Intermenselijk contact. Connexxion brengt meer dan één miljoen

ar

Ja

g

la rs ve

08

20

Intermenselijk contact. Connexxion brengt meer dan één miljoen mensen op hun bestemming. Iedere dag opnieuw. Het tekent nadrukkelijk onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Connexxion wil reizen dan ook zo aangenaam mogelijk maken, voor mens en milieu. En soms verrassend, zoals we in dit jaarverslag tonen. Want openbaar vervoer vormt ook een ontmoetingsplek voor mensen met verschillende achtergronden en culturen. Zo hebben kunstenaars in het kader van de kunstweek, die begin november vorig jaar plaatsvond, hun impressie gegeven van ontmoetingen in en rond het openbaar vervoer. En voor jonge artiesten biedt Connexxion een podium om hun talenten te demonstreren.

Het openbaar vervoer als ontmoetingsplek, waar reizigers zich even kunnen onttrekken aan de waan van de dag. Door bijzondere ontmoetingen. Elke dag weer. Door soms zomaar een ontmoeting met grote gevolgen. Overvallen door

Door hem verwoord in prachtige zinnen.

Wij staan open voor meer ontmoetingen… Aangenaam, wij zijn Connexxion, waar wilt u vandaag heen?

De bus Bij de halte van een plein, kwam 40 jaar geleden, een blauwe bus, door de regen aangereden. Ik zag haar zitten, achter tranend glas, in een rode plastic regenjas. Ik ging naar binnen en sprak haar aan. Die bus is voor altijd blijven staan. Ron Roem

3

de liefde, zoals kunstenaar Ron Roem zelf heeft ervaren, heel lang geleden.

Is deze stoel vrij? Als grafisch ontwerper en fotograaf ben ik dagelijks bezig met communicatie. Hoe breng ik een boodschap over? Dat idee ligt ook ten grondslag aan mijn ontwerp. De poster geeft de samensmelting weer die je dagelijks in het openbaar vervoer ziet. Mannen, vrouwen en kinderen van alle leeftijden met verschillende achtergronden. Mensen die zich nauwelijks bewust zijn van elkaar en gewoon ‘hun ding’ doen. Het contact gaat vaak Roger Waleson

niet verder dan ‘Goedemorgen’ en ‘Is deze stoel vrij?’ of ‘Wat een weer hè?’. Standaardzinnen die meestal louter uit beleefdheid worden uitgesproken, terwijl een spontane ontmoeting in een bus, trein of watertaxi juist heel leuk kan zijn. In deze poster komt de boodschap zowel in beeld als in tekst naar voren. Ik heb moderne, luchtige kleuren gekozen zodat de boodschap luchtig blijft en niet te zwaar wordt.

1 Profiel van de onderneming Connexxion is marktleider in het regionaal personenvervoer. Onder het motto ‘Alles voor de reiziger’ brengt Connexxion dagelijks meer dan één miljoen mensen op hun bestemming. Over weg, rails en water. Maar ook in de ambulancezorg nemen we een vooraanstaande positie in. Wij verzorgen kwalitatief hoogwaardig, duurzaam en veilig vervoer. Connexxion stáát voor de mobiliteit in Nederland. Nu en in de toekomst. Connexxion is actief in het openbaar stads- en streekvervoer (per bus, taxi, tram, trein), besloten vervoer (taxidiensten, ambulancezorg en tours) en bootvervoer. Dochteronderneming TSN verzorgt het onderhoud, beheer en schadeherstel van wagenparken voor bedrijven en organisaties. Connexxion voert haar diensten uit in opdracht van publieke en private opdrachtgevers. Per 31 december 2008 bediende Connexxion op basis van één- of meerjarige contracten zo’n 225 opdrachtgevers in het besloten (taxi- en tour)vervoer, zestien in het openbaar vervoer en acht in het vervoer over water. In samenwerking met deze opdrachtgevers realiseert Connexxion optimale mobiliteit voor haar reizigers. In oktober 2007 vond de overdracht van tweederde van de aandelen Connexxion plaats aan het consortium van Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten. De overige aandelen blijven nog tot maximaal eind 2012 in bezit van de Staat der Nederlanden. De privatisering was een logische stap in de ontwikkeling van onze onderneming. De alliantie Transdev+Connexxion is in omvang de vierde private personenvervoerder in Europa. De strategie van Connexxion is gericht op versterking van haar vooraanstaande positie in Nederland. De alliantie met Transdev biedt grote mogelijkheden op het gebied van stads- en streekvervoer in Nederland, aangezien Connexxion en Transdev elkaars kennis en ervaring op dit gebied perfect aanvullen. Transdev is een internationaal bedrijf met grote ervaring op het gebied van lightrail-vervoer, spoorsystemen en samenwerkingsverbanden tussen publieke en private partijen. Aangezien dit gebied. Connexxion brengt op haar beurt brede ervaring in met de verstrekking van vraagafhankelijke vervoersdiensten, het navigeren in een zeer concurrerende markt, procesoptimalisatie, milieubeheer en kwaliteitsmanagement. Samen zijn we volledig toegerust om de reiziger hoogstaand stads- en streekvervoer te bieden. We werken momenteel al nauw samen op een aantal gebieden. Connexxion hanteert een strategie van ‘operational excellence’, en richt zich hierbij op multimodaliteit (het bieden van meerdere vervoersvormen binnen één vervoerssysteem). Onze kennis van de markt stelt ons bij uitstek in staat vraag en aanbod optimaal op elkaar af te stemmen. De wens van de reiziger voor een geïntegreerde keten van openbaar vervoer maakt groei in andere vervoersmodaliteiten noodzakelijk. Daarnaast zal groei binnen de huidige vervoersactiviteiten Connexxion mogelijkheden geven voor schaalvoordelen en daarmee samenhangende efficiency. Eventuele uitbreidingen van de activiteiten worden kritisch beoordeeld op hun mogelijkheden om langdurig waarde voor de onderneming te creëren. Connexxion beschikt over een aantal kerncompetenties, die het de onderneming mogelijk maken haar strategie succesvol uit te voeren. Deze kerncompetenties zijn: het kunnen bieden van hoogwaardig en veilig vervoer tegen een concurrerend tarief, grote kennis en ervaring op het gebied van planning en regie van personenvervoer en kennis over het herstructureren van een bedrijf in een concurrerende omgeving. Connexxion realiseert haar doelstellingen op basis van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Connexxion staat middenin de samenleving en neemt haar verantwoordelijkheid op het gebied van milieu, ‘quality of life’ en goed werkgeverschap.

5

Connexxion haar positie op de markt van openbaar railvervoer wil versterken, profiteren wij van de ervaring van Transdev op

6

Inhoudsopgave 1.

Profiel van de onderneming

5

2.

Voorwoord

8



2.1

3.

Bericht van de Raad van Commissarissen

16

4.

Verslag van de Raad van Bestuur

19



4.1

Financiële resultaten

19



4.2

Vooruitzichten

21



4.3

Openbaar vervoer

22



4.3.1

Bus

22



4.3.2

Rail

28



4.3.3

Water



Taxi, Ambulancezorg en Tours

32



4.4.1

Taxi 

32



4.4.2

Ambulancezorg

36

Tours

4.4

Kerncijfers

15

30



4.4.3



4.5

Techno Service Nederland

38

37



4.6

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

40



4.7

Human Resources Management

45



4.8

Corporate Governance

48



4.9

Risicomanagement en interne beheersing

55



4.10 Directiebeoordeling risicomanagement en interne beheersing

59

5.

Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur

60

6.

Ondernemingsstructuur

66



6.1

Organogram van Connexxion

66



6.2

Organen van de Vennootschap

67



6.3

Structuur van de Alliantie

68



6.3.1

Executive Committee Transdev+Connexxion (COMEX)

68



6.3.2

Bedrijfsprofiel Transdev

68

7.

Jaarrekening 2008

71



7.1

Geconsolideerde balans per 31 december 2008

72



7.2

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2008

74



7.3

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2008

75



7.4

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008

76



7.5

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening



7.6

Vennootschappelijke balans per 31 december 2008

128

77



7.7

Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2008

130



7.8

Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2008

130



7.9

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening

131

8.

Overige gegevens

136



8.1

Accountantsverklaring

136



8.2

Bestemming resultaat 2008

137



8.3

Gebeurtenissen na balansdatum

137

9.

Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu

139



9.1

Scope

140



9.2

Beleid en managementsysteem

140



9.3

Compliance

141



9.4

Ongevallen

143



9.5

Sociale veiligheid 

144



9.6

Gezondheid

146



9.7

Emissies, afvalwater en afvalstoffen

146



9.8

Bodem en milieu-incidenten 

148



9.9

Energie, water en grondstoffen

148

Kerncijfers

150

Verklaring van begrippen en afkortingen

152 154 157

Colofon

158

Figuren 1:

Omzetaandeel per werkmaatschappij

11

2:

Kengetallen Connexxion Openbaar Vervoer, GVU, Hermes Groep en Novio

24

3:

Verdeling gegunde concessies openbaar vervoer eind 2007

27

4:

Aanbestede concessies in 2008

27

5:

Verdeling gegunde concessies openbaar vervoer eind 2008

27

6:

Ontwikkeling dieselprijs, 2006-2008

27

7:

Kengetallen divisie Rail

29

8:

Kengetallen divisie Water

30

9:

Kengetallen divisie Taxi

35

10:

Kengetallen divisie Ambulance

36

11:

Aandeel medewerkers per werkmaatschappij

46

12:

Dienstjaren

47

13:

Leeftijdsopbouw medewerkers

47

14:

Organogram d.d. 31-12-2008 

66

15:

Oorzaken van milieuklachten 

142

16:

Connexxion Nederland, letselongevallen derden 2008 

143

17:

Connexxion Nederland, arbeidsongevallen 2008

143

18:

Incidenten naar categorie

144

19:

Arbeidsverzuim 

146

7

Algemene index / trefwoordenlijst De ‘Kunstweek’ artiesten en hun werk

2 Voorwoord Connexxion staat middenin de maatschappij. Meer dan één miljoen mensen doen iedere dag een beroep op ons. Deze maatschappelijke functie, de grote zichtbaarheid van onze onderneming en het feit dat wij bijna 15.000 medewerkers inkomen, ontwikkeling en werkplezier willen bieden, maakt een verantwoorde uitvoering van ons werk tot een absolute must. In dit kader doen wij wat binnen onze mogelijkheden ligt om onze netto-bijdrage aan de maatschappij zo hoog mogelijk te laten zijn. Aan de ene kant betekent dit zorgen voor optimale dienstverlening voor reizigers en opdrachtgevers. Wij streven dan ook naar operational excellence. Aan de andere kant spannen wij ons in om de veiligheid voor onze medewerkers en reizigers te verhogen en de maatschappij met onze activiteiten zo min mogelijk te belasten. Afspraken met overheden om de criminaliteit in het openbaar vervoer terug te dringen, maar ook deelname aan experimenten met alternatieve brandstoffen en investeringen in een milieuvriendelijk wagenpark, zijn daar voorbeelden van. Daarin willen wij transparant zijn. Vandaar dat ons jaarverslag al enkele jaren een uitgebreide jaarrekening Veiligheid, Gezondheid en Milieu bevat. Om maatschappelijk verantwoord te kunnen opereren en verder te investeren in de kwaliteit van ons vervoer, is het echter noodzakelijk dat het financiële rendement van de onderneming hoger komt te liggen dan de afgelopen jaren. Connexxion is in 2008 door een turbulente periode gegaan. Dit voorjaar werd Connexxion geconfronteerd met een langdurige staking in het openbaar vervoer. Ook deden zich incidenten voor op het gebied van sociale veiligheid, met als dieptepunten de situaties in Gouda en Arnhem, waar de veiligheid van chauffeurs meerdere malen in het geding kwam. Daarnaast heeft Connexxion in 2008 voor het eerst in haar bestaan niet ingeschreven op enkele concessies, aangezien dit economisch onverantwoord was. Een realistisch, maar tegelijkertijd ook moeilijk besluit, omdat dit voor veel medewerkers een overgang naar een andere vervoerder met zich mee heeft gebracht. In het verslagjaar zijn de resultaten van Connexxion

8

onder druk komen te staan. De gemiddeld hoge dieselprijs, de staking, de ontoereikende indexatie en de landelijke verdeelsleutels van de reizigersopbrengsten, zijn daar onder meer debet aan. Maar 2008 kende ook veel positieve kanten. Zo is Connexxion vorig jaar uitgegroeid tot marktleider op het gebied van ambulancevervoer. Net als in het taxivervoer, een onderdeel dat in 2008 goede resultaten heeft geboekt. Door de alliantie met Transdev wordt op een aantal gebieden goed samengewerkt, zoals bij enkele aanbestedingen. Verder heeft Connexxion met maar liefst 532 milieuvriendelijke bussen haar vloot verder vernieuwd. En ook op het gebied van bijvoorbeeld reizigersinformatie zijn een aantal innovatieve stappen gemaakt. Tot slot hebben in 2008 belangrijke wisselingen in de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen plaatsgevonden. Hieronder volgen in vogelvlucht de belangrijkste ontwikkelingen uit 2008. Marktwerking OV Het regionaal openbaar vervoer heeft sinds de liberalisering in 2001 een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt, tegelijtegelij kertijd is de markt nog niet geheel volwassen. Zo is de OV-markt rond de drie grote steden (nog) niet open. Ook worden de bestekeisen van decentrale overheden steeds complexer. Mede hierdoor zijn de financiële resultaten van vervoerders, waaronder Connexxion, steeds verder onder druk komen te staan. Nu nog wensen veel opdrachtgevers nieuw materieel bij de ingang van een nieuwe concessie-periode. Om nieuw materieel beter te kunnen financieren, wil Connexxion in gesprek met opdrachtgevers over een optimale gebruiksgebruiks duur voor de bussen. Aanbestedingen Connexxion Openbaar Vervoer/ Hermes Groep won in 2008 zes concessies: Noord-Holland Noord, BRU regiovervoer Utrecht, BRU Spitslijnen, provincie Utrecht, Midden-Zeeland en de Stadsregio Eindhoven. De concessie Haaglanden regio was Connexxion helaas niet gegund en komt daarmee vanaf augustus 2009 in handen van een andere vervoerder. Ook de concessie Waddeneilanden (Vlieland, Terschelling en Ameland), waar Connexxion op inschreef, werd aan een andere vervoerder gegund. Voor het eerst schreef Connexxion in 2008 niet in op twee concessies: Stadsregio Rotterdam en Zuid-Oost Fryslân.

De bus Het geweld waar buschauffeurs, treinmachinisten en conducteurs tegenwoordig mee geconfronteerd worden, vormt de inspiratie voor mijn ontwerp. Het drukt mijn waardering voor deze beroepsgroep uit en het feit dat ik me bewust ben van hun kwetsbaarheid. De kus moet tegenwicht bieden aan de agressie. Het thema ‘Ontmoetingen in het openbaar vervoer’ heeft voor mij persoonlijk nog een hele speciale betekenis. Lang geleden heb ik namelijk in Ron Roem

de bus in Amsterdam op weg van mijn werk naar huis mijn vrouw ontmoet. Over die ontmoeting heb ik een gedicht gemaakt (zie pagina 3).

2  Voorwoord Connexxion Water heeft in 2008 de gewonnen aanbeste-

OV-chipkaart

dingen Fast Flying Ferries, het veer Rozenburg-Maassluis en

De OV-chipkaart is een belangrijke innovatie in het openbaar

het Julianaveer geïmplementeerd. Ook schreef Connexxion

vervoer. De OV-chipkaart vergroot het reizigersgemak en

in voor de veerdienst Kop van ’t Land. Deze werd aan een

daarmee de toegankelijkheid. De uitrol van dit nieuwe

andere vervoerder gegund.

vervoerbewijs is ook in 2008 door Connexxion voortgezet.

Van de 94 gegunde aanbestedingen waarvoor

Inmiddels is de vloot van Connexxion Openbaar Vervoer

Connexxion Taxi Services in 2008 inschreef, won Connexxion

volledig voorzien van OV-chipkaart en Infoxx-apparatuur.

42 opdrachten (38% van de gewonnen omzet). Belangrijke

Per september 2008 heeft Connexxion een voorlopige

nieuwe vervoersopdrachten zijn: het collectief vraagafhan-

toestemming gekregen de OV-chipkaart in de concessie

kelijk vervoer Haaglanden, het leerlingenvervoer Eindhoven

Amstelland-Meerlanden en Haarlem-IJmond te introduceren.

(nieuwe opdracht), het collectief vraagafhankelijk vervoer

Hiermee heeft Connexxion de mogelijkheid verkregen

Z.O. Drenthe en het leerlingenvervoer Emmen.

in deze concessies een belangrijke nieuwe stap naar de invoering van de OV-chipkaart te zetten. In Voorne-Putten

Reizigersontwikkeling

werd de OV-chipkaart overigens al eerder geïntroduceerd en

In 2008 is het aantal OV-reizigers voor het busvervoer, na correctie voor concessiewisselingen, gedaald met 2,5% . 1

Zonder de staking zouden we een groei van 1,7% hebben

in Salland is een speciale test OV-chipkaart in gebruik. In 2009 verwacht Connexxion de OV-chipkaart in meerdere concessiegebieden uit te rollen.

10

bereikt. In het eerste jaar van de nieuwe concessieperiode is in

Landelijk gezien heeft de OV-chipkaart tot veel discussie

de concessie Amstelland-Meerlanden een reizigersgroei

geleid in 2008. De commissie Kist heeft in het verslagjaar

van 10% gerealiseerd. Ook de concessie Noord & Zuidwest-

onderzoek gedaan naar de meerkosten van de ontwikkeling

Friesland is met +9% een positieve uitzondering. Het feit dat

van de OV-chipkaart ten opzichte van de maatschappelijke

hier geen CAO-acties plaatsvonden en dat de uitbreidingen

kosten-baten analyse in 2005. De commissie concludeert

na aanbesteding in het tweede concessiejaar volledig zijn

dat er over de afgelopen periode sprake is van in ieder geval

geïmplementeerd, heeft hieraan bijgedragen.

100 miljoen euro meerkosten voor alle vervoerders. Ook

Ook Fast Flying Ferries was succesvol. Het aantal reizigers groeide hier met maar liefst 14%.

schatte zij in dat de meerkosten in de periode vanaf 2008 circa 18 miljoen euro per jaar zullen bedragen. De staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat heeft naar aanleiding

Het aantal treinreizigers op de Valleilijn en de spoorlijn

van het rapport van bovengenoemde commissie in een

Almelo-Mariënberg groeide gemiddeld met 2,2% t.o.v. 2007.

nieuw aanvalsplan voor de OV-chipkaart enkele afspraken

De Valleilijn groeide in 2008 met 1,9% (reizigers­kilometers),

opgenomen. Het risico dat vervoersbedrijven lopen ten

de verbinding Almelo-Mariënberg behaalde een reizigers-

aanzien van de financiering van de OV-chipkaart is echter

groei van 6,2% t.o.v. het jaar daarvoor.

nog steeds volop aanwezig. In 2008 is de beveiliging van de OV-chipkaart doorbroken. Medio 2009 zal TLS een nieuw beveiligingsplan introduceren. Overige innovaties Met name op het gebied van reizigersinformatie zijn er in het verslagjaar een aantal belangrijke vernieuwingen geïntroduceerd. Zo is er een Engelstalige versie van de reizigerswebsite ontwikkeld en zijn een reisplanner en dynamische reis­informatie toegevoegd. Ook heeft Connexxion de speciale ‘Drempelvrij-website’ geïntroduceerd voor mensen met een functiebeperking. Een andere innovatie is de SMS-service waarmee ‘real-time’ reizigers­informatie kan worden opgevraagd. In het verlengde daarvan is met ingang van de nieuwe dienstregeling in 2008 in een aantal regio’s via beeldschermen in nieuwe bussen voor het eerst informatie over aansluitende bussen en treinen te zien.

)  -2,5% geldt voor Connexxion, exclusief GVU, Hermes en Novio

1

Stakingen

Financiële resultaten

De CAO-onderhandelingen verliepen zeer moeizaam in het

Onder druk van de markt heeft Connexxion in 2008

verslagjaar. Toen eind april een bod voor loonsverhoging

opnieuw marge moeten inleveren op belangrijke, opnieuw

werd afgewezen, volgde een lange periode van stakingen en

gegunde contracten. Daarnaast zijn de autonome stijging

acties. Dit was de langste stakingsperiode die Connexxion

van de loonkosten en de dieselprijs ook in 2008 onvoldoende

sinds 1994 heeft gekend. Connexxion betreurt stakingen

gecompenseerd.

en acties omdat hiermee reizigers en opdrachtgevers gedupeerd worden.

De effecten van de langdurige staking in het Openbaar Vervoer konden slechts gedeeltelijk worden opgevangen

Door de verhoging van dieselprijzen en accijnzen, bezui-

door een nadere invulling van de afspraken met de

nigingen op de OV-bijdrage en onvoldoende stijging van

decentrale opdrachtgevers. Deze negatieve effecten,

de prijzen van vervoersbewijzen, zat er weinig rek in het

gecombineerd met gestegen onderhoudskosten, de hoger

CAO-bod dat de vervoerders konden doen. Doorbraak in het

dan verwachte loonstijging en lagere reizigersopbrengsten,

onderhandelingsproces vormde het rapport dat is opgesteld

hebben ertoe geleid dat de operationele resultaten van

door voormalig minister Klaas de Vries. Op verzoek van

de belangrijkste divisies lager of gelijk waren aan de

diverse partijen heeft hij een grondige analyse van de

verwachting voor 2008 en de resultaten van 2007. Per

gecompliceerde situatie in het streekvervoer gemaakt en

saldo realiseerde de onderneming met een verlies van

een aantal aanbevelingen opgesteld.

€ 25,0 miljoen een fors lager resultaat dan in 2007 (€ 2,8 miljoen winst). Desondanks slaagden wij erin de efficiency

Mede dankzij dit rapport werd door de opdrachtgevers

van personeel en voertuigen in 2008 licht te verhogen. Met bovengenoemd resultaat en de balansver-

van de te lage indexatie van de rijksbijdrage en reizigers-

houdingen heeft de onderneming de eisen die de financiële

opbrengsten in 2008 en ter compensatie van de enorme

instellingen in het kader van de financiering hadden gesteld,

stijging van de brandstofprijzen. Vervolgens werd op 18

onderschreden. In het eerste kwartaal van 2009 zijn hierover

juni 2008 een definitief akkoord met de bonden bereikt.

met de banken echter aanvullende afspraken gemaakt

Daarbij is nadrukkelijk gekozen voor een overbruggings-

waardoor de financiering voor de komende periode is

CAO met een korte looptijd van anderhalf jaar. In de loop

verzekerd; zij het tegen hogere kosten.

van het verslagjaar zijn verdere gesprekken geïnitieerd tussen vervoerbedrijven, bonden, decentrale overheden en rijksoverheid om op basis van het rapport tot een structurele oplossing te komen van de problemen in het openbaar vervoer. Deze gesprekken hadden eind 2008 nog niet geleid tot concrete afspraken.

Figuur 1: omzetaandeel per werkmaatschappij Overige 7,7% Techno Service Nederland 6,9%

Taxi, Ambulance Services en Tours 27,3%

Openbaar vervoer (Bus, Trein en Water) 58,1%

11

(IPO en SKVV) extra financiering toegezegd, ter compensatie

2  Voorwoord Sociale veiligheid

Zo zijn in het verslagjaar onder meer synergievoordelen

Er zijn in 2008 meerdere incidenten geweest waarbij de

behaald op het gebied van inkoop, treasury en methodieken

veiligheid van onze medewerkers in het geding kwam.

van corporate development. Een projectteam van Transdev

Dieptepunt vormde de situatie in Gouda, waar zich op een

ondersteunt Connexxion bij nieuwe inschrijvingen.

zelfde route een reeks aan incidenten voordeed. Het aantal

Connexxion heeft op haar beurt kennis geleverd rondom

ernstige incidenten nam overigens ook in andere delen

de aanbesteding van de metrolijn in Stockholm en nieuwe

van het land toe. Er is een tendens waarneembaar van

aanbestedingen in Duitsland. Daarnaast heeft Transdev

toenemend vandalisme, bedreigingen en (gewelddadige)

interesse in het vertalen van het succes van Connexxion Taxi

berovingen.

Services naar andere landen, zoals Frankrijk en Engeland.

12

Connexxion heeft dit thema hoog op de agenda staan, en wil samen met andere stakeholders op zoek naar

Ambulancezorg

oplossingen hiervoor. Het handelt hier immers om een

In het verslagjaar heeft Connexxion haar activiteiten

maatschappelijk probleem dat een gezamenlijke aanpak

in het ambulancevervoer verder uitgebreid. Zo vond de

vergt. Connexxion zette het onderwerp veiligheid dan ook

overname plaats van ambulance- en taxibedrijf Zoet en

op de agenda van het eerste congres van de Federatie Mobili-

AmbulanceZorg Noord en Oost Gelderland (AZ NOG).

tietsbedrijven Nederland (FMN). De FMN stelt in overleg

De activiteiten op het gebied van ambulancezorg zijn

met een aantal ministeries een plan van aanpak op om de

gepositioneerd onder de nieuwe naam Connexxion

criminaliteit in het openbaar vervoer te verlagen. Nadruk

Ambulancezorg. Met een marktaandeel van circa 8% is

hierin zal liggen op samenwerking. Daarbij is op basis van

Connexxion Ambulancezorg nu marktleider op het gebied

de adviezen van de heer Nordholt, voormalig hoofdcommis-

van ambulancevervoer. Connexxion ziet de ambulancesector

saris van de Amsterdamse politie, een coördinator benoemd

als groeimarkt en heeft de ambitie om in deze sector haar

op het gebied van veiligheid in het openbaar vervoer.

marktaandeel verder te vergroten.

Synergie Transdev

Klanttevredenheid

In oktober 2007 vond de overdracht van tweederde van

Uit de cijfers die in het voorjaar 2008 over 2007 bekend zijn

de aandelen Connexxion plaats aan het consortium van

geworden, blijkt dat reizigers over het algemeen tevreden

Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten. Transdev heeft

zijn over de dienstverlening van Connexxion. Zij gaven

het recht de resterende aandelen in het bezit van de Staat

de dienstverlening van Connexxion Openbaar Vervoer

voor eind 2012 te kopen.

in 2007 een rapportcijfer van 7,2. Dit is hoger dan het

De privatisering is een logische stap in de ontwikkeling van

landelijk gemiddelde (bron: OV Klantenbarometer 2007).

onze onderneming. Transdev is een wereldwijd opererende

Connexxion-dochter Novio kreeg een 7,4 als rapportcijfer

onderneming, die onder meer grote ervaring heeft in

en was daarmee de hoogst gewaardeerde vervoerder. De

(light-)railsystemen en in publiek-private samenwerking.

doelstelling van Connexxion ligt op een waardering van een

Connexxion biedt op haar beurt de alliantie expertise op het

7,5. Klanttevredenheidscijfers voor het openbaar vervoer

gebied van collectief vraagafhankelijk personenvervoer, het

over 2008 worden in het voorjaar 2009 bekend gemaakt.

opereren in een zeer concurrerende markt, procesoptimali-

Het Algemeen Dagblad houdt ieder jaar een test onder

satie en milieu- en kwaliteitsmanagement. Op een aantal

diverse callcenters van bedrijven. In 2008 zijn zeventig

gebieden wordt al nauw samengewerkt, op andere vlakken

bedrijven getest waaronder Connexxion. De klantenservice

moet de samenwerking nog verder tot ontwikkeling komen.

van Connexxion eindigde in de categorie ‘zeer goed’ met

Daarbij leren we van elkaar op basis van ‘best practices’.

een score van 8,4. Het taxivervoer scoorde in 2008 gemiddeld een 7,5 (2007: 7,3). Het Valys-vervoer werd in 2008 maar liefst beoordeeld met een 8+, zo blijkt uit een onafhankelijk klanttevredenheidsonderzoek.

Kwaliteitsmanagement en MVO

FMN

Vanuit haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en

Op 10 april 2008 is de nieuwe branchevereniging FMN

als onderdeel van operational excellence wil Connexxion

(Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland) opgericht. Naast

excelleren op het gebied van kwaliteit, veiligheid,

de oprichters Veolia, Connexxion en Arriva, heeft ook Syntus

gezondheid, milieu en toegankelijkheid. In 2008

zich bij FMN aangesloten. Gedurende de discussie over het

ondertekende Connexxion de ‘Charter on Sustainable

vrijgeven van de OV-markt in de drie grote steden, bleken

development’ van de UITP, waarmee Connexxion zich

de belangen van de commerciële vervoersondernemingen

committeert tot het verder bevorderen van duurzame

en de gemeentelijke vervoersdiensten dermate uit elkaar te

ontwikkeling en uitwisseling van ‘best practices’ met alle

lopen, dat de private partijen besloten branchevereniging

stakeholders.

Mobis te verlaten. De FMN is opgericht om de samenwerking

Alle bedrijfsonderdelen van Connexxion, met uit­­zon­

met alle betrokkenen in het OV te versterken, gezamenlijk

dering van GVU, beschikken over een gecertificeerd

problemen aan te pakken en met concrete oplossingen

kwali­t eits­m anagementsysteem volgens NEN-EN-ISO

uitstekende mobiliteit te borgen.

9001:2000. Verder beschikken alle bedrijfsonderdelen van

Medewerkers

Connexxion over een gecertificeerd milieumanagement-

Connexxion is in vele opzichten een 'mensenbedrijf'.

systeem volgens NEN-EN-ISO 14001:2004.

We betreuren het zeer dat in de verslagperiode drie chauffeurs tijdens diensttijd door tragische ongevallen zijn overleden. Het betreft onze collega’s Cor van Geijlswijk

bedrijfsonderdelen. Onderdeel hiervan is een nieuwe

(60 jaar), Paul de Vree (39 jaar) en Joukje Bijker (32 jaar).

methode van onderzoek naar incidenten en ongevallen.

Wij willen hen nogmaals danken voor de jarenlange en

Doel hiervan is de achterliggende oorzaken vast te stellen en

waardevolle bijdrage die zij hebben geleverd aan onze

structurele verbeteringen in de organisatie door te voeren.

onderneming en wensen hun familie, overige nabestaanden,

Connexxion toont haar maatschappelijke verantwoorde-

vrienden en collega’s heel veel sterkte bij het dragen van dit

lijkheid ook op een geheel andere wijze, bijvoorbeeld door haar kennis in Suriname ter beschikking te stellen.

verlies. Zij zullen in onze herinnering blijven. Met bijna 15.000 medewerkers behoort Connexxion tot

Daarnaast stellen wij kunstenaars in staat hun talent

de grotere werkgevers in Nederland. Kwaliteit van het werk

te tonen, waarbij de bus als platform wordt gebruikt en

staat centraal in ons personeelsbeleid. Er is aandacht voor

reizigers op aangename wijze worden verrast. Onder de

zowel de fysieke arbeidsomstandigheden als de inhoudelijke

vlag van ‘Connexxion to Talent’ hebben zo diverse culturele

kwaliteit van het werk. Reductie van het arbeidsverzuim,

evenementen plaatsgevonden.

werving van medewerkers en opleidingen zijn prioriteiten

Haar maatschappelijke betrokkenheid liet Connexxion

in het HRM-beleid van de onderneming. Naast de verplichte

in 2008 daarnaast via een tv campagne zien. Voor het eerst

cursussen, bijvoorbeeld voor het vakdiploma taxichauffeur,

in haar bestaan was zij met drie verschillende commercials

heeft Connexxion een ‘management development’ traject

op televisie. Connexxion liet zich hierin zien als vervoerder

om onze talentvolle medewerkers nog beter bij hun

die zich sterk maakt voor het milieu, creatieve oplossingen

ontwikkeling te begeleiden. Dit programma – Fundament

biedt voor de fileproblematiek en die een grote werkgever is

voor Groei – startte in 2006. Inmiddels hebben 120

met aantrekkelijke vacatures voor mannen én vrouwen.

medewerkers hier aan deelgenomen.

13

Het OHSAS 18001 (arbo/veiligheid) managementsysteem is in 2008 verder uitgerold binnen de Connexxion

2  Voorwoord Raad van Bestuur

Raad van Commissarissen

Tijdens een buitengewone aandeelhoudersvergadering op

Dr. Ir. C. van Eykelenburg en dr. M.J.L. Jonkhart zijn in het

27 november 2008 hebben de aandeelhouders besloten de

verslagjaar teruggetreden uit de Raad van Commissarissen

samenwerking met bestuursvoorzitter Peter Kortenhorst te

van Connexxion. Connexxion is beide heren erkentelijk voor

beëindigen. Peter Kortenhorst heeft in de afgelopen zeven

hun getoonde inzet.

jaar een belangrijke bijdrage geleverd aan het succes van Connexxion, eerst als lid van de Raad van Bestuur en later als

Tot slot

voorzitter. Onder zijn leiding is Connexxion in oktober 2007

Connexxion is trots op de inzet die de medewerkers iedere

geprivatiseerd en is Connexxion in Nederland als bekende

dag tonen om reizigers en opdrachtgevers optimaal te

onderneming op de kaart gezet. Connexxion bedankt Peter

bedienen. Wij vinden dat medewerkers in een prettige,

Kortenhorst voor zijn gedrevenheid en inzet.

veilige werkomgeving moeten kunnen werken en zich

Per 5 december 2008 hebben de aandeelhouders van

verder moeten kunnen ontwikkelen. Mede daarom staat

Connexxion, Transdev, Bank Nederlandse Gemeenten en de

ook het verhogen van de sociale veiligheid prominent op

Staat der Nederlanden, Hubert Guyot unaniem benoemd

de agenda in het huidige jaar. Connexxion is een krachtige

tot Chief Executive Officer (CEO) van Connexxion.

onderneming. Voor 2009 gaan we dan ook uit van een

Op 1 september 2008 is Bruno Bruins benoemd tot Chief

minder turbulent jaar, waarbij verhoging van het rendement

Customer Relations Officer (CCRO). In deze functie is hij binnen

van de onderneming centraal zal staan. Met trots en

de Raad van Bestuur onder meer verantwoordelijk voor de

vertrouwen werkt Connexxion aan die doelstelling.

commerciële en bestuurlijke contacten met de stakeholders van Connexxion in de private en publieke sfeer. Jolanda

14

Poots-Bijl bekleedt als lid van de Raad van Bestuur sinds 1 oktober 2008 de functie van Chief Financial Officer (CFO).

Hilversum, 13 maart 2009

Zij volgt hiermee Aad Verveld op, die in het voorjaar 2008 tijdelijk benoemd was als CFO. Frank Janssen bleef tot eind 2008 aan als Chief Operating Officer (COO).

Raad van Bestuur Connexxion Holding NV

2.1 Kerncijfers Bedragen in miljoenen euro’s, tenzij anders vermeld.

2008

2007

2006

2005

2004

Balanstotaal

755

788

661

674

587

Gemiddeld geïnvesteerd vermogen

473

484

443

408

423

Eigen vermogen

150

198

228

222

211

1.070

1.050

884

881

918

(1.078)

(1.031)

(854)

(853)

(881)

100,7%

98,2%

96,6%

96,8%

95,9%

(509)

(499)

(442)

(453)

(480)

47,6%

47,5%

50,0%

51,4%

52,3%

Balans

Winst-en-verliesrekening Opbrengsten Bedrijfskosten als % van de opbrengsten

Lonen, salarissen en sociale lasten als % van de opbrengsten

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten als % van de opbrengsten

Winst over de verslagperiode

(8)

19

30

28

38

(0,7%)

1,8%

3,4%

3,2%

4,1%

3

16

19

24

0,3%

1,8%

2,2%

2,6%

EBITDA

69

89

89

85

92

Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten

35

61

35

66

84

activiteiten

(1)

(74)

(41)

(114)

(32)

Financieringstekort/-overschot

34

(13)

(6)

(48)

52

150

198

228

222

211

(0,5)

1,8

3,1

2)

2)

4,0

2,4

1,7

2)

2)

Solvabiliteit op basis van eigen vermogen

19,9%

25,2%

34,5%

33,0%

35,9%

Bedrijfsresultaat/GGV

(1,6%)

3,8%

6,9%

6,9%

8,9%

Aantal medewerkers (ultimo nominaal)

14.713

14.634

13.009

13.302

14.160

Aantal medewerkers (gemiddeld fte)

11.471

11.571

10.525

11.000

11.898

1.275

1.297

1.131

1.264

1.336

11,1%

11,2%

10,7%

11,5%

11,2%

Financiële positie

Nettokasstroom uit investerings-

Ratio's Eigen vermogen Rentedekkingsverhouding

1)

Net Debt to EBITDA 1)

Aantal medewerkers

Aantal indirecte medewerkers (gemiddeld fte) % indirect van totaal aantal medewerkers

1) 2)

Deze cijfers zijn aangepast conform de definities volgens de bank overeenkomsten. Gegevens zijn niet beschikbaar.

15

(25) (2,3%)

als % van de opbrengsten

3  Bericht van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft op 12 maart 2009

De Raad van Commissarissen heeft met de Raad van

de jaarrekening 2008, zoals door de Raad van Bestuur

Bestuur de effecten en consequenties van de grootste

opgemaakt, met de Raad van Bestuur in aanwezigheid van

staking in het openbaar busvervoer van de afgelopen tien

de externe accountant besproken.

jaar besproken. De stakingen hebben niet alleen geleid

De accountant heeft een accountantsverklaring

tot een nieuwe CAO, maar er is tevens uit het door Klaas

afge­geven bij de jaarrekening 2008, die is opgenomen in

de Vries opgestelde rapport gebleken dat er dringend

paragraaf 8.1 van dit jaarverslag. De Raad van Commissa-

structurele veranderingen moeten worden doorgevoerd in

rissen adviseert de Algemene vergadering van Aandeel-

de compensatie voor de door vervoersbedrijven verleende

houders om de jaarrekening 2008, zoals opgesteld door de

diensten.

Raad van Bestuur, vast te stellen. Het is zorgwekkend dat er sindsdien weinig vooruitgang De Raad van Bestuur stelt voor om het resultaat ten

is geboekt op het gebied van de compensatie voor de

bedrage van € 24,9 miljoen negatief ten laste van de

dieselprijzen en het indexatiesysteem voor de strippenkaart.

algemene reserves te brengen en om af te zien van uitkering

Het uitblijven van tijdige maatregelen heeft de financiële

van een dividend voor het boekjaar 2008. De Raad van

resultaten over het jaar 2008 enorm beïnvloed. De impact

Commissarissen acht dit voorstel in overeenstemming

op de toekomstige resultaten en duurzaamheid van het bus-

met het geformuleerde reserverings- en dividendbeleid,

en treinvervoer is tevens bijzonder groot.

reden waarom de Raad aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders aanbeveelt dit voorstel te aanvaarden.

De Raad van Commissarissen heeft zeer regelmatig overleg met de Raad van Bestuur en de aandeelhouders

16

De Raad van Commissarissen verzoekt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het door het bestuur in

gehad inzake het functioneren en de samenstelling van de Raad van Bestuur.

wisselende samenstellingen in het boekjaar 2008 gevoerde beleid goed te keuren en de bestuurders daarvoor decharge te verlenen. Evenzeer verzoekt de Raad van Commissarissen om goedkeuring van en decharge ter zake het door de Raad

Op 19 februari 2008 werd de heer Aad Verveld benoemd tot CFO, als opvolger van de heer Frank Janssen die vanaf dat moment de functie van COO vervulde. De heer Aad Verveld is per 1 oktober 2008 teruggetreden als CFO.

van Commissarissen in wisselende samenstellingen in het boekjaar gehouden toezicht.

Op respectievelijk 1 september 2008 en 1 oktober 2008 werden de heer Bruno Bruins (CCRO) en mevrouw Jolanda

In het verslagjaar is de Raad van Commissarissen twaalf keer met de Raad van Bestuur in vergadering bijeengekomen. De Raad van Commissarissen is drie keer bij elkaar gekomen zonder aanwezigheid van de Raad van Bestuur. Bovendien is er op veel momenten persoonlijk overleg gevoerd tussen de leden van de Raad onderling. Gedurende het boekjaar heeft de Raad van Commis­ sarissen aandacht besteed aan de normale bedrijfsvoering en aan de strategie op het gebied van aanbestedingen en de voortgang van het OV-chipkaartproject. De Raad van Commissarissen heeft verschillende bijeenkomsten van het topmanagement van Transdev met de alliantiepartner bijgewoond. Men heeft zich tevens bezig gehouden met de culturele aspecten van de alliantie van Transdev-BNGConnexxion. Ook zijn er diepgaande discussies gehouden, een aantal keren in het bijzijn van de aandeelhouders, over corporate governance-onderwerpen.

Poots-Bijl (CFO) tot lid van de Raad van Bestuur benoemd, op voordracht van de Raad van Commissarissen.

De aandeelhouders namen op 26 november het besluit

De Raad heeft twee keer buiten aanwezigheid van de

om de arbeidsovereenkomst met de voorzitter van de Raad

Raad van Bestuur vergaderd, waarbij het functioneren

van Bestuur, de heer Peter Kortenhorst, op te zeggen. Op

van de Raad van Bestuur alsmede het eigen functioneren

23 december 2008 werd overeenstemming bereikt met de

werden besproken.

heer Frank Janssen over zijn aftreden in de loop van 2009.

Daarnaast heeft de Raad nog veelvuldig informele

De Raad van Commissarissen spreekt zijn dank uit aan

contacten gehad met de diverse geledingen van de

Peter Kortenhorst en Frank Janssen voor hun bijdrage aan

organisatie.

de Vennootschap gedurende een periode van respectievelijk 7 en 16 jaar, en hun positieve rol tijdens het privatiseringsproces.

De Raad van Commissarissen hecht grote waarde aan de contacten met de Centrale Ondernemingsraad. In principe wonen de leden van de Raad van Commissarissen

Tot slot werd op voordracht van de Raad van Commis-

de overlegvergaderingen per toerbeurt bij.

sarissen op 5 december 2008 de heer Hubert Guyot door de Aandeelhouders benoemd.

De Auditcommissie is gedurende het verslagjaar verschillende keren bijeengekomen. De Auditcommissie

Op 7 oktober 2008 maakte de heer Carel van Eykelenburg

heeft zich daarbij laten informeren over de ontwikkeling

bekend dat hij van plan was zijn functie neer te leggen per

van de resultaten en de procedures omtrent investeringen.

15 oktober 2008.

Met het hoofd van de Interne Audit Dienst en de externe accountant hebben besprekingen plaatsgevonden buiten

uit aan de heer Van Eykelenburg voor zijn gewaardeerde

aanwezigheid van de bestuursleden. Op 10 oktober 2008 is

bijdrage als voorzitter gedurende een periode van ongeveer

de functie van voorzitter van de Auditcommissie overgegaan

één jaar. Sinds 15 oktober 2008 is de heer Thierry Walrafen

van de heer Marius Jonkhart op de heer Frédéric Gagey.

waarnemend voorzitter van de Raad. Op 10 oktober 2008 besloot de heer Marius Jonkhart om

De Selectie- en Benoemingscommissie heeft in het

terug te treden. De Raad heeft hiermee een commissaris

verslagjaar verschillende malen afzonderlijk vergaderd. De

verloren die zij als persoon zeer waardeert. Hij beschikte

Bezoldigings­commissie heeft vier keer vergaderd en overleg

over grote deskundigheid en diepgaande kennis van de

gevoerd over de bezoldiging en bonusvaststelling van de

onderneming en de bedrijfs­omgeving, en leverde hiermee

leden van de Raad van Bestuur.

een belangrijke bijdrage aan de Raad en aan de Audit­ commissie, waarvan hij voorzitter was.

De Raad van Commissarissen wil tot slot zijn dank uitspreken aan de leden van de Raad van Bestuur en de

De Raad heeft reeds actief stappen ondernomen om te komen tot een nominatie van nieuwe, door de aandeel-

medewerkers van Connexxion voor hun inzet en bijdrage gedurende het turbulente verslagjaar.

houders te benoemen, kandidaten in de vacatures van de vroegere voorzitter en de heer Marius Jonkhart.

Hilversum, 13 maart 2009

17

De Raad respecteert zijn beslissing en spreekt haar dank

Horen, zien en zwijgen

Horen, zien en zwijgen. Zo zou ik ontmoetingen in het openbaar vervoer willen

omschrijven. Dat is ook het thema van mijn ontwerp. Als ik in de bus of trein zit, observeer ik andere mensen. Ik registreer hoe ze eruit zien, wat ze doen. Het is interessant om te zien hoe verschillend mensen zijn en waar ze mee bezig zijn terwijl ze reizen. De een leest de krant, een ander voert een telefoongesprek en weer een ander slaapt. Laura Elprama

Anderen kijken ook naar mij. Het lijkt wel of mensen bang zijn om echt contact te maken, terwijl ze dat in een andere omgeving, zoals een café, veel sneller en gemakkelijker doen. Ik hoop dat ooit de uitdrukking ‘Horen, zien en praten’ van toepassing zal zijn op het openbaar vervoer. Dan wordt reizen met de bus of trein nóg leuker.

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.1 Financiële resultaten Algemeen 2008 stond voor Connexxion in het teken van de integratie met haar grootaandeelhouder Transdev SA. Via gemeenschappelijke projectgroepen zijn processen en systemen van zowel Connexxion als Transdev geïnventariseerd. Het werk van deze projectgroepen legt een stevig fundament voor het benutten van schaalvoordelen van de groep Transdev+Connexxion. Zo zijn synergievoordelen behaald op het gebied van inkoop, treasury en methodieken van corporate development. Ook zijn de eerste successen al gerealiseerd in de vorm van een herinzet van bussen bij zusterondernemingen. In mei en juni 2008 vond één van de meest grootschalige stakingen van de afgelopen jaren plaats in het openbaar vervoer. Door tegenvallende indexeringen waren de werkgevers pas in staat een CAO-akkoord met de vakbonden te sluiten nadat het Ministerie van Verkeer & Waterstaat extra middelen had toegezegd en er met de decentrale opdrachtgevers in het openbaar vervoer aanvullende afspraken waren gemaakt. Aan deze afspraken kon voor het einde van het jaar slechts ten dele invulling worden gegeven, waardoor de resulterende bate slechts voor een beperkt deel kon worden meegenomen in 2008. Ondanks de instroom van nieuw materieel in de afgelopen jaren heeft de onderneming moeten constateren dat de verwachte daling van de onderhoudskosten niet is opgetreden. Als gevolg van een groot aantal storingen in de nieuwe bussen lagen de onderhoudskosten zelfs hoger dan verwacht. De combinatie van de langdurige staking en de gestegen onderhoudskosten leidden er toe dat in 2008 geen positief resultaat kon worden geboekt. Gedurende het jaar heeft de onderneming de met het consortium van banken overeenge2009 zijn hierover echter met de banken aanvullende afspraken gemaakt waardoor de financiering voor de komende periode is verzekerd; zij het tegen hogere kosten. Omzet en resultaten De omzet in 2008 bedroeg € 1.070 miljoen, iets hoger dan de omzet in 2007 (€ 1.050 miljoen). De omzet in de openbaarvervoersactiviteiten (2008: € 690 miljoen) van Connexxion daalde gering (2007: € 715 miljoen). Door de staking in het openbaar vervoer daalde het aantal reizigers met 2,5% (2007: 4,5% stijging). Als gevolg hiervan en een lager aandeel in de landelijke kaartverkopen, waren de reizigersopbrengsten dan ook fors lager dan in 2007. Tevens werd in 2008 minder treinvervangend vervoer gereden dan in 2007. In 2008 is € 245 miljoen omzet in het openbaar vervoer gegund. Van deze omzet wist Connexxion als marktleider 74% (2007: 80%) van haar omzet te behouden. Van de nieuwe concessies waar wij op inschreven (de zogeheten buitengebieden), won Connexxion in 2008 55% (2007: 100%). De omzet in het kleinschalig (taxi-)vervoer steeg duidelijk naar € 271 miljoen (2007: € 244 miljoen). De omzetgroei is naast kleine acquisities te danken aan de in 2008 gewonnen aanbestedingen. Connexxion Taxi Services wist in dit jaar 38% (2007: 33%) van de omzet te winnen die in 2008 is aanbesteed. Belangrijke contracten die Connexxion Taxi Services wist te winnen, zijn die voor het collectief vraagafhankelijk vervoer in Haaglanden en Zuid-Oost Drente en de contracten voor leerlingenvervoer in Eindhoven en Emmen. Ook de omzet in het tourvervoer steeg duidelijk. Het contract met het Ministerie van Defensie voor het vervoer van personeel is een belangrijk aandeel in het tourvervoer. De omzet in Water steeg als gevolg van de overname van een deel van de aandelen in Waterbus, dat het vervoer over Water tussen Rotterdam en Dordrecht verzorgt. De omzet in reparatie en onderhoud bleef nagenoeg gelijk. De omzet in handel van onderdelen door Techno Service Nederland daalde verder als gevolg van de beëindiging van dealeractiviteiten. De overige opbrengsten, waarin zijn inbegrepen de boekwinsten uit de verkoop van panden, stegen fors ten opzichte van 2007.

19

komen minimumeisen in termen van resultaat en balansverhoudingen niet kunnen nakomen. In het eerste kwartaal van

4  Verslag van de Raad van Bestuur De effecten van de staking konden slechts ten dele

De investeringen zijn overwegend het directe gevolg

worden opgevangen door een nadere invulling van de

van winst in aanbestede openbaarvervoerconcessies

afspraken met de decentrale opdrachtgevers. Dit negatieve

en kleinschalige vervoerscontracten. De kasstroom uit

effect, gecombineerd met gestegen onderhoudskosten,

investeringsactiviteiten kwam hiermee per saldo op € 1

de hoger dan verwachte loonstijging en lagere reizigers-

miljoen uitstroom (2007: € 74 miljoen uitstroom).

opbrengsten hebben ertoe geleid dat de operationele

De financieringskasstroom komt per saldo voor 2008

resultaten van de belangrijkste divisies lager dan wel gelijk

op een uitstroom van € 58 miljoen (2007: € 37 miljoen

waren aan de verwachting voor 2008 en de resultaten van

instroom). De opgenomen financiering komt dan ook lager

2007.

uit dan in 2007. Het bedrag aan geldmiddelen en kasequivalenten daalde

Opnieuw hebben wij, onder druk van de markt, op

van € 85 miljoen in 2007 naar € 61 miljoen in 2008.

20

belangrijke contracten marge moeten inleveren. De stijging van de loonkosten en de dieselprijs werd ook in 2008 in

(Des)investeringen in rollend materieel en innovatie

onvoldoende mate gecompenseerd door een prijsverhoging

In 2008 heeft Connexxion verder geïnvesteerd in de kwaliteit

van de plaatsbewijzen en een adequate indexering van de

van de dienstverlening onder meer door verbeteringen in

overheidsbijdragen. Desondanks slaagde de onderneming

reisinformatie via Infoxx, verbeterde toegankelijkheid van

erin de efficiency van personeel en voertuigen in 2008 verder

het openbaar vervoer door de OV-chipkaart en de aanschaf

te verhogen. Het gemiddeld aantal personeelsleden in 2008

van nieuw materieel.

daalde fractioneel naar 11.471 full-time equivalenten

In 2008 zijn in totaal 810 nieuwe voertuigen inge­stroomd

(2007: 11.571 fte); het arbeidsverzuim daalde gering (2008:

(2007: 1.378): 532 OV-bussen (2007: 692) en 269 taxibussen

6.8%; 2007: 7,0%).

(2007: 678). Hiernaast stroomden in 2008 nog 5 tourbussen, 3 ambulances en 1 pont in (2007: nihil). In het openbaar

Het bedrijfsresultaat bedroeg in 2008 € 7,8 miljoen

vervoer betreft het materieel dat specifiek voldoet aan de

negatief (2007: € 18,6 miljoen). De netto financierings-

door de concessieverlener gestelde eisen. De gemiddelde

lasten stegen als gevolg van een hogere financieringsstand

leeftijd van de vloot van openbaarvervoerbussen is 4,8 jaar

naar € 16,1 miljoen (2007: € 6,1 miljoen). Het resultaat

(2007: 5,0 jaar). De gemiddelde leeftijd van taxibussen

deelnemingen bedroeg in 2008 € 3,0 miljoen negatief (2007:

bedraagt 4,4 jaar (2007: 3,6 jaar).

€ 3,2 miljoen negatief). Dit wordt veroorzaakt door geplande aanloopverliezen van Trans Link Systems, de deelneming die

De instroom van nieuwe voertuigen gaat gepaard met het

de back-office van de OV-chipkaart exploiteert. In september

afstoten van aanwezig ouder rollend materieel (boekwaarde

2008 heeft Connexxion haar belang van 20% in TLS verkocht

2008: € 9,7 miljoen; 2007: € 4,0 miljoen). In 2008 zijn in

aan de zittende aandeelhouders, omdat een verdere rol

totaal 1.246 voertuigen afgestoten (2007: 670): 824 bussen

als investeerder in TLS niet langer als noodzakelijk werd

in het openbaar vervoer (2007: 291), 323 voertuigen van

gezien.

Connexxion Taxi Services (2007: 358) en 99 voertuigen van

Per saldo realiseerde de onderneming met een verlies

Connexxion Tours (2007: 21). Gezien de lage gemiddelde

van € 25,0 miljoen een fors lager resultaat dan in 2007

leeftijd van de OV-bussen, leidt een verdere instroom van

(€ 2,8 miljoen winst).

nieuw materieel tot een uitstroom van materieel waarvan de economische en technische levensduur nog niet is

Cashflow

verstreken. De uitstroom van voertuigen in 2008 resulteerde

In 2008 genereerde Connexxion een EBITDA van € 69 miljoen

in een geringe boekwinst. Tactisch wagenparkbeheer heeft

(2007: € 89 miljoen). De kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

als één van haar voornaamste taakvelden het zoeken

kwam met € 35 miljoen (instroom) fors lager uit dan in 2007

van een markt waar deze voertuigen heringezet kunnen

(€ 61 miljoen instroom).

worden.

Uit het kasstroomoverzicht blijkt dat de investeringen in

In haar streven naar operational excellence en verhoging

materiële vaste activa € 44 miljoen bedroegen (2007: € 111

van het rendement op het geïnvesteerd vermogen hanteert

miljoen). Feitelijk lagen de investeringen en de aangegane

Connexxion het beleid om de beschikbare huisvesting

verplichtingen echter fors hoger dan deze € 44 miljoen.

van alle divisies en afdelingen efficiënter te gebruiken en overtollige kantoor- en of stallingsruimte te verkopen. In dit kader is in 2008 voor een boekwaarde van € 6 miljoen aan vastgoed gedesinvesteerd (2007: € 3 miljoen).

Acquisities

4.2  Vooruitzichten

Connexxion ziet mogelijkheden voor uitbreiding in Nederland, onder meer in het openbaar vervoer in de drie

Ook de komende jaren zal Connexxion hard werken aan

grote steden, ambulancevervoer en vervoer over water. De

het verbeteren van de dienstverlening voor haar klanten

acquisities van het Elburgse personenvervoers- en ambulan-

en de verbetering van onderliggende processen. Om dat te

cebedrijf Gebr. Zoet en AZ NOG, het ambulancevervoer in

kunnen realiseren, nu en in de toekomst, is onder meer een

Noord-Oost Gelderland, die beiden in 2008 zijn afgerond,

verbeterd rendement noodzakelijk. Dit rendement is nodig

passen binnen dit streven.

om de risico’s in de sector te kunnen dragen en om op de lange termijn te kunnen blijven investeren.

Balans

Vooral omzetverhoging, maar waar mogelijk ook kosten-

Het gemiddeld geïnvesteerd vermogen per ultimo 2008

verlaging, staan hierbij centraal. Om dit te bewerkstel-

is licht gedaald naar € 473 miljoen (2007: € 484 miljoen).

ligen, zal de Raad van Bestuur zich intensief inzetten om

De investeringen in de kwaliteit van het openbaar vervoer

de Nederlandse operatie verder te verstevigen.

hebben invloed op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen.

Verder zal de samenwerking met Transdev het komende

Het bedrijfsresultaat van 2008 leidde tot een rendement

jaar steeds meer vorm krijgen, waarbij we zoveel mogelijk

op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen in 2008 van 1,6%

kennis uitwisselen en van elkaar leren op basis van ‘best

negatief, dit is fors lager dan in 2007 (3,8%). Door de

practices’.

financieringssystematiek van het openbaar vervoer heeft Connexxion een negatief werkkapitaal.

In de komende jaren zal naar verwachting jaarlijks voor zo’n € 305 miljoen omzet in het Nederlands openbaar vervoer worden aanbesteed. Evenals voor de OV-divisie is

dieselderivaten afgenomen naar € 150 miljoen (2007: € 198

voor Connexxion Taxi Services continuering van het huidig

miljoen). De solvabiliteit van de onderneming daalde naar

succes bij de aanbestedingen van cruciaal belang.

19,9% (2007: 25,2%); de rentedekkingsverhouding naar 0,5 negatief (2007: 1,8).

Door een aantal factoren zal het rendement in het OV

Met dit resultaat en deze balansverhoudingen

ook in 2009 nog onder druk staan. Voor de onderdelen Taxi,

onderschreed de onderneming de eisen zoals die door de

Tours en Ambulancezorg rekenen wij op een ongewijzigd

financiële instellingen in het kader van de financiering waren

goed rendement.

gesteld. In het eerste kwartaal van 2009 zijn hierover echter

Mede door de stakingen in 2008 had TSN het afgelopen

met de banken aanvullende afspraken gemaakt, waardoor

jaar te maken met tegenvallende resultaten. Door invoering

de financiering voor de komende periode is verzekerd, zij

van een vernieuwd onderhoudsconcept en blijvende

het tegen hogere kosten.

aandacht voor productiviteit en efficiency wordt in 2009 een beter resultaat verwacht.

Deelnemingen Connexxion heeft minderheidsbelangen in een klein aantal

Connexxion ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet.

bedrijven met activiteiten die gerelateerd zijn aan personen-

Niet alleen vanwege de diversiteit en spreiding van onze

vervoer (zie paragraaf 7.5.15 voor een overzicht van niet-

vervoersactiviteiten, maar ook vanwege het feit dat wij een

geconsolideerde deelnemingen).

gezonde operationele kasstroom genereren die het mogelijk

REISinformatiegroep BV (32,8% belang) geeft actuele

maakt om zelfstandig te investeren in de mobiliteit van

reisadviezen voor reizigers in het openbaar vervoer via

Nederland. En daarmee hebben we een positie om trots op

telefoon en internet. De REISinformatiegroep keerde in 2008

te zijn.

geen dividend uit (2007: € 0,2 miljoen). In het verslagjaar 2008 heeft Connexxion twee deelnemingen verkocht, te weten Trans Link Systems BV en Arke/TAD BV.

21

Het eigen vermogen is door het verlies van 2008 en de ten gevolge van de lagere olieprijs gedaalde waarde van de

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.3 Openbaar vervoer

4.3.1 Bus

De activiteiten van Connexxion op het gebied van openbaar

Ontwikkeling van de markt

vervoer worden uitgevoerd door Connexxion Openbaar

De concurrentie in het openbaar busvervoer blijft sterk. Aan

Vervoer NV (Hilversum), Hermes Groep NV (Weert), GVU

de aanbodzijde concurreren met name vier ondernemingen

NV (Utrecht) en Novio NV (Nijmegen). Connexxion richt

om de vervoersconcessies. Inmiddels laten ook nieuwe

zich op de uitvoering van openbaarvervoersdiensten over

spelers op de OV-markt zich zien.

weg, rail en water in Nederland. Het betreft regionaal

Ondanks de ervaring die de afgelopen jaren met

personenvervoer, evenals stadsvervoer in een aantal grote

aanbestedingen is opgedaan, moet worden vastgesteld

en middelgrote steden. Connexxion voert haar diensten met

dat de markt nog niet geheel volwassen is.

name uit in opdracht van decentrale overheden: te weten provincies en kaderwetgebieden.

Toch kan na zeven jaar de conclusie worden getrokken dat liberalisering van het personenvervoer geslaagd is voor

De strategie van Connexxion Openbaar Vervoer focust

reizigers en concessieverleners. Het heeft geleid tot hogere

zich op: reizigersgroei en opdrachtgeverstevredenheid,

kwaliteit tegen fors lagere kosten. Ieder jaar weer wijst

efficiency van de productie en vereenvoudiging van

de OV Klantenbarometer uit dat de reizigers het meest

processen. Mede gezien de krappe marges is de divisie OV

tevreden zijn in gebieden waarin het vervoer openbaar is

continu op zoek naar verbeteringen op dit vlak.

aanbesteed.

Connexxion Openbaar Vervoer is in het bezit van het ISO 9001 en 14001-certificaat.

Stakingen

22

Van grote invloed op 2008 was de lange periode van In paragraaf 4.3.1 gaan we in op de vervoersactivi-

stakingen en acties in het openbaar vervoer. Deze volgde

teiten per bus. In de paragrafen 4.3.2 en 4.3.3. komen de

op de stukgelopen CAO-onderhandelingen eind april.

onderdelen Rail en Water aan de orde.

Niet alleen reizigers en opdrachtgevers werden hierdoor gedupeerd, de stakingen en acties hadden ook een negatief effect op de onderneming zelf. Door de verhoging van dieselprijzen en accijnzen, bezuinigingen op de OV-bijdrage en onvoldoende stijging van de overheidsbijdragen en prijzen van vervoersbewijzen, zat er weinig rek in het CAO-bod dat de vervoerders konden doen.

Busbanen en Ara’s tranen Een gelede bus van Connexxion als acteerpodium. Theatergroep Suburbia neemt in Almere toeschouwers mee op reis. Op diverse locaties wordt in oktober gestopt, gaan klapstoeltjes uit en is het theater plotseling in de open lucht. Het reizende publiek klapt, is verrast en stapt weer in, op weg naar de volgende halte, op weg naar de volgende act van de voorstelling 'Busbanen en Ara's tranen'. Een bus als podium voor toneel, een wereldprimeur in Almere. Een select publiek heeft het ervaren, is voor even uit de werkelijkheid gestapt, maar ook weer veilig aangekomen.

Doorbraak in het onderhandelingsproces vormde het

Reizigersgroei en -waardering

rapport dat is opgesteld door voormalig minister Klaas de

In 2008 is het aantal OV-reizigers voor het busvervoer, na

Vries. Op verzoek van diverse partijen heeft hij een grondige

correctie voor concessiewisselingen, gedaald met 2,5%1.

analyse van de gecompliceerde situatie in het streekvervoer

Zonder de staking zouden we een groei van 1,7% hebben

gemaakt en een aantal aanbevelingen opgesteld. Mede

bereikt.

dankzij dit rapport werd door de overheid extra financiering toegezegd.

In het eerste jaar van de nieuwe concessieperiode is in de concessie Amstelland-Meerlanden een reizigersgroei van 10% gerealiseerd. Ook de concessie Noord & Zuidwest-

Op 18 juni 2008 werd een definitief akkoord met de

Friesland is met een 9% stijging een positieve uitzondering

bonden bereikt en konden we onze reizigers en opdracht-

t.o.v. het gemiddelde. Het feit dat hier geen CAO-acties

gevers gelukkig weer van dienst zijn. Daarbij is nadrukkelijk

plaatsvonden en dat de uitbreidingen na aanbesteding in

gekozen voor een overbruggings-CAO met een korte looptijd

het tweede concessiejaar volledig zijn geïmplementeerd,

van anderhalf jaar. In de loop van het verslagjaar zijn verdere

heeft hieraan bijgedragen.

gesprekken geïnitieerd tussen vervoerbedrijven, bonden, decentrale overheden en rijksoverheid om op basis van

De reizigers gaven de dienstverlening van Connexxion

het rapport tot een structurele oplossing te komen van de

Openbaar Vervoer in 2007 een rapportcijfer 7,2. Dit is

problemen in het openbaar vervoer.

hoger dan het landelijk gemiddelde (bron: OV Klanten­ barometer 2007). Connexxion dochter Novio kreeg een 7,4 als rapportcijfer en was daarmee de hoogst gewaardeerde

Mede doordat de markt nog niet geheel volwassen is, de

vervoerder. De doelstelling van de divisie ligt op een

stakingen, de krappe marges en onvoldoende indexatie

waardering van een 7,5. Klanttevredenheidscijfers over 2008

van overheidsbijdragen en reizigersopbrengsten, heeft

komen in het voorjaar 2009 beschikbaar.

Connexxion in het verslagjaar te maken met financiële

Het Algemeen Dagblad houdt ieder jaar een test onder

tegenvallers. Zo lag de prijs van dieselolie in 2008 gemiddeld

diverse callcenters van bedrijven. In 2008 zijn zeventig

circa 20% hoger dan in 2007 en is de prijs van onze vervoers-

bedrijven getest waaronder Connexxion. De klantenservice

diensten onvoldoende gestegen om de gestegen prijs van

van Connexxion eindigde in de categorie ‘zeer goed’ met

brandstof te compenseren.

een score van 8,4.

Connexxion heeft de ambitie om marktleider te blijven en de omzet verder te verhogen, maar niet tegen elke

Aanbestedingen

prijs. Connexxion zet bij elke inschrijving de te verwachten

In het verslagjaar zijn de openbaar vervoerconcessies

reizigers­opbrengsten en de vereiste investeringen en risico’s

Stadsregio Eindhoven, Noord-Holland Noord, Midden-

dan ook zorgvuldig tegen elkaar af.

Zeeland, de provincie Utrecht en BRU gegund aan

De omzet van Connexxion in het openbaar vervoer

Connexxion. De aanbesteding van de concessie Haaglanden

bedroeg in 2008 € 689,3 miljoen. In 2007 bedroeg de

Regio – ingaand op 30 augustus 2009 – werd niet aan

omzet nog € 709,0 miljoen. Deze omzetdaling was vooral

Connexxion gegund. Ook de concessie Waddeneilanden

het gevolg van de staking in het voorjaar.

Vlieland, Terschelling en Ameland, ging naar een andere vervoerder. Voor het eerst in haar bestaan heeft Connexxion met een traditie gebroken door niet in te schrijven op twee concessies. Connexxion vond het onverantwoord om op de concessies Stadsregio Rotterdam (SRR) en Zuid-Oost Fryslân in te schrijven. De eisen waren hier dusdanig hoog, dat wij deze concessies niet voldoende rendabel zouden kunnen exploiteren.

)  -2,5% geldt voor Connexxion, exclusief GVU, Hermes en Novio

1

23

Ontwikkeling van de omzet

4 Verslag van de Raad van Bestuur Het verlies van de concessies SRR en Haaglanden

Alle ingestroomde bussen zijn zogenoemde EEV-bussen

betekent voor veel medewerkers helaas een gedwongen

(Enhanced Environment friendly Vehicle). Bij deze bussen

overstap naar een andere vervoerder. Connexxion spant

gaan de milieueisen nog een stap verder dan de EURO5

zich in dit soort situaties samen met de vakbonden in om

milieueis die in 2009 van kracht wordt. Uitzondering

de overgang correct en zorgvuldig te laten verlopen, zodat

op de EEV-bussen zijn de ingestroomde bussen voor de

de belangen van onze medewerkers zo goed mogelijk

concessie Midden-Zeeland. In deze concessie gaan 43

gewaarborgd blijven.

aardgasbussen rijden. Voor de concessie BRU stroomden in 2008 142 bussen in. Voor de concessie provincie Utrecht

Materieel

184, voor de Stadsregio Eindhoven 161 en voor de concessie

In het verslagjaar zijn 532 nieuwe bussen in gebruik

Noord-Holland Midden waren dat er 42. Volgens concessie-

genomen, 824 bussen stroomden in het verslagjaar uit. In de

afspraken zijn tevens 44 buurtbussen ingestroomd.

criteria voor de aanschaf van nieuwe bussen lag de nadruk

Dankzij een subsidieregeling van de provincie

op lage exploitatiekosten, milieuvriendelijkheid, comfort

Zuid-Holland worden er gedurende twee jaar 4 hybride

voor de reiziger en goede arbeidsomstandigheden voor het

bussen in het concessiegebied Rijnstreek Duin en Bollenland

personeel. Met deze investeringen was een totaalbedrag

ingezet.

van circa € 125 miljoen gemoeid. Met een bestelling van

Bij de aanschaf van bussen is ook toegankelijkheid

355 Ambassadors heeft Connexxion de grootste order in

een belangrijk criterium. Inmiddels is 78% van de bussen

de geschiedenis van het Nederlandse VDL Bus & Coach

rolstoeltoegankelijk. Connexxion streeft naar het beter en langer inzetten van

wagenpark in het verslagjaar wederom verder gedaald tot

materieel op de OV-markt, daar een korte inzet van bussen

4,8 jaar (2007: 5,1 jaar).

voor onnodige kapitaalvernietiging zorgt en tevens niet past

24

geplaatst. Daardoor is de gemiddelde leeftijd van het

in het kader van duurzaamheid.

Figuur 2: kengetallen Connexxion Openbaar Vervoer, GVU, Hermes Groep en Novio Opbrengsten voor

Reizigersgroei Connexxion

Reizigerskilometers

intercompany correcties

Openbaar Vervoer

(in miljoenen)

(in miljoenen euro’s)

(in procenten, gecorrigeerd voor concessiewisselingen)

709,0

2.657 689,3 4,5 2.556 2.535

2,8

626,4

2.478

2.478 -2,5

2006

2007

2008

2006

2007

2008

2006

2007

2008

Totaal aantal reizigerskilometers Aantal reizigerskilometers gecorrigeerd voor concessiewisselingen

Innovatie, service en kwaliteit

Vanaf begin 2007 rijden in de gebieden Salland en

Connexxion werkt continu aan verbetering van de toegan-

Voorne-Putten zo’n 120 bussen met gelijktijdig functio-

kelijkheid van het openbaar vervoer. De wensen van de

nerende OV-chipkaart apparatuur en Infoxx. In Salland

reizigers staan daarbij centraal. Connexxion voert met

wordt vanaf 2007 gebruik gemaakt van een speciale test

grote regelmaat onderzoeken uit onder haar reizigers

OV-chipkaart en in Voorne-Putten betalen reizigers sinds

en onderhoudt goede contacten met de verschillende

2006 al echt met de OV-chipkaart. Per september 2008

belangenverenigingen, zoals reizigersvereniging Rover,

heeft Connexxion voorlopige toestemming gekregen de

Veilig Verkeer Nederland en de Chronisch Zieken- en

OV-chipkaart in de concessie Amstelland-Meerlanden

Gehandicapten­raad. Hierdoor slaagt de onderneming erin

en Haarlem/IJmond te introduceren. Daarmee heeft

voor de reiziger relevante vernieuwingen te introduceren.

Connexxion de mogelijkheid verkregen om in deze concessie

Voorbeelden hiervan zijn de speciale kaartsoorten, internet

een eerste belangrijke stap naar verdere invoering van de

op de bus, hogere frequenties op bepaalde trajecten en - in

OV-chipkaart te zetten.

samenwerking met concessieverleners en wegbeheerders - vrije infrastructuur voor het openbaar vervoer.

Op 19 september 2008 is Connexxion uit Trans Link Systems (TLS), de producent van de OV-chipkaart, gestapt. De overige aandeelhouders hebben het 20% belang van

OV-chipkaart

Connexxion overgenomen. Destijds is besloten in TLS te

De OV-chipkaart is een belangrijke innovatie in het

stappen om dit bedrijf op de rails te zetten. Nu het bedrijf

openbaar vervoer. Connexxion is een van de grondleggers

eenmaal staat, was het voor Connexxion een logische stap

van dit elektronische toegangsbewijs en verwacht veel

de deelname te beëindigen.

van de OV-chipkaart op het gebied van reizigersgemak. Landelijk gezien was er in 2008 veel discussie en daarmee

gebied van marketing: de OV-chipkaart levert bijvoorbeeld

veel media-aandacht voor de OV-chipkaart. Zo werd in het

nauwkeurige gebruikscijfers op, die kunnen worden

verslagjaar de beveiliging van de OV-chipkaart doorbroken.

gebruikt om de prijs en het voorzieningenniveau nog

Naar aanleiding hiervan is TLS gevraagd voor medio 2009

optimaler af te stemmen op de vraag. Daarbij zal landelijke

een nieuw beveiligingsplan te ontwikkelen. Bovendien heeft

invoering van de bijbehorende ticketing-systematiek

de commissie Kist in het verslagjaar onderzoek gedaan naar

een einde maken aan de huidige problemen rondom de

de meerkosten van de ontwikkeling van de OV-chipkaart ten

verdeling van de reizigersopbrengsten. Met de OV-chipkaart

opzichte van de maatschappelijke kosten-baten analyse in

wordt namelijk iedere rit per kilometer vastgelegd en aan de

2005. De commissie concludeert dat er sprake is van in ieder

reiziger berekend. De invoering van dit nieuwe vervoerbewijs

geval 100 miljoen euro meerkosten in de afgelopen periode.

wordt in 2009 voortgezet.

Deze kosten zijn met name gemaakt door de vervoers­

Connexxion biedt als eerste partij ter wereld de

bedrijven die betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling en

functionali­teiten van de OV-chipkaart geïntegreerd aan

invoering van de OV-chipkaart, waaronder ook Connexxion.

met het Infoxx-systeem. Dit innovatieve systeem verzorgt

Onder meer vanwege een vertraagde invoering van de

dynamische reisinformatie in de voertuigen en op de haltes.

OV-chipkaart worden de meerkosten in de periode vanaf

Daarnaast wordt Infoxx gebruikt voor de communicatie

2008 op minimaal 18 miljoen euro per jaar ingeschat. Naar

tussen de chauffeurs op het voertuig en de centrale verkeers-

aanleiding van het rapport van de commissie Kist heeft de

leiding. In 2008 is de vloot van Connexxion volledig voorzien

staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in het nieuwe

van Infoxx en OV-chipkaartapparatuur.

aanvalsplan voor de OV-chipkaart een aantal afspraken opgenomen.

25

Daarnaast vergroot de kaart de mogelijkheden op het

4 Verslag van de Raad van Bestuur Ondanks dat, is het risico dat de vervoersbedrijven

De sms-service was eveneens nieuw in 2008. In een

lopen ten aanzien van de financiering van de OV-chipkaart

aantal concessies draait deze service sinds de nieuwe dienst-

echter nog steeds volop aanwezig. Dit geldt eveneens voor

regeling per 14 december 2008. Met de sms-service kunnen

de kosten van de duale fase die ingaat op het moment

reizigers actuele vertrektijden en vertragingen van de lijnen

dat zowel de OV-chipkaart als de strippenkaart naast

van een halte opvragen. Daarnaast kan de reiziger via

elkaar geldig zullen zijn. Connexxion pleit voor een zo kort

http://mobiel.connexxion.nl op eenvoudige wijze via de

mogelijke periode, aangezien de extra kosten enorm kunnen

mobiele telefoon checken hoe laat de bus vertrekt.

oplopen.

Het Dynamische Reizigers Informatie Systeem,

26

kortweg DRIS, heeft als doel om reizigers niet nodeloos Reizigersinformatie

te laten wachten. Het informatiesysteem bestaat uit drie

De vernieuwde internetsite van Connexxion telde in

onderdelen. Op het busstation staan bij de halteplaatsen

2008 ruim 5.200.000 bezoekers, een stijging van 21% ten

beeldschermen met de actuele vertrektijden. In de bussen

opzichte van 2007. Met een aantal nieuwe toepassingen

zelf wordt deze informatie ook verstrekt. Het is ook mogelijk

is de kwaliteit en gebruikersvriendelijkheid van de site in

om in een kleinere versie deze actuele vertrektijden te tonen

het verslagjaar verder verbeterd. Zo is er een Engelstalige

bij de haltes langs de route. Deze kleine versie heet Infotin

versie en is een reisplanner en dynamische reisinformatie

en wordt inmiddels al op een groot aantal haltes gebruikt.

toegevoegd. Reizigers kunnen op diverse manieren (actuele)

In het verlengde hiervan is met ingang van de nieuwe

reisinformatie opvragen: op lijnnummer, op postcode, adres,

dienstregeling in 2008 in een aantal regio’s voor het eerst

vertrekdatum en tijd. Aan de hand van de verschillende

actuele reisinformatie over aansluitende bussen en treinen

reismodaliteiten die Connexxion biedt, kunnen reizigers

te zien op een beeldscherm in nieuwe bussen. Daardoor

ook een reis van deur-tot-deur plannen.

signaleren reizigers tijdens de busrit al of ze de aansluiting

Connexxion heeft bovendien een speciale website,

met de trein gaan halen. Tevens is er de mogelijkheid deze

http://drempelvrij.connexxion.nl, ontwikkeld voor mensen

informatie, voor een beperkt aantal haltes, te laten zien

met een functiebeperking. De site voldoet aan de gestelde

op een beeldscherm in bijvoorbeeld de hal van een bedrijf,

eisen van de Stichting Waarmerk drempelvrij.nl. Dit

ziekenhuis of gemeentelijke instelling.

betekent onder meer dat alle tekst groter of in diapositief wordt weergegeven. Ook kan de informatie worden herkend door braille leesregels. Door deze site wordt de toegankelijkheid tot vervoersmogelijkheden voor mensen met een functiebeperking vergroot.

Prinsen- en prinsessendag Op Koninginnedag telt ons land opeens vierhonderd nieuwe prinsen en prinsessen. In vijf steden bestijgen honderden kinderen de vorstelijke troon, om koninklijk gefotografeerd te worden. Op de Connexxion troon pronken ze trots en met enige decadentie, als waar blauw bloed. De reizigers van de toekomst besluiten daarna massaal naar www.connexxionkids.nl te gaan, om foto’s terug te kijken en te stemmen. De tien mooiste of stoerste prinsen en prinsessen vinden elkaar samen met hun familie weer terug in het Eftelinghotel, waar ze een weekend koninklijk mogen verblijven. Bestaan sprookjes dan toch?

Mogelijkheden voor groei

Dit doet een extra beroep op de creativiteit van de vervoerder

Naast het winnen van concessies in een uitermate

om één optimaal aanbod te ontwerpen voor alle openbaar-

competitieve markt, ziet Connexxion kansen voor verdere

vervoervoorzieningen in dat gebied. Connexxion heeft de

ontwikkeling van de omzet door het realiseren van opbreng-

kennis van zowel de openbaarvervoersmarkt met bussen

stengroei in bestaande concessies. Ook is er groeipotentie

en treinen, als van de markt voor collectief vraagafhankelijk

in gedecentraliseerde spoorconcessies. Connexxion ziet

vervoer. Marktleiderschap blijft de ambitie, maar deze dient

vooral kansen in multimodale concessies, waarin bus-

wel samen te gaan met gezonde winstgevendheid.

en railvervoer, soms in combinatie met collectief vraagafhankelijk vervoer, gezamenlijk worden aanbesteed.

Figuur 3: verdeling gegunde

Figuur 4: aanbestede concessies

Figuur 5: verdeling gegunde

concessies openbaar vervoer

in 2008

concessies openbaar vervoer

eind 2007

eind 2008

27

Connexxion Novio

Hermes GVU

aanbestede concessies concessie verlengd

Connexxion Novio

Hermes GVU

Figuur 6: ontwikkeling dieselprijs, 2006-2008 (in euro's / liter)

1,25

-

-

1,25

1,20

-

-

1,20

1,15

-

-

1,15

1,10

-

-

1,10

1,00

-

-

1,00

0,95

-

-

0,95

0,90

-

-

0,90

0,85

-

-

0,85

0,80

-

-

0,80

0,75

-

-

0,75

0,70

-

-

0,70

0,65

-

-

0,65

0,60

0,60 kw1 2006

kw2 2006

kw3 2006

kw4 2006

kw1 2007

kw2 2007

kw3 2007

kw4 2007

kw1 2008

kw2 2008

kw3 2008

kw4 2008

4  Verslag van de Raad van Bestuur 4.3.2  Rail

Ontwikkeling van de omzet De omzet van de spooractiviteiten bedroeg in 2008 € 9,5

Connexxion is sinds december 2006 verantwoordelijk

miljoen. De reizigersgroei ligt boven verwachting. Het

voor de succesvolle exploitatie van de Valleilijn, een

aantal treinreizigers op de Valleilijn en de spoorlijn Almelo-

trein­verbinding tussen de stations Ede/Wageningen en

Mariënberg groeide gemiddeld met 2,2% t.o.v. 2007. De

Amersfoort. De spoorlijn Almelo-Mariënberg is eveneens

Valleilijn groeide in 2008 met 1,9% (reizigerskilometers), de

in handen van Connexxion; deze treindienst wordt in

verbinding Almelo-Mariënberg behaalde een reizigersgroei

opdracht van Connexxion uitgevoerd door Syntus. Het

van 6,2% t.o.v. het jaar daarvoor. Uit de eerder genoemde

exploiteren van raillijnen past in de strategie om reizigers

Quickscan van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is

multimodaal vervoer aan te bieden. Connexxion heeft dan

gebleken dat de Valleilijn in de periode 2005-2020 een groei-

ook de ambitie om in te schrijven op tram-, metro-, lightrail-

potentieel van 147% heeft. Met ingang van 14 december

en regionale spoorlijnen. Als het politiek mogelijk wordt

2008 is de treindienst van de Valleilijn doorgetrokken

gemaakt zal Connexxion bovendien inschrijven op intercity­

naar Barneveld-Centrum, waarmee de reizigers een

verbindingen.

verbinding met Amersfoort hebben van vier keer per uur. De verwachting is dat het aantal reizigers hierdoor verder

Ontwikkeling van de markt

groeit.

28

In 2008 is de Commissie Sorgdrager in het leven geroepen om als onafhankelijke instantie de punten te beoordelen die

Materieel

vervoerders aan het Ministerie van Verkeer en Waterstaat

In 2007 zijn vijf nieuwe Protos treintoestellen in gebruik

hebben aangegeven op basis van hun ervaringen voor en na

genomen. Deze opvallende treinen hebben een transparante

de inwerkingtreding van de nieuwe Spoorwegwet. Daarbij

uitstraling en zijn modern gestileerd. Door gelijkvloerse

had de Commissie Sorgdrager als taak om op basis hiervan

instapmogelijkheden zijn de treinen op de Valleilijn prima

aanbevelingen te doen voor verbetering van de spoorweg-

toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Glazen scheidings­

wetten. Connexxion heeft bij de commissie aangestuurd

wanden en camera’s verhogen bovendien de sociale

op aanbesteding van het kernnet per 2015 en verdere

veiligheid. Voor het onderhoud van deze Protos treinen werd

ontvlechting van ProRail en NS.

in het voorjaar 2008 een speciale werkplaats in Amersfoort

Daarnaast heeft het Ministerie van Verkeer en Waterstaat

geopend.

in 2008 de ‘Quickscan Markt en Capaciteit op de gedecen-

Met ingang van 14 december zijn de Protos treinen door

traliseerde spoorlijnen’ opgesteld. Het ministerie stelt in

de Inspectie Verkeer en Waterstaat definitief toegelaten

haar rapport dat decentrale overheden goed in staat zijn

op het Nederlandse spoorwegnet. Tot dan toe reden de

om stads-, streek- en regionaal spoorvervoer intermodaal

treinen op de Valleilijn met een Verklaring Geen Bezwaar,

aan te besteden. Ook stelt zij dat de reiziger hiermee een

een tijdelijke toelating.

beter OV-product krijgt. Decentralisatie en aanbesteding heeft bovendien tot nu toe in vrijwel alle gevallen geleid

Service, kwaliteit en veiligheid

tot (aanzienlijke) reizigersgroei. Sinds de aanbesteding in

Niet alleen qua reizigersgroei, maar ook qua punctualiteit

december 2006 laat de Valleilijn een reizigersgroei zien van

en uitval scoorde de Valleilijn in 2008 boven verwachting;

ruim 40%.

93% van de treinen reed in 2008 op tijd, de uitval lag rond de 2,5%. Uit onderzoeken van de provincie blijkt dan ook dat reizigers tevreden zijn. Bijzonder is dat de Valleilijn buitengewoon hoog scoort op ‘reinheid trein, interieur en exterieur’. Het nieuwe schoonmaakregime, waarbij tijdens de dienst­regeling wordt schoongemaakt, blijkt zeer effectief te zijn. De kwaliteit van de Valleilijn is ook op diverse andere vlakken verder verbeterd in 2008. Zo zijn bij het busstation Wageningen, het station Ede/Wageningen en bij het transferium Barneveld borden met dynamische reis­informatie geplaatst.

De moderne Protos-treinen beschikken over beeld-

Door het verhogen van de frequentie van het treinverkeer

schermen met reisinformatie en beeldschermen met een

op de Valleilijn en de inzet van de stillere Protos-treinen is ook

gevarieerd aanbod aan korte programma’s.

de veiligheid bij spoorwegovergangen een aandachtspunt.

De treinen hebben bovendien een stiltecoupé en een

De provincie heeft de situatie op 54 overwegen onderzocht

ruimte voor fietsen, kinderwagens en rolstoelen. Ook zijn

en is tot de conclusie gekomen dat op 42 overwegen

de treinen uitgerust met klimaatbeheersing en frisdrank-

maatregelen genomen moeten worden om de veiligheid

en snoepautomaten. Een bijzondere innovatie is dat

te verbeteren tot het landelijk gewenste niveau.

reizigers gebruik kunnen maken van draadloos internet in de trein. Bovendien zijn de treinen voorzien van camera’s. Bij

Mogelijkheden voor groei

incidenten vergemakkelijken ze de opsporing van vandalen

De eerder genoemde ‘Quickscan Markt en Capaciteit

of criminelen. Ook worden steeds meer medewerkers

op de gedecentraliseerde spoorlijnen’ geeft aan dat het

ingezet voor het opsporen en verbaliseren van zwartrijders.

doortrekken van de Valleilijn naar Arnhem en Utrecht

Daarnaast zijn er stewards die vragen beantwoorden van

wenselijk is. Dit kan in de toekomst leiden tot aanzienlijke

reizigers en assistentie verlenen.

verdere groei van de Valleilijn.

Alle processen zijn erop gericht om de veiligheid van de Valleilijn te borgen en te verhogen. In 2008 heeft de Valleilijn de toelatingscertificering van de Inspectie Verkeer en Waterstaat behaald. Bovendien is het aantal onterechte STS-passages (Stop Tonend Seinpassages, waarbij de trein een rood sein

29

negeert) in 2008 ten opzichte van 2007 gedaald. Toch blijven deze een belangrijk aandachtspunt. Door onder meer onze deelname aan een landelijke STS werkgroep, opleidingen en onderzoek streven we ernaar het aantal onterechte STS-passages verder terug te brengen.

Figuur 7: kengetallen divisie Rail Opbrengsten voor

Aantal treinen

intercompany correcties (in miljoenen euro’s)

9,2

9,5 6 5 4

2,0

2006

2007

2008

2006

2007

2008

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.3.3 Water

Ontwikkeling van de markt Nederland kent ongeveer honderd veerverbindingen die

Door de dichtslibbende Nederlandse wegen wint vervoer

het gehele jaar in bedrijf zijn. Een groot deel van deze

over water nog steeds aan relevantie. Het is veilig, snel

verbindingen wordt verzorgd door gemeentelijke en

en comfortabel. Connexxion Water exploiteert de snelle

provinciale diensten. Steeds meer overheden besteden deze

openbaarvervoerdiensten tussen Amsterdam en IJmuiden

diensten uit aan commerciële partijen. In 2008 is opnieuw

(Fast Flying Ferries), tussen de Drechtsteden en tussen

een aantal vervoersopdrachten openbaar aanbesteed. De

Dordrecht en Rotterdam (beide onder de naam Waterbus).

verwachting is dat deze ontwikkeling zich de komende jaren

Ook verzorgt Connexxion veerverbindingen over rivieren en

voortzet.

kanalen in verschillende delen van Nederland. Connexxion Water richt zich zowel op de openbaar vervoer markt, de

Ontwikkeling van de omzet

veren, als op de recreatieve markt.

De omzet van Connexxion Water voor intercompany correcties bedroeg in 2008 € 16,7 miljoen (2007: € 10,8

Verbindingen over water worden voornamelijk uitgevoerd

miljoen). De hoge brandstofprijzen hebben tot aanzienlijk

in opdracht van landelijke, provinciale en gemeentelijke

hogere kosten geleid. De prijs van rode diesel, waarop

overheden. Twee kleine veren worden door Connexxion

de schepen van Connexxion Water varen, steeg in 2008

Water uitgevoerd in opdracht van een stichting. Het veer

procentueel gezien harder dan die van gewone diesel.

Muiden-Pampus wordt in opdracht van Stichting Pampus

Het aantal reizigers is in 2008 in meerdere concessies fors

uitgevoerd, het veer Vianen-Nieuwegein in opdracht van

toegenomen, mede dankzij marketingactiviteiten en/

Stichting Vrevia.

of wijzigingen in de dienstregeling. Qua reizigersgroei

30

presteerden het veer Maassluis-Rozenburg en de Fast Flying Connexxion Water maakt deel uit van de divisie

Ferries boven verwachting. Door een betere ontsluiting

Openbaar Vervoer van Connexxion. Binnen dit bedrijfs-

per trein en bus heeft Drechtsteden reizigers verloren. De

onderdeel zijn twee aparte units: Fast Flying Ferries en

verbinding Dordrecht-Rotterdam toonde daarentegen wel

Waterbus. Connexxion heeft een aandeel in Waterbus BV

een reizigersgroei.

van 65,5%. De overige aandelen zijn in handen van de gemeente Dordrecht. Connexxion Water opereert vanuit het kantoor in Velsen.

Figuur 8: kengetallen divisie Water Opbrengsten voor

Aantal reizigers

intercompany correcties

Fast Flying Ferries

Aantal vaartuigen

(in miljoenen euro’s)

16,7

291,2

27

28

10,8 7,7

2006

2007

2008

14

255,5

255,3

2006

2007

2008

2006

2007

2008

Aanbestedingen en vervoersopdrachten

Twee veerdiensten van Connexxion staan in de top tien

Connexxion neemt in de markt voor het vervoer over water

van de OV-klantenbarometer 2007. Het veer Rotterdam-

een sterke positie in. Sinds 1 januari 2008 exploiteert

Dordrecht ontving van de reizigers het rapportcijfer 8,2.

Connexxion het veer tussen Maassluis en Rozenburg. Dit

De bootdienst Amsterdam-IJmuiden kreeg een 7,4 en

gewonnen contract heeft een looptijd van tien jaar. De

behoort daarmee eveneens tot de top van het Nederlandse

openbare aanbesteding van de lijndienst tussen Amsterdam

OV. Daaruit kan geconcludeerd worden dat de snelle en

en IJmuiden (Fast Flying Ferries) heeft Connexxion Water

comfortabele ferry’s door steeds meer reizigers als een

eveneens gewonnen. Connexxion exploiteert deze dienst al

uitstekend vervoersalternatief worden gezien. Dit sterkt

sinds de start in 1998. Het nieuwe contract is per 1 januari

Connexxion in haar overtuiging dat kwalitatief vervoer over

2008 gestart en heeft een looptijd tot 2015.

water toekomst heeft.

In januari 2008 is Connexxion gestart met een fietsvoetveer tussen Zaandijk en de Zaanse Schans.

In samenwerking met enkele consumenten­organisaties

Aanleiding hiervoor waren de werkzaamheden in het

is op de Fast Flying Ferries een proef gestart om de rolstoel­

kader van de vervanging van de Julianabrug. In eerste

toegankelijkheid te vergroten. Deze proef is succesvol

instantie betrof dit een contract met een looptijd van een

verlopen. Vanaf begin 2009 zijn alle draagvleugelboten

jaar. De verbinding zal ook nog een periode in 2009 worden

rolstoel­toegankelijk. Verder zijn er zowel in Velsen als

aangehouden.

Amsterdam twee betaalautomaten geplaatst, zodat

In april 2008 is besloten dat het Personenvervoer over

reizigers eenvoudig tickets kunnen kopen.

Water (POW) binnen de Drechtsteden en op de verbinding Mogelijkheden voor groei

worden aanbesteed. Momenteel wordt deze uitgevoerd

Steeds vaker verzelfstandigen overheden hun veerdiensten

door Waterbus, een deelneming van Connexxion. Eind

of stoten zij deze af om ze vervolgens openbaar aan te

december werd bekend dat de activiteiten van Waterbus

besteden. Deze ontwikkeling biedt Connexxion Water

voor een periode van zes maanden zijn verlengd.

mogelijkheden voor groei. Bovendien zijn er een aantal

In 2009 vindt de aanbesteding plaats van het veer

initiatieven voor nieuwe openbaarvervoerverbindingen

Vlissingen-Breskens. Waarschijnlijk wordt ook een nieuwe

over water. Connexxion wil bijdragen aan de oplossing van

verbinding in de omgeving van Rotterdam aanbesteed.

het fileprobleem in Nederland door alternatieve vormen van vervoer aan te bieden. Connexxion is daarom vaak

Materieel

gesprekspartner bij deze initiatieven, en stelt haar expertise

Connexxion Water beschikt over een vloot van 28 schepen,

ten dienst van de verdere ontwikkeling van deze vorm van

waarvan er 7 in eigendom zijn van opdrachtgevers. In 2008

vervoer in Nederland. In de zomer van 2008 heeft Connexxion

groeide de vloot met 1 schip: op 10 september 2008 werd

Water in dit kader een aantal proefvaarten georganiseerd

de nieuwe draagvleugelboot ‘Klaas Westdijk’ gedoopt. Deze

in Friesland, een provincie met een groot potentieel voor

boot, vernoemd naar de voormalig bestuursvoorzitter en

openbaar vervoer over water. Connexxion Water was in het

president-commissaris van Connexxion, wordt ingezet in

kader van een fileproefproject eveneens betrokken bij de

de dienstregeling Velsen-Amsterdam.

pilot op de sneldienst Rotterdam-Dordrecht. Door een uitbreiding van de dienstregeling en door meer

Service en kwaliteit

aandacht te vestigen op het toerisme, voorzien we een groei

Connexxion Water verbetert continu haar bedrijfsvoering.

van het aantal reizigers op de Fast Flying Ferries. Om meer

Mede op basis hiervan is zij ISO 9001-gecertificeerd.

toeristen te trekken wordt de mogelijkheid onderzocht om

Daarnaast beschikt Connexxion Water over het ISO 14001-

combinaties te zoeken met hotels, rederijen en fietsver-

certificaat voor haar milieumanagementsysteem.

huurbedrijven, met name rond Amsterdam. Verder wordt de komende jaren hard gewerkt aan het verder verbeteren van het rendement. Dit rendement is nodig om ook op de langere termijn te kunnen blijven investeren.

31

Dordrecht-Rotterdam per 1 januari 2009 opnieuw zou

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.4 Taxi, Ambulancezorg en Tours Connexxion Taxi Services is actief in verschillende vormen van kleinschalig personenvervoer. Veel van de activiteiten van de divisie betreffen collectieve vervoerssystemen. Dit zijn het leerlingenvervoer, vervoer voor (zorg)instellingen, vervoer in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV) en ziekenvervoer. Gunning van vervoersopdrachten vindt vaak plaats na Europese aanbesteding in grote vervoerspakketten. Opdrachtgevers zijn gemeenten, (stads-)regio’s, provincies en zorgverzekeraars. Connexxion Taxi Services is daarnaast actief in het directievervoer, besloten groepsvervoer (onder andere voor ministeries) en Schipholvervoer. Naast taxivervoer heeft deze divisie aparte takken voor touringcarvervoer en ambulancezorg. Deze laatste poot is in 2008 met de overname van twee nieuwe ambulancezorgbedrijven sterk gegroeid. Connexxion is hiermee marktleider geworden op het gebied van ambulancevervoer. Meer hierover leest u in paragraaf 4.4.2. Connexxion voert zijn activiteiten op het gebied van taxivervoer vanuit 28 locaties uit. De ritaanname wordt centraal geregeld vanuit het Nationaal Customer Contact Center (NCC) in IJsselmuiden. De aansturing van de voertuigen voor wat betreft het vraagafhankelijk vervoer gebeurt vanuit de vijf centrales in het land. Connexxion Taxi Services onderscheidt zich door kwaliteit, professionaliteit en innovatie.

4.4.1 Taxi

32

Ontwikkeling van de markt In de taximarkt is al enkele jaren sprake van grote prijsdruk. Dit leidt tot een toenemend aantal faillissementen in de branche. De oplopende brandstofprijzen en gevolgen van de kredietcrisis hebben in 2008 tot een verdere sanering onder kleinere bedrijven geleid. Een ontwikkeling in het CVV die al langer speelt, is dat de ritaanname (het inboeken van de taxiritten) en uitvoering van de ritten door enkele opdrachtgevers aan verschillende partijen wordt gegund. Voor Connexxion staat de kwaliteit van de dienstverlening aan de klant voorop. Uiteraard zoeken wij continu naar mogelijkheden voor verbetering op dit vlak. De krapte op de arbeidsmarkt duurt onverminderd voort en heeft zich in 2008 versterkt in de taxibranche. Evenals in 2008 zal de divisie Taxi Services door het verwerven van nieuwe vervoersopdrachten en (natuurlijk) verloop in 2009 waarschijnlijk zo’n tweeduizend nieuwe medewerkers nodig hebben. Connexxion zet alle mogelijke kanalen en middelen in op het gebied van werving en selectie om deze vacatures in te vullen. Wij blijven op zoek naar de beste mensen, want zij zijn bepalend voor het succes van de onderneming. Een positieve ontwikkeling is de toenemende vraag naar transparantie in het contractvervoer. In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning stellen opdrachtgevers namelijk steeds hogere eisen aan de betrouwbaarheid van de managementinformatie. informatie. Connexxion Taxi Services heeft deze ontwikkeling al in een vroeg stadium actief bevorderd en vervult al jaren een voortrekkersrol op dit gebied. Hierbij maakt zij gebruik van haar geavanceerde Route Beheers Systeem (RBS), dat zij als enige in Nederland extern heeft laten auditen. Het rapportagemodel van Connexxion geldt inmiddels als de standaard in de branche.

Bruisend hart Het openbaar vervoer brengt reizigers in contact met de stad, hun werkplek en hun huis. Maar het brengt mensen ook in contact met elkaar. Het bruisend hart van mijn ontwerp is een ‘meeting point’, dat zowel het centraal station als het stadshart voorstelt. Hier spreken mensen met elkaar af en ontmoeten ze elkaar. Dit is de belangrijkste gedachte achter mijn poster. De twee wegen die naar de bomen leiden, geven aan dat het openbaar Mankin Chan

vervoer bovendien milieuvriendelijk is. Hoewel ik regelmatig de bus neem van het station naar de universiteit, heb ik nog geen bijzondere ontmoeting gehad. Je ziet wel vaak bekende gezichten, maar het contact blijft meestal oppervlakkig. Het lijkt wel of veel mensen de stap niet durven zetten.

4 Verslag van de Raad van Bestuur Aanbestedingen

Een belangrijke pijler van het hoge serviceniveau is het

In 2008 schreef Connexxion Taxi Services in op 113 Europese

Nationaal Customer Contact Center (NCC) in IJsselmuiden.

aanbestedingen. Van de 94 gegunde aanbestedingen

Bij het NCC kunnen klanten per telefoon, e-mail, fax of

werden 42 opdrachten (38% van de gewonnen omzet) aan

post terecht voor vragen over alle producten en diensten

Connexxion gegund. Belangrijke nieuwe vervoersopdrachten

van Connexxion Taxi Services. De professionaliteit van de

die in 2008 zijn gewonnen, zijn: het collectief vraagafhan-

medewerkers en de hoogwaardige databases garanderen

kelijk vervoer Haaglanden, het leerlingenvervoer Eindhoven

dat de klanten optimaal worden geholpen. Daarnaast

(nieuwe opdracht), het collectief vraagafhankelijk vervoer

vindt bij het NCC de intake plaats van alle ritten. In totaal

Z.O. Drenthe en het leerlingenvervoer Emmen. Deels nieuw

realiseerde het NCC in 2008 vijf miljoen inkomende

was het leerlingen-, zwem- en gymvervoer in Enschede/

telefoongesprekken.

Losser. Verder werd voor de OV Taxi Noord-Holland Noord een verlenging van twee jaar verkregen.

De Connexxion Taxipoints vormen een unieke service voor zowel reizigers als opdrachtgevers. Een Taxipoint is een zuil met communicatieapparatuur waarbij reizigers

Materieel

eenvoudig zelf hun terugreis kunnen bestellen. Vaak zijn

Connexxion Taxi Services heeft een gestandaardiseerd

deze geplaatst in ziekenhuizen. Het Taxipoint staat in directe

wagenpark, waardoor inzet in alle concessies en contracten

verbinding met de centrale database voor rittenintake.

mogelijk is. Dit is een groot voordeel in een markt waarin

Hierdoor wordt, behalve gemak voor de reizigers en

jaarlijks vele vervoerscontracten worden aanbesteed en deze

ontlasting van de recepties van de instelling, een maximaal

contracten vaak een betrekkelijk korte duur, van drie tot

effectieve voertuiginzet bereikt. In totaal zijn inmiddels 18

vijf jaar, kennen. In 2008 bedroeg de instroom van nieuwe

Taxipoints in bedrijf.

34

voertuigen 269 (taxi’s en taxibussen); 323 voertuigen stroomden in het verslagjaar uit.

Connexxion Taxi Services beschikt over het Keurmerk Taxibedrijf. Overeenkomstig dit keurmerk vinden ieder half jaar evaluaties plaats waarin de risico’s op het gebied

Innovatie, service en kwaliteit

van kwaliteits-, arbo-, en milieuzorgsystemen staan

Connexxion Taxi Services geldt als een van de meest

beschreven. Sinds 2006 is de divisie eveneens OHSAS 18001

innovatieve en servicegerichte ondernemingen in de

gecertificeerd voor de inbedding van arbo- en veiligheids-

branche. Vanuit Transdev is er in 2008 dan ook veel belang-

management in haar bedrijfsprocessen. Connexxion Taxi

stelling getoond voor de planningssystematiek en het

Services is de enige Nederlandse taxionderneming die dit

businessmodel van Taxi.

certificaat in huis heeft. Eind 2007 behaalde Connexxion Taxi Services het ISO 9001-certificaat voor het kwaliteitsmanagementsysteem. Daarnaast beschikt de divisie over het ISO 14001-certificaat voor haar milieumanagementsysteem.

Poëzie in de bus Valentijnsdag en gedichten horen bij elkaar. Ook in de bus. In tien steden dragen twintig dichters hun liefdeszinnen voor in de bus. Dichter bij de reiziger, dichter bij romantiek. De warmte voelbaar in de koude vroegte op 14 februari. Applaus klinkt na een gesproken liefdesepos. Reizigers die naar de website van Connexxion gaan om anoniem een liefdesgedicht te versturen. Aan zijn of haar Valentijn. Om kans te maken op een romantisch diner voor twee. Om kans te maken op liefdesgeluk. Dat begon in de bus.

Klanttevredenheid

Mogelijkheden voor groei

Het vervoer in het kader van het CVV, WMO en ziekenvervoer

Naast de groei van het aantal contracten in het vraag-

heeft in de verslagperiode ruim volgens norm gepresteerd.

afhankelijk vervoer, ziet Connexxion Taxi Services

Gemiddeld gaven klanten in 2008 het vervoer een 7,5 (2007:

mogelijkheden tot expansie in het ambulancevervoer

7,3). Het Valys-vervoer werd in 2008 maar liefst beoordeeld

(zie 4.4.2).

met een 8+, zo blijkt uit een onafhankelijk klanttevredenheidsonderzoek. Connexxion heeft veel oog voor de kwaliteit van het vervoer van onze kwetsbare doelgroepen. Op de in totaal 25 miljoen ritten per jaar komen er helaas ook situaties voor die niet goed verlopen. Uiteraard neemt Connexxion elke individuele klacht zeer serieus.

Figuur 9: kengetallen divisie Taxi Opbrengsten voor

Aantal vestigingen

35

intercompany correcties (in miljoenen euro’s)

265,4

29

250,4 28

28

2007

2008

175,1

2006

2007

2008

Aantal taxi's en taxibussen

2006

Klantentevredenheid

3.821

7,5 3.734

7,3

7,3

2006

2007

3.617

2006

2007

2008

2008

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.4.2 Ambulancezorg

hulpdiensten (brandweer en politie) zal hiermee gerealiseerd worden. In de WAZ is geen sprake van aanbesteding maar

Connexxion verzorgt ambulanceactiviteiten in Noord-

wordt voor iedere regio een vergunning in het vooruitzicht

Holland (Kennemerland), Noord en Oost Gelderland.

gesteld voor onbepaalde tijd, waardoor van een gunnings-

Connexxion ziet de ambulancesector als een groeimarkt

procedure sprake zal zijn. Belangrijke criteria zijn hierbij

en heeft de ambitie om in deze sector, die verder gelibe-

innovatie, doelmatigheid en kwaliteit.

raliseerd wordt, verdere groei te bewerkstelligen. Daartoe zijn in 2008 twee acquisities afgerond. Sinds begin vorig

Met de acquisities van Zoet en AZ NOG wordt 8% van het

jaar maakt naast Ambulancedienst Kennemerland,

ambulancevervoer in Nederland verzorgd door Connexxion

ambulance- en taxibedrijf Zoet (VOF NOG) deel uit van

Ambulancezorg. Hiermee is Connexxion Ambulancezorg

Connexxion Ambulancezorg. Dit Elburgse bedrijf heeft

marktleider op het gebied van ambulanceactiviteiten. We

circa zestig medewerkers. Daarnaast is vorig jaar Ambulance

streven ernaar om onze dienstverlening in de toekomst

Zorg Noord-Oost Gelderland (AZ NOG) onderdeel van de

verder uit te breiden.

Connexxion organisatie geworden. AZ NOG heeft zo’n 170 medewerkers. De twee ondernemingen hebben samen een

Vervoersopdrachten en marktaandeel

omzet van € 20 miljoen. Om de Connexxion-activiteiten

De ambulancezorg in Nederland wordt door circa 37

sterker in de markt te positioneren, voert Connexxion haar

bedrijven uitgevoerd, verdeeld over 24 RAV regio’s.

ambulanceactiviteiten vanaf oktober 2008 onder de naam

Ambulance wordt aangestuurd via een gemeenschappelijke

Connexxion Ambulancezorg.

meldkamer. Deze vervult de spilfunctie in het functioneren

36

van brandweer, politie, geneeskundige hulpverlening en Ontwikkeling van de markt

ambulancezorg, zowel in de dagelijkse situatie als onder

Het Rijk werkt aan de vorming van Regionaal Ambulance

ramp- of crisisomstandigheden. In veel gevallen is er één

Vervoer (RAV). Op 2 december is de Wet Ambulancezorg

meldkamer per RAV regio, maar er is een ontwikkeling

(WAZ) aangenomen in de Eerste Kamer. Dit betekent onder

gaande om meerdere RAV regio’s onder regie te brengen

meer dat de ambulancezorg regionaal wordt georganiseerd

van één meldkamer. Over het RAV gebied Noord en Oost

en er meer helderheid ontstaat in de aansturing en verant-

Gelderland (NOG) voert Connexxion Ambulancezorg de

woordelijkheden. Vooral de congruentie met de overige

regie in de meldkamer.

Figuur 10: kengetallen divisie Ambulance Opbrengsten voor

Aantal ambulances

intercompany correcties (in miljoenen euro’s)

55

17,4

8,4

8,8

2006

2007

2008

22

22

2006

2007

2008

Materieel

Materieel

Het wagenpark van Ambulancezorg kent nu nog

Met 182 voertuigen heeft Connexxion Tours een wagenpark

verschillende voertuigtypes. Als standaard ambulance-

met voldoende kritische massa om opdrachten geheel of

voertuig is gekozen voor de Mercedes Sprinter, waarmee

gedeeltelijk zelfstandig uit te voeren. Connexxion Tours

Ambulancedienst Kennemerland al jarenlang goede ervaring

heeft in de verslagperiode vier bussen van Transdev

heeft. Bij vervanging van het oudere type voertuigen zal

overgenomen.

de nieuwe generatie Sprinters ook op de andere locaties

De bussen van onderaannemers zullen in de toekomst

van Ambulancezorg instromen. Daarnaast wil Connexxion

steeds vaker gaan rijden in de kleuren en huisstijl van

Ambulancezorg zich onderscheiden met een aantal

Connexxion Tours.

innovatieve zaken, zoals een digitaal ritformulier, maar ook met ‘rapid responders’. Met deze voertuigen kunnen

Service en kwaliteit

ambulanceverpleegkundigen nog sneller ter plekke zijn en

Bij Connexxion Tours is het mogelijk 24 uur per dag, 7 dagen

de eerste hulp bieden bij ernstige ongevallen. In levens­

per week productinformatie te verkrijgen en reserveringen

bedreigende situaties kan daardoor cruciale tijdswinst

te doen. Ook kent Connexxion Tours de mogelijkheid van

worden geboekt voor de patiënt.

reserveren via internet.

Service en kwaliteit

bedrijf. Alle chauffeurs zijn volgens de normen van dit

Zowel bij de overname van Zoet als AZ NOG zijn goede

Keurmerk opgeleid. Eind 2007 is Connexxion Tours tevens

afspraken gemaakt om de continuïteit en kwaliteit van de

ISO 9001 gecertificeerd. Op het gebied van veiligheid loopt

dienstverlening voor de komende jaren te kunnen borgen.

Connexxion Tours voorop. Zo zijn alle touringcars voorzien

Ook zijn er afspraken gemaakt met betrekking tot het

van communicatieapparatuur waarop veiligheidsinstructies

personeel. Door Connexxion zijn garanties afgegeven over

worden afgespeeld en is een groot deel van het wagenpark

werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden. De komende

uitgerust met veiligheidsgordels.

Connexxion Tours is in bezit van het Keurmerk Touringcar­

drie ambulancebedrijven in Connexxion Ambulancezorg.

Mogelijkheden voor groei De strategie om een grotere nadruk op de regiefunctie te leggen en de vervoersactiviteiten geheel of gedeeltelijk uit

4.4.3  Tours

te besteden, leidt tot lagere vaste kosten en mogelijkheden tot groei van het marktaandeel. Ook in 2009 wil Connexxion

Connexxion Tours verzorgt de besloten vervoersactivi-

Tours voornamelijk groei realiseren in het contractvervoer

teiten van de groep: de uitvoering van tourwagenritten,

voor organisaties.

toeristische dagtochten, groepsvervoer, bedrijfscontracten­ vervoer en de verhuur van bussen met chauffeur. Zij richt zich steeds meer op het vervullen van de regiefunctie, waarbij het vervoer soms gedeeltelijk en soms helemaal wordt uitbesteed. Connexxion Projexx, onderdeel van Connexxion Tours, is gespecialiseerd in vervoer rondom congressen en (grootschalige) evenementen. Touroperator Speedwell, gespecialiseerd in busreizen voor een nichemarkt, maakt tevens onderdeel uit van Connexxion Tours. Ten behoeve van de opvang van piekdrukte verzorgt Connexxion Tours ook circa dertig procent van de bijhuur voor Connexxion Openbaar Vervoer. Hiermee realiseert zij een betere bezetting van haar wagenpark en dus een betere positie in de markt.

37

maanden wordt gewerkt aan de verdere integratie van de

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.5 Techno Service Nederland

TSN heeft een centraal onderdelenmagazijn in Culemborg, van waaruit alle vestigingen in het land dagelijks

Techno Service Nederland NV (TSN) is een servicegericht

worden bevoorraad. De omloopsnelheid van de voorraad

onderhoudsbedrijf voor de Connexxion Groep, ondersteund

kan daardoor worden geoptimaliseerd. Per 1 januari 2008

door een landelijk dekkend schadenetwerk. TSN levert

heeft een organisatorische aanpassing plaatsgevonden

diensten op het gebied van onderhoud, schadeherstel en

met betrekking tot het onderdeel schadeherstel. Met de

beheer van bedrijfswagenparken. Zij richt zich in hoofdzaak

benoeming van een schademanager worden de activiteiten

op onderhoud van voertuigen in het personenvervoer

op dit gebied eenduidig aangestuurd.

(bussen, taxi’s, trams en touringcars). Sinds 2007 verzorgt

TSN heeft een sterke positie op de markt voor onderhoud

zij eveneens het onderhoud van de treinen van de Valleilijn.

binnen het personenvervoer. In het beheer en onderhoud van

Daarnaast verzorgt zij ook specialistisch onderhoud, zoals

wagenparken in het openbaar vervoer is TSN ruimschoots

dat van airco-apparatuur in voertuigen, huisvuilauto’s,

marktleider.

tankauto’s, veegmachines en roetfilterinbouw. In 2008 vierde TSN haar tienjarig bestaan.

Ontwikkeling van de markt In 2008 sloot TSN met Connexxion een nieuw contract voor

38

het onderhoud van de gewonnen concessies BRU (waaronder TSN heeft, verspreid over Nederland, een netwerk van

het onderhoud van de Weense tram), de provincie Utrecht

43 vestigingen, waaronder vijf schadewerkplaatsen. Het

(sneltram Nieuwegein en bussen), Stadsregio Eindhoven en

landelijk schadenetwerk legt zich voornamelijk toe op de

Noord-Holland-Noord.

reparatie van grotere schades. Daarnaast heeft TSN een

Mede door de stakingen in 2008 had TSN het afgelopen

samenwerkingsverband met ABS Schadeherstel, waardoor

jaar echter te maken met tegenvallende resultaten. Door

landelijke dekking is gegarandeerd.

invoering van een vernieuwd onderhoudsconcept en blijvende aandacht voor productiviteit en efficiency wordt

Dochteronderneming Roline in Lopik is gespecialiseerd in

in 2009 een beter resultaat verwacht.

loopvlakvernieuwing van banden en verkoopt en monteert ook nieuwe banden. Roline heeft een groot deel van de

Service en kwaliteit

stads- en streekvervoerders in Nederland als klant.

TSN hanteert een klantgebonden werkwijze, waarbij er geen exclusieve gebondenheid aan enig voertuigmerk is. Het grote aantal vestigingen maakt het mogelijk de klant service te verlenen dicht in de buurt van de locatie van de voertuigen, volgens het ‘one-stop-shopping’ model. TSN is ISO 9001- en 14001-gecertificeerd.

Theater in de bus Op uitnodiging van de provincie Noord-Holland doet Connexxion mee aan Karavaan, een reizend theatergezelschap door deze provincie. De rode loper gaat uit, een hostess ontvangt de reiziger, vraagt naar de naam en stelt deze aan de medereizigers voor. Geen anonieme busreis, maar persoonlijker dan ooit. Acht kunstenaars voeren een act op in de bus, van liefdesduetten tot theatrale fitness-lessen. Letterlijk Theater in de Bus, tijdens de reguliere dienstregeling. Een hartelijke omhelzing en uitgezwaaid worden door alle reizigers bij het bereiken van de bestemming. Een andere sfeer dan gewend. Een sfeer die best zou kunnen wennen.

TSN werkt continu aan verbetering van service, produc-

Bijzonder in 2008 was ook de opening van de speciale

tiviteit en efficiency. Hierbij wordt de hoogst mogelijke

werkplaats in Amersfoort, voor het onderhoud van de

inzetbaarheid van voertuigen en reductie van onderhouds-

Valleilijn-treinen. In deze innovatieve werkplaats kunnen de

en reparatiekosten nagestreefd. Eind 2008 is een nieuw

treinen met een lengte van 54 meter in zijn geheel worden

onderhoudsconcept ontwikkeld, gebaseerd op de zwaarte

opgetild.

van de inzet, de leeftijd en het type bus. Naar verwachting leidt dit tot meer preventieve werkzaamheden, wat onder

In het verslagjaar ontving TSN bovendien de officiële erkenning ‘Onderhoudsbedrijf voor spoorvoertuigen’.

meer een verlaging van het aantal storingen moet opleveren. Dit project wordt ondersteund door een gerenommeerd ingenieursbureau.

Eind 2008 heeft TSN een ‘Safety Committee’ geïntroduceerd. Dit orgaan heeft als doel het veiligheidsbeleid ten aanzien van voertuigen, reizigers en medewerkers verder

Sinds 1 januari 2008 is binnen de Connexxion Groep

te verbeteren.

het voertuigmanagementsysteem Cosware volledig operationeel. Dit softwarepakket vervangt de vier systemen voor voertuigbeheer, werkplaatsmanagement en logistiek. Met Cosware worden processen beter ondersteund en worden kwaliteit en diepgang van de management­ informatie verbeterd. In het verslagjaar is veel energie gestoken in de implementatie en verbeteringen van het proces. In 2009 zullen de resultaten hiervan zichtbaar zijn en zullen verdere verbeteringen worden ingevoerd.

39

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.6 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Connexxion staat als personenvervoerder met meer dan één miljoen klantcontacten per dag midden in de samenleving. Daarbij heeft Connexxion verantwoordelijkheden richting reizigers, opdrachtgevers en medewerkers. Connexxion onderneemt op het gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid een groot aantal initiatieven. Deels komen deze voort uit de dagelijkse uitvoering van haar activiteiten, die al dan niet actief worden gevraagd door bepaalde stakeholders. Zo vervoert Connexxion op basis van contracten gehandicapten en oudere mensen die niet gemakkelijk gebruik kunnen maken van het reguliere openbaar vervoer. En verlangen opdrachtgevers, wetten en richtlijnen schonere (minder uitstoot), veiligere en beter toegankelijke bussen. Bovendien streeft Connexxion ernaar transparanter te worden, onder andere door het volgen van de ‘code Tabaksblat’ en het rapporteren op basis van IFRS (International Financial Reporting Standards). Connexxion toont haar maatschappelijke betrokkenheid ook op een geheel andere wijze. Bijvoorbeeld door haar kennis in Suriname en Ghana in te zetten. Onder de naam ‘Connexxion to talent’ stelt Connexxion bovendien kunstenaars in de gelegenheid hun talent te tonen in de bus. Voor onze medewerkers staat een goede veilige, werkomgeving en kwaliteit van het werk centraal in ons personeelsbeleid. Naast een aantal verplichte cursussen heeft Connexxion onder meer een management development programma om talentvolle medewerkers nog beter bij hun ontwikkeling te begeleiden. Ook voert Connexxion een actief diversiteitsbeleid. Duurzaamheid

40

Om haar ambities ten aanzien van duurzaam vervoer verder vorm te geven, heeft Connexxion in 2008 de ‘Charter on Sustainable development’ van de UITP getekend. Connexxion committeert zich hiermee aan: - Het bevorderen van duurzame ontwikkeling door dialoog met alle stakeholders en uitwisseling van ‘best practices’. - Het beïnvloeden van internationaal- en overheidsbeleid voor ontwikkeling van een verantwoorde balans tussen sociale, milieu- en ondernemingsafwegingen. - Het faciliteren van training en begeleiding door activiteiten en forums over duurzame ontwikkeling. - Het regelmatig rapporteren over ervaringen op het gebied van duurzame ontwikkeling. Schoon en zuinig Het ontwikkelen van duurzame oplossingen voor de groeiende mobiliteit is een uitdaging. Collectief personenvervoer is een goed alternatief voor de auto en draagt op deze wijze bij aan vermindering van emissies en files. Om te komen tot een duurzaam vervoersplan staat samenwerking met de opdrachtgever daarom voorop. In 2008 zijn er in samenwerking met opdrachtgevers verschillende proeven gehouden met schone bussen die van alternatieve brandstoffen gebruikmaken. Zo is er dit jaar een proef geweest met de dubbelgelede hybride bus, die in verschillende gebieden in Nederland is ingezet. In samenwerking met de provincie Zuid-Holland is er daarnaast een proef geweest met de Waterstofbus, onder de campagnenaam ‘Rijden op de smaak van water’. De Waterstofbus is op een aantal reguliere lijnen in de concessies Duin- en Bollenstreek, Leiden en Rijstreek Midden-Holland ingezet. Reizigers hebben enthousiast gereageerd op de campagne. Verder wordt in de concessie MiddenZeeland sinds 14 december 2008 gereden met 43 bussen op aardgas. Connexxion minimaliseert ook haar eigen emissies. Inmiddels bestaat 80% van het wagenpark uit lage emissiebussen. Ondanks dat comfortsystemen zoals airco's en systemen als roetfilters en EEV systemen ervoor zorgen dat bussen onzuiniger rijden en daarmee een hogere CO2 emissie veroorzaken, slaagt Connexxion er toch in het CO2 niveau te handhaven. De mogelijkheden om de CO2 emissies verder te reduceren, worden echter steeds beperkter. Connexxion denkt dat een CO2 neutraal vervoerssysteem alleen mogelijk is als we samen met overheid lange termijn investeringen kunnen doen. Dit vraagt om een andere wijze van denken en werken, aangezien door de huidige duur van concessies de afschrijvingstermijnen van bussen kort zijn en investeren in vervoerssystemen op alternatieve brandstoffen relatief duur is.

Dynamische kunst Ik experimenteer graag met ‘dynamische’ kunst, kunst die bedoeld is om reacties van het publiek uit te lokken. Die reacties verzamel ik in een boek en zo worden mensen onderdeel van de kunst. Het thema ‘Ontmoetingen in het openbaar vervoer’ heb ik niet alleen uitgebeeld, maar ook letterlijk in de praktijk gebracht. Door de individualisering van de samenleving kiezen mensen vaker voor de auto dan voor het openbaar vervoer. Zo raakt het Dennis Epke

intermenselijk contact op de achtergrond. Vanuit die gedachte heb ik willekeurige mensen bij een bushalte in Eindhoven gevraagd om kennis met elkaar te maken. Zo ontstond vaak een dialoog. Ik vroeg hen na het gesprek hun naam in mijn boek te zetten. De enthousiaste reacties hebben mij zo geïnspireerd dat ik het project ontmoetingen wil voortzetten op andere plaatsen in Nederland. Want als kunstenaar vind ik het belangrijk om elkaar te blijven ontmoeten.

4 Verslag van de Raad van Bestuur Veilig

Toegankelijk

Connexxion werkt continu aan verbetering van de veiligheid

Connexxion wil de toegankelijkheid van het personen-

van haar medewerkers, haar reizigers en andere verkeers-

vervoer voor haar reizigers, inclusief de reizigers met een

deelnemers.

mobiliteitsbeperking, optimaliseren. Want openbaar vervoer

Openbaar vervoer is relatief veilig. Helaas vinden er toch nog (verkeers)ongevallen plaats. Connexxion wil het aantal doden en gewonden als gevolg van verkeersongevallen reduceren. De (sociale) veiligheid in het openbaar vervoer is in dit

verbetert de participatie van ouderen en van mensen met een functiebeperking in de samenleving. Inmiddels beschikt Connexxion over 78% volledig toegankelijk materieel (lage vloer en rolstoeltoegankelijk) en is 11% van het materieel deels toegankelijk (lage vloer).

verslagjaar veelvuldig in de media geweest. Een van de dieptepunten was de situatie in Gouda en de storm aan

Maar ook de informatievoorziening via de website en op

berichtgeving daarover. Maar ook bijvoorbeeld in Arnhem en

haltes is verbeterd (zie hoofdstuk 4.3.1). Daarbij heeft

andere plaatsen waren er incidenten waarbij de veiligheid

Connexxion een speciale Drempelvrij-website geïntrodu-

van chauffeurs en passagiers in het geding kwam. Zowel

ceerd voor mensen met een visuele of andere functiebe-

het aantal incidenten, als de ernst van de incidenten is

perking.

in 2008 toegenomen. Sociale veiligheid staat dit jaar dan

Toegankelijkheid stelt duidelijke eisen aan het materieel,

ook hoog op de agenda: doel is het aantal incidenten te

infrastructuur en aan de organisatie. De infrastructuur kan

verminderen en het gevoel van veiligheid te vergroten,

echter vaak nog verbeterd worden. Daarnaast verwacht

zowel voor reizigers als voor medewerkers.

Connexxion dat toegankelijkheid, in de toekomst, ten koste

In samenwerking met de Federatie Mobiliteitsbe-

42

drijven Nederland (FMN) heeft Connexxion het onderwerp

zou kunnen gaan van de punctualiteit. Connexxion gaat in 2009 hierover met diverse stakeholders in gesprek.

'veiligheid' op de agenda van het eerste congres gezet. In overleg met een aantal ministeries stelt de FMN een

Meer informatie over deze onderwerpen is opgenomen

plan van aanpak op om de criminaliteit in het openbaar

in de jaarrekening Veiligheid, Gezondheid en Milieu op

vervoer omlaag te brengen. Nadruk hierin zal liggen op

pagina 139 in dit jaarverslag.

samenwerking. Op basis van de adviezen van de heer Nordholt, voormalig hoofdcommissaris van Amsterdam,

Maatschappelijke projecten

is een functionaris namens alle vervoerders benoemd tot

Connexxion zet haar kennis, ervaring en middelen ook in

coördinator op het gebied van veiligheid.

om breder invulling te geven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Hoedjesdag Twaalf hoedenontwerpers. Twaalf bijzondere hoeden ontworpen met het thema ‘Ik en de ander’. Twaalf modellen die in Den Haag pronken met de fraaie creaties. De hoedenparade op het Binnenhof, als verwijzing naar Prinsjesdag, is net als veel andere acties onderdeel van ‘Connexxion to Talent’. Waarbij Connexxion talenten een podium biedt en de reizigers verrast. De hoedenshow trekt zes dagen voor Prinsjesdag enorm veel bekijks en media-aandacht. Na de parade zijn de hoeden op een speciaal ontwikkelde website geveild. De opbrengst van de veiling heeft Connexxion geschonken aan de Nederlandse stichting voor het Gehandicapte Kind.

Connexxion steunt maatschappelijke projecten die een

Samen met de Stichting Kunstweek heeft Connexxion

bijdrage leveren aan een of meer van onderstaande zaken:

- eveneens in het kader van ‘Connexxion to Talent’- een

- Integratie van mensen met een functiebeperking in de

posterontwerpwedstrijd georganiseerd met als thema

maatschappij.

'Ontmoetingen in de bus'. Uit de inzendingen koos een jury

- Verbetering van het milieu.

vijftien ontwerpen, waarvan een deel in dit jaarverslag te

- Verbeteren van veiligheid voor mensen en

zien is. Tot slot was in de herfst van 2008 een bus getrans-

medewerkers.

formeerd tot toneellocatie. Theatergroep Suburbia bracht

- Bieden van een platform voor locale culturele projecten.

het toneelstuk ‘Busbanen en Ara’s tranen’ ten uitvoer in de

- Kennisoverdracht naar minder ontwikkelde landen of

bus en bij bushaltes.

gebieden. Daarnaast heeft Connexxion een bijdrage geleverd aan De Stichting Landschap Noord-Holland. Dit gebeurde via het project ‘Connect Your Nature’, dat kinderen in contact

ontwikkeling van het openbaar vervoer in beide gebieden.

brengt met natuur en milieu. Connexxion stelde een bus

Zo heeft een aantal managers van de vervoersbedrijven

hiervoor ter beschikking en informeerde jongeren over

Arubus en het Nationaal Vervoersbedrijf uit Suriname

openbaar vervoer en onze bijdrage aan het milieu.

diverse stages gevolgd bij Connexxion Academy. Leden

Tot slot: In het kader van de lancering van de drempelvrij-

van Connexxion Academy hebben in 2008 in Suriname

website (zie hoofdstuk 4.3) heeft Connexxion in 2008

ondersteuning verleend bij het geven van trainingen aan

een aspirant-geleidehond geadopteerd van de Stichting

toekomstige buschauffeurs. In het kader van de ordening

Koninklijke Nederlands Geleidehonden Fonds. Met de

van het openbaar vervoer in Suriname volgden tientallen

financiële steun kan deze stichting de pup volledig in zijn

chauffeurs trainingen ‘Defensive driving’ en ‘Excellent

eerste levensjaar voorzien.

driving’.

Connexxion Taxi Services sponsorde ook in 2008 het Daimler

Daarnaast heeft Connexxion, mede dankzij de sponsoring

Chrysler Open rolstoeltennistoernooi.

van de Stichting Eureko Achmea Foundation, een groot aantal verstelbare tafels geschonken aan de mytylschool

Toekomst

in het Surinaamse Paramaribo.

Ondanks de vele genoemde initiatieven zijn er voor Connexxion nog een aantal stappen te zetten op het

Het sponsorbeleid van Connexxion is gericht op

gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid.

jongeren, cultuur en gehandicaptensport. Onder de vlag van

Connexxion is op dit moment bezig met het verder

‘Connexxion to Talent’ krijgen talentvolle kunstenaars de

verdiepen van haar MVO-beleid. In 2009 zal Connexxion

kans om hun talent te tonen tijdens evenementen in de bus.

starten met een uitgebreide stakeholderanalyse, onder

Connexxion wil hiermee haar reizigers boeien, ontroeren

reizigers, medewerkers, opdrachtgevers, aandeelhouders en

of verrassen. Zo werden op Valentijnsdag reizigers verrast

leveranciers, om te bepalen waar zij zich op het gebied van

met 'Poëzie in de bus'. Daarnaast was er in de zomerperiode

maatschappelijke verantwoordelijkheid kan ontwikkelen.

‘Theater in de Bus’. Reizigers konden in de bus genieten van diverse optredens van acteurs. De ‘Hoedjesdag’ van Connexxion op 11 september was eveneens een succes. Connexxion had in het kader van Prinsjesdag twaalf ontwerpers de opdracht gegeven een hoed te ontwerpen met het thema 'Ik en de ander'. Na een hoedenparade op het Binnenhof werden de hoeden via een website geveild. De opbrengst daarvan is gedoneerd aan de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind.

43

Op verzoek van de regeringen van Aruba en Suriname draagt Connexxion via kennisoverdracht bij aan de

Inspiratie Mijn tekening voor 'Ontmoetingen in het openbaar vervoer' bestaat uit twee wachtende mensen bij een bushalte, een blauwe lucht en gras. Geen ander beeld vind ik zo puur en sterk voor dit thema. De essentie is dat mensen elkaar ontmoeten omdat ze met het openbaar vervoer reizen. Tegenwoordig hoeven we nauwelijks nog de deur uit als we iets willen. Alles is te regelen via internet. Onze oren Ngating Lee

zitten dichtgestopt met de oordopjes van de Ipod. Het lijkt wel of mensen zo min mogelijk contact met elkaar willen. Het openbaar vervoer is een van de weinige plekken waar mensen elkaar nog ontmoeten. Als kind reisde ik ieder weekend met de bus. Ik droomde dan weg, al kijkend naar de landschappen die voorbij zweefden. Voor mij is het openbaar vervoer een plek om je gedachten de vrije loop te laten en om inspiratie op te doen.

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.7 Human Resources Management Connexxion is in vele opzichten een ‘mensenbedrijf’. Met bijna 15.000 medewerkers behoort Connexxion tot de grotere werkgevers in Nederland. Kwaliteit van het werk staat centraal in ons personeelsbeleid. Er is aandacht voor zowel de fysieke arbeidsomstandigheden als de inhoudelijke kwaliteit van het werk. Reductie van het arbeidsverzuim, werving van medewerkers en opleidingen zijn prioriteiten in het HRM-beleid van de onderneming. De aandacht voor arbeidsomstandigheden en de kwaliteit van het werk moet leiden tot een grotere medewerkerstevredenheid. De HRM medewerkers van Connexxion ondersteunen het management bij het vervullen van hun verantwoordelijkheden richting medewerkers en het realiseren van de business-doelstellingen. Een aantal in- en externe ontwikkelingen in 2008 is van grote invloed geweest op onze activiteiten op het gebied van HRM. CAO-onderhandelingen en arbeidsverhoudingen De CAO-onderhandelingen verliepen moeizaam dit jaar. De al jaren achterblijvende overheidsbijdragen en indexaties, in combinatie met de brandstofprijs die in de afgelopen jaren tot medio 2008 enorm gestegen is, hebben het arbeidsvoorwaardelijke overleg aan diverse onderhandelingstafels moeilijk gemaakt. De onderhandelingen over een nieuwe CAO Openbaar Vervoer hebben zelfs geleid tot een van de langste stakingen van de afgelopen jaren binnen de sector. De werkgevers en vakbonden hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid een visie te ontwikkelen op de toekomst van Connexxion wil daar leidend in zijn en heeft daarom eind 2008 de vakbonden uitgenodigd voor overleg. Aanleiding hiervoor waren ook de problemen die wij ondervonden in de onderlinge verhoudingen bij een aantal vestigingen. De vakbonden hebben positief op onze uitnodiging gereageerd. Het overleg verloopt constructief en is gericht op de toekomst. Arbeidsmarkt De problemen bij de totstandkoming van een nieuwe CAO OV hebben ons uiteraard geen goed gedaan bij het aantrekken van nieuw personeel. Daarbij werden we geconfronteerd met een grote schaarste op de arbeidsmarkt, waarbij licht oplopende verzuimcijfers in de OV-sector ons niet hielpen. Gezien de krapte op de arbeidsmarkt probeert Connexxion steeds vaker creatieve oplossingen te vinden bij de werving van personeel. Zo is eind 2008 een raamovereenkomst getekend met het ING Mobility Centre. De komende jaren zijn er duizenden ING medewerkers die bij andere werkgevers moeten worden ondergebracht. Dit heeft onder meer te maken met de invoering van een andere bankformule bij ING. Binnen de raamovereenkomst worden geschikte kandidaten kosteloos opgeleid en zes maanden kosteloos gedetacheerd bij Connexxion om vervolgens volwaardig als buschauffeur aan de slag te kunnen gaan. Verzuim en re-integratie Het verzuimcijfer is in 2008 binnen de Connexxion-divisies over het algemeen gelijk gebleven of licht gedaald. Alleen de divisie OV liet in 2008 voor het eerst sinds jaren een licht stijgende lijn zien. Dit kan echter niet los worden gezien van de hierboven geschetste problematiek. Maar ook de vele incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid in 2008 in het openbaar vervoer hebben voorgedaan, spelen hier mogelijk een rol in. Een nieuw aanvalsplan om de trend te keren en het verzuim structureel bij alle Connexxion bedrijven onder de vijf procent te brengen, is eind 2008 afgerond en zal in 2009 worden geïmplementeerd. Ook staat het verbeteren van de sociale veiligheid in samenwerking met overheden hoog op de agenda in 2009 (zie hoofdstuk 4.6).

45

de bedrijfstak in het algemeen en op de arbeidsverhoudingen in het bijzonder.

4 Verslag van de Raad van Bestuur Op het gebied van re-integratie zijn in 2008 succesvolle stappen gezet.

Opleidingen en vaardigheden Ook in 2008 was er veel aandacht voor de ontwikkeling van

Medio het verslagjaar zette Connexxion samen met zeven

medewerkers. Het aanbod van de Connexxion Academy

andere bedrijven een uniek re-integratienetwerk op. Als er

werd in 2008 uitgebreid met de BBL-opleiding voor taxi-

voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten geen passend werk

chauffeur. Al langer verzorgde de Academy de BBL-opleiding

binnen Connexxion is, kunnen zij mogelijk terecht bij een

voor buschauffeur en voor monteurs bij TSN.

van de samenwerkende bedrijven. En dat geldt andersom uiteraard ook. De deelnemende bedrijven, Securitas, Van

De Academy telde in 2008 meer dan 9000 inschrijvingen voor opleidingen.

Gansewinkel Groep, Siemens, DHL, TNT, Albron, NS en

De Connexxion Academy en de opleidingsmodules van

Connexxion, vertegenwoordigen samen zo’n 100.000

OV zijn door het CVV/CBR gecertificeerd voor het verzorgen

medewerkers in Nederland. Het gaat om een diverse groep

van de modules in het kader van de EU richtlijn vakbe-

werkgevers waardoor de kans groot is dat medewerkers

kwaamheid van de verplichte nascholing.

een geschikte plek vinden om een nieuwe start te maken. In 2008 zijn via het netwerk drie medewerkers bij andere werkgevers ondergebracht.

Aan het management development programma ‘Fundament voor Groei’, dat in 2006 is gestart, hebben

Connexxion verwacht dat het aantal deelnemende bedrijven de komende jaren zal toenemen.

inmiddels 120 medewerkers deelgenomen. Eind 2008 hadden in totaal 78 medewerkers het programma

46

afgerond. Het programma geeft het middle-management Alliantie met Transdev

van Connexxion de kans om zich te ontwikkelen, maar ook

Een andere belangrijke ontwikkeling in 2008 was de concre-

om divisieoverstijgend van elkaar te leren. In het kader van

tisering van de alliantie tussen Transdev en Connexxion.

het programma ontwikkelen deelnemers een projectplan

Vooral op het gebied van management development zijn

of idee voor een nieuwe dienst of procesverbetering in de

belangrijke eerste stappen gezet op het gebied van beleids-

organisatie. Een aantal van deze ideeën kreeg van de Raad

vorming en methodieken. De doelstelling om in het kader

van Bestuur groen licht om in 2009 te worden uitgevoerd.

van management development een aantal ‘cross border

Voor buschauffeurs werd in 2008 voor de tweede

postings’ te verwezenlijken, is helaas nog niet gerealiseerd.

maal ‘De beste vaklui’ georganiseerd. Teams van diverse

In 2009 worden de mogelijkheden hiervoor opnieuw

vestigingen legden bij dit ludieke evenement een aantal

bekeken.

behendigheidsproeven af, waarmee zij de finesses van het chauffeursvak toonden. ‘Beste Vakman’ werd Frenk van Beek van Novio, Chantal Bang van Hermes werd uitgeroepen tot ‘Beste Vakvrouw’ en de deelnemers van Hermes kwamen als ‘Beste Team’ naar voren. Ook in 2009 zal dit evenement weer plaatsvinden.

Figuur 11: aandeel medewerkers per werkmaatschappij Techno Service Nederland 5%

Taxi, Ambulance Services en Tours 34%

Overige 2%

Openbaar vervoer (Bus, Trein en Water) 59%

Evenals de afgelopen jaren werd ook dit jaar weer een

De onderhandelingen met de Bijzondere Onderhandelings-

‘Manager van het Jaar’ gekozen. Deze eretitel is bedoeld als

groep, waarvan een aantal COR leden deel uitmaken, waren

stimulans voor het (midden-) management. Voor de titel

aan het einde van het verslagjaar nog niet afgerond.

komen managers in aanmerking die blijk hebben gegeven

Wij willen hier opnieuw onze waardering uitspreken voor

van uitzonderlijk leiderschap, innovatieve kracht en resul-

de professionaliteit waarmee de COR zijn werkzaamheden

taatgerichtheid. De winnaar van 2008 is Michiel Wildschut,

invulling geeft en de positieve bijdrage die zij levert aan een

senior projectleider strategie en ontwikkeling.

constructief overlegklimaat binnen Connexxion.

Medezeggenschap

Tot slot

Het overleg met de Centrale Ondernemings Raad (COR) is in

De tegenvallende bedrijfsresultaten en de huidige

2008 sterk bepaald door de alliantievorming met Transdev

economische omstandigheden leggen een grote druk

en de bestuurlijke wisselingen.

op onze organisatie en onze medewerkers. Daarom zijn

Daarbij had de COR te maken met een voor haar nieuw

goede arbeidsverhoudingen, maar ook een prettige en

fenomeen, namelijk de vorming van een Europese Onder-

stimulerende werkomgeving van essentieel belang op

nemingsraad. Deze werd op initiatief van Transdev ingesteld.

alle niveaus in onze organisatie. Het is aan ons allen de uitdaging om hier in 2009 aan bij te dragen.

Figuur 12: dienstjaren Gemiddeld werkt een medewerker in 2008 12,2 jaar (2007: 12,9 jaar) bij Connexxion.

47

5.899

2.668 1.588 1.087

761

0 t/m 5 jaar

6 t/m 10 jaar

11 t/m 15 jaar

1.461

339

16 t/m 20 jaar

21 t/m 25 jaar

26 t/m 30 jaar

Figuur 13: leeftijdsopbouw medewerkers De gemiddelde leeftijd van een Connexxion medewerker bedraagt 49,0 jaar (2006: 48,9 jaar). Onderstaande grafiek toont de opbouw per leeftijdsklasse. 5.869

4.219

2.062 1.578 891 94 t/m 20 jaar

21 t/m 30 jaar

31 t/m 40 jaar

910

41 t/m 50 jaar

51 t/m 60 jaar

61 jaar en ouder

31 t/m 35 jaar

36 jaar en langer

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.8 Corporate Governance Algemeen Connexxion onderschrijft het uitgangspunt van de Nederlandse Corporate Governance Code (de ‘Code Tabaksblat’): de Vennootschap is een langetermijn samenwerkingsverband van diverse bij de Vennootschap betrokken partijen. De belanghebbenden zijn de entiteiten, groepen en individuen die direct of indirect het bereiken van de doelstellingen van de Vennootschap beïnvloeden of erdoor beïnvloed worden. Tot deze belanghebbenden worden in elk geval gerekend de reizigers, opdrachtgevers, afnemers en werknemers van de onderneming, haar aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers, haar toeleveranciers, maar ook de decentrale overheden en maatschappelijke groeperingen. De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen hebben een integrale verantwoordelijkheid voor de afweging van deze deelbelangen, vanuit het perspectief en het belang van de onderneming als geheel. Daarbij streeft de Vennootschap naar het creëren van aandeelhouderswaarde op de lange termijn en naar een intensieve samenwerking met Transdev in de vorm van een Alliantie. Connexxion Holding NV is een structuurvennootschap naar Nederlands recht, zij het dat het zogeheten verzwakte regime van toepassing is, omdat de Vennootschap onderdeel is van een groep waarvan de meerderheid van de werknemers in het buitenland werkzaam is. De wijziging is het gevolg van het eerder gevolgde beleid van de voormalige enig aandeelhouder, de Staat der Nederlanden, inzake diens 100%-deelnemingen. Opgemerkt wordt dat de bepalingen uit hoofdstuk III respectievelijk IV van de Code niet worden toegepast waar deze specifiek betrekking hebben op de ‘one-tier’ bestuursstructuur, respectievelijk beursgenoteerde vennootschappen. Connexxion zet jaarlijks de hoofdlijnen van de corporate governance structuur in het jaarverslag uiteen en legt derhalve

48

elke substantiële verandering daarin ter bespreking voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Algemene Vergadering van Aandeelhouders Jaarlijks vindt een Algemene Vergadering van Aandeelhouders plaats. Andere aandeelhoudersvergaderingen kunnen worden gehouden op verzoek van de Raad van Bestuur, de voorzitter van de Raad van Commissarissen of de aandeelhouders van Connexxion. De agenda wordt opgesteld door degene die de vergadering bijeenroept. De aandeelhouders kunnen voorstellen inbrengen tot dertig dagen voor de vergadering. Besluiten worden genomen met volstrekte meerderheid van stemmen, tenzij bij wet of in de statuten een gekwalificeerde meerderheid wordt voorgeschreven.

Raad van Commissarissen Taken De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken in de Vennootschap en de daarmee verbonden onderneming, en staat de Raad van Bestuur met raad terzijde. Een document genaamd Note on Corporate Governance d.d. april 2007 en een document genaamd Strategic Vision and Corporate Governance of Transdev+Connexxion d.d. juni 2007 maken deel uit van de zogenoemde Shareholders Agreement. De directie blijft onder het toezicht staan van de Raad van Commissarissen; dit is volledig in overeenstemming met de huidige governance-regels en met het verzwakte structuurregime.

Beeldende kunst Mijn ontwerp is helemaal op de computer gemaakt en in die zin iets heel anders dan mijn gebruikelijke werk: vooral ruimtelijke objecten, grafiek en illustraties. In de achtergrond heb ik het logo van Connexxion verwerkt. Het thema ‘Ontmoetingen’ komt tot uiting in de handdruk en in de twee bussen in de mouwen, die naar elkaar toe rijden. Zelf reis ik bijna dagelijks met de trein. Als kunstenaar associeer ik ontmoetingen vooral met de Dave Akkerman

beeldende beleving. Ontmoetingen met nieuwe, onbekende plekken die je voorbij ziet glijden vanuit het openbaar vervoer. Omdat je in een bus of trein vaak hoog zit, zie je de wereld vanuit een ander perspectief. De trein brengt je bovendien op plaatsen langs het spoor waar je normaal niet komt. Je ziet mensen in hun huis of tuin, een schuurtje. Allemaal kleine stukjes beeldende kunst.

4  Verslag van de Raad van Bestuur Voor wat betreft het management van de door de

Benoeming

Alliantie ontstane grotere groep, is o.a. het volgende

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemt

geregeld: Het dagelijks bestuur van de bedrijfs­combinatie

commissarissen op voordracht van de Raad van Commis-

wordt gevormd door het COMEX (Comité Executive),

sarissen. De Aandeelhoudersovereenkomst tussen

dat verantwoordelijkheid draagt op groepsniveau en de

Transdev-BNG en de Nederlandse Staat bevat de bepaling

volgende taken heeft:

dat Transdev-BNG drie van de vijf leden van de Raad van

- strategieontwikkeling;

Commissarissen mag voordragen, twee door Transdev

- bewaking van de verplichtingen van de groep, met name

– één vanuit de Caisse des Dépôts stakeholders en

met betrekking tot de ontwikkeling;

één vanuit de stakeholders van de Frans-Nederlandse

- beheersing van de operationele prestaties;

vervoerders – en één door BNG. Eén kandidaat kan worden

- risicobeheersing;

voorgedragen door de Staat der Nederlanden en één

- besluitvorming met betrekking tot het budget en het

kandidaat kan worden voorgedragen door de Centrale

businessplan van de groep.

Ondernemingsraad. De Raad van Commissarissen is van deze bepaling op de hoogte en zal hiermee rekening houden.

50

De Raad van Bestuur van Connexxion wordt vertegen­ woordigd in het COMEX. Het COMEX beoordeelt grote

Commissarissen zullen zitting nemen in de Raad voor

projecten en activiteiten alsmede de prestaties van

een periode van maximaal vier jaar, en komen daarna in

Connexxion en Transdev en hun respectievelijke strategische

aanmerking voor herbenoeming, met dien verstande dat

businessplannen en budgetten. In deze nieuwe structuur

de zittingsperiode van een lid nooit langer kan zijn dan

besteedt het COMEX speciale aandacht aan kruisbestuiving

drie termijnen of, indien van toepassing, twaalf jaar.

en synergie. COMEX-vergaderingen zullen tevens periodiek

Commissarissen treden af in het jaar waarin zij de leeftijd

gericht zijn op de operationele gang van zaken en concern-

van zeventig jaar bereiken. De Raad van Commissarissen

aangelegenheden.

bestaat uit tenminste drie en ten hoogste zeven leden. Aan het eind van het verslagjaar telt de Raad van Commis-

Een door het COMEX genomen besluit is per definitie

sarissen drie leden.

onderhevig aan de governance-regels van Connexxion. Als

De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn midden

zodanig valt het besluit volledig onder het bereik van de Raad

de voorzitter van de Raad van Commissarissen. De voorzitter

van Commissarissen en overige interne goedkeurings- en

is verantwoordelijk voor het naar behoren functioneren van

overlegorganen (waaronder de Centrale Ondernemingsraad)

de Raad van Commissarissen en van zijn commissies.

zoals ieder ander bestuursbesluit. Overige organen zijn nodig om ervoor te zorgen dat alle visies in ogenschouw worden

Profiel, commissies en rooster van aftreden

genomen en dat alle leden van Transdev+Connexxion

De Raad van Commissarissen stelt een rooster op volgens

inspraak hebben in de toekomst van de groep. Hierbij valt

welk de commissarissen periodiek aftreden (zie de tabel op

bijvoorbeeld te denken aan gezamenlijke vergaderingen van

pagina 62). Bij herbenoeming vindt toetsing plaats aan de

de huidige directies van beide ondernemingen, en overige

profielschets van de Raad van Commissarissen.

nader te bepalen organen. In het profiel zijn karakteristieken opgesteld, rekening houdend met de aard van de activiteiten en de risico’s van de onderneming. De leden dienen ten opzichte van elkaar onafhankelijk en kritisch te opereren, in een goede onderlinge vertrouwensrelatie. Voor een naar behoren samengestelde Raad van Commissarissen van Connexxion Holding NV geldt, onverminderd de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het college als geheel, dat de Raad kennis en ervaring moet hebben op de volgende aandachtsgebieden (gedeeltelijk in combinatie): - ervaring op bestuursniveau in (een) onderneming(en) op het gebied van logistieke dienstverlening;

- ervaring op bestuursniveau in (een) onderneming(en) op het gebied van consumentgerichte activiteiten; - ervaring op bestuursniveau in (een) internationaal werkende onderneming(en); - ervaring op het gebied van management en organisatieontwikkeling in commerciële organisaties; - financieel-economische expertise en expertise op het vlak van toepassing van informatietechnologie;

Raad van Bestuur De Raad van Bestuur leidt het bedrijf onder toezicht van de Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur vergadert in principe periodiek om de strategie en operationele kwesties te bespreken, voorstellen goed te keuren en beslissingen te nemen. Verder brengt de Raad van Bestuur regelmatig verslag uit aan de Raad van Commissarissen en bespreekt met deze het bedrijfsbeleid. Tenminste één maal per jaar

- openbaar bestuurlijke of beleidsmatige ervaring op hoog

legt de Raad van Bestuur de strategie, de parameters met

niveau op voor de onderneming relevante terreinen van

betrekking tot de strategie en de operationele en financiële

overheidsbeleid;

doelstellingen waarop de strategie stoelt voor aan de Raad

- expertise op het gebied van de sociale verhoudingen. Overeenkomstig de Code Tabaksblat hebben de leden van de Raad van Commissarissen niet meer dan vijf commis-

van Commissarissen. De belangrijkste punten van de strategie worden in het ‘Profiel van de onderneming’ (pagina 5) vermeld.

sariaten bij beursgenoteerde Nederlandse ondernemingen. Een voorzitterschap telt in dat verband dubbel. Er worden

Overeenkomstig de bepalingen van het verzwakte

geen nieuwe leden van de Raad van Commissarissen

structuur­regime, benoemt (en ontslaat) de Algemene

benoemd die meer dan vijf van dergelijke commissariaten

Vergadering van Aandeelhouders de leden van de Raad

bekleden.

van Bestuur. Ongeacht de taakverdeling treedt de Raad van Bestuur op als een college met een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De Raad van Commissarissen heeft

Auditcommissie ingesteld.

besloten dat naast de besluiten die conform de wet en de

De Selectie- en Benoemingscommissie selecteert

statuten ter goedkeuring aan de Raad van Commis­sarissen

kandidaten en beveelt hen aan voor benoeming tot lid van

worden voorgelegd, ook bepaalde andere besluiten ter

de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur.

goedkeuring aan de Raad van Commissarissen moeten

De Bezoldigingscommissie adviseert de Raad van

worden voorgelegd. In dit verband heeft de Raad van

Commissarissen over het honoreringsbeleid voor de Raad

Commis­sarissen procedures en een autorisatieschema

van Bestuur, alsmede de honorering van individuele leden

opgesteld.

van de Raad van Bestuur. De Auditcommissie houdt toezicht op alle activiteiten

Belangenconflicten of mogelijke belangenconflicten

betreffende financiële rapportage, de risicomanagement-

tussen de Vennootschap en de leden van de Raad van

en interne beheersingssystemen, de externe accountants­

Bestuur dienen te worden vermeden. Een lid van de Raad van

controle, de wijze waarop geldende wetten en regels

Bestuur zal onmiddellijk alle wezenlijke belangenconflicten

worden nageleefd en de rol en bevindingen van de Interne

of mogelijke belangenconflicten melden aan de voorzitter

Audit Dienst. De Auditcommissie bespreekt het werkplan

van de Raad van Commissarissen, evenals aan de andere

van de Interne Audit Dienst, dat tevens is afgestemd met

leden van de Raad van Bestuur. In het geval van belangen-

de externe accountant. Bij vergaderingen van de Audit­

conflicten kan de voorzitter besluiten dat het desbetref-

commissie worden in het algemeen de verantwoordelijke

fende lid of de desbetreffende leden zich van stemming

financiële executives, het hoofd van de Interne Audit Dienst

onthouden of (een deel) van de vergadering niet mogen

en de externe accountants uitgenodigd. De Auditcommissie

bijwonen, of geen documenten mogen ontvangen over de

adviseert de Raad van Commissarissen over de benoeming

desbetreffende aangelegenheid.

van de externe accountant en bespreekt diens vergoeding en onafhankelijkheid. Zij vergadert tenminste éénmaal per jaar met de externe accountant en de manager van de Interne Audit Dienst zonder dat de leden van de Raad van Bestuur hierbij aanwezig zijn.

51

De Raad van Commissarissen heeft een Selectie- en Benoemingscommissie, een Bezoldigingscommissie en een

4 Verslag van de Raad van Bestuur Beloningsbeleid Raad van Bestuur Connexxion Holding NV

Vast jaarsalaris

Het beloningsbeleid van de onderneming is erop gericht

De leden van de Raad van Bestuur ontvangen een vast

gekwalificeerde en deskundige functionarissen aan te

jaarsalaris dat past bij de verantwoordelijkheden van hun

trekken, te motiveren en te behouden met een markt-

functie. Voor de eerste keer in de Jaarvergadering 2005

conforme beloning als doelstelling. Hoewel Connexxion

is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders

overwegend opereert in de dienstverlening aan de

een peergroup vastgesteld. De peergroup is zodanig

publieke sector, dient de onderneming gezien te worden

samengesteld dat alle voor het besturen van Connexxion

als een commercieel en marktgeoriënteerd bedrijf en niet

relevante aspecten terug te vinden zijn in de samenstelling

als een klassiek nutsbedrijf met een topmanagement dat

van de peergroup. Het vaste salaris wordt gebaseerd op deze

gehonoreerd wordt volgens de maatstaven van de overheid

peergroup en is in beginsel niet hoger dan de mediaan van

of het publieke domein. De beloning dient dus concurrerend

de vastgestelde peergroup. Ter objectivering van de uitkomst

te zijn in relatie tot de markt voor topmanagement in het

van deze peergroupvergelijking wordt deze bovendien

vergelijkbare bedrijfsleven. Dit uitgangspunt geldt ook

getoetst aan de mediaan van de Algemene Markt voor

voor de leden van de Raad van Bestuur. Jaarlijks wordt

Bestuurders, zoals deze door externe specialisten wordt

bezien in hoeverre de beloningssituatie van de Raad van

bijgehouden. Daarnaast kunnen zij aanspraak maken op

Bestuur voldoet aan dit uitgangspunt. Deze taak wordt

emolumenten, zoals een forfaitaire kostenvergoeding,

voorbereidend verricht door de Bezoldigingscommissie van

vervoer, vergoeding van telefoonkosten alsmede de overige

de Raad van Commissarissen, zonodig met hulp van externe

gebruikelijke emolumenten zoals die voor vele medewerkers

adviseurs. De Raad van Commissarissen stelt uiteindelijk

van de onderneming gelden.

op basis van het beleid en de concrete voorstellen van de

52

Commissie de beloning vast.

Pensioenen De pensioenen van de werknemers van Connexxion Holding

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt

NV en haar dochtermaatschappijen zijn ondergebracht bij

het beleid inzake de beloning vast en kan dit derhalve ook

een aantal bedrijfstakpensioenfondsen. De leden van de

herzien. Het beloningsbeleid van Connexxion Holding NV

Raad van Bestuur, zijn deelnemer bij het bedrijfstakfonds

dat van toepassing is gedurende het verslagjaar 2008, heeft

Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer (SPOV). Het

als ingangsdatum 1 januari 2005. In 2005 heeft de Raad van

fonds kent vanaf 1 januari 2005 een middelloonregeling

Commissarissen besloten de contracten en beloning van de

en een pensioenleeftijd van 65 jaar.

leden van de Raad van Bestuur die voor 1 januari 2005 zijn benoemd, te eerbiedigen. Het beloningsbeleid zal voor hen alleen van toepassing zijn voor zover niet strijdig met de eerder overeengekomen contractuele bepalingen.

Sint met de bus In vijf steden worden reizigers op 27 november verrast door Dicht-Pieten, de collega’s van Sinterklaas die hulp bieden bij het maken van gedichten. In de bussen weten ze wat ze de reizigers moeten schenken; gedichten ter inspiratie. Reizigers reageren enthousiast op deze verrassing van ‘Hulpsint’ Connexxion, vooral omdat voor veel mensen het schrijven van een gedicht of het uitzoeken van een geschikt cadeau een struikelblok is. Op de speciale actiewebsite www.sintmetdebus.nl worden bezoekers op een grappige wijze naar het juiste cadeau of een goed gedicht geloodst. Mits de begunstigde natuurlijk braaf is geweest.

Variabele beloning

De kortetermijnbonus wordt uitbetaald met de salaris-

Naast het vaste salaris konden enkele leden van de Raad

afrekening volgend op de betreffende jaarvergadering.

van Bestuur in aanmerking komen voor twee vormen van

Uitbetaling geschiedt netto na inhouding van belastingen

variabele beloning, te weten een variabele beloning voor

en sociale premies.

de korte termijn en een voor de lange termijn. De korteter-

Bij tussentijdse aanvaarding of verbreking van het

mijnbeloning, ofwel de jaarlijkse bonus, dient om de Raad

dienstverband wordt de bonus pro rata na goedkeuring van

van Bestuurleden een extra stimulans te geven het jaarplan

de jaarrekening over het betreffende jaar uitbetaald.

en een aantal overeengekomen doelstellingen te realiseren. De langetermijnbeloning is gericht op binding van de leden

Lange termijn

van de Raad van Bestuur aan de onderneming en het creëren

De jaarlijkse langetermijnbonus heeft ten doel het

van aandeelhouderswaarde. De variabele beloning is niet

versterken van de langetermijnbinding met de onderneming

pensioenscheppend.

door de leden van de Raad van Bestuur te laten participeren in de waardeontwikkeling van de onderneming, en is gericht

Korte termijn

op het creëren van aandeelhouderswaarde.

De jaarlijkse bonus beloopt dertig procent van het vaste

De waardeontwikkeling van de onderneming wordt

jaarsalaris, indien aan alle – zowel kwantitatieve als

jaarlijks over een periode van de drie voorgaande jaren

kwalitatieve - doelstellingen is beantwoord (normbonus).

vastgesteld bij vaststelling van de jaarrekening, voor de

Indien beduidend boven de norm wordt gepresteerd kan de

eerste keer bij de vaststelling van de jaarrekening 2007 in

kortetermijnbonus maximaal 45% van het vaste jaarsalaris

vergelijking met de jaarrekening 2004.

bedragen.

De waardeontwikkeling van de onderneming wordt berekend door de winst voor bijzondere baten en lasten

kwantitatieve doelstelling om het door de Raad van Commis-

(waaronder amortisatie en pensioenoverschotten/-

sarissen geaccordeerde jaarplan te realiseren. Hiervoor geldt

tekorten), interest en belastingen vermenigvuldigd met een

de volgende staffel:

vaste factor, die slechts kan wijzigen bij (partiële) verkoop, per ultimo jaar 1 (de aanvangswaarde) te vergelijken met

Realisatie jaarplan

bonus

de op dezelfde wijze vastgestelde waarde per ultimo jaar

< 85%

nihil

3. De procentuele waardestijging van de onderneming

85%

10%

over de driejaarsperiode wordt gerelateerd aan het vaste

100% (norm)

20%

jaarsalaris over het laatste jaar van de driejaarsperiode. Het

> 115% (maximaal)

30%

aldus berekende bedrag is de langetermijnbonus over die periode.

Tussenliggende realisaties leiden tot proportionele bonuspercentages.

In geval van volledige verkoop van de onderneming wordt deze bonus tussentijds uitkeerbaar.

Eenderde van de kortetermijnbonus is gekoppeld aan jaarlijks door de Raad van Commissarissen vast te

De langetermijnbonus wordt uitbetaald met de salaris­ afrekening volgend op de betreffende jaarvergadering.

stellen kwalitatieve doelstellingen. Deze doelstellingen

Alleen volle kalenderjaren tellen voor de berekening van

worden gespecificeerd per lid van de Raad van Bestuur

de bonus, waarbij ter zake in functie treden in de eerste

vastgesteld.

jaarhelft van 2005 het jaar 2005 gold als een vol jaar. Bij

Bij realisatie van de normdoelstellingen wordt 10% toegewezen. In het geval van realisatie boven de norm kan maximaal 15% worden toegewezen. Indien de gecombineerde kortetermijnbonus - kwantitatief en kwalitatief - onder de 15% uitkomt, wordt geen bonus uitgekeerd.

vrijwillige verbreking van het dienstverband vervallen de lange termijn bonusaanspraken.

53

Tweederde van de kortetermijnbonus is gekoppeld aan de

4  Verslag van de Raad van Bestuur Contractduur en opzegtermijn

De Auditcommissie beoordeelt ieder jaar de vergoeding

Nieuw te benoemen leden van de Raad van Bestuur worden

die de externe accountant in rekening brengt en gaat na

benoemd voor een periode van vier jaar en hierbij geldt

of deze betrekking heeft op de jaarrekening of op andere

een opzegtermijn van zes maanden. De betreffende leden

activiteiten die verband houden met de controle.

kunnen worden herbenoemd door het bevoegde orgaan na afloop van deze periode van vier jaar.

De Auditcommissie en de Raad van Bestuur bespreken jaarlijks de rol en het functioneren van de externe accountant

Ontslagvergoedingen

en zijn opdracht. Het resultaat van deze besprekingen wordt

Bij onvrijwillig vertrek geldt een ontslagvergoeding van

aan de Raad van Commissarissen meegedeeld. Eenmaal per

maximaal één vast jaarsalaris.

vier jaar worden de activiteiten van de externe accountant in detail beoordeeld. De belangrijkste conclusies van deze

Overig

beoordeling worden dan aan de Algemene Vergadering van

Het arbeidscontract met de heer P.J.Ph. Kortenhorst is per 27

Aandeelhouders meegedeeld. Op basis hiervan oordeelt zij

november 2008 met onmiddellijke ingang beëindigd. Het

dan over de voordracht voor de benoeming van de externe

contract was voor onbepaalde tijd aangegaan en kende een

accountant.

54

opzegtermijn. Dit contract viel buiten de reikwijdte van het beloningsbeleid. Nieuw te benoemen leden van de Raad van

Dividendbeleid

Bestuur kunnen in aanmerking komen voor een éénmalig

Het dividendbeleid is gericht op het maximeren van het

bedrag als tegemoetkoming in verhuis- respectievelijk

aandeelhoudersrendement. Connexxion streeft naar een

inrichtingskosten.

optimale vermogenspositie om voldoende slagkracht te

De onderneming verstrekt geen leningen, waarborgen,

hebben en zich daarmee te kunnen handhaven in de markt

hypotheken of gelijksoortige financieringsinstrumenten.

van het personenvervoer. Voor het dividendbeleid vindt

Eventuele eerder ter beschikking gestelde financierings­

een toetsing plaats op basis van de verwachte ontwikke-

instrumenten worden niet kwijtgescholden.

lingen in de nettoschuld ten opzichte van ‘Earnings Before

De tekst van de met het lid van de Raad van Bestuur

Interest, Taxes, Depreciation and Amortisation’ (EBITDA)

aangegane arbeidsovereenkomst is de enig geldende.

en de ‘interest coverage’ (rentedekkings-) ratio. Deze

Aan het geformuleerde beloningsbeleid kunnen geen

ratio’s worden vooral beïnvloed door het investerings-

aanspraken worden ontleend.

volume. Op basis van deze financiële kaders, die te allen tijde marktconform moeten blijven, wordt de in te houden

Controle van de jaarrekening en positie van

winst en het uit te keren dividend bepaald. De doelstelling

de externe accountant

is echter vijftig procent van het resultaat uit te keren aan de

De jaarrekening van Connexxion is aan externe controle

aandeelhouders van Connexxion Holding NV.

onderhevig. De externe accountant woont de vergadering van de Raad van Commissarissen bij waarin de jaar- en halfjaarcijfers worden besproken. Hiernaast zijn zij aanwezig bij de betreffende vergaderingen van de Auditcommissie. De externe accountant van de Vennootschap wordt benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Met ingang van 2005 woont de externe accountant ook de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bij, zodat de aandeelhouder hem vragen kan stellen over de accountantsTionsequat venim dolobor perilit wis endre tio exero od afgesproken magna faci verklaring. Met de externe accountant wordt euiscing ex ea dat facilit sed elit num iliquip isciduis alisit lut de lum leadveliquam, partner nooit langer dan vijf jaar verantwoorautpat augait,delijk sismodo lestrud eu faciduis autem del dolor suscip zal zijn voorercilit de controle. euiscip susciduis nibh erostrud te dunt velendipit inisi te feugiam vullum iuscip ex exer suscilit autatet, commolor senisit, quis amet ullan hent vel diamcortie mod ea aut il iniamet uercill aorero dunt venim zzrilit incipis nostie modit, wsequatum irilit pratie ero od et praesectet, sectetum iliquatie dolor acil et aciMin hendre min utat. Duisl dio

Gedragscode en Klokkenluidersregeling

4.9  Risicomanagement en interne beheersing

Connexxion is een dienstverlenend bedrijf. Haar reizigers en concessieverleners rekenen op betrouwbaar en stipt vervoer.

De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor een effectieve

Reputatie is in deze dan ook zeer belangrijk. De persoonlijke

sturing en beheersing van Connexxion. Voor de sturing en

integriteit van de bestuurders, managers en medewerkers

beheersing is onder meer een management control cyclus

van Connexxion vormt het fundament onder de kwaliteit

ingericht, een duidelijke verantwoordelijkheidsstructuur

van haar organisatie, de door haar geleverde diensten en

vastgesteld, een gedragscode en klokkenluidersregeling

haar reputatie.

opgesteld en een systeem van risicomanagement ingevoerd. Ook heeft Connexxion een Interne Audit Dienst.

Connexxion heeft aanvullende maatregelen getroffen om de integriteit van de onderneming zeker te stellen door

In het verslagjaar zijn binnen Connexxion en haar divisies de

het invoeren van een Gedragscode en een Klokkenluiders-

risico’s ge(her)ïdentificeerd, geprioriteerd, geëvalueerd en,

regeling.

waar nodig, door beheersmaatregelen en of bijbehorende acties verminderd. Deze risico’s en hun beheersmaatregelen zijn in een risico- en beheersingsmaatregelen­

medewerkers van de onderneming en heeft tot doel voor

register vastgelegd. In de reguliere management control

alle medewerkers helder te formuleren wat op het vlak van

cyclus wordt elk kwartaal over de risico’s en beheersing

integriteit en andere waarden en normen van hen wordt

hiervan gerapporteerd. Deze rapportages worden in het

verwacht. Dat geldt onderling, alsook in het verkeer met

kader van de reguliere management control cyclus in

reizigers, met opdrachtgevers en toeleveranciers en andere

‘Operational Review Meetings’ besproken. Tenslotte hebben

relaties van de onderneming. De Gedragscode kent een

de bedrijfsonderdelen een directiebeoordeling uitgevoerd.

‘compliance officer’ in de persoon van de directeur Juridische

Deze directie­beoordeling is gericht op de evaluatie van de

Zaken.

continue geschiktheid, adequaatheid en doeltreffendheid van het beschikbare management systeem en de mate van

De Klokkenluidersregeling stelt werknemers in de

interne beheersing.

gelegenheid vermeende misstanden binnen de onderneming van algemene, operationele of financiële aard te melden,

De belangrijkste risico’s voor Connexxion, zowel qua impact,

waarbij rechten en plichten worden uiteengezet van een

als kans van optreden in 2008, staan hieronder beschreven.

medewerker die een melding doet in het kader van de

Ook worden de beheersmaatregelen genoemd.

regeling. Tevens zet de regeling de verplichtingen van het management uiteen. Medewerkers die een beroep doen op de Klokkenluidersregeling en misstanden melden, kunnen dit doen zonder hun rechtspositie in gevaar te brengen. De Vennootschap heeft voormalig president-commissaris prof.dr. A.H.M.C. Walravens bereid gevonden in het kader van deze regeling de rol van vertrouwenspersoon op zich te nemen. De Gedragscode en de Klokkenluidersregeling zijn gepubliceerd op de website van de onderneming.

55

De Gedragscode van Connexxion richt zich op alle

4  Verslag van de Raad van Bestuur Strategische risico’s

Continuïteit onderaannemers Met name in de markt van Taxi en Tours is het afgelopen

Politieke omgeving en effecten van marktwerking

jaar de continuïteit van onderaannemers van Connexxion

Zowel in het openbaar vervoer, als in het kleinschalig

in gevaar gekomen, aangezien zij door de krappe marges in

vervoer, vormen de wijze waarop marktwerking en de

financiële moeilijkheden raakten.

bijbehorende aanbestedingen plaatsvinden, een risico voor de groeiambities van Connexxion. Aanbestedingen konden

Connexxion reduceert dit risico door de inhuur verder te

in het verslagjaar een groot effect op het marktaandeel

professionaliseren met een centraal regiebureau. Hierdoor

hebben. Door de toetreding van een nieuwe busonder-

kunnen onderaannemers beter beoordeeld worden en/

neming is de concurrentie in het openbaar vervoer verder

of kan sneller een alternatief voor een weggevallen

toegenomen. Daarnaast hoefde het gemeentelijk vervoer

onderaannemer gevonden worden.

in de G3-steden (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) onder strikte voorwaarden die door de Europese Commissie zijn gesteld, niet langer te worden aanbesteed. Dit heeft

Financiële risico’s

56

gevolgen voor de omvang van de markt waarop Connexxion kan opereren. Uit de grote verschillen, die er in aanbiedingen

Adequate compensatie kostenstijging

bij aanbestedingen tussen vervoerders zaten, blijkt de markt

Connexxion was voor het kostenniveau van haar dienst­

in zowel het openbaar als het kleinschalig vervoer, nog niet

verlening sterk afhankelijk van de hoogte van de brandstof-

geheel volwassen te zijn.

prijs. Voor meerjarige contracten moesten bij het indienen

Connexxion speelt hier op in door professionele en

van een offerte voor de gehele looptijd aannames voor

gespeciali­seerde tenderteams binnen zowel de openbaar

de brandstofkosten gemaakt worden. Bovendien wordt

vervoer als de taxi divisie in te zetten.

de indexatie van de strippenkaart door de vervoerders voorgesteld en uiteindelijk door de overheid vastgesteld.

Uiteraard hoopt Connexxion dat de markt voor openbaar

Klaas de Vries noemt dit in zijn rapport een ‘imperfect

vervoer in de G-3 steden over een paar jaar opengesteld

systeem’. Inmiddels vinden er naar aanleiding van dit

wordt.

rapport constructieve gesprekken hierover plaats. Reizigersgroei en OV- chipkaart

Operationele risico’s

Middelen die in 2008 zijn ingezet om het aantal reizigers te verhogen, zijn: een aantrekkelijke dienstregeling,

Krapte op de arbeidsmarkt

gecombineerd met verbeterde reisinformatie en locale

Door de krapte op de arbeidsmarkt was het ook in 2008

marketingacties. Maar ook de hoge kwaliteit van dienst-

voor Connexxion moeilijk om voldoende gekwalificeerde

verlening en materieel dragen bij aan de aantrekkelijkheid

medewerkers te werven. In de toekomst zal de problematiek

van ons vervoer. Tenslotte zijn reizigersgroeimodellen verder

groter worden, gezien de relatief hoge gemiddelde leeftijd

geoptimaliseerd door tendercalculaties te vergelijken met

van de medewerkers.

de daadwerkelijke realisatie van reizigersgroei.

Voor Connexxion reden om de werving meer in eigen hand te nemen via een eigen recruitment afdeling. Daarnaast wordt een actief verzuimbeleid gevoerd. Tenslotte probeert Connexxion haar medewerkers te binden door het bieden van een persoonlijk ontwikkelperspectief. Zo worden er opleidingen aangeboden via de Connexxion Academy en is er een management development programma voor het middle management.

Een belangrijk ander instrument voor Connexxion

Als gevolg van het (al in 2007) niet naleven van de met de

om reizigersgroei te realiseren, is de invoering van de

banken afgesproken convenanten en onder invloed van de

OV-chipkaart. Met de OV-chipkaart wordt het voor de reiziger

kredietcrisis zullen de rentetarieven voor de onderneming

mogelijk met één toegangsbewijs in het gehele openbaar

in de toekomst naar verwachting verder oplopen.

vervoer te reizen. Door het gemak van de OV-chipkaart zal naar verwachting het aantal reizigers toenemen.

TSN Binnen het onderhoudsbedrijf TSN hebben zich in het

In 2008 is de OV-chipkaart slechts op zeer beperkte schaal ingevoerd en heeft deze nog geen invloed gehad op reizigers­groei. Tot op heden is het, gezien de politieke discussies in combinatie met technische aspecten,

verslagjaar onverwacht meerdere achtereenvolgende negatieve bijstellingen van het resultaat voorgedaan. Nadere analyses en actieplannen zijn noodzakelijk om de situatie te verbeteren.

onduidelijk wanneer de OV-chipkaart landelijk uitgerold gaat worden. Een latere landelijke invoering leidt tot twee

Verbeteringen risicomanagement en interne beheersing

naast elkaar bestaande distributiesystemen voor vervoers-

Mede door de toegenomen risico’s en de druk op het

bewijzen met dubbele instandhoudingskosten en een

resultaat, heeft Connexxion in het verslagjaar haar risico-

vertraging van de te realiseren reizigersgroei als gevolg van

management verder ontwikkeld en geprofessionaliseerd.

het gebruiksgemak van de OV-chipkaart.

In het voorjaar 2008 is er een corporate risk manager benoemd, die een quick scan met betrekking tot risicomanagement heeft uitgevoerd en de resultaten in een

verdeling van werkelijke reizigersopbrengsten in plaats van

plan van aanpak heeft omgezet. In het verslagjaar is dit

opbrengsten die met met WROOV-sleutels zijn verdeeld.

plan van aanpak stapsgewijs uitgevoerd. Daarmee is het

Een overgang naar een werkelijke verdeling houdt een

fundament gelegd voor een meer gestructureerd risico-

opbrengstenrisico in, waarop Connexxion inspeelt door te

management, waarbinnen risico’s gerelateerd aan de

komen tot afspraken met opdrachtgevers over opbrengsten­

strategische en afgeleide doelstellingen op een uniforme

neutraliteit in een bepaalde periode na invoering. Ook zal

en systematische wijze geïdentificeerd, geëvalueerd,

de invoering van de OV-chipkaart leiden tot een tijdelijke

gemanaged, en gerapporteerd kunnen worden. Op basis

dip in contante betalingen, waarop Connexxion anticipeert

van het plan van aanpak is, in nauw overleg met Transdev

door reserveringen en het maken van goede afspraken met

aan het bestaande risicobeheersings- en controlesysteem

opdrachtgevers.

onder andere expliciet toegevoegd: - een risicomanagement beleid;

Hoge investeringen, restwaarde, krediet crisis en rentelasten Bestekseisen bij veel aanbestedingen in het openbaar vervoer leiden tot grote investeringen in nieuwe voertuigen en in

- een afbakening van verantwoordelijkheden op het gebied van risicomanagement; - een uniforme risicomanagement werkwijze (inclusief hulpmiddelen).

de OV-chipkaart. De financieringsruimte van Connexxion is hierdoor sterk gereduceerd. Bovendien zag Connexxion

Connexxion heeft in het verslagjaar, gebaseerd op

de materieelkosten niet teruglopen, omdat er geen

elementen uit het COSO-ERM raamwerk, een raamwerk

reductie in onderhoudskosten van nieuwe voertuigen kon

ontwikkeld om het risicomanagement binnen de diverse

worden geconstateerd. Door de grote instroom van nieuwe

organisatieonderdelen te structureren, formaliseren en te

voertuigen heeft Connexxion een aanzienlijk restwaarde

gaan implementeren.

risico bij de verkoop van uit te stromen voertuigen. De geplande verkoop van een aantal panden wordt als gevolg van de kredietcrisis mogelijk vertraagd.

In 2009 zullen de bouwstenen van het gelegde fundament en raamwerk volledig geïmplementeerd worden.

57

De invoering van de OV-chipkaart zal leiden tot een

De Vonk Mijn ontwerp verbeeldt een man die verliefd is op een vrouw die hij dagelijks in de bus ontmoet. Schuchter houdt hij zich schuil om niet op te vallen. Moed verzamelend om haar aan te spreken en zijn liefde te verklaren. Het idee komt voort uit een bijzondere ontmoeting die ik zelf had in een ver verleden. De rollen waren toen omgekeerd, een dame met wie ik een tijdlang samen reisde, voelde zich tot mij aangetrokken. Ik wist van niets tot ze me op een Ed Oswald

dag aansprak bij het uitstappen en mij haar verliefdheid onthulde. Uiteindelijk is het niets geworden, want ik was toen al samen met de vrouw met wie ik inmiddels 35 jaar gelukkig getrouwd ben. Maar het blijft een mooie herinnering die mij ervan overtuigd heeft dat er iedere dag een vonk kan overspringen tussen twee mensen in de bus of trein!

4 Verslag van de Raad van Bestuur 4.10 Directiebeoordeling risicomanagement en interne beheersing De Raad van Bestuur is ervan overtuigd dat -mede door de inspanningen op het gebied van risicomanagement- de risicobeheersings- en controlesystemen in het verslagjaar een redelijke mate van zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat. Binnen het verslagjaar zijn er onverwacht meerdere achtereenvolgende negatieve bijstellingen van het resultaat van Techno Service Nederland geweest. Ook verliep de implementatie van het nieuwe voertuig monitoring systeem moeizaam. Nadere analyses en actieplannen zijn gemaakt om een hogere mate van zekerheid en voorspelbaarheid te bereiken. Een onvoorziene omstandigheid betrof de staking binnen het Openbaar Vervoer. Mede door een onvoldoende brandstofindexatie was er onvoldoende loonruimte in de CAO-onderhandelingen met als gevolg een langdurige staking. Deze staking is uiteindelijk beëindigd, omdat het Ministerie van Verkeer & Waterstaat geld ter beschikking heeft gesteld op basis waarvan compensatie gaat plaatsvinden. Ten aanzien van andere risico’s (strategische, operationele en naleving) is bovenstaand een beschrijving van de risico’s en de beheersing op basis van de belangrijkste geïdentificeerde risico’s gegeven. Vanwege het toegenomen risicoprofiel en de toegenomen druk op het resultaat, worden in 2009 onze risicomanagementen interne beheersingssystemen verder verbeterd.

59

Hilversum, 13 maart 2009 Namens de Raad van Bestuur Connexxion Holding NV,

H.A.B. Guyot

mr.drs. B.J. Bruins

drs. M.J. Poots-Bijl

Chief Executive Officer

Chief Customer Relations Officer

Chief Financial Officer

Connexxion Holding NV

Connexxion Holding NV

Connexxion Holding NV

5 Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur Raad van Commissarissen

Th.G.J. Walrafen

F.N.P. Gagey

ir. M.E. van Lier Lels

Th.G.J. Walrafen (1941) Thierry Walrafen is afgestudeerd aan de Ecole Nationale d’Administration (Parijs) en heeft opleidingen afgerond aan de Faculté de Droit (Parijs) en het Institut d’Etudes Politiques (Parijs). Tot mei 1992 was Thierry Walrafen topambtenaar op het Franse Ministerie van Economische Zaken en Financiën, waar hij in 1968 in dienst was getreden. Hij heeft verschillende posten bekleed op het departement voor Economisch Beleidsonderzoek van het Ministerie, in het bijzonder als hoofd Internationale Economie (1976-1979), en daarna bij de divisie Staatsfinanciën (1979-1981). Verder bekleedde Thierry Walrafen functies buiten Frankrijk als Treasury Representative. Hij was Financieel Attaché Nabije en Midden-Oosten in Beiroet, Libanon (1974-1976).

60

In Washington DC, V.S. was hij financieel adviseur aan de Franse Ambassade en Executive Director van de Interamerican Development Bank (1981-1984). Van 1984 tot 1992 was hij financieel zaakgelastigde aan de Franse Ambassade in Bonn, Duitsland, een functie die hij van 1990 tot 1992 tevens in Den Haag vervulde. Van mei 1992 tot november 2004 was hij lid van het Executive Committee van Caisse des Dépôts et Consignations als Senior Executive Vice President met als aandachtsgebied Europese en Internationale aangelegenheden. In november 1997 werd hij benoemd tot Contrôleur Général van de Caisse des Dépôts Groep. Van december 2004 tot december 2007 was Thierry Walrafen Inspecteur Général des Finances op het Franse Ministerie van Economische Zaken en Financiën. Hij is tevens sinds het voorjaar van 1996 redacteur van de Revue d’Economie Financière. F.N.P. Gagey (1956) Frédéric Gagey is afgestudeerd aan de Ecole Polytechnique en de Ecole Nationale de la Statistique et de l’Administration Economique (ENSAE). Hij heeft tevens een post-doctorale opleiding Economie aan de Université de Paris 1 afgerond. Hij begon zijn carrière bij het Franse Bureau voor de Statistiek (INSEE) en het Franse Ministerie van Financiën. Van september 1994 tot april 1997 was hij Vice President Budget & Control bij de Franse luchtvaartmaatschappij Air Inter. Na de fusie tussen Air Inter en Air France in april 1997 werd Frédéric Gagey Vice President en hield zich bezig met de privatisering en de financiële communicatie voor Air France. In juni 1999 werd hij benoemd tot Vice President Financiën bij Air France. Hij trad op 1 januari 2005 toe tot de Raad van Bestuur en werd Managing Director & Chief Financial Officer bij KLM NV en lid van de Group Executive Committee van Air France KLM. ir. M.E. van Lier Lels (1959) Marike van Lier Lels studeerde Maritime Business Studies aan de Technische Universiteit Delft. In de periode 1986 tot 1999 was zij werkzaam bij Koninklijke P&O Nedlloyd NV in verschillende functies, laatstelijk als Member Executive Committee European Transport & Distribution. In de periode december 1995 tot september 2000 was zij werkzaam als Managing Director Van Gend & Loos Benelux. Van september 2000 tot januari 2005 was zij als Executive Vice President & Chief Operating Officer verbonden geweest aan de Schiphol Group. Marike Van Lier Lels is onder andere lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke KPN NV, USG People NV, TKH Group NV, Getronics NV, Slavenburg Holdings BV en Maersk BV. Haar belangrijkste bestuursfuncties zijn bij de Algemene Rekenkamer, Raad voor Verkeer en Waterstaat, Adviesraad Wetenschap en Technologie, Centraal Plan Bureau en Design Academy Eindhoven.

dr.ir. C. van Eykelenburg

dr. M.J.L. Jonkhart

dr.ir. C. van Eykelenburg (1952) Carel van Eykelenburg is sinds januari 2005 lid van de Raad van Bestuur van N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en vanaf 15 oktober 2008 in de functie van CEO. Van 2001 tot 2005 was hij voorzitter van de Raad van Bestuur van N.V. MN Services, de op één na grootste dienstverlener voor pensioenfondsen (vermogensbeheer en pensioenuitvoering) in Nederland. Van 1998 tot 2001 was hij CEO van het grootste bedrijfstakpensioenfonds in Nederland (PMT). Hij was van 1994 tot 1998 president van de Informatie Beheer Groep, een overheidsinstantie voor studiefinanciering. Voor deze periode was hij Adjunct-directeur internationale samenwerking op het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen en stafchef van de Minister van Onderwijs. Carel van Eykelenburg heeft chemische technologie gestudeerd aan de Technische Universiteit Delft en is gepromoveerd in Kunsten), GITP International (HRM Consultancy), BOEi (Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed) en HEC (ICT en strategisch advies). Ook is hij lid van het College van Advies van Euronext. Van 1996 tot 2002 was hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Bestuurskunde. dr. M.J.L. Jonkhart (1950) Marius Jonkhart behaalde in 1973 zijn doctoraal Bedrijfskunde aan de Interfaculteit Bedrijfskunde Delft/Rotterdam en in 1975 zijn doctoraal Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam om vervolgens aldaar in 1980 cum laude te promoveren tot doctor in de Economische Wetenschappen. Hij was werkzaam bij onder andere het Ministerie van Financiën, van 1981 tot 1988, vanaf 1984 als directeur Binnenlands Geldwezen. Van 1987 tot 1998 was hij hoogleraar Financierings- en Beleggingsvraagstukken aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van 1988 tot 1999 was hij werkzaam als voorzitter van de Raad van Bestuur van de Nationale Investeringsbank NV. Hij vervult sinds 2000 de functie van president-directeur van NOB Holding NV. De nevenfuncties van de heer Jonkhart zijn onder andere: lid van de Raad van Commissarissen van Aozora Bank Ltd (voorheen Nippon Credit Bank, Japan), AerCap Holdings NV, BAWAG PSK AG , Corus Nederland NV en Orco Bank International NV. Hij is voorts lid van de Raad van Toezicht van Staatsbosbeheer.

61

de natuurwetenschap (mathematische biologie). Hij is lid van de Raad van Commissarissen van Codarts (Hogeschool voor de

5 Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur De Raad van Commissarissen en haar commissies zijn ultimo 2008 als volgt samengesteld:

Gepland

Dr.ir. C. van Eykelenburg

Nationaliteit

Benoeming

aftreedjaar

Commissie

Nederlands

2007

2011

Tot 15-10-2008 Voorzitter Raad van Commissarissen Voorzitter Selectie- en Benoemingscommissie Lid Bezoldigingscommissie

F.N.P. Gagey

Frans

2007

2011

Tot 10-10-2008 Lid Auditcommissie Vanaf 10-10-2008 Waarnemend voorzitter Auditcommissie

Th.G.J. Walrafen

Frans

2007

2011

Tot 15-10-2008 Vice-voorzitter Raad van Commissarissen Lid Auditcommissie Voorzitter Bezoldigingscommissie

62

Lid Selectie- en Benoemingscommissie Vanaf 15-10-2008 Waarnemend voorzitter Raad van Commissarissen Lid Auditcommissie Waarnemend voorzitter Selectie- en Benoemingscommissie Lid Bezoldigingscommissie Dr. M.J.L. Jonkhart

Nederlands

2004

2008

Tot 10-10-2008 Voorzitter Auditcommissie

Ir. M.E. van Lier Lels

Nederlands

2006

2010

Lid Selectie- en Benoemingscommissie Vanaf 15-10-2008 Waarnemend voorzitter van de Bezoldigingscommissie

63

5 Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur Raad van Bestuur

H.A.B. Guyot

P.J.Ph. Kortenhorst

CEO vanaf 5-12-2008

CEO tot 27-11-2008

H.A.B. Guyot (1950) Hubert Guyot is op 5 december 2008 toegetreden tot de Raad van Bestuur van Connexxion Holding NV en bekleedt de functie van voorzitter van de Raad van Bestuur. Daarvoor bekleedde hij onder andere de functies van CEO bij Yarra Trams in het Australische Melbourne (1999-2005), Managing Director bij AMT Genua (Italië), Managing Director bij Semitag in Grenoble (Frankrijk) en directeur Human Resources van de Transdev Groep. Hubert Guyot is afgestudeerd ingenieur aan de prestigieuze Ecole Centrale Arts et Manufactures in Parijs (Frankrijk). Vanaf 1980 is hij werkzaam in het openbaar vervoer en heeft daarin

64

veel ervaring opgedaan met het integreren van buitenlandse bedrijven en is hij expert op het gebied van Publiek Private Samenwerking-constructies. Hubert Guyot is verder lid geweest van de UTP & FNVT Board of Directors (1991-1999) en lid van UITP International Lightrail Commission (1984-1993). P.J.Ph. Kortenhorst (1950) Peter Kortenhorst trad op 1 augustus 2001 toe tot de Raad van Bestuur van Connexxion Holding NV. Daarvoor bekleedde hij onder andere de functie van CFO van Granaria Holdings BV (1993-2000) en directeur van Bank Mees & Hope NV (1976-1993). Vanaf medio 2003 tot 27 november 2008 is hij voorzitter van de Raad van Bestuur geweest. Peter Kortenhorst was daarnaast: - Voorzitter van de Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer (SPOV) - Voorzitter van de Stichting Vervroegd Uittreden Openbaar Vervoer (SVUOV) - Voorzitter van het Dagelijks Bestuur van de Rotterdamse Stichting voor Cardiologische Revalidatie (RSCR) - Voorzitter van de Raad van Commissarissen van ROI - Lid van de Policy Board van de Union Internationale des Transports Publics (UITP) - Bestuurslid van de Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO) - Lid van de Raad van Commissarissen van Trans Link Systems BV (TLS). Vanaf november 2007 tot en met de beëindiging van zijn contract was Peter Kortenhorst lid van het COMEX (Comité Executive) van de alliantie Transdev+Connexxion. drs. F.I.G. Janssen (1965) Frank Janssen is in 1992 in dienst getreden van een rechtsvoorganger van de onderneming als beleidsmedewerker Strategische Ontwikkeling. Hierna heeft hij verschillende financiële en operationele managementfuncties vervuld. Frank Janssen trad op 29 maart 2005 toe tot de Raad van Bestuur als Chief Financial Officer. Op 20 november 2007 werd Frank Janssen Chief Operating Officer. Frank Janssen vertegenwoordigde Connexxion op de Algemene Vergadering van alle deelnemingen van Connexxion Participaties BV en van de divisie Water. Vanaf november 2007 was hij Frank Janssen lid van het COMEX (Comité Executive) van de alliantie Transdev+Connexxion. Inmiddels is de heer Janssen per 15 januari 2009 afgetreden.

drs. F.I.G. Janssen

mr.drs. B.J. Bruins

drs. M.J. Poots-Bijl RC

Ir. A. Verveld RC

COO tot 15-1-2009

CCRO vanaf 1-9-2008

CFO vanaf 1-10-2008

CFO vanaf 19-2-2008 tot 1-10-2008

mr.drs. B.J. Bruins (1963) Bruno Bruins is op 1 september 2008 toegetreden tot de Raad van Bestuur van Connexxion Holding NV. Hij bekleedt de functie van Chief Customer Relations Officer, waarin hij onder meer verantwoordelijk is voor de commerciële en bestuurlijke contacten met de stakeholders in de private en publieke sfeer. Bruno Bruins heeft na zijn studies Nederlands Recht en Bestuurskunde aan de Universiteit van Groningen functies bekleed bij Westnederland, één van de voorgangers van Connexxion, en HTM. Vanaf 2000 heeft Bruno Bruins voornamelijk geopereerd in overheidsfuncties. Hij is wethouder en loco-burgemeester van Den Haag geweest en staatssecretaris Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. In 2007 was Bruno Bruins waarnemend burgemeester in met de toekomst van de Randstad en mobiliteitsoplossingen daarvoor. Verder is Bruno Bruins: - Lid procesgroep Anders Betalen voor Mobiliteit (Procesgroep Nouwen) - Lid Comité van Aanbeveling Willem Alexander Kinderfonds - Lid Comité van Aanbeveling Stichting Zeldzame Ziekten Fonds - Voorzitter van de Raad van Commissarissen Staedion Woningbouwcorporatie, Den Haag - Voorzitter Raad van Advies NEA Transport en Logistiek - Voorzitter Raad van Toezicht Nationaal Data Warehouse - Voorzitter Task Force Diversiteit Schoolbesturen - Lid College van Bestuur Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte - Lid Raad van Toezicht Den Haag Marketing. drs. M.J. Poots-Bijl RC (1969) Jolanda Poots-Bijl is op 1 oktober 2008 in dienst getreden als lid van de Raad van Bestuur bij Connexxion Holding NV en Chief Financial Officer. Zij heeft na haar studies HEAO en Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam de functie bekleed van financieel manager en plaatsvervangend algemeen directeur bij Enper Giftwrap. Ook voltooide zij de postdoctorale opleiding voor Register Controller (RC) aan de Erasmus Universiteit. Jolanda Poots-Bijl was sinds 2004 als financieel directeur bij ProRail met name verantwoordelijk voor de ontwikkeling van een budgetgestuurde organisatie naar een organisatie die op prestaties wordt gestuurd. Voor haar periode bij ProRail werkte Jolanda Poots-Bijl tot 2004 bij Accenture als senior manager Financial Performance Management. Voorts heeft Jolanda Poots-Bijl zitting in het curatorium van de RC-opleiding aan de Erasmus Universiteit. Ir. A. Verveld RC (1966) Van 19 februari tot 1 oktober 2008 heeft Aad Verveld als lid van de Raad van Bestuur van Connexxion Holding NV de functie van Chief Financial Officer tijdelijk waargenomen. Na zijn studie Bedrijfskunde aan de Universiteit van Twente en International Postgraduate Program Chartered Controller (RC) aan de Universiteiten van Maastricht en Amsterdam is Aad Verveld in oktober 2001 in dienst getreden bij Connexxion Holding NV als Concern Controller. Daarvoor is hij onder meer werkzaam geweest bij diverse Amerikaanse beursgenoteerde ondernemingen in zowel hoofdkantoor als operationele functies.

65

Leidschendam-Voorburg. Sinds november 2007 was hij werkzaam als Randstad Gezant waar hij zich bezig heeft gehouden

6 Ondernemingsstructuur 6.1 Organogram van Connexxion Connexxion Openbaar Vervoer

Figuur 14: organogram d.d. 31-12-2008

Hermes

Concernstaf

Staf

66

GVU

Connexxion Holding

Vloot

Connexxion Nederland

Vastgoed

Facilitair Bedrijf

Novio

Connexxion Service Centrum

Connexxion Taxi Services Tours Ambulance

TSN

Water

6.2 Organen van de Vennootschap De organen van de Vennootschap kenden eind 2008 de volgende leden:

Raad van Commissarissen Thierry Walrafen

voorzitter

Frédéric Gagey Marike van Lier Lels Dirk Slijper

secretaris

Raad van Bestuur Hubert Guyot

Chief Executive Officer

Jolanda Poots-Bijl

Chief Financial Officer

Bruno Bruins

Chief Customer Relations Officer

Frank Janssen

Chief Operating Officer

Dirk Slijper

secretaris

Tom Roording

Techno Service Nederland, voorzitter

Piet Mooren

Connexxion Taxi Services, secretaris

Aad Wayenberg

Connexxion Tours, plaatsvervangend voorzitter

Dick Knutzen

Connexxion Openbaar Vervoer, plaatsvervangend secretaris

Hans Abdoelkariem

Techno Service Nederland (plaatsvervangend lid)

Elly Bakker

Connexxion Tours (plaatsvervangend lid)

Hans Cornet

Connexxion Nederland

Kor Dijkhuizen

Connexxion Water (plaatsvervangend lid)

John Huismans

Connexxion Water

Toon Kwakernaat

Novio N.V. (plaatsvervangend lid)

Mark Lammers

Connexxion Taxi Services, onderdeel Connexxion Ambulancezorg

Bert Leenards

Connexxion Openbaar Vervoer (plaatsvervangend lid)

Rob Leenen

Hermes Groep (plaatsvervangend lid)

Wim Schulenberg

Connexxion Taxi Services (plaatsvervangend lid)

Esmi Swart

GVU

Maarten Sweep

Novio N.V.

Willem van der Tol

GVU (plaatsvervangend lid)

Johan van der Velde

Hermes Groep

Hans Woudenberg

Connexxion Taxi Services, onderdeel Connexxion Ambulancezorg (plaatsvervangend lid)

67

Centrale Ondernemingsraad

6 Ondernemingsstructuur 6.3 Structuur van de Alliantie 6.3.1 Executive Committee Transdev+Connexxion (COMEX) Het COMEX had eind 2008 de volgende leden: Joël Lebreton

Group President

François Xavier Perin

Group CEO

Hubert Guyot

Group Vice CEO, CEO Connexxion

Frank Janssen

COO Connexxion

Pierre François Gouiffes

Group CFO

Jean Pierre Gouteyron

Secretary COMEX

6.3.2 Bedrijfsprofiel Transdev Transdev en Connexxion zijn in oktober 2007 een alliantie aangegaan. De alliantie vormt momenteel de op vier na grootste, niet-beursgenoteerde personenvervoerder van Europa. Connexxion en Transdev brengen een grote hoeveelheid kennis en ervaring samen op het gebied van collectief personenvervoer. Transdev is een dochtermaatschappij van Caisse des Dépôts. Met de exploitatie van 12 tramnetwerken (Grenoble, Madrid, Melbourne, Montpellier, Mulhouse, Nantes, Nottingham, Orléans, Strasbourg, Tenerife, Utrecht, Valenciennes), twee in aanbouw

68

zijnde netwerken (Edinburgh, Reims) en twee metronetwerken (Porto, Genoa) is Transdev wereldleider in deze markt. Ieder jaar maken meer dan 1,2 miljard reizigers, verspreid over negen landen in Europa, Canada en Australië gebruik van het vervoer van Transdev. De Transdev-Groep beheert een vloot van meer dan 20.000 voertuigen, waaronder 15.000 bussen, 1.000 trams, 90 lightrail metro’s, 30 treinen, 40 riviershuttles, 70 trolleys en 4.000 voertuigen voor vraagafhankelijk vervoer. Transdev zet haar deskundigheid in op de volgende drie, elkaar aanvullende, terreinen: -

de exploitatie van vervoersnetwerken;

-

de ontwikkeling en exploitatie van omvangrijke vervoersprojecten;

-

personenvervoer.

In 2008 boekte de Groep een omzet van 3,3 miljard euro.

69

70

Jaarrekening

7.1

Geconsolideerde balans per 31 december 2008

72

7.2

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2008

74

7.3

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2008

75

7.4

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008

76

7.5

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

77

7.6

Vennootschappelijke balans per 31 december 2008

128

7.7

Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2008

130

7.8

Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2008

130

7.9

Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening

131

7.1  Geconsolideerde balans per 31 december 2008 Voor verwerking van de voorgestelde winstverdeling Toelichting

2008

2007

Materiële vaste activa

7.5.13

456.366

463.313

Immateriële activa

7.5.14

22.555

25.931

Investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode

7.5.15

1.352

2.985

Overige beleggingen, inclusief derivaten

7.5.16

19.623

18.725

Uitgestelde belastingvorderingen

7.5.17

33.658

38.795

Bedragen in duizenden euro's

Activa Vaste activa

Totaal vaste activa



533.554

549.749

7.5.18

10.509

10.480

Actuele belastingvorderingen

533

2.100

Vlottende activa

72

Voorraden Handels- en overige vorderingen

7.5.19

134.830

128.649

Geldmiddelen en kasequivalenten

7.5.20

60.677

85.033

Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop

7.5.21

15.223

12.110

Totaal vlottende activa

221.772

238.372

Totaal activa

755.326

788.121



De toelichting op pagina 77 t/m 127 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.

Toelichting

2008

2007

van de Vennootschap

7.5.22

150.939

198.727

Minderheidsbelang

7.5.23

Bedragen in duizenden euro's

Passiva Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders

Totaal eigen vermogen

(551)



(354)

150.388

198.373

Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen

7.5.24

22.376

23.124*

Voorzieningen

7.5.25

48.258

39.862

Uitgestelde belastingverplichtingen

7.5.17

6.025

20.940

Derivaten

7.5.26

7.879

186

Totaal langlopende verplichtingen

84.538

84.112

128

10.093

7.5.24

186.604

231.680*

inclusief derivaten

7.5.28

255.134

191.532

Vooruitontvangen baten

7.5.29

52.549

40.793

Voorzieningen

7.5.25

25.110

28.884

7.5.30

875

2.654

Totaal kortlopende verplichtingen

520.400

505.636

Leningen en overige financieringsverplichtingen Handelsschulden en overige verplichtingen,

Verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop

Totaal verplichtingen

604.938

589.748

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

*) Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden

755.326

788.121

73

Rekening-courantkredieten banken

7.2  Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2008 2008

Toelichting

Bedragen in duizenden euro's

2007

Opbrengsten Openbaarvervoeropbrengsten   - Reizigersopbrengsten

213.686

229.170

  - Opbrengsten OV Studentenkaart

100.567

101.570

  - Overheidsbijdragen

350.649

350.072

  - Overige openbaarvervoeropbrengsten

24.694

33.843

Taxivervoeropbrengsten

270.843

244.239

Tourvervoeropbrengsten

33.614

31.471

Opbrengsten uit vervoer over water



16.683

10.659

Opbrengsten uit onderhoud en reparatie

22.447

22.568

Opbrengsten uit handel

8.159

10.852

28.756

15.575

Overige opbrengsten

7.5.35

Totaal opbrengsten

1.070.098

1.050.019

Bedrijfskosten Inkoopwaarde van de omzet

7.5.36

(198.237)

(166.469)

Personeelskosten

7.5.37

(588.265)

(581.644)

7.5.38

(77.118)

(70.166)

Energiekosten t.b.v. voortbeweging

(79.027)

(77.350)

Overige kosten rollend en varend materieel

(54.432)

(52.679)

Overige bedrijfskosten

(80.819)

(83.105)



74

Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen

7.5.39

Totaal bedrijfskosten

(1.077.898)

(1.031.413)

(7.800)

18.606

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten Financieringsbaten

7.5.40

5.760

5.738

Financieringslasten

7.5.41

(21.812)

(11.881)

Nettofinancieringslasten

(16.052)

(6.143)

(2.962)

(3.166)

(26.814)

9.297

1.768

(6.480)

(25.046)

2.817

Aandeel in verlies investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)

7.5.42

Winst / verlies voor winstbelastingen



Winstbelastingen



7.5.43

Winst / verlies over verslagperiode

Bedragen in duizenden euro's

Toelichting

2008

2007

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de Vennootschap Minderheidsbelang

7.5.44

(24.881)

2.361

(165)

456

Winst / verlies over verslagperiode

(25.046)

2.817

De toelichting op pagina 77 t/m 127 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.

7.3  Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2008 Bedragen in duizenden euro's

Toelichting

2008

2007

Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen: Effectieve deel van veranderingen in de reële waarde (18.395)

9.703

778

(583)

(17.617)

9.120

Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen

Winst / verlies over verslagperiode

(25.046)

2.817

(42.663)

11.937

Totaalresultaat over de verslagperiode

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de Vennootschap

(42.506)

11.449

Minderheidsbelang

(157)

488

Totaalresultaat over de verslagperiode

De toelichting op pagina 77 t/m 127 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.

(42.663)

11.937

75

van kasstroomafdekkingen

7.4  Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008 Bedragen in duizenden euro's

Toelichting

2008

2007

I. Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Resultaten uit bedrijfsactiviteiten

(7.800)

18.606

Aanpassingen voor: Afschrijvingen en amortisatie immateriële activa

77.616

68.985

(Terugneming van) bijzondere waardeverminderingen

(498)

1.181

Badwill

-

(2.663)

Boekresultaat op verkoop vaste activa

(25.583)

(9.623)

Mutatie voorraden

72

(172)

Mutatie vlottende activa

(10.978)

287

Mutatie kortlopende verplichtingen



16.984

5.939

Dotatie en vrijvallen voorzieningen

19.116

4.514

Onttrekking voorzieningen

(25.719)

(20.564)

Ontvangen dividend

43.210

-

66.490

174

Ontvangen interest

4.789

6.322

Betaalde interest

(14.484)

(9.529)

Ontvangen c.q. betaalde winstbelasting

1.211

(2.506)

76



(8.484)

(5.539)

Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten

34.726

60.951

II. Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verwerving van dochtermaatschappijen, na aftrek van verworven geldmiddelen

(3.890)

(13.001)



(43.905)

(111.406)

Ontvangsten uit verkoop van (im)materiële vaste activa

41.647

15.892

Mutatie in overige beleggingen

5.402

34.271

Overige mutaties

(150)

465

Verwerving van (im)materiële vaste activa

Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten

(896)

(73.779)

III. Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden

-

Mutatie rekening-courantkredieten banken

(11.378)

(2.625)

42.970

233.000

(89.778)

(162.582)

Ontvangsten van leningen en overige financieringsverplichtingen Aflossing leningen en overige financieringsverplichtingen

(30.800)

Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten

(58.186)

36.993

Mutatie in geldmiddelen en kasequivalenten

(24.356)

24.165

Geldmiddelen en kasequivalenten begin boekjaar

85.033

60.868

Geldmiddelen en kasequivalenten einde boekjaar

60.677

85.033

Mutatie in geldmiddelen en kasequivalenten



De toelichting op blz. 77 t/m 127 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.

(24.356)

24.165

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.1  Algemeen

- IFRS 8 – Operationele Segmenten (ingangsdatum: 1 januari

Connexxion Holding NV is een naamloze vennootschap naar

- Herziene IAS 23 – Financieringskosten (ingangsdatum:

2009); Nederlands recht, waarvan de aandelen sinds 12 oktober 2007 voor tweederde in handen zijn van Transdev-BNG-Connexxion Holding BV, het consortium van het Franse vervoersbedrijf Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten, en eenderde in handen zijn van de Staat der Nederlanden. De onderneming

1 januari 2009); - Herziene IAS 1 – Presentatie van de jaarrekening (2007) (ingangsdatum: 1 januari 2009); - Herziene IFRS 3 – Bedrijfscombinaties (2008) (ingangsdatum: 1 januari 2010);

heeft haar statutaire zetel in Utrecht en haar hoofdvestigingen

- Aangepaste IAS 27 – De geconsolideerde jaarrekening en de

aan Schiphol boulevard 203, 1118 BH te Luchthaven Schiphol

enkelvoudige jaarrekening (2008) (ingangsdatum: 1 januari

en Laapersveld 75, 1213 VB, te Hilversum. De geconsolideerde

2010);

jaarrekening van de Vennootschap voor het jaar, geëindigd op

- IFRIC 14 – De limiet voor een actief uit hoofde van een

31 december 2008, omvat de Vennootschap en haar dochter-

toegezegd-pensioenregeling, minimaal vereiste dekkings-

ondernemingen (tezamen te noemen ‘de Groep’) en het

graden en de wisselwerking hiertussen (ingangsdatum:

belang van de Groep in (niet-geconsolideerde) geassocieerde

1 januari 2009);

deelnemingen en joint ventures. De belangrijkste activiteiten van Connexxion zijn het verlenen van diensten op het gebied van openbaar en besloten personenvervoer en daaraan gerelateerde activiteiten.

- IFRIC 17 – Distributie van niet-financiële activa van eigenaren (ingangsdatum: 1 januari 2010); - Aangepaste IFRS 1 – Eerste toepassing van IFRSs en IAS 27 – De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening – Kostprijs van een investering in een dochter,

De geconsolideerde jaarrekening van de Groep is door de

(ingangsdatum: 1 januari 2009);

de vergadering van de Raad van Commissarissen van 13 maart

- Aangepaste IAS 39 – Financiële instrumenten: opname en

2009. Indien tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders

waardering – kwalificerende ingedekte posities (‘eligible

op 24 april 2009, waarin de jaarrekening wordt vastgesteld,

hedged items’) (ingangsdatum: 1 januari 2010);

omstandigheden blijken die aanpassing van de jaarrekening noodzakelijk maken, dan moet een dergelijke aanpassing op

- Verbeteringen naar IFRSs (2008) (ingangsdatum: 1 januari 2009).

grond van het bepaalde in artikel 362 lid 6 en artikel 392 lid 1

De onderneming kiest er niet voor om standaarden en inter-

letter g, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek nog worden

pretaties van standaarden, die na 1 januari 2009 ingaan, te

gemaakt.

implementeren voordat zij effectief worden. Deze standaarden zijn door Connexxion beoordeeld, maar hebben naar verwachting

Ten aanzien van de enkelvoudige winst-en-verliesrekening

geen significante impact op de jaarrekening.

van de Vennootschap is gebruik gemaakt van de vrijstelling ingevolge artikel 402, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

7.5.3  Waarderingsbasis De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van

7.5.2  Overeenstemmingsverklaring

historische kosten, met dien verstande dat: - afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeen-

tegen reële waarde (zie paragraaf 7.5.8);

stemming met de International Financial Reporting Standards

- voor verkoop aangehouden financiële activa worden

(IFRS) en de interpretaties daarvan zoals vastgesteld door de

gewaardeerd tegen reële waarde (zie paragraaf 7.5.9.9).

International Accounting Standards Board (IASB) alsmede de IFRSs, zoals aanvaard binnen de Europese Unie (hierna: EU-IFRS).

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winst wordt slechts genomen voor zover zij op balansdatum is gerealiseerd. Verliezen en risico’s die hun

Een aantal nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden

oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in

en interpretaties is in 2008 nog niet van kracht en is derhalve

acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening

niet toegepast op deze geconsolideerde jaarrekening:

bekend zijn geworden.

77

Raad van Bestuur opgesteld op 13 maart 2009 en besproken in

een joint venture of een geassocieerde deelneming

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Per ultimo 2008 voldeed de Vennootschap niet aan haar

7.5.6  Grondslagen voor consolidatie

bankconvenanten. De Vennootschap heeft in 2009 een nieuwe meerjarige financiering met nieuwe convenanten met het

De grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn

consortium van banken afgesloten. Derhalve is er bij de verslag-

consequent toegepast op alle in deze geconsolideerde

legging uitgegaan van ‘going concern’.

jaarrekening vermelde perioden. De grondslagen zijn tevens consequent toegepast door de groepsentiteiten.

7.5.4  Functionele valuta en presentatievaluta

Bepaalde vergelijkbare cijfers zijn gereclassificieerd ter afstemming op de presentatie van het huidige jaar (zie paragraaf

De euro (€) is de functionele en presentatievaluta van

7.5.35 en 7.5.39 van de toelichting).

Connexxion. De hierna genoemde bedragen zijn vermeld in duizenden euro's, afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal,

Dochtermaatschappijen

tenzij anders vermeld.

Dochtermaatschappijen zijn die ondernemingen waarin Connexxion Holding NV direct dan wel indirect beslissende zeggenschap heeft. Beslissende zeggenschap houdt in dat

7.5.5  Gebruik van schattingen en oordelen

Connexxion direct dan wel indirect de financiële en operationele

78

bedrijfsvoering van een onderneming beheerst met als doel Het opmaken van de jaarrekening in overeenstemming met

voordelen te behalen uit de activiteiten van die onderneming.

EU-IFRS regelgeving vereist van het management dat zij

De jaarrekeningen van deze dochterondernemingen zijn in de

beoordelingen, inschattingen en aannames maakt die de

geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum dat

toepassing van richtlijnen en de gerapporteerde bedragen

beslissende zeggenschap verworven wordt tot het moment dat

voor activa, passiva, inkomsten en uitgaven beïnvloeden. De

Connexxion beslissende zeggenschap verliest. De grondslagen

gemaakte inschattingen en daarmee samenhangende aannames

voor financiële verslaggeving zijn waar nodig aangepast aan de

zijn gebaseerd op historische ervaringen en diverse andere

door de Groep gehanteerde grondslagen.

factoren die onder de gegeven omstandigheden als redelijk en billijk kunnen worden beschouwd. Deze inschattingen en

De belangrijkste in de consolidatie van Connexxion Holding

aannames hebben gediend als basis voor de waardebepaling

opgenomen groepsmaatschappijen zijn:

van de verantwoorde activa en passiva, waarvoor vanuit andere

Connexxion Openbaar Vervoer NV, Haarlem

100%

bronnen de omvang op dit moment nog niet blijkt. Werkelijke

Hermes Groep NV, Weert 

100%

uitkomsten kunnen echter afwijken van gemaakte inschattingen.

GVU NV, Utrecht 

100%

Schattingen en onderliggende aannames worden voortdurend

Novio NV, Nijmegen 

100%

beoordeeld. Wijzigingen in schattingen en aannames worden

Connexxion Taxi Services BV, Schiedam 

100%

verwerkt in de periode waarin de schattingen worden herzien

Connexxion Tours BV, Hilversum 

100%

als de herziening uitsluitend op de desbetreffende periode

Connexxion Water BV (voorheen BV Rederij Naco),

betrekking heeft, of in de periode van herziening en toekomstige

Alkmaar 

100%

perioden als de herziening zowel de huidige als de toekomstige

Connexxion Vastgoed BV, Hilversum 

100%

perioden beïnvloedt.

Connexxion Facilitair Bedrijf BV, Hilversum 

100%

Connexxion Vloot BV, Hilversum 

100%

Techno Service Nederland NV, Utrecht 

100%

Connexxion Participaties BV, Hilversum 

100%

Door de leiding gevormde oordelen bij de toepassing van de EU-IFRS die belangrijke gevolgen hebben voor de jaarrekening, en schattingen die een aanmerkelijk risico in zich bergen van een materiële aanpassing in het volgende jaar zijn vermeld in

Geassocieerde deelnemingen en entiteiten waarover

paragraaf 7.5.33.

gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend (investeringen verwerkt volgens de ‘equity’-methode) Geassocieerde deelnemingen zijn die ondernemingen waar de Groep invloed van betekenis kan uitoefenen op de financiële en operationele bedrijfsvoering, zonder beslissende zeggenschap te hebben.

De geassocieerde deelnemingen zijn: REISinformatiegroep BV, Utrecht 

de wisselkoers aan het einde van de periode omgerekende 32,8%

ANT (Advanced Netherlands Transport) BV,

buitenlandse valuta. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen de reële waarde worden opgenomen,

Capelle a/d IJssel 

20%

worden in euro’s omgerekend tegen de wisselkoersen die

Schiphol Travel Taxi BV, Schiphol 

50%

golden op de data waarop de reële waarde werd bepaald. De bij

Bedrijfsvervoer Limburg, Roermond 

25%

omrekening optredende valutakoersverschillen worden als last

Fast Ferry B.V i.l., Rotterdam 

93%

in de winst-en-verliesrekening opgenomen, met uitzondering

(deze Vennootschap is in liquidatie)

van de bij heromrekening van voor verkoop beschikbare eigenvermogensinstrumenten optredende valutakoersverschillen,

Connexxion heeft in 2008 haar belang in Trans Link Systems BV, Amersfoort (20,0%) verkocht.

een financiële verplichting die wordt aangemerkt als afdekking van de netto-investering in een buitenlandse activiteit of in aanmerking komende kasstroomafdekkingen, die rechtstreeks

Joint ventures zijn ondernemingen waarover Connexxion

in het eigen vermogen worden verwerkt.

middels contractuele afspraken met twee of meer partijen gezamenlijk zeggenschap heeft. De joint ventures betreffen CTS Noord BV en Schiphol Travel Taxi BV. Connexxion heeft in 2008 haar belang in Arke/Tad BV, Enschede (50,0%) verkocht.

7.5.8  Afgeleide financiële instrumenten (derivaten) 1: Connexxion maakt gebruik van afgeleide financiële

bedoeld in artikelen 379 en 414, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk

instrumenten (derivaten) ter afdekking van het risico van de

Wetboek, is gedeponeerd bij het Handelsregister van de Kamer

variabiliteit van uitgaande kasstromen die voortvloeien uit

van Koophandel te Hilversum.

toekomstige dieselaankopen. Het beleid is erop gericht de gevolgen van koers- en prijsschommelingen te beperken.

Eliminatie van transacties bij consolidatie

Incidenteel maakt Connexxion gebruik van renteswaps. Op basis

Intragroepsaldi en -transacties, alsmede eventuele niet-gereali-

van de betreffende leningsovereenkomst is er sprake van een

seerde winsten en verliezen op transacties binnen de Groep of

variabele rente, maar door middel van een renteswap wordt de

baten en lasten uit dergelijke transacties worden bij de opstelling

variabele rente omgezet naar een vaste rente. Afgeleide financiële

van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerea-

instrumenten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen

liseerde winsten uit hoofde van transacties met investeringen

kostprijs; toerekenbare transactiekosten worden als last in de

verwerkt volgens de ‘equity’-methode worden geëlimineerd naar

winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden

rato van het belang dat de Groep in de investering heeft. Niet-

gemaakt. Na de eerste opname worden afgeleide financiële

gerealiseerde verliezen worden op dezelfde wijze geëlimineerd

instrumenten tegen reële waarde (marktnotering) gewaardeerd.

als niet-gerealiseerde winsten, maar slechts voor zover er geen

Wijzigingen in de marktwaarde van de derivaten worden,

aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering.

voor zover effectief, in het groepsvermogen verantwoord. Het niet-effectieve deel van eventuele winsten of verliezen wordt onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de

7.5.7  Vreemde valuta’s

financiële baten en lasten. Overboekingen van de in het groepsvermogen verantwoorde uitgestelde bedragen naar de winst-

Transacties luidend in vreemde valuta worden in de betreffende

en-verliesrekening vinden plaats in dezelfde periode of perioden

functionele valuta van de groepsentiteiten omgerekend tegen

waarin de afgedekte posities ten laste van de winst-en-verlies-

de geldende wisselkoers per de transactiedatum. In vreemde

rekening worden verantwoord.

valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. De valutakoersverschillen met betrekking tot monetaire posten omvatten het verschil tussen de geamortiseerde kosten in de functionele valuta aan het begin van de periode, gecorrigeerd voor de effectieve (rente) betalingen gedurende de periode, en de geamortiseerde kosten van tegen

79

De lijst met gegevens betreffende de kapitaalbelangen, zoals

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Wanneer een afdekkinginstrument afloopt, wordt verkocht of beëindigd of wanneer Connexxion de aanwijzing van de

7.5.9  Waarderingsgrondslagen voor activa en passiva

afdekkingrelatie intrekt, maar de afgedekte verwachte transactie naar verwachting nog steeds zal plaatsvinden, blijft de tot

7.5.9.1  Materiële vaste activa

dat moment cumulatieve winst of het cumulatieve verlies in

Activa in eigendom

het groepsvermogen opgenomen tot het moment waarop de

De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs

afgedekte posities ten laste van de winst-en-verliesrekening

of veronderstelde kostprijs, verminderd met de cumulatieve

worden verantwoord. Indien niet langer wordt verwacht dat

afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Materiele

de afgedekte transactie zal plaatsvinden, wordt de cumulatieve

vaste activa die worden afgestoten worden aangemerkt als voor

niet-gerealiseerde winst of het cumulatieve niet-gerealiseerde

verkoop aangehouden. Winsten en verliezen op de verkoop van

verlies dat in het groepsvermogen is opgenomen, onmiddellijk

een materieel vast actief worden vastgesteld aan de hand van

overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.

een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de materiële vaste activa en worden netto verantwoord

2: Niet-afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde plus, voor

onder overige bedrijfsopbrengsten in de winst-en-verliesrekening. (zie paragraaf 7.5.9.9)

instrumenten die niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesre-

Een deel van het rollend materieel is op 1 januari 2004,

kening, eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na de

de overgangsdatum naar EU-IFRS, geherwaardeerd tegen de

eerste opname worden niet-afgeleide financiële instrumenten

reële waarde. Vanaf die datum is de reële waarde de veronder-

op de hierna beschreven manier gewaardeerd.

stelde kostprijs en derhalve de nieuwe aanschafwaarde van

80

het actief. Indien een voorziening inzake geraamde kosten van De beleggingen van Connexxion in bepaalde obligaties

ontmanteling en verwijdering van het actief en het herstel van

en aandelen worden geclassificeerd als financiële activa

het terrein noodzakelijk is, wordt de historische kostprijs met

beschikbaar voor verkoop. Na eerste opname worden deze activa

hetzelfde bedrag verhoogd.

gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele veranderingen in de reële waarde, behoudens bijzondere waarde verminde-

Voor zover een materieel vast actief omvangrijke

ringsverliezen en valutakoerswinsten en -verliezen op monetaire

bestanddelen bevat welke in economische levensduur

posten die beschikbaar zijn voor verkoop, worden rechtstreeks

uiteenlopen, worden deze als afzonderlijke materiële vaste

in het eigen vermogen verwerkt. Wanneer een belegging niet

activa verantwoord. Connexxion past voor de afschrijving van

langer in de balans wordt opgenomen, wordt de in het eigen

deze omvangrijke bestanddelen de zogeheten componenten-

vermogen opgenomen cumulatieve winst of het cumulatieve

methode toe.

verlies overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. De vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering worden gewaardeerd Een instrument wordt geclassificeerd als gewaardeerd tegen

tegen de gedane uitgaven.

reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening indien het wordt aangehouden voor

Geleasde activa

handelsdoeleinden of als het bij eerste opname als zodanig is

Lease-overeenkomsten waarbij de Groep feitelijk alle risico’s

aangemerkt. Financiële instrumenten worden aangemerkt als

en voordelen van eigendom heeft, worden geclassificeerd als

gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waarde-

financiële lease. Materiële vaste activa die door financiële lease

veranderingen in de winst-en-verliesrekening indien de Groep

zijn verworven, worden gewaardeerd tegen de laagste van de

de beleggingen beheert en op de reële waarde gebaseerde

reële waarde en de contante waarde van het minimum aantal

aan- en verkoopbeslissingen neemt conform de gedocumen-

verplichte leasebetalingen bij aanvang van de lease verminderd

teerde risicobeheer- of beleggingsstrategie van de Groep. Bij

met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardevermin-

eerste opname worden toerekenbare transactiekosten als last

deringen.

in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Financiële instrumenten die zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening, worden gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening.

Overige leases betreft operationele leaseovereenkomsten

Bij overnames voor deze datum is goodwill gebaseerd op

waarvan de geleasde activa niet in de balans van de Groep

de veronderstelde kostprijs, die gelijk is aan de waarde die

worden opgenomen.

hieraan op grond van de voorheen toegepaste Dutch GAAP werd toegekend.

Uitgaven na initiële investering Periodieke vervangingsuitgaven die samenhangen met

Goodwill wordt gewaardeerd tegen de historische

materiële vaste activa worden geactiveerd mits de toekomstige

kostprijs verminderd met eventuele cumulatieve bijzondere

economische voordelen voortvloeiend uit het actief naar de

waardeverminderingen, waarbij jaarlijks wordt vastgesteld

Groep zullen gaan en de kosten van dergelijke periodieke vervan-

of een bijzondere waardevermindering (impairment test)

gingsinvesteringen betrouwbaar bepaald kunnen worden. Alle

noodzakelijk is (zie 7.5.9.8). Voor joint ventures en geassocieerde

andere uitgaven worden als last in de winst-en-verliesrekening

deelnemingen wordt de boekwaarde van goodwill opgenomen

verantwoord wanneer zij gemaakt worden.

in de boekwaarde van de investering in de joint venture of geassocieerde deelneming. Negatieve goodwill die bij een

Afschrijvingen

overname ontstaat, wordt direct in de winst-en-verliesrekening

De afschrijvingen worden gebaseerd op de economische

verantwoord.

gebruiksduur en worden berekend op basis van een percentage van de kostprijs, eventueel rekening houdend met een

Geactiveerde contractrechten

(gegarandeerde) restwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het

Geactiveerde contractrechten hebben betrekking op de door

moment van ingebruikneming. De jaarlijkse afschrijving die

acquisitie van dochtermaatschappijen verkregen vervoerscon-

gebaseerd is op de geschatte economische levensduur luidt als

tracten. De waarde op het moment van overname is bepaald

volgt:

door middel van cashflowberekeningen van toekomstige 0%

Gebouwen1): Autobussen2):

2%

Geactiveerde contractrechten worden lineair afgeschreven

5% -20%

over de (resterende) looptijd van het contract. Contractrechten

Trolleymaterieel:

6,7%

Trammaterieel:

3,3%

Treinen: Taxi’s: Overige activa:

met een onbepaalde looptijd worden niet afgeschreven.

3,3%

Op de verslagdatum beoordeelt de onderneming of er

12,5% - 20%

aanwijzingen zijn voor een mogelijke bijzondere waardevermin-

5% - 33,3%

dering van een geactiveerd contractrecht. Indien een dergelijke indicatie bestaat, schat de onderneming de realiseerbare waarde

1)

2)

Gebouwen op in erfpacht verkregen grond worden conform de

van het geactiveerde contractrecht. Als de boekwaarde hoger is

looptijd van het desbetreffende contract afgeschreven als deze

dan de ingeschatte realiseerbare waarde vindt er een bijzondere

afschrijvingstermijn korter is.

waardevermindering plaats. De schatting van de realiseerbare

Mede afhankelijk van de duur van de concessie.

waarde is gebaseerd op de toekomstige kasstromen, waarvan bij de bepaling is uitgegaan van een disconteringsvoet waarin het

7.5.9.2  Immateriële activa Goodwill Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt via toepassing van de ‘overnamemethode’. Goodwill is opgenomen naar aanleiding van de overname van dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Met betrekking tot bedrijfsovernames die hebben plaatsgevonden vanaf 1 januari 2004, komt goodwill overeen met het verschil tussen de kostprijs van de overname en de reële waarde van de overgenomen netto identificeerbare activa. Onder de overgenomen netto identificeerbare activa worden eveneens begrepen immateriële activa, zoals bijvoorbeeld klantrelaties, contractrechten en merknamen.

risico is weerspiegeld van de onderliggende contracten.

81

opbrengsten en kosten van vervoerscontracten. Terreinen:

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Onderzoek en ontwikkeling

Het resultaat bij verkoop van beleggingen wordt

Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten die worden verricht met

verantwoord in de periode waarin de verkoop van deze belegging

het vooruitzicht nieuwe wetenschappelijke of technische kennis

plaatsvindt.

en inzichten te verwerven, worden als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord wanneer zij worden gemaakt.

7.5.9.4  Investeringen verwerkt volgens de ‘equity’-methode Joint ventures zijn contractuele afspraken waarbij twee of

Uitgaven voor ontwikkelingsactiviteiten waarbij de onder-

meer partijen economische activiteiten aangaan waarover

zoeksresultaten worden aangewend voor de productie van

zij gezamenlijk zeggenschap hebben. Joint ventures worden

nieuwe of wezenlijk verbeterde producten en processen,

gewaardeerd volgens de ‘equity’- methode vanaf het moment

worden geactiveerd indien het product of proces technisch en

dat de gezamenlijke zeggenschap aanvangt tot het moment dat

commercieel haalbaar is en de Groep over voldoende middelen

deze daadwerkelijk eindigt.

beschikt om de ontwikkeling te voltooien. De geactiveerde uitgaven omvatten materiaalkosten, direct geleverde arbeid

De geassocieerde deelnemingen zijn deelnemingen waarin

en een toerekenbaar deel van de directe overheadkosten.

invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid

De geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd

wordt uitgeoefend zonder er zeggenschap over te hebben.

tegen de kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en

Deze deelnemingen worden gewaardeerd volgens de ‘equity’-

bijzondere waardeverminderingsverliezen.

methode, rekening houdend met eventuele bijzondere waardeverminderingen vanaf het moment, dat de invloed van betekenis

Indien de geactiveerde ontwikkelingskosten hoofdzakelijk

aanvangt tot het moment, dat deze daadwerkelijk eindigt.

82

bestaan uit uitgaven voor materiële vaste activa dan wel onlosmakelijk verbonden zijn met een materieel vast actief

Wanneer het aandeel van de Groep in de verliezen groter

worden de geactiveerde ontwikkelingskosten behandeld als

is dan de waarde van het belang in een investering verwerkt

zijnde een materieel vast actief.

volgens de ‘equity’-methode wordt de boekwaarde van dat belang (inclusief eventuele lange-termijn investeringen) in

De overige ontwikkelingskosten worden als last in de winst-

de balans van de Groep afgeboekt tot nihil en worden verdere

en-verliesrekening verantwoord wanneer zij worden gemaakt.

verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover de Groep een verplichting is aangegaan of betalingen heeft

De amortisatie van het immaterieel actief geschiedt

verricht namens een volgens de ‘equity’-methode verwerkte

systematisch ten laste van de winst-en-verliesrekening over

investering. De waarderingsgrondslagen van joint ventures en

de economische levensduur vanaf ingebruikname, tenzij deze

deelnemingen zijn aangepast aan de waarderingsgrondslagen

gebruiksduur onbepaald is.

van de Groep.

Met betrekking tot goodwill en immateriële activa met een

Belangen in ondernemingen waarin geen invloed van

onbepaalde gebruiksduur wordt ieder jaar systematisch per

betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen de

balansdatum getoetst of zich een bijzondere waardevermin-

verkrijgingsprijs.

dering heeft voorgedaan. 7.5.9.5  Winstbelastingen en uitgestelde belastingen 7.5.9.3  Overige beleggingen, inclusief derivaten

De Vennootschap vormt samen met een aantal dochtermaat-

De langlopende vorderingen en leningen (op joint ventures

schappijen een fiscale eenheid. De belastinglast is het totale

en niet-geconsolideerde deelnemingen) worden gewaardeerd

bedrag van de over de periode verschuldigde en verrekenbare

tegen de geamortiseerde kostprijs verminderd met eventueel

belastingen en de uitgestelde belastingen. De over de verslag-

noodzakelijk geachte bijzondere waardeverminderingen.

periode verschuldigde en verrekenbare belasting is het bedrag van de winstbelasting met betrekking tot de fiscale winst c.q.

Op elke balansdatum wordt beoordeeld of er objectieve indicaties zijn dat een belegging in waarde is verminderd. De waardevermindering is het verschil tussen de geamortiseerde kostprijs en de waarde van de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente van de vordering. Kasstromen met een resterende looptijd korter dan twaalf maanden worden niet gedisconteerd.

verlies.

Uitgestelde belastingen zijn verplichtingen c.q. vorderingen

7.5.9.7  Handels- en overige vorderingen

van in toekomstige periodes te betalen c.q. terug te vorderen

De handels- en overige vorderingen zijn opgenomen tegen

winstbelastingen met betrekking tot tijdelijke verschillen;

de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte

ongebruikte verliescompensatie of ongebruikte belasting-

voorzieningen voor het risico van oninbaarheid op basis van

faciliteiten. Tijdelijke verschillen zijn verschillen tussen de

individuele beoordeling.

boekwaarde van een actief c.q. passief in de balans en de fiscale boekwaarde hiervan. De berekening van de latente belasting-

7.5.9.8  Bijzondere waardeverminderingen

vorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de op het eind

Financiële activa

van het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen de

Op iedere verslagdatum wordt van een financieel actief

in komende jaren geldende tarieven waarvan de wetgeving

beoordeeld of er objectieve aanwijzingen bestaan dat het

(materieel) is afgerond. Een uitgestelde belastingverplichting

actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan.

wordt opgenomen voor alle tijdelijke verschillen.

Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering indien er objectieve

Een uitgestelde belastingvordering wordt opgenomen

aanwijzingen zijn dat één of meerdere gebeurtenissen een

indien het waarschijnlijk is dat deze verrekend kan worden met

negatief effect hebben gehad op de verwachte toekomstige

toekomstige fiscale winsten.

kasstromen van dat actief.

De boekwaarde van de uitgestelde belastingvordering wordt

Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking

beoordeeld op elke balansdatum en verlaagd in zoverre het niet

tot een op geamortiseerde kostprijs gewaardeerd financieel

langer waarschijnlijk is dat voldoende fiscale winst beschikbaar

actief wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde en

zal zijn om de vordering geheel of gedeeltelijk te realiseren.

de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een

tingen worden slechts gesaldeerd indien de onderneming

voor verkoop beschikbaar financieel actief wordt berekend aan

een in rechte afdwingbaar recht heeft om te salderen, en de

de hand van de reële waarde.

vorderingen en verplichtingen verband houden met dezelfde

Belangrijke financiële activa worden individueel op

belastingautoriteit en belastingplichtige alsmede, bij uitgestelde

bijzondere waardevermindering getoetst. De overige financiële

belastingverplichtingen, dezelfde looptijd hebben. De vennoot-

activa worden ondergebracht in groepen met vergelijkbare

schapsbelasting wordt zoveel mogelijk aan de betreffende

kredietrisico-kenmerken en collectief beoordeeld.

dochtermaatschappijen toegerekend alsof deze zelfstandig belastingplichtig zijn.

Alle bijzondere waardeverminderingsverliezen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Een cumulatief

7.5.9.6  Voorraden

verlies met betrekking tot een voor verkoop beschikbaar

De voorraden worden gewaardeerd tegen historische kostprijs

financieel actief dat voorheen als last in het eigen vermogen

of lagere directe opbrengstwaarde door het vormen van een

was opgenomen, wordt overgeboekt naar de winst-en-verlies-

eventuele voorziening wegens incourantheid. De voorziening

rekening.

wegens incourantheid wordt bepaald op basis van een individuele beoordeling van de voorraden op productgroep-

Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt terug­-

niveau. De directe opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs

genomen indien de terugname objectief in verband kan worden

in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met

gebracht met een gebeurtenis die zich heeft voorgedaan nadat

de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De

dit bijzondere waardeverminderingsverlies werd genomen. Bij

historische kostprijs wordt gebaseerd op gewogen gemiddelde

financiële activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden

prijzen en zijn inclusief de verwervingskosten, de gemaakte

gewaardeerd en bij voor verkoop beschikbare financiële activa

vervoerskosten om de goederen naar de bestaande locatie te

in de vorm van obligaties komt de terugname ten gunste van de

brengen en gemaakte kosten om ze in de huidige conditie te

winst-en-verliesrekening. Betreft het voor verkoop beschikbare

brengen.

financieel actief aandelen dan wordt de terugname rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt.

83

gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente. Een Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en verplich-

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Niet-financiële activa

Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere

De boekwaarde van de niet-financiële activa van de Groep,

waardeverminderingsverliezen teruggenomen. Voor andere

voorraden en uitgestelde belastingvorderingen, wordt per iedere

activa worden in voorgaande perioden opgenomen bijzondere

verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen

waardeverminderingsverliezen bij elke verslagdatum beoordeeld

zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke

op indicaties dat het verlies afgenomen is of niet langer bestaat.

aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de

Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen

realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële

als de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de

activa met een onbepaalde gebruiksduur of die nog niet

realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzonder waardevermin-

gebruiksklaar zijn, wordt op iedere verslagdatum een schatting

deringsverlies wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de

gemaakt van de realiseerbare waarde.

boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald als

Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de

geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen.

realiseerbare waarde gelijk aan de hoogte van de bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het bepalen van

7.5.9.9  Voor verkoop aangehouden activa en passiva

de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte

Vaste activa (of groepen activa en verplichtingen die worden

toekomstige kasstromen berekend met behulp van een discon-

afgestoten) waarvan de boekwaarde naar verwachting

teringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van zowel de

hoofdzakelijk via een verkooptransactie zal worden gerealiseerd

actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de

en niet door het voortgezette gebruik ervan, worden aangemerkt

specifieke risico's met betrekking tot het actief.

als ‘voor verkoop aangehouden’. Direct voorafgaand aan deze

84

classificatie worden de activa (of de componenten van een Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen

groep activa die wordt afgestoten) geherwaardeerd in overeen-

worden activa samengevoegd in de kleinste te onderscheiden

stemming met de grondslagen voor de financiële verslaggeving

groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen genereert

van de Groep. Hierna worden de activa (of een groep af te stoten

die in grote lijnen onafhankelijk zijn van andere activa en groepen

activa) gewaardeerd op basis van de boekwaarde, of, indien

(de ‘kasstroomgenererende eenheid’). De in een bedrijfscombi-

deze lager is, de reële waarde (beide minus verkoopkosten).

natie verworven goodwill wordt voor de toetsing op bijzondere

Een bijzonder waardeverminderingsverlies op een groep af te

waardeverminderingen toegerekend aan kasstroomgenererende

stoten activa wordt in eerste instantie toegerekend aan goodwill

eenheden die naar verwachting zullen profiteren van de syner-

en vervolgens naar rato aan de resterende activa en verplich-

gievoordelen van de combinatie. Binnen Connexxion worden de

tingen, met dien verstande dat geen bijzonder waardevermin-

divisies beschouwd als een kasstroomgenererende eenheden,

deringsverlies wordt toegerekend aan voorraden, financiële

met uitzondering van de groepsmaatschappijen in het openbaar

activa, uitgestelde belastingvorderingen, personeelsgerelateerde

vervoer waar de concessie als kasstroomgenererende eenheid

voorzieningen, vastgoedbeleggingen en biologische activa, die

wordt gezien.

verder in overeenstemming met de grondslagen van de Groep gewaardeerd zullen worden. Bijzondere waardeverminderings-

Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen

verliezen die voortvloeien uit de initiële classificatie en winsten

indien de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende

of verliezen uit herwaardering na eerste opname worden in de

eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de geschatte

winst-en-verliesrekening opgenomen, maar niet meer dan het

realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen

geaccumuleerd bijzonder waardeverminderingsverlies.

worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering

Voor de waardering van voor verkoop aangehouden financiële instrumenten wordt verwezen naar paragraaf 7.5.8.

gebracht op de boekwaarde van eventueel aan de eenheden toegerekende goodwill, en vervolgens naar rato in mindering

7.5.9.10  Geldmiddelen en kasequivalenten

gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid

De geldmiddelen en kasequivalenten betreffen de kasmiddelen

(of groep van eenheden).

alsmede tegoeden op bankrekeningen. Direct opvraagbare deposito’s worden beschouwd als geldmiddelen en kasequivalenten.

7.5.9.11  Eigen vermogen

Langetermijnpersoneelsbeloningen

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van

De pensioenfondsen waarbij Connexxion is aangesloten geven

de Vennootschap

aan dat zij geen waardering conform IAS 19 kunnen maken,

Het aandelenkapitaal wordt gekwalificeerd als eigen vermogen.

aangezien zij geen betrouwbare en consistente splitsing kunnen

Dividenden worden als een verplichting verantwoord in de

maken van de fondsbeleggingen en pensioenverplichtingen

periode waarin zij worden vastgesteld.

jegens deelnemers, ex-deelnemers en slapers van de diverse bij de fondsen aangesloten werkgevers. Connexxion heeft bij

Minderheidsbelang

eventuele tekorten in de betreffende pensioenfondsen geen

Minderheidsbelang toont het aandeel van derden in de

verplichting tot aanvullende bijdragen anders dan toekomstige

verschillende dochtermaatschappijen. In de geconsolideerde

premieverhogingen. Om voornoemde redenen classificeert

balans is het minderheidsbelang gebaseerd op het oorspron-

Connexxion haar toegezegde pensioenregelingen als toegezegde

kelijke aandeel in de verschillende dochtermaatschappijen,

bijdrageregelingen. Bijdragen aan pensioenregelingen zijn

aangepast voor hun aandeel in de resultaten van deze dochter-

derhalve verantwoord als toegezegde bijdrageregelingen en

maatschappijen.

worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waarop zij betrekking hebben.

7.5.9.12  Leningen en overige financieringsverplichtingen

Overige langetermijnpersoneelsbeloningen betreffen

Leningen en overige financieringsverplichtingen worden

voorzieningen voor langdurig zieken, jubileumuitkeringen,

initieel gewaardeerd tegen de historische kostprijs, na aftrek

eindedienstuitkeringen en Functioneel Leeftijdsontslag (FLO)

van eventueel gemaakte kosten. Na initiële opname worden

(zie verder paragraaf 7.5.25.2).

leningen en overige financieringsverplichtingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, waarbij een eventueel

De langetermijnpersoneelsbeloningen worden opgenomen tegen de contante waarde.

looptijd van de leningen in de winst-en-verliesrekening wordt

Lopende schades

verantwoord.

De voorziening lopende schades is met name gevormd met het oog op toekomstige afrekeningen inzake letselschades,

7.5.9.13  Voorzieningen

waarbij voertuigen van Connexxion betrokken zijn geweest. De

De op balansdatum aanwezige voorzieningen zijn gevormd

voorziening wordt door de WAM-verzekeraar (Wet Aansprake-

voor verplichtingen die reeds op balansdatum aanwezig

lijkheidsverzekering Motorrijtuigen) op basis van de geldende

waren als gevolg van gebeurtenissen in het verleden, waarbij

normering bij letselschades vastgesteld. Hierbij wordt gebruik

de verplichting op betrouwbare wijze geschat kan worden

gemaakt van ervaringscijfers van verzekeraars.

en waarbij het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen in de toekomst

Milieu

plaatsvindt.

De milieuvoorziening is bestemd voor het saneren van verontreinigde grond, waarbij de verontreiniging door Connexxion of haar

Voorzieningen met een looptijd langer dan één jaar worden

rechtsvoorgangers veroorzaakt is. De hoogte van de voorziening

bepaald door de verwachte toekomstige kasstromen contant

is met medewerking van deskundigen op dit gebied aan de hand

te maken op basis van een disconteringsvoet voor belasting die

van zogeheten ‘prikonderzoeken’ bepaald.

een afspiegeling is van de actuele marktsituatie en de risico’s die inherent zijn aan de verplichting. Voorzieningen met een

Reorganisatie

looptijd korter dan één jaar worden verantwoord onder de

De reorganisatievoorzieningen zijn gevormd op basis van

kortlopende voorzieningen.

gedetailleerde en formele reorganisatieplannen, die door de Raad van Bestuur zijn goedgekeurd en die ofwel zijn gestart dan wel aan de betrokkenen zijn gecommuniceerd. Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen Voorzieningen voor risico’s uit claims, geschillen en rechtsgedingen worden getroffen wanneer het waarschijnlijk is dat de rechtspersoon in een procedure zal worden betrokken.

85

verschil tussen de kostprijs en de aflossingswaarde over de

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Verlieslatende contracten Voorzieningen voor verlieslatende contracten worden getroffen

7.5.10  Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

indien de onvermijdbare kosten van het voldoen aan de contractuele verplichtingen naar verwachting hoger zijn dan de

7.5.10.1  Opbrengsten

verwachte economische voordelen van het betreffende contract.

De belangrijkste bedrijfsactiviteit van Connexxion is het verlenen

In langjarige vervoerscontracten zal pas na het verstrijken van

van diensten op het gebied van openbaar en besloten vervoer en

de aanvangsperiode van het contract met redelijke mate van

daaraan gerelateerde activiteiten. Opbrengsten zijn verantwoord

zekerheid kunnen worden vastgesteld of een contract structureel

naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum indien (i)

verlieslatend is. Voorzieningen voor verlieslatende contracten

het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden

worden getroffen nadat de bijbehorende direct toerekenbare

gewaardeerd, (ii) het waarschijnlijk is dat de economische

materiële vaste activa zijn afgewaardeerd naar restwaarde.

voordelen naar de onderneming zullen vloeien, (iii) de mate waarin diensten op balansdatum zijn verricht op betrouwbare

7.5.9.14  Kortlopende verplichtingen

wijze kunnen worden bepaald en (iv) de reeds gemaakte kosten

De kortlopende verplichtingen worden tegen de geamorti-

voor de transactie en de kosten om de transactie te voltooien

seerde kostprijs opgenomen. Kortlopende verplichtingen, zoals

betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Onder opbrengsten

uitgestelde omzet, die deel uitmaken van het werkkapitaal dat

wordt verstaan de opbrengst van de in het verslagjaar verleende

wordt gebruikt in de normale exploitatiecyclus, worden geclas-

diensten en geleverde goederen onder aftrek van kortingen en

sificeerd als kortlopende verplichtingen, zelfs als deze pas na

de over de opbrengsten geheven belastingen.

meer dan twaalf maanden worden afgewikkeld.

86

Reizigersopbrengsten 7.5.9.15  Lease-overeenkomsten

In de reizigersopbrengsten van het openbaar vervoer is het

Een lease-overeenkomst classificeert als financiële leaseover-

aandeel van Connexxion in de landelijke opbrengst van verkochte

eenkomst, wanneer vrijwel alle aan het eigendom van een actief

plaatsbewijzen begrepen. Dit aandeel is bepaald op basis van

verbonden risico’s en beloningen worden overgedragen aan

verdeelsleutels onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie

Connexxion. Alle overige leaseovereenkomsten zijn operationele

van Verkeer en Waterstaat. In het geval van overgang van een

leases. Indien Connexxion optreedt als leasingnemer in een

concessie naar een andere vervoerder worden de verkochte

operationele lease-overeenkomst worden de leasebetalingen

plaatsbewijzen verrekend. Omdat de definitieve jaarafreke-

lineair als lasten in de winst-enverliesrekening opgenomen over

ningen inzake de landelijke opbrengst verkochte plaatsbewijzen

de leaseperiode, tenzij een andere verdeling meer representatief

eerst beschikbaar komen na afsluiting van het boekjaar, is een

is voor de gebruiksvoordelen voor het actief.

deel van de betreffende opbrengsten ingeschat.

Indien Connexxion optreedt als leasinggever in een

Opbrengsten uit hoofde van OV Studenten

operationele lease-overeenkomst, worden de activa in de

Het gebruik van openbaar vervoer door studenten wordt vergoed

balans opgenomen volgens de aard van het actief. Baten uit

door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

operationele leases worden lineair als baten in de winst-en-

De opbrengsten worden bepaald op basis van de verstrekte

verliesrekening opgenomen over de leaseperiode, tenzij een

studenten OV-jaarkaarten tegen een contractueel per kaartsoort

andere verdeling meer representatief is voor de gebruiksvoor-

overeengekomen bedrag.

delen van het actief. Overheidssubsidies 7.5.9.16  Voorwaardelijke verplichtingen

Overheidssubsidies zijn een overdracht van middelen door een

Voorwaardelijke verplichtingen zijn verplichtingen die optreden

overheid indien in het verleden werd, of in de toekomst zal

indien het optreden van een bepaalde toekomstige gebeurtenis

worden voldaan aan bepaalde voorwaarden met betrekking

onzeker is, of indien niet waarschijnlijk is dat een uitstroom van

tot de bedrijfsactiviteiten van Connexxion. Overheidssubsidies

kasmiddelen zal plaatsvinden of het bedrag van de verplichting

worden pas opgenomen indien met een redelijke mate van

niet met voldoende zekerheid kan worden geschat. Voorwaar-

zekerheid kan worden gesteld dat aan de gestelde voorwaarden

delijke verplichtingen worden verantwoord onder de niet in de

zal worden voldaan en de subsidies zullen worden ontvangen.

balans opgenomen verplichtingen.

Overheidssubsidies bestaan uit omzet gerelateerde subsidies en investeringssubsidies.

Omzetgerelateerde subsidies zijn overheidssubsidies anders

7.5.11  Grondslagen voor het kasstroomoverzicht

dan die verband houden met vaste activa. Omzet gerelateerde subsidies worden overeenkomstig het toerekeningbeginsel

Voor het opstellen van het kasstroomoverzicht wordt gebruik

systematisch opgenomen als baten in de perioden waarin

gemaakt van de indirecte methode. Het kasstroomover-

de gerelateerde kosten worden genomen, die zij beogen te

zicht maakt een onderscheid tussen kasstromen uit bedrijfs-,

compenseren. Omzet gerelateerde subsidies worden afzonderlijk

investerings- en financieringsactiviteiten. De geldmiddelen

gepresenteerd in de winst-en-verliesrekening onder ‘Overheids-

en kasequivalenten in het kasstroomoverzicht bestaan uit

bijdragen’.

liquide middelen, kas- en banktegoeden en direct opvraagbare deposito’s. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest,

Investeringssubsidies zijn overheidssubsidies met als

ontvangen dividenden en winstbelastingen worden opgenomen

voornaamste voorwaarde dat hiervoor vaste activa moeten

onder de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten. Betaalde dividenden

worden gekocht, gebouwd of anderszins verworven. Inves-

worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsacti-

teringssubsidies worden in de balans gepresenteerd door

viteiten.

de subsidie in mindering te brengen bij de bepaling van de boekwaarde van het actief waarop de subsidie betrekking heeft,

De verkrijgingsprijs van verworven dochtermaatschappijen

of door de subsidie op te nemen als uitgestelde bate. In het

wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactivi-

eerste geval wordt de subsidie over de gebruiksduur van een af

teiten, voor zover betaling in geldmiddelen en kasequivalenten

te schrijven actief als bate opgenomen bij wijze van verlaagde

heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen en kasequi-

afschrijvingskosten. In het tweede geval wordt de subsidie als

valenten aanwezig in deze dochtermaatschappijen afgetrokken

een uitgestelde bate beschouwd, welke als bate genomen wordt

van de aankoopprijs.

over de gebruiksduur van het actief. leasecontracten wordt voor het gedeelte dat betrekking heeft

Kosten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking

op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten

hebben.

aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.

7.5.10.3  Financiële baten/lasten De financiële baten en lasten bestaan uit te betalen rente in verband met opgenomen leningen en te ontvangen rente in

7.5.12  Gebeurtenissen na balansdatum

verband met belegde middelen, en het gerealiseerde resultaat van het niet effectieve deel van de gerealiseerde hedge.

Gebeurtenissen na balansdatum die nadere informatie geven

Rentebaten worden in de winst-en-verliesrekening toegerekend

over de feitelijke situatie per balansdatum worden in de

aan de periode waarop ze betrekking hebben. De rentelastcom-

jaarrekening verwerkt tot het moment dat de jaarrekening door

ponent van betalingen uit hoofde van financiële leaseovereen-

de Raad van Bestuur is opgesteld.

komsten wordt op basis van de impliciete rentevoet in de winsten-verliesrekening verwerkt.

Gebeurtenissen na balansdatum die geen nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum, maar

Financieringskosten die betrekking hebben op de verwerving, bouw of productie van een materieel vast actief worden niet geactiveerd, maar worden direct ten laste van de winst-enverliesrekening gebracht. Het effect van het oprenten van voorzieningen die een looptijd hebben van langer dan twaalf maanden, wordt verwerkt in de winst-en-verliesrekening in het financieringsresultaat.

belangrijke financiële gevolgen hebben worden vermeld onder de overige gegevens.

87

De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van financiële 7.5.10.2  Kosten

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.13  Materiële vaste activa 

2007



Bedrijfs- gebouwen

en -terreinen

Bedrijfs-

Niet aan de bedrijfs-

Rollend middelen in uitoefening

Andere bedrijfs-

materieel

uitvoering

dienstbaar

middelen

Totaal

57.140

511.347

17.080

1.116

102.412

689.095

Aanschafwaarde Stand per 1 januari 2007

9

92.404

6.189

-

12.804

111.406



739

12.210

-

-

17.315

30.264

Desinvesteringen

-

-

-

-

(7.609)

(7.609)

voor verkoop

(4.633)

(43.615)

-

-

-

(48.248)

Reclassificatie

-

17.871

(17.696)

1

(176)

-

Overige mutaties

11.275

-

-

-

-

11.275

Investeringen Effect van acquisities

Activa geclassificeerd als aangehouden



88

Stand per 31 december 2007

64.530

590.217

5.573

1.117

124.746

786.183

Stand per 1 januari 2007

(22.359)

(214.613)

(1.240)

(737)

(67.855)

(306.804)

Afschrijvingen

(2.577)

(53.015)

-

(10)

(7.042)

(62.644)

Cumulatieve afschrijving en bijzondere waardeverminderingen

In de winst- en verliesrekening opgenomen (4)

(6.977)

-

-

-

(6.981)

bijzondere waardeverminderingsverliezen

-

5.800

-

-

-

5.800

Desinvesteringen

-

-

-

-

7.039

7.039

2.447

38.273

-

-

-

40.720

(747)

(67.858)

(322.870)

379

34.557

382.291

370

56.888

463.313

bijzondere waardeverminderingsverliezen In de winst- en verliesrekening teruggeboekte

Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop

Stand per 31 december 2007

(22.493)

(230.532)

(1.240)

Boekwaarde Per 1 januari 2007

34.781

296.734

15.840

Per 31 december 2007

42.037

359.685

4.333

2008



Bedrijfs-



gebouwen

en -terreinen

Niet aan de Bedrijfs-

bedrijfs-

Rollend middelen in uitoefening

Andere bedrijfs-

materieel

uitvoering

dienstbaar

middelen

Totaal

64.530

590.217

5.573

1.117

124.746

786.183

Aanschafwaarde Stand per 1 januari 2008

1.070

61.288

10.365

-

10.455

83.178



2.438

3.496

-

-

437

6.371

Desinvesteringen

-

-

(14)

(860)

(11.716)

(12.590)

voor verkoop

(23.204)

(19.039)

-

-

-

(42.243)

Reclassificatie

(45)

(64)

(5.488)

-

5.597

-

257

129.519

820.899

Investeringen Effect van acquisities Activa geclassificeerd als aangehouden

Stand per 31 december 2008

44.789

635.898

10.436

waardeverminderingen Stand per 1 januari 2008

(22.493)

(230.532)

(1.240)

(747)

(67.858)

(322.870)

Afschrijvingen

(2.452)

(59.047)

-

(9)

(9.315)

(70.823)

In de winst- en verliesrekening opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen

-

(1.393)

-

-

(20)

(1.413)

In de winst- en verliesrekening teruggeboekte bijzondere waardeverminderingsverliezen

-

1.911

-

-

-

1.911

Desinvesteringen

-

-

-

562

8.868

9.430



10.742

8.490

-

-

-

19.232

Reclassificatie

20

(968)

1.240

-

(292)

-

(194)

(68.617)

(364.533)

370

56.888

463.313

63

60.902

456.366

Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop

Stand per 31 december 2008

(14.183)

(281.539)

-

Boekwaarde Per 1 januari 2008



42.037

359.685

4.333

Per 31 december 2008



30.606

354.359

10.436

89

Cumulatieve afschrijving en bijzondere

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening In 2007 betreffen de overige mutaties in de post bedrijfsgebouwen en -terreinen een aanpassing voor huurverplichtingen van bedrijfsgebouwen, die nu beschouwd worden als financiële leaseverplichtingen en derhalve geactiveerd worden (zie paragraaf 7.5.13.2). 7.5.13.1  Bijzondere waardeverminderingen In 2008 bedraagt de afwaardering op rollend materieel naar directe opbrengstwaarde € 1,4 miljoen (2007: € 7,0 miljoen). De bijzondere waardevermindering op het rollend materieel wordt veroorzaakt, doordat een aantal concessies een structureel negatief resultaat vertoont en derhalve is het bijbehorende (direct toerekenbare) rollend materieel afgewaardeerd. De terugboeking van de bijzondere waardevermindering op rollend materieel (2008: € 1,9 miljoen; 2007: € 5,8 miljoen) wordt veroorzaakt, doordat een aantal concessies inmiddels niet meer structureel verlieslatend is gedurende de resterende looptijd van het contract. 7.5.13.2  Activa gefinancierd door middel van financiële lease In de post rollend materieel zijn bussen en taxi’s begrepen met een boekwaarde van € 45,0 miljoen (2007: € 58,1 miljoen) die worden gefinancierd door middel van financiële lease. De huurverplichtingen van bedrijfsgebouwen die beschouwd worden als financiële leaseverplichtingen hebben een boekwaarde van € 10,9 miljoen (2007: € 10,5 miljoen). In een aantal gevallen is met de lessor een koopoptie overeengekomen, welke uitgeoefend kan worden aan het eind van de looptijd van het geleasde actief. 7.5.13.3  In onderpand gegeven materiële vaste activa Connexxion heeft materiële vaste activa met een boekwaarde van € 315,7 miljoen (2007: € 282,4 miljoen) als bankgarantie in onderpand gegeven, hetgeen voornamelijk bestaat uit rollend materieel. Daarnaast bestaat er een verplichting om zekerheid te stellen op bedrijfsgebouwen en -terreinen op eerste verzoek.

90

7.5.13.4  Volledig afgeschreven materiële vaste activa Rollend materieel dat volledig is afgeschreven tot restwaarde en nog door de onderneming gebruikt wordt, heeft een boekwaarde van € 0,3 miljoen (2007: € 1,1 miljoen). 7.5.13.5  Buitengebruikgestelde materiële vaste activa, welke voor vervreemding worden aangehouden De onderneming heeft panden buitengebruik gesteld, welke voor vervreemding worden aangehouden. De boekwaarde of lagere opbrengstwaarde van deze panden bedraagt € 10,9 miljoen (2007: € 3,6 miljoen). Daarnaast heeft de onderneming rollend materieel buitengebruik gesteld, welke voor vervreemding wordt aangehouden. De boekwaarde of lagere opbrengstwaarde van dit rollend materieel bedraagt € 2,4 miljoen (2007: € 1,4 miljoen). De buitengebruikgestelde materiële vaste activa, die voor vervreemding worden aangehouden, zijn inbegrepen in de voor verkoop aangehouden activa als onderdeel van de vlottende activa (zie paragraaf 7.5.21). 7.5.13.6  Investeringsverplichtingen De investeringsverplichtingen in materiële vaste activa worden vermeld in de niet in balans opgenomen verplichtingen (zie paragraaf 7.5.32).

7.5.14  Immateriële activa Geactiveerde

Goodwill contractrechten

Totaal



2008

2007

2008

2007

2008

2007

1.689

32.272

3.085

Aanschafwaarde Stand per 1 januari



3.879

1.396

28.393

Effect van acquisities

-

1.917

3.417

27.794

3.417

29.711

Overige mutaties

-

566

-

(1.090)

-

(524)

28.393

35.689

32.272

Stand per 31 december

3.879

3.879

31.810

Cumulatieve afschrijving en bijzondere waardeverminderingen Stand per 1 januari

-

(524)

(6.341)

-

(6.341)

(524)

Afschrijvingen

-

-

(6.793)

(6.341)

(6.793)

(6.341)

Overige mutaties

-

524

-

-

-

524

(6.341)

(13.134)

(6.341)

1.689

25.931

2.561

22.052

22.555

25.931

-

-

(13.134)

Boekwaarde Per 1 januari

3.879

872

22.052

Per 31 december

3.879

3.879

18.676



Goodwill Het effect van acquisities van activiteiten ten aanzien van goodwill betreft de bij de acquisitie van groepsmaatschappijen betaalde goodwill (zie paragraaf 7.5.31.1). De goodwill ultimo 2008 heeft betrekking op Novio NV, Connexxion Taxi Services BV en Carmar Schadeherstelbedrijf BV. Op basis van een door de onderneming uitgevoerde berekening van toekomstige kasstromen is een bijzondere waardevermindering niet noodzakelijk. Geactiveerde contractrechten De post geactiveerde contractrechten heeft betrekking op de bij de acquisitie van dochtermaatschappijen overgenomen vervoerscontracten (zie paragraaf 7.5.31). Geactiveerde contractrechten betreffen met name vervoerscontracten binnen GVU NV, Novio NV en Gebr. Zoet Ambulance BV. Op balansdatum is geen bijzondere waardevermindering noodzakelijk. 7.5.14.1  Bijzondere waardeverminderingen In de winst-en-verliesrekening zijn de bijzondere waardeverminderingen opgenomen onder de post afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen.

91

Stand per 31 december

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.15  Investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode

Toelichting

2008

2007

Geassocieerde deelnemingen en joint ventures

7.5.15.1

1.352

2.985

Totaal investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode

1.352

2.985

7.5.15.1  Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Geassocieerde deelnemingen Joint ventures

2008

2007

2008

2007

2008

Totaal 2007

92

Stand per 1 januari

2.991

5.994

(6)

2.534

2.985

8.528

Resultaat over verslagjaar

(2.936)

(3.176)

(26)

10

(2.962)

(3.166)

Ontvangen dividend

-

(174)

-

-

-

(174)

Kapitaalstortingen

3.000

30

8

-

3.008

30

(1.679)

-

-

-

(1.679)

-

deelnemingen

-

-

-

(2.600)

-

(2.600)

Overig

-

317

-

50

-

367

1.352

2.985

Effect van verkoop c.q. beëindiging van activiteiten Afgestoten geassocieerde

Stand per 31 december

1.376

2.991

(24)

(6)

7.5.15.2  Belangen in geassocieerde deelnemingen Het totaalbedrag van activa, verplichtingen, opbrengsten en winst of verlies van de geassocieerde deelnemingen zijn per 31 december als volgt (op basis van 100%):

Niet in de

balans opge

Aandeel



Activa

Ver-

Eigen

Winst /

nomen ver-

Connexxion

plichtingen

vermogen Opbrengsten

verlies (-)

plichtingen

2008 REISinformatiegroep BV 1)

32,8%

Bedrijfsvervoer Limburg BV 1)

5.795

1.599

4.196

25,0%

Advanced Netherlands Transport BV 1)

20,0%

56

48

8

2007 Delta Expo Beheer BV 2) 3)

41,7%

REISinformatiegroep BV



32,8%

5.795

Trans Link Systems BV 2) 3)

20,0%

132.051

25,0%

-

20,0%

56

2)

Bedrijfsvervoer Limburg BV 1)

7.360

3.095

4.265

5.375

505

-

1.599

4.196

140.275

(8.224)

10.322

196

-

12.138

(38.876)

-

-

-

-

-

-

48

8

35

8

-

Advanced Netherlands 3) 1) 2)

De informatie is nog niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar. Indien beschikbaar, is de informatie gebaseerd op voorlopige cijfers. De informatie over 2007 is gebaseerd op definitieve cijfers en kan daarom afwijken van de informatie zoals deze opgenomen is in de jaarrekening van 2007. In 2008 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze deelneming verkocht.

7.5.15.3  Belangen in joint ventures Het totaalbedrag van activa, verplichtingen, opbrengsten en winst of verlies van de joint ventures zijn per 31 december als volgt (op basis van 100%):

Niet in de

balans opge

Aandeel

Activa

Ver-

Eigen

Winst /

nomen ver-

Connexxion

plichtingen

vermogen Opbrengsten

verlies (-)

plichtingen

2008 Schiphol Travel Taxi BV 1)

50,0%

369

444

(75)

6.038

(61)

-

CTS Noord BV

51,0%

128

110

18

387

-

-

50,0%

931

945

(14)

6.307

-

-

1)

2007 Schiphol Travel Taxi BV 2)



1) 2)

De informatie over 2008 is gebaseerd op voorlopige cijfers. De informatie over 2007 is gebaseerd op definitieve cijfers en kan daarom afwijken van de informatie zoals deze opgenomen is in de jaarrekening van 2007.

93

Transport BV 2)

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.16  Overige beleggingen, inclusief derivaten

Toelichting

2008

2007

-

4.441

Vooruitbetaalde bedragen inzake acquisities Afgeleide financiële instrumenten

7.5.26

812

7.150

Overige langlopende vorderingen

7.5.16.1

18.811

7.134

19.623

18.725

Totaal overige beleggingen, inclusief derivaten De vooruitbetaling inzake acquisities ultimo 2007 heeft betrekking op de overname van Gebr. Zoet Ambulance BV per 1 januari 2008. Onder de afgeleide financiële instrumenten zijn de dieselswaps verantwoord (zie paragraaf 7.5.8). 7.5.16.1  Overige langlopende vorderingen

Toelichting

2008

2007

Overige langlopende vorderingen Vorderingen geassocieerde deelnemingen

-

4.840

7.5.16.4

128

282

Overig

18.683

2.012

18.811

7.134

94

Financiële leasevorderingen

Totaal overige langlopende vorderingen Aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar Financiële leasevorderingen

164

544

Overig

258

2.039

7.5.19

422

2.583

Totaal overige vorderingen

19.233

9.717

Totaal aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar

Als gevolg van de verkoop van een geassocieerde deelneming is de vordering op deze Vennootschap ultimo 2008 verantwoord onder de post 'overig'. Daarnaast bestaat de post 'overig' met name uit een vordering uit hoofde van de overname van een ambulancedienst. De aflossingen op overige langlopende vorderingen in het komende jaar zijn gerangschikt onder de kortlopende vorderingen.

7.5.16.2  Mutaties in de overige langlopende vorderingen De mutaties in de overige langlopende vorderingen zijn als volgt:

2008

2007

Stand per 1 januari

9.717

4.432

Verstrekte vorderingen

164

5.540

Effect van acquisities van activiteiten

11.893

1.300

Aflossingen

(1.817)

(910)

Effect van amortisatie

(724)

283

Overige mutaties

-

(928)

19.233

9.717



Stand per 31 december

7.5.16.3  Specificatie van de overige langlopende vorderingen naar looptijd en rentepercentage







Totaal

Rentepercentage

< 1 jaar

1 - 5 jaar

> 5 jaar

2007

2.903

8.179

tot 4

258

van 4 tot 6 geamortiseerde vorderingen

1.546

1.099

164

828

4.840

5.832

1.538

-

10.498

-

10.498

-

19.233

9.717

Totaal

422

12.872

5.939



95

2008

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.16.4  Financiële leasevorderingen Connexxion Holding NV is financiële leaseovereenkomsten aangegaan met betrekking tot materieel ten behoeve van het onderhoud van groenvoorzieningen. Nominale en contante waarde leasebetalingen De minimale en contante waarde van de leasebetalingen van de financiële leasevorderingen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

2008





Contante



Nominale

waarde

2007

Contante

Nominale

waarde



lease

lease

lease

lease



betalingen

betalingen

betalingen

betalingen

< 1 jaar

164

164

544

544

1 - 5 jaar

136

128

303

282

300

847

8

21

Totaal nominale leasebetalingen



Effect van discontering



96

Totaal contante waarde leasebetalingen

292

292

826

826

Bij de bovengenoemde financiële leaseovereenkomsten is in geen van de gevallen sprake van (a) voorwaardelijke lease, (b) ongerealiseerde restwaarde en (c) geaccumuleerde waardevermindering voor oninbare minimale leasebetalingen.

7.5.17  Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen De verantwoorde uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn aan de navolgende posten toe te rekenen:

Uitgestelde

2008 Uitgestelde

2007

Uitgestelde

Uitgestelde



belasting-

belasting-

belasting-

belasting-



vorderingen

verplichtingen

vorderingen

verplichtingen

Materiële vaste activa



4.458

3.761

5.487

17.223

Voorzieningen

11.960

-

2.257

-

Compensabele verliezen

12.333

-

30.437

-

Overig

4.907

2.264

614

3.717

33.658

6.025

38.795

20.940

Totaal uitgestelde belastingen

De per saldo uitgestelde belastingvordering heeft een verwachte looptijd van circa 7 jaar. In 2009 zal naar verwachting 0% van de per saldo uitgestelde belastingvordering gerealiseerd worden. De post overige uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen heeft voornamelijk betrekking op de afgeleide financiële instrumenten.

7.5.17.1  Overzicht van de mutaties in tijdelijke belastingverschillen gedurende het jaar Gedurende het jaar hebben de volgende mutaties in de tijdelijke belastingverschillen plaatsgevonden:

Opgenomen in



Stand per 1

Opgenomen

het eigen

Stand per 31



januari 2007

in resultaat

vermogen

december 2007



(9.304)

(2.432)

-

(11.736)

Voorzieningen

2.892

(635)

-

2.257

Materiële vaste activa Compensabele verliezen



29.579

858

-

30.437

Overig

820

(801)

(3.122)

(3.103)

Totaal uitgestelde belastingen

23.987

(3.010)

(3.122)

17.855



Opgenomen in





Stand per 1

Opgenomen

het eigen

Stand per 31



januari 2008

in resultaat

vermogen

december 2008

(11.736)

12.433

-

697

Materiële vaste activa



2.257

9.703

-

11.960



30.437

(18.104)

-

12.333

Overig

(3.103)

(284)

6.030

2.643

17.855

3.748

6.030

27.633

Compensabele verliezen

Totaal uitgestelde belastingen

97

Voorzieningen

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.18  Voorraden

2008

2007

Onderdelen

8.350

8.383

Overige voorraden

2.159

2.097

10.509

10.480



Totaal voorraden In 2008 heeft Connexxion Holding NV zowel geen voorraden afgewaardeerd naar directe opbrengstwaarde (2007: € 0,2 miljoen) als geen afwaardering teruggenomen (2007: € 0,0 miljoen). Het totaalbedrag van de voorraden die gewaardeerd zijn tegen directe opbrengstwaarde bedraagt ultimo 2008 € 1,2 miljoen (2007: € 1,8 miljoen). Evenals in het voorafgaande boekjaar zijn er geen voorraden verpand als zekerheid voor verplichtingen.

7.5.19  Handels- en overige vorderingen

Toelichting

2008

2007

Handelsvorderingen

67.699

53.802

Nog te ontvangen gelden openbaar vervoer

11.343

7.890

98



Aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar

7.5.16.1

422

2.583

Afgeleide financiële instrumenten

7.5.26

-

6.857

Omzetbelasting

7.014

10.675

Loonbelastingen en premies sociale verzekeringen

323

575

Overlopende activa Overige vorderingen



45.715



44.961

2.314



1.306

134.830

128.649

Totaal handels- en overige vorderingen De handelsvorderingen zijn verpand als zekerheid voor rentedragende verplichtingen.

7.5.20  Geldmiddelen en kasequivalenten

2008

2007

Kas- en banktegoeden

60.677

85.033

60.677

85.033

Totaal geldmiddelen en kasequivalenten De geldmiddelen en kasequivalenten staan ter vrije beschikking van de Vennootschap. De gemiddelde rentevoet die op de banktegoeden werd vergoed is berekend op basis van het Eonia-tarief verminderd met 0,05% op jaarbasis en bedroeg in 2008 3,8% (2007: 3,8%).

7.5.21  Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop

2008

2007

13.296

5.016

Materiële vaste activa

-

638

Financiële instrumenten

1.927

6.456

15.223

12.110

Totaal activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop



De materiële vaste activa, geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, bestaan voornamelijk uit panden. De materiële vaste activa, geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, zullen naar verwachting binnen 1 jaar worden verkocht. De financiële instrumenten, die geclassificeerd worden als aangehouden voor verkoop, betreffen obligaties. In 2008 heeft er een bijzondere waardevermindering plaatsgevonden voor een bedrag van € 5,6 miljoen (zie paragraaf 7.5.41).

99

Geassocieerde deelnemingen en joint ventures

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.22  Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de Vennootschap

2007





Wettelijke



Waarde-

en overige



mutaties

niet uit-



Aandelen

financiële

keerbare

Ingehouden



kapitaal

instrumenten

reserves

winsten

Totaal

Boekwaarde per 1 januari 2007

79.553

(2.275)

6.843

131.709

215.830

-

9.088

-

-

9.088

Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen

-

9.088

-

Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening

-

9.088

Resultaat over de periode

-

-

-

2.361

2.361

-

2.318

-

-

2.318

-

-

10

(10)

-

uitkeerbare reserves

-

-

(2.766)

2.766

-

Dividenduitkering aan aandeelhouder

-

-

-

(5.800)

(5.800)

Gerealiseerde waardemutaties financiële

100

instrumenten Dotaties aan wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves Vrijvallen van wettelijke en overige niet

Uitkering ten laste van de vrij uitkeerbare reserves

-

-

-

(25.000)

(25.000)

Overige mutaties

-

(70)

-

-

(70)

79.553

9.061

4.087

106.026

198.727

Boekwaarde per 31 december 2007





2008





Wettelijke



Waarde-

en overige



mutaties

niet uit-



Aandelen

financiële

keerbare

Ingehouden



kapitaal

instrumenten

reserves

winsten

Totaal

Boekwaarde per 1 januari 2008

79.553

9.061

4.087

106.026

198.727

-

(17.625)

-

-

(17.625)

Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen



-

(17.625)

-

Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening

-

(17.625)

Resultaat over de periode

-

-

-

(24.881)

(24.881)

-

(5.218)

-

-

(5.218)

-

-

1.344

(1.344)

-

uitkeerbare reserves

-

-

(4.200)

4.200

-

Overige mutaties

-

-

-

(64)

(64)

Boekwaarde per 31 december 2008

79.553

(13.782)

1.231

83.937

150.939

Gerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten uitkeerbare reserves Vrijvallen van wettelijke en overige niet

101

Dotaties aan wettelijke en overige niet

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.22.1  Maatschappelijk kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van Connexxion Holding NV bedraagt € 350,0 miljoen verdeeld in 350.000 gewone aandelen met een nominale waarde van € 1.000 per aandeel. Alle aandelen luiden op naam en aandeelbewijzen worden niet uitgegeven. Het maatschappelijk kapitaal is zowel in waarde als in aantal gedurende het boekjaar (en het voorafgaande boekjaar) niet gewijzigd. 7.5.22.2  Geplaatst kapitaal Het geplaatst kapitaal bedraagt € 79,553 miljoen verdeeld in 79.553 gewone aandelen met een nominale waarde van € 1.000 per aandeel. Het geplaatst kapitaal is volledig volgestort. Het geplaatst kapitaal is zowel in waarde als in aantal gedurende het boekjaar (en het voorafgaande boekjaar) niet gewijzigd. 7.5.22.3  Waardemutaties financiële instrumenten De ongerealiseerde resultaten met betrekking tot financiële instrumenten bedraagt ultimo 2008 € 13,8 miljoen negatief (2007: € 9,1 miljoen). 7.5.22.4  Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves De wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves hebben betrekking op niet uitgekeerde winsten van geassocieerde deelnemingen en joint ventures en het gebonden vermogen van de Ambulancedienst conform de richtlijnen College Tarieven Gezondheidszorg. Het gebonden vermogen van de Ambulancedienst bedraagt ultimo 2008 € 1,2 miljoen (2007: € 3,3 miljoen). Het verloop van de post wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves is opgenomen in het geconsolideerd overzicht van de mutaties in het eigen

102

vermogen. 7.5.22.5  Ingehouden winsten De Raad van Bestuur stelt voor het resultaat over de verslagperiode toe te rekenen aan de aandeelhouders van de Vennootschap, ter grootte van € 24.881.000 negatief, volledig ten laste te brengen van de overige reserves. Een gedeelte van de ingehouden winsten dient ten goede te komen aan het openbaar vervoer. Het verloop van de post ingehouden winsten is opgenomen in het geconsolideerd overzicht van de mutaties in het eigen vermogen. In 2007 is naast de dividenduitkering over 2006 van € 5,8 miljoen, € 25,0 miljoen ten laste van de vrij uitkeerbare reserves uitgekeerd.

7.5.23  Minderheidsbelang

2008

2007

(354)

12.152

8

32

8

32

Resultaat over de periode

(165)

456

Gerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten

(40)

-

Aankoop minderheidsbelang

-

(12.648)

Overige mutaties

-

(346)

(551)

(354)

Boekwaarde per 1 januari



Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening

Boekwaarde per 31 december In 2007 werd het restant van de aandelen in Hermes Groep NV overgenomen van de Provincie Limburg en een aantal Limburgse gemeenten en werd het belang in Waterbus BV uitgebreid van 34,5% naar 65,5%. Het minderheidsbelang betreft ultimo 2008 het

103

aandeel dat derden houden in Waterbus BV.

7.5.24  Leningen en overige financieringsverplichtingen

2008

2007

Langlopende leningen en overige financieringsverplichtingen Financiële leaseverplichtingen

9.786

9.963

Leningen bij financiële instellingen

11.662

12.233

Overig

928

928

Totaal langlopende leningen en financieringsverplichtingen

22.376

23.124

Financiële leaseverplichtingen

52.381

62.707

Leningen bij financiële instellingen

134.223

168.973

Aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen

Totaal aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen in het komende jaar

186.604

231.680

Totaal leningen en overige financieringsverplichtingen

208.980

254.804

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening De aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen worden verantwoord als kortlopende verplichtingen.

2008

2007

Stand per 1 januari

254.804

162.243

Verstrekte leningen

42.970

233.000

Effect van acquisities

1.009

10.301

Aflossingen

(89.779)

(162.048)

Effect van amortisatie

(24)

-

Overige mutaties

-

11.308

208.980

254.804



Stand per 31 december De onbenutte financieringsfaciliteit bedraagt op 31 december 2008 € 41,0 miljoen (2007: € 61,0 miljoen). Connexxion beschikt over een gecommitteerde kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Met het consortium van financiële instellingen zijn diverse convenanten overeengekomen ten aanzien van de hoogte van het eigen vermogen (minimaal € 200 miljoen), de rentedekkings­ verhouding (minimaal 2) en de mate waarin de onderneming haar rentedragende verplichtingen kan terugbetalen (Net Debt to EBITDA; maximaal 3,0).

104

Als gevolg van een aantal interne en externe factoren heeft Connexxion niet voldaan aan de minimale ratio-eisen op jaareinde. De consortium van banken heeft tijdelijk een 'waiver' verstrekt met betrekking tot de minimum eisen van de drie ratio’s. Deze 'waiver' heeft een looptijd tot 1 april 2009. Connexxion heeft op 13 maart 2009 een nieuwe meerjarige financiering met nieuwe convenanten met het consortium van banken afgesloten. Connexxion verwacht derhalve in 2009 weer aan de betreffende eisen van de banken te voldoen. Hierdoor zullen de leningen en de financiële leaseverplichtingen in 2009 als langlopend worden geclassificeerd. Doordat de ‘waiver’ een looptijd heeft van korter dan een jaar worden de leningen bij financiële instellingen, voor een bedrag van € 120,0 miljoen (2007: 141,0 miljoen) en de financiële leaseverplichtingen voor een bedrag van € 40,3 miljoen (2007: € 50,1 miljoen) verantwoord onder de kortlopende verplichtingen. Aangezien per 31 december 2007 eveneens aan twee ratio-eisen niet werd voldaan, zou Connexxion de betreffende leningen bij financiële instellingen en financiële lease verplichtingen moeten hebben gereclassificeerd. Derhalve zijn de vergelijkende 2007 cijfers aangepast. 7.5.24.1  Verstrekte zekerheden ten aanzien van leningen en overige financieringsverplichtingen Connexxion heeft materiële vaste activa met een boekwaarde van € 315,7 miljoen (2007: € 282,4 miljoen) als zekerheid verstrekt ten aanzien van de rentedragende verplichtingen (zie paragraaf 7.5.13.3). Daarnaast is er een verplichting om zekerheid te stellen op bedrijfsgebouwen en -terreinen op eerste verzoek. Daarnaast zijn de handelsvorderingen verpand als zekerheid voor rentedragende verplichtingen.

7.5.24.2  Specificatie van leningen en overige financieringsverplichtingen naar looptijd en rentepercentage

Totaal

Rentepercentage

< 1 jaar

1 - 5 jaar

> 5 jaar

2008

2007

tot 4

-

-

-

-

27.846

van 4 tot 6

186.563

6.758

15.415

208.736

226.958

van 6 tot 8

41

203

-

244

-

Totaal

186.604

6.961

15.415

208.980

254.804

7.5.24.3  Financiële leaseverplichtingen Connexxion is financiële leaseverplichtingen aangegaan ten behoeve van het rollend materieel. Nominale en contante waarde leasebetalingen De nominale en contante waarde van de leasebetalingen van de financiële leaseverplichting kunnen als volgt worden gespecificeerd:

2008

2007

Nominale

Contante waarde

Nominale

Contante waarde



lease betalingen

lease betalingen

lease betalingen

lease betalingen

< 1 jaar

57.422

52.381

70.184

62.707

1 - 5 jaar

5.050

4.586

4.839

4.380

> 5 jaar

6.272

5.200

6.956

5.583

Totaal nominale leasebetalingen Effect van discontering

68.744

81.979

6.577

9.309

Totaal contante waarde leasebetalingen

62.167

62.167

72.670

72.670

Ten aanzien van de financiële leaseverplichtingen zijn de volgende voorwaarden gesteld: Connexxion is verplicht het object in goede staat te onderhouden en te verzekeren en het gebruik van het object is alleen toegestaan door Connexxion. Het eigendom van het object gaat pas over naar Connexxion na betaling van de laatste termijn en de overdrachtsprijs. De leaseovereenkomst wordt alleen ontbonden door het teniet gaan van het object of door faillissement van Connexxion. Connexxion heeft geen voorwaardelijke leasebetalingen als last opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Er zijn geen beperkingen in de leaseovereenkomst opgelegd. De boekwaarde van het rollend materieel welke gefinancierd is door middel van financiële lease bedraagt per 31 december 2008 € 45,0 miljoen (2007: € 58,1 miljoen). De boekwaarde van gebouwen en terreinen welke gefinancierd is door middel van financiële lease bedraagt per 31 december 2008 € 10,9 miljoen (2007: € 10,5 miljoen).

105



7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.25  Voorzieningen Reclassificatie

Boek- acquisities



Effect van

waarde 01-01-2007

van

Dotaties activiteiten

Onttrek- kingen

Vrijvallen

Effect van

naar voor verkoop

Boek-

amorti- aangehouden waaarde satie

passiva 31-12-2007

Langetermijnpersoneelsbeloningen

18.297

2.047

Lopende schades

16.933

(5.004)

(1.768)

(111)

-

30.394

14.697

7.656

-

(9.349)

(2.065)

366

-

11.305

Milieu

5.786

67

71

(387)

(926)

680

(693)

4.598

Reorganisatie

6.025

7.931

-

(3.948)

(1.255)

285

-

9.038

Risico's uit claims, geschil- len en rechtsgedingen Verlieslatende contracten Overig

13.086

150

698

(1.838)

(2.169)

20

-

9.947

-

350

6.269

-

(4.987)

-

-

1.632

2.322

-

-

(38)

(517)

65

-

1.832

Totaal voorzieningen

60.213

18.201

23.971

(20.564)

(13.687)

1.305

(693)

68.746



106

Reclassificatie

Effect van

Boek- acquisities waarde 01-01-2008

van

Dotaties activiteiten

Onttrek- kingen

Effect van

naar voor verkoop

Boek-

amorti- aangehouden waaarde

Vrijvallen

satie

passiva 31-12-2008

Langetermijnpersoneelsbeloningen

30.394

1.724

12.969

(5.318)

(839)

(367)

-

38.563

Lopende schades

11.305

22.595

-

(13.975)

(2.642)

(573)

-

16.710

Milieu

4.598

-

132

(83)

(630)

(30)

(641)

3.346

Reorganisatie

9.038

4.327

-

(5.095)

(388)

(319)

-

7.563

len en rechtsgedingen

9.947

580

-

(98)

(4.356)

-

-

6.073

Verlieslatende contracten

1.632

400

-

-

(1.579)

-

-

453

Overig

1.832

200

-

(1.150)

(276)

54

-

660

Risico's uit claims, geschil-

Totaal voorzieningen

68.746

29.826

13.101

(25.719)

(10.710)

(1.235)

(641)

73.368

7.5.25.1  Specificatie van voorzieningen naar looptijd Looptijd:

< 1 jaar

2008 > 1 jaar

< 1 jaar

2007 > 1 jaar

Langetermijnpersoneelsbeloningen

5.541

33.022

5.692

24.702

Lopende schades

6.988

9.722

3.166

8.139

Milieu

665

2.681

1.284

3.314

Reorganisatie

5.368

2.195

7.298

1.740

5.838

235

9.712

235

Verlieslatende contracten

50

403

599

1.033

Overig

660

-

1.133

699

Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen

Totaal voorzieningen



25.110

48.258



28.884

39.862

Voor een algemene beschrijving van bovenstaande voorzieningen wordt verwezen naar de grondslagen (zie paragraaf 7.5.9.13).

"De voorziening langetermijnpersoneelsbeloningen is bestemd voor uitkeringen in het kader van langdurig zieke werknemers, toekomstige jubileumuitkeringen, voor eindedienstuitkeringen en voorzieningen voor functioneel leeftijdsontslag." Bij de berekening van toekomstige jubileumuitkeringen, voorzieningen voor eindedienstuitkeringen voor een bepaalde groep werknemers en voorzieningen voor functioneel leeftijdsontslag, eveneens voor een bepaalde groep werknemers, is rekening gehouden met een loontrend van 2,5% (2007: 2,5%) en zijn per leeftijdscategorie de invaliditeits-, ontslag-, en promotiekansen bepaald. Daarnaast zijn de overlevingskansen gebaseerd op de Pensioentafel 2006 zonder leeftijdsterugtellingen. De invalideringskansen zijn gebaseerd op het rapport van het Verbond van Verzekeraars, gebaseerd op het model kosten van de dekking Werkhervattingsregeling Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten, september 2005. Voorziening langdurig zieken De voorziening voor langdurig zieken is bepaald op basis van de inschatting dat werknemers langdurig ziek zijn en een volledige loondoorbetaling ontvangen in het eerste en tweede ziektejaar tegen inlevering van maximaal drie verlofdagen per kalenderjaar. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Voorziening toekomstige jubileumuitkeringen De voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen is bepaald op basis van de inschatting dat de rechthebbende medewerker een 25-jarig en/of 40-jarig dienstverband bereikt en als gevolg hiervan een jubilieumuitkering ontvangt. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Ter dekking van excassokosten is in de voorziening een opslag van 2% opgenomen.

107

7.5.25.2  Langetermijnpersoneelsbeloningen

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Voorziening eindedienstuitkering De voorziening eindedienstuitkering heeft betrekking op medewerkers van de Hermes Groep NV en voormalig VSL-werknemers, welke in dienst getreden zijn voor 1 januari 1977. Deze medewerkers hebben bij het bereiken van de pensioen- of VUT gerechtige leeftijd recht op een uitkering van 20% van het weekloon per voldienstjaar met een maximum van 30 voldienstjaren. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Ter dekking van excassokosten is in de voorziening een opslag van 2% opgenomen. Voorziening Functioneel Leeftijdsontslag De voormalig ambtenaar die Functioneel Leeftijdsontslag heeft gekregen, ontvangt een FLO-uitkering van Connexxion tot aan zijn 65ste verjaardag. Een eventuele Flexibele Pensioen Uitkering (FPU) wordt hierop in mindering gebracht. Voor alle werknemers geldt een ingangsdatum van de FPU van 62 jaar en 3 maanden. Werknemers geboren na 1 januari 1950 zijn in de berekening van de voorziening functioneel leeftijdsontslag buiten beschouwing gelaten, aangezien voor deze groep geldt dat de FLO-regeling niet meer fiscaal gefaciliteerd is en naar verwachting van het management niet voortgezet zal worden. De hoogte van de FLO-uitkering is voor alle werknemers 80% van het salaris vermeerderd met 0,5% van het salaris maal het aantal dienstjaren boven de 30 dienstjaren, verminderd met de FPU. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. 7.5.25.3  Lopende schades De voorziening muteert indien zich een ontwikkeling in het letseldossier voordoet, een uitkering is gedaan, dan wel het dossier gesloten is. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting.

108

7.5.25.4  Milieu De hoogte van de milieuvoorziening wordt bepaald aan de hand van schattingen van de uitgaven inzake het opruimen van Connexxion bekend zijnde milieuverontreinigingen door externe specialisten, waarbij het aannemelijk is dat deze verontreinigingen door Connexxion zijn veroorzaakt. Omdat de exacte planning van de opruimingswerkzaamheden onzeker is, heeft Connexxion een schatting gemaakt van de uitgaven in de tijd. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.5  Reorganisatie De organisatie-aanpassingen zullen grotendeels naar verwachting in de loop van 2009 afgerond zijn. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.6  Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen De voorziening voor risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen wordt getroffen indien het management verwacht dat deze voor Connexxion leiden tot een uitstroom van geldmiddelen. Op basis van momenteel voorhanden gegevens en juridische advies zoals dat is ingewonnen en gezien de bedragen waarvoor voorzieningen zijn getroffen, wordt verwacht dat de uitkomst van genoemde procedures geen wezenlijk nadelige gevolgen voor de financiële positie van de Groep zal hebben. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.7  Verlieslatende contracten De voorziening voor structureel verlieslatende contracten heeft betrekking op openbaarvervoercontracten die naar inschatting van het management gedurende de resterende looptijd van de betreffende concessie (het contract) verlieslatend zijn voor Connexxion en waarvan de bijbehorende direct toerekenbare materiële vaste activa zijn afgewaardeerd naar de restwaarde. Bij deze inschatting vergelijkt Connexxion de kosten van het contract met de verwachte economische voordelen daarvan. De kosten die kunnen worden vermeden door toekomstig handelen worden niet in de inschatting betrokken en tevens worden alleen kosten die direct kunnen worden toegerekend meegenomen in de bepaling van de kosten. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting.

7.5.26  Derivaten De post derivaten betreft afgeleide financiële instrumenten ter afdekking van het dieselprijsrisico en het risico van een wijziging in de rentetarieven. Aan het afdekken van toekomstige aankopen van diesel middels cash flow hedges ligt een dieselbeleid ten grondslag. In dit beleid staat beschreven dat na de gunning van een concessie binnen een maand de dieselbehoefte per concessie getrapt ingedekt wordt volgens een vaste verdeling. Deze verdeling is een minimumeis waaraan per halfjaar moet worden voldaan. Ter voorkoming van speculatie mag maximaal de totale behoefte van de gewonnen concessie voor de gehele looptijd van de concessie worden ingedekt. De toegestane instrumenten zijn swaps, caps en floors. De Value at Risk per jaar mag maximaal € 2,0 miljoen bedragen en de totale Value at Risk over 6 jaar mag maximaal € 6,0 miljoen bedragen. De totale diesel exposure over alle jaren mag niet meer dan 40% zijn. Derivate transacties worden uitsluitend afgesloten met financiële instellingen die een kredietwaardigheid hebben gelijk of hoger dan een A-rating. Daarnaast verlangt Connexxion altijd een ver­rekeningsovereenkomst met de tegenpartij. De reële waarde van de uitstaande posities bedraagt ultimo 2008 € 18,4 miljoen negatief (2007: € 13,9 miljoen negatief). De boekwaarde van de derivaten kunnen als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro’s)

2008

2007

Langlopende vorderingen

0,8

7,2

Kortlopende vorderingen

-

6,9

Langlopende verplichtingen

(7,9)

(0,2)

Kortlopende verplichtingen

(11,3)

-

(18,4)

13,9



Totaal boekwaarde derivaten

Aangezien de verwachting is dat in 2009 complete helderheid komt in de dieselindexatie is in afwachting hiervan besloten dat het beleid alleen van toepassing is op 2009. Voor wat betreft de jaren 2010 tot en met 2013 wordt vastgehouden aan hetgeen er op 30 juni 2008 gehedged had mogen zijn volgens het oorspronkelijke beleid. Daarnaast heeft Connexxion voor 2009 over een hoofdsom van € 80,0 miljoen haar rentelast gefixeerd door middel van een renteswap. Connexxion verplicht zich door middel van deze contracten om per saldo het verschil tussen de vaste en variabele prijs af te rekenen met de tegenpartij. De navolgende tabel laat de perioden zien waarin de verdisconteerde kasstromen met betrekking tot derivaten die als kasstroomafdekkingen fungeren naar verwachting zullen plaatsvinden en de winst of het verlies zullen beïnvloeden: (in miljoenen euro’s)

2009

2010

2011

2012

2013

Aantal gehedgede liters diesel

79,2

44,5

32,7

29,2

7,3

Lening afgedekt door een renteswap (in €)

80,0

-

-

-

-

2010

2011

2012

2013

Total



2009

Verwachte kasstromen dieselswap

(11,0)

(2,7)

(2,1)

(1,1)

(1,2)

(18,1)

Verwachte kasstromen renteswap

(0,3)

-

-

-

-

(0,3)

(2,7)

(2,1)

(1,1)

(1,2)

(18,4)



(11,3)

109



7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.27  Pensioenen Connexxion is aangesloten bij diverse bedrijfstakpensioenfondsen waaronder de Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer (SPOV), het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP), Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Beroepsvervoer over de weg, het Pensioenfonds Metaal en Techniek en het Spoorwegpensioenfonds. Alle fondsen kennen hun eigen voorwaarden. Alle pensioenfondsen waarbij Connexxion is aangesloten hanteren het middelloonstelsel. Genoemde pensioenfondsen kennen hun eigen dekkingsgraad en grondslag zoals uit onderstaand schema blijkt:. Dekkingsgraad

Grondslag

Laatst bekende cijfers

Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer

109%

actuele marktrente

Ultimo 2008

Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds

90%

actuele marktrente

Ultimo 2008

Pensioenfonds Metaal en Techniek

87%

actuele marktrente

Ultimo 2008

Stichting Spoorwegpensioenfonds

124%

actuele marktrente

Ultimo 2008

Bedrijfstakpensioenfonds voor het

110

Beroepvervoer over de weg 1) 1)

  Per ultimo 2008 is de dekkingsgraad niet beschikbaar

De pensioenfondsen waarbij Connexxion is aangesloten geven aan dat zij geen waardering conform IAS 19 kunnen maken, aangezien zij geen betrouwbare en consistente splitsing kunnen maken van de fondsbeleggingen en pensioenverplichtingen jegens deelnemers, ex-deelnemers en slapers van de diverse bij de fondsen aangesloten werkgevers. Connexxion heeft bij eventuele tekorten in de betreffende pensioenfondsen geen verplichting tot aanvullende bijdragen anders dan toekomstige premieverhogingen. Om voornoemde redenen classificeert Connexxion haar toegezegde pensioenregelingen als toegezegde bijdrageregelingen. Bijdragen aan pensioenregelingen zijn derhalve verantwoord als toegezegde bijdrageregelingen en worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waarop zij betrekking hebben.

7.5.28  Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten

Toelichting

2008

2007

90.273

64.472

Nog te betalen gelden openbaar vervoer

41.006

30.902

Afgeleide financiële instrumenten

7.5.26

11.287

-

Personeelskosten

39.643

33.758

Actuele winstbelastingverplichtingen

14

75

Crediteuren

Omzetbelasting

-

2.935

Loonbelastingen en premies sociale verzekeringen

16.431

15.169

Overlopende passiva

41.289

34.922



15.191

9.299

inclusief derivaten

255.134

191.532

2008

2007

OV-fondsen

5.828

10.998

Overige vooruitontvangen bedragen

46.721

29.795

52.549

40.793

Overige verplichtingen Totaal handelsschulden en overige verplichtingen,

7.5.29  Vooruitontvangen baten



Totaal vooruitontvangen baten

7.5.30  Verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop De verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop hebben voor € 0,9 miljoen ( 2007: € 2,7 miljoen) betrekking op het kortlopende deel van de milieuvoorziening voor de panden die verkocht gaan worden.

111



7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.31  Acquisitie van dochtermaatschappijen Op 1 januari 2008 heeft Connexxion Holding NV alle aandelen in Gebr. Zoet Ambulance BV overgenomen voor een bedrag van € 5,8 miljoen. Op 1 oktober 2008 heeft Connexxion Holding NV de stichting Ambulancezorg Noord en Oost Gelderland overgenomen voor een bedrag van € 1. De geacquireerde ondernemingen houden zich met name bezig met ambulance vervoer activiteiten. De acquisities van Gebr. Zoet Ambulance BV (Zoet) en Ambulance Zorg Noord Oost Gelderland (AZ NOG) hebben een effect over het jaar 2008 op de geconsolideerde opbrengsten van € 4,7 miljoen en op het geconsolideerde resultaat van € 0,1 miljoen. Als de overname van AZ NOG op 1 januari 2008 had plaatsgevonden, zou dit een effect hebben op de geconsolideerde opbrengsten van € 28,7 miljoen. Op het geconsolideerde resultaat zou dit geen significant effect hebben. Het effect van bovenstaande acquisities op de activa en passiva van de Groep per overnamedatum is als volgt:

Toelichting

Boekwaarde voor overname

Aanpassingen naar reële waarde

Opgenomen waarde bij overname

Activa

112

Vaste activa Materiële vaste activa

7.5.13

5.911

460

6.371

Immateriële activa

7.5.14

-

3.417

3.417

Overige beleggingen, inclusief derivaten

7.5.16

15.336

(3.443)

11.893

Totaal vaste activa

21.247

434

21.681

Vlottende activa Voorraden

100

-

100

Handels- en overige vorderingen

4.487

-

4.487

Geldmiddelen en kasequivalenten

1.891

-

1.891

Totaal vlottende activa

6.478

-

6.478



Totaal activa

27.725

434

28.159



Toelichting

Boekwaarde

Aanpassingen naar

Opgenomen waarde

voor overname

reële waarde

bij overname

1.904

3.877

5.781

Passiva Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de Vennootschap

Totaal eigen vermogen

1.904

3.877

5.781

Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen

7.5.24

943

-

943

Voorzieningen

7.5.25

16.544

(3.443)

13.101

Uitgestelde belastingverplichtingen

102

-

102

Totaal langlopende verplichtingen

17.589

(3.443)

14.146

Rekening-courantkredieten banken

1.413

-

1.413

6.819

-

6.819

Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten

Totaal kortlopende verplichtingen

8.232

-

8.232

Totaal verplichtingen

25.821

(3.443)

22.378

434

28.159



Totaal eigen vermogen en verplichtingen

27.725

113



7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Het effect van bovenstaande acquisities op de activa en passiva van de Groep per overnamedatum kan als volgt worden gespecificeerd:

Zoet

AZ NOG

Totaal

Vaste activa

6.565

15.116

21.681

Vlottende activa

2.876

3.602

6.478

9.441

18.718

28.159

5.781

-

5.781

Langlopende verplichtingen

226

13.920

14.146

Kortlopende verplichtingen

3.434

4.798

8.232

18.718

22.378

18.718

28.159



Totaal activa Eigen vermogen

Totaal verplichtingen

3.660

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

9.441





114

Boekwaarden voor verwerving zijn op basis van de toepasselijke IFRSs direct voorafgaand aan de feitelijke acquisities bepaald. De op acquisitiedatum opgenomen waarde van de activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen betreft de geschatte reële waarde. 7.5.31.1  Goodwill bij acquisitie Connexxion heeft voor de acquisitie van Zoet en AZ NOG geen goodwill betaald. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd:

Zoet



AZ NOG

Totaal

Betaalde koopsom, voldaan in contanten

5.781

-

5.781

Minus: Netto activa tegen marktwaarde

(5.781)

-

(5.781)

-

-

AZ NOG

Totaal



Betaalde goodwill bij acquisitie

-

7.5.31.2  Netto-uitstroom van kasmiddelen De netto-uitstroom van kasmiddelen bedraagt € 3,9 miljoen en kan als volgt worden gespecificeerd:

Zoet

Betaalde koopsom, voldaan in contanten

5.781

-

5.781

(1.500)

(391)

(1.891)

Minus: Verworven geldmiddelen en kasequivalenten

Netto-uitstroom van kasmiddelen

4.281

(391)

3.890

7.5.32  Niet in de balans opgenomen verplichtingen 7.5.32.1  Investeringsverplichtingen Connexxion is voor een bedrag van € 40,9 miljoen (2007: € 17,3 miljoen) verplichtingen aangegaan voor de aankoop van activa. De investeringsverplichtingen met betrekking tot rollend materieel hebben allen betrekking op 2009. De overige investeringen betreffen investeringen inzake de OV-chipkaart en trolley bussen. Deze hebben allen betrekking op 2009. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro’s)

2008

2007

Rollend materieel

21,6

1,6

Overige investeringen

19,3

15,7

Totaal investeringsverplichtingen

40,9

17,3

7.5.32.2  Operationele leaseverplichtingen Connexxion heeft operationele lease-overeenkomsten voor rollend materieel. Deze overeenkomsten hebben doorgaans een looptijd tussen de zes en acht jaar. Het totaal van de nominale leasebetalingen onder niet-opzegbare operationele leases bedraagt € 45,3

(in miljoenen euro’s)

2008

2007

< 1 jaar

14,4

9,4

1 - 5 jaar

25,2

16,1

> 5 jaar

5,7

-

Totaal operationele leaseverplichtingen

45,3

25,5

In 2008 is € 8,9 miljoen (2007: € 11,0 miljoen) aan operationele leasekosten ten laste gebracht van de winst-en-verliesrekening gebracht.

115

miljoen (2007: € 25,5 miljoen) en kan als volgt worden gespecificeerd:

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.32.3  Huurverplichtingen De toekomstige huurtermijnen van de met derden aangegane huurverplichtingen met betrekking tot onroerende zaken bedraagt € 59,2 miljoen (2007: € 58,1 miljoen). Dit kan als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro’s)

2008

2007

< 1 jaar

16,3

15,3

1 - 5 jaar

32,8

32,6

> 5 jaar

10,1

10,2

59,2

58,1



Totaal huurverplichtingen

7.5.32.4  Erfpacht De erfpachtverplichtingen lopen af in de periode 2009 tot 2035. Het bedrag aan erfpachtverplichtingen met betrekking tot terreinen bedraagt € 1,1 miljoen (2007: € 1,2 miljoen) en kan als volgt worden gespecificeerd:

116

(in miljoenen euro’s)

2008

2007

< 1 jaar

0,1

0,1

1 - 5 jaar

0,2

0,2

> 5 jaar

0,8

0,9

1,1

1,2

Totaal erfpachtverplichtingen

7.5.32.5  Garanties en borgstellingen Per 31 december 2008 is door Connexxion Holding NV een bedrag van € 16,8 miljoen (2007: € 12,8 miljoen) aan garanties en borgstellingen verstrekt. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro’s)

2008

2007

< 1 jaar

5,7

5,8

1 - 5 jaar

3,6

2,0

> 5 jaar

7,5

5,0

16,8

12,8





Totaal garanties en borgstellingen



7.5.33 Belangrijke schattingen en oordelen Het management van Connexxion bespreekt met de Auditcommittee de ontwikkeling, de keuze en de wijze van opname van de voor de Groep van toepassing zijnde grondslagen en schattingen en de verwerking van deze grondslagen en schattingen. Aannames ten aanzien van de opbrengsten In het openbaar vervoer worden de reizigersopbrengsten uit hoofde van kaartverkopen en de OV-studentenkaart voor het vierde kwartaal 2008 geschat. Deze schatting geschiedt op basis van een extrapolatie van historische gegevens van de van derden ontvangen informatie met betrekking tot de reizigersopbrengsten tot en met oktober 2008. Overheidssubsidies worden pas opgenomen indien met een redelijke mate van zekerheid kan worden gesteld dat aan de gestelde voorwaarden zal worden voldaan en de subsidies zullen worden ontvangen. In het verleden is gebleken dat afwijkingen van de gemaakte schattingen geen significante invloed op de opbrengsten van het voorafgaande jaar hebben gehad. De afwijking op de omzet die in het volgende jaar wordt opgenomen, werkt echter direct door in de winst. Aannames ten aanzien van voorzieningen De aannames ten aanzien van voorzieningen worden beschreven onder de voorzieningen (zie paragraaf 7.5.25). Aannames ten aanzien van uitgestelde belastingvorderingen is dat in de toekomst sprake zal zijn van belastbare winst die de groep kan aanwenden voor de realisatie van deze vorderingen zijn deze belastingvorderingen in de balans opgenomen. Jaarlijks stelt Connexxion vast dat de in de balans opgenomen uitgestelde ­belastingvorderingen zullen worden gerealiseerd met de verwachte belastbare winsten in de komende jaren. Deze analyse heeft in 2008 tot een extra vennootschapslast geleid.

117

Connexxion heeft in haar balans fiscaal compensabele verliezen opgenomen die vanaf 2012 vervallen. Aangezien het waarschijnlijk

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.34  Beheersing van financiële risico's In het kader van de normale activiteiten, het verlenen van diensten op het gebied van openbaar en besloten personenvervoer en daaraan gerelateerde activiteiten, loopt Connexxion een aantal financiële risico's op de korte en lange termijn. De strategie van Connexxion binnen de alliantie is gericht op versterking van haar vooraanstaande positie in Nederland. Connexxion financiert haar activiteiten in een juiste verhouding met kredietfaciliteiten en (risicodragend) vermogen. 7.5.34.1  Beheersing van de financieringsbehoefte Het vermogen van Connexxion bestaat uit eigen vermogen dat als volgt kan worden gespecificeerd (zie paragraaf 7.5.22): - Aandelen kapitaal; - Ongerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten; - Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves; - Ingehouden winsten. De doelstellingen van Connexxion ten aanzien van de beheersing van risicodragend kapitaal zijn: - het zorgdragen voor voldoende continuïteit van de onderneming; - het in lijn brengen van het risicodragend kapitaal met de ondernemingsrisico's; - voldoen aan externe eisen ten aanzien van risicodragend kapitaal. De behoefte aan risicodragend kapitaal wordt vastgesteld op basis van een meerjarenbegroting van het activum van de onderneming

118

en de gewenste eigen vermogen-vreemd vermogen-verhouding. Deze meerjarenbegroting en de daarin opgenomen investerings­ begroting zijn een integraal onderdeel van het vigerende businessplan dat een horizon kent van 2009 tot en met 2013. In het jaarplan worden de meest actuele gegevens opgenomen omtrent de aan Connexxion gegunde concessies die voor een belangrijk deel de hoogte van de investeringen in het komende jaar bepalen. Connexxion beschikt over een doorlopende kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. 7.5.34.2  Kredietrisico Het management van Connexxion heeft een kredietbeleid vastgesteld. Voor iedere tegenpartij, waaronder opdrachtgevers, wordt indien relevant een kredietwaardigheidsbeoordeling uitgevoerd en limieten vastgesteld. Deze limieten worden periodiek getoetst. Het kredietrisico van Connexxion is beperkt, doordat meer dan 75% van de opbrengsten wordt gerealiseerd bij een (decentrale) overheid. Derivate transacties worden uitsluitend afgesloten met financiële instellingen die een kredietwaardigheid hebben gelijk of hoger dan een A-rating. Daarnaast verlangt Connexxion altijd een verrekeningsovereenkomst met de tegenpartij. Voor het hedgebeleid wordt verwezen naar paragraaf 7.5.26.

Blootstelling aan kredietrisico De boekwaarde van financiële activa laat de maximale blootstelling aan kredietrisico zien. De maximale blootstelling aan kredietrisico van de financiële activa op de verslagdatum bedraagt:

2008

2007



67.699

53.802

Leningen en overige vorderingen

78.605

63.874

Voor verkoop beschikbare financiële activa

1.927

6.456

Handelsvorderingen

Geldmiddelen en kasequivalenten



Voor cash flow hedging gebruikte derivaten

60.677



85.033

812

14.007

209.720

223.172

Connexxion heeft haar handelvorderingen ter zekerheid in onderpand gegeven. Zij heeft geen financiële activa in onderpand verkregen. Ouderdom handelsdebiteuren De ouderdom van de handelsdebiteuren kan als volgt gespecificeerd worden: 2008

2007



Bruto

Voorziening

Bruto

Voorziening

Binnen vervaldatum

37.108

-

29.500

(25)

0 - 30 dagen na vervaldatum

17.933

(49)

11.166

(6)

31 - 60 dagen na vervaldatum

2.381

(17)

3.633

(18)

61 - 90 dagen na vervaldatum

2.740

(265)

2.678

(29)

91 - 180 dagen na vervaldatum

4.384

(282)

4.545

(621)

Meer dan 180 dagen na vervaldatum

6.542

(2.776)

6.827

(3.848)

71.088

(3.389)

58.349

(4.547)

2008

2007

Stand per 1 januari

(4.547)

(4.986)

Mutatie

1.158

439

(3.389)

(4.547)

Totaal

Voorziening dubieuze debiteuren

Stand per 31 december

119



7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.34.3  Liquiditeitrisico Het beleid van Connexxion is om te allen tijde adequate toegang te hebben tot financiële middelen om aan haar verplichtingen te kunnen voldoen. In dit verband dient vermeld te worden dat in de overeenkomsten met financiële instellingen een 'change of control'clausule is opgenomen. Dit betekent dat de financieringsovereenkomsten opzegbaar zijn indien er een belangrijke wijziging in de eigendomsverhouding plaatsvindt. Voor de vervalkalender van langlopende vorderingen en leningen en overige financieringsverplichtingen wordt verwezen naar respectievelijk paragraaf 7.5.16.3 en paragraaf 7.5.24.2. Connexxion beschikt over een doorlopende kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Voor een verder toelichting wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. De onbenutte financieringsfaciliteit bedraagt op 31 december 2008 € 41,0 miljoen (2007: € 61,0 miljoen). 7.5.34.4  Marktrisico De marktrisico's bestaan uit: - Prijsrisico; - Renterisico; - Aansprakelijkheidsrisico; - Valutarisico; - Verplichtingen ten behoeve van dochtermaatschappijen; - Gerechtelijke procedures; - Overige risico's. 7.5.34.4.1  Prijsrisico

120

Het beleid is erop gericht prijsrisico's welke voortvloeien uit de inkoop van dieselolie en elektra ten behoeve van lopende vervoersconcessies af te dekken, voorzover dit prijsrisico niet of onvoldoende wordt afgedekt door bepalingen uit het contract voor opbrengstindexaties. De reële waarde van de uitstaande posities bedraagt ultimo 2008 € 18,4 miljoen negatief (2007: € 13,8 miljoen). Connexxion verplicht zich door middel van deze contracten om per saldo het verschil tussen de vaste en variabele prijs af te rekenen met de tegenpartij. Een stijging van de dieselprijs (exclusief accijnzen) op 1 januari 2009 met 1 eurocent zou betekenen dat het resultaat over 2009 met € 0,8 miljoen negatief wordt beïnvloed. Voor 2009 heeft Connexxion echter 89% van haar ingeschatte dieselverbruik afgedekt. Connexxion heeft tot en met 2013 80% van haar ingeschatte dieselverbruik door middel van swaps afgedekt. 7.5.34.4.2  Renterisico Connexxion beoordeelt continu of de strategie van de onderneming aanleiding geeft haar financiering aan te passen. De recente krediet- en liquiditeitscrisis heeft de rentemarges voor vreemd vermogen financiering echter fors verhoogd. Daartegenover staat dat de referentie rentetarieven fors gedaald zijn. Connexxion financiert haar activiteiten hoofdzakelijk met langlopende leningen en financiële en operationele lease verplichtingen. De langlopende leningen kennen oorspronkelijk een variabele rente, waarvan voor 2009 € 80 miljoen gefixeerd is. De financiële en operationele leaseverplichtingen hebben over het algemeen een langere looptijd met bijbehorende lange rente. Daarnaast is door de recente krediet- en liquiditeitscrisis bij recente lease overeenkomsten een liquiditeitsopslag in rekening gebracht door de banken vanwege schaarste in de geldmarkt. Ultimo 2008 bedraagt de omvang van uitstaande opgenomen leningen € 145,9 miljoen (2007: € 181,2 miljoen). Voor het verloop van de rentedragende verplichtingen wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. De geldmiddelen en kasequivalenten, bestaande uit kas- en banktegoeden, bedragen ultimo 2008 € 60,7 miljoen (2007: € 85,0 miljoen). Bij het beheer van het renterisico streeft Connexxion ernaar de invloed van korte termijnschommelingen op het resultaat te beperken. Voor 2009 heeft Connexxion een renteswap afgesloten, waardoor € 80,0 miljoen is afgedekt. Een rentestijging op 1 januari 2009 met 1% zou geen significant effect hebben op het resultaat over 2009, rekening houdend met de huidige netto schuldpositie van € 148,4 miljoen, aangezien bovengenoemde renteswap en de financiële leaseverplichtingen een gefixeerde rentecomponent kennen.

7.5.34.4.3  Aansprakelijkheidsrisico Connexxion heeft vanwege de grootte van de onderneming er voor gekozen alleen die risico's te verzekeren indien daartoe een wettelijke verplichting bestaat en/of indien het risico zogenaamde excedent-schade tot gevolg zou kunnen hebben. Dit betekent dat het Connexxion-concern verzekerd is tegen aansprakelijkheidsrisico's en dat daarnaast bezittingen - met een fors eigen behoud verzekerd zijn tegen een aantal risico's. Binnen Connexxion bestaat een schadepreventieprogramma voor het wagenpark dat zorgt voor een regelmatige monitoring van de verzekerde risico's. 7.5.34.4.4  Valutarisico Connexxion loopt geen valutarisico, omdat nagenoeg alle transacties in euro's plaatsvinden. 7.5.34.4.5  Verplichtingen ten behoeve van dochtermaatschappijen De Vennootschap en haar dochtermaatschappijen, uitgezonderd Waterbus BV, vormen een fiscale eenheid voor de vennootschapsen omzetbelasting. De Vennootschap is uit dien hoofde op grond van de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor alle ­belastingverplichtingen van dochtermaatschappijen voor de periode dat zij deel uit maken van die fiscale eenheid. De lijst met vennootschappen waarvoor verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid (zoals bedoeld in artikel 403, Titel 9, boek 2 BW) zijn afgegeven, ligt ter inzage bij de Kamer van Koophandel in Hilversum. 7.5.34.4.6  Gerechtelijke procedures Connexxion heeft een voorziening voor risico's, geschillen en rechtsgedingen opgenomen. Op basis van momenteel voorhanden gegevens en juridische advies zoals dat is ingewonnen en gezien de bedragen waarvoor voorzieningen zijn getroffen, wordt verwacht

7.5.34.4.7  Overige risico's Personeelskosten vormen een substantieel deel van de kosten van Connexxion. Een onderzoek van de fiscus naar de afdracht van loonbelasting en sociale verzekeringen kan materiële gevolgen hebben.

7.5.35  Overige opbrengsten Onder de overige opbrengsten worden de verkoopresultaten op activa verantwoord. Over 2008 bedragen de verkoopresultaten op activa € 25,6 miljoen (2007: € 9,6 miljoen).

7.5.36  Inkoopwaarde van de omzet

2008

2007

Inkoopwaarde van bedrijfswagens en onderdelen

(28.229)

(18.094)

Uitbesteed werk

(170.008)

(148.375)

(198.237)

(166.469)

Totaal inkoopwaarde van de omzet



121

dat de uitkomst van genoemde procedures geen wezenlijk nadelige gevolgen voor de financiële positie van de Groep zal hebben.

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.37  Personeelskosten

2008

2007

(400.391)

(396.301)

Lonen en salarissen Sociale lasten (excl. pensioenlasten)



(51.797)

(48.510)

Pensioenlasten

(56.675)

(53.947)

Ingehuurd personeel

(48.508)

(51.001)

Dotaties en vrijvallen reorganisatievoorzieningen

(3.939)

(6.676)



(26.955)

(25.209)



(588.265)

(581.644)

Overige personeelskosten



Totaal personeelskosten



7.5.37.1  Personeelsgegevens

122

Het gemiddeld aantal werknemers van de Groep uitgedrukt in full time equivalents (fte) gedurende het verslagjaar bedroeg:

2008

2007

Directen

10.196

10.274

Indirect personeel

1.275

1.297

11.471

11.571

Totaal gemiddeld aantal werknemers (fte) Het aantal werknemers van de Groep uitgedrukt in full time equivalents (fte) ultimo het verslagjaar bedroeg:

2008

2007

Totaal aantal werknemers (fte) ultimo

11.647

11.580



2008

2007

Afschrijvingen materiële vaste activa

(70.823)

(62.644)

Afschrijvingen immateriële activa

(6.793)

(6.341)

Bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa

(1.413)

(6.981)

materiële vaste activa

1.911

5.800

Totaal afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen

(77.118)

(70.166)

7.5.38  Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen

Teruggeboekte bijzondere waardeverminderingen

7.5.39  Overige bedrijfskosten In 2008 is door de accountant € 1,2 miljoen aan Connexxion gefactureerd (2007: € 1 miljoen). Dit kan als volgt worden gespecificeerd:

2008

2007

Controle van de jaarrekening

590

585

Andere controle- en beoordelingsopdrachten

498

295

Niet-controlediensten

-

50

KPMG Accountants NV

1.088

930

Overige KPMG netwerk

92

66

Totaal KPMG netwerk

1.180

996



De vergoeding die voor bovengenoemde diensten wordt betaald, wordt periodiek geëvalueerd en is marktconform.



2008

2007

Rentebaten uit tegoeden bij banken

4.525

5.455

overige beleggingen

-

283

Oprenting voorzieningen

1.235

-

Totaal financieringsbaten

5.760

5.738

Rentebaten uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde

7.5.41  Financieringslasten

2008

2007

Financieringslasten

(15.538)

(10.576)

Bijzondere waardeverminderingen obligaties

(5.574)

-

Rentelasten uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde overige beleggingen

(700)

-

Oprenting voorzieningen

-

(1.305)

Totaal financieringslasten

(21.812)

(11.881)

In 2008 heeft er een bijzondere waardevermindering op deze obligaties plaatsgevonden voor een bedrag van € 5,6 miljoen. Dit bedrag is inclusief ongerealiseerde verliezen uit voorgaande jaren voor een bedrag van € 1,0 miljoen, hetgeen was opgenomen in het eigen vermogen in de post 'ongerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten'.

123

7.5.40  Financieringsbaten

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.42  Aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)

2008

2007

REISinformatiegroep BV

64

(251)

Trans Link Systems BV

(3.000)

(2.662)

Overige

(26)

(253)

(2.962)

(3.166)

Totaal aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)

7.5.43  Winstbelastingen

124

Aansluiting effectief belastingtarief

2008

In percentage 

In duizenden euro's

2007

2008

2007

Winst vóór belasting

(26.814)

9.297

25,5%

6.839

(2.370)

Belasting volgens geldende tarieven vennootschapsbelasting

25,5%

Aanpassing waardering uitgestelde belastingvordering en - verplichting

(14,0)%

-

(3.763)

-

Effect van deelnemingsvrijstelling

(1,9)%

(2,7)%

(520)

249

Niet aftrekbare kosten



(1,5)%

8,4%

(410)

(779)

Opbrengsten vrijgesteld van winstbelasting

0,5%

(6,6)%

148

615

Afrekening voorgaande perioden

(2,0)%

45,1%

(526)

(4.195)

6,6%

69,7%

1.768

(6.480)

Totaal winstbelastingen

In 2008 heeft een afboeking van de compensabele verliezen plaatsgevonden voor een bedrag van € 1,0 miljoen (2007: € 0,0 miljoen). Daarnaast is er een voorziening gevormd ten aanzien van het niet volledig fiscaal aftrekbaar zijn van de afschrijvingskosten concessierechten (2008: € 2,7 miljoen; 2007: € 0,0 miljoen). De afrekening voorgaande perioden bestaat in 2007 uit een incidentele last vennootschapsbelasting over het jaar 1995.

7.5.44  Minderheidsbelang

2008

2007

Waterbus BV

(165)

(40)

Hermes Groep NV

-

496

(165)

456



Totaal minderheidsbelang

7.5.45  Transacties met verbonden partijen Als verbonden partijen van de Groep zijn te onderscheiden; de geassocieerde deelnemingen en joint ventures (zie paragraaf 7.5.6), de bestuurders en commissarissen van Connexxion en de aandeelhouders, te weten het consortium van het Franse vervoerbedrijf Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten en de Staat der Nederlanden. Alle transacties met verbonden partijen worden verricht tegen marktprijzen. De volgende transacties hebben plaatsgevonden met verbonden partijen:





Bedragen te

Verkopen aan Aankopen van vorderen van 

2008 Bedragen

verschuldigd aan

Naam verbonden partij Transdev

-

2.587

-

2.587

-

-

-

53.749

221

-

57

-

REISinformatiegroep BV

1.190

1.018

-

168

Bedrijfsvervoer Limburg BV

70

-

19

-

Overig

429

-

415

-



491

56.504



2007



1.910



3.605



Bedragen te

Verkopen aan Aankopen van vorderen van 

Bedragen

verschuldigd aan

Naam verbonden partij Bank Nederlandse Gemeenten 1)

-

-

-

27.498

Syntus BV

3.181

5.206

675

1.469

Arke/TAD BV 3)

129

86

45

24

Schiphol Travel Taxi BV

5.265

-

172

-

Waterbus BV 2)

301

-

23

-

REISinformatiegroep BV

1.375

951

91

-

Overig

-

40

-

-



10.251

6.283

1.006

28.991

4)

Met bestuurders en commissarissen van Connexxion, Transdev en de Staat der Nederlanden hebben geen transacties in het verslagjaar plaatsgevonden. 4) 1) 2) 3)

Per 12 oktober 2007 is tweederde van de aandelen Connexxion Holding NV in handen van het consortium Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten. Per 27 juli 2007 is Waterbus BV een dochtermaatschappij van Connexxion Holding NV. In 2008 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze joint venture verkocht. In 2007 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze joint venture verkocht.

125

Bank Nederlandse Gemeenten Schiphol Travel Taxi BV

1)

7.5  Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 7.5.45.1  Bezoldiging en vergoeding van (voormalige) bestuurders en commissarissen Bezoldiging van de Raad van Bestuur De Bezoldigingscommissie van de Raad van Commissarissen heeft de variabele beloning van de leden van de Raad van Bestuur vastgesteld. De bezoldiging van de Raad van Bestuur bedraagt in 2008 € 1,86 miljoen (2007: € 2,72 miljoen). Het bedrag kan als volgt per individueel lid van de Raad van Bestuur worden gespecificeerd:

Korte termijn

Lange termijn

Uitkering bij



variabele

variabele

beëindiging



Salarissen



2008

2007

beloningen 2008

2007

beloningen

Pensioenlasten

dienstverband

2008

2007

2008

2007

2008

2007

Naam H.A.B. Guyot, Chief Executive Officer 1)

13

-

-

-

-

-

-

-

-

-

69

-

6

-

-

-

15

-

-

-

307

252

-

78

78

158

66

56

-

-

56

-

5

-

-

-

12

-

-

-

469

330

-

102

79

206

93

73

444

-

120

-

-

-

-

-

26

-

-

-

-

295

-

114

-

165

-

65

-

821

157

529

212

194

444

821

B.J. Bruins, Chief Customer Relations Officer 1)

126

F.I.G. Janssen, Chief Operating Officer M.J. Poots-Bijl, Chief Financial Officer 1) P.J.Ph. Kortenhorst, voorzitter 2) A. Verveld, Chief Financial Officer R. van Holten, vice-voorzitter



1.034

877

11

294

De Raad van Bestuur bestaat op 31 december 2008 uit de heren Guyot, Bruins en Janssen en mevrouw Poots-Bijl. Per 1 september 2008 is de heer Bruins toegetreden tot de Raad van Bestuur in de functie van Chief Customer Relations Officer. Per 1 oktober 2008 is mevrouw Poots-Bijl toegetreden tot de Raad van Bestuur in de functie van Chief Financial Officer. Zij volgde de heer Verveld op, die op 19 februari 2008 tijdelijk was toegetreden tot de Raad van Bestuur. De dienstbetrekking met de heer Kortenhorst is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 27 november 2008 beëindigd. De heer Guyot is op 5 december 2008 door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemd tot de Raad van Bestuur, in de functie van Chief Executive Officer. De heer Van Holten heeft de Vennootschap per 31 december 2007 verlaten. Aangezien de heer Guyot, de heer Bruins en mevrouw Poots-Bijl in de tweede helft van 2008 in dienst gekomen zijn,

1)



is hun variabele beloning door de Raad van Commissarissen discretionair vastgesteld. De heer Kortenhorst heeft in 2008 het salaris welke verband houdt met de contractuele opzegtermijn uitbetaald gekregen.

2)



Dit geldt eveneens voor de pensioenlasten.

Vergoedingen aan de Raad van Commissarissen De bezoldiging van de Raad van Commissarissen bedraagt in 2008 € 0,16 miljoen (2007: € 0,18 miljoen). Het bedrag kan als volgt per individueel lid van de Raad van Commissarissen worden gespecificeerd:





Als lid



Overige



Raad van

Als lid

onkosten

Totaal

Totaal

Commissarissen

commissies

vergoeding

2008

2007

Naam C. van Eykelenburg, voorzitter 3)

-

-

-

-

-

Th. Walrafen, vice-voorzitter

30

9

2

41

7

F. Gagey

23

4

1

28

5

M.J.L. Jonkhart

19

4

1

24

29

M.E. van Lier Lels

23

6

1

30

27

N.J. Westdijk, voorzitter

-

-

-

-

36

R. Pieterse, vice-voorzitter

-

-

-

-

32

J. den Hoed

-

-

-

-

7

W.A.F.G. Vermeend

-

-

-

-

25

5

123

168

2

34

7

7

157

175

Aan commissarissen vergoede bezoldiging

95

23

Doorgeleide vergoedingen

27

5

Totaal bezoldiging Raad van Commissarissen

122

28

De Raad van Commissarissen bestaat op 31 december 2008 uit de heren Walrafen en Gagey en mevrouw Van Lier Lels. De heren Jonkhart en Van Eykelenburg zijn respectievelijk per 10 oktober 2008 en 14 oktober 2008 teruggetreden uit de Raad van Commissarissen. De heer Van Eykelenburg wenst als commissaris van Connexxion geen vergoeding te ontvangen.

3)



De vergoeding wordt doorgeleid aan BNG.

127



7.6  Vennootschappelijke balans per 31 december 2008 Voor verwerking van de voorgestelde winstverdeling Bedragen in duizenden euro's

Toelichting

2008

2007



Activa Vaste activa Materiële vaste activa

52

-

135.712

190.428

Investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode

7.9.2

Overige beleggingen, inclusief derivaten

7.9.3

4.840

4.840

Uitgestelde belastingvorderingen

21.342

32.784

Totaal vaste activa

161.946

228.052

Vlottende activa 7.9.4

168.411

151.489

Geldmiddelen en kasequivalenten

Handels- en overige vorderingen

163

2.119

Totaal vlottende activa

168.574

153.608



128

Totaal activa

De toelichting op pagina 131 t/m 135 is een integraal onderdeel van deze vennootschappelijke jaarrekening.

330.520

381.660

Bedragen in duizenden euro's

Toelichting

2008

2007



Passiva Eigen vermogen



7.9.5

150.939

198.727

Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen

7.9.6

47.742

Voorzieningen

7.9.7

452

Uitgestelde belastingverplichtingen

1.930

36.500* 806



556

50.124

37.862

Totaal langlopende verplichtingen

Leningen en overige financieringsverplichtingen

141.000*

7.9.6

120.000

inclusief derivaten

7.9.8

9.357

3.971

Voorzieningen

7.9.7

100

100

Handelsschulden en overige verplichtingen,

Totaal kortlopende verplichtingen

129.457

145.071

Totaal verplichtingen

179.581

182.933

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

*) Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden

330.520

381.660

129



7.7  Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2008 Bedragen in duizenden euro's

2008

2007

Opbrengsten

1.127

2.738

Bedrijfskosten Personeelskosten

(10.162)

(7.580)

Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen

(57)

-

Overige kosten rollend en varend materieel

323

172

Overige bedrijfskosten

(7.237)

(11.624)

Totaal bedrijfskosten

(17.133)

(19.032)

(16.006)

(16.294)

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten Financieringsbaten Financieringslasten



6.436

3.488

(9.684)

(3.856)

Nettofinancieringslasten

(3.248)

(368)

(6.775)

21.462

(3.000)

(2.662)

(29.029)

2.138

4.148

223

(24.881)

2.361

Aandeel in resultaat uit dochtermaatschappijen

130

Aandeel in winst of verlies uit geassocieerde deelnemingen en joint ventures Winst / verlies voor winstbelastingen Winstbelastingen Winst / verlies over verslagperiode

De toelichting op pagina 131 t/m 135 is een integraal onderdeel van deze vennootschappelijke jaarrekening.

7.8  Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2008 Bedragen in duizenden euro's

2008

2007

Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen: Effectieve deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen

(18.403)

9.671

beschikbare financiële activa

778

(583)

Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen

(17.625)

9.088

Winst / verlies over verslagperiode

(24.881)

2.361

Totaalresultaat over de verslagperiode

(42.506)

11.449

Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop



De toelichting op pagina 131 t/m 135 is een integraal onderdeel van deze vennootschappelijke jaarrekening.

7.9  Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 7.9.1  Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot een vereenvoudigde opstelling van de vennootschappelijke winst-en-verliesrekening, conform artikel 402, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling De vennootschappelijke jaarrekening van Connexxion Holding NV, eindigend op 31 december 2008, is opgesteld volgens Titel 9 Boek 2 BW met toepassing van de optie om de waarderingsgrondslagen te hanteren die in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast (artikel 362 lid 8). De deelnemingen worden gewaardeerd volgens de 'equity'-methode, rekening houdend met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Voor de grondslagen van de vennootschappelijke jaarrekening wordt verwezen naar de toelichting behorende bij de geconsolideerde jaarrekening. Het aandeel in het resultaat van dochtermaatschappijen waarin wordt deelgenomen omvat het aandeel van Connexxion Holding in de resultaten van deze dochtermaatschappijen. Resultaten op transacties, waarbij overdracht van activa en passiva tussen Connexxion Holding NV en haar dochtermaatschappijen en tussen dochtermaatschappijen onderling heeft plaatsgevonden, zijn niet verwerkt voor zover deze als niet gerealiseerd kunnen worden beschouwd. Fiscale eenheid Connexxion Holding NV is de moeder van de fiscale eenheid voor de vennootschaps- en omzetbelasting. De Vennootschap is uit dien hoofde op grond van de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor alle belastingverplichtingen van de tot de fiscale eenheid

131

behorende dochtermaatschappijen.

7.9.2  Investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode

Toelichting

2008

2007

Dochterondernemingen

7.9.2.1

135.712

190.428

Totaal investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode



135.712

190.428



2008

2007

7.9.2.1  Dochtermaatschappijen

Stand per 1 januari

190.428

149.007

Resultaat over verslagjaar

(6.775)

21.462

Rechtstreekse vermogensmutaties

(22.843)

11.374

Ontvangen dividend

(25.000)

(4.078)

Effect acquisities

-

12.663

Overig

(98)

-

Stand per 31 december

135.712



190.428

7.9  Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 7.9.2.2  Eigen vermogen en resultaat van dochtermaatschappijen Het eigen vermogen en het resultaat van de dochtermaatschappijen zijn per 31 december als volgt:

% van aandelenkapitaal Boekwaarde

Resultaat



2008

2007

2008

2007

2008

2007

68.232

110.320

(26.190)

13.962

Dochtermaatschappijen Connexxion Nederland NV, Utrecht

100

100

Connexxion Vastgoed BV, Hilversum

100

100

62.181

53.349

16.372

8.760

Connexxion Facilitair Bedrijf BV., Hilversum

100

100

(13.729)

(12.418)

(1.311)

(2.841)

Connexxion Vloot BV, Hilversum

100

100

(43.783)

(43.783)

-

(5.370)

Overig

62.811

82.960

4.354

6.951

190.428

(6.775)

21.462

Totaal dochtermaatschappijen

135.712

Overig bestaat uit Connexxion Participaties BV, Hermes Groep NV, Connexxion Finance BV en Connexxion International NV.

132



7.9.3  Overige beleggingen, inclusief derivaten

2008

2007

Vorderingen geassocieerde deelnemingen

-

4.840

Overige vorderingen

4.840

-

Totaal overige beleggingen, inclusief derivaten

4.840



4.840



7.9.4  Handels- en overige vorderingen

2008

2007

Handelsdebiteuren

154

53

Vorderingen op dochtermaatschappijen

168.172

150.439

85

997

Overige vorderingen en overlopende activa



Totaal handels- en overige vorderingen

168.411

151.489

7.9.5  Eigen Vermogen Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de geconsolideerde jaarrekening (zie paragraaf 7.5.22).

7.9.6  Leningen en overige financieringsverplichtingen

2008

2007

Dochtermaatschappijen

47.742

36.500

Totaal langlopende leningen en financieringsverplichtingen

47.742

36.500

Langlopende leningen en overige financieringsverplichtingen

Aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen Leningen bij financiële instellingen

120.000

141.000

Totaal aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen in het komende jaar

141.000

167.742

177.500

Totaal leningen en overige financieringsverplichtingen

De aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen worden verantwoord als kortlopende verplichtingen.

2008

2007

Stand per 1 januari

177.500

40.000

Verstrekte leningen

59.500

269.500

Aflossingen

(69.258)

(132.000)

Stand per 31 december

167.742

177.500

133

120.000

7.9  Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 7.9.7 Voorzieningen

Boekwaarde



01-01-2007 Onttrekkingen

Effect van

Boekwaarde

Vrijvallen

amortisatie

31-12-2007

Lopende schades

1.592

(619)

(172)

105

906

Totaal voorzieningen

1.592

(619)

(172)

105

906



Boekwaarde



01-01-2008 Onttrekkingen

Effect van

Boekwaarde

Vrijvallen

amortisatie

31-12-2008

Lopende schades

906

-

(358)

4

552

Totaal voorzieningen

906

-

(358)

4

552



134

7.9.7.1  Specificatie van voorzieningen naar looptijd Looptijd:

< 1 jaar

2008 > 1 jaar

< 1 jaar

2007 > 1 jaar

Lopende schades

100

452

100

806

Totaal voorzieningen

100

452

100

806

De voorzieningen die een looptijd hebben korter dan een jaar zijn gerangschikt onder de kortlopende verplichtingen. Voor een beschrijving van bovenstaande voorzieningen wordt verwezen naar de grondslagen (zie paragraaf 7.5.9.13) en naar de toelichting op de voorzieningen in de geconsolideerde jaarrekening (zie paragraaf 7.5.25).

7.9.8  Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten

2008

2007

Crediteuren

799

360

Verplichtingen aan dochtermaatschappijen

689

782

Personeelskosten

3.219

1.284

Overlopende passiva

50

392

Overige verplichtingen

4.600

1.153

9.357

3.971

Totaal handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten



7.9.9  Niet in de balans opgenomen verplichtingen Ten aanzien van de niet in de balans opgenomen verplichtingen, waaronder gerechtelijke procedures en gebeurtenissen na balansdatum, wordt verwezen naar de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening en de overige gegevens.

Raad van Bestuur Connexxion Holding NV

H.A.B. Guyot

B.J. Bruins

M.J. Poots-Bijl

Chief Executive Officer

Chief Customer Relations Officer

Chief Financial Officer

135

Hilversum, 13 maart 2009

8  Overige informatie 8.1  Accountantsverklaring

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over

Verklaring betreffende de jaarrekening

de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze

Wij hebben de in dit jaarverslag op pagina 71 tot en met pagina

controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht.

135 opgenomen jaarrekening 2008 van Connexxion Holding

Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor

NV te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening omvat de gecon-

ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze

solideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsoli-

controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke

deerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans

mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening

per 31 december 2008, winst-en-verliesrekening, mutatie-

geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle

overzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2008

omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van

alsmede uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen

controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de

voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De

jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden

enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans

is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de

per 31 december 2008 en de enkelvoudige winst-en-verliesre-

accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de

kening over 2008 met de toelichting.

risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van

136

fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in Verantwoordelijkheid van het bestuur

aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven

Het bestuur van de Vennootschap is verantwoordelijk voor

in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne

het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het

beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te

resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming

kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de

met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard

gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel

binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor

hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne

het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel

beheersingssysteem van de Vennootschap. Tevens omvat een

9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer:

controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid

het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern

van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving

beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw

en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de

weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat,

entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele

zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als

beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons

gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van

verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis

aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het

voor ons oordeel.

maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening

8.2  Bestemming resultaat 2008

Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het

Statutaire regeling betreffende de verwerking van het

vermogen van Connexxion Holding NV per 31 december 2008

resultaat

en van het resultaat en de kasstromen over 2008 in overeen-

In artikel 10 van de statuten staat opgenomen dat de Algemene

stemming met International Financial Reporting Standards zoals

Vergadering van Aandeelhouders de bestemming van het

aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW.

resultaat bepaalt van Connexxion Holding NV.

Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening

Voorstel tot verwerking van de winst

Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een

De Raad van Bestuur stelt voor het resultaat over de verslag-

getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het

periode toe te rekenen aan de aandeelhouders van de

vermogen van Connexxion Holding NV per 31 december 2008

Vennootschap, ter grootte van € 24.881.000 negatief, volledig

en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel

ten laste te brengen van de overige reserves.

9 Boek 2 BW.

8.3  Gebeurtenissen na balansdatum Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties

Connexxion heeft op 13 maart een nieuwe meerjarige

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393

financiering met nieuwe convenanten met het consortium van

lid 5 onder f BW melden wij dat het verslag van de Raad van

banken afgesloten, waardoor weer voldaan wordt aan de eisen

Bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is

van de banken.

met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

KPMG ACCOUNTANTS NV J.C.M. van Rooijen RA

137

Utrecht, 13 maart 2009

138

veiligheid, gezondheid en milieu

9  Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu 9.1  Scope Scope van deze rapportage zijn alle meerderheidsdeelnemingen van Connexxion Holding NV. Daar waar indexcijfers genoemd worden, wordt verondersteld dat 2002 het basisjaar is (i.e. de index voor 2002 is 100).

9.2  Beleid en managementsysteem Connexxion voert een pro-actief veiligheids- en milieubeleid waarbij naleving van de milieuwet- en regelgeving een minimum vereiste is en waarbij ernaar gestreefd wordt de veiligheids- en milieuprestaties van Connexxion te verbeteren en risico’s te voorkomen. Uitgangspunten hierbij zijn: - voortdurende verbetering van veiligheid voor passagiers en medeweggebruikers, verbetering van gezondheidsomstandigheden en arbeidsveiligheid van medewerkers en reductie van milieu-emissies. - een gecertificeerd milieumanagementsysteem volgens NEN-EN-ISO 14001:2004 voor alle divisies. - een arbo- en veiligheidsmanagementsysteem voor alle divisies conform OHSAS 18001. Alle bedrijfsonderdelen van Connexxion beschikken over een gecertificeerd managementsysteem volgens NEN-EN-ISO 14001:2004. Het arbo- en veiligheidsmanagementsysteem volgens OHSAS 18001 is in 2008 verder uitgerold binnen de Connexxion bedrijfsonderdelen. Onderdeel hiervan is een nieuwe methode van onderzoek naar incidenten en ongevallen.

140

Doel hiervan is achterliggende oorzaken vast te stellen en structurele verbeteringen in de organisatie door te voeren. Audits Audits worden uitgevoerd met als doel de bedrijfsvoering te toetsen aan de gestelde eisen op basis van de ISO- en OHSAS-normen en de wetgeving. Lloyd’s Register heeft in 2008 meerdere audits uitgevoerd. Dit heeft geleid tot hercertificering voor NEN-EN-ISO 14001:2004 en (her)certificering voor NEN-EN-ISO 9001:2000. Ook heeft Connexxion Taxi Services haar OHSAS 18001 certificaat behouden. Ketenverantwoordelijkheid Connexxion verlangt ook van haar leveranciers een bijdrage in het realiseren van het veiligheids- en milieubeleid. Belangrijke leveranciers worden dan ook opgenomen in het auditprogramma. Het aandeel uitbesteed vervoer bedroeg voor Openbaar Vervoer 6,8% van het aantal dienstregelinguren. Voor Connexxion Taxi Services bedroeg het aandeel uitbesteed vervoer 43,7% van de omzet.

9.3  Compliance Vergunningen Voor elke vestiging waar activiteiten worden gepleegd, is een milieuvergunning dan wel een melding in het kader van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) en / of een gebruiksvergunning noodzakelijk. Als gevolg van veranderingen in het dienstenaanbod en overnames door Connexxion is het aantal locaties per saldo toegenomen naar 139 (2007: 124). Het aantal vergunningen of AMvB’s is per saldo toegenomen tot 160 (2007: 140). De WVO-vergunningen en gebruiksvergunningen zijn slechts aangevraagd voor die locaties waar dit, van overheidswege uit, wordt gevraagd.

Inspecties Het aantal inspecties naar veiligheids-, gezondheids- en milieuaspecten variëren in aantal van jaar tot jaar. Het aantal milieuinspecties bedroeg in 2008 46 (2007: 36). Ook zijn er drie brandpreventiecontroles gehouden door de brandweer. Een vestiging heeft bezoek gehad van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. De Arbeidsinspectie is vijf keer langs geweest. Tweemaal bij Openbaar Vervoer, tweemaal bij Techno Service Nederland en eenmaal bij Tours. De acties voortkomend uit deze inspecties zijn voor 71% gereed. Het resterende deel wordt in 2009 afgerond. Connexxion Water heeft een proces-verbaal ontvangen voor olielekkage van een veerpont. Inspecties 2008

2007

2006

Milieu-inspecties

46

36

57

Brandpreventie-inspecties

3

3

3

Arbeidsinspectie

5

6

10

Inspectie Verkeer en Waterstaat

1

8

3

Proces-verbaal, bestuursdwang

1

1

6

141

Eenheid: aantal

9 Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu Klachten Een milieuklacht ontstaat wanneer niet wordt voldaan aan de normen en eisen uit de directe omgeving. Hierbij moet gedacht worden aan geluids- en stankoverlast. Connexxion voert een actief beleid om milieuklachten te reduceren. Het aantal milieuklachten in 2008 bedroeg 261 (2007: 295). Milieuklachten Eenheid: aantal Totaal

2008

2007

261

295

Figuur 15: oorzaken van milieuklachten (in procenten)

142

2008

Golfslag aan kades 6%

Geluidsoverlast, stank, parkeren 25% Draaiende motor 52%

Afval, binnenmilieu, halte 4% Overlast rijden door straat 5% Hoge snelheid 5% Tram, trein 3%

2007

Golfslag aan kades 10%

Geluidsoverlast, stank, parkeren 25% Draaiende motor 50%

Afval, binnenmilieu, halte 2% Overlast rijden door straat 3% Hoge snelheid 5% Tram, trein 5%

9.4 Ongevallen In 2006 ondertekende Connexxion de European Road Safety Charter met EU-commissaris Barrot. Connexxion spant zich in om het aantal verkeersdoden drastisch terug te dringen. Connexxion neemt dan ook concrete maatregelen op het gebied van verkeersveiligheid om het aantal verkeersongevallen te reduceren. Zo wordt een analyse van ongevallen gemaakt, worden knelpunten geïnventariseerd en wordt gewerkt aan bewustwording van medewerkers op het gebied van veiligheid. Doelstelling is het aantal fatale verkeers- en arbeidsongevallen tot nul te reduceren. Figuur 16: Connexxion Nederland, letselongevallen derden 2008 (2007) 1 (5) 9 (0) 31 (28) 335 (310)

Dodelijke ongevallen

Blijvend letsel

Ernstig letsel

Gering letsel

5,834 (6,279)

Incidenten

Realisatie 2008 Aantal letselongevallen per miljoen km: 1,1 (1,0)

Het aantal letselongevallen is in 2008 in absolute en relatieve zin toegenomen ten opzichte van 2007. Het totale aantal (verkeer)ongevallen is echter gedaald, evenals het aantal dodelijke ongevallen. Arbeidsongevallen Het totale aantal arbeidsongevallen (exclusief sociale veiligheid) in 2008 is in absolute en relatieve zin gedaald ten opzichte van 2007. Wel vielen er 3 dodelijke ongevallen te betreuren hetgeen uniek is bij Connexxion. Met name letsel zonder verzuim is afgenomen. Het aantal arbeidsongevallen naar ernstgraad is opgenomen in onderstaand diagram. Figuur 17: Connexxion Nederland, arbeidsongevallen 2008 (2007) 3 (0) 0 (0) 24 (34) 14 (53)

127

Dodelijke ongevallen

Blijvend letsel

Ernstig letsel

Gering letsel

Realisatie in 2008 Incidenten

Aantal arbeidsongevallen per 100.000 arbeidsuren: 0,18 (0,4)

De dodelijke ongevallen betroffen een verkeersongeval, een beknelling tussen 2 voertuigen en een geval waarbij de chauffeur onwel is geworden. Deze ongevallen zijn onderzocht en hebben geleid tot maatregelen. Een chauffeur is ernstig gewond geraakt bij een aanrijding met een tram in Amstelveen. Overige ongevallen hebben te maken met beknellen, snijden, verstappen en uitglijden.

143

Letselongevallen derden

9 Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu 9.5 Sociale veiligheid Connexxion wil goed openbaar vervoer bieden, waarin de reiziger zich aangenaam, comfortabel, maar vooral ook veilig voelt. Als werkgever spant Connexxion zich in om voor haar medewerkers veilige werkomstandigheden te creëren. Connexxion investeert daarom in een veilige omgeving voor zowel reizigers als medewerkers. Doelstelling is te komen tot een voor reizigers en medewerkers optimale sociale veiligheid. Dit wil zeggen: -

vermindering van het aantal feitelijke incidenten (objectief) en

-

continue verbetering van het veiligheidsgevoel (subjectief) in en rond het openbaar vervoer, zowel van reizigers als van medewerkers. Het aantal incidenten is in 2008 verder toegenomen. Na een eerdere stijging in 2007 is er in 2008 sprake van 28% meer

meldingen. Ook de ernst van de incidenten is toegenomen. Het gaat hierbij om mishandelingen, optreden bij drugsoverlast en bedreiging met wapen. Controle van vervoerbewijzen en het aanspreken op gedrag geven de meeste aanleiding tot incidenten. Figuur 18: incidenten naar categorie (in procenten)

21%

20%

Zie voor uitleg en details A, B en C: pagina 145 2007

15%

15%

144

2008

6%

5%

6%

3% 1%

1%

1%

1%

1% 0%

A1

A4

A3

A2

A5

A6

A7

14%

13%

9%

8%

10% 8%

8%

8% 5%

B1

B2

B3

8%

8%

5%

B4

C1

C2

Incidenten naar categorie Code Categorie

Totaal 2008

% 2008

% 2007

Categorie A (strafrecht en APV) A1

Mishandeling

161

5%

3%

A2

Bedreiging met wapen

34

1%

1%

A3

Bedreiging zonder wapen

214

6%

6%

A4

Diefstal/beroving

21

1%

1%

A5

Optreden bij drugsoverlast

22

1%

0%

A6

Vandalisme, brandstichting, graffiti

652

20%

21%

A7

Overige overtredingen: duwen, trekken, spugen etc.

507

15%

15%

(overtredingen wet personenvervoer) B1

Schelden

484

14%

13%

B2

Lastigvallen

265

8%

9%

B3

Optreden bij betalingsproblemen

282

8%

8%

B4

Overige verstoringen: misbruik voorzieningen/noodrem etc.

170

5%

5%

Categorie C (overtredingen besluit personenvervoer en huisregels) C1

Overtredingen huisregels: voeten op de bank, roken etc.

265

8%

10%

C2

Overige overlast: verontreiniging in- en exterieur

266

8%

8%

3.343

100%

100%

Eindtotaal

In 2008 is onderzoek onder Connexxion medewerkers gedaan naar het gevoel van sociale veiligheid over 2007. Connexxion personeel gaf gemiddeld een rapportcijfer 6,5 voor de sociale veiligheid in en rond het voertuig (2006: 6,4). Reizigers beoordeelden de algemene sociale veiligheid in het openbaar vervoer hetzelfde als in 2006 namelijk met een 7,5. De sociale veiligheid tijdens de rit werd door reizigers met een 7,8 gewaardeerd (2006: 7,8).

145

Categorie B

9 Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu 9.6 Gezondheid Figuur 19: arbeidsverzuim 7,4 6,7

7,0

7,3

6,8

6,3

direct personeel Indirect personeel Totaal

3,8 3,1

3,0

2006

2007

2008

Het arbeidsverzuim bij Connexxion is licht gedaald. In 2008 bedroeg het verzuim 6,8%, tegenover 7,0% in 2007. Het verzuim onder het directe personeel bedroeg 7,2% ( 2007: 7,4%), en onder het indirecte personeel 3,3% (2007: 3,8%)

146

9.7 Emissies, afvalwater en afvalstoffen Luchtemissies veroorzaakt door onze bedrijfsvoering hebben de belangrijkste impact op het milieu. Connexxion wil haar CO2-voetafdruk verminderen en de luchtkwaliteit verbeteren door de luchtemissies te reduceren met zestig procent in 2009. Dit doen we door het bestaande wagenpark schoner te maken, de inkoop van nieuwe schonere en zuiniger voertuigen, onderzoek naar mogelijkheden van alternatieve aandrijvingen en brandstoffen en continue bijsturing van de productie en planning op brandstofverbruik. Luchtemissies De directe CO2-emissie van de vervoeractiviteiten is in absolute omvang gestegen ten opzichte van vorig jaar, mede als gevolg van uitbreiding van productie bij de divisie Water. In relatieve zin is er eveneens sprake van een stijging ten opzichte van 2007. Dit heeft te maken met een ongunstiger brandstofverbruik per kilometer. Ten opzichte van 2002 is er een daling van de CO2-emissie per kilometer van 11% gerealiseerd. CO2 emissie

Koolstofdioxide (CO2)

Eenheid

2008

2007

2006

KTon

260

246

237

Kg/km

0,71

0,70

0,69

De luchtemissies als gevolg van vervoersactiviteiten (exclusief tram, trolley en trein) worden berekend op basis van emissienormen voor de diverse categorieën voertuigen. Connexxion maakt gebruik van de ETC-testcyclus. Connexxion heeft haar doelstelling ten aanzien van de directe emissies gerealiseerd met uitzondering van CO. De directe luchtemissies die worden veroorzaakt door onze voertuigen, zijn met meer dan 60% afgenomen ten opzichte van 2002. Dit is het gevolg van een schoner wagenpark en schonere brandstoffen. Diverse voertuigen zijn binnen het concern doorgeschoven of afgestoten. Afgestoten voertuigen gaan elders (in het buitenland) een tweede levensfase in. Inmiddels bestaat 80% van het wagenpark uit lage-emissievoertuigen. Een lage-emissievoertuig is gedefinieerd als een voertuig voorzien van CRT filter, SCR systeem, brandstofcel, hybridesysteem of voertuigen die rijden op CNG, LPG, elektriciteit, biobrandstof, GTL of waterstof.

Luchtemissies voertuigen

Eenheid



(2002=100)

2008

2007

2006

Productie in km

Index

97

96

94

Productie in liters

Index

89

86

82

Koolstofmonoxide (CO)

Index

45

47

52

Koolwaterstoffen (HC)

Index

39

46

52

Stikstofoxide (NOx)

Index

39

48

52

Deeltjes (PM)

Index

29

38

48

Naast directe emissies, treden er indirecte emissies op bij de productie van brandstoffen, elektra en bussen. Afvalwater aan de vigerende lozingsnormen. Hierop wordt regelmatig gecontroleerd door overheidsinstanties. Afvalstoffen Doelstelling van Connexxion is de hoeveelheid afvalstoffen te minimaliseren en afval gescheiden in te zamelen. Afval bij Connexxion kan onderscheiden worden in restafval, papier en gevaarlijk afval. Restafval wordt verbrand, papier wordt gerecycled en gevaarlijk afval wordt verwerkt in speciale installaties. Dit gebeurt door erkende afvalverwerkers die beschikken over de benodigde vergunningen. Het geproduceerde afval bij Connexxion is in 2008 in absolute zin gedaald met 4% ten opzichte van 2007. Het afval per gereden kilometer is eveneens gedaald. Oud ijzer wordt gerecycled, maar valt buiten de registratie, aangezien de afvoer niet gewogen wordt en de hoeveelheden niet op basis van gemiddeld gewicht kunnen worden bepaald. Afvalstoffen

Eenheid

2008

2007

2006

Restafval

Ton

1.879

1.886

1.395

Papier

Ton

187

176

229

Gevaarlijk afval

Ton

2.103

2.314

2.265

Totaal

Ton

4.169

4.376

3.889

Gram/km

11,8

12,5

11,4

Afvalindicator

147

Afvalwater van Connexxion wordt eerst gezuiverd voordat lozing plaatsvindt op de gemeenteriolering. Het afvalwater voldoet

9  Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu 9.8  Bodem en milieu-incidenten Het beleid van Connexxion is erop gericht bodemverontreiniging te voorkomen. Connexxion heeft per 31 december 2008 vijftien gevallen van bodemverontreiniging (2007: 20). De afname ten opzichte van 2007 is het gevolg van saneringen en verkoop van onroerend goed. Ultimo 2008 lopen er drie bodemsaneringen (in Hilversum, Enschede, Doetinchem). Milieuincidenten kunnen het gevolg zijn van (diesel)olie lekkages van voertuigen. Bij constatering worden deze in overleg met de wegbeheerder opgeruimd. In 2008 heeft naar aanleiding van een milieu-incident (busbrand) een bodemsanering plaats­ gevonden in Alkmaar (openbare weg).

9.9  Energie, water en grondstoffen Connexxion wil de gemiddelde brandstofefficiency van de voertuigen verhogen met één procent per jaar. Deze doelstelling wordt in 2008 niet gehaald. Het gemiddelde brandstofverbruik van diverse modaliteiten is gestegen als gevolg van een gewijzigde vlootsamenstelling (Water) en/of als gevolg van bijvoorbeeld de toename van het aantal voertuigen met airco’s (OV). Inmiddels hebben 2.465 chauffeurs de opleiding ‘Het nieuwe rijden’ gevolgd. Brandstofverbruik

148



Eenheid

2008

2007

2006

OV bus diesel

Km / liter

2,83

2,90

2,92

OV bus LPG

Km / liter

1,02

1,02

1,36

OV bus CNG

Km / m3

1,65

1,67

1,59

OV tram

Km / kWh

0,20

0,21

0,23

OV trolley

Km / kWh

0,49

0,45

0,54

OV trein

Km / kWh

0,19

0,17

-

Touringcars diesel

Km / liter

3,30

3,13

3,08

Taxivoertuigen diesel

Km / liter

9,88

10,45

9,97

Taxivoertuigen CNG

Km / m3

12,50

13,50

14,00

Min / liter

1,20

1,64

1,49

Vaartuigen

Indirect energieverbruik treedt onder andere op bij de productie van brandstoffen, elektra en bussen. Het energie- en waterverbruik van vestigingen is niet beschikbaar en kan daarom niet gerapporteerd worden.

149

Kerncijfers 1999-2008 Bedragen in miljoenen euro’s, tenzij anders vermeld.

2008

2007

2006

2005

2004

2004 1) 2)

Balans Balanstotaal

755

788

661

674

587

578

Gemiddeld geïnvesteerd vermogen

473

484

443

408

423

385

Eigen vermogen

150

198

228

222

211

242

1.070

1.050

884

881

918

918

(1.078)

(1.031)

(854)

(853)

(881)

(878)

100,7%

98,2%

96,6%

96,8%

95,9%

95,6%

(509)

(499)

(442)

(453)

(480)

(482)

47,6%

47,5%

50,0%

51,4%

52,3%

52,5%

Winst-en-verliesrekening Opbrengsten Bedrijfskosten als % van de opbrengsten

Lonen, salarissen en sociale lasten als % van de opbrengsten

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten als % van de opbrengsten

Winst over de verslagperiode als % van de opbrengsten

(8)

19

30

28

38

40

(0,7%)

1,8%

3,4%

3,2%

4,1%

4,4%

(25)

3

16

19

24

26

(2,3%)

0,3%

1,8%

2,2%

2,6%

2,9%

150

Financiële positie EBITDA

69

89

89

85

92

91

Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten

35

61

35

66

84

87

activiteiten

(1)

(74)

(41)

(114)

(32)

(35)

Financieringstekort/-overschot

34

(13)

(6)

(48)

52

52

150

198

228

222

211

242

(0,5)

1,8

3,1

4)

4)

4)

4,0

2,4

1,7

4)

4)

4)

Solvabiliteit op basis van eigen vermogen

19,9%

25,2%

34,5%

33,0%

35,9%

41,9%

Bedrijfsresultaat/GGV

(1,6%)

3,8%

6,9%

6,9%

8,9%

10,4%

Aantal medewerkers (ultimo nominaal)

14.713

14.634

13.009

13.302

14.160

14.160

Aantal medewerkers (gemiddeld fte)

11.471

11.571

10.525

11.000

11.898

11.898

1.275

1.297

1.131

1.264

1.336

1.336

11,1%

11,2%

10,7%

11,5%

11,2%

11,2%

Nettokasstroom uit investerings-

Ratio's Eigen vermogen Rentedekkingsverhouding

3)

Net Debt to EBITDA 3)

Aantal medewerkers

Aantal indirecte medewerkers (gemiddeld fte) % indirect van totaal aantal medewerkers

1) 2) 3) 4)

De cijfers zijn als gevolg van een stelselwijziging aangepast. Deze cijfers zijn opgesteld op basis van Dutch GAAP. Deze cijfers zijn aangepast conform de bankovereenkomsten. Gegevens zijn niet beschikbaar.

2003 2)

2002 2)

2001 2)

2000 2)

1999 2)

Balans 643

591

604

657

686

Balanstotaal

437

411

409

466

534

Gemiddeld geïnvesteerd vermogen

242

219

229

249

255

Eigen vermogen

948

945

910

905

860

Winst-en-verliesrekening Opbrengsten

(915)

(948)

(937)

(879)

(796)

Bedrijfskosten

96,6%

100,3%

103,0%

97,1%

92,6%

als % van de opbrengsten

(491)

(501)

(471)

(455)

(436)

Lonen, salarissen en sociale lasten

51,8%

53,0%

51,8%

50,3%

50,7%

als % van de opbrengsten

33

(3)

(27)

26

64

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten

3,4%

(0,3%)

(3,0%)

2,9%

7,4%

als % van de opbrengsten

22

(5)

(20)

9

38

Winst over de verslagperiode

2,4%

(0,5%)

(2,2%)

1,0%

4,4%

als % van de opbrengsten

Financiële positie 47

24

82

120

EBITDA

9

4

67

41

Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten

(97)

(51)

1

(67)

(51)

activiteiten

20

(42)

5

0

(10)

Financieringstekort/-overschot

242

219

229

249

255

Eigen vermogen

4)

4)

4)

4)

4)

Rentedekkingsverhouding 3)

4)

4)

4)

4)

4)

Net Debt to EBITDA 3)

37,6%

37,1%

37,9%

37,9%

37,1%

Solvabiliteit op basis van eigen vermogen

7,5%

(0,7%)

(6,6%)

5,6%

11,9%

Bedrijfsresultaat/GGV

15.383

15.259

4)

4)

4)

Aantal medewerkers (ultimo nominaal)

12.451

12.786

12.706

12.739

12.879

Aantal medewerkers (gemiddeld fte)

Nettokasstroom uit investerings-

Ratio's

Aantal medewerkers

Aantal indirecte medewerkers 1.469

1.662

2.150

2.299

2.082

(gemiddeld fte) % indirect van totaal aantal

11,8%

13,0%

16,9%

18,0%

16,2%

medewerkers

151

87 117

Verklaring van begrippen en afkortingen A Aanbestedingen/concessies

G

Volgens de Wet personenvervoer wordt na aanbesteding

Gemiddeld geïnvesteerd vermogen (GGV)

door een bevoegde lagere overheid aan een vervoerder

Het rekenkundig gemiddelde van het balanstotaal minus

het exclusieve recht, een concessie, verleend voor de

niet-rentedragende kortlopende schulden van jaar n en

exploitatie van het openbaar vervoer in een bepaald

jaar n-1.

gebied.

I B

Infotin

Besloten vervoer

Dynamisch reisinformatiesysteem op de bushaltes.

Personenvervoer niet zijnde openbaar vervoer. Infoxx Bijhuur

Geavanceerd elektronisch systeem voor onder meer

Het huren van een voertuig met chauffeur van een derde.

voertuig/wal-communicatie en dynamische ritinformatie in de bus voor reiziger en chauffeur.

C Collectief personenvervoer (CPV)

ISO 9001

Alle soorten personenvervoer (openbaar vervoer en

Internationaal geaccepteerde norm voor

besloten vervoer), met uitzondering van vervoer

kwaliteitsmanagementsystemen.

per taxi en per trein.

152

ISO 14001 Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV)

Internationaal geaccepteerde norm voor milieu­

Voor een ieder openstaand personenvervoer per auto

managementsystemen.

dat niet volgens een dienstregeling wordt verricht, doch op afroep van reizigers, die zich vooraf bij de door een

K

bevoegde overheid gecontracteerde vervoerder hebben

Kaderwetgebied

gemeld.

Regionaal openbaar lichaam, als bedoeld in de Kaderwet bestuur in verandering, zijnde een wettelijk geregelde

D

vorm van samenwerking van een grote gemeente met

Dochtermaatschappij

de omliggende gemeenten. Nederland kent zeven

Deelneming waarop Connexxion Holding een beslissende

kaderwetgebieden, die ook concessieverlener voor het

zeggenschap uitoefent.

openbaar vervoer zijn.

E

Kleinschalige vervoerscontracten

Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and

Vervoer van reizigers waarbij gebruik wordt gemaakt van

Amortisation (EBITDA)

auto’s en kleine bussen (voertuigen, die zijn ingericht voor

Het bedrijfsresultaat voor aftrek van rente op vreemd

het vervoer van maximaal acht personen).

vermogen, belastingen, afschrijvingen van vaste activa en amortisatie van goodwill.

M Multimodaal vervoer

EU-IFRS

Een openbaarvervoervoorziening op basis van een

IFRSs zoals aanvaard binnen de Europese Unie.

concessie die is verleend voor een geïntegreerd aanbod van verschillende vervoerssoorten.

European Road Safety Charter (ERSC) Het Europees Handvest voor de Verkeersveiligheid

O

is een initiatief van de Europese Commissie om

OHSAS 18001

het aantal verkeersdoden in de Europese Unie

Occupational Health and Safety Assessment Series

drastisch te verminderen. Connexxion heeft zich als

(OHSAS) 18001 is een internationale norm voor Arbo­

eerste Nederlandse personenvervoersonderneming

managementsystemen.

gecommitteerd aan deze doelstelling.

Openbaar vervoer (OV)

Afkortingen

Voor een ieder openstaand personenvervoer volgens een dienstregeling (frequenties en routes) met een auto,

CCRO

Chief Customer Relations Officer

bus, trein, metro, tram of een via een geleid systeem

CFO

Chief Financial Officer

voortbewogen voertuig.

COO

Chief Operating Officer

CRT

Continuously Regenerating Trap (roetfilter)

Operational excellence

EBITDA Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation

Methode van werken die beoogt door middel van het



and Amortisation

zorgvuldig analyseren en beschrijven van processen te

EDP

Electronic Data Processing

komen tot een excellente dienstverlening.

EEV

Enhanced Environmentally friendly Vehicle

FLO

Functioneel leeftijdsontslag

OV-chipkaart

FPU

Flexibele pensioenuitkering

Elektronisch betaalmiddel binnen het openbaar vervoer;

Fte

Fulltime equivalent

de OV-chipkaart vervangt het papieren plaatsbewijs.

HRM

Human Resources Management

IAS

International Accounting Standards

R

IASB

International Accounting Standards Board

Rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen

IFRS

International Financial Reporting Standards

Bedrijfsresultaat van jaar n gedeeld door het gemiddeld

NCC

Nationaal Customer Contact Center

geïnvesteerd vermogen (GGV).

OV

Openbaar Vervoer Route Beheers Systeem

UITP

Union Internationale des Transports Publics

Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer.

VGM

Veiligheid, Gezondheid en Milieu

WAM

Wet Aansprakelijkheidsverzekering

S



Motorrijtuigen

Safety Board

Wmo

Wet maatschappelijke ondersteuning

Orgaan binnen Connexxion, bestaande uit managers en

WVO

Wet Verontreiniging Oppervlaktewater

veiligheidsexperts, onder voorzitterschap van de COO

Wp 2000 Wet personenvervoer 2000

van de Raad van Bestuur, dat als taak heeft het (laten) onderzoeken van de ernstigste gebeurtenissen en het trekken van lessen hieruit, en het verder stimuleren van het veiligheidsbewustzijn van onze medewerkers Solvabiliteit Eigen vermogen gedeeld door het totaal vermogen.

V Valleilijn Gecombineerde bus- en treinverbinding in Gelderland. Het vervoer per trein tussen Ede/Wageningen en Amersfoort wordt verzorgd door Connexxion. Vervoersmodaliteiten Verschillende vormen van vervoer.

153

RBS ROVER

Algemene index / trefwoordenlijst A

Code Tabaksblat  40, 48, 50

Aanbestedingen  8, 10, 12, 16, 19, 21-23, 31, 34, 56, 57

Commissarissen  8, 14, 16, 17, 50-54, 60-62, 64, 65, 67, 77,

Aandeelhouder  14, 16, 17, 20, 25, 43, 48, 50-52, 54, 73, 75, 77, 85, 100, 102, 113, 125, 126

125-127 Concessies  8, 10, 19, 20, 22-24, 26, 27, 30, 34, 38, 40, 90,

Aandeelhoudersovereenkomst  50

118, 120

Aandeelhouderswaarde  48, 53

Concessieverlener  20, 22, 25, 55

Aardgasbus  24

Connexxion Academy  40, 43, 56

Accountantsverklaring  16, 54

Consolidatie grondslagen  78, 79

Acquisities  19, 21, 36, 88, 89, 91, 94, 95, 104, 106, 112,

Contact  achterzijde omslag

114, 136

Controle van de jaarrekening  54, 123

Activa, voor verkoop aangehouden  84, 90

Corporate governance  16, 48

Afval  142, 147

Crediteuren  111, 135

Afvalstoffen  146, 147

CRT-filter  146

Afvalwater  146, 147

Curricula Vitae Raad van Bestuur en Raad van

Afschrijvingen  74, 76, 80, 81, 84, 88, 89, 91, 122, 130

Commissarissen  60-62

Algemene vergadering van Aandeelhouders  16, 48, 50-52, 54, 77, 126 Ambulance  5-8, 11, 12, 20, 21, 32, 36, 37, 46, 66, 67, 91, 94, 102, 112

D Debiteuren  119, 132 Deelnemingen, geassocieerde  77, 78, 81, 82, 92-94, 99,

Arbeidsverhoudingen  45, 47

154

Arbeidsverzuim  13, 20, 45, 146

102, 125, 130, 132 Derivaten  21, 72, 73, 79, 82, 94, 109, 111, 112, 113, 119,

Arbeidsvoorwaarden  37

128, 129, 132

Auditcommissie  17, 50, 51, 54, 62

Desinvesteringen  88, 89

Audits  140

Dienstjaren  47, 108

Autorisatieschema  51

Dienstregelingsuren  140 Dieselprijs  8, 11, 20, 27, 109, 120

B

Dividend  16, 21, 54, 76, 85, 87, 92, 100, 102, 131

Balans  15, 21, 40, 71, 72, 80-83, 85-87, 90, 93, 115, 117, 128, 135

Dividendbeleid  16, 54 Dochtermaatschappijen  52, 76, 78, 81-83, 85, 87, 91, 112,

Bank Nederlandse Gemeenten / BNG  5, 12, 14, 16, 50, 61, 77, 125

120, 121, 130-133, 135 Doelstellingen  5, 45, 48, 51, 53, 57, 118

Bedrijfsactiviteiten, resultaten uit,  15, 74, 76, 130 Bedrijfskosten  15, 74, 123, 130

E

Bedrijfsopbrengsten  15, 74, 123, 130

EBITDA  15, 20, 54, 104

Bedrijfsresultaat  15, 20, 21

Eigen vermogen  15, 21, 73, 75, 79, 80, 83, 85, 100-104,

Belastingen  53, 74, 82, 83, 86, 96-98, 111, 124, 130

113, 114, 118, 123, 129, 130, 132, 133

Belastingen, uitgestelde  82, 83, 96, 97

Energiekosten  74

Beloningsbeleid  52, 54

Erfpacht  81, 116

Benoemingscommissie  17, 50, 62

European Road Safety Charter  143

Bestuursstructuur  48 Bezoldiging Raad van Bestuur  17, 50, 52, 62, 126, 127

F

Bodemverontreiniging  148

Financiële activa  75, 77, 80, 83, 84, 119, 130

Brandstofverbruik  146, 148

Financiële baten en lasten  79, 87

Business plan  50, 51, 118

Financiële instrumenten (afgeleide)  77, 79, 80, 84, 94, 96,

Bijzondere waardeverminderingen  74, 76, 80, 82-84, 88-91, 122, 123, 130, 131

98-103, 109, 111, 118, 123 Financiële lease  80, 86, 87, 90, 94, 96 Financiële vooruitzichten  21

C

Financiële resultaten  8, 11, 16, 19

Cash flow  20, 81

Financiële risico’s  56, 118

Centrale Ondernemingsraad  17, 50, 51, 67

Financieringslasten Netto-,  20, 74, 123, 130

G

K

Garanties en borgstellingen  116

Kasstroomoverzicht  20, 71, 76, 87

Gas to Liquids (GTL)  146

Kasstroomoverzicht grondslagen  87

Geassocieerde deelnemingen  77-79, 81, 82, 92, 94, 99,

Kerncijfers  15

102, 125, 130, 132

Kerncompetenties  5

Gebeurtenissen na balansdatum  87, 135

Ketenverantwoordelijkheid  140

Gedragscode  55

Keurmerk  34, 37

Geïnvesteerd vermogen, gemiddeld  15, 20, 21

Klokkenluidersregeling  55

Geldmiddelen en kasequivalenten  20, 72, 76, 84, 112,

Kredietcrisis  32, 57

114, 119, 120, 128 Gerechtelijke procedures  120, 121, 135

Kredietrisico  83, 118, 119 Kwaliteits-, Arbo- en milieuzorgsystemen  34

Gevaarlijk afval  147 Gezondheid  8, 13, 42, 102, 139-142, 144, 146, 148

L

Goodwill  81, 82, 84, 91, 114

Liquiditeitrisico  120

Groei, mogelijkheden voor  27, 29, 31, 35, 37

Leasebetalingen, nominale en contante waarde

Groepsvermogen  79, 80

van de  96, 105, 115 Leeftijdsopbouw  47

GVU  10, 13, 22-24, 27, 53, 66, 67, 78, 91

Luchtemissie  146, 147

H

M

Human Resource Management  13, 45, 60

Maatschappelijk kapitaal  102

Huurverplichtingen  90, 116

Maatschappelijke projecten  42, 43 Maatschappelijk verantwoord ondernemen  5, 8, 40

I

Marktaandeel  12, 36, 37, 56

Immateriële activa  72, 76, 81, 82, 84, 91, 112, 122

Management control systeem  57

Informatietechnologie  50

Management development  13, 40, 46, 56

Infoxx  10, 20, 25

Manager van het jaar  47

Ingehouden winsten  102, 118

Materiële vaste activa  20, 72, 76, 78, 80-82, 86, 88, 90,

Inkoopwaarde van de omzet  74, 121

96, 97, 99, 104, 108, 112, 121, 122, 128

Innovatie  8, 10, 20, 25 29, 32, 34, 36, 37, 39, 47

Milieubeleid  140

Inspecties  141

Milieuklachten  142

International Financial Reporting Standards (IFRS)  40, 77,

Milieuvoorziening  85, 108, 111

78, 80, 114

Minderheidsbelangen  21, 73, 75, 85, 103, 124

Interne beheersing  51, 55, 57, 59 Internet  21, 25, 26, 29, 37, 44 Investeringen  8, 17, 20, 21, 23, 24, 40, 57, 72, 74, 78, 79, 81, 82, 88, 89, 92, 115, 118, 124, 128, 131

N National Customer Contact Centre  32, 34 Novio  8, 12, 22-24, 27, 46, 66, 67, 78, 91

Investeringsverplichtingen  90, 115 ISO 9001  13, 22, 31, 34, 37, 38, 140

O

ISO 14001  13, 31, 34, 140

OHSAS 18001  13, 34, 140 Omzet en resultaten  19

J

Ondernemingsraad  17, 47, 50, 51, 67

Jaarrekening  8, 16, 42, 53, 54, 71-135, 142, 144, 146, 148

Ondernemingsstructuur  66, 68

Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu  8, 42,

Onderpand  90, 119

140-148 Joint venture  77, 79, 81, 82, 92, 93, 99, 102, 125, 130

Onderzoek en ontwikkeling  82 Ongevallen  13, 37, 42, 140, 143 Opbrengsten  8, 11, 15, 19, 20, 23-25, 28-30, 35, 36, 57, 74, 80, 81, 86, 93, 112, 117, 118, 121, 124, 130

155

Grondslagen  78, 80, 82, 84, 86, 87, 107, 117, 131, 134

Algemene index / trefwoordenlijst Opdrachtgevers  5, 8, 11, 14, 19, 20, 22, 23, 31, 32, 34, 40,

Toelichting (algemene op de geconsolideerde jaarrekening)  77-127

43, 48, 55, 57, 118 Operational excellence  5, 8, 13, 20

Totaalresultaat  71, 75, 130

Operationele leaseverplichtingen  115

Transacties met verbonden partijen  125

Opleidingen  13, 29, 45, 46, 56, 60

Transdev  5, 8, 12, 14, 16, 19, 21, 34, 37, 46-48, 50, 51, 57,

Organen van de Vennootschap  67

64, 68, 77, 125

OV-chipkaart  10, 16, 20, 25, 26, 56, 57, 115 Overheidsbijdragen  20, 22, 23, 45, 74, 87

V

Overige gegevens  87, 135

Valutarisico  120, 121 Vaste activa  20, 72, 76, 80-82, 84, 86-90, 96, 97, 99, 104,

P

108, 112, 114, 122, 128

Pensioenen  52, 110

Veiligheidsbeleid  39

Pensioenfondsen, bedrijfs-  9, 61, 85, 110

Verbonden partijen, transacties met  125

Personeelsbeloningen, langetermijn-  85, 106, 107

Vergoeding Raad van Commissarissen  127

Personeelskosten  74, 111, 121, 122, 130, 135

Vergunningen  36, 141, 147

Prijsrisico  109, 120

Verlieslatende contracten  86, 106, 107, 108

Privatisering  5, 12, 17, 60

Verplichtingen, kortlopende  73, 76, 86, 104, 109, 113,

Profiel, ondernemings  5

114, 129, 133, 134 Verplichtingen, langlopende  73, 109, 113, 114, 129

R

Verplichtingen, niet in de balans opgenomen  86, 115,

156

Raad van Bestuur  16-67, 77, 85, 87, 102, 126, 135 Raad van Commissarissen  8, 14, 16, 17, 48-67, 77, 126, 127

135 Verplichtingen, overige  73, 111, 113, 129, 135 Verplichtingen, rentedragende  98, 104, 120

Ratio’s  15, 54

Visie 45, 51

Reizigersgroei  10, 22-24, 28, 30, 56, 57

Vlottende activa  72, 76, 83, 84, 98, 112

Reizigerskilometers  10, 24, 28

Voorraden  72, 76, 83, 84, 98, 112

Renterisico  120

Vooruitzichten  21

Reorganisatie  85, 106, 107, 108, 122

Voor verkoop aangehouden activa en passiva  84

Reorganisatievoorziening  85, 122

Voorwaardelijke verplichtingen  86, 114

Restafval  147

Voorwoord Raad van Bestuur  8-14

Resultaten uit bedrijfsactiviteiten  15, 74, 76, 130

Voorzieningen  25, 27, 73, 76, 83-87, 96, 97, 106-108, 117,

Risicomanagement en interne beheersing  51, 55, 57, 59 Risico’s uit claims, geschillen en rechtsgedingen  85, 106-108

120-123, 129, 134, 145 Vorderingen, kortlopende  94, 109 Vorderingen, langlopende  82, 94, 95, 98, 120

Rollend materieel  20, 80, 90, 105, 115 W S

Waardemutaties financiële instrumenten  100-103, 118,

Safety committee  39, 143

123

Schades, voorzieningen  85, 106-108, 134

Waarderingsgrondslagen voor activa en passiva  80

Schattingen, belangrijke  117

Website  10, 26, 34, 42, 43, 52, 55

Sociale veiligheid  8, 12, 14, 28, 42, 45, 143-145

Wet personenvervoer  145

Staking  8, 10, 11, 16, 19, 20-23, 38, 45, 59

Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves  100, 101,

Statutaire zetel  77 Strategie  5, 16, 22, 28, 37, 47, 50, 51, 80, 118, 120

102, 118 Winst-en-verliesrekening  15, 71, 74, 77, 79-85, 87-91, 100, 101, 103, 105, 110, 115, 130, 131

T Taxipoint  34

Z

Tevredenheid medewerkers  45

Zekerheden  104

Tevredenheid reizigers  12, 28, 31

De 'Kunstweek' artiesten en hun werk

Dennis Epke

Ron Roem

Ngating Lee

Laura Elprama

Dave Akkerman

Mankin Chan

Ed Oswald

157

Roger Waleson

158 Colofon April 2009 Concept, realisatie en redactie Connexxion, Hilversum Veronica Concept Design, Hilversum Vormgeving Veronica Concept Design, Hilversum Fotografie Ronald Schmets, Den Haag

Contact Connexxion Holding NV Postbus 224 1200 AE Hilversum Telefoon: 035 6251600 Telefax:

035 6251699

Het Jaarverslag 2008 is gepubliceerd op de website van Connexxion: www.connexxion.com. De originele jaarrekening is opgesteld in de Engelse taal. Dit document is een in de Nederlandse taal vertaalde versie hiervan. In geval van verschillen tussen de Nederlandse en de Engelse tekst prevaleert de laatste.