Internethandel. keuze in beleid en vertaling in bestemmingsplannen

Internethandel keuze in beleid en vertaling in bestemmingsplannen Maart 2013

Deze brochure is opgesteld door BRO in opdracht van de Kamer van Koophandel. De informatie uit deze brochure mag uitsluitend worden gereproduceerd onder bronvermelding.

Inhoud

Inleiding

5

1. Internethandel en internetwinkel

6

2. Vormen van internetwinkels

8

2.1 Internetwinkels zonder fysieke bezoekmogelijkheid

2.2 Internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid

2.2.1 Fysieke afhaalpunten

2.2.2 Internetwinkels met bezoekmogelijkheid niet zijnde een afhaalpunt

3. Internetwinkels en ruimtelijke ordening

10

3.1 Beleidsoverwegingen

3.2 Doorvertaling naar bestemmingsplannen

Internethandel, keuze in beleid en vertaling in bestemmingsplannen

3

Internethandel ruimtelijk regelen schept duidelijkheid

4

Behoefte aan meer duidelijkheid

De handel via internet neemt sterk toe. Met de komst van de internethandel ontstaat een nieuw type bedrijf met bijbehorende kenmerken, dat haar eigen plek in de ruimtelijke ordening moet krijgen. Overheden worstelen nog vaak met het fenomeen internethandel en hoe deze ruimtelijk een plek te geven. Deze brochure neemt de onduidelijkheid zoveel mogelijk weg en geeft overheden handvatten om internethandel ruimtelijk in te passen. Ondernemers krijgen duidelijkheid over welke internethandel straks mogelijk is op welke locatie, afhankelijk van de lokale keuzes in het beleid. In deze brochure richten we ons alleen

Een definitief juridisch standpunt is op dit

op de internethandel tussen bedrijf en

moment niet te geven.

consument, omdat deze vorm de meeste uitdagingen geeft op het vlak van ruimte-

Vervolgens zoomen we in op de ruimtelijke

lijke ordening. Allereerst wordt duidelijk

gevolgen van internethandel. Tenslotte

wanneer internethandel detailhandel is

geeft deze brochure handreikingen om de

en wanneer niet. Daarbij moet opgemerkt

verschillende vormen van internethandel

worden dat de huidige algemene lijn in de

goed ruimtelijk te regelen, zowel beleids-

jurisprudentie wordt gevolgd en incidentele

matig als in bestemmingsplannen.

afwijkende uitspraken (zoals in de casus Schijndel) buiten beschouwing worden gelaten.


5

1. Internethandel en internetwinkel

Internethandel is de verza-

Consumer (B2C) internethandel van fysieke

Ter plekke betalen of niet is geen argument meer!

goederen, de internetwinkels (ook wel web-

Om te bepalen of een bedrijf detailhandel

(goederen en diensten) die

winkels genoemd). Een internetwinkel heeft

is of niet, werd in het verleden het argu-

niet per definitie de bestemming detail-

ment of ter plekke betaling mogelijk was,

via internet bedreven wordt.

handel, dit is afhankelijk van de ruimtelijke

gehanteerd. Dit argument is in ruimtelijke

Internethandel kent verschil-

effecten. Op het moment bestaat vooral

zin irrelevant, omdat tegenwoordig dank-

onduidelijkheid over de vraag wanneer een

zij technologische ontwikkelingen, zoals

internetwinkel moet worden aangemerkt

bijvoorbeeld een smartphone, overal

melterm voor alle handel

lende categorieën, afhanke-

Deze brochure richt zich op de Business to

als detailhandel en zo ook moet worden

lijk van wie de aanbieder en

bestemd. Deze vraag is juridisch nog niet

de vrager is.

recente uitspraken van de rechter is wel

uitgekristalliseerd. Op basis van de meest een lijn te herkennen. Deze lijn is dat een internetwinkel detailhandel is als deze ter plaatse aan klanten de gelegenheid biedt deze locatie te bezoeken (zie figuur 1). De ruimtelijke effecten van internetwinkels, afhankelijk van hun verschijningsvorm, kunnen aanzienlijk zijn. Daarom is een duidelijk onderscheid in definitie en bestemming van de verschillende vormen essentieel voor een goede ruimtelijke ordening. Door het maken van beleidskeuzes legt de gemeente vast hoe internethandel onderdeel uit kan maken van de lokale voorzieningenstructuur. Dit geeft ondernemers duidelijkheid over de kansen die internethandel binnen een gemeente krijgt en op welke plek. In de volgende paragraaf wordt ingegaan op de verschillende verschijningsvormen van internetwinkels, de ruimtelijke effecten en de mogelijkheden om dit in een bestemmingsplan te regelen.

6

betaald kan worden.

Wat vindt de rechter?

Rechtspraak over internethandel

ruimtelijke gevolgen van de internethandel. Hierbij speelt

De rechtspraak is nog niet geheel eenduidig over de vraag

de vraag of de internethandel consumenten aantrekt, een

wat er nu wel en niet onder de noemer ‘internethandel’

grote rol.

valt en wanneer het detailhandel is. Toch is er een lijn in de rechtspraak die richting geeft. Het onderscheidende

In december 2011 is door de Rechtbank ‘s-Hertogenbosch

aspect is de toegankelijkheid voor het publiek. Al in 2006

een uitspraak gedaan die tot veel beroering heeft geleid4.

oordeelde de Rechtbank Roermond dat het verkopen van

Het betrof een webwinkel in drank die gevestigd was op

goederen via internet niet is toegestaan op bestemmingen

een bedrijventerrein in Schijndel. De gemeente zei tijdens

anders dan detailhandel, als dit leidt tot verkoop in de

de zitting dat uit niets was op te maken dat ter plaatse

zin van een fysieke winkel. In dit geval ging het om een

een webwinkel haar bedrijf voert. Er was geen sprake van

brouwerij die gehuisvest was in een pand met een woonbe-

fysiek contact tussen klant en verkoper, geen uitstallingen,

stemming1.

geen etalages en geen verkeersbewegingen van klanten. Toch is de rechter van mening dat, nu orders ter plaatse

In latere uitspraken over internethandel bekeek de rechter

verzameld worden en voor verzending gereedgemaakt en

met name of de ruimtelijke gevolgen van de concrete

de betalingen aldaar gecontroleerd worden, er sprake is

internethandel goed onderzocht zijn2. Een belangrijk

van detailhandel. Omdat er op het betreffende pand een

ruimtelijk gevolg is de eventuele consument aantrekkende

bedrijfsbestemming lag, was er strijd met het bestem-

werking. Als een webwinkel fysiek toegankelijk is voor de

mingsplan.

consument dan is het detailhandel. Is de webwinkel niet toegankelijk voor de consument, dan is het een andere

Deze uitspraak past geheel niet in de vaste lijn in de juris-

bestemming (afhankelijk van de activiteit, bijvoorbeeld

prudentie van de Raad van State dat de ruimtelijke effecten

bedrijfs-, kantoor- of woonbestemming). Ook opslag van

bepalend zijn voor de vraag of er sprake is van detailhan-

goederen die via internet verkocht worden, zijn volgens

del. Omdat de de producten alleen per post werden verzon-

de rechter niet in overeenstemming met een woonbestem-

den, zijn er geen ruimtelijke effecten anders dan opslag.

ming vanwege het bedrijfsmatige karakter. Bij het ruimte-

En opslag is een bedrijfsmatige activiteit. Vooralsnog gaan

lijk regelen van internethandel, zowel beleidsmatig en in

we er dan ook vanuit dat deze uitspraak een incident is en

bestemmingsplannen, moet dus gekeken worden naar de

geen nieuwe lijn in de jurisprudentie.

3

1 2 3 4

Rechtbank Roermond, uitspraak van 3 oktober 2006, vindplaats LJN AY9695. O.a. uitspraak door de Voorzitter van de Rechtbank Leeuwarden op 4 oktober 2006, vindplaats LJN AY9631. Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, uitspraak van 25 mei 2007, vindplaats LJN BA5517 Rechtbank ’s-Hertogenbosch, LJN BV0158, AWB 11/1288 en AWB 11/1290.


7

2. Vormen van internetwinkels

Deze paragraaf beschrijft

2.1 Internetwinkels zonder fysieke bezoekmogelijkheid

ceerd, (langdurig) opgeslagen, gerepareerd

Hierbij gaat het om internetwinkels waarbij

andere zaken geregeld worden. Alleen door

verschillende vormen van

de klant op geen enkele manier fysiek in

consumenten bestelde goederen worden

contact staat met de internetwinkel. Alle

hier korte tijd opgeslagen, met als doel

internetwinkels en de

klantcontacten en verzending van goederen

afgehaald te worden. Afhaalpunten zijn een

ruimtelijke effecten hiervan.

gebeurt uitsluitend digitaal of per post. Van

nieuwe vorm van bedrijvigheid met eigen

enige consument aantrekkende werking is

ruimtelijke effecten. Afhaalpunten kunnen

geen sprake. De internetwinkels zonder fy-

als hoofdactiviteit en als ondergeschikte

siek klantcontact worden in ruimtelijke zin

activiteit voorkomen. Afhaalpunt als hoofd-

wordt onderverdeeld in twee

niet aangemerkt als detailhandel. Zij pas-

activiteit houdt in dat op de betreffende

sen afhankelijk van de omvang van de ac-

locatie alleen een afhaalpunt gevestigd is.

vormen: internetwinkels met

tiviteiten prima als onderschikte functie in

aan de hand van figuur 1 de

Het begrip internetwinkel

of tentoongesteld en kunnen ook geen

een reguliere bestemming als woon-, kan-

Zelfstandige afhaalpunten kunnen alleen of

toor-, bedrijfs- of agrarische bestemming .

geclusterd gevestigd worden. Door te clus-

en internetwinkels zonder

Als de opslag, logistiek en/of administratie

teren kan men verkeersstromen consumen-

de hoofdfunctie is, is een bestemming als

ten en bevoorrading) beter concentreren.

fysieke bezoekmogelijkheid.

bedrijf of kantoor van toepassing.

Bij voorkeur worden deze afhaalpunten op

fysieke bezoekmogelijkheid

1

goed bereikbare locaties geconcentreerd,

2.2 Internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid

zoals in de periferie, op zogenaamde ‘traf-

Hierbij gaat het om internetwinkels waarbij

wegrestaurants of bedrijventerreinen) of in

de klant de gelegenheid wordt geboden de

winkelgebieden met een goede bereik-

internetwinkel te bezoeken. Dit kan zijn om

baarheid. Het is heel belangrijk dat de

bestelde goederen alleen af te halen en/of

keuze voor het toestaan van afhaalpunten

te retourneren, de zogenaamde afhaalpun-

gebeurt op basis van de beleidsmatige

ten. Daarnaast zijn er ook internetwinkels

keuzes in de voorzieningenstructuur, zoals

met fysieke bezoekmogelijkheid waar ook

vastgelegd in gemeentelijk beleid (zie ook

andere zaken mogelijk zijn, zoals het pre-

beleidsafwegingen in 3.1). Bijvoorbeeld: de

senteren, kopen, bestellen, en omruilen van

keuze voor het al dan niet clusteren en de

artikelen. Beide vormen worden hieronder

voorkeurslocaties moet worden gemaakt

toegelicht.

binnen het te formuleren detailhandels-

ficlocaties’ (bijvoorbeeld bij tankstations,

beleid en is afhankelijk van de wensen en

8

2.2.1 Afhaalpunten

behoeften binnen de gemeente, de opbouw

Afhaalpunten zijn specifiek en uitsluitend

van de voorzieningenstructuur en de impact

bedoeld om goederen af te halen en/of

op de infrastructuur. Voorbeelden van

terug te brengen (zie begripsbepaling 3.2).

zelfstandige afhaalpunten zijn vestigingen

Ter plaatse worden geen goederen geprodu-

van ‘de Buren’ (onbemande afhaalcentra en

1 Zie voor de toebedeling van bestemmingen de landelijke RO-Standaarden. 2 Meer informatie over dit onderwerp is beschikbaar op de website van de Kamer van Koophandel en BRO.

STROOMSCHEMA BESTEMMINGEN INTERNETWINKELS

Is er voor de consument gelegenheid om de internetwinkel fysiek te bezoeken?

JA

Internetwinkel met fysieke bezoekmogelijkheid

NEE

Internetwinkel zonder fysieke bezoekmogelijkheid

Is er enkel de mogelijkheid tot afhalen en/of retourneren?

Is er opslag en/of logistiek?

JA

Afhaalpunt

NEE

JA

NEE

Is het een ondergeschikte functie bij een andere hoofdbestemming?




LET OP! De keuze voor een bepaalde vorm en bestemming moet altijd gebeuren op basis van beleidskeuzes voor een gewenste voorzieningenstructuur.

JA

BESTEMMING Alle bestemmingen mogelijk

NEE

BESTEMMING Hoofdbestemming + aanduiding ‘afhaalpunt’

JA

NEE


BESTEMMING Detailhandel

JA


NEE

BESTEMMING Bedrijf

JA


NEE

BESTEMMING Kantoor

Figuur 1: Stroomschema bestemmingen internetwinkels

-punten voor online aankopen). Onderge-

sentieel om te voorkomen dat deze punten

Tussenvormen van internetwinkels met fy-

schikte afhaalpunten kunnen bij bedrij-

niet uitgroeien naar ongewenste bedrijfs-

sieke bezoekmogelijkheden, zoals “onder-

ven, kantoren en aan huis voorkomen.

vormen, zoals een (fysieke) winkel. Vaak

geschikte showroomfunctie”, zijn mogelijk

Servicepunten als PostNL en Kialapunten

passen zij namelijk binnen een bedrijfs-

maar moeten wel worden gehandhaafd. Om

zijn ook afhaalpunten die men vaak ziet

bestemming. Het is dan ook zaak om hier

handhaving goed mogelijk te maken is het

in winkelcentra. Meestal zijn deze bij een

nadrukkelijk aandacht aan te besteden in

opstellen van eenduidige criteria en regels

supermarkt, videotheek of boekhandel

beleid en bestemmingsplannen. Verderop

van belang.

gevestigd. Dergelijke servicepunten zijn

in deze brochure wordt een voorbeeld

een goede aanvulling op voornamelijk wijk-

gegeven van de wijze waarop men met

en buurtwinkelcentra. Doordat ze worden

afhaalpunten om kan gaan.

Wil tot handhaven! Het mogelijk maken van internetwinkels

ondergebracht in bestaande winkels bieden

in welke vorm dan ook is geen probleem.

Afhaalpunten die niet worden onderge-

2.2.2 Internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid niet zijnde een afhaalpunt

bracht in bestaande winkels kunnen, afhan-

Internetwinkels met fysieke bezoekmo-

matige onderbouwing van de gewenste

kelijk van de omvang van de activiteiten,

gelijkheid, waar naast het afhalen en/

voorzieningen structuur en de wil om

een sterke verkeersaantrekkende werking

of inleveren van via het internet bestelde

deze te behouden. Hiervoor moet een

hebben en daardoor een behoorlijke ruim-

artikelen ook andere zaken (kopen, bestel-

telijke impact.

len, omruilen, presenteren) geregeld kun-

gemeente bereid zijn om te handhaven.

ze kansen voor gevestigde ondernemers.

nen worden, zijn in feite reguliere winkels Het is belangrijk dat aan de locatiekeuze

die ook producten via internet verkopen.

beleidsmatige keuzes ten grondslag liggen.

Qua ruimtelijke effecten zijn ze immers

Bij niet actuele bestemmingsplannen loopt

vergelijkbaar. Ook vallen deze internet-

men het risico dat her en der afhaalpunten

winkels onder de werking van de Europese

ontstaan. De wil tot handhaven is es-

Dienstenrichtlijn2.


De crux zit hem in een goede beleids-

Is deze bereidheid er niet, dan bestaat er kans dat tussenvormen als ondergeschikte internetwinkels uitgroeien tot detailhandel. En daarmee komt de visie op de voorzieningenstructuur op losse schoeven te staan.

9

3 Internetwinkels en ruimtelijke ordening

Bij het inpassen van inter-

3.1 Beleidsoverwegingen

ment? Is er behoefte aan internetwinkels

Voordat verzoeken tot het mogen vestigen

als aanvulling op het voorzieningenniveau

van internetwinkels behandeld worden, is

en welke plek in de voorzieningenstructuur,

lijk ruimtelijke beleid zijn

het raadzaam om een ruimtelijke detail-

rekening houdend met de ruimtelijke effec-

handelsvisie te formuleren, inclusief beleid

ten, moeten internetwinkels krijgen.

twee aspecten van belang.

voor internetwinkels. Dit geeft richting en

Ten eerste de beleidsafwe-

mers wat wel en niet kan en welke gedachte

netwinkels in het gemeente-

daarachter zit.

Ben ik bereid internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid ten koste van andere functies toe te staan?

Zo worden ad hoc beslissingen voorkomen

Locaties die u beschikbaar stelt voor

toestaan van vormen van

en mogelijke precedentwerkingen met

internetwinkels met fysieke bezoekmoge-

ongewenste ontwikkelingen beperkt. In

lijkheid, kunnen logischerwijs niet meer

internetwinkels op een

goed detailhandelsbeleid wordt een keuze

gebruikt worden voor andere functies. En

gemaakt voor een gewenste voorzieningen-

andere functies kunnen door de vestiging

structuur, waarin alle typen detailhandel

van een internetwinkel met fysieke bezoek-

tweede de juridisch planolo-

een plek krijgen. De keuzes die worden

mogelijkheid ook belemmerd worden in hun

gemaakt in het beleid moeten gebaseerd

ontwikkeling. Is de ruimte voor (uitbreiding

gische vertaling van dat

zijn op ruimtelijke argumenten (Europese

van) bedrijvigheid binnen uw gemeente

beleid in bestemmingsplan-

Dienstenrichtlijn) en de structuur moet

beperkt, dan moet u deze beslissing wel-

aansluiten bij de wensen vanuit consumen-

overwogen nemen.

gingen voor het al dan niet

bepaalde locatie en ten

nen. Beiden worden in dit hoofdstuk behandeld.

duidelijkheid voor gemeente en onderne-

tenverzorging.

slag liggen aan een goed detailhandels-

Wil de gemeente internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid als ondergeschikte functie toestaan?

beleid met betrekking tot internetwinkels.

Uitgangspunt is opnieuw het gemeentelijk

Daarbij worden ook de gevolgen van de

beleid waarin een optimale voorzienin-

keuzes kort aangestipt. Deze lijst is niet

genstructuur is vastgelegd. Het toe-

uitputtend, maar geeft wel aan waar aan

staan van ondergeschikte functies geeft

gedacht moet worden en begint met de

ondernemingen extra mogelijkheden om

belangrijkste vraag:

hun bedrijfsvoering aan te passen aan de

Hieronder staan de vragen die ten grond-

wensen van de consument. De keerzijde is

10

Wat is de visie op de voorzieningenstructuur en de inpassing van internetwinkels hierin?

dat in de praktijk ondergeschikte functies

De eerste vraag die gesteld moet worden

in de oorspronkelijke bestemming. De wil

is welke visie een gemeente heeft op de

tot handhaving is hierbij cruciaal (zie kader

voorzieningenstructuur. Sluit de huidige

‘Wil tot handhaven’). Een voorbeeld is

structuur aan bij de wensen van de consu-

een productiebedrijf op een bedrijventer-

vaak uitgroeien tot hoofdfunctie, waarbij de ruimtelijke effecten niet meer passen

Het is raadzaam een ruimtelijke detailhandelvisie te formuleren

rein waar ook producten kunnen worden

voorzieningenstructuur. Belangrijk is om te

wegingen al dan niet wilt concentreren in

afgehaald. Om te kunnen waarborgen dat

bepalen of deze extra verkeersbewegingen

een bepaald gebied. Hiermee bepaalt u of u

op dergelijke locaties de afhaalfunctie

acceptabel zijn voor de omgeving en de

internetwinkels al dan niet wilt clusteren.

slechts een ondergeschikte functie blijft, is

consument en of de bestaande infrastruc-

handhaving noodzakelijk.

tuur hierop ingericht is. Bij de keuze van een locatie moet goed ge-

3.2 Doorvertaling naar bestemmingsplannen

Op welke locaties zijn extra verkeersbewegingen acceptabel?

keken worden naar de bereikbaarheid voor

Eerder in deze brochure hebben we vastge-

de doelgroep die men wil bedienen. Voor

steld wat internetwinkels zijn en in welke

Als u locaties overweegt voor consumen-

internetwinkels zonder fysieke bezoekmo-

vormen ze voorkomen. Daarna is het belang

taantrekkende internetwinkels, al dan niet

gelijkheid geldt dat deze hoofdzakelijk op

van het opstellen van beleid toegelicht.

in bestaande winkelgebieden, dient u zich

werklocaties zijn gevestigd en afhankelijk

De volgende stap is het beleid vertalen in

te realiseren dat dit extra verkeersbewe-

van de schaal is deze vorm ook aan huis

bestemmingsplannen. Die stap wordt op de

gingen met zich mee kan brengen en mo-

mogelijk. De volgende overweging die u

volgende pagina’s toegelicht.

gelijke gevolgen heeft voor de bestaande

kunt maken is of u deze extra verkeersbe-


11

Meer aandacht nodig voor internethandel in bestemmingsplannen

Alleen door een juiste vertaling van de

gelijkheid passen als ondergeschikte func-

Afhaalpunt

detailhandelsstructuurvisie kunnen

tie over het algemeen binnen de reguliere

Om een afhaalpunt goed planologisch te

initiatieven mogelijk gemaakt of tegenge-

bestemmingen, zoals beschreven in de wet-

regelen is het een eerste vereiste om een

houden worden. Aan de hand van figuur

telijke Ruimtelijke Ordening standaarden.

begripsomschrijving op te nemen in het

1 is te herleiden welke bestemming aan

Hierbij is het van belang dat de activiteiten

bestemmingsplan. Deze begripsomschrij-

de verschillende vormen van internetwin-

van de internetwinkel vergelijkbare ruimte-

ving luidt: ‘Een locatie waar de consument

kels toegekend kan worden. Zoals eerder

lijke effecten hebben als de hoofdbestem-

uitsluitend via internethandel bestelde

aangegeven heeft een internetwinkel niet

ming. Wijken deze effecten af, dan is een

goederen kan afhalen of retourneren,

per definitie de bestemming detailhandel.

ondergeschikte functie alleen mogelijk te

waar uitsluitend logistiek en opslag van

Dit hangt af van de activiteiten en het type

maken door een afwijkingsbevoegdheid

bestelde goederen gedurende een korte

internetwinkel. Op pagina 12 en 13 wordt

(mits opgenomen in het bestemmingsplan),

periode plaatsvindt en waarbij geen sprake

dit per categorie internetwinkel verder

zodat deze effecten vooraf kunnen worden

is van uitstalling ten verkoop en/of overige

toegelicht.

beoordeeld op hun impact. Als het om een

activiteiten’. Afhaalpunten kunnen op

hoofdfunctie gaat, dan hangt het af van de

diverse manieren planologisch worden

Internetwinkel zonder fysieke bezoekmogelijkheid

hoofdactiviteit (administratie of opslag/

geregeld, afhankelijk van de hoeveelheid

logistiek) en de omvang daarvan in welke

sturingsmogelijkheden en flexibiliteit die

Internetwinkels zonder fysieke bezoekmo-

bestemming de internetwinkel past.

een gemeente wil hebben.

12

De eerste vraag is, of bij het afhaalpunt

• De derde optie is om in bestemmingen

goed georganiseerd is, omdat de praktijk

sprake is van een ondergeschikte functie/

de afwijkingsbevoegdheid op te nemen

uitwijst dat deze vorm al snel overgaat in

activiteit of een hoofdfunctie/activiteit. Als

waarmee het college de mogelijkheid

internetwinkel met fysieke bezoekmogelijk-

het afhaalpunt een ondergeschikte functie

heeft om het gebruik toe te staan. Hierbij

heid niet zijnde afhaalpunt als hoofdfunctie

is zijn er twee opties. De eerste optie is

heeft de gemeente vooraf sturing per

en dus detailhandel is. Hierdoor ontstaat

dat bij een bestaande hoofdbestemming

aanvraag op het al dan niet toestaan van

detailhandel op daar niet voor bestemde

ondergeschikte afhaalpunten rechtstreeks

afhaalpunten in verband met mogelijke

plekken met alle ruimtelijke gevolgen van

toegestaan worden binnen bepaalde

ruimtelijke effecten (met name verkeers-

dien.

bestemmingen (bijvoorbeeld detailhandel,

matig).

Tot slot

centrum of gemengd) vanwege de beperkte

Internetwinkel met fysieke bezoekmogelijkheid niet zijnde afhaalpunt

Wat ons betreft moet er meer aandacht ko-

een beperking te stellen aan de omvang (maximaal aantal m2 en/of %), of een afwij-

Internetwinkels met fysieke bezoekmo-

plannen. Deze brochure heeft hier een

kingsbevoegdheid op te nemen.

gelijkheid niet zijnde afhaalpunt worden

voorzet voor gedaan. Als hulpmiddel voor

Als het afhaalpunt de hoofdactiviteit is

beschouwd als detailhandel. Op dit type

hoe men ruimtelijk kan sturen op internet-

zijn er drie opties om dit te regelen in het

internetwinkels is het vestigingsbeleid met

handel, is op de volgende pagina een tabel

bestemmingsplan:

betrekking tot detailhandel van toepassing.

opgenomen. In deze tabel is aan de hand

Een eventuele afhaalfunctie kan aanvul-

van het onderscheid tussen diverse vormen

lend toegestaan worden, rechtstreeks of via

van internethandel een aanzet gedaan

afwijkingsbevoegdheid.

voor ruimtelijke beleidsoverwegingen en

ruimtelijke effecten. De tweede optie is om

• De eerste optie is een nieuwe bestemming “afhaalpunt” toe te voegen aan het bestemmingsplan. Hiermee bestem je

men voor internethandel in bestemmings-

de manier waarop men dit in een bestem-

percelen specifiek als afhaalpunt. Het

Indien daartoe in de detailhandelsstruc-

nadeel hiervan is dat er weinig flexibiliteit

tuurvisie besloten wordt, kan men een

is, mocht de markt hierom vragen. Een

ondergeschikte internetwinkel met fysieke

bestemmingsplanwijziging is dan nodig

bezoekmogelijkheid als ondergeschikte

om de bestemming aan te passen en dit

functie toestaan bij een hoofdbestemming.

kost tijd en geld.

Dit kan met een afwijkingsbevoegdheid

mingsplan kan regelen.

of rechtstreeks, met beperkingen aan de • De tweede optie is om in bestaande

omvang in maximale m2 en/of %.

bestemmingen (bijvoorbeeld wonen, bedrijven, kantoor) een “nadere aandui-

Voor de bestemming ‘wonen’ is er de mo-

ding” voor de functie “afhaalpunt” op te

gelijkheid om door een afwijkingsbevoegd-

nemen. Hiermee geef je de mogelijkheid

heid ‘bedrijf aan huis’ een internetwinkel

om naast de hoofdfunctie ook het perceel

met fysieke bezoekmogelijkheid mogelijk

te gebruiken als afhaalpunt. Het voordeel

te maken. Let hierbij wel op mogelijke

is dat de hoofdfunctie niet gewijzigd

precedentwerking en de handhavingsmo-

wordt en daarmee altijd beschikbaar

gelijkheden! Indien u deze uitzondering

blijft voor het betreffende perceel.

toelaat, is het belangrijk dat handhaving


13

Tabel 1 Overzicht internetwinkels en doorvertaling in bestemmingsplannen

Internetwinkels zonder fysieke bezoekmogelijkheid 1.

Type

Classificatie

Beleidsoverwegingen

Doorvertaling in nieuw bestemmingsplan

Internetwinkels zonder fysieke bezoekmogelijkheid.

Internetwinkels waarmee de klant op geen enkele manier fysiek in contact staat. Alle klantcontacten en transacties verlopen digitaal en verzending van goederen gebeurt uitsluitend per post.

Deze vorm van internetwinkels heeft weinig ruimtelijke impact door het ontbreken van consument aantrekkende werking. Als hoofdfunctie past deze vorm in bestemmingen die al rekening houden met bedrijfsmatig verkeer. Als het een ondergeschikte functie is, dan is het in een woonbestemming wel zaak om naar de hoeveelheid bedrijfsmatig verkeer te kijken en naar mogelijke aantasting van het woonmilieu.

Als de internetwinkel zonder fysieke bezoekmogelijkheden de hoofdactiviteit is, dan is het afhankelijk van de activiteit een bestemming als kantoor of bedrijf. Is er sprake van opslag en logistiek dan is de bestemming bedrijf van toepassing. Als er sprake is van administratie dan is een kantoor van toepassing. Is de internetwinkel zonder fysieke bezoekmogelijkheden een ondergeschikte functie, dan past het binnen alle bestemmingen, mits de ruimtelijke effecten gelijk zijn aan die van de hoofdbestemming, mits dit in de hoofdbestemming als ondergeschikte functie is opgenomen.

Internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid Type

Classificatie

Beleidsoverwegingen

Doorvertaling in nieuw bestemmingsplan

2.

Afhaalpunt.

Een locatie waar de consument uitsluitend via internethandel bestelde goederen kan afhalen of retourneren, waar uitsluitend logistiek en opslag van bestelde goederen gedurende een korte periode plaatsvindt en waarbij geen sprake is van uitstalling ten behoeve van verkoop en/of overige activiteiten.

De consument aantrekkende werking zorgt voor veel verkeersbewegingen. Om deze te minimaliseren is een goede locatiekeuze essentieel. Hierbij kan men denken aan punten langs uitvalswegen of winkelcentra. Clustering, bereikbaarheid en verkeerskundige inpassing vormen de belangrijkste afweging.

Allereerst moet een nieuwe begripsomschrijving ‘afhaalpunt’ worden opgenomen in het bestemmingsplan. Daarna kunnen afhaalpunten op verschillende manieren planologisch worden geregeld, afhankelijk van de hoeveelheid sturing die gewenst is en of het afhaalpunt ondergeschikt is of niet. Ondergeschikte afhaalpunten kunnen rechtstreeks toegestaan worden binnen bepaalde bestemmingen (bijvoorbeeld detailhandel, centrum of gemengd) vanwege de beperkte ruimtelijke effecten. Eventueel kan men een beperking stellen aan de omvang (maximaal aantal m2 en/of %), of een afwijkingsbevoegdheid opnemen. Zelfstandige afhaalpunten zijn door een nieuwe bestemming ‘Afhaalpunt’, het opnemen van een ‘nadere bepaling’ of door een afwijkingsbevoegdheid mogelijk te maken.

3.

Internetwinkel met fysieke bezoekmogelijkheid niet zijnde een afhaalpunt.

Een detailhandelsbedrijf dat producten verhandelt, fysiek en via internet, met de daarbij behorende opslag en logistiek.

Afwegingen zijn de meerwaarde voor de gewenste detailhandelsstructuur (aanvullend op), ruimtelijke uitstraling, effecten op de detailhandelsstructuur en consumentenverzorging. Internetwinkels zijn van grote toegevoegde waarde voor de reguliere winkelcentra door mogelijk combinatiebezoek, met name voor kleinere winkelcentra die hun functie dreigen te verliezen. De essentie is dat van tevoren een keuze is gemaakt voor een detailhandelsstructuur en deze in beleid is vastgelegd.

Internetwinkels met fysieke bezoekmogelijkheid als hoofdfunctie zijn detailhandel en kunnen dus alleen in panden met een detailhandelsbestemming gevestigd worden. Indien in de detailhandelsvisie daartoe besloten wordt, kan men een internetwinkel met fysieke bezoekmogelijkheid als ondergeschikte functie toestaan bij een andere hoofdbestemming, met beperkingen aan de omvang in maximale m2 en/of %. Let hierbij wel op mogelijke precedentwerking en een goed onderbouwd en uitgevoerd handhavingsbeleid!

14

Voorbeelden uit de praktijk

Distributiecentrum internethandel

ondergeschikte afhaalpunten op bedrijventerreinen is

Een internethandel dient een aanvraag in bij een gemeente

wederom een beleidsafweging. Ook hiervoor dienen ef-

om op een bedrijventerreinlocatie een distributiecentrum

fecten op de detailhandelsstructuur en ruimtelijke effecten

met showroom en afhaalpunt te openen. De gemeente staat

(o.a. verkeers- en milieutechnisch) in overweging genomen

hier zeer welwillend tegenover, omdat dit positief is voor

te worden. Naar verwachting zullen de effecten op de

de economie en de werkgelegenheid. Om al dan niet in te

detailhandelsstructuur gering zijn, door de beperking tot

stemmen met dit initiatief, dient de gemeente de internet-

afhaalfunctie.

handel zorgvuldig te classificeren en te bepalen wat de mogelijke ruimtelijke gevolgen zijn. Wanneer het bedrijf

Afhaalpunt van een supermarkt

zowel een afhaalpunt als showroom wenst (internetwinkel

Een grote supermarktketen wil een pick-up-point in een

+ fysiek consumentencontact = detailhandel), dan is ves-

gemeente gaan vestigen, waarbij klanten online bestelde

tiging op een bedrijventerrein wellicht niet mogelijk omdat

boodschappen kunnen afhalen. Binnen de classificering

het detailhandelsbeleid dit niet toelaat.

van internethandel gaat het om een afhaalpunt, dat solitair of geclusterd gevestigd kan worden. De gemeente beslist

Een gemeente stelt detailhandelsbeleid op om te kunnen

waar dergelijke afhaalpunten worden toegestaan.

sturen op ruimtelijke detailhandelsontwikkelingen. Door een dergelijk beleid op te stellen, laat een gemeente zien

Bepalend voor de locatiekeuze zijn verkeerskundige inpas-

dat zij geen ongerechtvaardigde inbreuk maakt op het recht

baarheid door consumentenstromen en logistiek, waarbin-

van vrijheid van vestiging. Deze vrijheid wordt op Europees

nen gekozen kan worden voor:

niveau beschermd door de Europese Dienstenrichtlijn.

• Alleen aansluiten bij winkelconcentratiegebieden. Enkel

Bij het opstellen van haar detailhandelsbeleid moet de

goed bereikbare gebieden zijn vanuit consumenten-

gemeente rekening houden met het beleid van Rijk en

oogpunt hiervoor interessant. Het is een beleidsmatige

provincie.

afweging of er aangesloten moet worden bij de heersende branchebeperkingen, wat tot uitdrukking komt in het

Alleen wanneer er in het detailhandelsbeleid is vastgelegd dat een ondergeschikte showroomfunctie toegestaan wordt

detailhandelsbeleid en het bestemmingsplan. • Het aanwijzen van nieuwe zones waarbinnen (geclus-

bij een hoofdbestemming (in m2 of %) zou dit mogelijk zijn,

terde) afhaalpunten zijn toegestaan, zoals knooppunten

mits de locatie zich hiervoor leent. Hierbij dienen ruimtelij-

langs invalswegen en randen van bedrijventerreinen.

ke aspecten (zoals bereikbaarheid en milieu) en effecten op

Wanneer hiervoor wordt gekozen, dient geregeld te

de detailhandelsstructuur zorgvuldig te worden afgewogen.

worden dat door een aanduiding op de verbeelding zones

Wanneer het detailhandelsbeleid geen ondergeschikte

worden aangegeven. Tevens kan er gekozen worden voor

showroomfunctie toestaat op bedrijventerreinen, is moge-

een afwijkingsbevoegdheid.

lijk het creëren van enkel een afhaalpunt een optie. Hierbij valt het afhaalpunt onder de classificering ‘ondergeschikt

• Het toestaan van solitaire afhaalpunten, via een afwijkingsbevoegdheid.

afhaalpunt’, omdat het afhaalpunt bij een distributiecentrum gesitueerd wordt. Het al dan niet toelaten van


15

Uitgever Kamer van Koophandel Ontwerp en opmaak Kamer van Koophandel Den Haag, Egbert van Zanten Jaar van uitgave 2013 Meer informatie Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland, Hidde van Heide, t 036 524 87 20, e [email protected]

Meer weten? Ga naar www.kvk.nl/retail2020

Internethandel. keuze in beleid en vertaling in bestemmingsplannen

Recommend Documents