan ook geen civiel effect. Op basis van het bewijs kunnen er vrijstellingen toegekend worden. Proces De EVC-erkenningsprocedure van de Associatie Brussel kent volgende fasen: informeren en oriënteren, aanmelden, herkennen, beoordelen, erkennen en nazorg. In de fase van het beoordelen wordt er minstens gebruik gemaakt van de portfoliomethodiek en, indien het portfolio onvoldoende blijkt te zijn voor de beoordeling wordt er gebruik gemaakt van een andere methodiek. In de eerste fase, de info- en oriëntatiefase, wordt er informatie verstrekt over de procedure (doel, inhoud en kosten). De kandidaat meldt zich vervolgens, in de aanmeldingsfase, bij de validerende instantie en betaalt de administratieve kost. Hierna wordt beslist of het dossier met aangevraagde competenties ontvankelijk is. Indien het dossier ontvankelijk wordt verklaard, volgt er een intakegesprek waarin onder andere het portfolio geïntroduceerd wordt: de herkenningsfase. In dezelfde fase worden leer- en werkervaringen geïnventariseerd en vergeleken met het competentieprofiel. Daarop worden bewijzen verzameld met betrekking tot de aangevraagde competenties. Bij de samenstelling van het portfolio kan de kandidaat beroep doen op de EVC-begeleider(s). De kandidaat blijft echter verantwoordelijk voor de samenstelling en de indiening van het portfolio. Aan de hand van de quickscan uit de handleiding gaat de kandidaat over tot een zelfevaluatie en dient vervolgens het portfolio in. In de vierde fase, de beoordelingsfase, toetst de validerende instantie of het portfolio ontvankelijk is. Indien dit het geval is, betaalt de kandidaat de procedurekost waarbij er over gegaan wordt tot beoordeling van het portfolio. De begeleider en beoordelaar zijn nooit dezelfde persoon: de validerende instantie duidt één of meerdere interne of externe beoordelaars aan. Voor het bekwaamheidsonderzoek aan de Erasmushogeschool Brussel werden de volgende minimale vereisten met betrekking tot de beoordelaars opgelegd door de validerende instantie: -

minimaal één vakdeskundige uit de opleiding of het werkveld; minimaal twee niveaudeskundigen verbonden aan de opleiding, instelling of Associatie; minimaal één onderwijsdeskundige verbonden aan de instelling of Associatie.

112

Wanneer het gaat om een bekwaamheidsonderzoek voor competenties betreffende het masterniveau wordt de commissie voor de doctoraatsopleiding als beoordelaar aangeduid. In deze fase wordt er gebruik gemaakt van een bijkomende methodiek wanneer het portfolio niet afdoende blijkt te zijn voor de beoordeling. Volgende methodieken kunnen hier gebruikt worden: -

een gestructureerd gesprek waarbij men peilt naar de voorkennis van de kandidaat; een directe observatie van gedragingen en realisaties; een evaluatie gebaseerd op de interpretatie van feiten of verklaringen met referentie naar theoretische schema’s; een evaluatie gebaseerd op de verzamelde informatie en realisaties.

Op basis van het portfolio en eventueel een aanvullende methodiek wordt er tot een eindbeoordeling gekomen. In de erkenningsfase reikt de validerende instantie in het geval van een gunstige beoordeling een bewijs van bekwaamheid uit. De kandidaat kan tegen de beslissing van de validerende instantie beroep aantekenen binnen een termijn van vijf kalenderdagen. Deze fase wordt Nazorg genoemd. Tijdens deze fase zal er ook een evaluatie van de EVC-erkenningsprocedure plaatsvinden en zal de student begeleid worden voor een individueel vervolgtraject. Voor het academiejaar 2005-2006 werd volgende tijdslijn weerhouden voor de EVCerkenningsprocedure: -

aanmelding: begin februari - eind maart; samenstelling en indiening van het portfolio tot eind april; toetsing van het portfolio en beoordeling tot eind augustus.

Het huidige EVC-aanmeldingsformulier vermeldt twee beoordelingsperiodes: half mei – half juli en eind november – eind januari. Voor het bekwaamheidsonderzoek naar competenties eigen aan het masterniveau kan de aanmelding heel het jaar. Product Het assessment van competenties gebeurt minstens aan de hand van het portfolio en dit op basis van prestatie-indicatoren die bij iedere competentie zijn beschreven23. De prestatie-indicatoren laten het gericht kijken naar en het beoordelen van competenties mogelijk: ze zijn gericht op waarneembaar gedrag en zijn bruikbaar in verschillende contexten. Bij de beoordeling van competenties wordt er uitgegaan van volledige handelingen. Deze bestaan steeds uit minstens drie aspecten: het plannen, het uitvoeren van een taak of activiteit en vervolgens het reflecteren op of controleren van de resultaten van de uitgevoerde taak/activiteit.

23

Voor een voorbeeld van prestatie-indicatoren kan men de handleiding EVC-procedure Universitaire Brussel. Handboek voor de kandidaat raadplegen op de website van de Associatie of bijvoorbeeld een kijkje nemen bij één van de opleidingen van de Associatie waarbij de competenties met respectievelijk prestatie-indicatoren opgelijst staan in de studiegids : http://www.ehb.be/bestanden/2497/SAW.pdf (opleiding Sociaal-agogisch werk)

113

De kandidaat wordt beoordeeld op producten uit praktijksituaties die tastbare bewijzen zijn van zijn handelen. Hiervoor stelt de kandidaat een portfolio samen dat op relevantie en kwaliteit wordt beoordeeld door de assessoren. Bij elk bewijsstuk moeten referenties vermeld worden die, indien nodig, met toestemming van de kandidaat door de assessoren kunnen nagetrokken worden. Dankzij het portfolio worden competenties herkend waarbij leer- en werkervaringen vergeleken worden met de eindcompetentiestandaard van een opleiding of een onderdeel hiervan. Bij het beoordelen en erkennen van competenties dient het portfolio als bewijsvoering waarbij de ervaringen worden getoetst aan de eindcompetentiestandaard. Het portfolio moet volgende documenten bevatten: -

-

-

-

24

cv met de algemene gegevens van het aanmeldingsformulier (met nummer EVC-dossier): o identiteits- en contactgegevens: naam, voornaam, adres, telefoonnummers, e-mail, geboorteplaats en –datum, nummer identiteitskaart/paspoort en rijksregisternummer; o aard van de EVC-procedure die wordt aangevraagd (instelling, opleiding, opleidingsonderdelen en de te bewijzen competenties); o informatie met betrekking tot de kosten van de procedure evenals de beoordelingsperiode waarop de procedure betrekking heeft:
overzicht werkervaring: betaald werk, vrijwilligers- en thuiswerk en hobby’s (van heden teruglopend naar het verleden);
overzicht scholing (A: reguliere scholing: basisonderwijs, secundair onderwijs, hoger onderwijs), cursussen en training (B: ook cursussen gevolgd voor hobby’s of tijdens de vrije tijd kunnen hier vermeld worden). zelfbeoordelingen per competentie: om de kandidaat te helpen het geschikte materiaal te selecteren voor het portfolio werkte de Associatie een zelfbeoordelingskader uit waarop de betreffende competentie(s) en prestatie-indicatoren door de kandidaat worden opgenomen. Per prestatie-indicator duidt de kandidaat het beheersingsniveau aan: ‘kennis genomen van’, ‘bijdrage geleverd aan’ en ‘zelfstandig uitgevoerd’ en geeft hier een toelichting bij. Tenslotte vermeldt de kandidaat welke bewijzen hij aanlevert per competentie; overzicht van alle formele bewijzen zoals certificaten, diploma’s en getuigschriften; formele bewijzen van leer- en werkervaringen, van het meest recent naar minst recent, met referenties; overzicht van alle informele bewijzen zoals publicaties, foto’s en rapporten; informele bewijzen van leer- en werkervaringen met referenties, handtekening en stempel van de werk- of opdrachtgever: maximaal twee per competentie, steeds vergezeld van een STARTT-formulier24 waarop de kandidaat het bewijsstuk situeert en toelicht. Deze bewijzen mogen niet ouder dan 5 jaar zijn; ingevuld ‘quickscan portfolio’: de quickscan laat de kandidaat toe het portfolio te controleren op juistheid en volledigheid en geeft tevens een overzicht van welke competenties (met prestatie-indicatoren) die aan de hand van welke bewijzen moeten beoordeeld worden.

STARTT = Situatie, Taak, Activiteit(en), Resultaat, Tijd, Transfer (= wat zou u een volgende keer bij een vegelijkbare opdracht anders aanpakken en waarom?)

114

De kandidaat maakt gebruik van de formulieren die digitaal ter beschikking werden gesteld op de website. Het complete dossier wordt bij voorkeur in elektronische vorm en, voor zover mogelijk, in pdf-formaat doorgestuurd. Bij een papieren portfolio worden en drie exemplaren bij de validerende instantie ingeleverd. Alle formulieren en documenten worden tegelijkertijd ingediend, de formulieren worden voorzien van het aan de kandidaat toegekende EVC-dossiernummer. Het originele portfolio, met originele bewijsstukken wordt door de kandidaat zelf bijgehouden maar kan wel door de assessoren ter controle opgevraagd worden. De privacy en persoonlijke integriteit van de kandidaat worden beschermd. Bronvermelding UAB (2006). EVC-procedure Universitaire Associatie Brussel. Handboek voor de kandidaat, Brussel UAB (2005). Reglement betreffende de erkenning van eerder verworven competenties binnen de Universitaire Associatie Brussel, Brussel www.vub.ac.be/infoover/associatie/index.html http://www.ehb.be/bestanden/2497/SAW.pdf

115

ANALYSE UNIVERSITAIRE ASSOCIATIE BRUSSEL ALGEMEEN Fase Dit portfolio heeft een veralgemeende implementatiefase. De EVC-procedure met bijhorende portfolio werd ingesteld vanaf het academiejaar 2005-2006. Kostprijs Dit portfolio en de bijhorende EVC-erkenningsprocedure zijn betalend voor de gebruiker. Er zijn 55 euro vaste kosten. Voor een EVC-procedure ‘niveau en oriëntatie’ betaalt de gebruiker tussen 230 en 770 euro voor het bekwaamheidsonderzoek. Voor een EVC-procedure ‘studieverkorting’: het aantal studiepunten te vermenigvuldigen met 3 euro. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure richt zich op een welbepaald publiek: personen die competenties elders verworven hebben en in aanmerking willen komen voor een studieduurverkorting of willen instappen vanaf een bepaald niveau van een opleiding. Er zijn geen toelatingsvoorwaarden voor de EVCprocedure zelf. De diplomavereiste geldt wel voor inschrijving, zonder diploma aan EVC starten is dus een risico. Type portfolio Dit is een erkenningsportfolio. Bij een positieve beoordeling zal de kandidaat een erkenning van zijn competenties krijgen onder de vorm van een bewijs van bekwaamheid waarmee hij vervolgens vrijstellingen kan aanvragen. PROCES Ondersteuning De kandidaten kunnen rekenen op een intensieve begeleiding onder de vorm van een handleiding, een infomoment met intakegesprek en individuele begeleiding door één of meerdere EVC-begeleiders. Het kan hier gaan om persoonlijke begeleiding maar ook begeleiding per telefoon en per mail (helpdesk). De begeleiders worden jaarlijks voorgelicht over de procedure. Inschatten van competenties In principe is het portfolio het enige assessmentinstrument, enkel wanneer het portfolio niet voldoende blijkt, zal men een andere methodiek aanwenden. Het portfolio zal in dat geval dus één van de assessmentinstrumenten zijn. Beoordelen van competenties Eén van de onderdelen van het portfolio is een zelfbeoordeling per competentie, de kandidaat overloopt het portfolio, voor het indienen ervan, op een kritische wijze aan de hand van de quickscan (self assessment). De competenties in het portfolio en eventueel een andere methodiek gebeurt door interne of externe beoordelaars (expert assessment). Beoordelen van erkenningsportfolio Het portfolio wordt beoordeeld door één of meerdere interne of externe beoordelaars. Het portfolio kan het enige assessmentinstrument maar ook één van de assessmentinstrumenten zijn.

116

PRODUCT Vorm Dit portfolio bestaat in papieren versie. Inhoud Ingrediënten voor het portfolio zijn: persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit maar ook vrijwilligers- en thuiswerk, opleidingen binnen en buiten het officiële circuit en hobby’s. Daarnaast worden zelfbeoordelingsformulieren voorzien per competentie (globale reflectie) en een competentieoverzicht (in de quickscan). Structuur Het betreft hier een invulformulier. De structuur van het portfolio wordt volledig aangereikt door de Associatie. Privacy De privacy van de kandidaat wordt gegarandeerd. Er is enkel inzage met toestemming.

117

118

ASSOCIATIE UNIVERSITEIT HOGESCHOLEN LIMBURG Contact Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg Agoralaan Gebouw D 3590 Diepenbeek Tel. 011 26 80 34 Fax 011 26 80 39 [email protected] www.auhl.be Instellingen - Provinciale Hogeschool Limburg - Universiteit Hasselt - Xios Hogeschool Limburg Fase De EVC-erkenningsprocedure met portfolio wordt vanaf het academiejaar 2005-2006 gebruikt aan de AUHL. In 2005-2006 werden er vier dossiers afgewerkt met positief resultaat, in 2006-2007 waren dat er twee. De dossiers situeerden zich in de domeinen Sociaal-agogisch werk, gezondheidszorg en handelswetenschappen en bedrijfskunde. (VLOR, 2007) Kostprijs De gehanteerde regels zijn dezelfde als deze voor een examencontract: een vast gedeelte van 52,8 euro na intake, de rest wordt betaald bij de aanvraag tot erkenning (3,2 euro per studiepunt). Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure is gericht op personen die hun competenties met betrekking tot hoger onderwijs willen laten erkennen om vervolgens met het bewijs studieverkorting, vrijstellingen of een diploma te verkrijgen. Doelstellingen Competenties inzake hoger onderwijs kunnen erkend worden door een validerende instantie via een EVC-erkenningsprocedure. Op basis van het bewijs van bekwaamheid kan een opleiding een diploma, vrijstellingen, een studieverkorting verlenen en een geïndividualiseerd studietraject voorstellen. De effecten van het bewijs maken geen deel uit van de EVC-erkenningsprocedure. Proces In de EVC-erkenningsprocedure van de Associatie kunnen we volgende fasen onderscheiden: intakefase, samenstelling van het dossier (portfolio), aanvraag tot erkenning, beoordeling en certificering en aanvraag tot verlening van vrijstelling. Bij de intakefase richt de kandidaat zich tot de instelling van de Associatie van zijn keuze. De EVCbegeleider informeert de kandidaat over de onderwijs- en examenmogelijkheden in het hoger onderwijs. Tijdens deze fase geeft de kandidaat aan voor welke opleiding (of deel ervan) hij

119

competenties wil laten erkennen. Deze informatie wordt vervolgens door de EVC-begeleider doorgegeven aan de opleiding. Binnen de drie weken bezorgt de opleiding de standaarden, criteria en methodieken die gebruikt moeten worden tijdens het bekwaamheidsonderzoek aan de EVCbegeleider. Op basis van deze gegevens geeft de begeleider de kandidaat aanwijzingen voor het verzamelen van bewijsstukken voor het portfolio. De begeleider licht de kandidaat tevens in over de gebruikte methodieken tijdens het bekwaamheidsonderzoek. Op het einde van de fase stort de kandidaat 52,8 euro. De kandidaat stelt op basis van de informatie verkregen uit de intakefase, het portfolio samen. Hij bereidt zich tevens voor op eventueel bijkomende proeven. Bij ieder opgenomen bewijsstuk geeft de kandidaat aan waarom het werd bijgevoegd. Tijdens deze fase kan de kandidaat nog steeds beroep doen op de begeleider voor advies bij het samenstellen van het portfolio. In ieder departement is een EVC-begeleider aangeduid. Na de samenstelling van het portfolio richt de kandidaat zijn aanvraag tot erkenning aan de instelling van zijn keuze en voegt het portfolio toe als bewijsmateriaal. Op dit moment stort hij het resterende bedrag voor het bekwaamheidsonderzoek. De instelling stelt vervolgens een beoordelingscommissie samen met minstens twee deskundige interne of externe beoordelaars. De commissie heeft minstens een globale kijk op de opleiding en de EVC-beoordelingsmethodiek. De beoordelaars oordelen aan de hand van een standaard of een kandidaat al dan niet over de aangevraagde competenties beschikt. De beoordeling gebeurt, afhankelijk van de aanvraag, volgens de volgende standaarden: -

de competenties eigen aan het niveau van bachelor of master; de eindcompetenties voor een opleiding, opleidingsonderdeel of een deel daarvan.

De beoordelingsstandaarden moeten vervolgens omgezet worden in indicatoren waarbij men gedragsen kennisindicatoren onderscheidt. De opleiding geeft daarna de criteria op om de aangevraagde competenties te beoordelen. De beoordeling zelf wordt gevoerd aan de hand van een combinatie van volgende methodieken: -

een gestructureerd gesprek waarin gepeild wordt naar de voorkennis van de kandidaat; een directe observatie van gedragingen en realisaties; een evaluatie gebaseerd op de verzamelde informatie en realisaties; een evaluatie gebaseerd op de interpretatie van feiten of verklaringen met referentie naar theoretische schema’s; een portfolioconstructie: een persoonlijk dossier met bewijsstukken met betrekking tot de aangevraagde competenties.

De toetsing van EVC moet leerwegonafhankelijk kunnen gebeuren. De toetsing kan, met het oog op onder meer kostenbesparing en een valide assessment, op de werkvloer gebeuren. Er moet ook de keuze gemaakt worden tussen of een combinatie van moment- of periodeassessment naargelang de aangevraagde competentie(s). Bij de beslissing welke methodieken er gebruikt zullen worden bij het bekwaamheidsonderzoek wordt er rekening gehouden met de vertrouwdheid van de beoordelaars met de methodiek en de reële slaagkans voor de kandidaat. Omwille van de beperkte tijd wordt de toetsing

120

van EVC vooral gedaan op basis van de portfoliomethodiek aangevuld met realistische en haalbare evaluatiemethoden. Na de beoordeling wordt een verslag opgesteld waarin het resultaat van de beoordeling wordt gemotiveerd. Per jaar zijn er drie periodes waarin dossiers worden beoordeeld: augustus - september, november - december en april - mei. De validerende instantie kan op gemotiveerde wijze afwijkingen hierop toestaan. Bij een positief resultaat van het bekwaamheidsonderzoek, reikt de validerende instantie een bewijs van bekwaamheid uit (erkenning). Het bewijs geldt binnen alle instellingen van de Associatie. Aan de hand van het bewijs kan de kandidaat vrijstellingen aanvragen voor een opleiding of onderdelen ervan. Gedurende de hele procedure wordt de privacy van de kandidaat gegarandeerd. De validerende instantie staat in voor de bijscholing van de begeleiders. De kandidaat kan bezwaar aantekenen tegen de beslissing van de commissie. De Raad van Bestuur van de Associatie stelt in dit geval een beroepscommissie in, deze doet een uitspraak nadat alle betrokken partijen werden gehoord. Product Het portfolio heeft tot doel de opgedane werk- en leerervaringen in kaart te brengen en dit aan de hand van bewijsmateriaal. Bij de EVC-erkenningsprocedure wordt er een checklist portfolio voorzien in te vullen door de EVC-begeleider. Het portfolio aan de Universitaire Associatie Brussel bestaat uit de volgende delen: -

-

-

-

een cv met: o Persoonsgegevens en een overzicht van de loopbaan en andere activiteiten; o Een concrete beschrijving van functies of functieomschrijvingen, opdrachten en taken; ervaringen: o betaald werk met als bewijsstukken functie- of taakbeschrijvingen, beoordelingen, evaluaties door de werkgever of leidinggevenden, verslagen van functioneringsgesprekken, werkstukken gemaakt in de werkomgeving zoals verslagen, rapporten, ontworpen materiaal etc.; o vrijwilligerswerk met als bewijsstukken werkstukken: verslagen, rapporten, ontworpen materiaal etc.; o thuiswerk en hobby’s: werkstukken gemaakt in deze context: verslagen, rapporten, ontworpen materiaal etc.; opleiding – vorming – training (EVK): o regulier onderwijs; o onderwijs voor sociale promotie; o vormings- en opleidingscentra; o educatieve organisaties – vormingswerk: o bedrijfsopleidingen; overzicht van relevante leer- en werkervaringen per competentie (met vermelding van bewijsstuk).

121

Bronvermelding AUHL (2005). Informatiemap EVC – procedure Associatie (document 4 en 5) -Document 4 -Document 5 EHB (2006). Studiegids Sociaal-Agogisch Werk. Brussel: EHB www.auhl.be

122

ANALYSE ASSOCIATIE UNIVERSITEIT HOGESCHOLEN LIMBURG ALGEMEEN Fase Dit portfolio heeft een veralgemeende implementatiefase. De EVC-erkenningsprocedure met bijhorende portfolio werd ingesteld vanaf het academiejaar 2005-2006. Kostprijs Dit portfolio is betalend voor de gebruiker. Hij moet een vast gedeelte van 52,8 euro betalen na de intake, de rest wordt betaald bij de aanvraag tot erkenning (3,2 euro per studiepunt). Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure richt zich op een welbepaald publiek: personen die competenties elders verworven hebben en in aanmerking willen komen voor een studieduurverkorting of willen instappen vanaf een bepaald niveau van een opleiding. Er zijn geen toelatingsvoorwaarden voor de procedure. Type portfolio Het betreft hier een erkenningsportfolio. Bij een positieve beoordeling krijgt de kandidaat een erkenning van zijn competenties in de vorm van een bewijs van bekwaamheid waarmee hij vervolgens vrijstellingen kan aanvragen. PROCES Ondersteuning De kandidaat wordt vanaf de intakefase (infomoment) en bij het samenstellen van het portfolio individueel begeleid door de EVC-begeleider, de kandidaat kan tevens per mail en per telefoon advies vragen (helpdesk). De Associatie werkte ook een ‘informatiemap EVC’ uit voor de kandidaat (handleiding). De aangeduide begeleiders werd alles toegelicht. De opleiding is initieel voorzien. Inschatten van competenties Bij de Associatie wordt een combinatie van methodieken gebruiken voor het inschatten van competenties. Beoordelen van competenties In het bekwaamheidsonderzoek worden de competenties door interne en/of externe assessoren (expert assessment) aan de hand van een combinatie van methodieken. Beoordelen van het erkenningsportfolio Het erkenningsportfolio wordt door derden beoordeeld. Het portfolio is binnen de EVCerkenningsprocedure één van de assessmentinstrumenten. PRODUCT Vorm De kandidaat levert het portfolio in papieren versie in.

123

Inhoud Ingrediënten van het portfolio in de EVC-erkenningsprocedure zijn: een cv met een overzicht van de ervaringen binnen betaald, vrijwilligerswerk, thuiswerk en hobby’s (met bewijsstukken), een overzicht van opleidingen, vormingen en trainingen met bewijsstukken. Tenslotte is er ook een competentieoverzicht met hieraan gekoppeld de vermelding van de (leer- en werk)ervaring en bewijsstuk. Structuur Het portfolio is opgesteld als invulformulier. De Associatie structureert aan de hand van formulieren die na iedere fase moeten ingevuld worden. Op die manier volgt de kandidaat de procedure op gestructureerde manier. Privacy De privacy van de kandidaat wordt gegarandeerd. Er is dus enkel inzage met toestemming.

124

ASSOCIATIE K.U.LEUVEN Contact Associatie K.U.Leuven Schapenstraat 34 3000 Leuven Tel. 016 32 40 84 Fax 016 32 40 88 [email protected] http://associatie.kuleuven.be Instellingen - Groep T – Leuven Hogeschool - Hogeschool Sint-Lukas Brussel - Hogeschool-Universiteit Brussel - Hogeschool voor Wetenschap & Kunst (Brussel) - Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende - Katholieke Hogeschool Kempen - Katholieke Hogeschool Leuven - Katholieke Hogeschool Limburg - Katholieke Hogeschool Mechelen - Katholieke Hogeschool Sint-Lieven - Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen - Lessius Hogeschool - Katholieke Universiteit Leuven Fase De EVC-procedure van de Associatie Leuven werd ingesteld in het academiejaar 2005-2006. In het eerste jaar werden er 506 dossiers opgestart waarvan 423 beëindigd met positief gevolg en 73 met negatief gevolg. Het tweede jaar waren er 384 opgestarte dossiers met 293 positieve en 76 negatieve resultaten. Het merendeel van de dossiers bevond zich in de domeinen van gezondheidszorg en onderwijs, een kleiner aantal vooral in handelswetenschappen en bedrijfskunde (VLOR, 2007). Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure en het gebruik van het portfolio zijn betalend voor de gebruiker. Er zijn volgende kosten: - 55 euro instapkosten te betalen aan de instelling waar de kandidaat zijn aanvraag doet; - Voor een hele opleiding moeten vervolgens volgende kosten betaald worden: o 590 euro voor het niveau of competenties van een bacheloropleiding; o 770 euro voor het niveau of competenties van een masteropleiding indien de kandidaat niet over een bachelordiploma beschikt; o 230 euro voor een bekwaamheidsonderzoek voor het niveau of competenties van een masteropleiding indien de kandidaat over een bachelordiploma beschikt; - Voor specifieke competenties van een opleiding is de kostprijs ten hoogste 590 euro. De prijs is afhankelijk van de toetsen:

125

o o o

voor eenvoudige toetsen (grote groepen, gestandaardiseerd) wordt 50 euro aangerekend per toets; voor uitgebreide toetsen (individueel, meer omkadering) wordt 150 euro per toets aangerekend; bij een combinatie van assessmentinstrumenten worden de bedragen opgeteld.

Wanneer de kandidaat zich daarna voor een opleiding inschrijft op basis van de EVC-beoordeling krijgt hij 20% van het betaalde bedrag terug onder de vorm van een reductie van het studiegeld. Doelgroep Doelgroep van de EVC-erkenningsprocedure zijn kandidaten die menen te beschikken over bepaalde competenties die zij echter niet kunnen bewijzen via een creditbewijs of elders verworven kwalificaties, maar deze verworven hebben door middel van leerprocessen die niet met een studiebewijs bekrachtigd zijn. De kandidaat richt zijn aanvraag tot erkenning van EVC tot één instelling binnen de associatie en documenteert zijn aanvraag met een portfolio. De EVCerkenningsprocedure is bedoeld voor studenten die hun studieprogramma willen verkorten via vrijstellingen, maar tevens voor mensen die een bekwaamheidsbewijs wensen omwille van het civiel effect, bijvoorbeeld voor gebruik bij een sollicitatieprocedure, een promotieaanvraag of aanvraag tot salarisverhoging. Doelstellingen De procedure heeft de erkenning van elders verworven competenties als doel met het oog op een bewijs van bekwaamheid. Hiermee kan de kandidaat vrijstellingen in een instelling van de associatie verkrijgen. Elke associatiepartner erkent de bewijzen die bij een andere partner zijn uitgereikt. Het toekennen van vrijstellingen is wel een bevoegdheid van een specifieke opleiding. Deze laatste beslist of het bewijs ook effectief in de eigen opleiding voor een bepaald opleidingsonderdeel tot een vrijstelling kan leiden25 en beslissen het bewijs te gebruiken voor tewerkstellingsdoeleinden. Proces De instelling waar de aanvraag gedaan werd, richt een formeel bekwaamheidsonderzoek in op basis van afgesproken procedures en kwaliteitscriteria binnen de Associatie. De instelling bepaalt in haar onderwijsreglement hoe de beoordeling plaatsvindt. Bij de procedure zit minstens een intakegesprek waarin gepeild wordt of de kandidaat een voldoende brede en relevante ervaring heeft om een bekwaamheidsonderzoek op zinvolle wijze te ondernemen. Er werden in de Associatie gemeenschappelijke afspraken met betrekking tot de elementen van de beoordeling van EVC en EVK. Het bekwaamheidsonderzoek wordt steeds uitgevoerd aan de hand van (een combinatie van) volgende technieken: -

een gestructureerd gesprek waarin de beoordelaars peilen naar de voorkennis van de kandidaat; een directe observatie van gedragingen en realisaties; een evaluatie gebaseerd op de verzamelde informatie en realisaties;

25

Vrijstellingen worden toegekend op het niveau van opleidingsonderdelen of delen van opleidingsonderdelen. Wanneer een kandidaat aantoont het geheel van de competenties uit een opleiding te bezitten kan dit rechtstreeks tot diplomering leiden.

126

-

een evaluatie gebaseerd op interpretatie van feiten of verklaringen met referentie naar theoretische schema’s en een portfolioconstructie.

Binnen de Associatie onderscheidt men vijf fasen in de procedure: de informatie- en oriënteringsfase met één of meerdere informatiebijeenkomsten, de aanmelding en een intakegesprek, de herkenningsfase met begeleiding, de beoordelingsfase aan de hand van de bovenvermelde technieken, de erkenningsfase (bewijs van bekwaamheid) en de nazorgfase met een persoonlijk ontwikkelingsplan en recht op bezwaar. Aan de hand van een bewijs van bekwaamheid kan de kandidaat vrijstellingen aanvragen. Het bekomen bewijs is geldig aan alle instellingen van de Associatie. Varia In de Monitor EVC-EVK. Associatie K.U. Leuven (juni 2005) worden de associatiebrede kwaliteitscriteria vermeld voor de procedure binnen de verschillende instellingen van de Associatie. Het betreft hier een checklist voor de procedure, voor de methodieken voor de beoordeling van EVC en ten slotte een systeemscan EVC-EVK die de mogelijkheid tot een sterkte-zwakte-analyse biedt. In de systeemscan worden de randvoorwaarden aangegeven om EVC-EVK erkenning kwaliteitsvol in te voeren in de instellingen. De criteria voor de bewijsstukken voor een EVC-erkenningsprocedure zijn authenticiteit, actualiteit, relevantie, kwantiteit en variatie in contexten. De kwaliteitscriteria voor de aanpak van de Associatie zijn transparantie, toegankelijkheid: toegankelijk voor alle kandidaten zonder discriminatie, uitvoerbaarheid: zijn de procedure en zijn instrumenten kwaliteitsvol en haalbaar qua tijdsinvestering?, privacy, rechtvaardigheid: gestandaardiseerde beoordelingscriteria worden gebruikt waardoor de beslissingen als rechtvaardig worden beschouwd en redelijkheid van termijn: kan de kandidaat tijdig de nodige beslissingen nemen in functie van zijn studiekeuze? Bronvermelding Associatie K.U. Leuven (2005). Monitor EVC/EVK-gids. Associatie K.U. Leuven, Leuven Associatie K.U. Leuven (2006). Reglement EVC/EVK Associatie K.U. Leuven, Leuven associatie.kuleuven.be

127

128

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Contact Katholieke Universiteit Leuven Oude Markt 13, bus 5005 3000 Leuven Tel. 016 32 40 10 Fax 016 32 40 14 [email protected] www.kuleuven.be Proces Informatie- en oriënteringsfase: voor informatie over de EVC-erkenningsprocedure kan men op de K.U. Leuven terecht aan het EVC-loket van de Dienst Studieadvies. Ook de opleidingen kunnen hier advies bekomen. Een medewerker informeert de kandidaat over het nut van de aanvraag en de mogelijke gevolgen voor het curriculum. Bovendien biedt de medewerker ondersteuning bij de aanvraag zelf. Aanvragen kunnen het hele jaar door ingediend worden. Aanvragen tot een bekwaamheidsbewijs dat tot vrijstellingen moet leiden voor het komende academiejaar moeten uiterlijk eind mei worden ingediend. De aanvraag wordt gericht tot de assessmentcommissie, indien de K.U. Leuven niet over de mogelijkheden beschikt om bepaalde competenties te onderzoeken, verwijst die de aanvrager door naar een andere instelling binnen de Associatie. Intakegesprek en ontvankelijkheidsonderzoek: kandidaten die besluiten de procedure op te starten worden uitgenodigd voor een intakegesprek. Dit gesprek wordt gedaan tussen de kandidaat en een lid van de EVC-assessmentcommissie. Bij dit gesprek wordt de precieze aanvraag van de kandidaat afgebakend (welke competenties wil hij laten onderzoeken?), wordt er bekeken wat de mogelijkheden zijn met betrekking tot erkenning en wordt de vervolgprocedure bepaald. Op basis van het rapport van dit verslag beslist de voorzitter van de commissie of de aanvraag ontvankelijk is. De ontvankelijkheid is gebaseerd op volgende kwaliteitscriteria voor de bewijzen: authenticiteit, actualiteit, relevantie, kwantiteit en variatie. Bij een positieve beslissing betaalt de kandidaat vervolgens de kosten voor de verdere afhandeling van de procedure. Herkenningsfase: samenstelling van het dossier: de kandidaat stelt zijn portfolio samen en wordt hierbij ondersteund door een medewerker van de Dienst Studieadvies. Het dossier wordt ingediend bij de EVC-bekwaamheidscommissie. Beoordelingsfase: het bekwaamheidsonderzoek en de beslissing hierover vallen onder de verantwoordelijkheid van de EVC-assessmentcommissie. Het bekwaamheidsonderzoek wordt uitgevoerd volgens de criteria vermeld in de EVC-EVK monitor van de Associatie. Bij het bepalen van de te onderzoeken competenties wordt er rekening gehouden met de BAMA-profielen van de academische bachelor en master zoals die zijn goedgekeurd door de Raad van bestuur van de Associatie. Voor het bekwaamheidsonderzoek kijkt men in de eerste plaats naar de doelstellingen en de eindtermen van een opleiding (of een opleidingsonderdeel) en pas in een tweede plaats naar de specifieke inhouden. Een assessmentcommissie, bestaande uit drie assessoren, beoordeelt het portfolio. De kandidaat kan worden uitgenodigd voor een criteriumgericht interview waarbij het portfolio wordt doorgenomen en hierover vragen worden gesteld. Eventueel kunnen nog bijkomende

129

tests of proeven worden uitgevoerd. De assessoren beoordelen los van elkaar en komen nadien in consensus tot een beslissing. Erkenningsfase: een bewijs van bekwaamheid wordt uitgereikt bij een positieve beslissing. Het bewijs is geldig bij alle instellingen binnen de Associatie en is onbeperkt geldig. Een actualiseringsprogramma kan wel opgelegd worden na tenminste vijf kalenderjaren. Recht op bezwaar: indien het bewijs niet wordt toegekend of enkel voor een beperkte competentie, kan de kandidaat bezwaar aantekenen bij de coördinator Studentenbeleid. Product Voor het portfolio van de K.U. Leuven werd een invulformulier voorzien. De kandidaat is eigenaar van het portfolio en is zelf verantwoordelijk voor het samenstellen ervan. Aan de hand van het portfolio tracht de kandidaat zijn aangevraagde competenties zichtbaar te maken, het portfolio geeft dus een overzicht van de door de kandidaat verworven competenties. De bewijsstukken opgenomen in het portfolio kunnen van verschillende aard zijn. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen twee soorten bewijsstukken. Per competenties wordt er een overzicht gevraagd van EVK: creditbewijzen, getuigschriften, binnen- en buitenlandse studiebewijzen. Anderzijds wordt er een overzicht van bewijzen die EVC aantonen gevraagd per competentie. Dit zijn alle overige bewijzen zoals deelname aan een vorming of opleiding, verslagen van praktijkervaringen, publicaties. De kandidaat kan beroep doen op de portfoliobegeleider ter ondersteuning van het samenstellen van het portfolio. De validiteit van de bewijzen wordt niet door de portfoliobegeleider vastgesteld maar door de assessmentcommissie. Het portfolio van de K.U. Leuven bestaat uit volgende onderdelen: -

persoonlijke informatie: o contactgegevens:
naam, adres, telefoonnummers, e-mailadressen en ‘bijzonderheden privé’;
naam bedrijf, adres, telefoonnummers, e-mailadressen, contactpersoon en ‘bijzonderheden zakelijk’; o gevolgde scholing/opleiding/cursussen/training:
lagere school, secundair onderwijs: school, richting, periode, diploma/bewijs;
hoger onderwijs: school, richting, periode, diploma/bewijs; o overzicht van gevolgde cursussen/trainingen relevant voor de aangevraagde competenties: naam cursus/training, organisatie, onderwerp/inhoud (doel), periode, certificaat/bewijs van deelname; o werkervaring relevant voor de aangevraagde competenties: beroep/functie, bedrijf/instelling/werkplek, welke taken werden uitgevoerd, uren per week, periode, (eventueel) getuigschriften/referenties/werkgeversverklaring;

130

-

bewijsstukken: o competenties gericht op de opleidingsonderdelen: EVK met titel bewijsstuk, omschrijving, verantwoording (waarom staaft het bewijsstuk de competenties), datum, bijlagenummer; o informele bewijzen met titel bewijsstuk, omschrijving, verantwoording (waarom staaft het bewijsstuk de competenties), datum, bijlagenummer; o testresultaten (in te vullen door de instelling): test, omschrijving, resultaat, datum, bijlagenummer; o overzicht bijlagen: bijlagenummer, titel; o overige relevante informatie.

Bronvermelding www.kuleuven.be www.kuleuven.be/onderwijs/flexibilisering/evc.html

131

ANALYSE KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN ALGEMEEN Fase Dit implementatiefase van dit portfolio is veralgemeend. De EVC-procedure met bijhorende portfolio van de Associatie werd ingesteld vanaf het academiejaar 2005-2006. Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure en het gebruik van het portfolio zijn betalend: 55 euro instapkosten en 230 euro tot 770 euro voor het bekwaamheidsonderzoek. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure richt zich op een welbepaald publiek: personen die competenties elders verworven hebben en in aanmerking willen komen voor een studieduurverkorting of willen instappen vanaf een bepaald niveau van een opleiding. Er zijn geen toelatingsvoorwaarden voor de procedure. Type portfolio Het betreft hier een erkenningsportfolio. Bij een positieve beoordeling zal de kandidaat een erkenning van zijn competenties krijgen in de vorm van een bewijs van bekwaamheid waarmee hij vervolgens vrijstellingen kan aanvragen. De beoordeling gebeurt eventueel ook aan de hand van een criteriumgericht interview. Er kunnen bijkomende proeven of tests worden opgelegd. PROCES Ondersteuning Er is een handleiding voorzien op de website van de K.U. Leuven evenals een infomoment voor het opstarten van de procedure. Tijdens de procedure krijgt de kandidaat individuele begeleiding van een begeleider van de Dienst Studieadvies en kan hij ook per telefoon en per mail advies vragen (helpdesk). Er wordt een opleiding door de Associatie voorzien rond assessmentinstrumenten, bij het opstarten van de EVC-procedure. Inschatten van competenties Naast het portfolio wordt er eventueel ook gebruik gemaakt van een criteriumgericht interview, eventueel aangevuld met tests of proeven. Beoordelen van competenties Het portfolio en de andere gebruikte methodieken worden door de EVC-assessmentcommissie beoordeeld (expert assessment) Beoordelen van erkenningsportfolio De beoordeling van het portfolio gebeurt door de EVC-assessmentcommissie. In deze procedure is het portfolio soms het enige assessmentinstrument, soms één van de assessmentinstrumenten naargelang het dossier van de kandidaat. PRODUCT Vorm Dit portfolio bestaat enkel in papieren vorm.

132

Inhoud De ingrediënten van het portfolio zijn: - persoonlijke informatie: contactgegevens, gevolgde scholing/opleiding/cursussen/training relevant voor de aangevraagde competenties, werkervaring relevant voor de aangevraagde competenties waaronder thuiswerk, vrijwilligerswerk en werk binnen het arbeidscircuit - bewijsstukken met betrekking tot EVK en EVC per competentie (competentieoverzicht) met een verantwoording per bewijs waarom het de competentie staaft (globale reflectie;) - testresultaten - in te vullen door de instelling (resultaten metingen); - overzicht bijlagen; - overige relevante informatie. Structuur Het portfolio is opgesteld als invulformulier. Privacy De privacy van de kandidaat wordt gegarandeerd. Er is enkel inzage met toestemming van de gebruiker.

133

134

KATHOLIEKE HOGESCHOOL LEUVEN Contact Lieve Van den Wijngaerde K.H. Leuven Abdij Van Park 9 3000 Leuven Tel. 016 375 731 [email protected] www.khleuven.be Proces Informatie- en oriënteringsfase: de instroombegeleider die behoort tot het studieadviesbureau waar alle studie- en studentenbegeleiders verzameld zijn, begeleidt en informeert de kandidaat doorheen de hele procedure. Er is ook een handleiding voorzien voor de kandidaat. Na deze fase kan de kandidaat een aanvraag tot EVK. De kandidaat kan na het resultaat van een eventuele EVK-procedure te hebben vernomen, beslissen een EVC-erkenningsprocedure in te stellen. EVC en EVK kunnen in combinatie doorlopen worden. Intake EVC: De kandidaat wordt begeleid zodat hij geen EVC-erkenningsprocedure start voor competenties die leiden tot vrijstellingen voor opleidingsonderdelen waarvoor hij al recht heeft op een vrijstelling op basis van EVK. Daarom loopt de EVK-procedure bij ook voor de EVC-procedure. Tijdens deze fase wordt er gebruik gemaakt van een competentiematrix en een concordantiematrix. In de competentiematrix worden alle competenties beschreven die studenten doorheen hun opleiding leren beheersen. Deze competenties worden vervolgens geconcretiseerd in indicatoren die aanduiden wat er op een bepaald niveau onder een competentie verstaan wordt. In de competentiematrix worden er zo vier niveaus onderscheiden: (1) elementair, (2) doorgroei, (3) integratie en (4) expert. In de concordantiematrix worden opleidingsonderdelen aan de competenties gelinkt. Aan de hand van deze matrix kan de kandidaat te weten komen voor welke vrijstellingen hij in aanmerking komt. Deze matrices zijn de basis voor de opleidingen en kunnen voor verschillende doelen gebruikt worden, bijvoorbeeld voor het opstellen van een opleidingsprogramma, voor het beoordelen van EVC, als criteria bij het evalueren van opleidingsonderdelen stages. De EVC-erkenningsprocedure start met een intakegesprek door de instroombegeleider. Ter voorbereiding vult de kandidaat een instroomprofiel in waarop hij probeert in te schatten in hoeverre de competenties van de competentiematrix al beheerst worden, dit document vormt de basis voor het intakegesprek. De kandidaat levert het digitaal of op papier in aan de begeleider. In dit gesprek wordt er gekeken of de kandidaat in aanmerking komt voor een EVC-erkenningsprocedure en voor welke competenties het de moeite loont zich te laten testen. De instroombegeleider brengt enkel advies uit. De beslissing tot opstarten van een EVC-procedure ligt bij de kandidaat. De kandidaat kan tevens per mail of per telefoon contact hebben met de begeleider voor advies tijdens de procedure.

135

Assessment: De kandidaat kan zich vervolgens inschrijven en na betaling aan de toetsen deelnemen. Voor de opleiding Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs werd er bijvoorbeeld gekozen voor een portfolioconstructie en een daaraan gekoppeld competentiegericht interview. Aan de hand van het portfolio worden volgende aspecten van de kandidaat getest: -

de reflecterende, innoverende ingesteldheid het inzicht in eigen handelen zijn opvattingen over de sector en het beroep de relevante beroepservaring de bereidheid tot leren

Via een competentiegericht interview vragen twee assessoren, aan de hand van het portfolio, om meer toelichting. In de beoordelingscommissie EVC worden de resultaten van het portfolio en het competentiegericht interview samengelegd. Een aantal competenties wordt ook in een kennis- of vaardigheidstoets beoordeeld. Voor een aantal toetsen een voorbereidingspakket kan aangekocht worden met onder andere artikels en handboeken. In sommige gevallen kan er voor een aantal competenties ook een praktijktoets worden uitgevoerd. Voor de richting Kleuteronderwijs is deze enkel zinvol wanneer de kandidaat al relevante werkervaring heeft binnen het kleuteronderwijs. De praktijktoets bestaat er in dit geval in dat de kandidaat de competenties in kwestie kan aantonen door ze in de klaspraktijk uit te voeren. De toets kan enkel worden uitgevoerd als de kandidaat het assessment van het portfolio en het competentiegericht interview al heeft doorlopen. Begin september kan de kandidaat terecht in een kleuterklas van één van de oefenscholen van de instelling. Aan de hand van een aantal opdrachten gaat de kandidaat één dag observeren en vier dagen stage lopen onder begeleiding van een stagementor. Op de stage volgt mondeling een verantwoording en reflectie. Data voor deze beoordelingsmethodieken voor bijvoorbeeld de opleiding Bachelor in onderwijs: Kleuteronderwijs dit jaar waren: -

Indienen portfolio, competentiegericht interview, kennistoets Leren en ontwikkelen, vaardigheidstoetsen: augustus; Praktijktoets: begin september; Beoordeling door commissie en uitreiking bewijzen: de laatst weerhouden periodes voor de bovenvermelde opleiding hiervoor waren september en januari.

Beoordelingscommissie EVC: nadat de kandidaat de verschillende testen heeft afgelegd, komt de beoordelingscommissie samen waarbij de verschillende assessoren hun bevindingen samen leggen en tot een beoordeling komen. Uitreiking bewijzen + nazorg: nadat de commissie tot een beslissing is gekomen, worden de bewijzen van bekwaamheid uitgereikt. De kandidaat krijgt hier ook de kans om zijn resultaten te bespreken met de assessoren. Indien de kandidaat niet akkoord gaat met de beslissing kan hij in beroep gaan.

136

Product Het portfolio is, naast het competentiegericht interview, het vaste beoordelingsinstrument binnen de EVC-erkenningsprocedure van de K.H. Leuven. Daarbovenop kunnen ook andere technieken gekozen worden voor de beoordeling aan de instelling naargelang de soort opleiding en de soorten competenties die worden aangevraagd. Het portfolio van de K.H. Leuven voor de richting Kleuteronderwijs bevat volgende ingrediënten: -

-

-

-

personalia: naam, adres, telefoonnummers en e-mailadres; voorwoord met uitleg over het portfolio; inhoudstafel van het portfolio; cv: o overzicht studieloopbaan: opleidingen met studiebewijs met telkens de vermelding van het nummer van het bewijsstuk en opleidingen zonder studiebewijs; o overzicht werkervaring: in eigen sector en ‘ander’; o overzicht relevant vrijwilligerswerk; o overzicht relevante levenservaring, hobby’s, informatie uit thuissituatie; motivatiebrief: maximum één pagina over waarom de kandidaat voor de richting kiest. Eventueel kan ook gevraagd worden, afhankelijk van de opleiding, om dit in een andere taal te schrijven; intentieverklaring: maximum één pagina over wat voor de kandidaat kwalitatief goed onderwijzen is; zelfbeoordeling: twee opties binnen de opleidingen, waarbij de opleiding zelf beslist welke optie wordt gebruikt: hier kan de kandidaat eventueel ook zijn instroomprofiel invoegen; o optie 1: de student vult per competentie die hij wil laten toetsen een blad in met: competentie, niveau en argumentatie voor dat niveau en het nummer van het bewijsstuk; o optie 2: in de opdracht zit per competentie uit de matrix een blad met daarop al vooraf ingevuld: competentie en indicatoren. De student dient enkel het niveau aan te kruisen en een argumentatie te geven en het nummer van het bewijsstuk; bewijsmateriaal portfolio: met een overzicht met het nummer, de omschrijving van het bewijsstuk en naar welke competentie(s) het bewijsstuk verwijst; bijlagen: ontvangstbewijs portfolio.

Bronvermelding www.khleuven.be www.khleuven.be/index.php?page=3141

137

ANALYSE KATHOLIEKE HOGESCHOOL LEUVEN ALGEMEEN Fase Dit implementatiefase van dit portfolio is veralgemeend. De EVC-procedure met bijhorende portfolio van de Associatie werd ingesteld vanaf het academiejaar 2005-2006. Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure en het gebruik van het portfolio zijn betalend: 55 euro instapkosten en 230 euro tot 770 euro voor het bekwaamheidsonderzoek. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure richt zich op een welbepaald publiek: personen die competenties elders verworven hebben en in aanmerking willen komen voor een studieduurverkorting of willen instappen vanaf een bepaald niveau van een opleiding. Er zijn geen toelatingsvoorwaarden voor de procedure. Type portfolio Het betreft hier een erkenningsportfolio. Bij een positieve beoordeling zal de kandidaat een erkenning van zijn competenties onder de vorm van een bewijs van bekwaamheid waarmee hij vervolgens vrijstellingen kan aanvragen. De beoordeling gebeurt minstens ook aan de hand van een competentiegericht interview waar afzonderlijk op beoordeeld wordt. Pas tijdens de bijeenkomst van de commissie wordt per aangevraagde competentie, op basis van de verschillende toetsen waarin deze competentie beoordeeld werd, een oordeel uitgesproken. PROCES Ondersteuning Er wordt een handleiding voorzien evenals een infomoment voor het opstarten van de procedure. Tijdens de gehele procedure krijgt de kandidaat individuele begeleiding van de instroombegeleider en kan hij ook per telefoon en per mail advies vragen (helpdesk). De begeleiders krijgen een jaarlijkse opleiding onder de vorm van intervisie. Inschatten van competenties Naast de portfolioconstructie wordt er gebruik gemaakt van een competentiegericht interview, eventueel aangevuld met andere methodieken zoals praktijk- en kennistoetsen. Beoordelen van competenties De competenties worden door experten beoordeeld (expert assessment). De kandidaat zal zichzelf ook beoordelen aan de hand van het zelfbeoordelingsformulier in het portfolio (self assessment). Het portfolio en het competentiegericht interview worden beoordeeld door twee assessoren, bij voorkeur gaat het om een assessor uit het werkveld en een assessor uit de opleiding. Alle assessoren krijgen jaarlijks een training, waarin hen technieken worden bijgebracht voor het beoordelen van een portfolio en een het afnemen van competentiegerichte interviews.

138

Beoordelen van erkenningsportfolio De beoordeling van het portfolio zelf gebeurt door twee assessoren. In deze procedure is het portfolio één van de assessmentinstrumenten. Elke competentie wordt met minstens twee toetsen beoordeeld, dit is soms moeilijk te realiseren gezien de kosten die voor de kandidaten aan de toetsen verbonden zijn. PRODUCT Vorm De kandidaat levert het portfolio op papier of in pdf-bestand in Inhoud De ingrediënten van het portfolio zijn: persoonsgegevens, cv met opleidingen (met en zonder studiebewijs), verschillende werkervaringen, relevant vrijwilligerswerk, relevante levenservaring, hobby’s, informatie uit thuissituatie, zelfbeoordeling (globale reflectie), een competentieoverzicht en bewijsstukken. Daarnaast worden er ook een motivatiebrief en een intentieverklaring gevraagd. Structuur Dit portfolio is opgesteld als invulformulier. Privacy De privacy van de kandidaat wordt gegarandeerd. Er is dus enkel inzage met toestemming. Het portfolio blijft bovendien eigendom van de kandidaat. Het wordt niet gearchiveerd in de instelling.

139

140

KATHOLIEKE HOGESCHOOL ZUID-WEST-VLAANDEREN DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING Contact Katholiek Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen Doorniksesteenweg 145 8500 Kortrijk Tel. 056 26 41 60 Fax 056 26 41 75 [email protected] www.katho.be www.katho.be/oho-secundair-onderwijs.asp Proces De Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen wil met haar EVC/EVK-procedure tegemoet komen aan de heterogeniteit van de studenten die aan de lerarenopleiding beginnen. De EVC- en de EVK-procedures leiden tot een Persoonlijk OntwikkelProgramma (POP): een individueel gedifferentieerd studietraject dat rekening houdt met de EVC’s en EVK’s van de student in kwestie. De EVC-erkenningsprocedure bestaat uit zeven stappen. Bij stap 1 - informatie aan de kandidaat – wordt de kandidaat tijdens één van de infodagen ingelicht geweest over de EVC-erkenningsprocedure en vraagt hij ook de digitale handleiding aan door een e-mail te sturen naar [email protected]. De kandidaat neemt vervolgens contact op met de EVC/EVK-coach (stap 2: intake). In een gesprek worden eventuele vragen en onduidelijkheden aangekaart, het nut van een deelname onderzocht, hulp geboden bij het opstellen van een EVC-portfolio etc. In stap 3 doet de kandidaat een aanvraag via een EVC-portfolio en een persoonlijk dossier. Bij de procedure worden twee soorten EVC-portfolio’s onderscheiden - een kennisportfolio en een bascoportfolio - aangezien de competenties en de contexten waarin deze verworven zijn gevarieerd kunnen zijn. Het kennisportfolio richt zich op de EVC’s binnen het gebied van basiscompetentie 3 (de leraar als inhoudelijk expert). De kosten hiervoor bedragen 50 euro per opleidingsonderdeel. Via zelfreflectie gaat de kandidaat in dit portfolio na voor welke kennisonderdelen hij voldoende kennis heeft maar dit niet kan aantonen via EVK. Bij deze reflectie wordt hij geholpen door oriëntatieproeven, opgesteld per kennisonderdeel en bestaande uit een voorbeeldexamen met correctiesleutel en een formulering van de leerdoelen. De proeven heeft de kandidaat ontvangen op de infodagen of kan hij per mail aanvragen. Daarenboven beargumenteert en staaft de kandidaat, met bewijsmateriaal zoals verslagen, evaluaties en video-opnamen waarom hij oordeelt recht te hebben op één of meerdere vrijstellingen. Het kennisportfolio dient opgesteld te worden aan de hand van beschreven richtlijnen. De aanvraag wordt niet aanvaard indien de richtlijnen niet strikt gevolgd werden. Het kennisportfolio wordt gelezen en onderzocht door een assessor. Voor de beoordeling ervan kan er ook beroep gedaan worden op de betrokken vaklector.

141

Het bascoportfolio (basco = basiscompetentie) heeft de overige negen basiscompetenties tot onderwerp, bijvoorbeeld: de leraar als opvoeder, de leraar als organisator. De voorwaarde voor dit portfolio is een minimale werkervaring van acht voltijdse aaneengesloten weken in dezelfde onderwijskundige omgeving. Bij het indienen van een bascoportfolio betaalt de kandidaat 150 euro. De kandidaat wordt ook hier gevraagd via zelfreflectie na te gaan welke van de negen basiscompetenties hij bezit. Er wordt ook een appreciatie van de directie gevraagd betreffende deze basiscompetenties, evenals een contract of dienstattest. Het bascoportfolio wordt door een assessor gelezen en onderzocht, bij twijfel wordt een tweede assessor ingeschakeld. Ook dit portfolio moet volgens strikte richtlijnen opgesteld worden. Na het indienen van het EVC-portfolio volgt een feedbackgesprek volgens het medium (telefonisch, via internet, live) door de kandidaat zelf aangegeven. De EVC/EVK-coach plant en leidt het gesprek. Tijdens dit gesprek wordt de bewijskracht van het portfolio gecheckt en kan er, indien er voldoende bewijs voor het bezit van de aangevraagde competenties is, een bewijs van bekwaamheid worden uitgereikt. Bij twijfel wordt de procedure verder gezet en wordt de kandidaat ingelicht over de overige assessmentinstrumenten. In stap 5 – het EVC erkennings- en bekwaamheidsonderzoek – worden er twee onderzoeken onderscheiden, gelijklopend met het tweedelige onderscheid bij het EVC-portfolio. Enerzijds wordt er een kennisonderzoek verricht onder de vorm van een toets indien de competenties niet voldoende bewezen worden in het kennisportfolio. Bij het behalen van 10/20 verkrijgt de kandidaat voor het opleidingsonderdeel een bewijs van bekwaamheid, dat daarna vertaald wordt in een vrijstelling. Het moment van afname wordt in samenspraak met de coach tijdens het feedbackgesprek bepaald. Anderzijds is er het basco-onderzoek waarbij de kandidaat onderworpen wordt aan een criteriumgericht interview door twee assessoren afgenomen: één assessor interviewt, de andere noteert en observeert. Het interview gebeurt volgens de START-methodiek: situatie – taak - actie – resultaat – terugkoppeling. Bij een positief oordeel krijgt de kandidaat een bewijs van bekwaamheid, dat vertaald wordt naar een vrijstelling in de opleiding. Ook voor het interview wordt er met de coach een tijdstip bepaald tijdens het feedbackgesprek. Stap 6: afsluitstuk: - Bewijs van bekwaamheid: de kandidaat verwerft op basis van de procedure één of meerdere bewijzen van bekwaamheid die op vraag overhandigd worden in de vorm van een attest. - Rechten van de kandidaat: de kandidaat heeft de mogelijkheid om de eindbeoordeling van de procedure met de assessoren te bespreken. Daarenboven is er de garantie dat de ingediende portfolio’s met voldoende privacy behandeld worden en de eigendom van de kandidaat blijven. Het dossier kan door de kandidaat ingekeken worden na aanvraag bij de coach. In geval van discussies heeft de kandidaat recht op bezwaar. Bij stap 7 wordt de EVC-erkenningsprocedure vertaald binnen OHO (Open Hoger Onderwijs): wanneer de kandidaat beslist van start te gaan met de opleiding professionele bachelor kleuteronderwijs of lager onderwijs wordt het resultaat van de procedure vertaald in een Persoonlijk OntwikkelProgramma (POP). Dit POP biedt de kandidaat een zicht op het traject dat hij nog moet doorlopen voor het behalen van het diploma. Het bewijs van bekwaamheid verkregen aan de hand van

142

het kennisportfolio en eventueel –onderzoek wordt vertaald in een vrijstelling voor het betreffende opleidingsonderdeel. Voor de bewijzen verkregen op basis van het bascoportfolio en eventueel – onderzoek leidt tot een differentiatie van de consecutieve stage. Het aantonen van drie tot vijf competenties geeft tot één week vrijstelling, zes tot acht competenties leidt tot twee weken vrijstelling en het aantonen van alle negen competenties tot een volledige vrijstelling van de stage. De hele procedure neemt ongeveer twee à vier maanden in beslag naargelang de datum van opstart, vanaf de infodag te tellen. Product Zoals reeds hierboven vermeld bestaat het EVC-portfolio uit het kennisportfolio en het bascoportfolio. Ingrediënten van het kennisportfolio zijn: -

-

blad 1: eigen oordeel basiscompetentie 3 ‘De leraar als inhoudelijk expert’. Hier zijn de opleidingsonderdelen opgelijst en moet de kandidaat aanduiden of hij er een vrijstelling voor aanvraagt en via argumentatie zijn bewijsmateriaal staven. blad 2: een lijst van de toegevoegde attesten, getuigschriften, verslagen, ervaringen…

Ingrediënten voor het bascoportfolio zijn volgende formulieren: -

-

blad 1: een brief aan de directie ter verduidelijking van de appreciaties die worden verwacht door de directie. De kandidaat overhandigt deze brief aan de directie; blad 2: kenmerken van de onderwijskundige opdracht: een formulier in te vullen door de directie met betrekking tot een aantal kenmerken van de onderwijskundige opdracht van de kandidaat met de gegevens van de school, het niveau waarin werd lesgegeven, de taak – bijvoorbeeld: klastitularis, vakleerkracht - een functieomschrijving, de periode - met de vermelding voltijds/halftijds/andere; blad 3: eigen appreciatie omtrent de basiscompetenties. De appreciatie gebeurt aan de hand van volgende gestandaardiseerde stappen: o sterkte/zwakte analyse: hiervoor is een formulier (A) voorzien met een overzicht van de competenties en deelcompetenties. De kandidaat duidt aan welke hij al dan niet beheerst en vermeldt hoe hij de beheerste competenties bewijst; o verzamelen van bewijsmateriaal: het materiaal kan zeer divers zijn, enkele voorbeelden:
verslag van een vergadering;
verslag van een gebeuren in de klas;
navorming;
brief naar ouders;
websites;
adviesrapporten;
bijwonen van een infoavond voor ouders; Belangrijk is dat het materiaal past bij de aangevraagde deelcompetentie. De kandidaat duidt aan welke delen van het bewijsmateriaal belangrijk zijn door aan te duiden of te onderstrepen; o Een tweede formulier (B) betreft zelfreflectie: de kandidaat vermeldt wat het bewijsmateriaal is (verslag, video…), bij welke deelcompetentie(s) het als

143

-

-

bewijsmateriaal dient en waarom het bewijsmateriaal het beheersen van de deelcompetentie(s) bewijst; blad 4: een appreciatie van de directie omtrent de basiscompetenties. Er wordt een kwalitatief en kwantitatief oordeel van de directie gevraagd: kwantitatief wat betreft het aantal (deel)competenties dat de student al dan niet beheerst, het kwalitatieve oordeel houdt een duidelijke argumentatie in voor de gegeven score. Voor de appreciatie werd er een formulier voorzien met de omschrijving van de (deel)competenties waarop de directie vervolgens aanduidt of de kandidaat wel of niet de deelcompetenties beheerst. De directie geeft ook een argumentatie hiervoor; blad 5: dienstattest/arbeidscontract: een kopie hiervan als bewijs dat de kandidaat minimaal gedurende acht aaneengesloten weken tewerkgesteld is geweest in dezelfde onderwijskundige omgeving.

Naast het portfolio wordt er ook een persoonlijk dossier afgegeven dat bestaat uit een cv met algemene aanbreng van studie- en loopbaanvoorgeschiedenis. Varia De EVK-erkenningsprocedure bestaat eveneens uit 7 stappen. Van iedereen met een secundair onderwijsdiploma wordt een EVK-portfolio verwacht. Op basis van het portfolio wordt het studieprogramma, de studieduurtijd en de studiegroep bepaald. Indien de kandidaat recht meent te hebben op een vrijstelling voor één of meerdere opleidingsonderdelen maar na onderzoek van het EVK-portfolio deze niet gekregen heeft, kan hij zijn competenties alsnog bewijzen via het EVC erkennings- en bekwaamheidsonderzoek. Bronvermelding Katho – departement Lerarenopleiding (academiejaar 2007-2008). EVC-procedure, Open Hoger Onderwijs, Katho Campus Tielt Katho – departement Lerarenopleiding (academiejaar 2007-2008). EVK-procedure, Open Hoger Onderwijs, Katho Campus Tielt www.katho.be www.katho.be/oho-secundair-onderwijs.asp

144

ANALYSE KATHOLIEKE HOGESCHOOL ZUID-WEST-VLAANDEREN DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING ALGEMEEN Fase Dit implementatiefase van dit portfolio is veralgemeend. De EVC-procedure met bijhorende portfolio van de Associatie werd ingesteld vanaf het academiejaar 2005-2006. Kostprijs De EVC-erkenningsprocedure en het gebruik van het portfolio zijn betalend: 55 euro instapkosten, 50 euro per opleidingsonderdeel voor het kennisportfolio en 150 euro bij het indienen van het bascoportfolio. Doelgroep De EVC-erkenningsprocedure richt zich op een welbepaald publiek: personen die competenties elders verworven hebben en in aanmerking willen komen voor een studieduurverkorting of willen instappen vanaf een bepaald niveau van een opleiding. De gebruiker moet minstens een diploma secundair onderwijs behaald hebben om de EVC-erkenningsprocedure te kunnen opstarten. Type portfolio Het betreft hier een erkenningsportfolio. Bij een positieve beoordeling zal de kandidaat een erkenning van zijn competenties krijgen in de vorm van een bewijs van bekwaamheid waarmee hij vervolgens vrijstellingen kan aanvragen. PROCES Ondersteuning Er wordt een handleiding voorzien evenals een informatie over de procedure gegeven tijdens infodagen voor het opstarten van de procedure. Tijdens de gehele procedure krijgt de kandidaat individuele begeleiding van de coach en kan hij persoonlijk, per telefoon en per mail advies vragen (helpdesk). Voor de begeleiders zijn er jaarlijks twee studiedagen voorzien. Inschatten van competenties Naast de portfolioconstructie (twee soorten portfolio’s) wordt er eventueel gebruik gemaakt van een criteriumgericht interview ter aanvulling van het bascoportfolio, en eventueel een kennistoets ter aanvulling van het kennisportfolio. Beoordelen van competenties De competenties worden door minstens twee experten beoordeeld. De kandidaat geeft tevens aan welke (deel)competenties hij al dan niet beheerst en beargumenteert dit (self assessment) Beoordelen van erkenningsportfolio De beoordeling van het portfolio zelf gebeurt door twee assessoren voor het bascoportfolio (beoordeling door derden). In deze procedure kan het portfolio het enige assessmentinstrument zijn maar ook één van de assessmentinstrumenten.

145

PRODUCT Vorm Dit portfolio bestaat enkel in papieren vorm. Inhoud Ingrediënten van het kennisportfolio zijn: - blad 1: eigen oordeel basiscompetentie 3 ‘De leraar als inhoudelijk expert’. (globale reflectie) - blad 2: een lijst van de toegevoegde attesten, getuigschriften, verslagen, ervaringen… (bewijsmateriaal) Ingrediënten voor het bascoportfolio zijn volgende formulieren: - blad 1: brief aan de directie - blad 2: kenmerken van de onderwijskundige opdracht - blad 3: eigen appreciatie omtrent de basiscompetenties. o sterkte/zwakte analyse: hiervoor is een formulier (A) voorzien met een overzicht van de competenties en deelcompetenties, de kandidaat duidt aan welke hij al dan niet beheerst en vermeldt hoe hij de beheerste competenties bewijst. o Zelfreflectie (B) - blad 4: een appreciatie van de directie omtrent de basiscompetenties. - blad 5: dienstattest/arbeidscontract: een kopie hiervan als bewijs dat de kandidaat minimaal gedurende acht aaneengesloten weken tewerkgesteld is geweest in dezelfde onderwijskundige omgeving. Structuur Dit portfolio is opgesteld als invulformulier. Privacy De privacy van de kandidaat wordt gegarandeerd. Er is enkel inzage met toestemming van de gebruiker. Het portfolio blijft eigendom van de kandidaat.

146

EVC VOOR BEGELEIDERS BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG Contact Patricia Van Dessel VIVO vzw Handelskaai 48 1000 Brussel Tel : 02 250 37 77 Fax : 02 250 38 58 [email protected] Tanja Camps KIKO vzw Campus Blairon 714 2300 Turnhout Tel. 014 71 11 10 Fax. 014 42 89 41 [email protected] www.spk.be Instelling en partners De promotor van dit ESF-project was KIKO vzw, de regionale koepelorganisatie voor kinderopvang hoofdzakelijk in het arrondissement Turnhout. De partners in dit project waren VIVO vzw en HIVSET. VIVO vzw is het sectoraal opleidingsinstituut voor de openbare social profit sectoren en is opgericht door de sectorale sociale partners in 2000. HIVSET is het Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elisabeth in Turnhout. De ontwikkeling van de EVC-procedure gebeurde in overleg met de werkgevers en vakbonden van de sector Buitenschoolse Kinderopvang, vertegenwoordigers van de Centra voor Volwassenenonderwijs, Kind en Gezin, VBJK, WEB en VOKANS. Het uitvoerende deel van het project zoals het uittesten van de materialen gebeurde in de Kempen, via KIKO vzw en HIVSET. VIVO vzw stond in voor de ontwikkeling van de instrumenten en het overleg op Vlaams niveau. De ontwikkeling van deze EVCprocedure werd financieel ondersteund door het ESF. Fase Dit ontwikkelingsproject startte in 2003 als een DIVA-pilootproject en werd sinds 2004 voortgezet als een ESF-project. De ontwikkeling van dit project liep af in juni 2006. Op 23 juni 2005 behaalden de eerste begeleid(st)ers Buitenschoolse Kinderopvang hun getuigschrift BSO Kinderzorg en dit na een verkorte opleiding dankzij de EVC-procedure. De ontwikkelde instrumenten worden momenteel gebruikt in het kader van het Ervaringsbewijs voor begeleider Buitenschoolse Kinderopvang. Kostprijs Er zijn geen instapkosten voor de deelnemer.

147

Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure is bedoeld voor begeleiders in de buitenschoolse kinderopvang die het diploma Kinderzorg willen behalen. Deelnemers moeten werkzaam zijn in de Buitenschoolse Kinderopvang of het attest van de VDAB-opleiding kunnen voorleggen. Alleen deelnemers die slagen in de instaptoets kunnen aan de opleiding beginnen en instappen in het EVC-traject. Doelstellingen Via EVC kunnen deelnemers uit de doelgroep aantonen welke competenties zij al verworven hebben door hun ervaring via de VDAB-opleiding of hun tewerkstelling in de buitenschoolse kinderopvang en daarbuiten. Concreet leidt dit tot vrijstellingen binnen de opleiding Kinderzorg en dus tot studieduurverkorting. De bedoeling is dat mensen met ervaring op een eenvoudige wijze het diploma Kinderzorg kunnen behalen. Proces Het EVC-traject bestrijkt een periode van een tiental weken en bestaat uit verschillende stappen. Infomoment en instaptoets: Tijdens het informatiemoment krijgen potentiële deelnemers en hun werkgevers toelichting over het EVC-traject en de opleiding Kinderzorg. Aansluitend wordt een instaptoets ingericht, bestaande uit een schriftelijke toets en een interview. Het slagen voor deze instaptoets is een voorwaarde om te mogen deelnemen aan de EVC-erkenningsprocedure. Startbijeenkomst: Tijdens de startbijeenkomst worden alle deelnemers geïnformeerd over het concrete verloop van hun EVC-traject en geeft de portfoliobegeleider verduidelijking bij het portfolio. Elk onderdeel van het portfolio wordt kort toegelicht en de deelnemers krijgen de nodige instructies voor het samenstellen van hun portfolio. Opstellen portfolio: Na de startbijeenkomst krijgen de kandidaten 14 dagen de tijd om het portfolio samen te stellen. Bedoeling is aan te tonen op welke manier competenties verworven zijn door een oplijsting te maken van de leer-, werk-, en levenservaringen en deze ervaringen te linken aan competenties. Belangrijk is zoveel mogelijk bewijsstukken bij te voegen. Individueel begeleidingsgesprek: Tijdens dit portfoliogesprek bespreekt de begeleider het portfolio met de deelnemer. De ervaringen en bewijsstukken worden overlopen en de deelnemer wordt geïnterviewd aan de hand van voorbeeldsituaties uit de praktijk volgens de STARR-methodiek (Situatie, Taak, Actie, Resultaat, Reflecteren) om meer duidelijkheid te krijgen over de competenties waarvoor de bewijsstukken beperkt zijn. Bij voorkeur wordt gewerkt met twee portfoliobegeleiders. Tussentijdse beoordeling: In deze fase wordt voor elke deelnemer beoordeeld welke competenties al dan niet verworven zijn. Een beoordelingsstandaard werd opgesteld via vergelijking van het beroepsprofiel van begeleider in de Kinderopvang en de opleidingen Begeleider in de Buitenschoolse Kinderopvang. Hieruit is een selectie gemaakt van kerncompetenties. Elke kerncompetentie is vertaald in concrete, meetbare gedragsindicatoren. Voor competenties waarvoor het portfolio onvoldoende bewijs levert, wordt de deelnemer doorverwezen naar een assessmentonderzoek. De portfoliobegeleider heeft hierbij een adviserende functie, beslissingen worden genomen door een beoordelingscommissie.

148

Assessmentopdrachten: Het assessmentonderzoek wordt afgenomen door assessoren. Het heeft als doel directe bewijzen te verzamelen over competenties en bestaat uit meerdere onderdelen. Maximaal moet een deelnemer volgende opdrachten uitvoeren: - Inleefdagen in een kinderdagverblijf (max. 1,5 dag); - Observatiedag in een kinderdagverblijf (max. 1 dag); - Rollenspel (1 à 2 uur); - Competentiegericht interview (1 à 2 uur); - Teamoverleg (+/- 30 min.). Eindbeoordeling: Op basis van de voorgaande onderdelen wordt door de beoordelingscommissie een eindoordeel uitgesproken over de verworven competenties. Het portfolio wordt aangevuld met deze resultaten en overhandigd aan de onderwijsinstelling voor de opmaak van het persoonlijk opleidingsplan. In dit opleidingsplan vindt de erkenning plaats. Vrijstellingen kunnen verkregen worden voor modules in de opleiding. Eindgesprek: Tenslotte wordt de deelnemer uitgenodigd voor een eindgesprek in de onderwijsinstelling. De deelnemer ontvangt het aangevulde portfolio en de portfoliobegeleider licht de beoordeling van het portfolio toe en verduidelijkt de resultaten van het portfoliogesprek. De assessor overloopt de belangrijkste bevindingen van het assessment en tenslotte schetst de school de vrijstellingen en het persoonlijk opleidingstraject. Product Het portfolio is een uitgebreide verzameling van levens-, werk-, opleidings- en vormingservaringen met bijhorende bewijsstukken. Om de deelnemer handvaten aan te reiken voor het samenstellen van zijn of haar portfolio, werd een format ontwikkeld. Het format is zo opgesteld dat het de deelnemer uitnodigt om op een systematische en gestructureerde wijze een inventarisatie te maken van zijn ervaringen en competenties. Het gaat hier om een gedrukt invulformulier waarbij de inhoud niet vrij te bepalen is. Het portfolio bevat: -

Persoonsgegevens; Verklaring van enkele moeilijke woorden; Beschrijving van doel en functie van het portfolio; Overzicht opleidingen; Overzicht van werkervaringen; Overzicht van hobby’s en vrijwilligerswerk/mantelzorg; Quick scan; Bewijzen; Resultaten portfoliogesprek; Resultaten assessment; Overzicht van vrijstellingen.

De quick scan is een vragenlijst waarin de deelnemer per competentie aangeeft of hij er ervaring mee heeft en of hij dit ook kan bewijzen. Via deze vragenlijst overloopt een deelnemer systematisch alle competenties. Hij of zij gaat voor elke competentie na of er aansluiting is met de ervaringen vermeld

149

in de overzichten van opleidingen, werkervaringen en hobby’s. De quick scan is bedoeld om een snelle selectie te kunnen maken tussen competenties waarvoor wel of geen vervolgonderzoek vereist is. Aan het portfolio voegt de deelnemer bewijsstukken toe. Elk portfolio bestaat uit een mix van zeer uiteenlopende bewijzen, zowel directe als indirecte. De deelnemer krijgt de opdracht om zoveel mogelijk relevante bewijzen te verzamelen. Het voorbeeldportfolio met verschillende soorten fictieve bewijzen kan hierbij als inspiratiebron dienen. De voorwaarden waaraan de bewijsstukken moeten voldoen worden uitgelegd en er is een lijst met mogelijke bewijzen toegevoegd. Voor de beoordeling van een bewijsstuk wordt een weging gemaakt van volgende aspecten: authenticiteit, relevantie, actualiteit, kwantiteit en variëteit. Voor elk aspect kunnen er drie scoringsmogelijkheden gegeven worden: goed, matig of onvoldoende. Aan het einde van het EVC-traject wordt het portfolio verder aangevuld met de resultaten van het assessment en het individueel opleidingsplan dat de school heeft opgemaakt. Dit individuele opleidingsplan geeft een overzicht van de behaalde vrijstellingen. Het portfolio wordt terugbezorgd aan de deelnemer. Het is zijn eigendom. Bronvermelding VIVO vzw. (s.d.). EVC voor de begeleider buitenschoolse kinderopvang – Handleiding voor de portfoliobegeleider, de organisator en de onderwijsinstelling, Brussel: VIVO vzw www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=117

150

ANALYSE EVC VOOR BEGELEIDERS BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG ALGEMEEN Fase De implementatiefase van dit portfolio is veralgemeend. Kostprijs Deelname aan de EVC-erkenningsprocedure is gratis voor de gebruiker. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure is gericht op een specifieke doelgroep: begeleiders in de Buitenschoolse Kinderopvang die het diploma Kinderzorg willen behalen. Alleen deelnemers die slagen in een instaptoets kunnen deelnemen aan de procedure. Type portfolio Dit erkenningsportfolio kan rechtstreeks leiden tot vrijstellingen binnen de opleiding Kinderzorg. PROCES Ondersteuning De intensieve begeleiding omvat een infomoment en een startbijeenkomst waar de deelnemers de nodige instructies krijgen voor het samenstellen van hun portfolio. De individuele portfoliobegeleiding beperkt zich hier tot een individueel begeleidingsgesprek waarin het voorlopig portfolio besproken wordt. Inschatten van competenties Voor competenties waarvoor het portfolio onvoldoende bewijs geeft, wordt de deelnemer doorverwezen naar een assessment. Dit assessment bestaat maximaal uit inleefdagen, een observatiedag in een kinderdagverblijf, een rollenspel, een competentiegericht interview en teamoverleg. Beoordelen van competenties In de beoordeling van competenties heeft de begeleider een adviserende functie. Beslissingen worden genomen door een beoordelingscommissie. Beoordelen van het erkenningsportfolio De eindbeoordeling van het erkenningsportfolio, met de resultaten van het assessment, gebeurt door een beoordelingscommissie. PRODUCT Vorm Het portfolio kan enkel op papier ingevuld worden. Inhoud Naast persoonsgegevens omvat het portfolio inhoudelijk een overzicht van formele en informele werken opleidingservaringen en hobby's. Ook de resultaten van de competentie-inschattingen worden

151

opgenomen en het portfolio moet gestaafd worden met bewijsmateriaal. Met de aanduiding van ‘competentieoverzicht’ verwijzen we naar de quick scan. Structuur Voor dit portfolio werd een format ontwikkeld waarbij de inhoud niet vrij te bepalen is. Het gaat hier om invulformulieren. Privacy Eens het traject afgelopen, is het portfolio het strikt persoonlijk eigendom van de gebruiker. De portfoliogegevens kunnen dan door niemand gebruikt worden zonder toestemming van de eigenaar.

152

PIVH Contact PIVH Kunstlaan 1 3500 Hasselt Tel. 011 26 05 10 [email protected] www.pivh.be Instelling en partners Het EVC-project werd gerealiseerd door een werkgroep die bestond uit leden van drie scholen die de opleiding vierde graad verpleegkunde aanbieden: het Provinciaal Instituut Verpleegkunde Hasselt, het KTA Mechelen en het Stedelijk Instituut voor Technisch Onderwijs nr. 7 Antwerpen. De coördinatie van het project was in handen van het PIVH. Het project werd ondersteund door de Dienst Informatie Vorming en Afstemming (DIVA http://diva.vlaanderen.be). Deze overheidsdienst heeft tot doel het vormingsbeleid in Vlaanderen te stroomlijnen en permanente vorming te stimuleren. Fase Dit project werd in 2004 afgerond en getest binnen de EVC-procedure van de drie scholen die aan het project deelnamen. Vanaf 2005 is het PIVH in een nieuw EVC-project voor de vierde graad verpleegkunde gestart, het LEA-project. De kennis uit dit EVC-project werd meegenomen naar het LEA-project. Reeds in december 2005 werd een eerste versie van het LEA-portfolio uitgetest in het PIVH. Het portfolio uit het pilootproject van DIVA wordt sindsdien niet meer gebruikt. Kostprijs De kostprijs voor de hele EVC-procedure was volledig gratis voor de gebruiker. Indien hij echter een pakket met ondersteunend materiaal wenste, vroeg de school een bijdrage van 15 euro voor de kopiekosten. Doelgroep In het algemeen is de EVC-procedure van de school gericht aan volgende groepen: -

Kandidaten die overkomen van een bacheloropleiding verpleegkunde of vroedkunde; Kandidaten die een sociale of paramedische graduaatsopleiding aangevat hebben, maar beslissen over te stappen naar een opleiding vierde graad verpleegkunde; Kandidaten die een 7de jaar verzorging met succes gevolgd hebben; Kandidaten met een buitenlands diploma in de (para)medische sector; Kandidaten die ouder dan 21 jaar zijn en een getuigschrift of diploma van het 6de jaar S.O. hebben en die ervaring hebben opgedaan via mantelzorg of vrijwilligerswerk; Kandidaten die gewerkt hebben als verzorgende, familiehulp of logistiek assistent in de zorgsector.

153

Tijdens deze projectfase richtte de school zich vooral op de groep met een buitenlands diploma en op kandidaten met minimum één jaar ervaring in de zorgsector. Doelstellingen Na een succesvolle EVC-erkenningsprocedure konden kandidaten een vrijstellingsattest krijgen voor de eerste module binnen de opleiding vierde graad verpleegkunde. Het was niet mogelijk vrijstellingen te geven voor een deel van de module. Omdat er veel meer mensen werden aangetrokken met ervaring als verpleegkundige in binnen- of buitenland dan men op voorhand dacht, werd voor deze mensen de procedure verlengd en konden ze ook een vrijstellingsattest aanvragen voor de tweede module. In het portfolio was het de bedoeling dat de gebruiker voor elke competentie die moet verworven zijn na de eerste module een zelfbeoordeling opmaakte aan de hand van gedragsindicatoren. Het opstellen van het portfolio speelde een positieve rol in het verkrijgen van een zelfbeeld en in het werken aan zelfontplooiing. Proces Binnen de EVC-erkenningsprocedure diende de kandidaat een aantal stappen te doorlopen. Deze procedure bestond uit drie fasen. 1. Intake a. Informatiesessies Vooraleer de intake plaatsvond werden er enkele informatiesessies gegeven voor kleine groepjes geïnteresseerden. Op een informatiesessie werd een globaal beeld gegeven van wat de EVC-erkenningsprocedure inhoudt, wat het voor de kandidaten kon opleveren en wat er van hen verwacht werd. Vaak werd de informatie ook individueel gegeven. Op basis daarvan kon de gebruiker beslissen om in de procedure te stappen en werden er afspraken gemaakt voor het intakegesprek. b. Intakegesprek In een tweede week werd een intakegesprek gehouden. Het doel van het intakegesprek was tweeledig: enerzijds wou men extra informatie geven over de procedure, anderzijds wou men de ervaringen van de kandidaat inventariseren. Concreet werd er informatie gegeven over de tijdsplanning van de hele procedure en over de inhoud van het portfolio. Daarnaast werd ook gevraagd naar de motivatie van de kandidaat, diens vooropleiding en (beroeps)ervaring om zo de kansen op succes te kunnen inschatten. 2. Herkennen van competenties De herkenningsfase gebeurde aan de hand van een portfolio. In dat portfolio bevonden zich formulieren waarop de vereiste competenties werden omschreven en geconcretiseerd in gedragsindicatoren. Van de gebruiker werd verwacht dat hij zichzelf beoordeelde op basis van de verschillende gedragsindicatoren. Hij moest aanduiden welk van de gedragsindicatoren hij beheerste. Voor elke gedragsindicator konden bewijsstukken en referenties toegevoegd worden. De gebruiker kreeg vijf weken tijd om het portfolio op te maken. Bij aanvang van deze periode had de gebruiker een begeleidend gesprek over het opmaken van een portfolio.

154

3. Waarderen van competenties Na de periode van vijf weken moesten alle portfolio’s ingediend worden en werden ze beoordeeld door twee assessoren. Dit waren zowel mensen uit de scholen zelf als verpleegkundigen uit het werkveld. Deze assessoren werden gedurende een namiddag opgeleid voor deze EVC-erkenningsprocedure, maar hadden reeds ervaring met het beoordelen van studenten op stage. Vervolgens volgde een tweede assessmentronde. In een week werden de kandidaten die een positieve beoordeling van het portfolio hadden gekregen, uitgenodigd om hun competenties een tweede keer te assessen. Er werd beslist om elke competentie op minimum twee manieren te laten bewijzen, dit om crosscheck mogelijk te maken en een objectieve en betrouwbare meting te hebben. Andere assessments die gebruikt werden in het proces zijn: o Praktijkassessment: Dit bestond uit een uitgebreide casus waarin verschillende (deel)competenties aan bod kwamen. Het prakrijkassessment vond plaats in de praktijklokalen van de school en werd uitgevoerd op een pop. o Criteriumgericht interview: Via het criterium gericht interview was het vooral de bedoeling om een beeld te krijgen van de sociale vaardigheden, attitudes en communicatievaardigheid. Er werd een stramien uitgetekend naar het START-model:
In welke situatie (S) zijn de ervaringen opgedaan?
Wat was in die situatie de taak (T), opdracht, doelstelling of rol van de gebruiker?
Welke actie (A) werd ondernomen?
Wat was het resultaat (R)?
Wat is de transfer (T)? Wat zou de gebruiker een volgende keer anders doen? o Kennistoets: Via een traditionele kennistoets werden de leerinhouden die onontbeerlijk zijn voor een vlotte overgang naar de tweede module gescreend. o Opdrachten: Enkele opdrachten werden op voorhand uitgeschreven die de kandidaat zelfstandig, thuis kon uitwerken. 4. Erkennen van competenties In een toelatingsklassenraad waarop alle betrokken assessoren aanwezig waren, werden alle resultaten van de kandidaat vergeleken met de slaag- en deliberatiecriteria. Ook als een kandidaat de slaagcriteria niet bereikte, werden de deliberatiecriteria bekeken. Op basis daarvan kon de kandidaat toch een vrijstellingsattest bekomen. Er werden in een dergelijke geval werkpunten voor de kandidaat geformuleerd. De kandidaten werden op de hoogte gebracht van het al dan niet verkrijgen van het vrijstellingsattest. Vervolgens konden zij rechtstreeks in de tweede module starten of, bij niet-slagen, zich inschrijven voor de eerste module. 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Na de klassenraad volgde een bespreking met elke kandidaat waarin zowel de positieve als negatieve feedback naar voren werd gebracht. Er werd samen besproken op welke manier de werkpunten verbeterd konden worden.

155

Product Het portfolio dat gebruikt werd in deze procedure bestond uit drie delen: 1. Cv In het cv werden persoonsgegevens van de kandidaat en zijn vroegere leer- en werkervaringen opgenomen, alsook zijn motivatie om de opleiding aan te vangen. 2. Competentieformulieren Voor elke competentie die nodig is om de tweede module aan te vangen, werd een formulier opgesteld. Op dit formulier stond: o de competentie; o een omschrijving van de competentie; o een extra toelichting; o de wijzen waarop deze competentie in de hele procedure werd beoordeeld naast het portfolio; o de beoordelingscriteria; o de gedragsindicatoren waarop de gebruiker zichzelf moest beoordelen; o mogelijke bewijsstukken voor elke competentie (over het algemeen kan het gaan over getuigschriften, certificaten, diploma’s, bewijzen van navormingen en bijscholingen, oude stageverslagen en opdrachten, bewijzen van vorige werkervaringen in de vorm van contracten, verslagen van werkgevers en takenlijsten); o een ruimte waar de gebruiker referentiepersonen kon noteren. 3. Opdrachten Voor drie competenties werden opdrachten uitgeschreven die de kandidaat zelfstandig, thuis kon uitwerken. Deze opdrachten moesten samen met het portfolio afgegeven worden. Bronvermelding Plessers, H. (2004). Eindrapport EVC. Zorgen voor competente zorgverleners. Implementatie van een EVC-procedure in de vierde graad verpleegkunde, Hasselt: PIVH / Gent: DIVA www.pivh.be

156

ANALYSE PIVH ALGEMEEN Fase Dit portfolio werd volledig ontwikkeld en uitgetest bij een eerste groep studenten. Na een eerste jaar werd dit project afgesloten en werd het portfolio vervangen door het portfolio van het LEA-project. Kostprijs Dit portfolio werd gratis ter beschikking gesteld van de gebruikers. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure was bedoeld voor een specifieke doelgroep, namelijk kandidaten voor de opleiding verpleegkunde in de vierde graad BSO met ervaring in de zorgsector, met een (on)afgewerkte opleiding achter de rug of met een niet erkend buitenlands diploma. Type portfolio Het gaat hier om een erkenningsportfolio, aangewend binnen een EVC-erkenningsprocedure die kon leiden tot vrijstellingen voor opleidingsmodules en dus een studieduurverkorting. PROCES Ondersteuning Er was een handleiding voor de kandidaten, een informatiesessie die zowel individueel als in groep kon plaatsvinden en een intakegesprek. Voorts was er individuele begeleiding voorzien met een portfoliobegeleider. De begeleiders en assessoren kregen hiervoor een opleiding. Inschatten van competenties Naast portfolio-opbouw werden in deze procedure tevens andere assessmentinstrumenten gehanteerd. Naargelang de competentie die men wou assessen werd er gebruik gemaakt van praktijkassessment, opdrachten, een kennistoets of een criteriumgericht interview. Beoordelen van competenties In het portfolio werden de competenties enkel door de gebruiker zelf beoordeeld (selfassessment). Tijdens de andere assessments werden de competenties door interne en externe experts beoordeeld. Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit erkenningsportfolio werd beoordeeld door twee assessoren, één interne assessor uit de school en één externe assessor uit het werkveld. De beoordeling gebeurde echter niet alleen op basis van het portfolio maar ook op basis van de andere assessments die tijdens het proces werden uitgevoerd. De beslissing of de kandidaat al dan niet geslaagd was voor de EVC-erkenningsprocedure werd vervolgens meegenomen naar de toelatingsklassenraad die besliste of de kandidaat een vrijstellingsattest kreeg. PRODUCT Vorm Dit portfolio bestond enkel in een papieren vorm.

157

Inhoud In dit portfolio werden klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit, werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk (indien ze relevant waren voor de opleiding), opleidingen binnen en buiten het officiële circuit en thuiswerkervaring (indien deze relevant is voor de opleiding). Dit portfolio vormt in grote mate een competentieoverzicht. De gebruiker moest voor zoveel mogelijk competenties bewijzen aanvoeren. Het persoonlijk ontwikkelingsplan dat op het einde van de procedure werd opgesteld, werd niet opgenomen in het portfolio. De reflectieoefeningen waren vooral een vorm van globale reflectie. De gebruiker analyseerde immers zijn competenties als geheel en niet direct na een oefening of een gesprek. Structuur Het portfolio bestond uit invulformulieren, waarin evenwel de gebruiker zelf kan bepalen welke informatie hij vermeldde. Privacy De school, begeleider en assessoren konden de portfoliogegevens niet gebruiken buiten de context van deze EVC-erkenningsprocedure.

158

LEA: LEREN EN ASSESSMENT Contact Rita Dewitte [email protected] Instelling en partners Dienst Beroepsopleiding (DBO) Departement Onderwijs en Vorming Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 2A 1210 Brussel Tel. 02 553 87 00 Fax. 02 553 88 45 Dit project kwam tot stand met de financiële steun van het ESF. De promotor van dit project is de Dienst Beroepsopleiding van het departement onderwijs en vorming van de Vlaamse overheid. Als onderdeel van de entiteit Instellingen en Leerlingen Secundair Onderwijs en Volwassenenonderwijs houdt de DBO zich bezig met beroepsopleiding in de breedst mogelijke context. Bovendien participeert DBO reeds gedurende verscheidene jaren in de Europese projectwerking en treedt DBO op als coördinerende instantie voor onderwijsprojecten van het ESF en Werkgelegenheid. Tijdens de ontwikkel- en testfase werd nauw samengewerkt met de experimentscholen modularisering opleiding verpleegkunde BSO vierde graad. AGORA vzw stond in voor de vertaling van de producten naar kansengroepen. Fase Dit ESF-project liep van 1 januari 2005 tot 30 juni 2006. Gedurende deze periode werd het EVCtraject en de gehanteerde assessmentinstrumenten, waaronder het portfolio, ontwikkeld en in beperkte mate uitgetest. Sinds juli 2006 werd het resultaat van deze EVC-erkenningsprocedure ter beschikking gesteld aan de scholen. We noemen de implementatiefase intussen veralgemeend. Kostprijs Er zijn geen instapkosten voor de deelnemer. Doelgroep Het project richt zich tot kandidaten voor de opleiding verpleegkunde BSO vierde graad met ervaring in de zorgsector, met een (on)afgewerkte opleiding in de zorgsector of (para)medische sector, of met een niet erkend buitenlands diploma. Deze personen kunnen momenteel de stap naar de arbeidsmarkt niet zetten omdat zij niet beschikken over de vereiste bekwaamheidsbewijzen hoewel zij reeds een reeks competenties verworven hebben. Doelstellingen De bedoeling van het ontwikkelen van deze EVC-erkenningsprocedure voor de opleiding verpleegkunde BSO vierde graad is dat de kandidaat-student die met succes de EVC-procedure doorlopen heeft, erkenning krijgt voor zijn verworven competenties aan de hand van

159

studieduurverkorting of vrijstelling voor een deel van de opleiding.26 Het beroep van verpleegkundige is een knelpuntberoep en deze EVC-procedure is een maatregel om de schaarste aan gekwalificeerd personeel op te vangen. Proces In deze EVC-erkenningsprocedure werd geopteerd voor portfolio-opbouw gecombineerd met het organiseren van andere assessments. De begeleider is een personeelslid van de school die de kandidaat vanaf het intakegesprek gedurende de hele procedure begeleidt. Hij is de vertrouwenspersoon voor de kandidaat, bij wie hij met al zijn vragen terecht kan. De assessor is de persoon die de beoordeling van de kandidaat op zich neemt. Er wordt steeds gewerkt met twee assessoren die onafhankelijk van elkaar beoordelen. Geopteerd werd om een interne en een externe assessor te laten beoordelen. De interne assessor is een leerkracht van de school die vertrouwd is met de procedure. De externe assessor kan een persoon uit het werkveld zijn die is ingelicht over het assessment. De begeleider van de kandidaat is nooit assessor voor deze kandidaat. Competenties moeten minstens twee maal bewezen worden. De EVC-erkenningsprocedure bestaat uit zes stappen: Stap 1: de aanmelding voor de procedure Een kandidaat kan zich bij een school aanmelden voor de procedure en wordt door de begeleider geïnformeerd. Wanneer een kandidaat niet zeker is of hij in aanmerking komt voor de EVC-procedure, kan hij een kleine test doorlopen. Kandidaten die via de website kennis maken met de EVC-procedure kunnen hun ingevuld portfolio doorsturen naar de school ter aanmelding. Het intakegesprek en het informeren van de kandidaat komt dan na het invullen van het portfolio. De school kan een informatiesessie houden voor geïnteresseerden. Deze informatiesessie heeft tot doel een globaal beeld te geven van de EVC-procedure. De school kan er ook voor kiezen om kandidaten individueel te informeren. Daarnaast is er een intakegesprek. Het doel van het intakegesprek is tweeledig. Enerzijds kan er informatie gegeven worden over de procedure. Anderzijds wordt de planning van de procedure vastgelegd.27 Stap 2: samenstellen van het portfolio Het portfolio wordt individueel samengesteld door de kandidaten. Indien nodig kunnen er wel afspraken gemaakt worden om individuele begeleiding te voorzien bij het opmaken van het portfolio. Stap 3: de beoordeling van het portfolio28 en een gesprek De assessoren beoordelen het portfolio onafhankelijk van elkaar, formuleren opmerkingen en komen tot een consensus. Aan de hand van deze gezamenlijke beoordeling en de geformuleerde opmerkingen wordt bepaald voor welke module van de opleiding de kandidaat een assessment kan doorlopen. Na 26

Iedere module bestaat uit een aantal basiscompetenties. Wanneer de kandidaat kan aantonen dat hij de basiscompetenties van één of meerdere modules reeds verworven heeft, kan hij een attest van vrijstelling krijgen voor deze module(s), wat leidt tot een aanzienlijke studieduurverkorting. 27 Wanneer bij het intakegesprek ernstige twijfel bestaat of de kandidaat wel geschikt is voor deze EVCprocedure, kan de begeleider aan de kandidaat vragen om eerst de Quick Scan in te vullen. De assessor van de school kan via een eerste beoordeling nagaan of de procedure voor deze kandidaat aan te raden is. 28 De portfoliobeoordeling moet voldoen aan volgende voorwaarden: betrouwbaarheid, validiteit, acceptatie en uitvoerbaarheid.

160

deze beslissing wordt een gesprek met de kandidaat voorzien. De kandidaat wordt op de hoogte gesteld van de beslissing en er worden verdere afspraken gemaakt over het assessment. Bij niet slagen kan, samen met de kandidaat, bekeken worden wat zijn mogelijkheden zijn. Stap 4: het doorlopen van een assessment Voor de modules ‘initiatie verpleegkunde’ en ‘verpleegkundige basiszorg’ werd geopteerd voor het organiseren van een overalltoets in een skillslab. De overalltoets bestaat uit een praktijkassessment, een kennistoets en een criteriumgericht interview. De verschillende onderdelen worden nooit samen georganiseerd. Na het praktijkassessment bepaalt de assessor voor welke competenties een kennistoets of een criteriumgericht interview noodzakelijk is. Voor de daaropvolgende modules van de opleiding werd geopteerd voor een werkplekassessment. De kandidaat werkt gedurende een tweetal weken, afhankelijk van de beoordeling van het portfolio, op een afdeling in een ziekenhuis. Aan de hand van een werkplekboekje worden de bewezen competenties beoordeeld door de assessoren. Stap 5: de beoordeling van het assessment Tijdens de overalltoets beoordelen de assessoren onafhankelijk van elkaar de kandidaat. Na de verschillende onderdelen wordt een consensus bereikt en worden de resultaten in het rapport ingevuld. Bij de beoordeling wordt per competentie voor elk onderdeel (praktijkassessment, kennistoets, criteriumgericht interview) een score van 0 tot 2 gegeven. Ook tijdens het werkplekassessment beoordelen de assessoren de kandidaat onafhankelijk van elkaar. De assessor bepaalt de score aan de hand van de complexiteit van de situatie en het niveau waarop de kandidaat functioneerde en vult deze in het werkplekboekje in. Elke assessor bekijkt de totaliteit van het werkplekassessment en beoordeelt per basiscompetentie of de kandidaat slaagt of niet. Stap 6: de totaalbeoordeling en het eindgesprek Bij de eindbeoordeling van de procedure wordt door beide assessoren samen de consensus van het portfolio en het assessment bekeken. Er wordt beslist of de kandidaat al dan niet geslaagd is voor de EVC-procedure. Deze beslissing wordt meegenomen naar de toelatingsklassenraad. De toelatingsklassenraad beslist over de vrijstelling van de kandidaat voor de module waarvoor de kandidaat een EVC-procedure deed. Na de procedure wordt de kandidaat uitgenodigd voor een evaluatiegesprek. Hierbij worden de resultaten van de procedure besproken en kunnen ook de ervaringen van de kandidaat aan bod komen. De begeleider kan aan de hand van de gedane vaststellingen tijdens de procedure de kandidaat advies geven wat diens verdere mogelijkheden zijn. Na het doorlopen van de procedure kan de kandidaat een Persoonlijk OntwikkelPlan opstellen.29 Hij kan dit gebruiken om zijn verdere professionele ontwikkeling bij te houden en op te volgen. Product Het portfolio heeft tot doel de competenties en vaardigheden van de kandidaat zichtbaar te maken voor zichzelf en de beoordelaar. Het geeft een beeld van de kandidaat in functie van het verder assessment, het maakt duidelijk waar de kandidaat zich in het opleidingstraject situeert, en het stimuleert de 29

Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de ingevulde Quick Scan, eventueel het NT2-portfolio, een persoonlijke sterkte/zwakte analyse, een scorelijst sleutelvaardigheden, en een reflectieschema.

161

kandidaat in het leren en reflecteren. Het portfolio is een zelfbeoordeling van verworven vaardigheden en competenties. Deze worden gestaafd aan de hand van verzamelde bewijzen. Tegelijk is het een registratie van het persoonlijk ontwikkelingsproces. Hoewel het om een invulformulier gaat, is de kandidaat vrij om te bepalen wat hij in het portfolio opneemt. Het portfolio vereist begeleiding en coaching door de begeleider van de kandidaat tijdens de procedure. De kandidaat moet na de EVC-procedure zijn portfolio kunnen meenemen en blijven onderhouden. Bijkomend kan het portfolio gebruikt worden als een onderdeel van het opleidingsprogramma van de kandidaat. Het portfolio bestaat in een papieren en een elektronische versie. De papieren versie wordt door de school bezorgd aan de kandidaat. Een kandidaat kan echter zonder voorafgaandelijk contact met een school via de website zijn elektronisch portfolio aanmaken en online naar de school doorsturen. De inhoud van het portfolio is eigendom van de gebruiker. De gegevens ervan zijn beschermd door de wet op privacy. De school, de begeleider en de assessoren kunnen de gegevens niet gebruiken buiten deze procedure zonder toestemming van de eigenaar. Het portfolio bestaat uit verschillende onderdelen: -

Het cv van de kandidaat; Het NT2-portfolio voor anderstaligen; De Quick Scan; Het Persoonlijk OntwikkelPlan.

Het cv bevat de persoonsgegevens van de kandidaat, de opleidingsgegevens en zijn werkervaring. Er wordt ook gepeild naar de motivatie met betrekking tot deze EVC-procedure en de opleiding tot verpleegkundige. Het NT2-portfolio voor anderstaligen schetst een beeld van het gebruik en de beheersing van het Nederlands van anderstalige kandidaten. Het NT2-portfolio bestaat uit een aantal persoonlijke gegevens, een deel dat het taalgebruik van de kandidaat schetst, een deel waarin de reeds gevolgde taalopleidingen opgesomd worden en tenslotte een selfassessment aan de hand van een checklist voor luisteren, spreken, gesprekken voeren, lezen en schrijven. Deze zijn gebaseerd op het Europees Referentiekader voor taalvaardigheid. De Quick Scan is opgebouwd uit tien kerncompetenties waaronder de basiscompetenties van de modulaire opleiding verpleegkunde vierde graad per module vermeld staan. De kandidaat geeft bij elke basiscompetentie aan of hij deze beheerst, eventueel aangevuld met een bewijs. Bij de beoordeling van de Quick Scan geven de assessoren een score op basis van wat de kandidaat aangegeven heeft en beoordelen het bijgevoegde bewijs.30 Bewijzen kunnen zijn: verslagen van de werkgever, video-opnames, verslagen van functioneringsgesprekken of beoordelingsgesprekken, reflectieverslagen, diploma’s of certificaten of 30

Hierbij wordt een score gehanteerd van 0 tot 2: kan het niet (0), kan het maar heeft geen bewijs (1), kan het en heeft een goed bewijs (2).

162

getuigschriften, resultaten van toetsen of examens, stageverslagen. De bewijzen moeten voldoen aan volgen voorwaarden: authenticiteit, actualiteit, relevantie of representativiteit, omvang en variatie. De inhoudstafel van het portfolio bevat concreet: Doe de test! Cv Wie ben ik? Wat kan ik?

Wat wil ik?

Een vrijblijvende instaptest voor de kandidaat. Algemene gegevens (persoonsgegevens) Opleidingsgegevens (diploma/getuigschrift/certificaat) Werkervaring nu Vroegere werkervaringen Andere ervaringen (vrijwilligerswerk/mantelzorg) Tijdsbesteding nu (opleiding/werk/gezin, hobby's, sport) Toekomstige tijdsbesteding (studie/werk/gezin, hobby's, sport) Kiezen voor verpleegkunde

NT2 - portfolio Quick Scan Persoonlijk Ontwikkelplan Bronvermelding DBO (2006). Leren & Assessment – Handleiding Kandidaat – EVC-procedure Verpleegkunde 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming DBO (2006). Leren & Assessment – Handleiding Assessor – EVC-procedure Verpleegkunde 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming www.ond.vlaanderen.be/DBO/projecten/projecten_LEA.htm www.dboprojecten.be/LEA/index.php

163

ANALYSE LEA: LEREN EN ASSESSMENT ALGEMEEN Fase Vermits de ontwikkel- en testfase van dit project reeds in juni 2006 werd afgesloten en het resultaat sindsdien beschikbaar is gesteld aan de scholen, noemen we de implementatiefase van dit project veralgemeend. Kostprijs Dit portfolio wordt gratis aangeboden aan de gebruiker. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure is bedoeld voor een specifieke doelgroep, namelijk kandidaten voor de opleiding verpleegkunde BSO vierde graad met ervaring in de zorgsector, met een (on)afgewerkte opleiding achter de rug of met een niet erkend buitenlands diploma. Type portfolio Het gaat hier om een erkenningsportfolio, aangewend binnen een EVC-erkenningsprocedure die kan leiden tot vrijstellingen voor opleidingsmodules en dus een studieduurverkorting. PROCES Ondersteuning Er is een handleiding voor de kandidaten, een informatiesessie die zowel individueel als in groep kan plaatsvinden en een intakegesprek. Voorts is er individuele begeleiding voorzien met een portfoliobegeleider. Inschatten van competenties Naast portfolio-opbouw worden in deze procedure tevens andere assessmentinstrumenten gehanteerd in de vorm van een overalltoets bestaande uit een praktijkassessment, een kennistoets en een criteriumgericht interview, of een werkplekassessment. Beoordelen van competenties Twee assessoren, een interne en een externe assessor, beoordelen steeds onafhankelijk van elkaar. Samen wordt tot een consensus gekomen. Beoordelen van erkenningsportfolio Bij de eindbeoordeling van de procedure wordt door de twee assessoren, een interne en een externe, de consensus van het portfolio en de resultaten van het assessment bekeken. Deze resultaten zijn niet bijgevoegd in het portfolio. De beslissing of de kandidaat al dan niet geslaagd is voor de EVCerkenningsprocedure wordt vervolgens meegenomen naar de toelatingsklassenraad die beslist over de vrijstelling(en) van de kandidaat. PRODUCT Vorm Het portfolio bestaat in een papieren versie en een elektronische, die tevens online kan worden doorgestuurd naar de school.

164

Inhoud In het cv vinden we informatie terug in verband met persoonsgegevens, gegevens betreffende opleiding en werkervaring en ervaringen met vrijwilligerswerk en mantelzorg. Bij ‘tijdsbesteding’ is er onder andere aandacht voor hobby’s. Wat niet vermeld wordt in het raster is de gevraagde motivering waarom de kandidaat kiest voor een opleiding tot verpleegkundige. Met de aanduiding in het raster van talenkennis, verwijzen we naar het NT2-portfolio, dat evenwel bedoeld is voor de kennis van het Nederlands bij anderstaligen. Bij de aanduiding van ‘competentieoverzicht’ verwijzen we naar de Quick Scan. Tenslotte is er ook een Persoonlijk Ontwikkelplan of POP aanwezig in het portfolio. Structuur Het portfolio bestaat uit invulformulieren, waarin evenwel de gebruiker zelf kan bepalen welke informatie hij vermeldt. Privacy De school, de begeleider en de assessoren kunnen de portfolio-gegevens niet gebruiken buiten de context van deze EVC-procedure.

165

166

LEA & TOM: LEREN EN ASSESSMENT & TRAJECT OP MAAT Contact Rita Dewitte [email protected] Instelling en partners Dienst Beroepsopleiding (DBO) Departement Onderwijs en Vorming Consciencegebouw Koning Albert II-laan 15 2A 1210 Brussel Tel. 02 553 87 00 Fax. 02 553 88 45 Dit project kwam tot stand met de financiële steun van het ESF. De promotor van dit project is de Dienst Beroepsopleiding van het departement onderwijs en vorming van de Vlaamse overheid. Als onderdeel van de entiteit Instellingen en Leerlingen Secundair Onderwijs en Volwassenenonderwijs houdt de DBO zich bezig met beroepsopleiding in de breedst mogelijke context. Bovendien participeert DBO reeds gedurende verscheidene jaren in de Europese projectwerking en treedt DBO op als coördinerende instantie voor onderwijsprojecten van het ESF. Tijdens de ontwikkel- en testfase werd nauw samengewerkt met de Hogere Beroepsopleiding voor Verpleegkunde Sint-Jan in Brugge, het Sint-Jozef Centrum voor Volwassenenonderwijs in Kortrijk en de Vormingsleergang voor Sociaal en Pedagogisch Werk in Kortrijk. De ontwikkelde instrumenten werden getoetst in een resonantiegroep samengesteld uit personen die bekend zijn met de opleiding verpleegkunde vierde graad BSO en de opleiding tot opvoeder. Fase Dit ESF-project liep van 1 januari 2007 tot 31 december 2007. Gedurende deze periode werd het EVC-traject en de gehanteerde assessment-instrumenten, waaronder het portfolio, ontwikkeld en in beperkte mate uitgetest. Sinds juli 2006 werd het resultaat van deze EVC-erkenningsprocedure ter beschikking gesteld aan de scholen. We noemen de implementatiefase veralgemeend. Kostprijs Er waren geen instapkosten verbonden aan deelname aan dit project. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure is bedoeld voor zij-instromers in de opleiding verpleegkunde vierde graad BSO. Meer bepaald gaat het om opvoeders en hoger opgeleiden die ervoor kiezen om na een loopbaan in een andere sector deze opleiding te starten. Doelstellingen De doelstelling van het LEA & TOM project is om de generieke competenties bij de beoogde doelgroep te detecteren zodat zij na het succesvol doorlopen van deze EVC-erkenningsprocedure verpleegkundige kunnen worden via een verkorte opleiding.

167

Proces In deze EVC-erkenningsprocedure werd geopteerd voor de portfoliomethodiek gecombineerd met het organiseren van een assessment bestaande uit een criteriumgericht interview en een praktijkassessment. De EVC-erkenningsprocedure bestaat uit 6 stappen: Stap 1: de aanmelding voor de procedure en de informatiesessie Een kandidaat kan zich bij de school aanmelden voor de procedure en wordt door de begeleider geïnformeerd. De school kan een informatiesessie houden voor meerdere geïnteresseerden of kan, alleen of daarnaast, kandidaten individueel informeren. De informatiesessie heeft enerzijds tot doel een globaal beeld te geven van de EVC-erkenningsprocedure en anderzijds wordt de planning van de procedure vastgelegd. Stap 2: samenstelling van het portfolio Het portfolio wordt individueel samengesteld door de kandidaten. Indien nodig kunnen er wel de nodige afspraken gemaakt worden om individuele begeleiding te voorzien bij het opmaken van het portfolio. Stap 3: de beoordeling van het portfolio door de assessoren en een criteriumgericht interview De portfoliobeoordeling moet voldoen aan volgende voorwaarden: betrouwbaarheid, validiteit, acceptatie en uitvoerbaarheid. Het criteriumgericht interview is ontwikkeld met als doel de 15 generieke competenties van de kandidaat zichtbaar te maken voor de assessoren. In het criteriumgericht interview, dat na het indienen van het portfolio plaatsvindt, baseren de assessoren zich op de ‘zelfbeoordeling van generieke competenties’ uit het portfolio. Aan de hand van dit ingevulde portfolio en de beoordeling ervan door de assessoren wordt getracht meer te weten te komen over het beheersingsniveau van de generieke competenties bij de kandidaat en om onduidelijkheden in het portfolio uit te klaren. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de START-interviewtechniek (Situatie, Taak, Actie, Resultaat, Transfer). Het criteriumgericht interview wordt bij voorkeur afgenomen door twee assessoren. Stap 4: het doorlopen van een praktijkassessment Het praktijkassessment is in de procedure opgenomen voor assessoren die na de beoordeling van het portfolio en het criteriumgericht interview toch nog twijfels hebben of de kandidaat over een bepaalde competentie beschikt. Met behulp van de praktijkopdrachten kan de assessor zich een beter beeld vormen van de mate waarin een kandidaat over bepaalde competenties beschikt. Op basis van die informatie en de informatie uit het portfolio en het criteriumgericht interview, kan een eindbeoordeling opgesteld worden. Het praktijkassessment bestaat uit verschillende assessmentopdrachten. Het is aan de assessoren om te beslissen welke opdrachten de kandidaat volbrengt.

168

Stap 5: de beoordeling van het prakijkassessment Om de competenties van het praktijkassessment meetbaar te maken werd per competentie een beoordelingsschaal uitgewerkt.31 Op een glijdende schaal van één tot drie kan de mate van beheersing van deze competenties aangegeven worden. Na het uitvoeren van het praktijkassessment moet de kandidaat eerst zichzelf beoordelen op de rechtstreeks te beoordelen competenties32. Hij kan dit doen door de beoordelingsschalen in te vullen. Nadien vult de assessor dezelfde beoordelingsschalen in in een andere kleur. Op die manier kan tevens het vermogen tot zelfreflectie van de kandidaat beoordeeld worden. De onrechtstreeks te beoordelen competenties worden enkel door de assessor ingevuld. Stap 6: de eindbeoordeling en het gesprek Bij de eindbeoordeling van de procedure wordt door beide assessoren samen de consensus van het portfolio en het assessment bekeken. Er wordt een beslissing genomen of de kandidaat al dan niet geslaagd is voor de EVC-procedure. Deze beslissing wordt meegenomen naar de toelatingsklasseraad die beslist over de toelating tot het verkort traject. Na de procedure wordt de kandidaat uitgenodigd voor een gesprek waarbij de resultaten van de procedure worden besproken. Tijdens dit gesprek kunnen ook de ervaringen van de kandidaat tijdens deze procedure aan bod komen. De begeleider kan vanuit het assessment de bemerkingen van de assessoren doorgeven aan de kandidaat en aan de hand van de gedane vaststellingen tijdens de procedure de kandidaat adviseren over zijn toekomstmogelijkheden. Na de EVC-procedure krijgt elke kandidaat een eindbeoordelingsformulier waarin staat in welke mate hij beschikt over de generieke competenties. Deze eindbeoordeling wordt in consensus opgesteld door de assessoren. Na het doorlopen van de procedure kan de kandidaat een Persoonlijk Ontwikkelplan (POP) opstellen, dat hij kan gebruiken om zijn verdere professionele ontwikkelingen bij te houden en op te volgen. Product Het portfolio heeft als doel de generieke competenties van de kandidaat zichtbaar te maken voor zichzelf en de assessor. Het geeft een beeld van de kandidaat in functie van de slaagkansen voor een verkorte opleiding verpleegkunde. Het portfolio geeft zicht op hoe de kandidaat zelf oordeelt welke competenties hij al dan niet of in meer of mindere mate bezit. Deze zelfinschatting kan gestaafd worden door het toevoegen van bewijzen en het uitwerken van voorbeelden waar de competentie aan bod kwam. Het portfolio moet met bijgeleverde software digitaal ingevuld worden. De kandidaat installeert de bijgeleverde software op zijn computer en kan zo alles op een eenduidige manier invullen. Nadat de kandidaat alle onderdelen van het portfolio heeft ingevuld kan hij dit exporteren. Dat wil zeggen: opslaan als bestand op zijn computer en dit bestand met eventuele bijlagen doormailen naar de assessor van de school. De kandidaat kan het portfolio eenvoudig bijwerken en aanpassen. Hoewel het om een invulformulier gaat, is de kandidaat vrij om zelf te bepalen wat hij in het portfolio opneemt. De inhoud van het portfolio is eigendom van de gebruiker. De gegevens ervan zijn beschermd op de 31

Iedere competentie wordt kort toegelicht en uitgeschreven in gedragsindicatoren, afgestemd op de specifieke context en het type assessment. Daarbij is getracht indicatoren te formuleren die wijzen op competent gedrag en contra-indicatoren: welke wijzen op het nog niet bereiken of tekortschieten van desbetreffende competentie. Er zijn dus twee uitersten. 32 De rechtstreeks te beoordelen competenties zijn die generieke competenties die in sterke mate aanwezig zijn in het praktijkassessment. De generieke competenties die in mindere mate in het praktijkassessment aanwezig zijn, worden beschouwd als onrechtstreeks te beoordelen competenties.

169

wet op de privacy. De school, begeleider en assessoren kunnen de gegevens niet gebruiken buiten deze procedure zonder toestemming van de eigenaar. Het portfolio bestaat uit drie delen: -

het cv van de kandidaat; Zelfbeoordeling generieke competenties; Zelfbeoordeling van het studeergedrag.

Het cv bevat de persoonsgegevens van de kandidaat, de opleidingsgegevens en zijn werkervaring. Er wordt ook gepeild naar de motivatie met betrekking tot deze EVC-procedure en de opleiding verpleegkunde vierde graad BSO. De zelfbeoordeling generieke competenties is gebaseerd op drie clusters van competenties. Elke cluster bevat een aantal competenties.33 Iedere competentie wordt in het portfolio kort toegelicht en bevraagd aan de hand van stellingen. Het is de bedoeling dat de kandidaat telkens aangeeft in hoeverre hij zichzelf herkent in een bepaalde uitspraak. Bij elke competentie wordt tevens gevraagd één voorbeeld te zoeken en uit te werken (volgens de START-techniek). Tenslotte wordt de kandidaat gevraagd of hij een bewijs kan leveren dat aantoont bovenstaande competenties bereikt te hebben. Bewijzen kunnen zijn: een diploma of getuigschrift van een opleiding, een beschrijven van een cursus, een bewijs van gevolgde bijscholing, een lijst met gekende vaardigheden afgeleverd door een school, een werkgever of de VDAB, stageverslagen, verklaringen of feedbackverslagen. In de zelfbeoordeling van het studeergedrag brengt de kandidaat via beschrijvingen en stellingen zijn leerstijl, studiemotivatie en werkhouding in kaart. De leerstijlentest in het portfolio is gebaseerd op de leerstijlen van Vermunt.34 De kandidaat doorloopt in het portfolio 40 stellingen waar hij dient aan te geven of hij al dan niet met de uitspraak akkoord gaat. Na het invullen van de leerstijlentest verschijnt een overzicht met voor elke leerstijl een score op tien. Op die manier wordt achterhaald welke leerstijl de kandidaat voornamelijk hanteert. Een ander luik binnen deze zelfbeoordeling van het studeergedrag is de studiemotivatie. Dit onderdeel gaat over de verschillende redenen, ideeën en houdingen die een kandidaat kan hebben ten opzichte van leren. De kandidaat geeft telkens aan in hoeverre hij zichzelf herkent in een uitspraak. De inhoudstafel van het portfolio bevat concreet: -

Cv Wie ben ik? Wat kan ik?

Algemene gegevens (persoonsgegevens) Opleidingsgegevens (diploma/getuigschrift/certificaat)

33 Zelfsturende competenties: zelfstandigheid, zelfreflectie, planmatig werken, doorzetting, flexibiliteit, stressbestendig. Zelfregulerende competenties: leervermogen, analyseren, info verwerken (synthese), kritische ingesteldheid. Sociaal communicatieve competenties: communicatief, invoelend vermogen, samenwerken, assertiviteit. Deze generieke competenties zijn op pragmatische wijze tot stand gekomen. Uit verschillende beroeps- en opleidingsprofielen is de grootste gemene deler voor de vierde graad verpleegkunde geselecteerd. 34 Vanuit de theorie van Vermunt kunnen we vier manieren van studeren onderscheiden. De ongerichte leerstijl, de reproductiegerichte leerstijl, de betekenisgerichte leerstijl en de toepassingsgerichte leerstijl. In het verkorte traject worden vooral de betekenisgerichte en de toepassingsgerichte leerstijl van de leerling aangesproken.

170

-

-

Werkervaring nu Vroegere werkervaringen Andere ervaringen (vrijwilligerswerk/mantelzorg) Tijdsbesteding nu (opleiding/werk/gezin, hobby’s, sport) Toekomstige tijdsbesteding (studie/werk/gezin, hobby’s, sport) Wat wil ik? Kiezen voor verpleegkunde Zelfbeoordeling generieke competenties Bepaal je studeergedrag Leerstijlen Studiemotivatie Persoonlijk Ontwikkelplan

Bronvermelding DBO (2007). LEA en Traject Op Maat – Handleiding Kandidaat – EVC-procedure verkort traject 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming DBO (2007). LEA en Traject Op Maat – Handleiding Assessor / Begeleider – EVC-procedure verkort traject 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming www.ond.vlaanderen.be/dbo/projecten/projecten_LEA%20&%20TOM.htm

171

ANALYSE LEA & TOM: LEREN EN ASSESSMENT & TRAJECT OP MAAT ALGEMEEN Fase Nu de ontwikkel- en testfase van dit project is afgesloten en het resultaat beschikbaar is gesteld aan de scholen, noemen we de implementatiefase van dit project veralgemeend. Kostprijs Dit portfolio wordt gratis aangeboden aan de gebruiker. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure is bedoeld voor een specifieke doelgroep, namelijk opvoeders en hoger opgeleiden die ervoor kiezen een opleiding verpleegkunde vierde graad BSO te starten. Type portfolio Het gaat hier om een erkenningsportfolio, aangewend binnen een EVC-erkenningsprocedure die kan leiden tot de toelating tot een verkort opleidingstraject. PROCES Ondersteuning Er is een handleiding voor de kandidaten, er wordt een informatiesessie georganiseerd en de kandidaten worden individueel begeleid door een portfoliobegeleider. Inschatten van competenties Naast portfolio-opbouw worden in deze procedure tevens andere assessmentinstrumenten aangewend in de vorm van een criteriumgericht interview en praktijkassessment. Beoordelen van competenties Meerdere assessoren beoordelen steeds onafhankelijk van elkaar. Samen wordt tot een consensus gekomen. Beoordelen van erkenningsportfolio Bij de eindbeoordeling van de procedure wordt door de assessoren de consensus van het portfolio en de resultaten van het praktijkassessment bekeken. De beslissing of de kandidaat al dan niet geslaagd is voor de EVC-erkenningsprocedure wordt vervolgens meegenomen naar de toelatingsklassenraad die beslist om de kandidaat te laten instappen in het verkort leertraject. PRODUCT Vorm Het portfolio kan enkel elektronisch ingevuld worden aan de hand van een bijgeleverd softwareprogramma, en wordt vervolgens digitaal doorgestuurd. Inhoud In het cv vinden we informatie terug in verband met persoonsgegevens, gegevens betreffende opleiding en werkervaring en ervaringen in vrijwilligerswerk en mantelzorg. Bij ‘tijdsbesteding’ is er aandacht voor hobby’s. Wat niet vermeld wordt in het raster is de gevraagde motivering waarom de kandidaat

172

kiest voor een opleiding tot verpleegkundige. Bij de aanduiding van ‘competentieoverzicht’ verwijzen we naar de zelfbeoordeling van de generieke competenties en de persoonlijke leerstijl. Tenslotte is er ook een Persoonlijk Ontwikkelplan of POP aanwezig. Structuur Het portfolio bestaat uit invulformulieren, waarin evenwel de gebruiker zelf kan bepalen welke informatie hij vermeldt. Privacy De school, de begeleider en de assessoren kunnen de portfoliogegevens na afloop van de procedure niet gebruiken zonder toestemming van de eigenaar.

173

174

UNITED COLOURS OF NURSING Contact Riet Wahlen K.H.Leuven Abdij Van Park 9 3000 Leuven Tel. 016 37 52 46 [email protected] www.khleuven.be Instelling en partners United Colours of Nursing is een Vlaams partnerschap van 14 organisaties uit het onderwijs, de gezondheidszorg en openbare of intermediaire organisaties. Het project wordt gefinancierd door het ESF in het kader van Equal. Promotor van dit project is de Katholieke Hogeschool Leuven (KHLeuven). De partners zijn: AZ Groeninge, AZ Sint-Jan AV, Gezondheidszorg H. Familie vzw, Integratiedienst Leuven, Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (Katho), Naric-Vlaanderen, OCMW Leuven, RESOC Leuven, Universitaire Ziekenhuizen Leuven, VDAB Leuven, VIVO vzw, Woon- en Zorg Heilig Hart vzw en Woon- en Zorgcentrum De Wingerd. Fase Dit driejarige project startte op 1 mei 2005 en zal aflopen op 20 april 2008. Gedurende deze periode werd het project zowel ontwikkeld als geïmplementeerd bij een experimentele groep van 24 kandidaten uit twee regio’s (Leuven en Kortrijk). Kostprijs Er zijn geen instapkosten verbonden aan deelname aan dit project. Doelgroep Het project richt zich tot hoger opgeleiden van buitenlandse afkomst die hun beroep niet mogen uitoefenen in ons land, omdat hun (para)medisch diploma of ervaring hier niet wordt erkend. Om te mogen deelnemen aan de opleiding moeten de kandidaten aan volgende voorwaarden voldoen: -

Aantoonbare (para)medische achtergrond of ervaring in land van herkomst of (para)medisch diploma dat in ons land niet erkend wordt; Van buitenlandse afkomst; Minimum 21 jaar; Mogen werken in België; Legaal in België verblijven; Procedure voor erkenning van diploma opstarten (indien nog niet gebeurd); Kennis Nederlands richtgraad 2.2. voor start van de opleiding; Niet gehuwd zijn met een allochtone student(e).

Doelstellingen Het project United Colours of Nursing wil de terwerkstellingskansen van hoger opgeleide allochtonen vergroten. In het bijzonder richt het project zich op allochtonen met (para)medische achtergrond of

175

ervaring in hun land van herkomst en/of wiens buitenlands diploma in Vlaanderen niet erkend wordt. Het project biedt hen de kans om via een verkort studietraject op maat een volwaardig Bachelor diploma in de Verpleegkunde te behalen. Na een toetsing van de elders verworven competenties doorlopen de studenten een verkort studietraject op maat, in combinatie met een deeltijdse tewerkstelling. Ongeacht de specifieke vooropleiding is de eindmeet een diploma Bachelor in de Verpleegkunde. Tegelijk worden activiteiten ontwikkeld om werkgevers en werknemers te sensibiliseren zodat de integratie op de arbeidsmarkt en werkvloer van de doelgroep optimaal kan verlopen. Zo wordt tegelijkertijd de nood aan extra verpleegkundigen gelenigd en de competenties van de allochtonen maximaal gevaloriseerd. De tewerkstellingskansen van de allochtonen worden verbeterd, en meteen ook hun integratie in de maatschappij. Proces In het proces kunnen volgende stappen onderscheiden worden: Een eerste screening bestaat uit een taaltest. Hierop moeten de kandidaten een voldoende hoog niveau behalen om verder deel te kunnen nemen aan het project. Daarna wordt er een gezamenlijke infosessie gegeven over het portfolio waarbij alle kandidaten worden uitgenodigd. Vervolgens wordt van de kandidaten verwacht dat ze al hun diploma’s, opleidingscertificaten en attesten aan de school bezorgen. Daarna ontvangen de kandidaten een uitnodiging voor een gesprek met een verantwoordelijke van de hogeschool. Tijdens dit adviserende gesprek zal de verantwoordelijke op basis van de ingeleverde diploma’s en certificaten inschatten voor welke onderwijsactiviteiten (vakken) vrijstellingen verkregen kunnen worden. Vervolgens krijgen de deelnemers ruim twee maanden de tijd om individueel een portfolio samen te stellen. Indien gewenst kunnen zij hiervoor begeleiding krijgen bestaande uit maximum twee gesprekken met de portfoliobegeleider. Tijdens deze gesprekken overloopt de portfoliobegeleider samen met de deelnemer het portfolio en de meegebrachte bewijsstukken. Samen met de opmaak van het portfolio volgen de deelnemers gedurende vier maanden een verdiepingsmodule van taal, bestaande uit vier halve dagen per week les en oefeningen. Aansluitend volgt er een tweede taaltest waarop de deelnemers het hoogste niveau moeten behalen. Nadat de deelnemers het portfolio hebben ingediend bij de hogeschool, wordt het beoordeeld via het criteriumgericht interview. Twee beoordelaars evalueren het porfolio en voorzien een interview waarin de deelnemers de inhoud verder kan uitleggen. Tevens worden vragen gesteld over de bewijzen om na te gaan of de verworven competenties voldoende aanwezig zijn. Wanneer de competenties niet kunnen bewezen worden via het criteriumgericht interview en het portfolio kunnen de kandidaten deelnemen aan een bijkomende assessmentprocedure. In een aantal testen wordt op verschillende manieren nagegaan welke competenties de deelnemer bezit. Vervolgens vindt er een gesprek plaats met de deelnemer waarop de resultaten van het hele assessment besproken worden: de taaltesten, de portfoliobeoordeling, het criteriumgericht interview en de testen. Er wordt voor elke deelnemer een individueel studieprogramma uitgeschreven. Deelnemers die niet akkoord zijn met de resultaten van het assessment, kunnen in beroep gaan.

176

De assessments en het portfolio worden steeds door twee onafhankelijke beoordelaars beoordeeld: één beoordelaar uit de school en een andere uit het werkveld. Beiden hebben een training tot assessor gevolgd. Product Aan de hand van het portfolio kan de kandidaat aantonen welke competenties van het verpleegkundig beroep hij bezit. Hij vult zijn persoonlijke gegevens in en het overzicht van opleidingen, werkervaringen, vrijwilligerswerk en mantelzorg. Hij beantwoordt de vragen van de zelfbeoordeling en voegt zoveel mogelijk genummerde bewijsstukken toe. Het portfolio wordt steeds op papier ingevuld en bestaat uit invulformulieren, met uitzondering van één open gedeelte, namelijk de persoonlijke motivatie. Na de EVC-procedure is het portfolio het persoonlijke eigendom van de gebruiker. De gegevens blijven bewaard in een archief op de hogeschool, maar kunnen nooit zonder uitdrukkelijke toestemming van de verantwoordelijke ingekeken worden. Concreet bevat het portfolio een inleiding waarin enkele moeilijke woorden worden uitgelegd, de beoordelingscriteria vermeld worden en een overzicht wordt gegeven van de belangrijkste stappen in het proces. In een volgend hoofdstukje wordt het doel en de functie van het assessment toegelicht. Daarna worden de persoonlijke gegevens van de kandidaat gevraagd. Er volgt een overzicht van de gedane opleidingen, zowel deze binnen als buiten het officiële onderwijscircuit, de werkervaringen in de zorgsector en vrijwilligerswerk en mantelzorg. Na een open gedeelte in het portfolio waar de kandidaat gevraagd wordt naar zijn persoonlijke motivatie, volgt een zelfbeoordelingsformulier. Op basis van de zelfbeoordeling kan de kandidaat voor zichzelf een inschatting maken in welke mate hij verschillende competenties of aspecten van competenties al verworven heeft via een (para)medische opleiding, bijscholingen, werkervaringen, vrijwilligerswerk of mantelzorg. Deze zelfbeoordeling vormt de leidraad bij het criteriumgericht interview met de assessor. Volgende competenties komen in de zelfbeoordeling aan bod: -

De verpleegkundige biedt op een professionele wijze zorg op maat; De verpleegkundige organiseert en coördineert de diverse aspecten van de zorg; De verpleegkundige levert een bijdrage aan het bevorderen van de kwaliteit van de verpleegkundige zorg; De verpleegkundige werkt intra- en interprofessioneel samen om de visie en de doelen van de zorg te realiseren.

In de bijgevoegde tabellen staan na de omschrijving van de competentie een beperkt aantal aspecten opgelijst die bij de beoordeling van deze competentie belangrijk zijn. Bij elk beoordelingsaspect geeft de kandidaat via een kruisje in het overeenstemmende vakje aan of voor hem dit aspect van de competentie niet aanwezig, onvoldoende aanwezig, voldoende aanwezig of sterk aanwezig is.35 Na elk 35

Niet aanwezig = Je hebt weinig of niets van dit competentieaspect verworven. Onvoldoende aanwezig = Je hebt de kennis en vaardigheid wel verworven, maar je vindt dat je deze niet op een goede manier kan toepassen. Voldoende aanwezig = Je hebt de kennis en vaardigheden verworven en vindt dat je deze nauwgezet kan toepassen maar je mist nog vlotheid en aanpassingsvermogen. Sterk aanwezig = Je beheerst dit competentieaspect uitstekend: vlot, nauwgezet en aangepast aan de situatie.

177

beoordelingaspect vermeldt de kandidaat het nummer van het bewijsstuk uit het portfolio dat aantoont dat hij dit aspect verworven heeft. Indien hij geen bewijsstukken voor deze competentie heeft, laat hij dit vakje open.36 Vervolgens is er ruimte in het portfolio voor de bewijzen. De bewijzen dienen actueel, relevant en authentiek te zijn. Voorbeelden zijn: -

Diploma’s; Vormingsattesten; Bewijzen van een niet-afgemaakte opleiding; Attesten van tewerkstelling; Verslag van een functioneringsgesprek; Functiebeschrijvingen; Referenties van participatie in niet gouvernementele organisaties zoals Artsen Zonder Grenzen, het verenigingsleven of vrijwilligerswerk; Bewijzen van vrijwilligerswerk, zelfstudie of mantelzorg; Publicaties; Presentaties.

In een tabel kunnen de kandidaten een overzicht maken van de door hen verzamelde bewijzen. De bewijzen dienen genummerd te zijn voor de verwijzing in de tabellen van opleidingen en ervaringen. Een kopie van de originele bewijsstukken moet worden toegevoegd en de naam van de kandidaat, een datum en de naam van de organisatie of te contacteren persoon moeten steeds vermeld worden. Vervolgens worden de resultaten van het assessment in het portfolio opgenomen, gevolgd door het Persoonlijk Opleidingsplan. Tenslotte zijn er enkele bijlagen opgenomen in het portfolio: -

overzicht van alle competenties van een verpleegkundige; stroomschema; bewijs kennisname portfolio; bewijs van ontvangst/ontvangst portfolio; deontologische code .

Varia Aan dit Vlaamse project is een transnationale dimensie verbonden die door het leven gaat onder de naam ‘ICE: Integration and Co-operation on Employability’ ICE is een samenwerkingsverband met twee buitenlandse Equal-projecten, één uit Portugal en één uit Nederland. Het project United Colours of Nursing doet samen met deze twee partners een aantal gezamenlijke activiteiten.

36

In de zelfbeoordeling zijn niet alle competenties en alle competentieaspecten waarop de kandidaat getest wordt, opgenomen. Via het criteriumgericht interview en de assessmentproeven letten de assessoren ook nog op andere competenties (of competentieaspecten).

178

Bronvermelding ESF-agentschap (april 2008). Publicatie United Colours of Nursing, Brussel: VDAB www.ucn.be www.khleuven.be/index.php?page=253 www.khleuven.be/index.php?page=267&projectid=1 www.wingerd.info/united_colours_of_nursing.shtml

179

ANALYSE UNITED COLOURS OF NURSING ALGEMEEN Fase Aangezien dit project slechts geïmplementeerd werd bij een experimentele groep van 24 kandidaten, noemen we de implementatiefase van dit project experimenteel Kostprijs Deelname aan het project is gratis voor de gebruiker. Doelgroep De procedure richt zich tot een specifieke doelgroep: hoger opgeleiden van buitenlandse afkomst met een (para)medisch diploma of ervaring dat hier niet wordt erkend. Er zijn toelatingsvoorwaarden verbonden aan deelname aan dit project. Type portfolio Dit erkenningsportfolio kan rechtstreeks leiden tot een studieduurverkorting. PROCES Ondersteuning Naast een gezamenlijke infosessie worden alle kandidaten individueel begeleid door een portfoliobegeleider. Inschatten van competenties Naast de portfolio-opbouw wordt in deze EVC-procedure gebruik gemaakt van bijkomende assessments om verworven competenties aan te tonen. Beoordelen van competenties Of competenties al dan niet verworven zijn wordt beoordeeld door assessoren (experten), de portfoliobegeleider en de kandidaat zelf door middel van de zelfbeoordelingsformulieren. Beoordelen van erkenningsportfolio Het portfolio wordt beoordeeld door twee beoordelaars, in het raster aangeduid als derden. Naast het portfolio wordt ook beoordeeld op basis van andere assessmentinstrumenten, die hun weerslag hebben in het porfolio. PRODUCT Vorm Het portfolio kan enkel op papier worden ingevuld. Inhoud Naast persoonsgegevens worden alle relevante opleidingen en werkervaringen gevraagd, waaronder ook opleidingen buiten het officieel circuit en ervaringen in het vrijwilligerswerk en de mantelzorg. De aanduiding van talenkennis verwijst naar de resultaten van de taaltesten. Het resultaat van deze en andere assessments zijn opgenomen in het portfolio. De aanduiding van globale reflectie verwijst naar

180

de zelfbeoordeling van de kandidaten. Tenslotte zijn ook de gevraagde bewijzen een zeer belangrijk onderdeel van het portfolio. Structuur Het portfolio is opgebouwd uit invulformulieren en tabellen, met uitzondering van de persoonlijke motivatie. Privacy Het portfolio is het persoonlijke eigendom van de gebruiker. Na afloop van de procedure worden de gegevens bewaard in een archief op de hogeschool.

181

182

MY DIGITAL ME Contact Nathalie Briessinck Dienst Beroepsopleiding Departement Onderwijs en Vorming Koning Albert II-laan 15 1210 Brussel Tel. 02 553 89 00 Fax 02 553 88 45 [email protected] www.my-digital-me.be Instelling en partners Dienst Beroepsopleiding (DBO) Departement Onderwijs en vorming www.ond.vlaanderen.be/dbo promotor: VDAB www.vdab.be My Digital Me is een gratis online portfolio ontstaan uit een samenwerking tussen de Dienst Beroepsopleiding van het departement Onderwijs en Vorming en de VDAB. Het kaderde oorspronkelijk in het project van Mijn Loopbaan van VDAB dat van 1 oktober 2005 tot 1 januari 2008 liep. Het project werd uitgewerkt naar aanleiding van een ESF-oproep. Het idee van Mijn Loopbaan bestond reeds voor My Digital Me werd uitgewerkt. De taak van de DBO bestond onder andere uit de uitwerking van een e-learningmodule om leerlingen en cursisten te leren werken met een e-portfolio. Van daaruit werd het idee voor een digitaal portfolio in het onderwijs geboren: My Digital Me. In een verdere uitwerking zou dit e-portfolio gelinkt moeten worden aan het Mijn Loopbaan-platform. Fase Momenteel zit het gebruik van dit e-portfolio nog in een experimentele fase waarbij 16 schoolgemeenschappen My Digital Me reeds hebben uitgeprobeerd en 10 proeftuinen het e-portfolio vermelden in hun projectaanvraag. Naar het beleid toe zijn er nog geen officiële wegen ingeslagen. Tussen de officiële lancering op 9 november 2007 en eind januari 2008 zijn er 661 individuele gebruikers van My Digital Me geregistreerd. Kostprijs Dit portfolio wordt gratis aangeboden aan de gebruiker. Doelgroep Dit digitaal portfolio richt zich vooral tot jongeren maar ook - in een latere fase, na het linken met het Mijn Loopbaan-platform - tot volwassenen die zich willen heroriënteren. Het Project Mijn Loopbaan, een e-careerplatform in uitwerking bij de VDAB, zal samen met My Digital Me een ondersteunend instrument aanbieden voor levenslang en levensbreed leren vanaf de tweede en derde graad secundair onderwijs, vooral in het beroepssecundair onderwijs.

183

Doelstellingen Het online portfolio heeft onder meer als doel het stimuleren van zelfreflectie bij jongeren evenals het leren zichzelf evalueren. De (taal)competenties, sleutelvaardigheden en interesses van de gebruikers worden in kaart gebracht in dit portfolio. Van hieruit zijn jongeren in staat persoonlijke doelen te formuleren en kunnen ze zich bewust worden van hun kwaliteiten en talenten. Daarenboven biedt het portfolio een sturing binnen de studieloopbaan en vergemakkelijkt het de overgang naar de arbeidsmarkt aangezien het eenvoudig meegenomen kan worden naar een vervolgopleiding of werk. Jongeren leren dankzij My Digital Me tevens werken met een portfolio en kunnen daarbij hun ICTvaardigheden oefenen. Proces Het aanleggen van het portfolio gebeurt in de klas met de hulp van de leerkracht in de tweede en derde graad middelbaar onderwijs met het oog op levenslang leren. Het is voornamelijk de introductie die begeleiding vraagt. Na deze inleiding waarin de leerlingen leren hoe ze het portfolio op een nuttige manier kunnen aanvullen, zouden de leerlingen op termijn inzicht moeten hebben in wat een goed bewijs en een nuttige ervaring is, zowel wat betreft formele als informele leerervaringen. Nadat ze het onderwijs verlaten hebben zouden ze in staat moeten zijn het portfolio zelf te blijven updaten. De portfoliobegeleiding is echter niet het werk van één leerkracht. Het gaat steeds om ‘teambegeleiding’: zowel de leerkrachten van algemene als van technische vakken worden gestimuleerd om samen te overleggen over het opstarten van het portfolio. Ook het gebruik en de opvolging gebeuren in team. De taken van dit team bestaan uit het technisch en inhoudelijk verhelderen en ondersteunen. Elke individuele leerkracht of coördinator neemt een stukje van de begeleiding op zich. Het technisch aanspreekpunt in de school kan bijvoorbeeld de ICT-coördinator zijn. De leerkracht begeleidt de leerlingen individueel en in groep in het verkennen van het digitaal portfolio. Daarnaast beoordeelt hij de leerlingen op bepaalde momenten. In dit project is er echter ook plaats voor peer- en selfassessment. Het is ook de taak van de leerkracht om het nut van het portfolio aan te tonen: van bij het begin informeert hij over de mogelijkheden van het portfolio tijdens en na de studies. De begeleider heeft in dit proces drie functies: die van tipgever, feedbackgever en beoordelaar. Ondertussen zijn er 17 workshops gegeven, verspreid over de Vlaamse provincies, om de leerkrachten te helpen bij het opstarten van My Digital Me in de school. Om leerlingen met het portfolio te leren werken, is er lesondersteuning voorzien in de elektronische handleiding. Drie pakketten verschaffen lesmateriaal. Een eerste pakker met een webquest en mindmapping behandelt de vraag wat een digitaal portfolio eigenlijk is. Een tweede pakket draait rond de persoon van de leerling en de verschillende factoren die persoonlijkheid en gedrag kunnen beïnvloeden. Een derde pakket behandelt het belang van bewijzen: Wat is de sterkte van een bewijs? Wanneer kan men van een bewijs spreken? Voor de leerkrachten is er in de bijlagen van de handleiding een modelbrief met betrekking tot het gebruik van het portfolio voorzien. Op die manier kunnen de ouders en leerlingen geïnformeerd worden over het gebruik en de privacy van het portfolio.

184

Daarnaast is er ook een technische uitleg over het digitaliseren van bewijzen met een daarbij behorende computertrefwoordenlijst. Om het portfolio te evalueren en te beoordelen worden er bij de handleiding doel- en startkaarten voorzien in een Excel-bestand. Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen product- en procesevaluatie. Bij de procesevaluatie kijkt men hoe goed iemand op technisch gebied al overweg kan met het portfolio. De doelkaarten vermelden de doelstellingen die de leerlingen moet bereiken om aan één van de zes levels te geraken. De productevaluatie legt de klemtoon op de manier waarop iemand het portfolio gebruikt voor eigen doeleinden. De startkaarten vermelden de competenties die de leerlingen moet behalen om een waardevol portfolio aan te leggen. De kaarten worden per periode uitgedeeld naargelang welke doelstellingen de leerling tijdens het proces moet halen. Bij het afsluiten van een periode kan de leerling zichzelf een levelscore geven door de bereikte doelstellingen aan te vinken. De leerkracht kan eveneens een levelscore toekennen op basis van dezelfde documenten. In dit geval is er geen peerevaluatie. Product Het online portfolio bevat vier delen: -

Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? Mijn Digipop

In het eerste onderdeel, Wie ben ik?, is er plaats voor de persoonsgegevens (naam, adres, telefoon en e-mail), opleidingen en cursussen binnen het officiële en het niet-officiële circuit, ervaringen in het arbeidscircuit maar ook daarbuiten, ervaringen uit informele en niet-formele leercontexten en tot slot het taalprofiel. Bij de opleidingen, cursussen en ervaringen kan men een digitaal bestand (een pdf- of een JPEG-bestand) toevoegen als bewijs, zoals een gescand diploma, een certificaat of lidkaarten van sportclubs. In het deel ‘persoonlijk’ worden twee vragen opgenomen: “Welke dingen vind ik belangrijk in het leven?” en “Wat doe ik het liefst?” Wat kan ik?, het tweede onderdeel, focust op vakcompetenties die enerzijds door de leerling kunnen ingevuld worden, maar die via ‘uitnodigingen’ ook door de leerkracht na overleg met het team kunnen toegevoegd worden naargelang bijvoorbeeld de (voor)opleiding. De sleutelvaardigheden zijn reeds benoemd in het portfolio. Er is telkens uitleg een voorbeeld voorzien bij elke sleutelvaardigheid. De leerling krijgt op basis van de schaal [+ +/- -] die hij zelf invult een score op 5 toegekend. Voor de sleutelvaardigheden aanwezig in My Digital Me werd er een beroep gedaan op de vaardigheden vermeld in GENT 437, deze werden vervolgens door de DBO aangepast aan de doelgroep. In My Digital Me worden er vier onderdelen onderscheiden waar in totaal 36 sleutelvaardigheden werden ondergebracht. 37

Zie voor meer info: Blokhuis, F., Vilters, I., Vermeesch, F. & Coeck, G. (1999)

185

Tenslotte is er bij Wat kan ik? ook een onderdeel taal voorzien: spreken, luisteren, lezen, schrijven en gesprekken voeren voor elke taal die in het eerste deel door de leerling werd opgegeven volgens het CEFR. Voor dit deel kan de leerling/cursist medeleerlingen of zijn begeleider(s) uitnodigen voor een evaluatie en kan hij zijn rapport afdrukken. Voor de drie onderdelen werden er twee inschattingstabellen voorzien voor de interpretatie van de score, van 0 = ik kan het niet tot 5= ik kan het steeds perfect voor vakcompetenties en sleutelvaardigheden en de tabel van het CEFR voor taal. Wat wil ik? gaat dieper op het tweede onderdeel in: wat wil de leerling/cursist verbeteren/bereiken op de vlakken van vakcompetenties, sleutelvaardigheden en taal? Ten slotte staat het digitaal portfolio toe om een ‘DigiPop’ op te maken: binnen dit digitale persoonlijke ontwikkelingsplan kan men verschillende types van POP-dossiers aanleggen. Voor stage, opleiding, werkplek, talen of ‘andere’ zijn er voorgestructureerde dossiers met volgende in te vullen gegevens: -

-

Hoe wil ik mijn doel bereiken? Omschrijving Type (opleiding, stage…) Adres, postcode, stad en land Naam en e-mailadres mentor Begeleider Planning : een Excelbestand waarin de gegevens van de school, het bedrijf of stageplaats kunnen ingevuld worden. Vervolgens zijn het er in hetzelfde bestand een pagina voorbereiding (doelen, taken en tijdsinschatting), een pagina aandachtspunten (het nodige materiaal en aandachtspunten) en een pagina agenda voorzien. Vakcompetenties, sleutelvaardigheden, ‘op taalvlak’

Het Digipop werd ook voorzien van een zelfevaluatie-instrument met volgende onderdelen: plan - do check - act. De gebruiker kan dit ook afprinten. Naast deze vier onderdelen voorziet het portfolio eveneens drie andere rubrieken in het menu: -

uitnodigingen: de leerling kan anderen om een mening vragen of te verwerven competenties laten voegen; bibliotheek: alle documenten zoals bewijzen, rapporten en POP-dossiers komen hierin terecht; links: andere nuttige websites, zoals de website van VDAB en taaltests, alsook een demo van My Digital Me

My Digital Me is een gratis online portfolio waarvan delen kunnen afgeprint worden met het oog op begeleiding en beoordeling door de leerkracht. Aangezien scholen uit verschillende netten en richtingen My Digital Me gebruiken of zullen gebruiken, kunnen bepaalde stukken van het portfolio open gelaten worden, naargelang het nut ervan binnen de opleiding. Men is dus zeker niet verplicht alles in te vullen.

186

Voor de introductie van het portfolio in de klas wordt er een brief aan de ouders en de leerling gericht waarbij de privacy van My Digital Me wordt gegarandeerd. Enkel met toestemming van de leerling zal de leerkracht stukken kunnen afprinten. Varia In de handleiding Mijn Loopbaan. E-portfolio in de klas: My Digital Me, misschien ook iets voor jou? wordt op p. 43 het nut van My Digital Me voor een EVC-procedure aangehaald: leerlingen en cursisten kunnen immers nu al bewijzen verzamelen die later bruikbaar kunnen zijn voor het opstarten van een EVC-procedure. Men kan deze handleiding online vinden op: www.ond.vlaanderen.be/dbo/nl/doc/MY%20DIGITAL%20ME_handleiding.pdf Bronvermelding www.my-digital-me.be www.ond.vlaanderen.be/dbo/nl/doc/MY%20DIGITAL%20ME_handleiding.pdf

187

ANALYSE MY DIGITAL ME ALGEMEEN Fase Het online portfolio My Digital Me bevindt zich momenteel nog in een experimentele fase wat betreft het gebruik. Kostprijs Men kan gratis gebruik maken van het portfolio. Doelgroep Dit portfolio richt zich tot een specifieke doelgroep, namelijk tot jongeren van de tweede en derde graad en zal in de toekomst ook bruikbaar zijn voor volwassenen. Er zijn geen toelatingsvoorwaarden verbonden aan het gebruik van het portfolio. Type portfolio Het gaat hier om een herkenningsportfolio; het portfolio leidt niet tot een certificaat of vrijstellingen. PROCES Ondersteuning Bij het portfolioproces worden de jongeren individueel maar vooral in groep begeleid met lessenpakketten door een leerkracht. Deze leert hen met het online portfolio werken zodat zij deze later zelfstandig kunnen blijven aanvullen. Voor het leren werken met het portfolio werd er lesondersteuning voor de leerkracht voorzien in een elektronische handleiding. Voor de gebruikers is er in My Digital Me een helpfile voorzien die de gebruiker informeert over mogelijke technische vragen: hoe documenten verwijderen, toevoegen, bewerken, enz. en een woordenlijst die de woorden gebruikt in het portfolio verklaart. Er zijn reeds 17 workshops gegeven verspreid over de Vlaamse provincie om leerkrachten te helpen bij het opstarten van My Digital Me in de school. Inschatten van competenties Het portfolio is het enige assessmentinstrument binnen het proces. Beoordelen van competenties De beoordeling van het portfolio evenals die van de competenties die door de leerkracht werden opgegeven, gebeurt door de begeleidende leerkracht (assessment door begeleider). Doel- en startkaarten begeleiden het assessment van zowel proces als product. Er is ook een vorm van peerevaluatie mogelijk maar dit is enkel onder de vorm van vrijwillige uitnodigingen van de leerling naar medeleerlingen toe. Er worden hier geen scores toegekend die tot een beoordeling leiden. De gebruiker kan zich wel een score toekennen en kan tevens, bij Mijn Digipop gebruik maken van het voorziene zelfevaluatie-instrument (selfassessment) Beoordelen van het erkenningsportfolio Het portfolio dient als verzamelmap, het heeft als doel de competentieontwikkeling in beeld te brengen en is hierbij dus een begeleidingsinstrument. Erkenning is hier niet van toepassing.

188

PRODUCT Vorm Dit portfolio is online en elektronisch waarbij sommige onderdelen afgeprint kunnen worden. Inhoud De ingrediënten van het portfolio zijn: Wie ben ik? met persoonsgegevens, opleidingen en cursussen binnen het officiële en niet-officiële circuit, ervaringen tijdens stages, vakantiewerk, vrije tijd of andere contexten en een taalprofiel. In dit deel kunnen digitale bestanden als bewijs opgenomen worden; Wat kan ik? met vakcompetenties, sleutelvaardigheden en taal; Wat wil ik? waarbij gefocust wordt op wat de gebruiker wil bereiken op het vlak van de vakcompetenties, sleutelvaardigheden en taal (competentieoverzicht); Mijn Digipop met voorgestructureerde dossiers voor een persoonlijk ontwikkelingsplan voor stages, opleidingen, werkplek, talen of ‘andere’. Tenslotte zijn er nog drie andere delen opgenomen: Uitnodigingen (de leerling kan mensen om hun mening vragen of zelfs te verwerven competenties door hen bij laten voegen), Bibliotheek met alle documenten (bewijzen, rapporten, POP-dossiers...) en Links naar andere nuttige websites (VDAB, taaltests...) Reflectie op actie gebeurt dankzij het zelfevaluatie-instrument aanwezig in het digipop. Structuur Het portfolio kent een vastgestelde structuur in de vorm van een invulformulier. De gebruiker is niet verplicht alles hiervan te benutten. Privacy De privacy van de gebruiker van My Digital Me wordt gegarandeerd: enkel met toestemming van de leerling zal de leerkracht stukken kunnen inkijken en afprinten.

189

190

CORE MANAGER Contact Leo Kustermans [email protected] Instelling en partners Groep T Andreas Vesaliusstraat 13 3000 Leuven www.groept.be Groep T is een innovatieve en internationaal georiënteerde hogeschool in Leuven die actief is op het vlak van Engineering, Enterprising en Educating. In een snel evoluerende wereld is niet alleen vakkennis belangrijk. Daarom stimuleert Groep T zelfstandig, creatief en vernieuwend denken, werken in teamverband en ondernemen. Cognosis NV St. Annastraat 47 3560 Lummen www.cognosis.be Cognosis NV is gegroeid uit een samenwerking met Groep T. Binnen het project verzorgde Cognosis NV de software-ontwikkeling. Cognosis NV wil de industriestandaard zijn van software voor competentiemanagement en e-learning. De eerste fase van dit project, het uitwerken van CORE Profilebuilder en CORE portfolio, werd financieel ondersteund door het ESF. Fase Het ESF-project “CoRe-Manager” (Competence Resources Manager) werd op 1 januari 2006 opgestart en afgesloten met een congres op 5 juni 2007. Na het project besloten Groep T en Cognosis NV om de competentiesoftware verder uit te werken en op de markt te brengen. Het CORE portfolio is een onderdeel van het ruimere softwarepakket. De CORE software wordt momenteel getest bij verschillende doelgroepen (bij werknemers en werkgevers van 12 bedrijven uit verschillende sectoren alsook bij 20 laaggeschoolden). De testfase wordt afgesloten op 31 maart 2008. Daarnaast streeft men ernaar om de CORE software aansluiting te laten vinden op verschillende databanken van interimkantoren, arbeidsbemiddelaars en jobsites. Kostprijs De kostprijs van het portfolio is gratis voor individuele gebruikers. De andere toepassingen van het CORE softwarepakket die gericht zijn op bedrijven en groepen, zijn te betalen. Doelgroep Dit portfolio kan door iedereen gebruikt worden.

191

Doelstellingen Het CORE portfolio biedt individuele gebruikers, zoals werknemers en studenten, de kans om hun eigen competenties in kaart te brengen. Door koppelingen met krachtige databanken en competentiewoordenboeken kunnen alle competenties van de gebruiker snel worden opgesomd, beoordeeld en ondersteund door (onder andere multimediale) documenten en ervaringsbewijzen. Dit portfolio kan levenslang worden aangevuld, uitgebreid en gekoppeld aan een onbeperkt aantal bedrijven en organisaties. Het portfolio kan gezien worden als een rugzak gevuld met aantoonbare competenties. Hiermee is de gebruiker beter gewapend om sollicitatiegesprekken te voeren. Indien gewenst kan het ook gebruikt worden om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken en een succesvol toekomstplan uit te werken. Het portfolio kan reeds op school gebruikt worden. Het laat toe om eindtermen en leerdoelstellingen te koppelen aan competenties, en aldus de leerling gericht te coachen en zijn ontwikkeling te stimuleren. Werkgevers kunnen via databanken waarop individuele portfolio’s zijn verzameld hun nieuwe werknemers gerichter selecteren door de competentieprofielen te vergelijken met de gevraagde competenties voor elke vacature. Vervolgens kan ook op de werkvloer het menselijk kapitaal beter beheerd worden en kan het portfolio gebruikt worden binnen competentiemanagement om bijvoorbeeld effectieve projectteams samen te stellen, geslaagde jobrotaties uit te voeten en ondersteuning te bieden bij uitstroom. Het portfolio kan autonoom gebruikt worden, maar ook in combinatie met andere onderdelen uit de CORE software: -

-

-

De CORE Profilebuilder laat toe om voor iedere functie in het bedrijf of organisatie – dus zowel voor studenten als werknemers – de vereiste competenties te beschrijven en de bijhorende indicatoren en scoresystemen aan te geven. Een organisatie kan op deze manier dus een eigen competentiewoordenboek uitbouwen. Met CORE Manager worden de competenties van de hele organisatie verzameld en in een managementdashboard samengevat. Daarbij kunnen 360° evaluaties worden gehanteerd. Grafische overzichten laten toe om de sterkten en zwakten vast te stellen en passende maatregelen in te plannen. Met CORE Tutor kunnen meteen trainings- en informatiepakketten elektronisch worden aangeboden. De resultaten van de gevolgde opleidingen worden automatisch teruggekoppeld naar CORE Manager en gebruikt bij functioneringsgesprekken en carrièreplanning.

Om alles vlot te laten lopen, beschikt Cognosis over krachtige servers en biedt het de mogelijkheid om de verschillende oplossingen hierop te hosten. Proces Dit portfolio kan in zeer verschillende contexten in het onderwijs, bij loopbaan(her)oriëntering en in ondernemingen gebruikt worden. Het proces zal anders verlopen indien een school dit portfolio gebruikt om de competenties van haar studenten te coachen dan wanneer iemand het gebruikt om te solliciteren. Toch kunnen we stellen dat de gebruiker steeds eerst een overzicht moet geven van zijn

192

eigen competenties. Men vertrekt vanuit een persoonlijk antwoord op de vraag “Waar ben ik goed in?” om zo te komen tot een competentiegerichte beschrijving van de individuele gebruiker. Op zijn private PC kan de gebruiker de CORE portfoliosoftware opstarten en zijn competenties inventariseren en bewijzen. Het is de bedoeling dat de opbouw van het portfolio parallel verloopt met de loopbaan. Bij elke nieuwe leerervaring kan de gebruiker zijn competenties – een leven lang – aanpassen. In de databank van de CORE Profilebuilder worden functieprofielen met competenties omschreven. Bedrijven, scholen en andere organisaties kunnen dergelijke competentieprofielen invoeren met de daarbij horende gedragsindicatoren. Ze kunnen hier ook tekstueel zaken in veranderen zodat het portfolio bruikbaar is voor de specifieke doelgroep waarvoor men het wil gebruiken. Men is op dit moment een algemene server met competentieprofielen aan het opstellen waaraan onder andere VOKA meewerkt. Wanneer de gebruiker inlogt, wordt de lijst met functieprofielen die op de algemene server zijn verzameld, getoond. Van zodra een gebruiker zijn competenties voor een nieuwe functie wil invoeren, selecteert hij die functie uit de lijst van functieprofielen en krijgt zo de competenties die voor die functie nodig zijn te zien. Aan de hand van gedragsindicatoren kan hij bepalen of hij al dan niet over de competenties beschikt. Hij kan zichzelf vervolgens een score geven op alle competenties. Het gaat hier vooral om vakspecifieke competenties, maar de gebruiker kan ook zijn kernkwaliteiten in de kijker zetten. Kernkwaliteiten zijn centrale eigenschappen die de persoon kenmerken en als drijvende kracht fungeren achter zijn persoonlijke ontwikkeling. Voor elke competentie kan de gebruiker een bewijs toevoegen. Deze bewijsstukken kunnen zeer divers zijn: diploma’s, certificaten, resultaten van assessments, functioneringsgesprekken, getuigenissen, projectvoorbeelden… De gebruiker kan in een persoonlijk ontwikkelingsplan, al dan niet onder begeleiding, zijn ambities in SMART-doelstellingen38 concretiseren. Dit kan zowel in het kader van een verandering binnen een bedrijf of op basis van persoonlijke verlangens om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken en een toekomstplan uit te werken. Vervolgens kan de gebruiker het portfolio opladen binnen verschillende databanken om bijvoorbeeld werk te zoeken, maar hij kan ook de toestemming geven aan andere (vertrouwens)personen om zijn competenties te beoordelen en/of bewijzen toe te voegen. De toegang van meerdere personen verhoogt de betrouwbaarheid en validiteit van de portfoliogegevens en leidt tot een meer genuanceerd beeld van het kennen en kunnen van de eigenaar. Binnen een opleidings- of bedrijfcontext kunnen één of meerdere coaches op een interne server dossiers bijhouden over de studenten respectievelijk werknemers. Dit dossier op de centrale server kan aangevuld worden door de coach of door de student/werknemer via het CORE portfolio. Na elke nieuwe activering worden het portfolio en het elektronisch organisatiedossier over het individu met

38

SMART- doelstellingen zijn specifiek, meerbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden.

193

elkaar gesynchroniseerd. De student/werknemer krijgt dus toegang tot zijn dossier. Via dit systeem kunnen beide partijen gemakkelijk vorderingen opvolgen en met elkaar in interactie treden. Naast leraars, trajectbegeleiders of werkgevers die als coaches kunnen functioneren om een goede begeleiding bij het portfolio te voorzien, zal er binnenkort ook een handleiding komen. De individuele gebruiker is de eigenaar van het portfolio. Hij is degene die bepaalt wat anderen wel en niet mogen zien. Het aanvullen van de gegevens in het portfolio is vooral een persoonlijke aangelegenheid. Product Dit portfolio is een elektronisch portfolio dat online contact kan maken met een server die beheerd wordt door Cognosis. Met deze server wordt een uitwisselingsplatform aangeboden waar bedrijven en organisaties competentiewoordenboeken en –profielen kunnen raadplegen, maar ook eigen competentiewoordenboeken en –profielen kunnen delen met andere geïnteresseerden. Het portfolio is meeneembaar in verschillende contexten. De portfoliogegevens die de gebruiker in één context heeft verzameld kunnen later ook in andere contexten gebruikt en gedeeld worden. In het portfolio kan de gebruiker zijn persoonsgegevens en leerervaringen opnemen. Het hoofdbestanddeel van het portfolio zijn echter de competenties. In het portfolio wordt vooral een overzicht van de verworven competenties gegeven. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen drie soorten competenties: -

de bewezen competenties: via diploma, getuigschrift of assessment, al dan niet met geldigheids- of opvolgingsdatum; de beweerde competenties: als aanwezig gepercipieerd maar niet formeel geattesteerd; de beoogde competenties: die men wil verwerven in de (nabije) toekomst.

Naast de competenties kan de gebruiker ook zijn kernkwaliteiten in de kijker plaatsen. Zowel competenties als kernkwaliteiten worden ondersteund met bewijsstukken. Daarnaast is er ook een persoonlijk ontwikkelingsplan waarin de gebruiker zijn ambities voor de (nabije) toekomst kan vastleggen. Bronvermelding Dhert, S., Hustinx, W., Kustermans, L., Pietercil, B. (2007). Actieve loopbaanontwikkeling met behulp van de CORE-Manager. Paper voor de Vijfde Internationale Studienamiddag Hoger Onderwijs: Competentiegericht opleiden: waar blijven de bewijzen?- Leuven, 10 januari 2007, Leuven: Groep T ppw.kuleuven.be/cod/downloads/Presentatie_WouterHustinx.pdf Donders, E. (2007). Portfolio’s: een Zwitsers zakmes voor de loopbaan? – Workshop op 3/12/2007 georganiseerd door het ESF Agentschap in kader van disseminatie van ESF-projecten welke innovatief werkten aan portfolio en competentiemanagement, Brussel: VDAB

194

Groep T Leuven Hogeschool (2007). Generiek Competentieplatform CORE-Manager. www.esf-agentschap.be/2000-2006/resc001/proeftuinen/themawerking/20060621%20%20Presentatie%20CORE%20Manager.ppt www.groept.be/www/scholen/onderzoeksprojecten/esf-project/ www.cognosis.be

195

ANALYSE CORE MANAGER ALGEMEEN Fase Het portfolio wordt op dit ogenblik bij verschillende doelgroepen getest. Het wordt commercieel op de markt gebracht. Kostprijs Dit portfolio wordt gratis ter beschikking gesteld voor individueel gebruik. Organisaties en bedrijven die met de CORE software aan de slag willen gaan, moeten betalen. Doelgroep Dit portfolio kan door iedereen gebruikt worden. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Het is de bedoeling dat de gebruiker een zicht krijgt op zijn eigen competenties, zowel de beroepsspecifieke als de sleutelcompetenties. Dit moet de overgang tussen onderwijs en arbeid vereenvoudigen. PROCES Ondersteuning Competenties beheren is niet eenvoudig, daarom is het mogelijk dat de individuele gebruiker een of meerdere coaches uitnodigt om hem te begeleiden in het opstellen van het portfolio. Naargelang de context kan dit een leraar, een trajectbegeleider of een werkgever zijn. Voor bedrijven en organisaties die met het CORE portfolio aan de slag willen, zal er een opleiding worden voorzien voor de begeleiders. Binnenkort zal er een handleiding opgesteld worden voor de individuele gebruiker. Inschatten van competenties Tijdens het proces worden verschillende competenties ingeschat, naargelang de vraag van de gebruiker. Om een waardevol bewijs toe te voegen zal de gebruiker bij voorkeur een assessment ondergaan. De neerslag hiervan kan in het portfolio opgenomen worden. Beoordelen van competenties De verschillende competenties kunnen door de gebruiker zelf (self assessment) beoordeeld worden of door één van de coaches. Deze coaches kunnen zowel collega’s en medestudenten (peer assessment) zijn als professionele begeleiders en ondergeschikten. Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Dit is een elektronisch portfolio dat online gekoppeld kan worden aan databanken.

196

Inhoud In dit portfolio worden klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit, werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk, opleidingen binnen en buiten het officiële circuit, thuiservaring, hobby’s en talenkennis. De nadruk ligt weliswaar op de competenties. Het hoofdbestanddeel is het competentieoverzicht van de gebruiker en de bewijzen voor de competenties. Als bewijskracht worden ook competentieinschattingen opgenomen. Er is ook een persoonlijk ontwikkelingsplan aanwezig. De reflectieoefeningen die mogelijk zijn in het portfolio kunnen zowel rechtstreeks op een actie volgen als een vorm zijn van globale reflectie. Structuur De structuur van dit portfolio is gedeeltelijk vrij. Naast de invulgedeeltes kan de gebruiker via extra documenten zijn portfolio vrij aanvullen. Privacy Dit portfolio is strikt persoonlijk. Andere gebruikers kunnen (een deel van) het portfolio pas inkijken na toestemming van de gebruiker-eigenaar.

197

198

BIK: BASISCOMPETENTIES IN KAART Contact Tinne Dierckx [email protected] Katlijn Willems [email protected] Instelling en partners CBE Leuven Ruelensvest 127 3001 Leuven Tel. 016 22 10 68 Fax. 016 29 12 66 www.cbeleuven.be CBE Hageland Veemarkt 14 3290 Diest Tel. 013 32 23 56 Fax. 013 32 18 76 [email protected] Het project BIK liep zowel in Centrum Basiseducatie Hageland als in Centrum Basiseducatie Leuven. CBE Hageland onderzocht basiscompetenties in de reguliere tewerkstelling. CBE Leuven of Open School Leuven deed dit bij vier organisaties waar mensen tewerkgesteld worden in een omkaderde tewerkstelling, met name bij Velo, RecuPc, de milieudienst van de stad Leuven, Wonen en Werken Leuven en het OCMW Leuven. De samenwerking met RecuPc werd vroegtijdig afgerond. Het project werd gefinancierd door het ESF-agentschap. Fase BIK was een ESF-ontwikkelingsproject dat liep van januari 2006 tot 31 december 2007. In deze projectbeschrijving wordt er gefocust op de implementatie van het portfolio binnen Open School Leuven. Het portfolio werd tijdens het ESF-project - en wordt nog steeds - binnen de werking van CBE Leuven gebruikt in het kader van de screeningsprocedure ‘Stappen Vooruit’. In het kalenderjaar 2007 namen in totaal 83 deelnemers mee aan deze screeningsprocedure. Kostprijs Er waren geen instapkosten verbonden voor de gebruiker. Doelgroep Het project richtte zich tot personen in een werkervaringsproject, een sociale werkplaats en artikel 60. In het kalenderjaar 2007 namen in totaal 83 deelnemers mee aan deze screeningsprocedure: 26 deelnemers met WEP+ statuut, 27 deelnemers met artikel 60-statuut of in de arbeidsbemiddeling van

199

OCMW, 18 deelnemers tewerkgesteld in een sociale werkplaats, vijf deelnemers in opleiding en zeven deelnemers met een andere bijzondere tewerkstellingsmaatregel. Doelstellingen Het doel van dit project was voor een aantal opleidings- en werkervaringsprojecten na te gaan welke basiscompetenties werknemers en cursisten nodig hebben. Waar CBE Hageland de basiscompetenties in kaart bracht bij een aantal projecten in de reguliere tewerkstelling, voerde CBE Leuven het project uit in de sociale economie. Naast het in kaart brengen van de basiscompetenties, wil het project in een tweede luik de deelnemers optimale ontwikkelingskansen bieden. Na het in kaart brengen van de basiscompetenties, werd aansluitend daarop een screening voorzien van de kandidaten om voor hen een individueel opleidingstraject uit te werken. Er werd hen een aangepast leertraject aangeboden om hen tijdens hun tewerkstelling de kans te geven zich verder te ontwikkelen op die vlakken waar dat nodig is. Proces Het portfolio maakt binnen Open School Leuven nog steeds onderdeel uit van de screeningsprocedure ‘Stappen Vooruit’. Kandidaten worden toegeleid vanuit de opleidings- en tewerkstellingsplaatsen waarmee Open School Leuven een partnerschap is aangegaan. Het is voor deze organisaties dat zij de basiscompetenties in kaart hebben gebracht. Er werden vijf competentieprofielen opgesteld: voor Nederlands, wiskunde, computerkennis (ICT), rijbewijs en de werkattitudes ‘communicatie en samenwerken’ en ‘plannen en organiseren’. Dit werd per organisatie gekoppeld aan een ‘nota voor competentiebeleid’, met onder andere afspraken rond systematische screening van hun tewerkgestelden. Tijdens de screening worden de deelnemers getest op de vijf hoger genoemde competenties. Jaarlijks worden er tien screenings georganiseerd, die telkens uit twee bijeenkomsten bestaan. Deze bijeenkomsten duren een halve dag en vinden beiden plaats binnen één week. Tijdens de eerste bijeenkomst wordt eerst een algemene infosessie gegeven in groep. Daarna volgen individuele instaptesten of niveautesten met betrekking tot de competenties Nederlands en wiskunde. Tijdens de tweede bijeenkomst wordt individueel een vragenlijst ingevuld in verband met rijvaardigheden en wordt eventueel een ICT-test afgenomen. Daarna wordt in kleine groepjes gewerkt rond de werkattitudes ‘communicatie en samenwerken’ en ‘plannen en organiseren’. Vervolgens vindt er een individueel gesprek plaats waarbij de resultaten van de zelfevaluatietesten besproken worden. De deelnemers uiten hun wensen en verwachtingen en ze worden geadviseerd door Open School Leuven. Na deze tweede bijeenkomst wordt er contact opgenomen met de trajectbegeleider van de deelnemers. Op basis van de wensen van de deelnemer, deze van hun trajectbegeleider en het advies van Open School Leuven, wordt door deze laatste een individueel opleidingstraject vastgelegd. Ook tijdens dit traject blijft Open School de deelnemer opvolgen door informele contacten met de deelnemer en overleg met de lesgever. Eén keer in de loop van elke cursus vindt er een individueel opvolggesprek plaats, waarin Open School samen met de deelnemer diens situatie bekijkt en eventueel reeds een vervolgtraject bespreekt. Tijdens dit opvolggesprek, meestal een zestal maanden na de instap in een cursus, wordt het portfolio

200

aangevuld en overgedragen aan de deelnemer. De resultaten van dit opvolggesprek worden ook met de trajectbegeleider van de opleidings- of tewerkstellingsorganisatie besproken. Product Het portfolio bestaat enkel in een papieren versie, is opgebouwd uit invulformulieren en heeft de volgende onderdelen: -

-

-

-

Een voorblad met inleidende informatie Individuele fiche: De volgende onderdelen komen aan bod: o Persoonlijke gegevens: naam, adres, telefoonnummer, geslacht, geboortedatum en – plaats, nationaliteit, herkomstland, aankomstjaar, rijksregisternummer o Werk: werkplaats, contract met begindatum en vermoedelijke einddatum, individuele begeleider o Studies en opleidingen: aankruisen opties gedane studies, welke cursussen interesseren je?, hoeveel jaar ben je naar school geweest, heb je in een andere school of organisatie ook al cursussen gevolgd?, welke? o Gezinssituatie: burgerlijke staat, kinderen Werken: zelfevaluatielijsten, opgesteld aan de hand van de meest voorkomende items in de competentieprofielen van de meewerkende organisaties. Deelnemers geven zelf aan waar ze goed en minder goed in zijn. Volgende competenties komen aan bod: taal, wiskunde, computerkennis, rijbewijs en de werkattitudes communicatie en samenwerken, plannen en organiseren. Wat vind ik interessant en wat kan ik goed? Deelnemers schatten hun eigen werkpunten in. Gevraagd wordt welke beroep(en) de kandidaat interessant vindt en wat hij daarvoor moet kunnen. Daarnaast wordt gevraagd wat de kandidaat goed kan en wat hij nog moet leren. Resultaat instaptesten: een weerslag van de resultaten van de instaptesten op volgende onderdelen: Nederlands, wiskunde en computerkennis. Individueel gesprek: neerslag van de belangrijkste items die aan bod kwamen tijdens het individueel gesprek. POP of persoonlijk ontwikkelingsplan: wordt ingevuld samen met de deelnemer. Het omvat per basiscompetentie een voorbeeld uit de tewerkstelling, verbeterpunten en een mogelijk te volgen cursus met datum. Later wordt er een datum voor een opvolgingsgesprek bepaald. Het POP wordt daarna aangevuld met de resultaten van dit opvolgingsgesprek. Tenslotte wordt dit POP ondertekend.

De eerste drie onderdelen van het portfolio, de individuele fiche, de zelfevaluatielijsten waarin de basiscompetenties worden getest en de zelfevaluatie rond de haalbaarheid van voor de deelnemer interessante beroepen, worden door de deelnemers tijdens de eerste twee bijeenkomsten zelfstandig of met ondersteuning van de begeleiding ingevuld. De overige onderdelen, zijnde de resultaten van de instaptesten, het individueel gesprek en het POP, worden tijdens een individueel gesprek samen met de begeleider van Open School ingevuld. Tijdens het individueel opleidingstraject blijft het portfolio in het bezit van Open School. De resultaten en bevindingen worden immers nog besproken met de trajectbegeleider van de betrokken opleidingsof tewerkstellingsorganisatie. Ook bieden de testen en resultaten relevante informatie voor de

201

lesgevers van de cursussen die de deelnemer zal volgen. Na het beëindigen van het opleidingstraject, is het portfolio in principe het eigendom van de gebruiker. Niettemin is het mogelijk dat de portfolio’s worden bewaard bij Open School Leuven. In dit geval geven de gebruikers hier uitdrukkelijk de toestemming voor. Samenvattend wordt het portfolio gebruikt: - als momentopname voor het vastleggen en in kaart brengen van de basiscompetenties; - als planningsinstrument voor de ontwikkelactiviteiten (POP); - als informatiebron bij overleg tussen Open School en de trajectbegeleiding van de opleidingsof tewerkstellingsorganisatie; - als informatiebron bij HRM van de opleidings- of tewerkstellingsorganisatie. Bronvermelding CBE Leuven (2006). Projecttekst: ESF-project Basiscompetenties in kaart, Leuven: CBE www.cbeleuven.be/ezine-4-2007/bericht8.html www.basiseducatie.be/nieuws/1313/defaulttoe.aspx?id=373 www.leermeer.be/BIK/stappenvooruit.blogspot.com

202

ANALYSE BIK: BASISCOMPETENTIES IN KAART ALGEMEEN Ontwikkel- en implementatiefase Het project zelf is afgesloten maar het portfolio wordt nog steeds gebruikt binnen de werking van Open School Leuven. We noemen de implementatiefase veralgemeend. Kostprijs Dit portfolio is gratis voor de gebruiker. Doelgroep Het portfolio is ontwikkeld voor (en geïmplementeerd bij) een specifieke doelgroep: personen die voldoen aan artikel 60 en die tewerkgesteld zijn in een sociale werkplaats of een ander tewerkstellingsproject. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. PROCES Ondersteuning Naast een algemene infosessie, worden de deelnemers individueel begeleid. Inschatten van competenties De vijf basiscompetenties zoals door Open School Leuven bepaald, worden ingeschat door zelfevaluatieformulieren voor de deelnemers en instaptesten voor de competenties Nederlands en wiskunde, eventueel aangevuld met een ICT-test. De werkattitudes worden ingeschat in kleine groepjes. Beoordelen van competenties De competenties worden enerzijds door de begeleider van Open School Leuven beoordeeld, anderzijds door de deelnemers zelf aan de hand van zelfevaluatieformulieren. Beoordelen van erkenningsportfolio Dit herkenningsportfolio wordt niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Het portfolio wordt door de gebruiker steeds aan de hand van een papieren versie ingevuld. Inhoud Naast enkele persoonsgegevens en gegevens betreffende opleiding- en werkervaring, bevat het portfolio een neerslag van de competentie-inschattingen (instaptesten) en een persoonlijk ontwikkelingsplan. Met de aanduiding van ‘globale reflectie’ verwijzen we naar de zelfevaluatieformulieren die de gebruiker invult voor de vijf basiscompetenties.

203

Structuur Het portfolio is volledig opgebouwd uit invulformulieren. Privacy Indien het portfolio wordt bewaard bij de instelling zelf, hebben de begeleiders blijvende toegang tot de gegevens. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat de gebruiker Open School Leuven de toestemming geeft het portfolio te bewaren.

204

CDO-NOORD Contact Monika Triest Tel. 03 201 32 52 [email protected] Instelling en partners Stad Antwerpen / Lerende Stad Lange Gasthuisstraat 29 2000 Antwerpen www.antwerpen.be Het project werd uitgevoerd in het Centrum voor Deeltijds Onderwijs – Antwerpen Noord: CDO-Noord Bredastraat 35-37 2060 Antwerpen www.cdo-noord.be Dit project werd uitgevoerd in het kader van het WACKER-project (www.mijncompetenties.be). WACKER staat voor Waarderen en Analyseren van Competenties en Keuzes maken op basis van zelfReflectie. In het WACKER-project is een methodiek ontwikkeld die jongeren in staat stelt een zicht te krijgen op hun competenties. Ze leren die competenties benoemen en in te zetten in functie van hun persoonlijke, maatschappelijke en arbeidsmarktgerichte ontplooiing. Als partner in het project wil Lerende Stad mee nadenken over de ontwikkeling van de methodiek in het jeugdwerk en over de vertaling ervan naar het onderwijs. Fase Dit portfolio werd gebruikt als werkinstrument binnen het WACKER-project tijdens het schooljaar 2006-2007. Het portfolio werd enkel dat schooljaar gebruikt, maar wordt door CDO-Noord verder aangevuld en bijgewerkt. Kostprijs De leerlingen konden dit portfolio gratis gebruiken. Doelgroep Het WACKER-project is bestemd voor adolescenten en jongvolwassen. Deze doelgroepen bevinden zich immers in een scharnierfase in hun leven: keuzes maken over verder studeren of niet, welke studierichting, welke beroepskeuze e.d. Het project richt zich naar een ruime groep jongeren, maar schenkt extra aandacht aan jongeren die zich in een maatschappelijk kwetsbare positie bevinden. Het WACKER-project in CDO-Noord was gericht op slechts een deel van de schoolgaande jongeren, omdat de volledige schoolpopulatie een te uitgebreide doelgroep vormde. Het ging vooral over maatschappelijk kwetsbare jongeren met beperktere mogelijkheden. De doelgroep beschikte ook over werkervaring vanwege de afwisseling tussen werk en studeren binnen een deeltijdse opleiding.

205

Doelstellingen De algemene doelstelling van het WACKER-project is jongeren inzicht te laten verwerven in hun eigen competenties. Het project wil vooral jongeren laten nadenken over hun competenties zodat ze die kunnen benoemen en er voorbeelden van kunnen geven. De methodiek die werd uitgewerkt kan in verschillende contexten gebruikt worden en wordt aangepast naargelang de noden van de groep. In sommige gevallen stelt men met de groep een portfolio samen, in andere gevallen niet. Ook binnen het traject in CDO-Noord werd de nadruk gelegd op ‘het op zoek gaan naar elders verworven competenties’, waarbij het opstellen van een persoonlijk portfolio als einddoel werd gesteld. Dit portfolio werd opgesteld met het oog op werk zoeken. Door de elders verworven competenties uit onder andere werksituaties en jeugdwerkervaringen te benoemen en erover te reflecteren waren de leerlingen beter in staat om een goed cv op te stellen. Proces Vooraf werden door de school ‘peer coaches’ uit verschillende opleidingen aangeduid. Deze jongeren functioneren binnen de school als voorbeeldfunctie en aanspreekpunt voor andere leerlingen. Deze jongeren vormden het testpubliek voor dit competentietraject. Er werd voor deze jongeren gekozen omdat zij al wat ervaring hadden met extra vorming en het nemen van verantwoordelijkheid, onder andere door ervaring met internationale projecten. De verschillende fases binnen het traject werden doorgaans begeleid door twee niet-schoolgebonden begeleiders en een leerkracht. Het traject bestond uit zes sessies die verspreid waren over een heel schooljaar: Sessie 1: kennismaking met elkaar en met zichzelf In deze sessie moesten leerlingen per twee kledingstukken voor elkaar uitkiezen om daarna die keuze te verantwoorden. Vervolgens volgde een schriftelijke neerslag – die een eerste aanloop naar het portfolio vormde – waarin de leerlingen nadachten over wat ze over de anderen hadden geleerd en wat over zichzelf. Sessie 2: kennismaking met competenties, eerste verkenning van de eigen competenties Aan de hand van verschillende doe-opdrachten (tv-spot maken, elkaar eigenschappen toeschrijven…) leerden jongeren nadenken over de eigenschappen van de andere leerlingen: Wie neemt de leiding? Wie houdt er zich stil? Vervolgens werden drie competenties (flexibel zijn, ordelijk zijn, feedback geven) expliciet benoemd en besproken aan de hand van herkenbare situaties uit het dagelijkse leven. Bij alle opdrachten werd een schriftelijke neerslag voorzien die later in het portfolio werd opgenomen. Sessie 3: competenties in verschillende situaties en aanloop tot de levensbalk Aan de hand van door de begeleiders geacteerde situaties kregen de jongeren verschillende reacties op een bepaald probleem te zien. Via gerichte vraagstellingen verwoordden de jongeren om welke competentie het telkens ging. Vanuit de geacteerde situaties werd een overstap gemaakt naar het eigen leven van de leerlingen. Ze kregen de opdracht om een ‘levensbalk’ te tekenen waarmee ze zichzelf aan de anderen konden voorstellen. Aan elke levensfase koppelden ze, mits ondersteuning, bepaalde competenties. De neerslag hiervan werd later ook meegenomen in het portfolio.

206

Sessie 4: concretiseren van de levensbalk en aanloop tot portfolio In een eerste deel van de sessie keken de leerlingen de voorgaande werkdocumenten na en werkten ze hun ‘levensbalk’ verder uit. In een tweede deel werden aan de hand van verhalen over gezamenlijke reiservaringen en foto’s andere competenties ontdekt. Deze werden bevestigd of ontkracht door de andere leerlingen. Sessie 5: opstellen portfolio De leerlingen stelden een persoonlijk portfolio op met daarin de schriftelijke neerslagen van de vorige sessies, aangevuld met een cv, officiële attesten en beoordelingen van leraars en instructeurs. De jongeren werden bewustgemaakt dat het portfolio ook ingezet kan worden in de zoektocht naar werk en bij sollicitaties. Er werd eveneens ingeoefend hoe dit op een juiste manier kon gebruikt worden. Sessie 6: afsluitmoment De leerlingen kregen zelf de opdracht een plechtigheid te organiseren waarop zij een deelnameattest zouden ontvangen. De hele school werd hiervoor uitgenodigd. Product Het portfolio bestond uit documenten die in plastic mapjes werden geklasseerd en die ten allen tijde verwijderd of aangevuld konden worden. De meeste documenten waren voorgedrukte formulieren die ingevuld moesten worden door de leerlingen. De voorgedrukte formulieren gaven het portfolio een formeler karakter. Volgende documenten werden in het portfolio opgenomen: - de schriftelijke neerslag van alle oefeningen uit de verschillende sessies: reflectie over verschillende competenties, de levensbalk van de gebruiker, reflectie over de oefeningen en beoordelingen van andere leerlingen; - een uitgewerkt cv met persoonsgegevens, werkervaringen, studie-ervaringen, talenkennis; - een zelfgemaakt competentieprofiel; - officiële school- en werkattesten; - beoordelingen van leraars en instructeurs; Een persoonlijk ontwikkelingsplan is niet letterlijk aanwezig, al werden de vragen die in een POP aan bod komen “Hoe ver sta ik? Waar wil ik naartoe? Hoe kan ik dat bereiken?” wel gesteld. De antwoorden werden op de reflectiedocumenten mee in het portfolio opgenomen. Bronvermelding De Bleser, J. (2007). WACKER – Waarderen en Analyseren van Competenties en Keuzes maken op basis van zelfReflectie – Hoe jongeren hun elders verworven competenties in kaart laten brengen?, Eindrapport ESF-Project, Antwerpen: Stad Antwerpen/Lerende Stad Stad Antwerpen (2007). Tips en Tricks voor WACKER. www.mijncompetenties.be www.cdo-noord.be www.javi.tv www.steunpuntjeugd.be

207

ANALYSE CDO-NOORD ALGEMEEN Fase Dit portfolio werd getest bij een kleine doelgroep. Het portfolio wordt op dit moment niet meer gebruikt, al wordt de ervaring wel gebruikt om een nieuw portfolio binnen een competentietraject op te stellen. Kostprijs Dit portfolio werd gratis ter beschikking gesteld van de gebruikers. Doelgroep Dit portfolio had een specifieke doelgroep voor ogen, met name de ‘peer coaches’ van de school. Deze groep vormt slechts een beperkte groep van leerlingen uit de school. De leerlingen konden zelf niet kiezen of ze al dan niet deelnamen aan het project. De school koos hen uit. De school stelde enkele voorwaarden op om te kunnen deelnemen. De geselecteerde jongeren hadden immers allemaal iets meer ervaring met vorming en het nemen van verantwoordelijkheid. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Men wou jongeren leren nadenken over competenties opdat ze hun eigen competenties herkennen en kunnen benoemen tegenover anderen en er enkele voorbeelden van kunnen geven. De nadruk ligt weliswaar op sleutelcompetenties die in de gesprekken aan bod kwamen. PROCES Ondersteuning Elke fase in het proces werd begeleid door twee niet-schoolgebonden begeleiders en een leerkracht. Inschatten van competenties Tijdens het proces werden er via verschillende assessments competenties ingeschat. Via rollenspelen en opdrachten bespraken de leerlingen met elkaar of een competentie als geheel al dan niet aanwezig was bij zichzelf of bij anderen. De neerslag van deze gesprekken werd toegevoegd aan het portfolio. Beoordelen van competenties De competenties werden beoordeeld door de gebruikers zelf (self assessment) en hun collega’s (peer assessments). De begeleiders en leerkrachten leidden de gesprekken maar gaven zelf geen beoordeling van de competenties. Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio was een herkenningsportfolio en werd dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Dit portfolio bestond in een papieren vorm.

208

Inhoud In dit portfolio werden klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaring zowel binnen het arbeidscircuit als binnen het vrijwilligerswerk, opleiding binnen en buiten onderwijs, eventuele thuiswerkervaring en de talenkennis van de leerlingen. De leerlingen maakten zelf een competentieprofiel op en voegden enkele bewijzen voor competenties toe zoals officiële school- en werkattesten, beoordelingen van leraars en instructeurs en meningen van andere leerlingen over de gebruiker. Een persoonlijk ontwikkelingsplan is niet expliciet aanwezig, al zijn enkele antwoorden op vragen die in een POP gesteld worden wel opgenomen in de reflectiedocumenten in het portfolio. De reflectieoefeningen waren vooral een vorm van reflectie op actie. De reflecties volgden steeds na een oefening. Structuur Dit portfolio is vooral een invulformulier. De gebruiker moest na elke oefening een voorgedrukt invulformulier invullen. Privacy De gebruiker van het portfolio is volledige eigenaar van het portfolio. Niemand kan het portfolio inkijken zonder zijn toestemming.

209

210

VLAAMS TAALPORTFOLIO VOOR VOLWASSENEN Contact Chris Van Woensel Tel. 02 553 88 14 [email protected] Instelling en partners Vlaamse overheid Ministerie van Onderwijs en Vorming Departement Onderwijs en Vorming Entiteit Curriculum (ex-DVO) Consciencegebouw 2B Koning Albert II-laan 15 1210 Brussel www.ond.vlaanderen.be/dvo/ De Entiteit Curriculum (ex-DVO) vervult in hoofdzaak een beleidsondersteunende functie binnen de onderwijsoverheid wat betreft kwaliteitsbewaking. Vele van de activiteiten hebben rechtstreeks betrekking op leerinhouden, toetsen van leerinhouden, leermethodes, leeromgevingen en leertrajecten. Daarnaast is de Entiteit Curriculum betrokken bij meerdere projecten en zijn ze actief in een aantal nationale en internationale organisaties. Wegens de vrijheid van Onderwijs in Vlaanderen beperken de activiteiten van de Entiteit Curriculum zich tot het macroniveau. Fase Een eerste versie van het Taalportfolio werd in 2001 ontwikkeld in het kader van het Europees Jaar van de Talen. In 2006 werd de pilootversie van 2001 bijgesteld om volledig in lijn te zijn met de richtlijnen van de Raad van Europa. Deze werkt sinds 1991 aan een Europees refentiekader, het Common European Framework of References. Dat referentiekader beschrijft wat een taalgebruiker op een bepaald beheersingsniveau kan doen met taal. Het Vlaamse Taalportfolio voor volwassenen volgt het Europese referentiekader. Taalportfolio’s die volledig beantwoorden aan de richtlijnen van de Raad van Europa, krijgen een nummer toegekend door de Europese validatiecommissie en kunnen het logo van de Raad van Europa voeren. De Vlaamse pilootversie is nog niet geaccrediteerd door de Raad van Europa. De huidige Vlaamse pilootversie kan als basis gebruikt worden voor de ontwikkeling van een taalportfolio voor specifieke doelgroepen. Ook portfolio’s uit andere Europese landen kunnen als inspiratiebron dienen. Ontwikkelde portfolio’s worden eerst naar de officiële contactpersoon voor Vlaanderen van de Raad van Europa gestuurd en na eventuele bijstelling ter validatie voorgelegd aan de validatiecommissie van de Raad van Europa. Tot nu toe heeft niemand in Vlaanderen een Taalportfolio ingestuurd. Er is ook geen informatie beschikbaar over het gebruik van de pilootversie. Kostprijs De pilootversie van het Vlaamse taalportfolio voor volwassenen is volledig gratis te downloaden.

211

Doelgroep Dit portfolio is gericht op 16-plussers. Daarnaast zijn er in Europa taalportfolio’s voor andere leeftijden in gebruik. Ook voor specifieke doelgroepen, zoals (kinderen van) asielzoekers, immigranten en buitenlandse studenten zijn portfolio’s ontwikkeld. Doelstellingen Het Taalportfolio heeft vooral twee belangrijke functies: - De lerenden motiveren door hun inspanningen bij het leren van een taal te erkennen en hen te helpen zichzelf te evalueren; - Derden informeren over de taalvaardigheid van lerenden via een gemeenschappelijke schaal. Het taalportfolio maakt dus zichtbaar wat een taalgebruiker kan op het gebied van taal. Het is niet de bedoeling dat het taalportfolio diploma’s en certificaten vervangt. Wel levert het bijkomende informatie die verband houdt met opgedane ervaring buiten het formele leren en verzamelt het concrete bewijzen van de taalkennis van de houder van het taalportfolio. Daarnaast wordt het taalproces voor de gebruiker transparanter dankzij het taalportfolio. Het bevordert inzicht in het eigen leerproces zodat een individuele leerder een efficiënte leerstrategie kan ontwerpen. De taalgebruiker moet echter zelf het initiatief nemen en wordt zo zelf verantwoordelijk voor wat en hoe hij leert. Proces Voorlopig maakt geen enkele school of organisatie in Vlaanderen gebruik van dit portfolio. Indien een individuele gebruiker het portfolio wenst te gebruiken, kan dit. Er is immers een uitgebreide handleiding voorzien. Het portfolio bestaat uit drie onderdelen: het taalpaspoort, de taalbiografie en het taaldossier. De verschillende delen hebben steeds invloed op elkaar. Telkens de gebruiker nieuwe taalleerervaringen heeft, kan het portfolio aangepast worden. Het taalpaspoort wordt opgesteld in vier stappen: 1. Een eerste inschatting van de talenkennis Aan de hand van een reeks algemene beschrijvingen van zes verschillende beheersingsniveaus, kan de gebruiker per taal inschatten welk niveau hij ongeveer beheerst. 2. Een inschatting van de talenkennis per taal en per vaardigheid Aan de hand van een reeks algemene omschrijvingen per vaardigheid, kan de gebruiker per taal nagaan welk niveau hij denkt bereikt te hebben. Voor elke taal kan hij vervolgens een algemeen overzicht invullen. 3. Een meer verfijnde inschatting van de talenkennis Voor elke vaardigheid en elke taal kan de gebruiker nagaan of zijn inschatting wel klopt. Voor elke vaardigheid zijn er per niveau verschillende gedragsindicatoren opgesteld. De gebruiker kan telkens aankruisen of hij die gedragsindicatoren kan uitvoeren in ‘normale omstandigheden’ of die ‘gemakkelijk’ kan uitvoeren. Indien blijkt dat de inschatting van het niveau in de vorige stap niet klopte, kan de gebruiker de gedragsindicatoren voor een hoger of lager niveau uitproberen.

212

4. Een eigen taalpaspoort Aan de hand van de inschaling kan de gebruiker zijn taalvaardigheden correct weergeven in een eigen taalpaspoort. Er bestaat een Europees taalpaspoort (in het Engels en het Frans) dat hiervoor kan gebruikt worden. Op het taalpaspoort kan de gebruiker zijn eigen inschatting voor elke taal en elke vaardigheid apart aanduiden. Eventueel kan de gebruiker ook beknopt aanduiden welke taalleerervaringen hij heeft gehad en welke taaldiploma’s en –certificaten hij heeft verworven. De taalbiografie wordt opgesteld in twee stappen: 1. Een overzicht van het taalleren tot nu toe De gebruiker kan een overzicht geven van de formele taalleerervaringen verworven via cursussen, taalvakanties en taalstages, en van de informele taalleerervaringen verworven via reizen, vriendschappelijke contacten, briefwisseling, film, muziek, internet etc. 2. Plannen voor verder taalleren In deze stap maakt de gebruiker concrete plannen over wat hij verder wil leren met betrekking tot taal. In eerste instantie wordt gevraagd dat de gebruiker nadenkt over zijn geschiedenis van het taalleren: o Welke media hebben hem het meeste geholpen bij het leren van een taal? Bij welke vaardigheid? o Welke lesmethode heeft het beste geholpen? Voor welke vaardigheid? o Welke interculturele ervaring leverde het meeste winst op bij het taalleren? Vervolgens kan hij plannen maken om een bepaalde taal (verder) te leren. Volgende vragen worden daarbij gesteld: o Waarom wil ik deze taal leren? o Wat wil ik precies leren? o Hoe wil ik deze taal leren? o Wanneer wil ik deze taal leren? Tenslotte kan de gebruiker zijn plannen toetsen aan het Europees referentiekader. Welke vaardigheden uit volgende niveaus wil de gebruiker precies beheersen? In het taaldossier worden alle bewijzen opgenomen die aantonen dat hetgeen de gebruiker in het taalpaspoort en de taalbiografie beschrijft, correct is. Dit onderdeel groeit dus steeds mee met beide vorige delen. Er worden zowel bewijzen voor formele taalleerervaringen zoals attesten, diploma’s, en certificaten opgenomen, als bewijzen voor informeel leren zoals verklaringen, verslagen, brieven, video’s e.d. Product Van de Vlaamse pilootversie van het taalportfolio bestaat enkel een papieren versie. Aangezien bepaalde documenten verschillende malen kunnen ingevuld worden, bewaart de gebruiker best een niet-ingevulde versie waar telkens kopieën van kunnen gemaakt worden. De verschillende documenten kunnen ook steeds opnieuw gedownload worden. Het taalportfolio bestaat uit drie delen, die elkaar wederzijds beïnvloeden.

213

1. Het taalpaspoort Het taalpaspoort geeft aan hoe taalvaardig iemand is. Dat wil zeggen hoe vlot hij in een taal kan luisteren, lezen, spreken en schrijven. In spreekvaardigheid onderscheidt men twee componenten: productie (bijvoorbeeld: een presentatie of lezing geven) en interactie (gesprekken voeren). De gebruiker van het portfolio geeft zelf zijn competenties aan en staaft deze zelfevaluatie met informatie over onder meer examens en gevolgde cursussen. Het taalpaspoort geeft een vrij gedetailleerd overzicht van iemands talenkennis. Het is echter een momentopname van de talenkennis en zal telkens aangepast moeten worden wanneer deze kennis merkelijk verandert. De niveaus die worden gehanteerd zijn de niveaus die zijn opgesteld binnen het Europees referentiekader. Volgende documenten zijn aanwezig: - een tabel met een algemene omschrijving per niveau; - invultabellen waarin de gebruiker zijn algemene inschatting per taal kan invullen; - een tabel met de omschrijving van de niveaus per taalvaardigheid volgens het Europees referentiekader; - invultabellen waarin de gebruiker zijn inschatting per vaardigheid per taal kan invullen; - een gedetailleerde lijst met gedragsindicatoren per taalvaardigheid. 2. De taalbiografie De taalbiografie bevat twee basiselementen: - een persoonlijk verslag van wat de taalgebruiker heeft geleerd; - zijn strategieën voor verder taalleren. In de biografie geeft de gebruiker aan hoe hij zijn taalbeheersing heeft verworven. De volle aandacht gaat hier naar bewustwording van het taalleerproces. Op basis van zijn vroegere succesrijke ervaringen kan hij vervolgens nauwkeurig aangeven wat hij in de toekomst wil leren. De lerende analyseert zelf belangrijke interculturele ervaringen en taalleerervaringen die hebben bijgedragen om zijn kennis van talen en cultuur op te bouwen. De biografie is een dynamisch onderdeel van het portfolio: zij groeit naarmate de houder ervan meer kennis en ervaringen opbouwt. Volgende documenten zijn aanwezig: - een verslag van formele leerervaringen: beschrijving en lijst van bewijsstukken; - een verslag van informele leerervaringen: beschrijving en lijst van bewijsstukken; - een document waarop de geschiedenis van het taalleren wordt aangeduid; - een document waarop plannen voor verder taalleren kunnen worden uitgewerkt. 3. Het taaldossier In het taaldossier verzamelt de portfoliogebruiker het bewijsmateriaal voor wat hij in zijn taalpaspoort en –biografie heeft beschreven. De gebruiker beslist zelf welke bewijzen hij opneemt om zijn taalcompetenties het best te bewijzen. Dit deel hangt nauw samen met de taalbiografie en zal dus meegroeien naarmate de gebruiker meer kennis en ervaringen opdoet.

214

Volgende documenten zijn aanwezig: - Bewijzen van formeel taalleren; - Bewijzen van informeel taalleren; - Een overzicht van interculturele ervaringen; - Een inventaris van persoonlijke werkstukken; - Een voorbeeldattest van een gevolgde taalcursus. Bronvermelding www.ond.vlaanderen.be/dvo/volwassenen/taalportfolio/index.htm www.europeestaalportfolio.nl www.coe.int/portfolio www.taalportfolio.nl

215

ANALYSE VLAAMS TAALPORTFOLIO VOOR VOLWASSENEN ALGEMEEN Fase De pilootversie van het Vlaams taalportfolio is conceptueel uitgewerkt en kan gebruikt worden door onder andere individuele gebruikers en scholen. Op dit ogenblik weet men echter niet of dit portfolio ook werkelijk in gebruik is in Vlaanderen. Kostprijs De pilootversie van het Vlaamse taalportfolio voor volwassenen is volledig gratis te downloaden. Doelgroep We kunnen de doelgroep ‘algemeen’ noemen. Alle volwassenen ouder dan 16 jaar kunnen dit portfolio gebruiken. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Men wil de gebruikers immers bewust maken van hun taalcompetenties. Door zich hiervan bewust te zijn is het eenvoudiger voor de gebruiker om nieuwe leerdoelstellingen op het gebied van taal voor zichzelf op te stellen. Daarnaast kan (een deel van) dit portfolio ook dienen als voorstellingsportfolio om derden te informeren over de taalvaardigheid van de gebruiker. PROCES Ondersteuning Dit portfolio heeft een uitgebreide handleiding. Inschatten van competenties Aangezien de gebruiker dit portfolio levenslang kan gebruiken, zullen er wellicht taalcompetenties gemeten worden via andere assessments zoals bijvoorbeeld toetsen in de klas of een taalinterview tijdens sollicitatiegesprekken. De gebruiker kan de resultaten van deze assessments aan het portfolio toevoegen. Beoordelen van competenties De taalcompetenties worden door de gebruiker zelf beoordeeld (selfassessment). Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Het portfolio kan enkel gedownload worden van het internet, maar men moet het nog afdrukken om te kunnen gebruiken. Het wordt niet uitgegeven omdat er dan auteursrechten moeten betaald worden en het niet meer gratis kan aangeboden worden aan de gebruiker.

216

Inhoud In dit portfolio wordt enkel naar taalcompetenties en –ervaringen gepeild. Andere competenties komen niet aan bod. Er wordt wel expliciet gevraagd naar formele taalleerervaringen binnen onderwijs, niet-formele taalleerervaringen (bijvoorbeeld taalkampen) en informele taalleerervaringen via bijvoorbeeld interculturele contacten of het lezen van boeken. Daarnaast worden ook specifieke portfoliogegevens opgenomen, zoals resultaten van de competentieinschattingen en bewijsmateriaal. Er is ook een persoonlijk ontwikkelingsplan aanwezig. Dit laatste wordt echter niet zo genoemd in het portfolio, maar we kunnen het tweede luik van de taalbiografie, het ‘plannen voor verder taalleren’, zeker een persoonlijk ontwikkelingsplan noemen. In dat luik gaat de gebruiker immers na hoe hij verder talen kan leren. De reflectieoefeningen zijn een vorm van globale reflectie. Elke keer de gebruiker zijn taalcompetenties inschaalt, wordt immers de volledige taalvaardigheid geëvalueerd en niet de taalvaardigheid binnen één oefening of één gesprek. Structuur De structuur van dit portfolio is gedeeltelijk vrij. Naast de invulgedeeltes kan de gebruiker via extra documenten zijn portfolio vrij aanvullen. Van zodra het echter geaccrediteerd wordt door de Raad van Europa zal het Taalportfolio in beschermde pdf-bestanden moeten verschijnen zodat de gebruiker er niets meer aan zal kunnen veranderen. Privacy Dit portfolio is volledig eigendom van de gebruiker. Hij bepaalt wie het mag inkijken.

217

218

INVENTARIS PORTFOLIO-INITIATIEVEN BINNEN EVC IN VLAANDEREN SOCIAAL-CULTURELE SECTOR

219

220

C-STICK Contact Marjan Van de Maele Tel. 02 411 68 83 [email protected] Instelling en partners JES vzw Werkhuizenstraat 3-5 1080 Sint-Jans-Molenbeek www.jes.be JES vzw, voorheen Jeugd en Stad, is in Brussel, Antwerpen en Gent op verschillende domeinen actief: als vormingsorganisatie voor jongeren en stedelijk jeugdwerk, als productiehuis voor stedelijke jongerencultuur, als opleidingsorganisatie voor jonge werkzoekenden, als straathoekwerkorganisatie en als steunpunt van het jeugd(welzijns)werk in de hoofdstad. Dit project werd gesteund door het ESF (www.esf-agentschap.be) en het Hefboomkrediet. Het C-Stick-project heeft nauwe banden met het Antwerpse WACKER-project (www.mijncompetenties.be/). In dat project denken verschillende Antwerpse organisaties na over hoe men met competentiegericht werken de ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs kan reduceren. JES werd met haar vormingsexpertise een trouwe WACKER-partner en is nu verantwoordelijk voor de opleiding van de projectbegeleiders (jeugdwerkers, instructeurs, leerkrachten). Binnen het WACKER-project kan de C-Stick als portfolio gebruikt worden. Fase Het C-Stick-project werd in het voorjaar van 2006 gestart en afgerond in het najaar van 2007. De CStick werd met zo’n 200 jongeren binnen de verschillende werkingen van JES getest en binnen andere organisaties in het kader van het WACKER-project. Op dit ogenblik wordt de C-Stick gebruikt binnen de verschillende JES-werkingen. Andere organisaties binnen opleiding, jeugdwerk, tewerkstelling en trajectbegeleiding zullen de C-Stick vanaf het najaar van 2008 op aanvraag kunnen gebruiken. Daarnaast streeft men ernaar om de C-Stick aansluiting te laten vinden op de internettoepassingen van de VDAB, waardoor op termijn een eenvoudige en geautomatiseerde gegevensoverdracht mogelijk moet zijn. JES vzw werkt daarvoor nauw samen met het Mijn Loopbaan-project van de VDAB. Kostprijs De kostprijs voor gebruikers is gratis. Organisaties die de C-Stick willen gebruiken zullen een offerte kunnen opvragen. Prijzen verschillen naargelang het aantal deelnemers en de eigen infrastructuur. Inbegrepen in de prijs zijn:

221

-

de C-Stick met de software; een training voor de begeleiders; het stockeren van de data op de C-Stick op een server; de mogelijkheid om beroep te doen op een helpdesk in geval van moeilijkheden.

Doelgroep De doelgroep van JES bestaat voornamelijk uit stadsjongeren tussen tien en dertig jaar, van diverse pluimage. In de praktijk betekent dit dat JES veel werkt met jongeren van allochtone origine, laaggeschoolden en werkloze jongeren. De C-Stick is in de eerste plaats ontwikkeld om te gebruiken binnen de verschillende JES-werkingen, onder andere: -

Tewerkstellingstrajecten; Opleiding; Oriëntatietrajecten; Voortrajecten in het deeltijds onderwijs; Competentietrajecten met vrijwilligers.

Doelstellingen JES vzw wilde met de C-Stick (Competence Stick) een instrument ontwikkelen dat jongeren toelaat sleutelcompetenties in kaart te brengen, verder te ontwikkelen en te laten waarderen. Het instrument kan jongeren helpen hun eigen leertraject uit te stippelen en zich te versterken in hun eigen leren, hun levens- en loopbaanoriëntatie te bepalen en gerichter en zelfzekerder te solliciteren. Er zijn drie mogelijke functies voor de C-Stick. Hij kan gebruikt worden: -

als verzamelplaats voor relevante informatie; als hulpmiddel om eenvoudig een cv op te stellen en af te printen en om sollicitaties bij te houden en op te volgen; als hulpmiddel voor een persoonlijk ontwikkelingsplan.

Naderhand is het de bedoeling dat jongeren zelf aan de slag kunnen om hun portfolio aan te vullen. Zo kunnen ze het als basis gebruiken voor erkenningsprocedures of een presentatieportfolio. Proces De C-Stick wordt steeds gebruikt binnen een bepaald traject: opleidingen, vorming, begeleiding naar tewerkstelling, competentietrajecten vrijwilligers e.d. Deze trajecten kunnen duren van 10 dagen tot 9 maanden. Het zijn de begeleiders van de trajecten die beslissen welke onderdelen van de C-Stick wel of niet gebruikt worden en hoeveel tijd ze er aan spenderen. De C-Stick is geen instrument dat je zomaar kan invullen en gebruiken. Begeleiding bij de C-Stick is noodzakelijk. Een portfolio vraagt immers enkele metacognitieve vaardigheden, plus de bereidheid om zich kwetsbaar op te stellen. De JES-praktijkervaring leert dat dit voor jongeren niet evident is, en dat het belangrijk is hen hierin met de gepaste methodieken te ondersteunen. De cruciale competenties die daarbij ontwikkeld worden, zijn:

222

-

kunnen omgaan met feedback; feedback kunnen geven; aan zelfreflectie kunnen doen; leervermogen bezitten.

De begeleiding hangt sterk af van het traject waarbinnen de C-Stick gebruikt wordt. Het is de begeleider van het traject die bepaalt welke competenties de nadruk krijgen en welke niet. Het is ook in grote mate diezelfde begeleider die beslist welke onderdelen van het portfolio ingevuld worden en wanneer deze ingevuld worden. Binnen elk traject kan dit verschillend zijn. Volgende onderdelen kunnen deel uitmaken van zo’n begeleidingsproces: -

-

Het creëren van vertrouwen binnen de groep; Laagdrempelige kennismaking met het begrippenkader rond competenties; Grensverleggende activiteiten om competenties uit te lokken; Meten van startcompetenties: eigen competenties herkennen en benoemen; Andere competentie-inschattingen: professionele en toegepaste oefeningen op maat, specifiek om bepaalde competenties bij bepaalde jongeren in kaart te brengen en de jongere te laten ervaren in welke mate hij deze competenties beheerst. Het gaat dikwijl om een combinatie van vakspecifieke en sleutelcompetenties; Oefeningen en spelen waarin jongeren gestimuleerd worden te reflecteren op zichzelf, hun functioneren in de groep, hun sterke en minder sterke kanten; Oefeningen op het geven van feedback en het leren omgaan met feedback van anderen; Oefeningen op zelfinschaling a.d.h.v. competenties; Verzamelen van bewijsmateriaal dat bepaalde competenties aantoont zoals foto’s, filmpjes, en stagevoorbereidingen; Invullen van algemene gegevens op de C-Stick; Opstellen van Persoonlijk OntwikkelingsPlan op C-Stick.

Elk van deze stappen is begeleid. De meeste onderdelen gebeuren in groep omdat de jongeren dan elkaar feedback kunnen geven – een competentie waar veel aandacht aan wordt besteed. Het invullen van het portfolio is eerder een persoonlijke aangelegenheid, al gebeurt dit ook meestal in PC-klassen waar alle jongeren van het traject aanwezig zijn. Naderhand is het de bedoeling dat de jongere zelf aan de slag gaat met de C-Stick. In principe is er enkel het reguliere cv als output naar derden, maar de jongere is vrij om onderdelen uit het portfolio af te printen en te gebruiken als bewijsmateriaal bij sollicitaties of tijdens stages. Al blijft het wel vooral een persoonlijk werkinstrument. Product Het portfolio werd ontwikkeld op een USB-stick, een voor de jongeren bekende en aantrekkelijke drager. Een USB-stick kan voortdurend geüpdate worden. Dit maakt het mogelijk om het portfolio continu aan te vullen of aan te passen, wat zorgt voor een dynamisch proces. De gebruiker kan op elk ogenblik informatie toevoegen, aanpassen of verwijderen. Er is gekozen om het niet op een website te zetten. Een USB-stick is een voorwerp dat mee kan gedragen worden, wat het portfolio een persoonlijker karakter geeft.

223

De navigatie is zeer eenduidig opdat ook mensen met een beperkte computerkennis met het programma zouden kunnen werken. Ook het taalgebruik is zeer eenvoudig en aangepast aan de doelgroep. Op de C-Stick zelf is geen handleiding of begrippenkader van de verschillende competenties terug te vinden omdat het portfolio een eerste keer steeds binnen een opleiding wordt gebruikt. Het begrippenkader wordt dan ook vooral door de begeleider geduid. Het portfolio is opgedeeld in drie delen. Nadat de gebruiker ingelogd is, kan hij naar één van de drie hoofdluiken doorklikken. De volgorde waarin de luiken worden ingevuld hangt meestal af van de begeleider. Luik 1: info toevoegen of veranderen In dit luik kan de gebruiker allerlei informatie over zichzelf bij elkaar brengen. Onder andere volgende gegevens worden verzameld: naam, adres, telefoon, gedane studies en andere vorming, gedane stages, werkervaring, vrijwilligerswerk, hobby’s, talenkennis, computerkennis… De informatie die hier wordt opgeslagen, kan gebruikt worden op het cv dat de gebruiker kan aanmaken onder het tweede luik. Luik 2: Solliciteren In dit tweede luik kan de gebruiker snel en overzichtelijk een persoonlijk cv aanmaken. Hiervoor wordt de informatie uit het eerste luik gebruikt. Voor elke sollicitatie kan de gebruiker een apart cv opstellen. Nadat de gegevens van de contactpersoon zijn ingevuld, kan de gebruiker via een eenvoudig aankliksysteem bepalen welke informatie al dan niet in het cv komt te staan. Daarna is er ook een open ruimte om een motivatiebrief te schrijven bij de job. Op het einde kan er gekozen worden uit drie verschillende lay-outs voor het cv en de motivatiebrief die je vervolgens kan afprinten of rechtstreeks doormailen. Alle gemaakte cv’s en motivatiebrieven blijven bewaard op de C-Stick staan. Luik 3: Mijn persoonlijk ontwikkelingsplan Dit luik geeft de mogelijkheid om relevante ervaring over eigen competenties te verzamelen en zelf verder op te bouwen. Het is een verzameling van meer en minder bekende oefeningen die de gebruiker helpen een beter zelfinzicht te krijgen. De meeste oefeningen komen tijdens het traject aan bod. De CStick wordt vooral als neerslagmiddel gebruikt. Dit persoonlijk ontwikkelingsplan is opgedeeld in vier delen. Wie ben ik? In dit deel wordt een aantal oefeningen gegroepeerd die in verschillende (vormings)contexten aan bod kunnen komen. Verschillende thema’s komen aan bod, onder andere time management, waar sta ik in een/deze groep of in de maatschappij in het algemeen en gedragspatronen.

224

Wat wil ik? In dit onderdeel kan de gebruiker of de begeleider verschillende documenten plaatsen met dromen of wensen die de gebruiker wil realiseren op competentievlak. Wat kan ik? In dit onderdeel worden de competentie-inschattingen en de beoordelingen van de competenties verzameld. Deze kunnen door de gebruiker zelf, iemand anders uit de groep of de begeleider gemaakt worden. De begeleider heeft de mogelijkheid om de verschillende competenties naar VDAB-maatstaven in te schalen. De gebruiker kan ook testen in hoeverre zijn eigen beoordeling overeenkomt met de beoordeling van de anderen uit de groep en de begeleider. Tenslotte kan de gebruiker in dit onderdeel alle andere gewenste bewijzen voor zijn competenties onderbrengen. Doen! In dit laatste onderdeel plaatst de gebruiker of de begeleider verschillende documenten, foto’s of filmpjes, die aantonen welke concrete stappen de jongere op basis van het doorlopen traject, nog wil zetten om verder te groeien . Bronvermelding De Bleser, J. (2007). WACKER – Waarderen en Analyseren van Competenties en Keuzes maken op basis van zelfReflectie – Hoe jongeren hun elders verworven competenties in kaart laten brengen?, Eindrapport ESF-Project, Antwerpen: Stad Antwerpen/Lerende Stad Pille, J., Van de maele, M. (2007). De C-Stick. Werken rond competenties met jongeren, Brussel: JES vzw www.jes.be/pdf/C-stick_boek_scherm.pdf Pille, J. (2007). C-Stickcongres in vraag en antwoord. Krax, Vakblad Van Het Jeugdwerk, jg. 7, nr. 5, p. 10-12 Steunpunt Lokale Netwerken (2006). Werken met competenties. Motor van innovatie. Gent: Steunpunt Lokale Netwerken www.sln.be/documenten/documents/Competentiedenkenpublicatieversievoorwebsite.pdf www.steunpuntjeugd.be www.jeugdwerknet.be www.formaat.be www.javi.tv www.jeugdbeleid.be www.esf-agentschap.be www.jes.be cstick.lithium.be

225

ANALYSE C-STICK ALGEMEEN Fase Dit portfolio is na de ontwikkelfase bij een ruime groep gebruikers uitgetest. Vanaf het najaar 2008 kunnen externe organisaties de C-Stick aanvragen om te gebruiken binnen hun werking. De implementatiefase van dit portfolio is veralgemeend omdat de C-Stick reeds binnen verschillende organisaties en bij verschillende subdoelgroepen wordt gebruikt. Kostprijs Dit portfolio wordt gratis ter beschikking gesteld van de gebruikers. Organisaties die met C-Stick aan de slag willen gaan moeten echter wel betalen. Doelgroep Dit portfolio heeft een specifieke doelgroep voor ogen: de ‘stadsjongeren’, al kan de C-Stick ook voor andere doelgroepen gebruikt worden. De C-Stick is echter niet voorhanden voor individuele gebruikers. Het wordt steeds gebruikt binnen een bepaald traject. Daarna blijft de gebruiker wel eigenaar van het portfolio en kan hij het verder blijven gebruiken. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Men wil jongeren leren nadenken over competenties opdat ze hun eigen competenties - zowel de beroepsspecifieke als de sleutelcompetenties - herkennen. De jongere krijgt zo een overzicht van zijn eigen kunnen. De gegevens op dit herkenningsportfolio kunnen ook een basis vormen voor eventuele erkenningsprocedures. De VDAB erkent immers de metingen die door JES vzw gedaan zijn en zal die integraal overnemen. Door de digitale overdracht tussen C-Stick en het Mijn Loopbaan-project van VDAB zal dit in de toekomst nog eenvoudiger worden. PROCES Ondersteuning Er is een beknopte handleiding om de C-Stick te gebruiken. De meeste ondersteuning zal de gebruiker echter krijgen van de begeleiders die het hele proces sturen. Ook na een opleiding kan de gebruiker nog terecht bij deze persoon indien er vragen zijn. Voor externe organisaties die de C-Stick willen gebruiken zorgt JES vzw voor een opleiding van de begeleiders en een helpdesk die ze kunnen bereiken bij eventuele problemen. Inschatten van competenties Tijdens het proces worden verschillende competenties getoetst. In sommige gevallen gebeurt dit door oefeningen (bijvoorbeeld via rollenspelen of groepsopdrachten) en wordt de neerslag weergegeven in het portfolio. Beoordelen van competenties De verschillende competenties kunnen door de gebruiker zelf (selfassessment) beoordeeld worden, door de andere cursisten binnen de opleiding (peer assessment) of door de begeleiders.

226

Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Dit is een elektronisch portfolio op een USB-stick. Inhoud In dit portfolio worden de klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit, werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk, opleidingen binnen en buiten het officiële circuit, thuiswerkervaring, hobby’s, talenkennis en computerkennis. Daarnaast worden ook specifieke portfoliogegevens opgenomen, zoals resultaten van de competentieinschattingen, bewijsmateriaal en een persoonlijk ontwikkelingsplan. De reflectieoefeningen zijn vooral een vorm van reflectie op actie. De omschrijvingen van de gedragsindicatoren voor elke competentie zijn immers zo omschreven dat ze meestal van toepassing zijn op één bepaald moment. Al is ook een globale reflectie mogelijk. Structuur De structuur van dit portfolio is gedeeltelijk vrij. Naast de invulgedeeltes kan de gebruiker via extra documenten zijn portfolio vrij aanvullen. Privacy Het portfolio is beveiligd met een paswoord zodat enkel de gebruiker er toegang tot heeft. Begeleiders hebben enkel toegang met toestemming van de gebruiker.

227

228

EUROPEES PORTFOLIO VOOR JEUGDLEIDERS EN JEUGDWERKERS Contact Jan Vanhee [email protected] European Portfolio for youth leaders and youth workers Directorate of Youth and Sport Council of Europe F-67075 Strasbourg Cedex www.coe.int/youth [email protected] Instelling en partners Raad van Europa www.coe.int Het portfolio is een initiatief van het directiecomité jeugd van de Raad van Europa. De Raad van Europa verenigt 47 Europese landen. Het doel van de Raad is de bevordering van een grotere Europese eenheid, met meer aandacht voor de (pluriforme) democratie, de principes van de rechtsstaat en de rechten van de mens. Verder bevordert de Raad de economie en de sociale vooruitgang. Het directiecomité jeugd van de Raad van Europa (CDEJ – Centre Directeur Européen pour la Jeunesse) brengt vertegenwoordigers voor de jeugdsector uit de verschillende lidstaten samen. Dit comité is onder andere verantwoordelijk voor het opvolgen van de evolutie van de jeugdproblematiek binnen de lidstaten, het bevorderen van intergouvernementele samenwerking en de organisatie van de bijeenkomsten van de ministers van jeugd. Een groep van specialisten uit het Europees Jeugdforum, uit de Advisory Council van de Raad van Europa en uit de Europese Commissie volgde de ontwikkeling van het portfolio op. Mark Taylor stond in voor de uiteindelijke productie. Fase Het portfolio werd in 2006-2007 getest door 140 jeugdleiders en -werkers uit de verschillende lidstaten van de Raad van Europa. Sinds april 2007 kan het door iedereen aangevraagd worden. Hoewel dit een afgewerkt product is, noemt men het nog een “work-in-progress” en vraagt men de gebruikers om hun feedback door te sturen. Kostprijs Dit portfolio kan volledig gratis verkregen worden. Doelgroep Dit portfolio is gericht op professionele krachten en vrijwilligers in het jeugdwerk. Doelstellingen De Raad van Europa wil de waarde van niet-formeel leren versterken. Met dit portfolio wil men daarom wegen op het beleid in de verschillende lidstaten en wil men:

229

-

helpen aan de formele en sociale erkenning van het jeugdwerk; een model voorstellen voor andere organisaties om een eigen portfolio uit te werken (met een Raad van Europa-label); een concreet instrument voor EVC-erkenning aanbieden.

Ten behoeve van de jeugdwerker wil men een instrument aanbieden dat hem kan helpen bij: - het herkennen, beoordelen en neerschrijven van hun competenties; - het omschrijven van hun competenties aan anderen; - het opzetten van eigen leer- en ontwikkelingsdoelen. De gebruiker kan dit portfolio ook als internationale kwalificatiestandaard hanteren waaraan hij zijn competenties kan vergelijken. Proces Iedereen kan dit portfolio aanvragen bij de Raad van Europa of de lokale verdeler van het portfolio. De map met het portfolio moet volledig door de gebruiker zelf doorgenomen en uitgevoerd worden. Aangezien het opmaken van dit portfolio een volledig persoonlijk traject is, kan de gebruiker er zo veel of zo weinig tijd voor nemen als hij wenst. Eén van de voornaamste doelstellingen is het nadenken over de eigen competenties en die kunnen benoemen. Indien de gebruiker van het portfolio geen bewijsmateriaal voor zijn competenties wenst te verzamelen, zal dit de tijdsinvestering aanzienlijk verminderen. In een eerste fase neemt de gebruiker de instructies die in het portfolio staan door. Na enkele reflectievragen over jeugdleiders en het jeugdwerk in het algemeen, kan hij zijn eigen competenties analyseren. Indien gewenst kan hij daar bewijsmateriaal aan toevoegen. In een volgende fase kan de gebruiker feedback vragen over die competenties aan anderen. Tenslotte stelt hij een persoonlijk ontwikkelings- en leerplan op. Daarna moet hij de doelstellingen van dat plan proberen na te streven om het daarna te evalueren. Product Het European Portfolio for youth leaders and youth workers is een bundel van 51 pagina’s, verzameld in een map. Voorlopig is het portfolio enkel in het Engels beschikbaar, maar een Nederlandse vertaling is in de maak. De map is ingedeeld in drie delen. Deel 1: introductie In deze introductie leggen de auteurs de doelstellingen van het portfolio op verschillende niveaus uit, geven ze een overzicht van de waarden van de Raad van Europa en worden de eigenschappen van niet-formeel leren in een schema weergegeven. Deel 2: stappen in het maken van je portfolio Dit tweede deel is een concrete en uitgebreide handleiding om een eigen portfolio op te stellen. Stap voor stap wordt uitgelegd hoe je als gebruiker te werk kunt gaan. De vooropgestelde volgorde is evenwel niet dwingend. De openingszin luidt immers: “Each person is different and approaches the

230

construction of a portfolio in ways appropriate to themselves.” Elke gebruiker is vrij om bepaalde delen niet in te vullen of de volgorde te veranderen. Dit onderdeel is nog eens onderverdeeld in zeven secties: -

-

-

-

-

-

Sectie 1: ‘hoe het portfolio gebruiken’ Op één pagina wordt een voorstel gedaan hoe je de verdere pagina’s kan doornemen en invullen. Dit blad is de leidraad voor het portfolioproces. Sectie 2: ‘de context van het jeugdwerk’ Hier wordt een theoretisch kader gegeven over de jeugdwerkcontext. Dit is een algemene introductie om na te denken over de eigen jeugdwerkorganisatie en de plaats van de gebruiker binnen het jeugdwerk. Er worden enkele modellen gegeven waarover de gebruiker moet nadenken om daarna te bepalen welke functies jeugdwerk voor hem heeft. Sectie 3: ‘kennis, vaardigheden, attitudes en waarden’ Via enkele vragen wordt de gebruiker gevraagd om na te denken over de kennis, vaardigheden, attitudes en waarden waarover jeugdwerkers zouden moeten beschikken. Sectie 4: ‘jeugdleider / jeugdwerker – een functieanalyse’ De gebruiker moet bepalen welke functies hij als jeugdwerker uitvoert. Er is gekozen voor een ruim kader aan functieomschrijvingen omdat er binnen het Europese jeugdwerk ook een grote verscheidenheid te vinden is. Er worden vijf hoofdfuncties van een jeugdleider en -werker onderscheiden: o Jonge mensen aanmoedigen; o Relevantie leerervaringen creëren; o Jonge mensen vergezellen in hun interculturele leerprocessen; o Bijdragen aan jeugdbeleidontwikkeling; o Gebruikmaken van een evaluatieve aanpak. Sectie 5: ‘competentiekader’ Met de functieanalyse als basis, kan de gebruiker aan de slag om zichzelf te beoordelen: in hoeverre bezit hij alle competenties? Voor de vijf hoofdfuncties binnen het jeugdwerk zijn er competenties opgelijst. De competenties zijn geformuleerd als ik-boodschappen (bv.: “ik weet hoe ik jonge mensen moet motiveren en aanspreken”). Bij elke ik-boodschap staan nog enkele eigenschappen waar specifiek over moet nagedacht worden (bv.: “respect hebben voor jongeren, interesse opwekken”) De gebruiker moet bij elke competentie aanduiden of het ‘van toepassing’ is, ‘een beetje van toepassing’, ‘weinig van toepassing’ of ‘niet van toepassing’. Na een aantal competenties moet de gebruiker één competentie uitkiezen die hij op een pagina bespreekt. Daarvoor zijn enkele richtvragen opgesteld: “wanneer heb ik deze competentie het laatste getoond?”, “welke voorbeelden heb ik van deze competentie?”, “wie was er bij betrokken?”, “wat gebeurde er?”, “als ik aan de vorige antwoorden denk, wat moet ik mijn persoonlijk ontwikkelings- en leerplan steken?” en “heb ik relevante certificaten of andere bewijzen om deze competentie aan te tonen?”. In totaal worden er 36 competenties genoemd. De gebruiker is vrij om er andere competenties aan toe te voegen. Sectie 6: ‘feedback krijgen van anderen’ Na de zelfbeoordeling in sectie 5 wordt nu gevraagd om op zoek te gaan naar andere personen (vrienden, collega’s, begeleiders…) die de gebruiker willen beoordelen op de competenties uit

231

-

de vorige sectie. Om dit ten gronde te doen, staan er enkele tips om goede feedback te geven. Alsook enkele tips om iets te doen met de feedback die wordt gegeven. Vervolgens kan de gebruiker zichzelf beoordelen op ‘zelfinschatting’. Kent hij zichzelf wel? Toont hij zich wel zoals hij is aan de anderen? Sectie 7: ‘persoonlijk ontwikkelings- en leerplan’ De gebruiker wordt aangeraden om zelf een ontwikkelings- en leerplan op te stellen. Er wordt gevraagd wat hij wil doen en hoe, met wie en wanneer hij dat wil verwezenlijken. De gebruiker is persoonlijk verantwoordelijk voor de uitwerking van dit ontwikkelings- en leerplan. Er wordt gevraagd om enkele maanden nadien dit plan er nogmaals bij te nemen en te evalueren. Indien gewenst kan een nieuw ontwikkelings- en leerplan opgesteld worden.

Wanneer de gebruiker deze zeven stappen heeft doorlopen, is het portfolio afgewerkt. Dit portfolio is vooral een persoonlijk werkinstrument. Het is in de eerste plaats bedoeld om na te denken over de eigen competenties en die te kunnen omschrijven. Er wordt aangeraden om de competenties die de gebruiker bezit ook op het cv te zetten. Deel 3: appendices In het laatste deel vindt de gebruiker een lijst met verklaringen van termen die te maken hebben met competenties en EVC (zoals kennis, vaardigheid, attitude, competentie, certificaat, kwalificatie, nietformele educatie…), een lijst met naslagwerken, enkele aanbevelingen voor de lidstaten en een lijst van de medewerkers van dit European Portfolio for youth leaders and youth workers. Bronvermelding Herreman, H., Wemel, D. (2007). Jeugdwerk leert je wat – Themadossier rond het herkennen van niet-formele leerervaringen, Brussel: JINT vzw www.jint.be/Portals/_JintBE/Documents/home/Jeugdbeleid%20Punt%20Buitenland/dossier%20erken ning%20David.doc JINT vzw (2007). Verslag studievoormiddag “Wat heb ik nu geleerd” 07-06-07, Brussel: JINT vzw JINT vzw (2007). Voorstelling Europees Portfolio voor jeugdwerkers. (Presentatie op het EVCcongres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/downloads%20allerlei/allerlei/presentatie%20JINT%20%20europees%20portfolio.ppt Taylor M. (red.) (2007). European Portfolio for youth leaders and youth workers, Brussel: Council of Europe Top Vakantie (2007). Try Out European Portfolio for Youth Animator – Summary of Workshops 16-17 Nov 2007. Vanhee, J. (2006). Eindrapport vrijwilligerswerk. Brussel: Vlaamse Overheid - Agentschap SociaalCultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen - Afdeling Jeugd www.jint.be/Portals/_JintBE/Documents/home/Jeugdbeleid%20Punt%20Buitenland/eindrapport%20v rijwilligerswerk.PDF

232

www.steunpuntjeugd.be www.jint.be www.jeugdwerknet.be www.jeugdbeleid.be www.formaat.be www.cjsm.vlaanderen.be www.coe.int/youth www.europeanevc.eu

233

ANALYSE EUROPEES PORTFOLIO VOOR JEUGDLEIDERS EN JEUGDWERKERS ALGEMEEN Fase Dit portfolio is reeds bij een ruim publiek getest en op punt gesteld. Hoewel het een ‘work-inprogress’ wordt genoemd en er wellicht nog aanpassingen zullen aangebracht worden, kunnen we dit een ‘veralgemeend’ portfolio noemen. Het kan immers door iedereen aangevraagd worden. Kostprijs Dit portfolio kan volledig gratis verkregen worden. Doelgroep Hoewel in principe iedereen dit portfolio kan aanvragen, is het specifiek bedoeld voor jeugdleiders en -werkers uit de lidstaten van de Raad van Europa. Type portfolio Hoewel er in de inleiding gezegd wordt dat men met dit portfolio een instrument voor EVC-erkenning wil aanbieden, is dit European Portfolio for youth leaders and youth workers een herkenningsportfolio. De gebruiker kan met dit instrument enkel zijn competenties in kaart brengen, beoordelen en benoemen. Voorlopig is het onmogelijk om dit portfolio in te zetten als een assessmentinstrument binnen een EVC-erkenningsprocedure. PROCES Ondersteuning De map met 51 pagina’s kan gezien worden als een uitgebreide handleiding die de gebruiker kan helpen bij het opstellen van een eigen portfolio. Er wordt immers herhaaldelijk benadrukt dat de gebruiker een eigen portfolio mag opstellen. De paar invulbladen zijn een voorbeeld van hoe het kan. Daarnaast zijn er geen andere vormen van ondersteuning voorzien. Inschatten van competenties Er werden geen andere assessmentinstrumenten gebruikt naast de portfoliomethodiek. Beoordeling van competenties De gebruiker kan zichzelf beoordelen en zich laten beoordelen door anderen op zijn competenties aan de hand van vragenlijsten. Die anderen zijn ‘peers’ uit het jeugdwerk: collega-jeugdwerkers, vrienden of bijvoorbeeld de coördinator van de werking. Beoordeling van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Dit portfolio bestaat enkel op papier. Men kan het ook op internet vinden, maar dan als pdf-bestand zodat men het alsnog moet afdrukken.

234

Inhoud In dit portfolio wordt enkel naar ervaringen binnen vrijwilligerswerk gepeild, meer bepaald naar jeugdwerkervaringen. Studie-, werk- en andere ervaringen komen niet aan bod. Om die te beoordelen verwijst men naar andere portfolio's zoals de Europass. Voor een portfolio dat taalcompetenties in kaart brengt verwijst men naar het Europees Taalportfolio. Verder zijn de resultaten van de zelfbeoordeling van de competenties en de beoordeling door de anderen in het portfolio aanwezig, alsook ander bewijsmateriaal zoals certificaten of leerbewijzen om die competenties aan te tonen. Er is ook een persoonlijk ontwikkelingsplan aanwezig, dat men hier een persoonlijk ontwikkelings- en leerplan noemt. Het portfolio is opgebouwd als competentieoverzicht, al is het dan beperkt tot competenties opgedaan in jeugdwerk. Alle reflectieoefeningen zijn een vorm van zelfevaluatie. Er wordt niet direct na een actie gereflecteerd, maar er wordt een beoordeling gemaakt van de hele jeugdwerkcarrière van de gebruiker. Structuur De gebruiker krijgt wel een leidraad die hem vertelt hoe hij het portfolio kan opstellen, maar in principe heeft hij volledige vrijheid om dat aan te passen. Het wordt zelfs aangemoedigd om een eigen portfolio voor de individuele gebruiker of de jeugdwerkorganisatie op te stellen dat binnen de eigen context kan gebruikt worden. Een dergelijk aangepast portfolio kan dan een Raad van Europa-label krijgen, wat betekent dat het de Europese standaarden hanteert. Privacy Er is enkel inzage met toestemming van de gebruiker.

235

236

PORTFOLIO VOOR NIET-FORMELE EN INFORMELE LEERERVARINGEN IN HET ERKENDE EN/OF GESUBSIDIEERDE SOCIAAL-CULTUREEL VOLWASSENENWERK EN JEUGDWERK39 Contact Sofie Verhoeven [email protected] Instellingen SoCiuS, Steunpunt voor Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk vzw Gaillatstraat 86 bus 4 1030 Brussel Tel. 02 215 27 08 www.socius.be Steunpunt Jeugd Arenbergstraat 1 D 1000 Brussel www.steunpuntjeugd.be Tel. 02 551 13 50 SoCiuS, Steunpunt voor Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk, is een autonome organisatie die gesubsidieerd wordt door de minister van Cultuur om de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk te ondersteunen. Steunpunt Jeugd wil de positie van kinderen en van het jeugdwerk in de samenleving versterken. Daartoe ontwikkelen ze de nodige expertise om tot een dynamisch en integraal jeugdbeleid bij te dragen en om het jeugdwerk te ondersteunen. Fase Het portfolio is nog in volle ontwikkeling. Voorlopig is het portfolio nog niet getest bij de doelgroep. Kostprijs SoCiuS krijgt in 2008 en 2009 telkens een projectsubsidie van € 150.000 van de Vlaamse overheid. Voorlopig is het portfolio nog niet in gebruik, maar in een eerste fase zal het portfolio – omwille van promotie – in een beperkte oplage gratis verspreid worden. Wat de uiteindelijke kostprijs van het portfolio zal zijn, wie deze zal betalen en dergelijke meer staat nog niet vast. Doelgroep Het portfolio is op lange termijn gericht op alle Vlamingen ouder dan 12 jaar. Al zal er extra gefocust worden op bepaalde doelgroepen die in de diplomagerichte maatschappij vaak uit de boot vallen.

39 Vroeger sprak men over het ‘Leerboekje’, maar men is van deze term afgestapt omdat deze te veel connotaties met zich meebracht. De huidige titel (‘het portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk’) is een werktitel.

237

Doelstellingen De doelstellingen van dit portfolio situeren zich op verschillende vlakken. Vooreerst kan dit portfolio voor de gebruiker een instrument zijn waarmee hij zich bewust kan worden van zijn kennis, vaardigheden, attitudes en competenties die hij verworven heeft tijdens bepaalde activiteiten. Het portfolio wil een verzamelplaats zijn die deze zaken structureert en registreert. Een overzicht van deze verworven competenties kan het welbevinden van de gebruiker bevorderen, zeker bij bepaalde doelgroepen, zoals bijvoorbeeld laaggeschoolden. Vervolgens wil men met dit portfolio EVC onder de aandacht brengen en vooral benadrukken dat er meer aandacht moet besteed worden aan de waarde van niet-formeel en informeel leren. Daarnaast kan dit portfolio en de bijhorende documenten een aanleiding zijn voor organisaties binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk en het jeugdwerk om na te denken over de competenties die bij hen verworven kunnen worden en hoe daar mee om te gaan. Het is aan de gebruiker om te beslissen welke functie hij geeft aan zijn portfolio. Er zijn drie mogelijkheden: -

-

Het portfolio wordt gebruikt als verzamelmap om alle bewijzen en documenten te verzamelen; Het portfolio wordt gebruikt als hulpmiddel om een zicht te krijgen op de eigen competenties die hij verwierf via niet-formeel en informeel leren en om zichzelf hierin verder te ontwikkelen via een persoonlijk ontwikkelingsplan; De informatie in het portfolio wordt gebruikt in functie van arbeid of opleidingen bijvoorbeeld om te solliciteren of om studieduurverkorting te verkrijgen.

Proces Aangezien dit portfolio zich nog in de ontwikkelfase bevindt, staan proces noch product op punt. Het is nog niet duidelijk welke organisaties uit het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en het erkende jeugdwerk mee op de kar zullen springen en hoe de ontwikkeling van het portfolio zal evolueren. Veel zal afhangen van deze organisaties en de proefprojecten. In principe zal iedere persoon die competenties verwerft in het sociaal-cultureel volwassenenwerk of jeugdwerk dit portfolio levenslang kunnen gebruiken. Deze competenties kunnen verworven zijn door vormingen of opleidingen binnen de sector maar ook als gevolg van inzet en engagement. Het is immers de bedoeling dat het portfolio kan gebruikt worden als verzamelmap voor elk document dat (mogelijk) verworven competenties aantoont binnen de sociaal-culturele sector. Het is aan de gebruiker om te beslissen welke documenten hij in het portfolio bijvoegt. Het portfolio is enkel bedoeld als verzamelmap, maar de gebruiker kan beslissen om het ook voor andere doelen te gebruiken. Enerzijds kan hij kiezen om gegevens uit het portfolio te gebruiken op het summatieve spoor (toegang tot de arbeidsmarkt, toegang tot opleidingen, verkorte opleidingen). Anderzijds kan hij het portfolio gebruiken op het formatieve spoor (levensloopontwikkeling, persoonlijke ontplooiing).

238

Het sociaal-cultureel werk wil geen formalisering van zijn opleiding. Daarmee is het toetsen of bepaalde competenties verworven zijn, daar waar dit door een organisatie voorzien wordt, steeds optioneel en dus een vrije keuze van het individu. Het staat vast dat elke gebruiker van het portfolio vrij moet kunnen kiezen of hij al dan niet meedoet aan een dergelijk assessment. Indien uit het assessment zal blijken dat de competenties verworven zijn, kan de gebruiker een competentiedocument krijgen waarin aangegeven wordt dat de verworven competenties ook getoetst zijn. Het is nog niet duidelijk wie de assessments zal uitvoeren en of er publieke of autonome standaarden zullen gebruikt worden. Daarnaast zullen manieren ontwikkeld worden om op het formatieve spoor met het portfolio aan de slag te kunnen gaan, al is het nog niet duidelijk of de ontwikkeling van deze methodes binnen het portfolioproces zal plaatsvinden of nadien. Men wil de mogelijkheid onderzoeken waar, hoe en met wie er binnen dit portfolio gebruik kan gemaakt worden van zelfevaluaties. Dit zal een extra dimensie toevoegen aan het portfolio, namelijk de eigen perceptie van de gebruiker over wat men in de activiteit heeft geleerd. Het is voorlopig nog onduidelijk welke ondersteuningswijzen er zullen aangeboden worden. Het is zeker dat er begeleidingsessies zullen zijn voor organisaties die willen werken met het portfolio en/of die competentiedocumenten willen uitreiken. Daarnaast zal er een website komen die zowel gebruikers als aanbieders van het portfolio ondersteuning zal bieden. Product Voorlopig is het nog niet duidelijk of het portfolio in een papieren versie zal worden gepubliceerd en/of in een digitale versie. Wel staat vast dat het portfolio een verzameling zal vormen van verschillende competentiedocumenten uit het sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk. Voorlopig is er sprake van twee soorten documenten die de gebruiker kan verkrijgen: een type dat bewijst dat bepaalde competenties effectief verworven zijn en een type die competenties documenteert en waarbij er dus enkel een vermoeden is van de aanwezigheid van de competenties. Naarmate de uitwerking van het project vordert zal het aantal concrete documenten vastgelegd worden. De gebruiker zal zelf andere documenten die hij belangrijk acht kunnen toevoegen of bepaalde documenten die hij overbodig vindt kunnen verwijderen. In eerste instantie zal het portfolio geordend zijn op basis van de types documenten: -

competenties effectief getest competenties geïnventariseerd en gedocumenteerd

Binnen elke groep zal een opsplitsing gemaakt worden tussen enerzijds de competenties die verworven zijn door het volgen van een vorming of opleiding binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk of jeugdwerk en anderzijds de competenties die verworven zijn door inzet en engagement. De gebruiker zal echter zelf, of met behulp van een begeleider, de indeling kunnen veranderen in functie van de persoonlijke doelstellingen. Zo zullen de verschillende documenten ook per soort competentie geclusterd kunnen worden.

239

Bronvermelding Bal, J. (2003). Eerder of Elders Verworven Competenties – Twaalf stielen en dertien vaardigheden. Krax, Vakblad Van Het Jeugdwerk, jg. 3, nr. 2, p. 6-9 www.steunpuntjeugd.be/docs/krax-03-N2-EVC.pdf Cockx, F. (2006). Toetsing van het decreet aan de visie van het sociaal-cultureel volwassenenwerk op levenslang en levensbreed leren, Brussel: SoCiuS www.socius.be/socius/files/File/llbl/toetsingvisietekst.pdf Debusscher, M., Cesor bvba (2007). Oefeningen voor de Vlaamse kwalificatiestructuur – proefproject 7: animator in het jeugdwerk, Brussel: Vrije Universiteit Brussel, Steunpunt Jeugd www.steunpuntjeugd.be/docs/Kwalificatiestructuur%20animator.pdf SoCiuS (2007), Erkennen van verworven competenties in het sociaal-cultureel volwassenenwerk. (presentatie op het EVC-congres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/files/EVC%20in%20het%20sociaal%20cultureel%20werk%20%20Ronny%20Leenknegt.ppt SoCiuS (2007), Voorstelling Leerboekje. (presentatie op het EVC-congres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/files/Voorstelling%20EVC%20Leerboekje%20Socius.ppt Verhoeven, S., De Blende, H., Leenknegt R. (2006). Erkennen van verworven competenties in het sociaal-cultureel werk – visietekst. Brussel: SoCiuS www.socius.be/socius/files/File/evc/VisietekstEVC.pdf Vlaams Minderheden Centrum vzw (2007). Verslag workshop “Reiskoffer vol bagage: eerder verworven competenties” 08-02-07. Brussel: Vlaams Minderheden Centrum vzw www.vmc.be/uploadedFiles/VMC/Minderhedensector/Trefdag_8-22007/Verslag%20’Reiskoffer%20bagage%20-%20eerder%20verworven%20competenties’.pdf www.steunpuntjeugd.be www.socius.be

240

ANALYSE PORTFOLIO VOOR NIET-FORMELE EN INFORMELE LEERERVARINGEN IN HET ERKENDE EN/OF GESUBSIDIEERDE SOCIAAL-CULTUREEL VOLWASSENENWERK EN JEUGDWERK ALGEMEEN Fase Dit portfolio is nog in volle ontwikkeling en is nog niet geïmplementeerd. Kostprijs Er moet nog beslist worden over de kostprijs van dit portfolio. Doelgroep We kunnen de doelgroep van dit portfolio algemeen noemen. Het portfolio is bedoeld voor iedereen boven de 12 jaar, al zal er specifiek aandacht besteed worden aan bepaalde doelgroepen die binnen de diplomagerichte maatschappij uit de boot vallen. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. Met dit portfolio kan de gebruiker de eigen competenties, opgedaan in de sociaal-culturele sector, in kaart brengen en benoemen. Het kan niet direct ingezet worden als assessmentinstrument binnen een EVC-erkenningsprocedure. PROCES Ondersteuning Het is nog niet duidelijk welke vormen van ondersteuning zullen aangeboden worden, maar hoogstwaarschijnlijk zal er een online handleiding voorzien worden voor de gebruiker en de aanbieders. Daarnaast zal de gebruiker in bepaalde omstandigheden beroep kunnen doen op begeleiders. Inschatten van competenties Aangezien er door de organisaties binnen het sociaal-cultureel werk documenten zullen worden uitgereikt die verworven competenties bewijzen, zullen deze competenties ook moeten worden ingeschat via testen. Deze competentietesten zullen enkel georganiseerd worden waar de situatie er zich toe leent. Er moet nog beslist worden of deze testen zullen moeten voldoen aan publieke en/of autonome standaarden. Beoordelen van competenties Het is nog niet beslist wie de competentietesten zal uitvoeren. Het is dus nog niet duidelijk welke soorten assessment er aanwezig zullen zijn. Wellicht zullen er mogelijkheden zijn tot self assessment, peer assessment en expert assessment. Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Voorlopig is het nog onduidelijk of men voor een papieren versie kiest en/of een elektronische versie.

241

Inhoud Aangezien dit portfolio nog volop in ontwikkeling is, is het nog niet mogelijk een exact overzicht te geven van de inhoud van dit portfolio. Wel staat vast dat werk- en andere ervaringen uit het vrijwilligerswerk, meer bepaald het sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk, zullen opgenomen worden, alsook de opleidingen binnen deze sector. Al zal het portfolio vooral een overzicht bieden van de competenties die binnen deze ervaringen zijn opgedaan. De competentieinschattingen die eventueel uitgevoerd worden tijdens de activiteiten zullen dus mee opgenomen worden, eventueel door de gebruiker aangevuld met ander bewijsmateriaal. Structuur Er wordt een basisstructuur aangeboden, maar de gebruiker blijft vrij om deze aan te passen naargelang de functie waarvoor hij het portfolio wil gebruiken. Privacy Er is enkel inzage met toestemming van de gebruiker.

242

PORTFOLIO VOOR BESTUURSVRIJWILLIGERS Contact Eva Hambach [email protected] Instelling en partners VSVw vzw Amerikalei 164 2000 Antwerpen Tel. 03 218 59 01 www.vrijwilligerswerk.be SoCiuS Gaillatstraat 86 bus 4 1030 Brussel Tel. 02 215 27 08 www.socius.be Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw heeft als hoofddoel het vrijwilligerswerk te promoten en te ondersteunen en streeft een intersectorale aanpak na. Ze volgen aandachtig de recente ontwikkelingen in het werkveld vrijwilligers en nemen initiatief waar nodig. Ze geven informatie over juridische en andere kwesties. SoCiuS, Steunpunt voor Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk, is een autonome organisatie die gesubsidieerd wordt door de minister van Cultuur om de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk te ondersteunen. Fase Dit portfolio werd ontwikkeld in 2004 en vervolgens uitgetest bij een publiek van een 30-tal bestuursvrijwilligers. Na de testfase werd duidelijk dat er nog heel wat verbeterpunten waren. Daarom wordt dit portfolio niet als dusdanig verspreid naar individuele vrijwilligers of lokale werkingen van vrijwilligersorganisaties. Kostprijs Er was een budget voorzien van 40.000 euro, maar dit werd overschreden. Het portfolio werd gratis ter beschikking gesteld voor de gebruikers. Doelgroep Het portfolio is gericht op bestuursvrijwilligers, actief in een lokale afdeling uit één van de sectoren van het vrijwilligerswerk: jeugdwerk, sociaal-cultureel volwassenenwerk, milieu, sport, ontwikkelingssamenwerking, welzijn en andere.

243

Doelstellingen Het portfolio kan gebruikt worden als instrument waarmee bestuursvrijwilligers hun in het vrijwilligerswerk verworven competenties kunnen herkennen, benoemen, documenteren met bewijsstukken, en zelf evalueren. Enerzijds kan dit de persoonlijke ontwikkeling van de gebruiker bevorderen. De ‘herkenning’ van competenties opgedaan in het vrijwilligerswerk kan onder andere bijdragen tot het zelfvertrouwen en het ‘welbehagen’ van het individu in de samenleving op zich en kan de gebruiker stimuleren om bepaalde competenties verder te ontwikkelen. Anderzijds kan het ook de professionele ontwikkeling ten goede komen omdat bepaalde competenties die noodzakelijk zijn voor het verwerven of verbeteren van een positie op de arbeidsmarkt, kunnen opgedaan of aangescherpt worden in het (bestuurs)vrijwilligerswerk. Tenslotte kan het eventueel perspectieven bieden voor vrijstellingen binnen opleidingen. Proces Het doel van het portfolio is alle individuele bestuursvrijwilligers, ongeacht hun achterliggende motieven, de gelegenheid te bieden om hun competenties in kaart te brengen. Er is geen intakeprocedure voorzien. Het was tijdens de proefperiode wel nodig om personen te contacteren en te motiveren. Naast de schriftelijke ondersteuning die voorhanden is in de portfoliomap, werd het portfoliogebruik tijdens de proefperiode begeleid. Twee professionele vormingswerkers van Vorming-Plus stonden in voor de begeleiding. Het begeleide deel van het portfolioproces nam twee halve dagen in beslag, met een tussenperiode van drie weken. Oorspronkelijk was het de bedoeling om de gebruikers na deze proefsessies de kans te geven om met hun begeleider een persoonlijk gesprek te voeren om hun portfolio inhoudelijk nog eens onder de loupe te nemen. Wegens gebrek aan tijd is hieraan verzaakt. De gebruiker kan, na de algemene informatie doorgenomen te hebben, van start gaan met het opstellen van het portfolio. In een invulgedeelte kan hij alle ervaringen en competenties weergeven. Vervolgens kan hij zijn competenties beoordelen, bewijsmateriaal zoeken voor de bestuurscompetenties en feedback vragen over de sleutelcompetenties. Tenslotte is de gebruiker ook vrij om de reflectievragen te beantwoorden die hem kunnen helpen bij het verder ontplooien van zijn competenties. Product Het portfolio is een verzameling bladen, gebundeld in een map. De map is ingedeeld in drie delen. Deel 1: Inleidend gedeelte Dit inleidend gedeelte geeft achtergrondinformatie over portfolio’s en EVC in het algemeen en verschaft uitleg over het pilootproject ‘EVC voor bestuursvrijwilligers’. Deel 2: Invulgedeelte Het invulgedeelte vormt de hoofdbrok van het portfolio. Daarin zijn volgende onderdelen opgenomen:

244

1. Persoonlijke gegevens van de gebruiker 2. Globaal overzicht van ervaringen 2.1 Overzicht van gevolgde opleidingen en vorming 2.2 Overzicht van ervaringen in betaald werk 2.3 Overzicht van ervaringen in vrijwilligerswerk, mantelzorg, hobby’s 2.4 Overzicht van andere ervaringen, zelfstudie… 3. Herkennen van competenties als bestuursvrijwilliger 3.1 Invulschema voor bestuurscompetenties, met zelfevaluatie en reflectie Aan de hand van een invultabel kan de gebruiker aankruisen welke verschillende bestuurscompetenties hij bezit. Deze competenties worden omschreven als ik-boodschappen (bijvoorbeeld: “Ik ben in staat om activiteiten te leiden en/of groepen te begeleiden”). Voor elke competentie die de gebruiker beweert te bezitten, kan hij een aparte invulfiche invullen. Op die fiches worden een aantal deelcompetenties opgesomd. Deze deelcompetenties zijn geformuleerd in gedragsindicatoren, waarbij de gebruiker moet aankruisen of hij werkelijk het gedrag vertoont dat de competentie aantoont. Vervolgens kan de gebruiker zichzelf evalueren op deze competenties: -

Zelfbeoordeling: “Ik beheers deze competentie (goed of matig)”; Mate van zelfstandigheid: “Ik kan deze taken … uitvoeren (zelfstandig/met hulp (van…))”; Eigen appreciatie: “Ik voer deze taken … uit (graag of minder graag)”; Ontwikkeling competentie: “Ik heb dit vooral geleerd (via het vrijwilligerswerk of niet via het vrijwilligerswerk)”.’

Indien gewenst kan de gebruiker bewijsmateriaal voor de competentie en/of referentiepersonen toevoegen. Hiervoor is ruimte voorzien in het laatste deel van de portfoliomap. Ter afsluiting van dit deel kan de vrijwilliger een selectie maken van zijn top vijf van bestuurscompetenties en van zijn minder sterke kanten. Er worden vervolgens enkele vragen geformuleerd die helpen reflecteren over zijn verworven competenties. Vragen die onder andere aan bod komen zijn: “Zou ik mijn verworven competenties binnen of buiten het vrijwilligerswerk meer willen inzetten? Hoe? In welke situaties, voor welke taken?”, “Wat kan ik doen om mijn sterke competenties beter tot hun recht te laten komen?”, “Welke competenties zou ik verder willen ontwikkelen? Welke competenties zou ik nog willen verwerven?”, “Is er een mogelijkheid om mijn vrijwilligerstaken te heroriënteren zodat ik meer dingen kan doen waarin ik goed ben?”. 3.2 Invulschema voor de sleutelcompetenties, met zelfevaluatie, feedbacklijsten en reflectie. Voor de sleutelcompetenties wordt geen bewijsmateriaal gevraagd, maar de gebruiker kan aan de hand van een variante op de ‘STAR-methodiek’ zijn sleutelcompetenties illustreren. Voor de verschillende sleutelcompetenties kan de gebruiker aanduiden in welke situatie hij ze gebruikte, welke actie hij precies ondernam en welk resultaat die actie opleverde.

245

Daarnaast is er ook een evaluatieformulier voorzien dat kan bezorgd worden aan feedbackpersoon. Zo beschikt de gebruiker over interessant vergelijkingsmateriaal. Ter afsluiting kan de gebruiker ook hier een selectie maken van zijn vijf best ontwikkelde en vijf minst ontwikkelde sleutelcompetenties en worden er enkele reflectievragen gesteld, zoals: “Welke competenties wil ik verder gaan ontwikkelen?”, “Wat kan ik ondernemen om mijn sterke sleutelcompetenties beter tot hun recht te laten komen?”, “Denk ik dat ik hierbij ondersteuning kan gebruiken?”. 4. Tot slot: je portfolio is nooit af! Deel 3: Bijlagen In het derde deel is ruimte voorzien voor het opnemen van bewijsmateriaal en wordt een voorbeeld gegeven van een presentatieportfolio voor extern gebruik. Bronvermelding Hatse, I., Ambach, E. (2005). Eindrapport ‘EVC voor Bestuursvrijwilligers’ - Een (gedeeltelijke?) EVC-procedure voor bestuursvrijwilligers binnen lokale groepen van verenigingen in het Maatschappelijk Middenveld: een stap vooruit of een stap te ver?”, Antwerpen: Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw www.vrijwilligersweb.be/downloads/eindrapportEVC.pdf www.vrijwilligersweb.be www.vrijwilligerswerk.be

246

ANALYSE PORTFOLIO VOOR BESTUURSVRIJWILLIGERS ALGEMEEN Fase Dit portfolio is na de ontwikkelfase bij een kleine groep gebruikers uitgetest. Nadien werd het project echter afgesloten. Dit project werd dus afgerond tijdens de experimentele implementatiefase. Kostprijs Dit portfolio werd gratis ter beschikking gesteld van de gebruikers. Doelgroep Dit portfolio beoogt een specifieke doelgroep, namelijk bestuursvrijwilligers binnen het vrijwilligerswerk. Er zijn geen specifieke toelatingsvoorwaarden. Type portfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio. De gebruiker kan er de eigen competenties (opgedaan binnen het vrijwilligerswerk als bestuursvrijwilliger) mee in kaart brengen en benoemen. Het kan niet direct ingezet worden als assessmentinstrument binnen een EVC-erkenningsprocedure. PROCES Ondersteuning Naast de papieren handleiding kon de gebruiker, tijdens de proefsessies, ook beroep doen op professionele begeleiders. In de evaluatie van het project bleek dat deze begeleiding voor veel gebruikers noodzakelijk was. Inschatten van competenties Er werden geen andere assessmentinstrumenten gebruikt naast de portfoliomethodiek. Beoordelen van competenties De gebruiker kan zichzelf beoordelen (selfassessment) en zich laten beoordelen door anderen op zijn competenties aan de hand van vragenlijsten. Aangezien het om competenties gaat die verworven zijn in het vrijwilligerswerk, zijn die anderen best ‘peers’ uit dit vrijwilligerswerk (peer assessment). Beoordelen van het erkenningsportfolio Dit portfolio is een herkenningsportfolio en wordt dus niet beoordeeld. PRODUCT Vorm Het portfolio bestaat enkel in papieren vorm. Inhoud In het portfolio voor bestuursvrijwilligers worden de klassieke cv-gegevens opgenomen zoals persoonsgegevens, werkervaringen binnen het arbeidscircuit, werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk, opleidingen binnen en buiten het officiële circuit, thuiswerkervaring en hobby's. Enkel talenkennis wordt niet opgenomen.

247

Daarnaast worden ook specifieke portfoliogegevens opgenomen, zoals resultaten van de competentiemetingen, bewijsmateriaal, een competentieoverzicht en een persoonlijk ontwikkelingsplan. Hoewel dit laatste niet expliciet genoemd wordt, kan de gebruiker dit vrijwillig opstellen door te antwoorden op de reflectievragen in onderdeel 3.1 en 3.2. De reflectieoefeningen zijn een vorm van globale reflectie. Er wordt een evaluatie gemaakt van de verworven competenties in het algemeen. Structuur Dit portfolio is gestructureerd als invulformulier. De gebruiker is echter vrij om bepaalde onderdelen niet in te vullen. Privacy Er is enkel inzage met toestemming van de gebruiker.

248

5. BEKNOPTE BESPREKING PORTFOLIO’S Naast de in het vorige hoofdstuk besproken portfolio’s die uiteindelijk in de horizontale analyse werden opgenomen (op basis van een plaats in het raster), zijn wij drie portfolioprojecten op het spoor gekomen die evenwel niet opgenomen werden in het raster. Om volledigheid van de Vlaamse projecten na te streven, worden deze projecten in dit hoofdstuk beknopt besproken. We geven tevens de reden aan waarom dit portfolioinitiatief niet is opgenomen in onze inventarislijst en het raster.

5.1.

E²V²C

Bij het aflopen van dit project was er geen concreet portfolio uitgewerkt, wat meteen de reden is waarom het project geen plaats vond in onze inventarislijst. Contact Miranda Vermeiren VIVO vzw [email protected] André Vyt Arteveldehogeschool [email protected] Instelling en partners Bij dit project waren verschillende partners betrokken met vertegenwoordiging in een stuurgroep dan wel een werkgroep. De stuurgroep, samengesteld uit afgevaardigden van de financierende en belanghebbende instanties (Sociaal Fonds privéziekenhuizen, sociale partners, onderwijskoepels, VLHORA en VIVO vzw stond in voor het bewaken van de uitvoering en opvolging van het project. De stuurgroep werd voorgezeten door VIVO vzw. De werkgroep omvatte deskundigen inzake verpleegkunde uit een aantal Vlaamse associaties van hoger onderwijs. Zij hadden vooral een rol als verpleegkundig expert bij het bepalen van de inhouden van de competenties en bij het uitwerken van de casusopdrachten. De werkgroep werd gecoördineerd door André Vyt, toen onderwijsdeskundige aan de Arteveldehogeschool. Fase In 2003-2004 financierde het ‘Fonds Risicogroepen van de privéziekenhuizen’ het project E²V²C. Het startproject liep van april 2003 tot april 2004 en kreeg een vervolgproject van zes maanden. In het najaar van 2004 werden de projecten afgesloten met twee studiedagen. Doelstellingen Het project had tot doel een set van uitgewerkte verpleegkundige kerncompetenties vast te leggen, te selecteren, omschrijven en concretiseren, in een tekstdocument, en het uitwerken van een ontwerp van een assessmentmethodiek en –instrument. Dit instrument moet toelaten de kerncompetenties te toetsen bij personen die een opleiding tot verpleegkundige wensen te volgen en die menen dat ze bepaalde competenties reeds hebben verworven via een vroegere opleiding of werkervaring. Het instrumentarium moet hogescholen toelaten om voor de geselecteerde competenties het nog te volgen

249

leertraject te bepalen van de kandidaat-student in de opleiding bachelor verpleegkunde. Het kan ook een basis zijn voor het vrijstellingenbeleid bij brugopleidingen en speciale aangepaste studieprogramma’s voor personen die al een bepaalde opleiding hebben gevolgd. Concreet hebben vier verpleegkundigen onder leiding van Prof. André Vyt een aantal competenties op het niveau van bachelor in de verpleegkunde in duidelijke beoordelingscriteria uitgewerkt en meetbaar gemaakt via casussen. Het gaat om breed toepasbare competenties die niet verbonden zijn aan een specifieke afstudeerrichting of specialisatie in de verpleegkunde. De uitgewerkte opdrachten werden in de participerende hogescholen bij collega’s en studenten uitgetest. Via een onderzoek werden de casussen beoordeeld en is nagegaan hoe kandidaat-studenten deze werkwijze hebben ervaren. In het vervolgproject werd het ontwikkelde assessmentinstrument uitgetest bij een aantal afgestudeerde verpleegkundigen (op bachelorniveau), met een aantal jaren praktijkervaring. Daarnaast werden twee afsluitende studiedagen georganiseerd en werd een website opgezet. Tevens werden de uitgewerkte onderdelen van het instrumentarium bijeengebracht in het boek ‘Evaluatie en Erkenning van elders en eerder verworven verpleegkundige competenties’, dat via de website www.e2v2c.be besteld kan worden. Bronvermelding www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=115 www.nvkvv.be/Actueel/Erkenning.htm www.e2v2c.be/

5.2.

FamCompass

Dit portfolio is niet opgenomen in de inventarislijst wegens de zeer recente startdatum van de ontwikkelingsfase (december 2007). De opzet van dit portfolio zal geïnspireerd worden door het reeds bestaande ‘Opleidingsportfolio Gezinswetenschappen’ aan het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen. Contact Joris De Wispelaere [email protected] Lut Verstappen [email protected] Instelling & partners HIG Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Huart Hamoirlaan 1030 Brussel Tel. 02 240 68 40 www.hig.be [email protected]

250

Het FamCompass of Family Competences Portfolio wordt met de steun van de Europese Commissie ontwikkeld in het kader van: ‘Lifelong learning programme – Gruntvig I Multilateral Cooperation Project 2007- 2009’. Het HIG treedt op als coördinator en kan rekenen op de medewerking van de volgende partners: -

Deutsches Jugend Institut (Duitsland); Institute for Creative Proceedings (Polen); Västra Nylands folkhögskola (Finland); Romanian Institute for Adult Education (IREA) (Roemenië); Department of Andragogy, Philosophical Faculty of Comenius University (Slowakije); Vilnius College of Higher Education (Litouwen).

Fase Het project werd gelanceerd op 1 november 2007 en loopt tot eind oktober 2009. De ontwikkelfase is voorzien van november 2007 tot september 2008. Vanaf oktober 2008 zal het voorlopige portfolio uitgetest worden en verder worden op punt gesteld. Vanaf 31 maart 2008 zal er een website operationeel zijn met volgende url: www.famcompass.eu. Doelstellingen Het doel is om een instrument te ontwerpen om de kennis, vaardigheden en competenties in te schatten die volwassenen hebben verworven in familie en gezin, met het oog op de validatie hiervan, niet alleen op de arbeidsmarkt maar ook als mogelijke instap in formele opleidingen en/of voor het verkrijgen van vrijstellingen voor opleidingsonderdelen. Er bestaan diverse instrumenten om EVC’s en EVK’s te meten en te valideren in functie van opleidingen, maar meestal hebben deze geen oog voor de specifieke competenties die in de informele setting van het gezinsleven werden verworven. De instrumenten die wel dergelijke competenties meten, beperken zich tot het evalueren van praktische vaardigheden en persoonlijkheidskenmerken en richten zich exclusief op de instroom naar de arbeidsmarkt. De Family Competences Portfolio, kortweg de FamCompass, zal uitvoerig en op een objectieve wijze de diverse soorten van kennis en vaardigheden meten die volwassenen hebben opgebouwd als ouders, opvoeders, verzorgers van familieleden zoals die beoogd worden in formele sociaal-agogische opleidingen, in gezinsbegeleiding, verzorging en kinderopvang. De FamCompass zal ook peilen naar kennis en vaardigheden op dit vlak, verworven in andere informele settings zoals vrijwilligerswerk of het verenigingsleven. De FamCompass zal de vorm aannemen van een portfolio op papier en een computertoepassing. De internationale dimensie van het project moet de beschikbaarheid en bruikbaarheid van de FamCompass in diverse Europese landen waarborgen. Overige portfolio’s binnen het HIG Gezien de beperkte looptijd van deze onderzoeksopdracht hebben we ons moeten beperken tot 30 portfolio’s zoals bevestigd tijdens de stuurgroepvergadering op 14 februari 2008. Met het oog op een

251

zo groot mogelijke volledigheid werd, beslist deze portfolio-initiatieven aan het HIG in dit rapport te vermelden doch niet meer op te nemen in de inventarislijst. Het Opleidingsportfolio Gezinswetenschappen partim Praktijkverdieping wordt aan het HIG gehanteerd voor de opleiding Gezinswetenschappen. Het wordt door de studenten opgesteld in het tweede opleidingsjaar ter evaluatie van de reeds voorhanden prakijkrelevante competenties en kan aanleiding geven tot een vrijstelling van de extra praktijkverdieping in het derde en laatste jaar. Het Opleidingsportfolio Gezinswetenschappen partim Studiecoaching is aan het HIG geïmplementeerd in het tweede en derde jaar van de studie Gezinswetenschappen en heeft als doel de zelfsturing van de gebruiker te verhogen, met betrekking tot de studie en de stap naar de arbeidsmarkt. In het kader van het Grundtvig2-project ‘Second Chance Working Winners’ ontwikkelde het HIG voor de opleiding seniorenconsulentenvorming een sollicitatieportfolio. Het portfolio heeft als doel de studenten van de opleiding seniorenconsulentenvorming voor te bereiden op het solliciteren. Tenslotte ontwikkelde het HIG binnen de opleiding Seniorenconsulentenvorming een aanvulling op dit portfolio: het Portfolio 50+. Het betreft een sollicitatieportfolio voor 50-plussers, die op zoek zijn naar een leidinggevende of coördinerende functie. Dit portfolio werd nadien bezorgd aan de VDAB, die het instrument wil inzetten in haar ‘Jobcentra 50+’ en aan USG, een outplacementbureau. Bronvermelding Dewispelaere, J. (04-03-2008). Accreditation of Prior Learning – Belgium (Flanders) – Higher Institute of Family Science. www.hig.be/projecten/Family_Competences_Portfolio.htm www.hig.be/famcompass.pdf

5.3.

Vlaamse Trainersschool

Dit portfolio werd niet opgenomen omdat de VTS hun portfolio als te weinig afgewerkt beschouwde. Daarom werd in samenspraak met de VTS besloten enkel een korte beschrijving van de procedure en het portfolio op te nemen in het rapport. Contact Christoph Remy Tel. 02 209 45 87 [email protected] www.bloso.be/EVC-EVK Instelling & partners Vlaamse Trainersschool Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel www.bloso.be/vts/

252

De Vlaamse Trainersschool (VTS) werd opgericht naar aanleiding van een samenwerkingsverband tussen het Bloso, de Vlaamse sportfederaties, de Vlaamse universiteiten en hogescholen met een opleiding Lichamelijke Opvoeding. Haar opdracht bestaat erin om sportkaderopleidingen te organiseren via het vastleggen van vormingsprogramma's. Daarnaast organiseert de VTS vormingscursussen voor sporttechnische en bestuurskaders. De opleidingen die de VTS organiseert bieden een waaier aan mogelijkheden om zich in diverse sporttakken als initiator, instructeur of trainer verder te bekwamen. Fase De VTS heeft een uitgewerkte EVK- en EVC-erkenningsprocedure die reeds volop in gebruik is. Ook het portfolio – hoewel dit nog niet volledig op punt staat – wordt binnen deze procedure gebruikt. We spreken van een veralgemeend gebruik. Kostprijs Om een EVC-erkenningsprocedure op te starten moet de gebruiker € 60 betalen. Indien het dossier van de gebruiker ontvankelijk wordt verklaard, moet hij nog een supplement betalen naargelang het niveau waarvoor hij vrijstellingen wenst te krijgen: -

Initiator: € 100; Instructeur B: € 200; Trainer B: € 200; Trainer A: € 400.

Deze laatste kosten moeten betaald worden voor de assessments die na de samenstelling van het portfolio volgen. Doelgroep Deze EVC-erkenningsprocedure richt zich op mensen die reeds ervaring hebben als trainer binnen een bepaalde sporttak, maar nog geen opleiding daarvoor hebben gevolgd of geen diploma hebben behaald. Om aan deze procedure te kunnen deelnemen, moet een kandidaat voldoen aan volgende voorwaarden: -

ouder zijn dan 25 jaar; gedurende minstens 5 jaar actief zijn als trainer in een bepaalde sporttak; voldoen aan de toelatingsvoorwaarden voor het aangevraagde niveau; de laatste twee jaar geen EVC-erkenningsprocedure aangevraagd hebben voor dezelfde opleiding.

Doelstellingen De erkenning van de competenties door de beoordelingscommissie kan leiden tot vrijstellingen voor delen van een opleiding. In uitzonderlijke gevallen kan de bewijsvoering van competenties leiden tot een bewijs van bekwaamheid dat gelijkgesteld wordt met een diploma in de Vlaamse Trainersschool.

253

Er werd reeds een hele EVC-erkenningsprocedure opgesteld in zeven fasen: -

-

-

-

Fase 1: de voorbereiding: de kandidaat gaat na of zijn competenties overeenkomen met de nodige competenties om vrijstellingen te krijgen; Fase 2: de aanvraag: de kandidaat vraagt bij de VTS een procedure aan en betaalt € 60 instapkosten; Fase 3: de registratie: de VTS registreert de aanvraag en stuurt een digitaal document ‘EVCportfolio’ door; Fase 4: opstarten van de procedure: de kandidaat krijgt twaalf maanden tijd een portfolio in het Nederlands op te stellen. Het portfolio is een basisdocument waarmee hij kan aantonen of hij een competentie reeds bezit. Per competentie moet de gebruiker voldoende relevante bewijsstukken verzamelen; Fase 5: ontvankelijkheid toetsen: de Pedagogische Cel van de VTS onderzoekt en bestudeert het portfolio. Eén maand na de ontvangst krijgt de gebruiker bericht of hij in aanmerking komt voor het vervolg van de erkenningsprocedure. Indien dit het geval is moet de kandidaat het gepaste supplement betalen en de bijhorende assessments uitvoeren. Het kan hier gaan om een competentiegericht interview, een beheersingsproef, een opdracht of het geven van een voorbeeldtraining; Fase 6: de beoordeling: een jury van experts uit de sporttak beoordeelt, samen met de Pedagogische Cel van de VTS, de resultaat en neemt op basis daarvan een beslissing of de kandidaat al dan niet competent is om op het gevraagde niveau te functioneren; Fase 7: terugkoppeling van de beslissing naar de aanvrager.

Vervolgens heeft de gebruiker vier weken de tijd om beroep aan te tekenen tegen de beslissing van het beoordelingsteam. Bronvermelding BLOSO (2007). Vlaamse Trainersschool. Sporttakgerichte opleidingen – EVC-EVK Gids, Brussel: Bloso www.bloso.be www.bloso.be/vts/

254

6. SAMENWERKINGSVERBANDEN PORTFOLIO’S BINNEN EVC IN VLAANDEREN Zeer vaak worden portfolio’s die binnen een specifiek project ontwikkeld werden, bijvoorbeeld een ESF-project, een DIVA-project of een project op eigen initiatief, ook na afsluiting van dit project verder geïmplementeerd binnen andere werkingen van één of meerdere partnerinstellingen. Deze verschuivingen in de implementatiefunctie van enkele portfolio’s worden vermeld in de afzonderlijk projectbeschrijvingen. Ook over de grenzen van projecten heen, vallen enkele samenwerkingsverbanden op te merken. Met andere woorden: portfolio’s die binnen één organisatie of een partnerschap van meerdere organisaties ontwikkeld en geïmplementeerd werden, lagen soms aan de basis van nieuwe portfolio’s en portfoliotrajecten binnen andere instellingen. In figuur 1 worden deze samenwerkingsverbanden visueel voorgesteld en daarna kort toegelicht.

Figuur 1 – expliciet versnelde samenwerkingsverbanden EVC-portfolio’s

De instrumenten die in het kader van een ESF-project ontwikkeld werden door KIKO vzw, VIVO vzw en HIVSET voor de uitwerking van een EVC-erkenningsprocedure voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang, worden momenteel gebruikt in het kader van het Ervaringsbewijs voor begeleider Buitenschoolse Kinderopvang. Het project LEA: Leren en Assessment, gecoördineerd door de Dienst Beroepsopleiding van het departement onderwijs en vorming, is geïnspireerd op het portfolio dat binnen het Provinciaal Instituut voor Verpleegkunde in Hasselt (PIVH) gehanteerd werd binnen de EVC-erkenningsprocedure voor het bekomen van vrijstellingen binnen de opleiding.

255

Het portfolio dat gehanteerd wordt binnen het project United Colours of Nursing werd ontwikkeld op basis van het portfoliosysteem van OVDB Nederland, het EVC-project Buitenschoolse Kinderopvang van VIVO vzw en KIKO vzw en het portfoliosysteem van de brugopleiding Verpleegkunde van de K.H.Leuven. Het Sollicitatieportfolio 50+ is een initiatief van het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (HIG). Dit portfolio werd inmiddels doorgegeven aan de VDAB. De ervaringen die opgedaan werden met het portfolio voor bestuursvrijwilligers, ontwikkeld door het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw, worden meegenomen in het portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen dat SoCiuS en Steunpunt Jeugd op dit ogenblik aan het uitwerken zijn. Het portfolio My Digital Me werd ontwikkeld in het kader van het project Mijn Loopbaan van de VDAB. Met Mijn Loopbaan brengt de VDAB binnenkort zelf een elektronisch portfolio voor alle Vlaamse burgers op de markt. In het kader van dit project onderzoekt de VDAB in welke mate gegevens uit andere portfolio’s kunnen overgenomen worden in hun eigen portfolio. De bedoeling is dat indien de gebruiker reeds met behulp van een ander portfolio zijn competenties heeft ingeschaald, hij de resultaten van deze competentie-inschattingen in het Mijn Loopbaan-portfolio zou kunnen overnemen. Op dit moment onderzoekt VDAB bij de projecten C-Stick en My Digital Me bij wijze van test in hoeverre het haalbaar is om assessments automatisch over te nemen. Een andere mogelijkheid is dat eenzelfde instelling in een nieuw project gebruik maakt van een reeds eerder ontwikkeld portfolio. In dit nieuwe project kunnen nieuwe partnerschappen aangegaan worden. Dit is het geval voor VOKANS die zich bij de ontwikkeling van het portfolio E=MC² baseerde op hun eerder ontwikkelde portfolio dat gehanteerd werd bij het project Competentiespiegel. Bij de ontwikkeling van het project LEA & TOM baseerde de Dienst Beroepsopleiding van het departement onderwijs en vorming zich op de instrumenten van het eerder door hen ontworpen project LEA. Tenslotte werkt CDO-Noord op dit ogenblik aan een vernieuwde versie van het portfolio dat binnen het WACKER-project gebruikt werd. In het project WACKER werd een methodiek ontwikkeld die jongeren moet helpen zicht te krijgen op hun eigen competenties. Naast andere implementatiefuncties binnen diverse organisaties in de sectoren arbeid, onderwijs en cultuur, werd dit project door het opleidingsinstituut CDO-Noord uitgetest bij enkele van haar leerlingen.

256

7. HORIZONTALE ANALYSE OP BASIS VAN HET RASTER EN CONCLUSIES In hoofdstuk 3 werd het analyseraster reeds uitvoerig toegelicht. In dit hoofdstuk wordt het ingevulde raster gepresenteerd. In totaal werden 30 portfolioprojecten grondig onderzocht. Elk van deze portfolioprojecten werd door de ontwikkelaars opgezet met een specifieke functie, een specifieke doelgroep en specifieke doelstellingen voor ogen. Alle gegevens uit de projectbeschrijvingen (zie hoofdstuk 4) worden hierin overzichtelijk weergegeven via kruisjes. Het is in de analyse na elke projectbeschrijving dat elk kruisje wordt verantwoord. Via de overzichtelijke weergave van de portfolioprojecten in het raster wordt duidelijk welke elementen deze gemeenschappelijk hebben en kunnen conclusies per sector gemaakt worden. Deze bevindingen vormen de basis van de aanbevelingen die in het volgende hoofdstuk worden gegeven. Bij de bespreking overlopen we de rubrieken zoals ze opgenomen werden in het raster.

257

Tabel 3a – horizontale analyse: algemene kenmerken, proces

kostprijs doelgroep

afgesloten betalend gratis algemeen specifiek

PROCES ondersteuning

inschatten van competenties beoordelen van competenties

beoordelen van erkenningsportfolio

herkenningsportfolio erkenningsportfolio

handleiding infomoment helpdesk begeleiding

x

x

x x

x x x

x x x x

vrijstellingen certificaat x

x x

x

x

x

x

x x x x x

x

x

x x

x x x x

x x x x x x x

x x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

self assessment peer assessment expert assessment door begeleiders door begeleiders door derden portfolio als één van de assessmentinstrumenten portfolio als enige assessmentinstrument

x

x

x x

x x

x x

x

x

x x x x

x x x x

x

x x x x x x x x

x

x

x

x

x

x

x x x

x x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x x

x x

x x

x x

x x

x x

x

x x

x x

x

x

x

x

x

x x

x x

x x x

x x

x

x

x x x

x

x

x

x

x x

x x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x x

x x

x x

x x

x

x

x

x

x

x

x x

x x

x

x

x

x x

x

x

x x x

x x

x

x x

x

x

x x

x x

x x

x x

x

x

x x

x

x x

x

x x

x

x x

x x

x x

x x

x

x x x

x x

x

x x x x

x x

x

x

x x

x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x x x x

x

x x x x x

x x x

x

x x x x x

x

x x x

x x x x

x x

TOTAAL

Portfolio voor bestuursvrijwilligers

x

x

x

x x

x

x

x

x

x individuele begeleiding groepsbegeleiding

x

x x

Portfolio niet-formele en informele…

x

Europees Portfolio jeugdleiders…

x

C-Stick

x

Taalportfolio volwassenen

x

CDO-Noord

CORE Manager

x

BIK

My Digital Me

LEA & TOM

LEA

PIVH

EVC buitenschoolse kinderopvang...

Katho

K.H.Leuven

K.U.Leuven

AUHL

UAB

AUGent

AUHA

Competentiebilan

Portfolio Werkervaring

E=MC²

Mijn Loopbaan

Selflead

K@NS

Talentenmap Ervaringsbewijzen

socio-cult. werk

x experimenteel veralgemeend

toelatingsvoorwaarden type portfolio

onderwijs

United Colours of Nursing

ontwikkelfase implementatiefase

Europass

ALGEMEEN fase

Competentiespiegel

arbeid

2 9 19 4 8 22 5 25 11 16 5 8 24 21 10 24 5 25 26 9 19 12 0 13 13 4

258

Tabel 3b – Horizontale analyse: product

portfoliogegevens

structuur

privacy

x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x x

x

x x x x

x x

x x

x

x

x

x x x x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x x x x

x

x x x x x x

x x x

x x

x x x x x x

x x x x x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x x

x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x

x

x x x x x x x x

x x x x x x x

x

x x x

x x x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x x

x x

x

x x

x x x x x x x x

x

x x

x

x x x

x x x x x x

x

x x x x x

x

x x

x x x

x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x x x x

x

x

x x x x x

x x x x x x x x

x x x

x x

x x

x x x x x

x x x

x

x x x

x

x x

x

x

x

x x

x x x x

x x

x

x

x

x x x x x x x x

x x x x x x

x

x x

x x x x x x x x x

x x x

x

x

TOTAAL

Portfolio voor bestuursvrijwilligers

x

x x

x

Portfolio niet-formele en informele…

x

Europees Portfolio jeugdleiders…

x

x x x x x x x x

C-Stick

x x x x x x

Taalportfolio volwassenen

x x x x x x x

CDO-Noord

x x

BIK

x x

x x

x

United Colours of Nursing

LEA & TOM

LEA

PIVH

EVC buitenschoolse kinderopvang…

Katho

K.H.Leuven

K.U.Leuven

x x x x x x x x x x x

x x

AUHL

UAB

x x x x x x

x

AUGent

x x x x x x x x x x x x x

x

AUHA

x x x x x x x x

Competentiebilan

x x

Portfolio Werkervaring

x x

CORE Manager

x x x x x x x x

x x

socio-cult. werk

My Digital Me

papier persoonsgegevens werkervaringen binnen arbeidscircuit werkervaringen binnen vrijwilligerswerk opleidingen binnen officieel circuit andere opleidingen thuiswerkervaringen hobby's talenkennis aanvullende informatie resultaat competentie-inschattingen bewijsmateriaal persoonlijk ontwikkelingsplan competentieoverzicht reflectie op actie globale reflectie invulformulier gedeeltelijk vrij volledig vrij enkel inzage met toestemming inzage zonder toestemming door begeleider(s) inzage zonder toestemming door derde(n)

x

E=MC²

cv-gegevens

x

Mijn Loopbaan

inhoud

x x x x x x x x

onderwijs

Selflead

online

K@NS

elektronisch

Talentenmap Ervaringsbewijzen

PRODUCT vorm

Europass

Competentiespiegel

arbeid

15 8 22 26 25 26 27 28 17 13 11 6 18 27 13 25 8 19 21 8 1 26 4 0

259

De sectoren Van de 30 bestudeerde portfolio’s werd de meerderheid ontwikkeld door de onderwijssector. Er werden 17 portfolio’s binnen onderwijs onderzocht, tegenover 9 binnen arbeid en 4 binnen de sociaalculturele sector. De onderwijssector beschikt over de meeste expertise met portfolioprojecten. Deze expertise bevindt zich vooral binnen de associaties in het hoger onderwijs en de opleidingen tot verpleegkundige in de vierde graad secundair onderwijs. Andere onderwijsniveaus zoals het volwassenenonderwijs en het secundair onderwijs hebben duidelijk minder ervaring met portfoliowerk binnen een EVC-procedure. Bovendien wordt naast de EVC-(h)erkenningsportfolio’s in het onderwijs reeds lange tijd geëxperimenteerd met portfolio’s binnen de opleidingen. Zoals in de inleiding aangehaald viel deze laatste groep portfolio’s buiten het bestek van dit onderzoek. ALGEMEEN Fase De onderzochte portfolioprojecten bevinden zich in verschillende fasen. 2 projecten bevinden zich in de ontwikkelfase. De projecten Mijn Loopbaan van VDAB en het Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen van SoCiuS en Steunpunt Jeugd werden nog niet bij de doelgroep uitgetest. Daarnaast bevinden zich 9 portfolioprojecten in een experimentele implementatiefase. Dit betekent dat deze portfolio’s reeds bij een beperkte doelgroep werden uitgetest. Iets meer dan de helft van de projecten, 19 van de 30, heeft een veralgemeende implementatiefase. Deze portfolio’s zijn bij een ruim publiek geïmplementeerd. Van de 30 onderzochte projecten kregen 4 projecten het label ‘afgesloten’. Dit betekent dat het portfolio wel ontwikkeld werd maar niet meer in gebruik is. Opvallend is dat de meeste portfolioprojecten met een veralgemeende implementatiefase gebruikt worden binnen een erkenningsprocedure: 11 van de 13 erkenningsportfolio’s zijn aangeduid als veralgemeend, tegenover slechts 6 van de 16 herkenningsportfolio’s. Ook Europass kent een veralgemeende implementatiefase, al is dit portfolio niet te categoriseren als erkennings- of herkenningsportfolio. Slechts één nog gebruikt erkenningsportfolio, United Colours of Nursing bevindt zich in een experimentele implementatiefase (het portfolioproject van PIVH werd afgesloten). We concluderen dan ook dat er meer ervaring is in effectief veralgemeend gebruik met erkenningsportfolio’s dan het geval is bij herkenningsportfolio’s. Uit de projectbeschrijvingen (zie hoofdstuk 4) blijkt dat projecten ook na het afsluiten van een gesubsidieerde ontwikkelfase worden verder gezet. Zo waren bijvoorbeeld C-sticks en CORE Manager in oorsprong ESF-projecten, maar besloten de ontwikkelaars hun product ook na dit project verder te ontwikkelen. Hieruit blijkt dat deze ontwikkelaars hun portfolio als een nuttig instrument beschouwen en bereid zijn zelf te investeren in de verdere implementatie.

260

Verder valt op dat kennis en ervaringen die in het kader van een afgesloten portfolioproject werden opgebouwd, doorgegeven worden aan anderen. Zo is het portfolioproject dat ontwikkeld werd door het PIVH gebruikt als basis voor het LEA-project. De ervaringen die werden opgedaan bij het opstellen en uittesten van het Portfolio voor bestuursvrijwilligers worden gebruikt bij het ontwikkelen van het Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen van SoCiuS en Steunpunt Jeugd. CDO-Noord tenslotte werkt aan een nieuw, verbeterd portfolio en gebruikt haar vorige portfolio als basis. Het portfolio K@NS van Stebo wordt in zijn geheel niet meer gebruikt. Binnen de opleidingen die Stebo aanbiedt, kunnen de begeleiders er echter voor kiezen om delen ervan te gebruiken. In hoofdstuk 6 worden alle expliciete samenwerkingsverbanden verder toegelicht. Na de experimentele fase zijn er nog steeds 26 van de 30 bestudeerde portfolioprojecten in gebruik zijn. Daaruit kan afgeleid worden dat het gebruik van een portfolio in een EVC-procedure als nuttig ervaren wordt. Daarbij blijkt dat portfolioprojecten een ‘work-in-progress’ zijn. Uit het telefonisch contact met ontwikkelaars werd duidelijk dat zelfs portfolio’s in een veralgemeende implementatiefase nog continu aangepast worden. Het ontwikkelen van een portfolio blijkt een werk van lange adem en een steeds te optimaliseren proces. Kostprijs 21 van de onderzochte portfolio’s worden gratis ter beschikking gesteld van de gebruiker. Bij één project, het Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen van SoCiuS en Steunpunt Jeugd, is nog niet beslist of dit gratis of betalend zal aangeboden worden. Daarom werd hier voorlopig nog niets ingevuld in het raster. De 7 portfolioprojecten van de associaties in het hoger onderwijs zijn steeds te betalen. Bij één portfolioproject, de Talentenmap i.v.m. het Ervaringsbewijs, hebben de assessmentcentra de mogelijkheid om het portfolio en de beoordeling zowel gratis als betalend aan te bieden. Voorlopig hebben alle centra er voor gekozen om de diensten gratis aan te bieden. Het valt op dat herkenningsportfolio’s gratis worden aangeboden en er voor een meerderheid van de erkenningsportfolioprojecten (8 van de 13) moet worden betaald. De 5 portfolioprojecten binnen erkenningsprocedures in opleidingen verpleegkunde of gezondheidszorg (EVC voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang, PIVH, LEA, LEA & TOM, United Colours of Nursing) zijn gratis voor de gebruiker. 4 van deze portfolio’s worden gebruikt voor erkenningsprocedures in postsecundaire opleidingen (vierdegraads secundair onderwijs). Enkel United Colours of Nursing wordt gebruikt in het hoger onderwijs. Het is de enige gratis erkenningsprocedure in het hoger onderwijs. Het is belangrijk te onderstrepen dat het hier de kostprijs voor de gebruiker betreft. Een organisatie moet doorgaans wel betalen indien het een portfolio wil gebruiken dat ontwikkeld werd door een andere organisatie (bijvoorbeeld C-Sticks en CORE Manager). Doelgroep Slechts 5 projecten krijgen het label ‘algemeen’. Het Vlaams taalportfolio voor volwassenen is een portfolio dat model wil staan voor andere taalportfolio’s en richt zich daarom niet op een bepaalde doelgroep. Mijn Loopbaan en Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen zijn relatief jonge projecten en nog niet uitgetest. Het portfolio van CORE Manager bevindt zich nog in een experimentele implementatiefase. Voorlopig heeft enkel de Europass zich bewezen als een bruikbaar portfolio gericht op een algemene doelgroep. Al moet gesteld worden dat dit portfolio geen

261

erkennings- of herkenningsportfolio is en dus een uitzondering vormt binnen dit onderzoek. Er wordt vastgesteld dat voorlopig nog geen enkel erkennings- of herkenningsportfolio zich heeft bewezen als bruikbaar portfolio voor een algemene doelgroep. De meerderheid van de portfolioprojecten, 25 van de 30, richt zich op een specifieke doelgroep. 18 daarvan hebben een veralgemeende implementatiefase. Bij de doelgroepen van de portfolio’s valt op dat deze zeer divers kunnen zijn. Zo zijn er portfolioprojecten die zich richten op kansarme vrouwen, hoogopgeleide allochtonen, leidinggevenden in de social profit-sector, kortgeschoolde werkzoekenden, leerlingen uit het secundair onderwijs, stadsjongeren, jeugdwerkers, bestuursvrijwilligers en mensen met ervaring in verschillende sectoren die vrijstellingen wensen te bekomen voor een studierichting. Aangezien elke ontwikkelaar toch maar weer een eigen portfolio uitwerkt, kan afgeleid worden dat ontwikkelaars menen dat elke doelgroep een verschillende aanpak vereist. Type portfolio Van de 30 onderzochte portfolio’s kunnen 16 herkenningsportfolio’s en 13 erkenningsportfolio’s onderscheiden worden. Europass kon niet gecategoriseerd worden onder één van deze twee types omdat de nadruk er ligt op het presenteren van verworven competenties en niet op herkennen of erkennen ervan. Op één erkenningsportfolio na, de Talentenmap i.v.m. het Ervaringsbewijs, zijn alle erkenningsportfolio’s te vinden in de onderwijssector. Het lijkt er dus op dat de erkenning van elders verworven competenties voorlopig een monopolie is van de sector die ook de reguliere diploma’s uitreikt. Het Ervaringsbewijs binnen de arbeidssector wordt uitgereikt door de assessmentcentra erkend door de overheid. De certificering of de officiële erkenning van verworven competenties is dus volledig in handen van de overheid. Er werden geen erkenningsportfolio’s gevonden binnen de sociaal-culturele sector. Het valt op dat de erkenningsportfolio’s over het algemeen meer geïmplementeerd zijn. 11 van de 13 erkenningsportfolio’s hebben een veralgemeende implementatiefase, tegenover 7 van de 16 herkenningsportfolio’s. De reden hiervoor is dat een snelle implementatie opgelegd werd aan de associaties door het flexibiliseringsdecreet. Bij de ontwikkeling van herkenningsportfolio’s ligt de druk minder hoog. Zoals reeds vermeld heeft de onderwijssector de meeste deskundigheid in het uitwerken van erkenningsportfolio’s. Wat de herkenningsportfolio’s betreft is de expertise redelijk gelijkmatig verdeeld onder de drie sectoren. Binnen de sociaal-culturele sector zijn alle portfolio’s herkenningsportfolio’s. Binnen arbeid zijn 7 van de 9 portfolio’s herkenningsportfolio’s. Binnen onderwijs zijn 5 portfolio’s getypeerd als herkenningsportfolio. PROCES In hoofdstuk 3 werd reeds verduidelijkt waarom we naast het portfolioproduct ook het portfolioproces en ruimer het EVC-proces mee opnemen in de besprekingen en analyses.

262

Ondersteuning Alle 30 projecten bieden de gebruiker één of andere vorm van ondersteuning aan. Bij 24 van de 30 portfolioprojecten is er een handleiding voorzien. Bij 21 van de 30 wordt er een infomoment georganiseerd voor de gebruikers. Bij 10 van de 30 is er een helpdesk waar de gebruiker ten gepaste tijde om raad kan vragen. Bij 27 van de 30 projecten wordt er begeleiding aangeboden bij het opstellen van het portfolio; in 22 gevallen gaat het om individuele begeleiding, in 3 gevallen wordt er enkel groepsbegeleiding aangeboden. Bij 2 portfolioprojecten worden beide vormen van begeleiding aangeboden. Groepsbegeleiding komt vooral voor binnen de sociaal-culturele sector en bij portfolio’s die gebruikt worden in het secundair onderwijs. Uit de projectbeschrijvingen blijkt dat het de bedoeling is dat na een begeleid proces, de gebruiker zelfstandig met het portfolio aan de slag kan. 2 van de 3 portfolio’s die geen begeleiding aanbieden, het Vlaams Taalportfolio voor volwassenen en het Europees portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers, willen model staan voor andere portfolioprojecten en richten zich daarom niet rechtstreeks op gebruikers maar wel op portfolioontwikkelaars. De Europass biedt ook geen begeleiding aan; in dit project wordt de nadruk gelegd op het presenteren van elders verworven competenties en niet op het herkennen of erkennen ervan. We benadrukken dat we uit dit onderzoek niets kunnen concluderen over de intensiteit of kwaliteit van geboden ondersteuning of begeleiding. Opvallend is zeker dat alle 30 projecten een vorm van ondersteuning aanbieden. 27 projecten bieden zelfs meer dan één vorm van ondersteuning aan. We concluderen dat ontwikkelaars ondersteuning belangrijk achten. Inschatten van competenties Bij de overgrote meerderheid van de portfolioprojecten, 25 op de 30, worden er in het proces assessmentinstrumenten of -methoden, andere dan het portfolio, gebruikt om competenties in te schatten. De portfolio’s waarbij geen andere assessmentinstrumenten of -methoden in het proces worden voorzien, zijn steeds herkenningsportfolio’s. In erkenningsprocedures worden dus steeds andere assessments uitgevoerd naast het portfolio assessment, zoals rollenspelen, groepsopdrachten, praktijkassessments en criteriumgerichte interviews. Het valt op dat de meeste portfolioprojecten, zowel binnen herkennings- als erkenningsprocedures, ook andere assessmentinstrumenten gebruiken om competenties in te schatten. Een portfolio geeft immers nooit een rechtstreeks en volledig zicht op de competenties van de gebruiker. Via andere assessments worden competenties vaak op een eenvoudigere manier zichtbaar. Beoordelen van competenties 26 portfolioprojecten geven de gebruiker zelf de mogelijkheid om zijn competenties te beoordelen. In alle herkenningsportfolio’s bestaat de mogelijkheid tot self assessment. 9 portfolioprojecten geven de gebruikers de kans hun competenties door peers zoals medekandidaten, collega’s en vrienden te laten beoordelen. Deze vorm van assessment is enkel terug te vinden bij herkenningsportfolio’s en komt voor bij alle portfolio’s uit de sociaal-culturele sector en de portfolio’s

263

die leerlingen uit het middelbaar als doelgroep hebben. Daarnaast bieden ook Mijn Loopbaan en de CORE Manager de mogelijkheid tot peer assessment. Bij 19 portfolioprojecten worden de competenties door één of meerdere experts beoordeeld. Alle erkenningsportfolio’s uit het onderwijs behoren tot deze groep. In deze gevallen worden de competenties steeds door meerdere experts beoordeeld. In 12 portfolioprojecten kunnen de competenties door de portfoliobegeleider(s) beoordeeld worden. In 28 portfolioprojecten is er sprake van een mogelijkheid tot beoordeling door meerdere assessoren. In een aantal projecten is dit verplicht voorzien en in andere wordt de keuze gelaten aan de gebruiker. In 3 van deze portfolio’s worden de competenties enkel beoordeeld door meerdere experts. 2 van de 30 portfolio’s hebben slechts één assessor. Selflead en het Vlaams Taalportfolio voor volwassenen, beide herkenningsportfolio’s, bieden enkel de mogelijkheid tot self assessment. Beoordelen van erkenningsportfolio De beoordeling van alle 13 erkenningsportfolio’s als geheel gebeurt steeds door onafhankelijke experts en nooit door de portfoliobegeleiders. Uit de portfoliobeschrijvingen blijkt dat dit steeds gaat om meerdere experts. In veel gevallen beoordelen de assessoren eerst elk afzonderlijk het portfolio om daarna gezamenlijk tot een consensus te komen. Het valt op dat het portfolio bijna nooit het enige assessmentinstrument is binnen een erkenningsprocedure. Uitzonderlijk, enkel indien de bewijslast afdoende is, kan het portfolio volstaan om een erkenning toe te kennen. Dit is voorzien in de erkenningsprocedures van het Ervaringsbewijs, de UAB, de K.U.Leuven en Katho. Binnen alle erkenningsprocedures zijn er naast het portfolio, andere assessmentinstrumenten of –methoden ontwikkeld om competenties in te schatten. Er mag geconcludeerd worden dat een portfolio zelden voldoende is om de competenties van een individu correct te kunnen beoordelen. PRODUCT Vorm Bijna de helft van de portfolio’s (14 op 30) bestaat enkel in een papieren versie. 7 portfolio’s bestaan enkel in elektronische vorm. 8 portfolioprojecten geven de gebruiker de keuze om het portfolio op te stellen in elektronische vorm of op papier. 1 project, het Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen, heeft nog niet beslist in welke vorm het portfolio zal aangeboden worden. Van de 15 elektronische portfolio’s zijn er 7 portfolio’s die online ingevuld kunnen worden. 22 portfolio’s kunnen nog op papier ingevuld worden, tegenover slechts 15 portfolio’s die elektronisch ingevuld kunnen worden. Het valt op dat meer recente portfolioprojecten kiezen voor een elektronisch portfolio. Inhoud Cv-gegevens In 26 portfolio’s bestaat de mogelijkheid om cv-gegevens in te vullen.

264

In 4 gevallen worden er geen cv-gegevens opgenomen. Bij de erkenningsprocedure van Katho worden de cv-gegevens wel gevraagd, maar worden ze in een apart dossier, buiten het portfolio, opgenomen. Het Vlaams Taalportfolio voor volwassenen en het Europees portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers, zijn eerder voorbeeldportfolio’s en dus minder gericht op de persoonlijke gebruiker. Het Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen van SoCiuS en Steunpunt Jeugd is nog in volle ontwikkeling en heeft nog niet beslist of er een apart cv-gedeelte zal worden opgenomen. Gesteld kan worden dat vrijwel alle gebruikte portfolio’s cv-gegevens opnemen. Uit de portfoliobeschrijvingen blijkt dat deze steeds in een apart cv-gedeelte worden opgenomen. Soms wordt dit onderdeel ook ‘overzicht van ervaringen’ genoemd en opgedeeld in verschillende hoofdstukken. In het cv-gedeelte worden in alle gevallen persoonsgegevens, de opleidingen binnen het officiële circuit en de andere opleidingen gevraagd. Op 1 portfolio na, het Competentiebilan, wordt steeds een overzicht van de werkervaringen binnen het arbeidscircuit gevraagd. In 2 portfolio’s, Competentiebilan en BIK, wordt geen overzicht van de werkervaringen binnen het vrijwilligerswerk opgenomen. Andere gegevens worden minder consequent gevraagd. Zo wordt slechts in 17 portfolio’s een overzicht van de thuiswerkervaringen gevraagd. Hobby’s krijgen slechts in 13 portfolio’s een neerslag en een overzicht van de talenkennis wordt slechts in 11 portfolio’s opgenomen. In 6 portfolio’s krijgt de gebruiker de mogelijkheid om in een hoofdstuk ‘aanvullende informatie’ alle relevante gegevens te vermelden waarnaar niet expliciet wordt gevraagd. Portfoliogegevens Resultaten van competentie-inschattingen In 18 portfolio’s worden de resultaten van competentie-inschattingen die tijdens het portfolioproces werden uitgevoerd, opgenomen in het portfolio. Bewijsmateriaal In 27 portfolio’s wordt bewijsmateriaal opgenomen. Slechts in 3 gevallen, E=MC², Competentiebilan en BIK, wordt niet expliciet naar bewijsmateriaal voor de competenties gevraagd, al kan de gebruiker dit alsnog toevoegen indien hij dit wenst. Alle erkenningsportfolio’s vragen bewijsmateriaal. Uit de portfoliobeschrijvingen blijkt dat het bewijsmateriaal zeer divers kan zijn. Meestal kan de gebruiker alle mogelijke bewijzen toevoegen die hij wil, als ze maar een bepaalde competentie kunnen aantonen. Sommige portfolioprojecten stellen voorwaarden in verband met de soorten bewijsmateriaal of het aantal noodzakelijke bewijsstukken. Dit is steeds het geval bij erkenningsportfolio’s. In portfolio’s waar geen specifieke voorwaarden gesteld worden, worden wel vaak richtlijnen gegeven voor ‘goed bewijsmateriaal’. In de portfolio’s uit dit onderzoek worden onder andere volgende bewijsstukken aanvaard: -

diploma’s;

265

-

getuigschriften; attesten; reflectieverslagen; bewijzen van navormingen en bijscholingen; stageverslagen en opdrachten; bewijzen van vorige werkervaringen in de vorm van contracten; lijsten van werkervaringen; verslagen van werkgevers; takenlijsten; referenties van werkgevers, collega’s; filmpjes; foto’s; krantenartikels; assessments van andere procedures (bv. assessmentbureaus); resultaten van testen; briefwisseling; (zelf) afgesloten contracten; lidmaatschap van vereniging; briefwisseling; website.

Persoonlijk ontwikkelingsplan In 13 portfolioprojecten wordt een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) opgenomen in het portfolio. 11 van deze portfolio’s zijn herkenningsportfolio’s. Slechts bij 2 erkenningsportfolio’s wordt een persoonlijk ontwikkelingsplan in het portfolio mee opgenomen. In een beperkt aantal portfolioprojecten wordt er soms ook een POP opgesteld, maar wordt de neerslag niet mee opgenomen in het portfolio. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het portfolioproject van CDO-Noord waar met de leerlingen mondeling een POP wordt opgesteld. De leerlingen zijn niet verplicht dit neer te schrijven. In het portfolio van het PIVH werd in een persoonlijk gesprek tussen begeleider en student steeds een POP opgesteld, maar werd dit in een ander document beschreven dat niet in het portfolio werd opgenomen. Bij meer dan een derde van de bestudeerde portfolioprojecten wordt dus een persoonlijk ontwikkelingsplan opgesteld. Hoewel dit een typisch portfolio-ingrediënt wordt genoemd (zie hoofdstuk 2), kan geconcludeerd worden het niet altijd aanwezig in elk portfolio. Competentieoverzicht 25 van de 30 portfolioprojecten bieden een competentieoverzicht aan de gebruiker aan, waarin hij op een snelle manier zicht krijgt op zijn verworven competenties. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om een competentie-cv als resultaat van het portfolioproces, een overzicht van de zelfevaluatiefiches of een lijst met inschaling van de competenties. Reflectie In 22 van de 30 portfolioprojecten is er plaats voor reflectie. In 14 projecten is sprake van een globale reflectie. In 3 portfolioprojecten volgt de reflectie altijd op een concrete activiteit (bijvoorbeeld een

266

stage of een oefening). In 5 portfolioprojecten zijn zowel globale reflectie als reflectie-op-actie mogelijk. Geconcludeerd kan worden dat globale reflectie het meest wordt toegepast binnen een EVC-context. Indien er binnen een erkenningsportfolio mogelijkheid tot reflectie bestaat, gaat het steeds om globale reflectie. Reflectie op actie komt enkel voor bij herkenningsportfolio’s. Structuur Op 1 portfolio na, het Europees portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers, zijn alle portfolio’s in meer of mindere mate voorgestructureerd. 21 van de 30 portfolio’s zijn sterk voorgestructureerd en bieden de gebruiker invulformulieren aan. 8 portfolio’s kregen het label ‘gedeeltelijk vrij’. De mate van vrijheid binnen deze groep is nogal verschillend. Zo hebben de gebruikers van Mijn Loopbaan en C-Sticks bijvoorbeeld wel de kans om binnen verschillende categorieën extra documenten toe te voegen, maar blijft de algemene structuur van het portfolio toch vooral een invulformulier. In het portfolio van Selflead heeft de gebruiker dan weer meer vrijheid om een eigen cv toe te voegen en zelf competenties toe te voegen. Slechts 1 portfolio kan ‘volledig vrij’ genoemd worden: het Europees portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers. In dit portfolio kan de gebruiker naar eigen goeddunken competenties toevoegen, de volgorde veranderen en andere hoofdstukken maken. In erkenningsportfolio’s wordt, op één uitzondering na, United Colours of Nursing, steeds gekozen voor een invulformulier. Men kan concluderen dat portfolio-ontwikkelaars over het algemeen de voorkeur geven aan een invulformulier. Privacy In 27 gevallen zijn er strikte afspraken gemaakt over de inzagerechten en mag niemand zonder toestemming van de gebruiker het portfolio inkijken. Slechts in 3 gevallen mag de portfoliobegeleider het portfolio inkijken zonder dat de gebruiker toestemming geeft. In geen enkel geval heeft een derde het recht het portfolio in te kijken zonder toestemming van de gebruiker. Uit de portfoliobeschrijvingen blijkt dat alle elektronische portfolio’s een goed beveiligd systeem hebben waar een externe niet zomaar aankan.

267

ALGEMENE EIGENSCHAPPEN VAN EVC-PORTFOLIO’S Uit de grondige vergelijkende analyse blijkt dat geen enkel portfolio exact dezelfde kenmerken heeft. Elk portfolioproject is immers ontwikkeld voor een eigen doelgroep en vanuit een eigen visie zodat steeds andere ingrediënten opgenomen worden. Toch kan geconcludeerd worden dat de verschillen tussen portfolio’s niet gebonden zijn aan de sector waarbinnen ze ontwikkeld werden of de plaats waar ze gebruikt worden, maar wel afhankelijk zijn van het doel van het portfolio. Zo valt op dat er binnen de categorieën van herkenningsportfolio’s en erkenningsportfolio’s vele overeenkomsten zijn tussen de verschillende portfolio’s. Tussen de twee categorieën bestaan er ook raakvlakken, maar zijn de verschillen groter. In onderstaande tabel worden de algemene eigenschappen van beide portfoliotypes samengevat. Tabel 4 – Vergelijking van de kenmerken van herkennings- en erkenningsportfolio’s Algemene kenmerken van een Algemene kenmerken van een herkenningsportfolio erkenningsportfolio Een herkenningsportfolio is altijd ≠ Een erkenningsportfolio is Kostprijs gratis voor de gebruiker. meestal betalend voor de gebruiker. Een herkenningsportfolio kan ≠ Een erkenningsportfolio is steeds Doelgroep zowel gericht zijn op een gericht op een specifieke specifieke doelgroep als op een doelgroep. algemene doelgroep. Er is steeds een bepaalde vorm = Er is steeds een bepaalde vorm Ondersteuning van ondersteuning aanwezig. van ondersteuning aanwezig. Meestal is er ook begeleiding Meestal is er ook begeleiding mogelijk. mogelijk. Meestal worden er naast de ± Altijd worden er naast de Andere assessments portfoliomethodiek andere portfoliomethodiek andere naast het portfolio assessments voorzien om assessments voorzien om competenties in te schatten. competenties in te schatten. De gebruiker krijgt altijd de kans ≠ De competenties worden bijna Beoordelen van zijn competenties zelf in te altijd door experts ingeschat. competenties schatten (self assessment). Daarnaast zijn er meestal ook Daarnaast zijn er meestal ook andere assessmentvormen andere assessmentvormen mogelijk. mogelijk. Een herkenningsportfolio wordt ≠ Een erkenningsportfolio wordt Beoordelen van nooit beoordeeld. erkenningsportfolio altijd door onafhankelijke experts beoordeeld. Er bestaan zowel elektronische = Er bestaan zowel elektronische Vorm portfolio’s als portfolio’s in portfolio’s als portfolio’s in papieren vorm. papieren vorm. Bijna altijd worden cv-gegevens = Bijna altijd worden cv-gegevens Opnemen van cvopgenomen in een apart gedeelte opgenomen in een apart gedeelte gegevens in het portfolio opgenomen. in het portfolio opgenomen. Volgende cv-gegevens worden Volgende cv-gegevens worden

268

Resultaten van competentieinschattingen Bewijsmateriaal

Richtlijnen bewijsmateriaal Persoonlijk ontwikkelingsplan Competentieoverzicht Reflectie Structuur Privacy

gevraagd: persoonsgegevens, werkervaringen binnen arbeidscircuit, werkervaringen binnen vrijwilligerswerk, opleidingen binnen het officieel circuit en andere opleidingen. In sommige gevallen worden resultaten van competentieinschattingen uit het proces mee opgenomen in het portfolio. Bijna altijd wordt er bewijsmateriaal gevraagd om verworven competenties te bewijzen. Zelden worden er richtlijnen gegeven over het toe te voegen bewijsmateriaal. Soms wordt een persoonlijk ontwikkelingsplan opgenomen. Bijna altijd wordt een competentieoverzicht gegeven. Er is meestal kans op reflectie. Meestal sterk voorgestructureerd. Er zijn altijd afspraken over de privacy.

gevraagd: persoonsgegevens, werkervaringen binnen arbeidscircuit, werkervaringen binnen vrijwilligerswerk, opleidingen binnen het officieel circuit en andere opleidingen. = In sommige gevallen worden resultaten van competentieinschattingen uit het proces mee opgenomen in het portfolio. ± Altijd wordt er bewijsmateriaal gevraagd om verworven competenties te bewijzen. ≠ Bijna altijd worden er richtlijnen gegeven over het toe te voegen bewijsmateriaal. ≠ Zelden wordt een persoonlijk ontwikkelingsplan opgenomen. = Bijna altijd wordt een competentieoverzicht gegeven. = Er is meestal kans op reflectie. ± Altijd voorgestructureerd. = Er zijn altijd afspraken over de privacy.

Uit deze tabel blijkt dat beide types portfolio’s ook raakvlakken hebben. De overeenkomsten tussen portfolio’s binnen EVC-herkennings- en erkenningsprocedures betreffen: -

de ondersteuning: in beide types portfolioprojecten wordt steeds ondersteuning aangeboden. In de meeste gevallen wordt er zelfs persoonlijke begeleiding aangeboden; de vorm: zowel herkennings- als erkenningsportfolio’s kunnen in elektronische vorm of op papier samengesteld worden; het opnemen van cv-gegevens: bijna altijd worden deze in een apart deel opgenomen; het aanbieden van een competentieoverzicht: bijna altijd kan de gebruiker een overzicht van zijn verworven competenties verkrijgen; de reflectie: er is meestal kans op reflectie; de privacy: er worden altijd afspraken gemaakt over de toegang van anderen tot het portfolio.

Volgende zaken komen in mindere mate overeen: -

het gebruik van andere assessments naast het portfolio: in erkenningsportfolio’s zijn er altijd andere assessments voorzien; in herkenningsportfolio’s is dit niet altijd het geval; het opnemen van bewijsmateriaal: erkenningsportfolio’s nemen altijd bewijsmateriaal op; herkenningsportfolio’s niet altijd;

269

-

de structuur: erkenningsportfolio’s zijn steeds sterk gestructureerd; herkenningsportfolio’s niet altijd.

De grootste verschillen tenslotte tussen beide types portfolio’s werden ontdekt in: -

de kostprijs; de doelgroep; het beoordelen van de competenties; het beoordelen van het portfolio; de richtlijnen voor het bewijsmateriaal; het opstellen en opnemen van een persoonlijk ontwikkelingsplan.

270

8. BESLUIT EN AANBEVELINGEN Momenteel worden in veel opleidingen, bij jobrotaties, op de werkvloer en in de sociaal-culturele sector portfolio’s gebruikt. Verschillende organisaties binnen verscheidene sectoren ontwikkelen uiteenlopende portfolio’s. Deze situatie roept de vraag op naar de wenselijkheid van de veelheid van portfolio’s voor de gebruiker. Voor de afnemers stelt zich de vraag naar de efficiëntie van het ontwikkelingsproces. De ontwikkeling van een EVC-procedure met bijbehorend portfolio is immers een arbeidsintensief proces en hoeft niet steeds van nul te beginnen. Dit was de aanleiding voor de Vlaamse overheid om na te gaan in welke mate er gemeenschappelijke criteria en principes kunnen geformuleerd worden als uitgangspunt voor een portfoliobeleid in het kader van EVC. Dat is de probleemstelling voor deze studie. De bevindingen uit de literatuurverkenning en de resultaten van de verticale en horizontale analyse van de portfolioprojecten, duiden enkele tendensen aan die hier bondig als besluiten en aanbevelingen geformuleerd worden. Het portfolio is ontegensprekelijk in opgang. Een eenduidige definitie van portfolio bestaat echter niet. Het portfolio kan vele verschillende functies hebben en naargelang die functies verschillende invullingen krijgen. De functie en de invulling van het portfolio bepalen sterk de omschrijving ervan. Het is met andere woorden weinig zinvol te spreken van ‘het’ portfolio. In de plaats daarvan is het aangewezen de verschillende functies van het portfolio indachtig te zijn en het portfolio te typeren volgens het kader waarin het instrument aangewend wordt. In het kader van het herkennen en erkennen van elders verworven competenties worden in dit onderzoek twee types portfolio onderscheiden: het herkenningsportfolio en het erkenningsportfolio. Het herkenningsportfolio vervult hoofdzakelijk een formatieve functie, terwijl het erkenningsportfolio vooral een summatieve functie vervult. Het onderscheid tussen deze twee types van EVC-portfolio’s blijkt volgens deze studie fundamenteel waardoor er bij de formulering van gemeenschappelijke criteria en principes steeds met deze tweedeling rekening gehouden moet worden. In dit onderzoek werden 30 portfolio’s geanalyseerd. De meerderheid daarvan werd binnen de onderwijssector ontwikkeld. Het EVC-portfolio komt dus het meeste voor binnen de sector onderwijs, vervolgens binnen de sector arbeid en tenslotte binnen de sociaal-culturele sector. Bijna alle erkenningsportfolio’s situeren zich binnen het onderwijs. Herkenningsportfolio’s vinden we terug in de drie sectoren. In het onderwijs is de expertise vooral te vinden binnen de associaties en de opleidingen tot verpleegkundige. In andere onderwijsniveaus zoals het secundair onderwijs en de centra voor volwassenenonderwijs is het EVC-portfolio duidelijk veel minder doorgedrongen. Het vergelijken van de sectoren levert voor wat betreft het proces en het product geen duidelijke verschillen op. EVC-portfolio’s hebben dus verder geen sectorgebonden kenmerken. Bijna de helft van de portfolioprojecten verkeert nog in een ontwikkelings- of experimentele fase, terwijl er ook reeds enkele afgesloten zijn. Dat is tekenend voor de opkomst van een relatief nieuw instrument. Toch zijn meer dan de helft van de portfolioprojecten veralgemeend in gebruik. Dit veronderstelt ondertussen de aanwezigheid van een zekere expertise. Het valt evenwel op dat vooral erkenningsportfolio’s veralgemeend in gebruik zijn. Verwonderlijk is dat niet omdat er bij erkenningsportfolio’s meer op het spel staat voor de gebruiker en de afnemer omwille van de summatieve functie. Het flexibiliseringsdecreet van 2004 heeft de toepassing van EVC en het gebruik van EVC-portfolio’s duidelijk versneld, misschien zelfs in bepaalde mate geforceerd tot

271

veralgemeende implementatie. Dat laatste kan worden afgeleid uit het feit dat zelfs veralgemeende portfolio’s nog sterk worden bijgestuurd. Ook de grote variatie aan toepassingen in het veld wijzen in die richting, zeker wanneer de parallel getrokken wordt met de tragere bottom-up ontwikkeling van vele herkenningsportfolio’s. Anderzijds kan geopperd worden dat de ontwikkeling en bijsturing van portfolio’s wellicht een oneindig proces is, zoals het portfolio ook voor de gebruiker nooit af is. Herkenningsportfolio’s worden gezien als hulpinstrumenten voor de gebruikers. Gebruikers hoeven er niet voor te betalen, wellicht omdat dat een drempel zou inbouwen die het gebruik van het portfolio in de weg zou staan. Voor portfolio assessments in het kader van de erkenning van competenties moet meestal wel betaald worden. Aan het afnemen van een assessment zijn immers redelijk wat kosten verbonden, niet in het minst in termen van arbeidsuren. De afnemende onderwijsinstellingen lopen hier echter aan tegen een paradox. Zij wensen uit menselijke en concurrentiële overwegingen immers zoveel mogelijk aanwezige competenties te erkennen en de kostprijs voor de gebruiker te drukken. Tegelijkertijd betekent elke erkenning van competenties en de daaruit voortvloeiende certificaten en vrijstellingen inkomstenverlies voor de opleidingen. Gebruikers moeten bepaalde opleidingsonderdelen niet meer afleggen en hoeven er daardoor ook niet meer voor in te schrijven. De paradox bestaat erin dat hoe meer de onderwijsinstellingen overgaan tot erkenning van competenties via de ‘goedkope’ EVC-procedure, des te meer snijden ze in hun eigen vel. Bij de meeste portfolio’s valt een sterke doelgroepgerichtheid op. Het portfolio wordt dikwijls gezien als een hefboom ter bevordering van de mogelijkheden van specifieke groepen, al dan niet kansengroepen. De gerichtheid op een doelgroep veronderstelt evenwel ook een zekere mate van specificiteit. Verschillende doelgroepen vereisen wellicht een andere aanpak tot en met een ander taalgebruik. Bijgevolg leidt dat tot verschillende portfolio’s. Deze factor bemoeilijkt de zoektocht naar gemeenschappelijke criteria en principes. De maatschappelijke hefboomfunctie van het portfolio staat hier als het ware het streven naar één universeel portfolio, bruikbaar voor alle EVC-doeleinden, in de weg. Het stelt zowel de mogelijkheid als de wenselijkheid van zo’n universeel EVC-portfolio in vraag. Algemeen aanvaard blijkt de noodzaak van ondersteuning voor en begeleiding van de gebruiker, toch zeker in de eerste fase van het portfoliogebruik. Meestal is het wel de bedoeling dat de gebruiker op termijn zelfstandig aan het portfolio kan werken. De aard van de aangeboden ondersteuning en begeleiding verschilt dan weer sterk. Dat heeft onder andere met de kosten te maken. Het voorzien van ondersteuning en begeleiding is kostelijk voor de afnemer maar desalniettemin onontbeerlijk voor het welslagen van EVC-procedures en portfolio assessments. Er bestaan meerdere vormen van ondersteuning en begeleiding: handleidingen, infomomenten, helpdesk, individuele en groepsbegeleiding. De afnemer kan daaruit zijn keuze maken, rekening houdende met de beschikbare middelen. In de meeste herkenningsprocedures en in alle erkenningsprocedures worden naast het portfolio ook nog andere assessmentinstrumenten gebruikt. Dat is een goede zaak omdat het portfolio als assessmentinstrument beperkingen heeft. Een portfolio is immers een dossier dat slechts op onrechtstreekse wijze een beeld geeft van de competenties van de gebruiker. Er stellen zich problemen met de validiteit en de betrouwbaarheid van assessmentprocedures die uitsluitend gebruik maken van het portfolio. Anderzijds heeft het portfolio ook troeven waardoor het niet in de EVC-procedures mag ontbreken. Zo kan een portfolio een breed beeld geven van de verschillende competenties van de gebruiker, in tegenstelling tot vele andere assessments waarin slechts een beperkt aantal competenties

272

wordt waargenomen. Een overzicht van de verworven competenties biedt impliciet ook een overzicht van de niet verworven competenties. Met dit inzicht kan de gebruiker aan de slag gaan en een persoonlijk ontwikkelingsplan opstellen. Een portfolio kan bovendien eenvoudig aanvulbaar en aanpasbaar zijn en kan de basis vormen voor andere documenten (bijvoorbeeld een sollicitatiebrief) of aansluiten bij andere databanken (bijvoorbeeld vacaturedatabanken). Sommige portfolio’s verenigen nu reeds meerdere doelen en zijn bruikbaar in verschillende situaties. Self assessment, peer assessment en assessment door begeleiders ondersteunen vooral de formatieve functie en zijn bijgevolg hoofdzakelijk gelinkt aan herkenningsportfolio’s. Assessment door experten is zeker nodig bij erkenningsportfolio’s waarbij de summatieve functie voorop staat. Meestal worden er meerdere experten ingeschakeld om de betrouwbaarheid van het assessment te verhogen. Het is logisch dat er meer aandacht gaat naar de zorgvuldigheid waarmee het assessment uitgevoerd wordt naarmate het belang van het assessment voor gebruiker en afnemer stijgt. Bij belangrijke assessments worden daarom steeds meerdere assessmentinstrumenten gebruikt. Bij arbeidsintensieve assessments wordt bovendien ook de afweging van de efficiëntie van de assessmentinstrumenten gemaakt. Een efficiënt en effectief assessment biedt immers de beste informatie tegen een zo laag mogelijke kost. Het is duidelijk dat het portfolio hierin een belangrijke plaats heeft, maar eveneens dat het portfolio als enige instrument voor belangrijke assessments in de meeste gevallen te beperkt is. Ongeveer de helft van de EVC-portfolio’s bestaat ook of uitsluitend in digitale vorm. Vooral de meest recent ontwikkelde portfolio’s kiezen voor een digitale versie. De ontwikkeling van portfolio’s volgt daarmee zoals verwacht de trend van de voortschrijdende ontwikkeling van de informatiemaatschappij en de digitalisering van de samenleving. Toch mag er een vraagteken geplaatst worden bij de vanzelfsprekendheid van deze trend. Vele portfolio’s hebben immers een maatschappelijke hefboomfunctie en richten zich naar doelgroepen die niet noodzakelijk over de nodige ICTcompetenties of ICT-middelen beschikken. De beslissing om een portfolio uitsluitend digitaal aan te bieden moet dus doordacht gebeuren. In dat geval moet er zeker voldoende ICT-ondersteuning voorzien worden als het portfolio zijn doelpubliek nog wil bereiken. Inhoudelijk werd een onderscheid gemaakt tussen cv-gegevens en typische portfoliogegevens. De cvgegevens zijn nu reeds redelijk uniform overheen de verschillende portfolio’s. Ze lijken dan ook redelijk gemakkelijk te standaardiseren voor gebruik binnen meerdere portfolio’s. De typische portfoliogegevens zijn veel diverser en wellicht ook veel moeilijker te standaardiseren. Wat betreft de competentieoverzichten kunnen standaard competentielijsten gebruikt worden. Maar er bestaan ook argumenten tegen deze standaardisering, zoals wanneer instellingen hun autonomie of flexibiliteit inzake de competentieprofielen wensen te behouden of uit te breiden. Ook het bewijsmateriaal kan zowel in kwantiteit als in kwaliteit moeilijk gestandaardiseerd worden. Het is misschien mogelijk een portfolio te gebruiken waarin alles ondergebracht kan worden, maar de afnemer moet wel in staat gesteld worden alleen het bewijsmateriaal ter inzage te stellen dat relevant is binnen een specifiek assessment. Goed bewijsmateriaal is immers niet alleen goed verzameld maar ook goed uitgeselecteerd. Persoonlijke ontwikkelingsplannen en reflecties zijn dan weer ingrediënten die in sommige portfolio’s niet mogen ontbreken omwille van hun vormende waarde, terwijl ze in andere portfolio’s niet altijd op hun plaats zijn, bijvoorbeeld bij erkenningsportfolio’s die zich situeren binnen belangrijke assessments.

273

Wat betreft de voorstructurering is duidelijk geworden dat die sterker is wanneer het belang van het assessment toeneemt, bijvoorbeeld bij bepaalde erkenningsportfolio’s. Over het algemeen valt het op dat EVC-portfolio’s redelijk tot heel erg voorgestructureerd zijn. Dit heeft allicht te maken met de efficiëntie van de beoordeling door de assessoren en met het streven om gebruikers zoveel mogelijk objectief en dus gelijk te behandelen. Anderzijds betekent voorstructurering dat bepaalde opties buiten de structuur komen te vallen terwijl ze, bijvoorbeeld voor specifieke doelen of doelgroepen, toch weer belangrijk kunnen zijn. Uit de analyse blijkt dat bijna alle portfolio’s aandacht hebben voor de privacy van de gebruiker. Dat is een verheugende vaststelling. Het is immers altijd noodzakelijk, maar zeker wanneer portfolio’s meerdere doelen tegelijk beogen zoals het aanmoedigen van competentieontwikkeling (met behulp van ontwikkelingsplannen en reflecties) en het laten erkennen van competenties (met behulp van competentieprofielen en bewijsmaterialen). Een portfolio is een persoonlijk dossier en het is daarom belangrijk dat de gebruiker kan beslissen tot welke onderdelen anderen toegang krijgen. Portfolio’s die dienstbaar moeten zijn voor meerdere afnemers, boeten daarom wellicht in aan gebruiksvriendelijkheid omdat voor de verschillende onderdelen van het portfolio, inclusief de verschillende bewijsmaterialen, andere toegangsrechten moeten toegekend kunnen worden. Samenvattend kan gesteld worden dat, in functie van gemeenschappelijke criteria en principes, de verschillen tussen de sectoren overbrugbaar lijken. Er werden geen sectorgebonden eigenschappen van het portfolio gedetecteerd. Moeilijker is het wellicht om de verschillende doelen van portfolio’s te integreren in één portfolio. Daarbij vormt het onderscheid tussen het herkenningsportfolio en het erkenningsportfolio aannemelijk een groot struikelblok, maar ook andere tegenstellingen zoals vormen versus beoordelen, kosten versus baten, instellingsautonomie versus centrale sturing, open versus voorstructurering kunnen het idee van het universeel portfolio in de weg staan. Ook de verschillende doelgroepen vereisen een specificiteit die zich vertaald in de vorm en de inhoud van het portfolio. Standaardisering bedreigt mogelijk de afstemming op de doelgroep waardoor die moeilijker bereikt wordt en waardoor bepaalde portfolio’s bijgevolg hun bestaansreden kunnen verliezen. Het lijkt alleszins de moeite om voor bepaalde onderdelen van EVC-portfolio’s tot een zekere standaardisering te komen, ook over de sectoren heen. Ook een uitgebreidere samenwerking tussen de EVC-instanties kan helpen, onder andere voor wat betreft de eenvormigheid van de procedure, de plaats van het portfolio daarin en de overdraagbaarheid van erkenningsbewijzen. Volledige standaardisering is misschien niet haalbaar en misschien ook niet wenselijk omdat een aantal portfolio’s daardoor zijn functie of zijn afstemming op een specifieke doelgroep dreigt te verliezen.

274

BIBLIOGRAFIE BOEKEN Bom, W., Klarus, R., Nieskens, M. (1997). Portfolio in opleiding en bedrijf. Portfolio-ontwikkeling. Een instrument voor competentie-profilering in opleiding en bedrijf, ’s-Hertogenbosch: CINOP Meeus, W. (red.) (2007). Portfolio als leermiddel. Een inspiratieboek voor lesgevers, Mechelen: Wolters Plantyn Meeus, W. (2006). Het portfolio als professioneel gericht eindwerk. Een onderzoek binnen de lerarenopleidingen kleuter- en lager onderwijs, Brussel: Vrije Universiteit Brussel Vanhoren, I. (2002). Van herkennen naar erkennen. Praktijken en ontwikkelingen rond ‘de (h)erkenning van verworven competenties’ in Vlaanderen, Leuven: Hoger instituut voor de arbeid VLOR - Vlaamse Onderwijsraad (2002). Elders verworven competenties. Vergelijkende studie van systemen voor erkenning in Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, Duitsland en Finland. Met bijzondere aandacht voor de relatie met het onderwijssysteem, Leuven - Apeldoorn: Garant VLOR – Vlaamse Onderwijsraad (2007). Flexibilisering van het hoger onderwijs, een verkenning, Antwerpen – Apeldoorn: Garant

ARTIKELS, RAPPORTEN EN VERSLAGEN Belgisch Staatsblad (12-10-2004). Decreet betreffende de flexibilisering van het hoger onderwijs in Vlaanderen www.ond.vlaanderen.be/edulex/bundel/flexibiliseringHO.htm CBE Leuven (2006). Projecttekst: ESF-project Basiscompetenties in kaart, Leuven: CBE Cockx, F. (2006). Toetsing van het decreet aan de visie van het sociaal-cultureel volwassenenwerk op levenslang en levensbreed leren, Brussel: SoCiuS www.socius.be/socius/files/File/llbl/toetsingvisietekst.pdf De Bleser, J. (2007). WACKER – Waarderen en Analyseren van Competenties en Keuzes maken op basis van zelfReflectie – Hoe jongeren hun elders verworven competenties in kaart laten brengen?, Eindrapport ESF-Project, Antwerpen: Stad Antwerpen/Lerende Stad Debusscher, M., Cesor bvba (2007). Oefeningen voor de Vlaamse kwalificatiestructuur – proefproject 7: animator in het jeugdwerk, Brussel: Vrije Universiteit Brussel, Steunpunt Jeugd www.steunpuntjeugd.be/docs/Kwalificatiestructuur%20animator.pdf

275

Dhert, S., Hustinx, W., Kustermans, L., Pietercil, B. (2007). Actieve loopbaanontwikkeling met behulp van de CORE-Manager. Paper voor de Vijfde Internationale Studienamiddag Hoger Onderwijs: Competentiegericht opleiden: waar blijven de bewijzen?- Leuven, 10 januari 2007, Leuven: Groep T ppw.kuleuven.be/cod/downloads/Presentatie_WouterHustinx.pdf Donders, E. (2007). Portfolio’s: een Zwitsers zakmes voor de loopbaan? – Workshop op 3/12/2007 georganiseerd door het ESF Agentschap in kader van disseminatie van ESF-projecten welke innovatief werkten aan portfolio en competentiemanagement, Brussel: VDAB ESF-agentschap (april 2008). Publicatie United Colours of Nursing, Brussel: VDAB Hatse, I., Ambach, E. (2005). Eindrapport ‘EVC voor Bestuursvrijwilligers’ - Een (gedeeltelijke?) EVC-procedure voor bestuursvrijwilligers binnen lokale groepen van verenigingen in het Maatschappelijk Middenveld: een stap vooruit of een stap te ver?”, Antwerpen: Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw www.vrijwilligersweb.be/downloads/eindrapportEVC.pdf Herreman, H., Wemel, D. (2007). Jeugdwerk leert je wat – Themadossier rond het herkennen van niet-formele leerervaringen, Brussel: JINT vzw www.jint.be/Portals/_JintBE/Documents/home/Jeugdbeleid%20Punt%20Buitenland/dossier%20erken ning%20David.doc JINT vzw (2007). Verslag studievoormiddag “Wat heb ik nu geleerd” 07-06-07, Brussel: JINT vzw Pille, J., Van de maele, M. (2007). De C-Stick. Werken rond competenties met jongeren, Brussel: JES vzw www.jes.be/pdf/C-stick_boek_scherm.pdf Pille, J. (2007). C-Stickcongres in vraag en antwoord. Krax, Vakblad Van Het Jeugdwerk, jg. 7, nr. 5, p. 10-12 Plessers, H. (2004). Eindrapport EVC. Zorgen voor competente zorgverleners. Implementatie van een EVC-procedure in de vierde graad verpleegkunde, Hasselt: PIVH / Gent: DIVA Schillemans, L., Tondeur, J., Verschelden, G. & Aelterman, A. (2003).Ontwikkeling, implementatie en gebruik van EVC-procedures met portfoliomethodiek. Handleiding, Gent: DIVA b Steunpunt Lokale Netwerken (2005). Provinciale Folder Oost-Vlaanderen, Gent: Steunpunt Lokale Netwerken www.sln.be/werkzoekenden/documents/provincialefolderOost-Vlaanderen.pdf Steunpunt Lokale Netwerken (2006). Werken met competenties. Motor van innovatie. Gent: Steunpunt Lokale Netwerken www.sln.be/documenten/documents/Competentiedenkenpublicatieversievoorwebsite.pdf

276

Taylor M. (red.) (2007). European Portfolio for youth leaders and youth workers, Brussel: Council of Europe Thomas, E., Van Broekhoven, S., Frietman, J. (2000). EVC aan de poorten van het hoger onderwijs. Handreiking voor de implementatie van EVC in hogescholen en universiteiten, Nijmegen: ITS www.minocw.nl/documenten/evc.pdf Vanaerschot, L., Van Wiele, I. (s.d.). Sta sterk in werk … met een ervaringsbewijs verzilver je je competenties!, Brussel: Departement Werk en Sociale Economie, SERV Vanhee, J. (2006). Eindrapport vrijwilligerswerk. Brussel: Vlaamse Overheid - Agentschap SociaalCultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen - Afdeling Jeugd www.jint.be/Portals/_JintBE/Documents/home/Jeugdbeleid%20Punt%20Buitenland/eindrapport%20v rijwilligerswerk.PDF Verhoeven, S., De Blende, H., Leenknegt R. (2006). Erkennen van verworven competenties in het sociaal-cultureel werk – visietekst. Brussel: SoCiuS www.socius.be/socius/files/File/evc/VisietekstEVC.pdf Vlaams Minderheden Centrum vzw (2007). Verslag workshop “Reiskoffer vol bagage: eerder verworven competenties” 08-02-07. Brussel: Vlaams Minderheden Centrum vzw www.vmc.be/uploadedFiles/VMC/Minderhedensector/Trefdag_8-22007/Verslag%20’Reiskoffer%20bagage%20-%20eerder%20verworven%20competenties’.pdf VLOR – Vlaamse Onderwijsraad (juni 2007), Rapport EVC in het hoger onderwijs in Vlaanderen: stand van zaken, Brussel VOKANS vzw (2006). Persdossier Competentiespiegel, een onderzoeksproject van Vokans met steun van het Europees Sociaal Fonds en VESOC, Schaarbeek: VOKANS vzw VOKANS vzw (2006). Competentiespiegel Disseminatierapport juli 2005 – maart 2006, Schaarbeek: VOKANS vzw

HANDLEIDINGEN Associatie K.U. Leuven (2005). Monitor EVC/EVK-gids. Associatie K.U. Leuven, Leuven Associatie K.U. Leuven (2006). Reglement EVC/EVK Associatie K.U. Leuven, Leuven AUGent (2007). Erkenning eerder verworven competenties. EVC-gids voor de kandidaat, Gent AUGent (2007). Procedure. Erkenning eerder verworven competenties. Academiejaar 2005-2006, Gent AUHA (2006).Erkenning van eerder verworven competenties. Concept en Procedure, Antwerpen

277

AUHA (2006).Erkenning van eerder verworven competenties. Handleiding assessor en begeleider, Antwerpen AUHA (2006).Erkenning van eerder verworven competenties. Handleiding kandidaat, Antwerpen AUHA (2006).Erkenning van eerder verworven competenties. Portfolio-opdracht, Antwerpen AUHA (2006).Erkenning van eerder verworven competenties. Reglement, Antwerpen AUHL (2005). Informatiemap EVC – procedure Associatie -Document 4/ EVC-procedure / checklist portfolio -Document 5 / EVC-procedure / rapport opvolggesprekken – portfoliobegeleiding Biltris, A., Brants, D., Van den Branden, J. (2007). Postgraduaat Verantwoordelijke in de Kinderopvang – Handboek portfolio 2007-2009, Gent BLOSO (2007). Vlaamse Trainersschool. Sporttakgerichte opleidingen – EVC-EVK Gids, Brussel: Bloso DBO (2006). Leren & Assessment – Handleiding Kandidaat – EVC-procedure Verpleegkunde 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming DBO (2006). Leren & Assessment – Handleiding Assessor – EVC-procedure Verpleegkunde 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming DBO (2007). LEA en Traject Op Maat – Handleiding Kandidaat – EVC-procedure verkort traject 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming DBO (2007). LEA en Traject Op Maat – Handleiding Assessor / Begeleider – EVC-procedure verkort traject 4de graad BSO, Brussel: Dienst Beroepsopleiding, departement Onderwijs en Vorming EHB (2006). Studiegids Sociaal-Agogisch Werk. Brussel: EHB Katho – departement Lerarenopleiding (academiejaar 2007-2008). EVC-procedure, Open Hoger Onderwijs, Katho Campus Tielt Katho – departement Lerarenopleiding (academiejaar 2007-2008). EVK-procedure, Open Hoger Onderwijs, Katho Campus Tielt K.H. Leuven (SD), Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs: Competentiematrix, Leuven: K.H. Leuven K.H. Leuven (SD), Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs: Concordantiematrix, Leuven: K.H. Leuven

278

K.H. Leuven (SD), Instroomprofiel. Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs, Leuven: K.H. Leuven K.H. Leuven (SD), Portfolio-opdracht. Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs, Leuven: K.H. Leuven K.U. Leuven (SD) Portfolio, Leuven: K.U.Leuven UAB (2006). EVC-procedure Universitaire Associatie Brussel. Handboek voor de kandidaat, Brussel UAB (2005). Reglement betreffende de erkenning van eerder verworven competenties binnen de Universitaire Associatie Brussel, Brussel VIVO vzw. (s.d.). EVC voor de begeleider buitenschoolse kinderopvang – Handleiding voor de portfoliobegeleider, de organisator en de onderwijsinstelling, Brussel: VIVO vzw VOKANS vzw (2005). Handleiding Portfoliotraject Competentiespiegel. Schaarbeek: VOKANS vzw DVD Het Ervaringsbewijs (juni 2007) - Vlaamse overheid. Diensten van het Algemeen Regeringsbeleid. Afdeling Communicatie & Departement Werk en Sociale Economie, Afdeling Beleid.

POWERPOINTPRESENTATIES Deroo, J.-P. (2007). Mijn Loopbaan. Deroo, J.-P. (2007). Mijn Loopbaan – Het gebruik ervan doorheen een leven. Deroo, J.-P., De Craene, A., Marlein, L. (2008). Mijn Loopbaan. Dewispelaere, J. (04-03-2008). Accreditation of Prior Learning – Belgium (Flanders) – Higher Institute of Family Science. GroepT Leuven Hogeschool (2007). Generiek Competentieplatform CORE-Manager. www.esf-agentschap.be/2000-2006/resc001/proeftuinen/themawerking/20060621%20%20Presentatie%20CORE%20Manager.ppt JINT vzw (2007). Voorstelling Europees Portfolio voor jeugdwerkers. (Presentatie op het EVCcongres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/downloads%20allerlei/allerlei/presentatie%20JINT%20%20europees%20portfolio.ppt Meetjeslandse Leerwerkbedrijven (2006). Portfolio ‘Competenties in kaart gebracht’. (Presentatie partnerdag Jeneverhuis Eeklo – 02-10-06)

279

SoCiuS (2007), Erkennen van verworven competenties in het sociaal-cultureel volwassenenwerk. (presentatie op het EVC-congres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/files/EVC%20in%20het%20sociaal%20cultureel%20werk%20%20Ronny%20Leenknegt.ppt SoCiuS (2007), Voorstelling Leerboekje. (presentatie op het EVC-congres van Formaat – 28-03-07) www.formaat.be/uploads/files/Voorstelling%20EVC%20Leerboekje%20Socius.ppt Stad Antwerpen (2007). Tips en Tricks voor WACKER. Top Vakantie (2007). Try Out European Portfolio for Youth Animator – Summary of Workshops 16-17 Nov 2007. Troch, M, Wolput, A. (01-06-07). ESF-project Competentiebilan Belgonucleaire. VDAB (2007). Persconferentie Competentiebilan Belgonucleaire. (Presentatie op de persconferentie in SCK Clubhouse, Mol – 15-02-07)

INTERNETBRONNEN Arbeid Competentiespiegel - www.competentiespiegel.be - www.mv-united.be/extra/portfolio/Portfolio.pdf - www.vokans.be/modules/mmpages/?pid=173 Europass - www.europarl.europa.eu - www.jijzegthet.eu - www.europass-vlaanderen.be - www.europass.nl - www.europass.cedefop.europa.eu - europa.eu.int/eures/home.jsp?lang=nl Talentenmap verbonden aan Ervaringsbewijs - www.ervaringsbewijs.be - www.cobot.be - www.khlim.be - www.vmc.be - www.cvdc.be - www.vlaanderen.be/werk

280

K@NS -

www.atel.be/opl/kans.asp www.stebo.be/sub/samenlerenwerken/index.htm home.scarlet.be/werkwijzer/STEBO.htm multiblog.vrt.be/mv-united/overige_hr_tk/

Selflead - www.selflead.be - www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=119 E=MC² -

www.vokans.be/modules/mmpages/index.php?pid=262 emc2.digilearn.org/leeromgeving/ Online cursus E=MC² - Een Inleiding tot Competenties emc2.digilearn.org (beveiligde toegang)

Portfolio Werkervaring - www.sln.be/werkzoekenden/documents/provincialefolderOost-Vlaanderen.pdf - www.mlwb.be/development/index.html Competentiebilan - www.hura.be/werkgever/bilan - www.hura.be/competentiebilan.pdf - www.hura.be/werknemer/getuigenissen/ivo-damen - www.resockempen.be/Nieuwsbrief_detail.aspx?nID=7#41 - www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleID=gjf18fh3k - www.resockempen.be/pagina.aspx?p_ID=122 Onderwijs Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen - www.associatie-antwerpen.be - www.auha.be Associatie Universiteit Gent - www.augent.be De Universitaire Associatie Brussel - www.vub.ac.be/infoover/associatie/index.html Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg - www.auhl.be Associatie K.U. Leuven - associatie.kuleuven.be

281

Katholieke Universiteit Leuven - www.kuleuven.be - www.kuleuven.be/onderwijs/flexibilisering/evc.html (EVC-procedure) Katholieke Hogeschool Leuven - www.khleuven.be - www.khleuven.be/index.php?page=3141 (handleidingen EVC/EVK)

Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen - www.katho.be - www.katho.be/oho-secundair-onderwijs.asp EVC-project voor begeleiders buitenschoolse kinderopvang - www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=117 PIVH -

www.pivh.be

LEA -

www.ond.vlaanderen.be/DBO/projecten/projecten_LEA.htm www.dboprojecten.be/LEA/index.php

LEA & TOM - www.ond.vlaanderen.be/dbo/projecten/projecten_LEA%20&%20TOM.htm United Colours of Nursing - www.ucn.be - www.khleuven.be/index.php?page=253 - www.khleuven.be/index.php?page=267&projectid=1 - www.wingerd.info/united_colours_of_nursing.shtml My Digital Me - www.my-digital-me.be - ond.vlaanderen.be/dbo/nl/doc/MY%20DIGITAL%20ME_handleiding.pdf De CORE Manager - www.groept.be/www/scholen/onderzoeksprojecten/esf-project/ - www.cognosis.be BIK : Basiscompetenties In Kaart - www.cbeleuven.be/ezine-4-2007/bericht8.html - www.basiseducatie.be/nieuws/1313/defaulttoe.aspx?id=373 - www.leermeer.be/BIK/ - stappenvooruit.blogspot.com

282

CDO-Noord - www.mijncompetenties.be - www.cdo-noord.be Vlaams Taalportfolio voor volwassenen - www.ond.vlaanderen.be/dvo/volwassenen/taalportfolio/index.htm - www.europeestaalportfolio.nl - www.coe.int/portfolio - www.taalportfolio.nl Sociaal-culturele sector C-stick -

www.jes.be cstick.lithium.be

Europees portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers - www.coe.int/youth - www.europeanevc.eu Portfolio voor niet-formele en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaalcultureel volwassenenwerk en jeugdwerk - www.socius.be Portfolio voor bestuursvrijwilligers - www.vrijwilligersweb.be - www.vrijwilligerswerk.be

Beknopt besproken portfolio’s E²V²C -

www.vivosocialprofit.org/vivo.php?var=115 www.nvkvv.be/Actueel/Erkenning.htm www.e2v2c.be/

FamCompass - www.hig.be/projecten/Family_Competences_Portfolio.htm - www.hig.be/famcompass.pdf Vlaamse Trainersschool - www.bloso.be - www.bloso.be/vts/

283

284

INTERESSANTE LITERATUURLIJST BOEKEN Beijaard, D., Driessen, E., van Tartwijk, J., van der Vleuten, C. (red.) (2002). Portfolio’s, Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff Blokhuis, F., Vilters, I., Vermeesch, F. (DVO), Coeck, G. (DBO), (1999). Sleutelvaardigheden in het beroepsgerichte onderwijs in Nederland en Vlaanderen - Gent 4, CINOP ('s Hertogenbosch) & Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Brussel) Castelijns, M., te Lintelo, L., van Berkel, A. (2002). Het erkennen van verworven competenties. De ontwikkeling en implementatie van EVC in het hoger beroepsonderwijs: een praktijkvoorbeeld, Utrecht: Lemma BV KHLeuven, EVC. Volwaardig evenwaardig erkennen van elders/eerder verworven competenties. Informatiemap Pilootproject, Leuven: departement lerarenopleiding Katholieke Hogeschool Leuven Meeus, W., Van Looy, L. (2005). Portfolio zonder blozen. Het instrument doorgelicht vanuit het perspectief van de lerarenopleiding, Antwerpen - Apeldoorn: Garant

ARTIKELS, RAPPORTEN EN VERSLAGEN Bal, J. (2003). Eerder of Elders Verworven Competenties – Twaalf stielen en dertien vaardigheden. Krax, Vakblad Van Het Jeugdwerk, jg. 3, nr. 2, p. 6-9 www.steunpuntjeugd.be/docs/krax-03-N2-EVC.pdf Cesor bvba (2008). Recognition of non-formal learning in Flanders (Belgium), Brussel: Vrije Universiteit Brussel, Vlaamse Overheid Meeus, W., Van Petegem, P., Van Looy, L. (2005). Leerlingvolgsysteem of portfolio: een kwestie van perspectief. De POVO-meter als analyse-instrument. Impuls voor onderwijsbegeleiding, jg. 35, nr. 4, p. 228-234 Meeus, W., Van Petegem, P., Van Looy, L. (2005). Portfolio: geen container voor alle reflectie. Een kritische reflectie. VELON Tijdschrift voor lerarenopleiders, jg. 26, nr.1, p. 23-29 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2006). Bewijs je bekwaamheid, Boone-Roosens – Lot Schillemans, L., Tondeur, J., Verschelden, G. & Aelterman, A. (2003). Naar een gemeenschappelijk draagvlak voor een portfoliomethodiek en leerbewijs binnen een Vlaamse EVC-procedure, Gent: DIVA (a)

285

POWERPOINTPRESENTATIES Hoefnagels, K. (2008) Uitbouw van een kennisnetwerk in Vlaanderen. De ontwikkeling van een website voor het kennisnetwerk EVC (Presentatie Studiedag EVC in beleid en praktijk: uitdagingen voor Vlaanderen naar aanleiding van de OESO-review – 31-01-2008) Janssens, K. (2007) EVC bij de buren, in Vlaanderen (Presentatie 27-11-2007) Janssens, K. & Peeters, A. (2008) Validiteit van EVC-procedures (Presentatie Studiedag EVC in beleid en praktijk: uitdagingen voor Vlaanderen naar aanleiding van de OESO-review – 31-01-2008) Kaemingk, E. (2008). Het kennisnetwerk EVC in Nederland (Presentatie Studiedag EVC in beleid en praktijk: uitdagingen voor Vlaanderen naar aanleiding van de OESO-review – 31-01-2008) Meeus, W. (2008). Portfolio in het volwassenenonderwijs. Een therapeutisch perspectief. (Presentatie andragogische studiedag CVO Antwerpen-Zuid – 11-03-08) Pieters, B., Soetewey, K. & Sweygers, A. (2008). EVC-portfolio’s in Vlaanderen. Leren van goede voorbeelden (Presentatie andragogische studiedag CVO Antwerpen-Zuid – 11-03-08)

INTERNETBRONNEN Algemeen (EVC) -

www.cjsm.vlaanderen.be www.esf-agentschap.be www.formaat.be www.javi.tv www.jeugdbeleid.be www.jeugdwerknet.be www.jint.be www.kenniscentrumevc.nl www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2007p/0514-competentieagenda.htm www.serv.be www.steunpuntjeugd.be

Algemeen (portfolio) -

users.telenet.be/elise123/export62.htm www.kuleuven.be/icto/bv/bvbank/steekkaart.php?stid=16 www.edusite.nl/edusite/portfolios events.eife-l.org/ep2007 e-learning.surf.nl/portfolio

286