B 44476
Prof. dr. B. Kerremans
Internationale politiek sinds 1945
Deze tekst is de syllabus voor de aangegeven cursus. Ze moet u helpen in het studeren van deze cursus. Ze treedt niet in de plaats van datgene wat in de lessen is gezegd of in de plaats van de opgelegde lectuur. U gebruikt ze dus best in combinatie met uw eigen nota's en lectuur.
Uitgeverij Acco Leuven
Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE
3
I. HET UITBREKEN VAN DE KOUDE OORLOG
8
1.1. D E VOORBODES: SAMENWERKING EN CONFLICT TUSSEN DE "GROTE DRIE"
LIJ. Het Tweede Fronten de eroderende samenwerking .A. De vorming van de Grote Drie B. De eroderende samenwerking a) De Grote Drie vóór de Top van Teheran (ï) Franklin Delano Roosevelt (FDR) (ii) Winston Churchill (ïii) Jozef Stalin b) De aanloop naar Teheran c) De Conferentie van Teheran (28 nov. - 1 dec. 1943) (i) Achtergrond (ii) Resultaten d) De Conferentie van Moskou (9 -17 okt. 1944) (i) Context (ii) De bespreking f) De Conferentie van Potsdam (17 juli - 2 augustus 1945) 1.1.2. De kwestie Polen als een splijtzwam tussen de Grote Drie A. Franklin Delano Roosevelt en de Poolse kwestie B. Polen en Harry S Truman 1.1.2. De kwestie Duitsland A. De Nederlaag B. De Top van Potsdam en de Duitse kwestie a) De issues b) Het verloop c) De "Deal van Postdam" C. Nasleep en uitvoering van de afspraken van Postdam a) De ministeriële conferenties over Duitsland b) De Bizone, Trizonia en de Blokkade van Berlijn c) De oprichting van de Bondsrepubliek en de Duitse Democratische Republiek 1.1.3. Communistische machtsovername's A. Het centrale probleem B. Communisme in Centraal en Oost-Europa C. De verovering van de absolute macht (1945-48) D. Voorbeelden van communistische machtsovernames a) Roemenië b) Bulgarije c) Polen d) Hongarije E. Wat doen deze communistische regeringen? F. Joegoslavië en Albanië a) Joegoslavië b) Albanië 1.1.4. The Pacific War. A. Verschil tussen de Europese en de Aziatische Oorlog B. De oorlog tegen Japan, de "Russian Option", en het gebruik van de atoombom a) De kwestie van de "onvoorwaardelijke overgave" b) De "Russian Option" C. De Filippijnen D.China a) De machtverovering door Mao b) De houding van Mao t.a.v. de VS en de Sovjet-Unie E. Vietnam 1.2. DE EERSTE ECHTE CONFLICTEN 1.2.1. Iran en de Dardanellen A. Iran B.Turkije 1.2.2. Griekenland en de Truman Doctrine A. De Amerikaanse politieke eontext B. De Griekse crisis
8
8 8 11 11 12 12 12 12 15 15 15 16 16 17 18 19 19 21 23 23 25 25 25 26 28 28 31 33 36 36 37 38 38 38 39 39 40 41 41 41 41 42 42 42 42 45 52 52 52 56 56 58 58 58 59 60 60 61
C. De Truman Doctrine 1.2.3. Het Marshall Plan en Tsjechoslowakije A. Het Marshall Plan : a) Het probleem van de Duitse economische heropbouw b) Het risico op een definitieve opdeling van Europa c) De problemen met de aanvaarding van het plan door het Amerikaanse Congres B. Problemen met de ratificatie C. De communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije II. VAN CONFRONTATIE TOT COËXISTENTIE
62 63 63 64 64 65 66 66 68
II. 1. DE OPRICHTING VAN DE NAVO
68
ARTIKEL 5 NAVO
69
ARTIKEL 6 NAVO
69
11.2. DE OPRICHTING VAN DE EGKS
70
11.3. D E KOREAANSE OORLOG EN DE EUROPESE DEFENSIE GEMEENSCHAP (EDG)
11.3.1. NSC 68 11.3.2. De start van de Koreaanse Oorlog 11.3.2. De Europese Defensiegemeenschap A. De Duitse vraag B. Het Plan Pléven C. De Britse weigering D. De onderhandelingen over de EDG en de EPG 11.3.3. Het einde van de Koreaanse Oorlog... en van de EDG A. De Koreaanse Oorlog: verder verloop B. De gevolgen van het einde van de Oorlog C. Gevolgen van de afkeuring ARTIKEL 4 WARSHAU-PACT
D. Blijvende gevolgenvan de Koreaanse Oorlog op globaal vlak 11.4. D E DOOD VAN STALIN, DE KOMST VAN EISENHOWER
11.4.1. De dood van Stalin en de ontwikkelingen in Oost-Europa A. Verwarring bij de dood van Stalin B. De Berlijnse opstand van 1953 a) DeStalinnota 11.4.2. De komst van Eisenhower 11.4.3. Chroetsjov en de vreedzame coëxistentie 11.5. SUEZ EN BOEDAPEST 1956
11.5.1. Suez A. Historische schets Zionisme en Israël B. De Suezcrisis 11.5.2. Boedapest A. Voorbode a) Machtswisselingen in Hongarije b) De opstand inPoznan B. De opstand in Boedapest
70
70 72 74 74 74 74 74 75 75 77 78 79
79 81
81 81 81 81 83 84 86
86 86 87 90 90 90 90 91
11.6. D E TWEEDE CRISIS VAN BERLIJN
93
11.7. H E T VERTREK VAN EISENHOWER
95
III. HERNIEUWE CONFRONTATIES: JFK EN VIETNAM, DE EEG EN DE GAULLE
96
111.1. JOHN F. KENNEDY vs. CHROETSJOV
96
111.2. D E CUBA-CRISIS
97
111.2.1. Over de voorlopers 111.2.2. De Cubacrisis zelf A. De context B. De crisis zelf: van Operatie Aradyr naar een regelrechte confrontatie C. De lessen van Cuba a) Reacties in de houding van de VS, de Soyjet-Unie en Frankrijk b) Gevolgen voor de relaties tussen de Volksrepubliek China en de Sovjet-Unie D. De directe gevolgen van de Cuba-crisis
97 98 98 99 102 102 102 104
111.3. EEN EUROPEES EUROPA 104 IV. DE VIETNAM-TRAGEDIE: "THE POWER TO DESTROY IS NOT THE POWER TO CONTROL" 105 IV. l. TRUMAN, EISENHOWER EN VIETNAM
105
IV.2. J.F. KENNEDY EN VIETNAM: HET LANGZAAM FALEN VAN DE PERIPHERAL STRATEGY
IV.3. L.B. JOHNSON EN DE AMERJKANISERING VAN DE VlETNAM-OORLOG 1V.3.1. Duiding van de verhouding tussen LBJ en de Vietnam-oorlog IV.3.2. De Golf van Tonkin Resolutie en de Amerikanisering van de oorlog IV.3.3. Het Tet-Ojfensief en de positie van LBJ IV.4. RlCHARD M. NlXON EN DE VlETNAMISERING VAN DE VlETNAM-OORLOG IV.5. DIPLOMATIEKE INITIATIEVEN TIJDENS DE VIETNAM-OORLOG
IV.5.1.DeMAD IV.5.2. De Linkages-Politiek V. OSTPOLITIEK, PRAAGSE LENTE EN DÉTENTE: HET INTERMEZZO V A N DE KOUDE OORLOG V. 1. EUROPA EN DE DÉTENTE IN DE JAREN ZESTIG V.2. D E P R A A G S E L E N T E
V.2.1. Het verloop van de Praagse Lente V.2.2. De reacties op de Praagse Lente: de Brejnev Doctrine V.3. D E VERDERZETTING VAN DE OSTPOLITIK EN DE DÉTENTE
V.3.1. De Linkages-Politiek onder de vorm van een dubbele dyade-diplomatie V.3.2. De MAD, SALTI, en het ABM-Verdrag V.3.3 Verderzetting van de Ostpolitik
108
109 109 109 111 112 118
118 119 121 121 121
121 124 124
124 129 132
V.4. GRENZEN AAN DE DÉTENTE
133
V.5. HET MIDDEN-OOSTEN: NAAR EEN BIJNA-CONFRONTATIE
134
V.5.1. De Zesdaagse Oorlog (5-10 juni 1967): A. De context B. Het verloop V.5.2. De Jom-Kippouroorlog (6oktober 1973 - 7 november 1973) VI. VERSTARRING EN VERWARRING: DE PERIODE CARTER-BREJNEV VI. 1. HET BUITENLANDS BELEID VAN JIMMY CARTER
VI. 1.1 .Contradicties van Carter's beleid VI. 1.2. Diplomatieke successen VI.2.HETNAVO-DUBBELBESLUIT VI.3. HET EINDE VAN DE DÉTENTE: AFGHANISTAN EN DE "BLEEDING WOUND" VI.3.1. Voorgeschiedenis VI.3.2. De Sovjet-inval in Afghanistan VI.3.3. Westerse reacties en Sovjet-acties VI.3.4. Gorbatsjov en Afghanistan VIA.
D E I R A A N S E REVOLUTIE
VI. 4.1. Achtergrond van de Iraanse Revolutie VI.4.2. Het effect van de Iraanse Revolutie op depositie van de Verenigde Staten VIL VERKILLING EN VERNIEUWDE DÉTENTE: VAN REAGAN NAAR GORBATSJOV VII.1. VERKILLING TUSSEN O O S T EN W E S T
VII. 1.1. De verkiezing van Ronald Reagan VII. 1.2. De pijlers van het buitenlands beleid van Reagan VII.U.DeEuro-raketten VII. 1.4. Het Strategie Defense Initiative VIL 1.5. Sterke rethoriek, beperkte middelen A. Polen B. Nicaragua VIL 1.6. Machtswisselingen in hetKremlin A. Het Andropov-Interludium B. Het Tchernenko-Interludium VII.2. D E LAATSTE DÉTENTE: N A A R HET EINDE VAN DE K O U D E O O R L O G
VII.2.1. Gorbatsjov, Glasnost en Perestroika A. Van Perestroika naar Glasnost B. Van Glasnost naar Détente a) Glasnost en nationalisme b) Glasnost en détente VII.2.2. Ronald Reagan: de "president van de vrede"? VII.2.3. De eerste mislukte pogingen naar détente
134 134 135 136 139 139
139 140 141 142 142 145 147 148 149
149 151 152 152
152 153 154 155 156 156 158 158 158 159 160
160 160 161 162 162 163 163
A. Genève B. Reykjavik VII.2.4. De eerste grote doorbraak A. De positievan Gorbatsjov B. De positievan Reagan C. Het Akkoord van Washington (INF) D. Verdere internationale ontwikkelingen in de context van détente VIII. HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG (1989-1990) VIII. l. WAAROM LIET DE SOVJET-UNIE DIT GEBEUREN? VIII.2. D E OPSTAND VAN TIENAMEN
VIII.2.1. Voorgeschiedenis VIII. 2.2. Het drama van Tienamen VIII.2.3. Gevolgen van het Tienamen Drama VIII.3. D E DESINTEGRATIE VAN HET COMMUNISME IN CENTRAAL-EUROPA
VIII. 3.1. Polen VIII.3.2. Hongarije VIII.3.3. De DDR VIII.3.4. Bulgarije VIII.3.5. Tsjechoslowakije VIII.3.6. Roemenië VIII.3.7. Hervormingen in de Sovjet-Unie
163 163 164 164 165 166 167 168 168 168
168 169 171 171
171 172 175 181 182 183 184
VIII.4. D E INTERNATIONALE DIMENSIE VAN HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG
185
VIII.5. D E DUITSE HERENIGING
186
IX. HET EINDE VAN DE SOVJET-UNIE IX. 1. HET ONTBINDINGSPROCES IX.2. DE GEVOLGEN
195 195 201
X. DE ONTBINDING VAN TSJECHOSLOWAKIJE: DE "FLUWELEN SCHEIDING"
204
XI. DE ONTBINDING VAN JOEGOSLAVIË
205
XI. 1. HISTORISCHE CONTEXT VAN DE ONTBINDING VAN JOEGOSLAVIË
XI.1.1. De periode voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog XI.1.2. De periode na de Tweede Wereldoorlog XI.2. VERLOOP
XI.2.1. De oorlog in Kroatië en Slovenië. A. De Aanloop B. Het uitbreken van de oorlog a) De oorlog in Slovenië b) De oorlog in Kroatië XI.2.2. De oorlog in Bosnië-Herzegovina A. Het uitbreken van de oorlog B. De Amerikaanse reactie en het ingrijpen van de NAVO XI.2.3. De oorlog in Kosovo A. Context van de oorlog in Kosovo B. De NAVO-bombardementen en het incident met de Volksrepubliek China C. De diplomatieke regeling en de installatie van KFOR a) Het akkoord tussen Ahtisaari, Tchernomyrdin enTalbott b) Het akkoord van Milosevic c) Het zenden van KFOR en de incidenten met Rusland XI.3. D E GEVOLGEN VAN DEZE CRISES VOOR E U R O P A
XI.3.1. Het Stabiliteitspact X.3.2. De uitbreiding van de NAVO XII. DE GOLFOORLOG EN HET VREDESPROCES IN HET MIDDEN-OOSTEN XII. l. D E GOLFOORLOGEN
XII. 1.1. De Eerste Golfoorlog XII. 1.2. De Tweede Golfoorlog A. De context B. De oorlog zelf XII. 1.3. Van de Golfoorlog naar het vredesproces
205
205 206 208
208 208 209 209 209 211 211 212 215 215 217 218 218 218 218 219
220 220 223 223
223 224 224 224 226
XII.2. HET VREDESPROCES IN HET MIDDEN-OOSTEN XI 1.2.1. De Conferentie van Madrid XII.2.2.Het "Oslo spoor" A. De weg naar en van Oslo B. De akkoorden gesloten in het kader van het Oslo proces C. De dood van Rabin, het Wye Plantation Akkoord en de verkiezing van Ehud Barak D. Van Camp David naar een nieuwe Intifada in het najaar van 2000 E. Israël, Syrië en Libanon XIII. NAAR EEN NIEUWE OOST-WEST TEGENSTELLING? XIII. 1. D E RELATIES TUSSEN NOORD- EN ZUID-KOREA XIII.2. D E CLINTON-PUTIN TOP VAN JUNI 2000 EN DE DISCUSSIE OMTRENT DE NMD XIII.2.1. De kwestie van de NMD A. Het National Missile Defense System (NMD) B. Russische reacties op het NMD C. West-Europese reacties op het NMD en het Amerikaanse antwoord XIII.2.2. De Topontmoeting tussen Vladimir Putin en BUI Clinton van juni 2000 XIII.2.3. George W. Bush en het NMD SELECTIEVE BIBLIOGRAFIE
227 227 228 228 228 229 232 232 234 235 236 236 236 237 237 238 239 240
