INTELLECTUELE RECHTEN

7 INTELLECTUELE RECHTEN

274

7

INTELLECTUELE RECHTEN

274

- handelsnaam, merk en franchise

7.1

AUTEURSRECHT

276

- auteursrecht laten registreren (wettelijk depot, ISBN, ISSN, NUR)

7.1.1

Exploitatierechten

278

- reproductierecht - publiek exploitatierecht - portretrecht = recht op afbeelding - adaptatierecht - vertalingsrecht - volgrecht - verhuurrecht - leenrecht: België en Europa

7.1.2

Duur van het auteursrecht

7.1.3

Overdracht van het auteursrecht / tarieven

7.1.4

Auteursverenigingen

280

281

- SABAM, SOLEM, SACD, SOFAM, SEMU, AUVIBEL, REPROBEL

7.1.5

Inbreuken op het auteursrecht / namaak

283

- downloaden en piraterij. Streamen - het internationaal antipiraterijverdrag (ACTA-verdrag)

7.1bis

BILLIJKE VERGOEDING

285

= nevenrechten = naburige rechten

7.2

OCTROOI

286

- Dienst voor de inellectuele eigendom (DIE) - European Patent Office (EPO) - World Intellectual Property Organization (WIPO) - wereldwijde octrooi-databank

7.3

MERKENRECHT

288

- Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE) - Office for Harmonization in the Internal Market, Trade Marks and Designs (OHIM) - Internationaal bureau voor de bescherming van de industriële eigendom

7.4

RECHT OP TEKENINGEN EN MODELLEN

290

- Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE) - Office for Harmonization in the Internal Market, Trade Marks and Designs (OHIM) - World Intellectual Property Organization (WIPO)

7.5

KWEKERSRECHT

291

- dienst voor de industriële eigendom (DIE)

7.6

BESCHERMING DATABANKEN

292

7.7

BESCHERMING DOMEINNAMEN

293

- cybersquatting = domainsquatting

275

7

INTELLECTUELE RECHTEN

Wie een origineel product of procédé ontwerpt verwerft daarop een intellectueel recht. Hij of zij kan een beroep doen op wet en overheid om zich te beschermen tegen namaak. a-

Het ontwerp en het intellectueel recht dat er uit voortkomt zijn per definitie onlichamelijk. Een zakelijk recht daarentegen is lichamelijk van aard (zie boven: 5). b-

Een intellectueel recht is een absoluut recht d.w.z. tegenstelbaar ‘erga omnes’. Zoals een zakelijk recht. c-

Een intellectueel recht is een indirect recht op een lichamelijk of onlichamelijk goed: het object van een intellectueel recht is niet het resultaat van het ontwerp of de creatie = het gecreëerde product of procédé maar de creatie zelf. Een zakelijk recht levert een direct recht op op een lichamelijk of onlichamelijk goed. d-

Een intellectueel recht is gelieerd aan een zakelijk recht zolang het product van het ontwerp niet is verkocht. Het intellectueel recht op bijv. een beeldhouwwerk behoort toe aan de beeldhouwer, die er ook het eigendomsrecht = zakelijk recht van heeft. Wanneer hij zijn beeldhouwwerk verkoopt draagt hij zijn eigendomsrecht over aan de koper maar hij behoudt zijn auteursrecht. e-

Een intellectueel recht kan, in verschillende vormen, worden overgedragen. Over de licentie zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Licentie, over de franchise: zie hieronder. Zie ook verder: 7.1 Overdracht van het auteursrecht.

Men onderscheidt het recht van de intellectuele eigendom in de enge zin = - het auteursrecht (7.1) en het recht van de industriële eigendom = - het recht op de handelsnaam (hieronder) - het octrooi (7.2) - het merkenrecht (7.3) - de tekeningen en modellen (7.4) - het kwekersrecht (7.5). We bespreken ook de bescherming van databanken en domeinnamen (7.6). Handelsnaam, merk en franchise De handelsnaam is de naam waarmee een onderneming zich kenbaar maakt, a.h.w. haar uithangbord. Zie ook boven: 3.1.2.1.

Een uitbater van een eenmanszaak kiest er meestal voor om zijn persoonlijke naam ook voor zijn zaak te gebruiken maar hij is daar niet toe verplicht, hij kan een fictieve naam kiezen. In het kader van een vennootschap wordt een onderscheid gemaakt tussen de handelsnaam en de vennootschapsnaam = maatschappelijke benaming. De handelsnaam valt onder de wet op de handelspraktijken, de vennootschapsnaam wordt beschermd door de vennootschapswet. Wanneer een onderneming haar diensten aanbiedt, onder de handelsnaam of de vennootschapsnaam, om deze zo te onderscheiden van de concurrentie, dan is die naam ook een merk (zie verder: 7.3). Een franchise is (een methode van zakendoen op grond van) een overeenkomst tussen een ondernemer = franchisenemer en een eigenaar van een handelsnaam = franchisegever waarbij deze aan de franchisenemer het recht geeft om, tegen betaling, een zaak onder die naam te exploiteren. Franchise komt veel voor in de sector van de supermarktketens en de fastfoodrestaurants en ook bij dienstverlenende bedrijven, zoals makelaardijen. Het van oorsprong Franse woord ‘franchise’ (vrijdom) is afgeleid van ‘franc’ (vrij, gratis) en belandde via het Engels in het Nederlands. Meer info op www.franchisegidsvlaanderen.be/waaromfranchise.php

276

7.1

Auteursrecht

De oude (Franstalige) auteurswet van 22.3.1886 regelde meer dan 100 jaar lang het in België geldende auteursrecht. Pas in 1981 kwam een Nederlandstalige versie tot stand.

De auteurswet van 30.6.1994, publicatie 27.7.1994, nam de meeste regels van de oude wet over en voegde er een aantal nieuwe aan toe. Hij is zelf ook al enkele keren gewijzigd. Voor de volledige tekst van de auteurswet, tekstueel bijgewerkt tot 23.12.2009, zie www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a.pl?language=nl&caller=list&cn=1994063035&la=n&fromtab=wet&sql=dt='wet'&tri=dd+as+rank&r ech=1&numero=1. Voor officiële algemene informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/auteursrecht/index.jsp.

De Europese richtlijn 2001/29/EG van 22.5.2001 tot harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij verplichtte België (en de andere lidstaten) de nationale wetgeving aan te passen. Over de naburige rechten zie hierna: 7.1bis.

De aanpassing kreeg vorm in de wet van 22.5.2005 houdende de omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn 2001/29/EG van 22.5.2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij. Voor de tekst van de Europese richtlijn zie http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:167:0010:0019:NL:PDF, voor een samenvatting ervan http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/businesses/intellectual_property/l26053_nl.htm. Voor de volledige tekst van de wet van 22.2.2005 zie www.ejustice.just.fgov.be/cgi/api2.pl?lg=nl&pd=2005-05-27&numac=2005011236. Lees Gij zult niet downloaden in Budget&Recht nr. 194 van september/oktober 2007 p. 15-17, Namaak is de kanker van de economie in De Standaard (DS) van 23.10.2007 p. E10. Niet alle betrokkenen, vooral niet de auteurs en uitgevers, zijn gelukkig met die Belgische aanpassing. Lees België tergend traag voor auteursrechten in De Standaard (DS) van 8.11.2010 p. 6.

2004 werden 2 wetsontwerpen ingediend, mede onder druk van de Europese unie (EU – http://europa.eu.int) en de Wereldhandelsorganisatie (WHO = WTO = World trade organization – www.wto.org). Deze betroffen alle mogelijke vormen van onwettig kopiëren = piraterij (merkkledij, muziek, film, software…) waardoor niet alleen de houders van intellectuele rechten inkomsten moeten derven maar ook de overheid (o.a. BTW-ontvangsten). Het eerste wetsontwerp was van strafrechtelijke aard en legde hogere boetes op, het tweede van burgerrechtelijke aard en versoepelde de juridische procedures: de bestaande procedure van bewarend beslag werd als te omslachtig ervaren, daarom werd er voor gekozen om geschillen voor de (snellere en ook meer deskundige) rechtbank van koophandel te brengen. De winsten die de piraten maken zouden worden toegewezen aan de schadelijdende houders van de intellectuele rechten. Lees hierover Wetsontwerpen tegen piraterij in De Standaard (DS) van 18.8.2004 p. 23.

Uit deze wetsontwerpen ontstonden de wet betreffende de burgerrechtelijke aspecten van de bescherming van intellectuele eigendommen van 9.5.2007 (gepubliceerd op 10.5.2007, numac 2007011238) ) en de wet betreffende de aspecten van gerechtelijk recht van de bescherming van intellectuele eigendommen van 10.5.2007 (gepubliceerd op 10.5.2007, numac 2007011239). Voor de tekst van deze wetten zie www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm.

Auteursrecht is het recht van een auteur op officiële erkenning en bescherming van zijn/haar intellectuele en/of artistieke creatie met een zekere originaliteit. Niet de ideeën en/of de methodes die ten grondslag liggen aan (de creatie van) het werk worden beschermd maar de in vorm gegoten realisatie ervan: het wetenschappelijk werk, het letterkundig werk, het muziekstuk, het beeldend kunstwerk, de foto, de film… Het computerprogramma hoort er niet bij, daarvoor bestaat een afzonderlijke wet van dezelfde datum als de auteurswet (30.6.1994). Over het auteursrecht van de werknemer in het algemeen en dit inzake computerprogramma’s in het bijzonder zie onze cursus Sociaal recht.

Wanneer een auteur een origineel werk creëert ontstaat ipso facto een auteursrecht, m.a.w. een formele aanvraag of registratie is niet vereist. En dit in tegenstelling tot de andere intellectuele rechten – zie verder: 7.2 Octrooi, 7.3 Merkenrecht, 7.4 Recht op tekeningen of modellen, 7.5 Kwekersrecht. Maar het is natuurlijk wel aan te raden je auteursrecht op een of andere manier te laten registreren, om te vermijden dat iemand anders je voorbijsteekt (zie hierna: Auteursrecht laten registreren).

277 Auteursrecht laten registreren Een auteur kan uiteraard gebruik maken van een van de algemene mogelijkheden om (het bestaan van) zijn werk te laten registeren: op een registratiekantoor, bij een notaris, door Sabam (zie verder)… Info over de registratiekantoren op http://annuaire.fiscus.fgov.be/qw/index.php?lang=nl.

Periodieke (kranten, tijdschriften...) en niet periodieke publicaties (boeken, brochures...) kunnen worden gedeponeerd bij het wettelijk depot van de Koninklijke bibliotheek van België en dragen dan een depotnummer. Deze syllabus draagt depotnummer D/2009/F.D.Seghers/auteur-uitgever. Zie www.kbr.be/services/depot_legal/depot_legal_nl.html.

Een auteur kan zijn werk ook internationaal laten registreren, door er een International Standard Book Number (ISBN) voor aan te vragen. Het systeem bestaat al meer dan 30 jaar en ongeveer 170 landen zijn er officieel bij aangesloten. Het ISBN-nummer van deze syllabus is 9789090233802. Zie www.isbn.org, voor Nederland en Vlaanderen www.isbn.nl, voor Vlaanderen ook www.boekenbank.be, voor Franstalig België www.afnil.org.

Een International Standard Serial Number (ISSN) is een internationaal erkende code om titels van seriële publicaties te kunnen identificeren. Het Nationaal Centrum ISSN België werd opgericht in 1976 binnen het kader van de Koninklijke Bibliotheek van België, het beheert de nummering van de Belgische seriële publicaties. Zie www.kbr.be/services/issn_nl.html.

Boeken en tijdschriften vermelden soms de Nederlandstalige Uniforme Rubrieksindeling (NUR), een driecijferige code die het onderwerp ervan weergeeft. Deze aanduiding is louter informatief en heeft niets te maken met auteursrecht. Deze syllabus = NUR 820 = ‘recht algemeen’. Zie www.boek.nl/nur.

278

7.1.1

Exploitatierechten

Auteursrecht bestaat uit een aantal zgn. exploitatierechten: reproductierecht, publiek exploitatierecht, portretrecht, adaptatierecht, vertalingsrecht, volgrecht, verhuurrecht en leenrecht. Behalve het volgrecht zijn alle exploitatierechten vervreemdbaar. a-

Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om het op welke wijze of in welke vorm ook (direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk) te reproduceren of te laten reproduceren = reproductierecht. (Art. 1 van de wet van 30.6.1994.) Voor de reproductie voor privé-gebruik, voor intern gebruik en voor onderwijsdoeleinden, van korte uittreksels van boeken, van volledige artikels of van foto's, zonder commerciële bedoeling, is de toestemming van de auteur niet vereist. Als tegenprestatie zijn auteursrechten verschuldigd door de fabrikant of invoerder van kopiëertoestellen. De consumenten die kopiëren zijn ‘kopieertaks’ verschuldigd aan de auteur en de uitgever van het geschreven of gedrukt werk. (Zie ook hieronder: reprografierechten/REPROBEL.) Ook blanco audio-cd’s zijn aan een bijzondere heffing onderworpen. En sinds 1.5.2004 wordt ‘kopieertaks’ geheven op digitale dragers van het type dvd, recordable of rewritable, sinds 1.2.2010 op externe harde schijven, usb-sticks, mp3-spelers en smartphones Lees DVD: niet te kopiëren, wel getaxeerd in Test-aankoop nr. 477 van juni 2004, p. 8 (www.test-aankoop.be).

Voor andere doeleinden is de uitdrukkelijke toelating van de uitgever of auteur dus wel vereist. Wil men bijv. één of meer bladzijden uit een boek kopiëren met commerciële of winstgevende bedoelingen dan moet men hiervoor de toelating vragen. Toelating is ook vereist als een volledig boek gekopieerd wordt, zelfs voor privé-gebruik of gebruik in de klas. Lees Copyright: daar zit kopij in in Budget&Recht nr. 176 van september/oktober 2004 p. 13-15 (www.test-aankoop.be). Lees Onderwijs mag partituren niet integraal kopiëren in De Juristenkrant nr.194 p. 4-5. b-

Alleen de auteur heeft het recht te beslissen of en hoe zijn werk zal worden publiek gemaakt of opgevoerd = publiek exploitatierecht. Zelfs een niet commerciële en/of gratis voorstelling van een werk in bijv. een school of bedrijf wordt beschouwd als een publieke gebeurtenis, dus is de toestemming van de auteur vereist. Alleen gratis voorstellingen in familiekring (= ‘privé-mededeling’) worden beschouwd als niet publieke gebeurtenissen. M.a.w. op bijv. muziek in familiale kring zijn geen auteursrechten verschuldigd. Voor een kort citaat ten behoeve van onderwijs, polemiek, kritiek of wetenschappelijk onderzoek is geen toelating van de auteur vereist maar de bron van het citaat en de naam van de auteur moeten worden vermeld. (Art. 21 van de wet van 30.6.1994.) I.v.m. het auteursrecht op muziek op de werkvloer zie hierna: 7.1.4 ‘Sabam’. c-

Voor publicatie van portretten is niet alleen de toestemming van de auteur = de fotograaf vereist maar ook van de geportretteerde = portretrecht of recht op afbeelding. (Art. 10 van de wet van 30.6.1994.) Over het portretrecht en de toepassing ervan in hoofde van particulieren en van publieke figuren zie www.persgerecht.be/document.php?document_id=134 (uit ‘Pers&Gerecht - vademecum voor journalisten’). Lees ook ‘Dag Allemaal’ laat pagina uitscheuren in De Standaard (DS) van 2.10.2009 p. 36: www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=0Q2G0P75&word='Dag+Allemaal'.

In bredere zin kunnen foto-rechten of beeldrechten worden uitgeoefend. Lees Architect eist geld voor foto’s MAS Antwerpen in DS van 23.3.2011 p. D9. d-

Een auteur kan zich, wanneer hij toelating gaf om zijn werk publiek te maken, uit te voeren, te kopiëren of vermenigvuldigen, achteraf verzetten tegen elke wijziging of bewerking ervan = adaptatierecht. (Art. 1 en 2 van de wet van 30.6.1994.) e-

De vertaling van geschreven teksten, zelfs de mondelinge weergave ervan, kan alleen als de auteur daarmee instemt = vertalingsrecht. (Art. 1 van de wet van 30.6.1994.) f-

De auteur van een plastisch, niet van een architecturaal werk, heeft recht op een deel van de verkoopprijs van het voorwerp waarop het origineel van zijn oeuvre werd vermaterialiseerd ingeval van verkoop bij opbod in publieke veilingen = volgrecht. (Art. 11 van de wet van 30.6.1994.) De wet van 1994 stelde een volgrecht in van 4% te betalen telkens een kunstwerk openbaar wordt geveild en verkocht voor minimum ! 1240. Het volgrecht is niet van toepassing op een doorverkoop waarbij de verkoper het werk minder dan 3 jaar voor de doorverkoop rechtstreeks heeft verkregen van de kunstenaar en de doorverkoopprijs maximaal € 10.000 bedraagt. 3.7.2001 keurde het Europees parlement een richtlijn goed die vanaf 1.1.2006 in alle lidstaten moest worden toegepast. Deze richtlijn voert een volgrecht in van maximum 4% op de verkoop van kunstwerken voor minimum ! 3000 en maximum ! 50.000, voor de verkoop van duurdere werken geldt een lager tarief. Niet alleen

279 openbare verkopen door een veilinghuis vallen onder deze regeling maar ook verkopen door galerijen en kunsthandelaars. Lees Wie profiteert van volgrecht? in De Standaard van 06.07.2001 p. 13, Vooral erfgenamen van kunstenaars profiteren van volgrecht in De Standaard van 14.2.2005 p. 19, Hebben erfgenamen Dali recht op deel van de koek? in De Juristenkrant nr. 209 van 12.5.2010 p. 5. g-

Door de wet van 1994 kreeg de auteur er 2 exploitatierechten bij, te vergoeden door iedereen die bijv. boeken of muziekwerken huurt of ontleent = verhuurrecht en leenrecht. (Art. 1 van de wet van 30.6.1994.) Verhuurrecht en leenrecht zijn nieuw sinds 1994, de andere exploitatierechten bestonden al onder de oude wet.

Leenrecht: België en Europa 1992 vaardigde de Europese commissie een richtlijn uit die een recht op vergoeding toekent aan de auteur en/of uitvoerder wanneer een boek, cd of dvd wordt uitgeleend (europa.eu.int). De Belgische auteurswet van 30.6.1994 erkent dit leenrecht maar de regering liet na de wet uit te voeren, omdat met name de Franstalige partijen, om vooral financiële redenen, op de rem gingen staan. (Bij wijze van overgangsregeling kende de Vlaamse gemeenschap de Vlaamse literaire auteurs en illustratoren eenmalige leensubsidies toe.) De Europese commissie bracht de Belgische staat daarom voor het Europees hof, dat op 16.10.2003 oordeelde dat België binnen de 6 maand de Europese richtlijn moest hebben omgezet in Belgisch recht (www.curia.eu.int). Uiteindelijk kwam januari 2004, na moeizame onderhandelingen tussen de Vlaamse en Franse gemeenschappen, een Belgisch compromis tot stand dat door de federale Minister van economie in een koninklijk besluit werd gegoten: het k.b. van 25.4.2004 betreffende de vergoedingsrechten voor openbare uitlening van de auteurs, vertolkende of uitvoerende kunstenaars, producenten van fonogrammen en producenten van eerste vastlegging van films (www.mineco.fgov.be > intellectuele eigendom). Strikt wettelijk moet het leenrecht worden betaald door de bezoekers van de (openbare) bibliotheken maar het zijn de gemeenschappen die in hun plaats betalen, a rato van ! 1 per jaar per volwassen, resp. ! 0,5 per minderjarig lid, wat neerkomt op een vergoeding van ! 0,03 per ontlening. Raadplegingen ter plaatse zijn gratis. En auteurs van wetenschappelijke en schoolboeken ontvangen niets: bibliotheken van scholen, universiteiten, wetenschappelijke instellingen, zorginstellingen en instellingen voor blinden, doven, slechtzienden en slechthorenden moeten immers geen leenrecht betalen. Recent verzocht VEWA (= Vereniging van educatieve en wetenschappelijke auteurs) de Raad van state om deze regeling nietig te verklaren (o.a. omdat auteurs van wetenschappelijke boeken niets ontvangen). Lees hierover Auteurs eisen nietigverklaring Belgisch kb leenrecht in De Standaard van 23.7.2004 p. 24.

De inning van het leenrecht gebeurt door Reprobel (www.reprobel.be - zie verder).

280

7.1.2

Duur van het auteursrecht

De duur van het auteursrecht werd door de wet van 1994 verlengd van 50 tot 70 jaar post mortem. Als een werk de creatie is van meerdere auteurs loopt het auteursrecht tot 70 jaar na het overlijden van de langstlevende. Wanneer de termijn van 70 jaar verstreken is behoort het werk tot het publiek domein. M.a.w. het kan vrij gekopieerd worden, herdrukt en verkocht, op het internet geplaatst, herwerkt, verfilmd enz. Idem in de andere EU-landen. In de VS gaat een werk pas 95 jaar post mortem tot het publiek domein behoren. Voor meer informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/auteursrecht/Bescherming_door_auteursrecht/duur. Jaarlijks wordt op 1 januari Public Domain Day gevierd – zie www.publicdomainday.org. Zo werd op 1.1.2012 ‘gevierd’ dat de rechten van auteurs, overleden in 1941, tot het publiek domein zijn gaan behoren, o.a. de geschriften L’ évolution créatrice van Henri Bergson (http://nl.wikipedia.org/wiki/Henri_Bergson), Ulysses van James Joyce (www.jamesjoyce.ie en http://nl.wikipedia.org/wiki/James_Joyce), Sadhana van Rabrindanath Tagore (http://nl.wikipedia.org/wiki/Rabindranath_Tagore), Mrs. Dalloway van Virginia Woolf (www.virginiawoolfsociety.co.uk en http://nl.wikipedia.org/wiki/Virginia_Woolf), en ook de tekeningen, prenten en beeldhouwwerken van George Minne (http://nl.wikipedia.org/wiki/George_Minne en www.vlaamsekunstcollectie.be/nl/george_minne.aspx) Lees ook Popeye alleen nog door spinazie beschermd in De Standaard van 2.1.2009 p. 25. De tekenaar van Popeye, Elzie Segar, overleed eind 1938, zodat het auteursrecht = copyright in de EU eind 2008 verviel en er sindsdien op het afdrukken van zijn tekeningen geen rechten meer verschuldigd zijn (in de VS vervalt het auteursrecht pas eind 2034). Het merk Popeye daarentegen loopt nog verder (over merkenrecht zie hierna: 7.3). Het merk Popeye is in handen van King Features, dochter van mediagigant Hearst Corporation – www.kingfeatures.com.

7.1.3

Overdracht van het auteursrecht / tarieven

Inkomsten van natuurlijke personen (niet van vennootschappen), verkregen uit de overdracht (cessie of concessie) van auteursrechten (en van naburige rechten - zie hieronder) en van de wettelijke en verplichte licenties, worden sinds 1.1.2008 beschouwd als roerende inkomsten en (dus) belast met een bevrijdende roerende voorheffing van slechts 15 % (nieuw art. 17, §1, 5° wetboek inkomstenbelastingen = WIB). De forfaitaire kosten bedragen 50 % voor de eerste schijf van inkomsten tot ! 10.000, op de schijf van ! 10.000 tot ! 20.000 wordt 25 % kosten in aftrek genomen, boven deze schijf wordt geen kostenforfait aangerekend. Bijv. een scenarist ontvangt van zijn beheersvennootschap (zie hieronder) ! 5.000 voor de exploitatie van zijn auteursrechten: op deze ! 5.000 worden forfaitair 50% kosten in aftrek genomen, hij betaalt dus ! 375 belastingen = 15 % van ! 2.500. Wie dat wil kan de werkelijke kosten bewijzen en inbrengen. Voor de volledige tekst van het WIB zie http://fiscus.fgov.be/INTERFAOIFNL/Publicaties/DB/CIR92.htm. Voor gedetailleerde informatie zie www.kunstenloket.be/kunstenloket/view/nl/3812399Nieuwe+fiscale+regeling+intellectuele+rechten+natuurlijke+personen.html. Lees ook Als 7,50% kan volstaan... in Budget&Recht nr. 212 van september/oktober 2010 p. 29-31.

281

7.1.4

Auteursverenigingen

Een auteur kan voor de uitoefening van zijn auteursrecht een beroep doen op auteursverenigingen = beheersvennootschappen. Alleen de door de Minister van Justitie erkende beheersvennootschappen mogen in België actief zijn. Een vertegenwoordiger van de Minister controleert hun activiteiten.

Men onderscheidt gewone en representatieve beheersvennootschappen. Van de gewone beheersvennootschappen is SABAM de meest bekende. Sabam = Société des Auteurs Belges Belgische AuteursMaatschappij vertegenwoordigt schrijvers, cineasten, fotografen, beeldende kunstenaars, componisten, muziekuitgevers enz., die aangesloten zijn bij Sabam zelf of bij een van haar internationale zusterverenigingen, en staat namens hen in voor de exploitatie, de administratie en het beheer van hun auteursrechten: Sabam int deze rechten en verdeelt ze en brengt wanbetalers voor de rechtbank. Begin 2008 opende de databank van Sabam: iedereen kan controleren voor welke artiesten Sabam het geld int: lees hierover Sabam maakt databank beschikbaar in De Standaard (DS) van 6.12.2007 p. 3.

Tot midden 2000 richtte Sabam zich inzake het auteursrecht op muziek alleen op handelszaken maar sindsdien ook op de (wachtkamers van) vrije beroepen. Lees Ook crèches moeten (auteursrechten en) billijke vergoeding betalen in De Standaard van 16.6.2009 p. 4.

Of er auteursrechten verschuldigd zijn voor muziek op de werkvloer bestond lange tijd onduidelijkheid. 26.1.2006 oordeelde het Hof van cassatie dat de 4 mecaniciens van een garage als een familie = private kring kunnen worden beschouwd, hun werkgever moet derhalve voor muziek op de werkvloer geen auteursrechten betalen (wel voor muziek in de publieke toonzaal). Dit betekent niet dat muziek op alle werkplaatsen van auteursrechten is vrijgesteld: er mogen maar een klein aantal werknemers werken + ze moeten al geruime tijd samenwerken (anders is er geen familiekring), bovendien mag de muziek niet te horen zijn door een publiek = bijv. de klanten van de garage. Lees Muziek afspelen op werkvloer geen inbreuk auteursrecht in De juristenkrant nr. 124 van 22.2.2006 p. 1 en 6, (Auteursrechten) Ramen en deuren dicht in Budget&Recht nr. 212 van september/oktober 2010 p. 47 over de uitspraak van het Vredegerecht Leuven II van 5.5.2009 – bron: Tijdschrift van de Vrederechters, 2010, nr. 1-2, blz. 12.

Ten gevolge van een overeenkomst tussen de werkgeversorganisaties enerzijds en Sabam en Simim (zie hierna: 7.1bis) anderzijds van 2.11.2009 zijn zelfstandigen en ondernemingen met minder dan 9 werknemers vrijgesteld van auteursrechten (en billijke vergoeding - zie hierna: 7.1bis) voor muziek voor hun personeel op de werkvloer en het bedrijfsrestauran. De regeling geldt voor 171.000 ondernemingen = 77%, vanaf het 3de kwartaal 2009. Lees Zelfstandige en klein bedrijf betalen niet voor muziek in DS van 3.11.2009 P. E5. Lees ook Sabam bereikt akkoord met transportsector in DS Online van 25.2.2011 16u18: www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20110325_096&word=Sabam+transportsector.

Eind 2009 sloot Sabam een overeenkomst af met de vzw Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen. Daardoor betalen jeugdhuizen een algemeen jaartarief en een bijzonder tarief voor elk muziekoptreden waarvoor meer dan 2,5 euro entreegeld wordt gevraagd. Lees Jeugdhuizen blij met vast Sabam-tarief in DS van 5.11.2009 p. 6.

Muziek in een onderneming, openbare dienst of vereniging aangeven kan op www.eengemaakteaangifte.be. Voor meer informatie over de werking van Sabam zie www.sabam.be. Lees ook Sabam gooit zich op online inningen in DS van 26.12.2007 p. 28, Sabam wil beter imago en meer transparantie in DS van 13.2.2008 p. 35, Parket valt Sabam aan in DS van 22.7.2009 p. 14, Artiesten krijgen beter zicht op inningen van Sabam in DS van 27.4.2010 p. 32.

Begin 2008 richtte Sabam een nieuwe auteursrechtenmaatschappij op: SOLEM. Muziek wordt hoe langer hoe meer via het internet verdeeld en verkocht en met de oprichting van Solem wil Sabam hierop inspelen. Er wordt werk gemaakt van gespecialiseerde computerprogramma's die het mogelijk moeten maken om de auteursrechten die verschuldigd zijn op downloads te innen. Lees Sabam berekent verlies door illegale downloads en Sabam zegt politiek de wacht aan in DS van 10.5.2010 p. 3, resp. p. 36.

Naast Sabam is (o.a.) ook SACD aktief. Zie www.sacd.be.

Voor het auteursrecht in het domein van de visuele kunsten staat SOFAM in. Zie www.sofam.be.

Voor het auteursrecht i.v.m. het kopiëren van muziekpartituren is er SEMU. Zie www.semu.be. Lees Hoe duur was mijn partituur in De Standaard (DS) van 6.4.2007 p. C1, Geen belasting meer op partituren in DS van 3.12.2008 p. 10, Scholen moeten toch betalen voor muziekpartituren in DS van 24.4.2009 p. 8.

Er zijn slechts 2 representatieve beheersvennootschappen actief: AUVIBEL en REPROBEL, monopoliehouders voor de inning van vergoedingen betreffende specifieke auteursrechten. De gewone beheersvennootschappen (hierboven) zijn geen monopoliehouders.

AUVIBEL int de vergoedingen, verschuldigd aan auteurs, uitvoerende artiesten en producenten van fonogrammen en audiovisuele werken, en verdeelt de opbrengsten onder hen. Vlgs. art. 22 §1 5° van de auteurswet mogen, zonder toelating van de auteur, geluids- en audiovisuele werken (cd’s en dvd’s) gereproduceerd worden (gedownload) voor familiaal gebruik. Ter compensatie zijn fabrikanten,

282 importeurs of intracommunautaire aankopers van apparaten en dragers aan Auvibel een vergoeding verschuldigd, in de vorm van een heffing op de verkoop van apparaten en blanco dragers die de reproductie van geluids- en audiovisuele werken mogelijk maken. Voor de lijst van apparaten en dragers en het tarief van heffing zie KB 28.3.1996 (3% op de verkoopprijs van bandopnemers, cassetterecorders, videorecorders en dvd-recorders, 1,5% op geïntegreeerde systemen zoals hifiketens, cd-spelers/recorders en tv-video/dvdcombinaties, 0,59 euro op een blanco dvd-r, 0,12 euro op een blanco cd-r). Voor de aangepaste lijst, van toepassing sinds 1.2.2010, zie KB 17.12.2009 (toegevoegde apparaten: geheugenkaarten, usb-sleutels, mp3-spelers, externe harde schijven enz.; gewijzigde tarieven: 0,40 i.p.v. 0,59 euro op een blanco dvd-r enz.). Er is geen heffing voorzien op de aankoop van e-readers, spelconsoles met harde schijf en pda’s met mp3-, maar zonder telefoonfunctie; ook op computers zelf is geen heffing voorzien. Lees hierover Compensatievergoeding voor privékopie uitgebreid in De Juristenkrant nr. 202 van 27.1.2010 p. 4-5. Zie www.auvibel.be.

REPROBEL, de beheersvennootschap van REPROgrafierechten BELgië, werd bij koninklijk besluit van 15.10.1997, in uitvoering van art. 61 van de wet van 30.6.1994, aangewezen als enige vennootschap voor het beheer van reprografierechten. REPROBEL int een forfaitaire vergoeding op kopieertoestellen, faxen, duplicators, kantooroffsettoestellen en scanners bij de fabrikanten, de invoerders en de intracommunautaire aankopers van alle toestellen die in België op de markt komen. Ook de gebruikers moeten een vergoeding betalen. Na inning verdeelt Reprobel deze vergoedingen in gelijke helften tussen uitgevers en auteurs. Zie www.reprobel.be.

283

7.1.5

Inbreuken op het auteursrecht / namaak

Door de auteurswet van 1994 en de latere wijzigingen kan tegen inbreuken op auteursrecht strenger worden opgetreden. Meer recent is er de wet betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele eigendomsrechten van 15.5.2007, publicatie 18.7.2007. Voor de volledige tekst van de wet zie www.ejustice.just.fgov.be/wet/wet.htm > (Numac:) 2007011344. Voor meer info zie www.namaak.be of http://fiscus.fgov.be/interfdanl/nl/namaak/index.htm, www.polfed-fedpol.be/crim/crim_fccu_nl.php (Fedreale politie) > auteursrechten, www.anti-piracy.be (Belgisch Antipiraterij Federatie). Lees Namaakdesign bloeit via webwinkels (tientallen namaakmeubels verrnietigd) in De Standaard van 17.2.2011 p. 32-33, Bijna niet van het echte te onderscheiden in Budget&Recht nr. 212 van september/oktober 2010 p. 38-41.

Zie ook hierboven: 7.1.1 Downloaden. Art. 79bis §1 van de auteurswet: “Eenieder die inrichtingen, producten of onderdelen vervaardigt, invoert, verdeelt, verkoopt, verhuurt, er reclame voor verkoop of verhuur voor maakt, of voor commerciële doeleinden bezit, of die diensten verricht die 1° gestimuleerd, aangeprezen of in de handel worden gebracht om de bescherming van een doeltreffende technische voorziening te omzeilen, of 2° slechts een commercieel beperkt doel of nut hebben naast het omzeilen van de bescherming van een doeltreffende technische voorziening, of 3° in het bijzonder ontworpen, vervaardigd of aangepast zijn met het doel het omzeilen van een doeltreffende technische voorziening mogelijk of gemakkelijker te maken, is schuldig aan een misdrijf”. Lijst Dedecker inbreuk mogelijk maakt, vergemakkelijkt of verbergt, is schuldig aan een misdrijf”. Art. 80: “Hij die kwaadwillig of bedrieglijk inbreuk pleegt op het auteursrecht en de naburige rechten, is schuldig aan het misdrijf van namaking. Hetzelfde geldt voor de kwaadwillige of bedrieglijke aanwending van de naam van een auteur of van een persoon die een naburig recht geniet, of voor enig door hem gebruik distinctief kenmerk om zijn werk of prestatie aan te duiden. De aldus ot stand gebrachte voorwerpen worden als nagemaakt beschouwd. Hij die voorwerpen, wetende dat zij nagemaakt zijn, verkoopt, verhuurt, te koop of te huur stelt, in voorraad heeft voor de verkoop of de verhuur of in België invoert voor commerciële doeleinden, is schuldig aan hetzelfde misdrijf”. Art. 81: “De misdrijven bepaald in de artikelen 79bis, § 1, 79ter en 80 worden gestraft met een gevangenisstraf van drie maanden tot drie jaar en met een geldboete van 100 tot 100 000 EUR of met een van die straffen alleen. In geval van herhaling binnen vijf jaar na een in kracht van gewijsde gegane veroordeling wegens dezelfde inbreuk, worden de opgelopen straffen op het dubbele van het maximum gebracht”.

In kleinere gevallen kunnen de controlediensten (economische inspectie, douane, politie...) minnelijke schikkingen treffen (in plaats van gerechtelijk te vervolgen). Gevallen Lees over België: - U mag “SOS Piet” ongestraft kopiëren in De Standaard van 28.10.2010 p. 12 (over de rechtbank van koophandel van Luik die vonniste dat culinaire gerechten, zeg maar kookboeken, niet beschermd zijn door het auteursrecht): www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DF31G5KI&word=U+mag+'SOS+Piet'+ongestraft+kopiëren. - Er zijn meer professoren die plagiaat plegen in DS van 3.3.2010 en Fraude onder professoren in DS van 6-7.3.2010 p. 6-7 (over plagiaat door professoren in het algemeen en plagiaat door prof. Martin Stone van het Leuvens Hoger instituut voor wijsbegeerte in het bijzonder). - Youtube legt Belgische artiesten (even) het zwijgen op in DS van 11.8.2009 p. 23 (over de klacht van Sabam tegen Youtube): www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=FR2DLHO0&word=youtube. - VB (Vlaams Belang) negeert auteursrecht van webkunstenaar in De Juristenkrant nr. 184 van 25.2.2009 p. 3. - Lijst Dedecker (LDD) en VB (Vlaams Belang) veroordeeeld voor schending auteursrecht in De Juristenkrant nr. 229 van 11.5.2011 p. 1 en 3 (over de veroordelingen van LDD en VB wegens het ontoelaatbaar gebruik van bechermd auteurswerk, nl. cartoons met Lucky Luke en de Daltons resp. Lambik en Suske en Wiske; LDD en VB beriepen zich op de zgn. parodie-exceptie maar dit werd in de beide gevallen afgewezen). Lees over de Europese Unie: Elke burger heeft recht op internet in De Standaard van 6.11.2009 p. 1 - Europa beperkt de mogelijkheden om de burger de toegang tot het internet te ontzeggen: onderwijs, vrije meningsuiting maar ook toegang tot informatie (met name via het internet) zijn grondrechten. Daardoor komt (o.a.) de Franse antipiraterijwet (zie hierboven) op de helling te staan. Lees over Frankrijk: Franse piraterijwet haalt het niet in De Standaard van 10.4.2009 p. 27 (het Franse anti-piraterijwetsvoorstel wou de internetverbinding van gebruikers afsluiten als die worden betrapt op illegaal downloaden, volgens het ‘three strikes’-systeem; het voorstel haalde op 9.4.2009, buiten verwachting, geen meerderheid in de Assemblée Nationale), Franse Raad haalt streep door downloadwet van Sarkozy in De Standaard van 12.6.2009 p. 34 (het wetsvoorstel werd later opnieuw voorgelegd maar toen maakte de Franse Conseil Constitutionnel bezwaar), Antipiraterijwet aanvaard in Frankrijk in De Standaard van 23.9.2009 p. 32 en Illegaal downloaden streng bestraft in Frankrijk in Budget&Recht nr. 208 van januari/februari 2010 p. 5 (het parlement keurde het wetsvoorstel, aangepast, uiteindelijk toch goed: de rechtbank kan nu een jaar lang de internetaansluiting van computerpiraten schorsen, tijdens de schorsingsperiode moet de piraat blijven abonnementsgeld betalen en kan hij geen ander abonnement nemen). Lees over de Verenigde Staten: - Auteurs in VS sluiten akkoord met Google in De Standaard (DS) van 30.10.2008 p. 33, Rupert Murdoch wil Google aan banden leggen in DS van 8.4.2010 p. 29: Rupert Murdock, de baas van News Corporation (www.newscorp.com) wil verhinderen dat zoekmachines als Google en Bing (van Microsoft) zonder enige vergoeding volledige krantenartikelen kunnen verspreiden. (DS verwijst ook naar het akkoord van Google met de 2 grootste Amerikaanse organisaties van auteurs en uitgevers van boeken: tegen betaling van $ 125.000.000 mag Google boeken scannen die niet meer in druk zijn maar waarop wel nog auteursrechten rusten.) - Limewire wordt opgedoekt in DS van 28.10.2010 p. D3 (over het gerechtelijk bevel tot stopzetting van Limewire): www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=4431FHDH&word=Limewire+wordt+opgedoekt. Lees ook www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=4431FHET&s=1 (over de peer-to-peer-softwareprogramma’s Napster, Kazaa, Limewire, Bittorrent en Rapidshare) Lees over Zweden: Zweedse overheid versus piraten: 1-0 in De Standaard van 8.4.2009 p. 22 (in Zweden zijn internetserviceproviders sinds 1.4.2009 wettelijk verplicht het internet-protocoladres van een klant vrij te geven aan de rechtenhouders van muziek, films of andere bestanden die illegaal worden gedeeld),

284 Een jaar cel voor Zweedse piraten en Zweedse piraten tot zinken gebracht in De Standaard van 18-19.4.2009 p. 2 resp. p. 4 en www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=DMF20090417_016&ref=nieuwsalert (de rechtbank in Stockholm verklaarde 17.4.2009 de 4 oprichters van de website The Pirate Bay schuldig aan inbreuken op het Zweedse auteursrecht), Omstreden Zweedse wet doet cd-verkoop stijgen in De Standaard van 6.8.2009 p. 27: www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=CJ2DG6FJ&word=Omstreden+Zweedse+wet.

Downloaden en piraterij Streamen Downloaden is een hedendaagse vorm van kopiëren, meer bepaald van het internet. Lees http://nl.wikipedia.org/wiki/Downloaden. 1-

Om te kopiëren van het internet is de toelating van de auteur vereist. De meeste auteurs staan op hun rechten = auteursrechten, zij vragen (dus) een financiële vergoeding = betaling. Slechts een beperkt aantal auteurs verlenen een kosteloze gebruikslicentie = creative common (meestal aangegeven door een doorstreepte ! of omcirkelde $). Legaal kopieren kan bij (o.a.) Amazon (www.amazon.com), Apple/iTunes (www.apple.com/iTunes), EMI Downloadshop (www.7digital.com), Belgian Music Online (www.belgianmusiconline.be), Fnac (www.fnac.be). 2-

Het gekopieerde werk mag alleen gebruikt worden in familiaal verband. Op illegaal downloaden = piraterij staan zware straffen: boetes van ! 500 tot 500.000 en/of gevangenisstraffen van 3 maand tot 2 jaar. Voor meer info zie www.namaak.be, www.polfed-fedpol.be/crim/crim_fccu_nl.php (website van de Federale politie) en www.anti-piracy.be, de site van de Belgisch Antipiraterij Federatie (BAF). BAF is een vzw, opgericht in 1985 door de Belgische videoproducenten, ondertussen uitgegroeid tot de organisatie die zowel in België als Luxemburg strijdt tegen namaak en piraterij van films, muziek en videogames. Lees ook Plagiaat op het Internet? in De Standaard van 25.06.2001 p. 19 (www.standaard.be), Online muziek kopen in Test Aankoop nr. 538 van januari 2010 p. 12-16: het betreft hier een vergelijkende test van 9 betalende Europese muzieksites (met grote prijsverschillen); van een aantal sites is niet altijd duidelijk dat ze legaal opereren; Test-Aankoop vraagt daarom om meer duidelijke regels om de rechtszekerheid te verbeteren (www.test-aankoop.be), Downloaden mag (soms) in Plus magazine nr. 257 van februari 2010 p. 84-85 (www.plusmagazine.be), Rupert Murdoch wil Google aan banden leggen in De Standaard van 8.4.2010 p. 29, Sabam berekent verlies door illegale downloads en Sabam zegt politiek de wacht aan in De Standaard van 10.5.2010 p. 3, resp. p. 36, Aanhoudingen bij actie tegen internetpiraterij op www.deredactie.be van 8.9.2010: www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/media/100908Piraterij.

De jongste tijd wordt streamen meer populair, als alternatief voor downloaden. Lees http://nl.wikipedia.org/wiki/Streaming_media.

De streamer downloadt niet, m.a.w. hij kopieert niet van het internet naar zijn computer, maar hij speelt de muziek of film af op een website zonder die te downloaden. Anders gezegd: streamen betekent dat je bestanden zoekt op allerlei websites en die verzamelt in een cloud = virtuele wolk. Deze cloud blijft ergens op het internet hangen (niet op je computer). In de VS is streamen veel meer verspreid dan in Vlaanderen. Muziek streamen kan je hier op bijv. the HypeMachine (http://hypem.com ! sinds kort niet meer toegankelijk) en Soundcloud (http://soundcloud.com), televisieseries en video’s op Megavideo (www.megavideo.com = 72’ gratis kijken en daarna 52’ wachten, ofwel een betalend abonnement ! sinds kort afgesloten op bevel van het Amerikaans gerecht) en Crunchuroll (www.crunchyroll.com), sportwedstrijden op Justin.tv (http://nl.justin.tv) en Ustream.tv (www.ustream.tv). Lees Streamen is de toekomst, Ieder nadeel heeft zijn voordeel, Wereldtournee via streaming en Waar streamen? in De Standaard van 1112.9.2010 p. C8-C11.

Het internationaal antinamaakverdrag (ACTA-verdrag) Eind januari 2012 ondertekenden de Europese Commissie en een aantal EU-lidstaten (ook België) het zgn. ACTA-verdrag (ACTA = Anti-Counterfeiting Trade Agreement), het internationaal antinamaakverdrag. De tegenstanders van het verdrag vrezen dat overtreders van het auteursrecht, ook dienstverleners die de inbreuken ondersteunen (o.a. internetproviders en zoekmachines) strafrechtelijk zullen gesanctioneerd worden. Maar het verdrag is zo vaag dat het divers kan geïnterpreteerd worden. Het is dus wachten op de beslissing terzake van het Europees parlement, voorzien tegen de zomer van 2012. - Lees EU tekent omstreden ACTA-verdrag op www.tijd.be van 26.1.2012 21u35: www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_media/EU_tekent_omstreden_ACTA_verdrag.9153002-3121.art. - Lees ook Europees antipiraterijverdrag afgezwakt in De Standaard van 31.1.2012 p. D3. - Voor meer info lees http://nl.wikipedia.org/wiki/Anti-Counterfeiting_Trade_Agreement. Over de afwijzing van het Acta-verdrag door diverse commissies van het Europees parlement zie http://www.mensenrecht.be/node/397 (in fine). Begin juli 2012 kwam het nieuws dat het Acta-verdrag, door de houding van het Europees parlement, definitief begraven is. - Lees "Europees parlement verwerpt Acta-verdrag definitief" op de website van De Standaard van 4 juli 2012 13u30: www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120704_098.

285

7.1bis

Billijke vergoeding

Ten gevolge van de wet betreffende het auteursrecht en de naburige rechten van 30.6.1994 en de bijhorende uitvoeringsbesluiten moeten handelszaken, vrije beroepen, culturele centra, jeugdhuizen... die in hun zaak of wachtzaal of op fuiven en festivals... muziek en/of beelden aanbieden, een billijke vergoeding betalen voor de naburige rechten = nevenrechten. De sociaal-culturele sector betaalt een billijke vergoeding voor tijdelijke activiteiten, polyvalente zalen betalen een jaarlijkse som, aan de jeugdhuizen beloofde de Vlaamse regering in hun plaats te betalen. Lees Ook crèches moeten billijke vergoeding betalen in De Standaard van 16.6.2009 p. 4.

De billijke vergoeding komt bovenop het auteursrecht. Over het auteursrecht zie hierboven: 7.1.

Zij gaat naar uitvoerende kunstenaars (zangers, musici, acteurs, dansers…) en producenten. Het auteursrecht gaat naar de auteurs = schrijvers en componisten. Voor de volledige tekst van de wet betreffende het auteursrecht en de naburige rechten van 30.6.1994, publicatie 27.7.1994, inwerkingtreding 1.8.1994, zie www.ejustice.just.fgov.be/wet/wet.htm > (Numac) 1994009586. Voor meer info over de billijke vergoeding zie http://statbel.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/naburige_rechten_van_auteursrecht/index.jsp, en www.bvergoed.be of www.debillijkevergoeding.be.

De nevenrechten vervallen 50 jaar na de opname. Het auteursrecht vervalt 70 jaar na het overlijden van de auteur (zie boven). 23.4.2009 besliste het Europees Parlement om de nevenrechten 20 jaar langer dus 70 jaar te laten gelden maar daarmee kan het dossier ‘copyright extension’ nog niet afgesloten worden: er moet nog een goedkeuring volgen door de Europese Raad. Lees Europese liedjes worden mogelijk langer beschermd in De Standaard van 15.2.2008 p. 32 en Muziek blijft melkkoe in De Standaard van 24.4.2009 p. 34.

De Commissie voor billijke vergoeding beslist over tarieven en inningsmodaliteiten. Op basis van een aantal vaste parameters: de aard en oppervlakte van de gebruikte ruimte, de entree, het soort activiteit (al dan niet met verkoop van drank, al dan niet met dansgelegenheid...). Over de Commissie voor billijke vergoeding lees http://statbel.fgov.be/nl/ondernemingen/intellectuele_Eigendom/Instellingen_en_actoren/Commissies_auteursrec ht/billijke_vergoeding/index.jsp.

De vergoeding wordt geïnd door Honebel, voor horecazaken, en door Outsourcing Partners, voor anderen. Zie www.vlaanderen.be/servlet/Satellite?pagename=Infolijn/View&cid=1097063990705&c=Solution_C&p=1186804409590&context=. Eerder waren het de 2 (gewone) beheersvennootschappen, Uradex en Simim, die de billijke vergoeding inden, Uradex voor de artiestenvertolkers, Simim voor de muziekproducenten (zie www.uradex.be en www.simim.be). De artiesten klaagden omdat de doorbetaling van de vergoeding door Uradex aan de artiesten onvoorstelbaar traag verliep. De federale Minister van economie deelde daarom, 1.2.2006, mee dat de vergunning van Uradex zou worden ingetrokken. Lees Artiesten wachten op geldberg in De Standaard van 12.1.2006 p. 28.

286

7.2

Octrooi

Een
octrooi
=
patent
=
uitvinding
is
een
uitsluitend
en
tijdelijk
recht
van
exploitatie
verleend
voor
iedere
 uitvinding
die
nieuw
is,
op
uitvinderswerkzaamheid
berust
en
vatbaar
is
voor
toepassing
op
het
gebied
van
de
 nijverheid.

 Worden
niet
als
uitvindingen
beschouwd:
ontdekkingen
alsmede
natuurwetenschappelijke
theorieën,
en
 wiskundige
methoden;
esthetische
vormgevingen;
stelsels,
regels
en
methoden
voor
het
verrichten
van
 geestelijke
arbeid,
voor
het
spelen
of
voor
de
bedrijfsvoering,
alsmede
computerprogramma's;
presentatie
van
 gegevens.
(Zie
art.
2
en

3
van
de
wet
op
de
uitvindingoctrooien.)
 
 Een
Belgisch
octrooi
wordt
aangevraagd
bij
de
DIENST
VOOR
DE
INTELLECTUELE
EIGENDOM
(DIE)
van
het
 Ministerie
van
economische
zaken.

 Na
een
zogenaamd
‘nieuwheidsonderzoek’
kan,
bij
ministerieel
besluit,
het
octrooi
worden
toegekend
voor
 een
termijn
van
20
jaar
(te
rekenen
vanaf
de
aanvraag).

 Er
wordt
melding
van
gemaakt
in
het
register
der
uitvindingsoctrooien
dat
toegankelijk
is
voor
het
publiek.

 Het
octrooi
geeft
de
octrooihouder
het
recht
om
op
te
treden
tegen
namaak.
 Hij
kan
ook
vrij
beschikken
over
zijn
octrooi
en
het
bijv.
verkopen
of
in
licentie
geven.

 De
Belgische
octrooiregeling
staat
in
de
wet
op
de
uitvindingsoctrooien
van
28.3.1984,
publicatie
9.3.1985.

 ‐
Voor
de
volledige
tekst
van
de
wet,
tekstueel
bijgewerkt
tot
29.12.2008,
zie
 www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a.pl?language=nl&caller=list&cn=1984032835&la=n&fromtab=wet&sql= dt='wet'&tri=dd+as+rank&rech=1&numero=1.

 ‐
Voor
uitgebreide
officiële
informatie
zie
 http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/index.jsp.

 ‐
Over
de
werking
van
de
dienst
en
de
aanvraag
zie
www.mineco.be
>
intellectuele
eigendom
>
uitvinding.
 ‐
Voor
de
jaarlijkse
tabellen
van
de
octrooiaanvragen
zie

 http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/tabel_octrooiaanvragen/index .jsp.

 ‐
Eerstelijnshulp
voor
particulieren
met
een
idee,
door
Flanders
DC
=
de
Vlaamse
organisatie
voor
 ondernemingscreativiteit:
www.sosidee.be.
 
 Het
EUROPEAN
PATENT
OFFICE
(EPO)
is
een
zelfstandige
internationale
instelling,
met
2
belangrijke
 vestigingen,
München
en
Rijswijk
(het
is
geen
EU‐orgaan).

 Aan
de
basis
van
het
EPO
ligt
het
Europees
octrooiverdrag
van
München
van
5.10.1973,
gericht
op
de
 uniformisering
bij
het
verlenen
van
een
octrooi.
Het
werd
goedgekeurd
in
België
bij
wet
van
8.7.1977.
 ‐
Zie
www.european‐patent‐office.org:
“
(...)
The
European
Patent
Office
provides
a
uniform
application
 procedure
for
individual
inventors
and
companies
seeking
patent
protection
in
up
to
40
European
countries.
 (…)”

 ‐
Voor
praktische
informatie
zie
 http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/Europees_octrooi/index.jsp.

 Van
één
gemeenschappelijk
Europees
patent
is
(nog)
geen
sprake.
Na
erkenning
van
een
patent
door
het
EPO
 moet
dit
nog
in
elke
EPO‐lidstaat
afzonderlijk
worden
vertaald
en
gevalideerd.
De
aanvraag
van
een
patent
in
 13
lidstaten
zou
ongeveer
€
20.000
kosten,
waarvan
€
14.000
voor
vertalingen.
(In
de
VS
kost
de
aanvraag
van
 een
patent
gemiddeld
10
keer
minder.)
 
 De
EUROPESE
UNIE
werkt
(al
30
jaar)
aan
een
eengemaakt
patent.
 De
meeste
EU‐lidstaten
willen
een
gezamenlijk
octrooi,
maar
Italië
en
Spanje
liggen
dwars
omdat
in
het
EU‐ voorstel
octrooien
moeten
aangevraagd
worden
in
het
Duits,
Engels
of
Frans
(m.a.w.
het
Italiaans
en
het
 Spaans
vallen
uit
de
boot).
 De
EU‐ministers
kwamen
in
juni
2012
tot
een
akkoord
voor
een
eengemaakt
patent
maar
het
Europees
 parlement
ging
tegenpruttelen.
 ‐
Lees
“Toch
nog
tegenslag
voor
Europees
patent”:
www.beursduivel.be/nieuws/2619991/toch‐nog‐tegenslag‐ europees‐patent.html

 Uiteindelijk
keurden
de
EU‐ministers
van
industrie
op
10
december
2012,
daags
nadien
gevolgd
door
het
 Europees
parlement,
een
compromis
goed.
Het
eenvormig
EU‐patent
zal
een
uitvinding
onmidddellijk
 beschermen
in
25
EU‐landen
(Italië
en
Spanje
doen
niet
mee).
 ‐
Tijdens
de
overgangsperiode
zal
zo’n
EU‐patent
6500
euro
kosten,
om
nadien
te
zakken
tot
ten
hoogste
5000
 euro.
 


287 Bij
de
WORLD
INTELLECTUAL
PROPERTY
ORGANIZATION
(WIPO),
de
VN‐dienst
voor
intellectuele
eigendom,
 kan
men
een
patent
aanvragen
dat
geldt
voor
alle
aangesloten
landen.
WIPO
registreert
de
aanvraag
en
gaat
 na
of
zij
daadwerkelijk
een
nieuwe
uitvinding
betreft.

 Aan
de
basis
van
WIPO
ligt
het
verdrag
van
Washington
van
19.6.1970
dat
een
meer
eenvoudige
aanvraag
van
 octrooien
voor
een
zelfde
uitvinding
in
meerdere
landen
beoogt.
Ook
dit
verdrag
werd
goedgekeurd
in
België
 bij
wet
van
8.7.1977.

 ‐
Zie
www.wipo.int.

 ‐
Voor
praktische
informatie
zie
 http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Octrooien/Internationale_aanvraag/inde x.jsp.

 
 Een
WERELDWIJDE
OCTROOIDATABANK
wordt
bijgehouden
op
www.creax.com.



 
 Gevallen
 
 April
2004
kende
het
EPO
een
patent
toe
op
een
nieuwe
techniek
voor
het
invriezen
en
ontdooien
van
 eicellen,
zaadcellen
en
embryo’s
van
mensen
en
sommige
dieren,
maar
tegelijk
ook
op
de
resulterende
 producten,
m.a.w.

 op
de
eicellen,
zaadcellen
en
embryo’s
zelf.
Met
name
dat
laatste
is
sterk
betwistbaar,
o.a.
op
grond
van
regel
 23
d
(c)
van
de
Europese
patentconventie
dat
stelt
dat
geen
patenten
verleend
mogen
worden
voor
de
 commercialisatie
of
industriële
toepassing
van
menselijke
embryo’s.

 Zie
www.european‐patent‐office.org
>
nr.
EP
1
121
015
B1.

 Lees
Patent
op
menselijk
leven
in
De
Standaard
(DS)
van
16.4.2004
p.
2.
 
 Over
het
geval
Lego
zie
hierna:
7.3
Merkenrecht.
 
 De
Rechtbank
van
koophandel
van
Gent
vernietigde,
20.1.2011,
het
octrooi
van
het
bedrijf
Lotus
Bakeries
op
 speculoospasta,
op
vraag
van
een
aantal
concurrenten.
Lotus
kocht
het
octrooi
van
2
deelnemers
aan
het
VRT‐ programma
‘De
Bedenkers’
maar
de
Rechtbank
stelde
vast
dat
hun
pasta
geen
nieuwe
uitvinding
was:
het
 recept
om
speculoospasta
te
maken
stond
al
lang
voordien
op
de
Nederlandse
receptensite
‘Oma
Wapsie’.
 Lees
Oma
Wapsie
is
echte
bedenker
van
speculoospasta
op
www.standaard.be
van
20.1.2011
11u29:

 www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20110120_029.

 Receptensite
‘Oma
Wapsie’:
www.omawapsie.nl.


 
 In
2012
vervalt
het
patent
op
de
koffiecapsules
Nespresso
(van
Nestlé)
(niet
op
het
koffieapparaat).
 Lees
Namaak‐capsules
te
koop
vanaf
mei
(2010)
in
Het
Laatste
Nieuws
van
8.3.2009
p.
12
(www.hln.be),
 Kofffie‐oorlog
op
komst
om
Nespresso‐cups
in
DS
van
31.3.2010
p.
E2
(www.standaard.be).

 Midden
juni
2010
diende
Nestlé
=
Nespresso
bij
de
Franse
rechter
klacht
in
tegen
concurrent
Sara
Lee
omdat
 die
kofficapsules
produceert
die
passen
in
de
Nespresso‐koffieapparaten.
 Lees
Nespresso
–
capusule
wordt
inzet
van
nieuwe
koffie‐oorlog
in
DS
van
16.6.2010
p.
E12.
 Er
zijn
ondertussen,
sinds
april
2010,
wel
goedkopere
capsules
(van
Douwe
Egberts)
op
de
Franse
markt,
en
 sinds
kort
ook
op
de
Nederlandse
markt.
 Lees
Goedkopere
cups
voor
Nespresso
stapje
dichterbij
op
De
Standaard.biz
van
15.12.2010:
 www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=GUJ33NBUF&word=Goedkopere+cups+voor+nespresso+dicht erbij

 Lees
Einde
monopolie
voor
Nespresso
in
DS
van
27.5.2011
p.
44.
 
 Sara
Lee
=
Douwe
Egberts
bekwam
een
Europees
octrooi,
afgeleverd
door
het
EPO,
op
het
koffieapparaat
 Senseo
+
de
koffiepad.
De
rechtbank
in
eerste
aanleg
vonniste
dat
de
verkoop
van
pads
door
concurrenten
 géén
inbreuk
vormt
op
het
octrooi.
Het
Hof
van
beroep
van
Antwerpen,
8.12.2005,
volgde
de
visie
van
het
EPO
 en
besliste
dat
alleen
Sara
Lee
pads
voor
de
Senseo‐koffieapparaten
mag
produceren
en
verkopen.

 Lees
Alleen
Douwe
Egberts
mag
Senseopads
verkopen
in
De
Juristenkrant
nr.119
van
7.12.2005
p.
7.
 Finaal
gaf
de
‘Technical
board
of
appeal’
van
het
EPO
de
rechter
in
eerste
aanleg
gelijk.



288

7.3

Merkenrecht

Het merkenrecht wordt geregeld door het Benelux-verdrag inzake de intellectuele eigendom van 25.2.2005. De specifieke regels betreffende merken staan onder titel II van deze wet. Voor de volledige tekst van het Benelux-verdrag zie www.boip.int/nl/pdf/regulations/beneluxverdrag.pdf. Voor praktische informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Merken/index.jsp.

Als individuele merken worden beschouwd de benamingen, tekeningen, afdrukken, stempels, letters, cijfers, vormen van waren of van verpakking en alle andere voor grafische voorstelling vatbare tekens, die dienen om de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden. Ook een geslachtsnaam kan als merk dienen. Kunnen niet als merken worden beschouwd tekens die uitsluitend bestaan uit een vorm die door de aard van de waar wordt bepaald, die een wezenlijke waarde aan de waar geeft of die noodzakelijk is om een technische uitkomst te verkrijgen. (Art. 2.1 van het Benelux-verdrag.)

Een merk wordt beschermd door inschrijving bij het Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE) in Den Haag (centraal) of in Brussel of Luxemburg (nationale diensten). Het BBIE bestaat sinds 1.9.2006. Het kwam tot stand door de samenvoeging van het Benelux-merkenbureau (BMB) met het Benelux-bureau voor tekeningen en modellen (BBTM - zie hieronder: 7.4). Voor meer gedetailleerde informatie over het BBIE zie www.boip.int.

Wie inschrijft kiest voor een of meer klassen (‘waren’) uit een lijst van 45 (9 = video’s enz., 16 = papier, 20 = meubelen, 25 = kledingstukken, 27 = tapijten, 30 = koffie, thee enz.). Voor de volledige lijst zie www.boip.int/nl/pdf/forms/trademarks/BnlApplicationExplanation.pdf)

De bescherming heeft een geldigheidsduur van 10 jaren, te rekenen vanaf de datum van depot. De inschrijving wordt op verzoek vernieuwd, voor verdere termijnen van 10 jaren. (Art. 2.9 van het Benelux-verdrag.)

Men kan zijn merkenrecht ook laten registreren, in één keer voor alle EU-landen, bij het Office for Harmonization in the Internal Market, Trade Marks and Designs (OHIM) = Harmonisatiebureau voor de interne markt, of kortweg het Europees merkenbureau, gevestigd in Alicante. Zie http://oami.europa.eu.

En men kan een merk internationaal laten registreren bij het Internationaal bureau voor de bescherming van de industriële eigendom te Genève. Zie www.wto.org > A-Z list > intellectual property. Voor praktische informatie i.v.m. internationale merkaanvraag zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Merken/Internationale_merkaanvraag/index.jsp.

Over namaak zie boven: 7.1.5. Gevallen ALKEN-MAES diende, 8.5.2012, bij de Voorzitter van de Rechtbank van koophandel te Brussel een vordering tot staking in wegens oneerlijke marktpraktijken en merkinbreuk tegen InBev Belgium. Alken-Maes verwijt de concurrent dat (1) de nieuwe verpakking van Jupiler Blue een quasi integrale kopie is van de verpakking van Maes-pils (zelfde blauw als de blikjes pils van Maes, terwijl Alken-Maes dat kleurgebruik voor bier in 2006 deponeerde), (2) de naam Jupiler Blue op de verpakking gelijkaardig is afgedrukt als Maes Pils, (3) de plaatsing in de winkelrekken van het pak Jupiler Blue, vlak naast het pak Maes Pils, verwarrend werkt. De Rechtbank gaf, 6.7.2012, Alken-Maes gelijk, AB-Inbev ging in beroep. Lees www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120706_144.

1999 vroeg BELGACOM het Benelux-merkenbureau om de kleur turkoois als merk te erkennen. Het Merkenbureau weigerde omdat een kleur alleen merkenrechtelijk kan beschermd worden als het gaat om een maatschappelijk ongebruikelijke kleur gedeponeerd voor een specifieke warensoort ofwel als die kleur als merk ingeburgerd is bij het publiek. Zie www.boip.int/nl/jurisprudence_display.php?&id=55. Belgacom stapte naar het Hof van beroep van Brussel en kreeg daar gelijk (arrest van 28.9.1999). Het Merkenbureau ging vervolgens in cassatie maar het Hof van Cassatie sloot zich in zijn arrest van 22.12.2000 aan bij de uitspraak in beroep, want, argumenteerde het Hof, om als merk te worden beschermd moet een teken geschikt zijn om een merk te vormen + een onderscheidend vermogen hebben, en ook een kleur kan aan die beide voorwaarden voldoen. Lees het arrest van Cassatie op http://jure.juridat.just.fgov.be/pdfapp/download_blob?idpdf=F-20001222-3.

289 De jarenlange strijd (sinds 1996!) tussen de brouwerij Anheuser-Busch, ondertussen eigendom van de groep AB InBev, en de Tsjechische brouwerij Budejovicky Budvar over het gebruik van het merk BUDWEISER in Europa werd, in eerste aanleg, beslecht in het voordeel van de laatste – lees de uitspraak van 29.7.2010 op http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/ (zaaknr. C-214/09 P). Lees ook Anheuser-Busch verliest strijd om merk Budweiser in De Standaard (DS) van 30.7.2010 p. E2 en (!) Europees Hof van Justitie herbekijkt recht AB InBev op merknaam Bud in DS van 15.9.2010 p. E4: www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=T82VC5JO&word=Europees+hof+van+justitie+herbekijkt+recht+AB+Inbev+op+merknaam +Bud. Maar het Europese hof van justitie verbrak, 29.3.2011, de uitspraak in eerste aanleg. De zaak keert nu terug naar de rechtbank van eerste aanleg, die ofwel zelf oordeelt ofwel doorverwijst naar het Harmonisatiebureau voor de interne markt = OHIM (zie hierboven) – lees het arrest op http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/ > (zaaknummer) C-96/09 P. Lees ook AB InBev scoort in merkenstrijd om Bud in DS van 30.3.2011 p. 38. De groep LVMH (Louis Vuitton Moët Hennessy – www.lvmh.com) legde klacht neer, in Frankrijk en bij het Europees Hof van Justitie, tegen zoekmachine GOOGLE. Waar gaat het over? Een bedrijf kan op Google, uiteraard tegen betaling, zijn naam koppelen aan een bepaalde zoekterm: als ik die zoekterm intik verschijnt niet alleen de (gevraagde) link naar de zoekterm maar ook een (ongevraagde) advertentie van het betalende bedrijf (dit advertentiesysteem van Google is bekend onder de naam ‘AdWords’). LVMH was/is vooral gepikeerd omdat er bij het intikken van de zoekterm ‘Louis Vuitton’ een advertentie verscheen van een bedrijf/website die namaakproducten verkoopt, volgens LVMH een inbreuk op het merkenrecht. LVMH kreeg gelijk van de Franse beroepsrechter. Maar het Europees Hof van Justitie ziet het anders: bij arrest van 23.3.2010 stelt het dat Google bekende merknamen mag gebruiken als zoekwoorden zonder daarvoor de toestemming te moeten vragen aan de merkhouders, en ook AdWords zijn toegelaten. Voor het volledige arrest zie http://curia.europa.eu > (zaaknummer:) C-236/08. Lees Advertentiemodel Google geen inbreuk op het merkenrecht in DS van 24.3.2010 p. E9, Google niet aansprakelijk voor merkinbreuk via AdWord in De Juristenkrant nr. 208 van 28.4.2010 p. 16. Lees ook Bieden op een zoekterm in DS van 10.6.2010 p. E3 (over SEO = Search engine optimization – zie bijv. www.iprospect.be/nl/zoekmachine-optimalisatie-seo.htm?gclid=CP_Ok-uolaICFUkrDgodEBPyDw, en over SEA = Search engine advertising – zie www.google.be/intl/nl/adwords/jumpstart/phone.html). Bij arrest van 12.11.2008 oordeelde het Gerecht van eerste aanleg (zie boven: 2.2.2) dat het Canadese bedrijf Mega Brands de bekende Deense LEGO-blokjes wel degelijk mag namaken, de wereldwijde octrooitermijn is al sinds 1998 verstreken. Het Hof schaarde zich ook achter de beslissing van het Europees merkenbureau (2004) dat de erkenning van de vorm van het Legoblokje als merk (1998) vernietigde. Voor de volledige tekst van het arrest zie http://curia.europa.eu > (zaaknummer:) T-270/06. Lees Legoblokjes zijn geen merk in De juristenkrant nr. 179 van 10.12.2008 p. 2. En het Europees hof van justitie besliste dat Lego de vorm van het blokje niet kan laten registreren als een beschermd merk in de EU. Lees hierover Lego verliest de strijd tegen copycats in DS van 15.9.2010 p. E4-E5: www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=T82VC5JU&word=Lego+verliest+de+strijd. De nieuwe hitzender van de VRT, die vanaf 5.1.2009 radio Donna opvolgt, koos als naam MNM. Mars, de fabrikant van M&M, protesteerde fel tegen deze keuze. De twee ‘waren’, radio en snoep, hebben wat hun kernactiviteiten betreft nochtans geen uitstaans met elkaar. Maar men kan zich bij het BBIE inschrijven voor verschillende ‘waren’ of klassen (zie hierboven), uiteraard voor de kernactiviteiten maar ook voor allerlei nevenactiviteiten. En wat die laatste betreft (van bijv. klassen 9, 16 en 25) zullen MNM en M&M waarschijnlijk wel op hetzelfde terrein gaan opereren. Uiteindelijk ging Mars akkoord met de keuze van de VRT. Lees Mars lust MNM niet in DS van 20.11.2008 p. 32. De 4de beroepskamer van het Europees Merkenbureau besliste 27.9.2007 dat de schreeuw van Tarzan beschermd is. Traditioneel worden woorden en logo’s merkenrechtelijk beschermd maar de jongste jaren ook geluiden. Zie http://oami.europa.eu/legaldocs/boa/2006/EN/R0708_2006-4.pdf. Lees ook Schreeuw Tarzan merkenrechtelijk beschermd in De Juristenkrant nr. 158 van 21.11.2007 p. 6, Tarzanschreeuw beschermd in DS van 26.11.2007 p. 37. Het Hof van Justitie oordeelde dat de eis van het automerk OPEL om speelgoedfabrikant Aupec te verbieden op zijn schaalmodellen het Opel-logo te gebruiken onterecht was. Lees Hof van Justitie zaait verwarring in merkenrecht in De Juristenkrant nr. 146 van 28.3.2007 p. 7. De tekenaar van POPEYE, Elzie Segar, overleed eind 1938, zodat het auteursrecht in de EU eind 2008 verviel en er sindsdien op het afdrukken van zijn tekeningen geen rechten meer verschuldigd zijn (in de VS vervalt het auteursrecht pas eind 2034). Over de duur van het auteursrecht, ook m.b.t. Popeye, zie hierboven: 7.1. Het merk Popeye daarentegen loopt nog verder. Dit is in handen van ‘King Features’, een dochtermaatschappij van de mediagigant ‘Hearst Corporation’ – zie www.kingfeatures.com. Lees Popeye alleen nog door spinazie beschermd in DS van 2.1.2009 p. 25. Het merk QUICK als restauratiedienst is sinds enige tijd beschermd op het volledige grondgebied van de Europese Unie. Onlangs verzocht Quick om een uitbreiding van haar merkrecht naar andere producten als koffie en thee maar dat werd door het Europees merkenbureau geweigerd, omdat een naam als ‘quick’ geen onderscheidend karakter heeft. Er volgde een tweede weigering, in beroep, op 17.12.2002. Daarop stapte Quick naar de Europese rechtbank van 1ste aanleg die bij arrest van 27.11.2003 (nr. T-348/02) de beslissing van het Merkenbureau bekrachtigde, omdat het woord ‘quick’ niets anders is dan een aanduiding die in het handelsverkeer kan dienen om een belangrijke eigenschap van gelijk welk product te beschrijven, namelijk de snelheid waarmee het bereid en geserveerd kan worden. Zie www.curia.eu.int > rechtspraak. Eind januari 2012 verkocht Philips zijn 50 procent van het merk SENSEO aan Sara Lee (het moederbedrijf van o.a. Douwe Egberts) dat daardoor 100 procent eigenaar werd. De 2 bedrijven blijven wel samenwerken, zeker tot 2020, Philips blijft instaan voor design, productie en distributie van het koffieapparaat, Sara Lee (d.w.z. Douwe Egberts) voor de productie van de koffiepads. Lees ook Belgisch merkimago licht verbeterd in DS van 8.10.2009 p. E6-E7.

290

7.4

Recht op tekeningen of modellen

Het recht op tekeningen of modellen wordt geregeld door het Benelux-verdrag inzake de intellectuele eigendom van 25.2.2005. De specifieke regels betreffende tekeningen of modellen staan onder titel III van deze wet. Voor de volledige tekst van het Benelux-verdrag zie www.boip.int/nl/pdf/regulations/beneluxverdrag.pdf. Voor praktische informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Tekeningen_modellen/index.jsp.

Als tekening of model wordt beschouwd het uiterlijk van een voortbrengsel of een deel ervan. Het uiterlijk van een voortbrengsel wordt afgeleid uit de kenmerken van met name de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het voortbrengsel zelf of de versiering ervan. Onder voortbrengsel wordt verstaan elk op industriële of ambachtelijke wijze vervaardigd voorwerp, met inbegrip van onder meer onderdelen die zijn bestemd om tot een samengesteld voortbrengsel te worden samengevoegd, verpakkingen, uitvoering, grafische symbolen en typografische lettertypen. Computerprogramma’s worden niet als voortbrengsel aangemerkt. (Art. 3.1 van het Benelux-verdrag.)

Het Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE) is het centraal bestuursorgaan. Het BBIE bestaat sinds 1.9.2006. Het kwam tot stand door de samenvoeging van het Benelux-bureau voor tekeningen en modellen (BBTM) met het Benelux-merkenbureau (BMB - zie hierboven: 7.3). Gedetailleerde informatie over het Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BBIE) op www.boip.int.

Een tekening of model wordt beschermd voor zover de tekening of het model nieuw is en een eigen karakter heeft. Een tekening of model wordt als nieuw beschouwd, indien er geen identieke tekening of identiek model voor het publiek beschikbaar is gesteld vóór de datum van depot of vóór de datum van voorrang. Tekeningen of modellen worden geacht identiek te zijn, indien de kenmerken ervan slechts in onbelangrijke details verschillen. Een tekening of model wordt geacht een eigen karakter te hebben, indien de algemene indruk die deze tekening of dit model bij de geïnformeerde gebruiker wekt, verschilt van de algemene indruk die bij die gebruiker wordt gewekt door tekeningen of modellen die voor het publiek beschikbaar zijn gesteld vóór de datum van depot of vóór de datum van voorrang. Bij de beoordeling van het eigen karakter wordt rekening gehouden met de mate van vrijheid van de ontwerper bij de ontwikkeling van de tekening of het model. (Art. 3.3 van het Benelux-verdrag.)

Het recht op tekeningen of modellen wordt verkregen door de inschrijving van het depot, verricht binnen het Benelux-gebied bij de Benelux-oganisatie voor de intellectuele eigendom (Benelux-depot) of verricht bij het Internationaal bureau (internationaal depot). (Art. 3.5 van het Benelux-verdrag.)

De inschrijving van een Benelux-depot heeft een geldigheidsduur van 5 jaar te rekenen van de datum van het depot. Ze kan voor 4 achtereenvolgende termijnen van 5 jaar worden vernieuwd tot een maximale geldigheidsduur van 25 jaar. (Art. 3.14 van het Benelux-verdrag.)

Men kan zijn recht op tekeningen en modellen in één keer laten registreren voor alle EUlanden, bij de Europese dienst voor merken, tekeningen en modellen (Office for Harmonization in the Internal Market, Trade Marks and Designs = OHIM). Zie http://oami.europa.eu. Voor praktische informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Tekeningen_modellen/Gemeenschapstekeningen_en_modellen/index.jsp.

Een internationale inschrijving, in het kader van het systeem van Den Haag voor de internationale registratie van tekeningen en modellen van nijverheid, maakt het mogelijk om via één enkel depot in één enkele taal tekeningen en modellen in meerdere landen te beschermen. Dit depot kan worden verricht bij de World Intellectual Property Organization (WIPO – zie boven: 7.2) of een nationaal bureau zoals het Benelux-bureau (zie hierboven). Zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Tekeningen_modellen/internationale_inschrijving/index.jsp.

Gevallen Het Europees gerecht van eerste aanleg (zie boven: 2.2.2) besliste 8.7.2009 dat de uiterlijke kenmerken van de chocolade- en kokosrepen Bounty (afgeronde uiteinden, bovenaan 3 uitsteeksels) onvoldoende onderscheidend zijn, zodat ook andere fabrikanten gelijkaardige producten mogen maken. Oorspronkelijk had het ‘Office for Harmonisation in the Internal Market, Trade Marks and Designs’ wel een voldoende onderscheidend kenmerk vastgesteld. Voor de volledige uitspraak zie http://curia.europa.eu > en > case no 28/08 van het Court of First Instance. Lees www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=DMF20090708_024&word=bounty.

291

7.5

Kwekersrecht

In België wordt het kwekersrecht geregeld door de wet tot bescherming van kweekproducten van 20.5.1975, publicatie 5.9.1975 (numac 1975052003), en de bijhorende uitvoeringsbesluiten. Voor de volledige tekst van de wet, tekstueel bijgewerkt tot 10.5.2007, zie Ziewww.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a.pl?language=nl&caller=list&cn=1975052030&la=n&fromtab=wet&sql=dt='wet'&tri=dd+as+ran k&rech=1&numero=1. Voor praktische informatie zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Kwekersrecht/index.jsp.

Kwekersrecht is het intellectueel recht dat de commerciële productie van een nieuw ras in de landbouw, tuinbouw, bosbouw en veeteelt beschermt. Tot voor kort was de Dienst tot bescherming van kweekproducten van het federale Ministerie van landbouw bevoegd inzake kwekersrecht. Ondertussen werd de bevoegdheid voor landbouw bijna volledig overgedragen van de federale naar de regionale overheid. (O.a.) de bevoegdheid inzake het kwekersrecht bleef federaal, het (federale) Ministerie van economische zaken verleent nu de kwekerscertificaten.

Het kwekersrecht wordt aangevraagd bij de Dienst voor de intellectuele eigendom (DIE) van het Ministerie van economische zaken. Na onderzoek kan een kwekerscertificaat worden afgeleverd. Certificaten hebben een geldigheidsduur van 15 tot 25 jaar, naargelang het ras. Tweemaandelijks verschijnen bulletins van de kweekproducten en rassencatalogi. Zie http://statbel.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Kwekersrecht/Bulletins/index.jsp.

Gevallen Een groepering van Europese kwekers van aardappelen dagvaarde een aantal Belgische landbouwers en het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV – www.favv.be) wegens schending van de kwekersrechten hun beschermde aardappelsoorten – lees Boeren moeten ‘auteursrechten’ betalen op aardappelen in De Standaard van 22.4.2011 p. 34.

292

7.6

Bescherming databanken

De wet van 31.8.1998 houdende omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 11.3.1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken, publicatie 14.11.1998, beschermt de zgn. databanken. Voor de volledige tekst van de wet zie www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1998083141&table_name=wet. Voor de volledige tekst van de Europese richtlijn 96/9/EG van 11.3.1996 zie http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31996L0009:NL:HTML.

Een databank is, conform de Europese richtlijn, een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend, en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk. Bijna iedereen maakt haast dagelijks gebruik van een of andere databank, op het internet of er buiten, op zoek naar het uur van bus of trein, de datum en/of het uur van een concert, film of tentoonstelling, enz. Het verzamelen van gegevens en het ordenen ervan tot een overzichtelijk geheel is binnen onze informatiemaatschappij van grote economische waarde. De databankenwet van 31.8.1998 beschermt daarom alle databanken, originele en niet originele, tegen concurrenten die zich andere databanken of delen ervan willen toe-eigenen. Daarnaast kan een producent, op grond van de auteurswet van 30.6.1994 (zie boven: 7.1), de eventuele originele structuur van zijn databank(en) laten beschermen. Praktische informatie op http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Rechtsbescherming_databanken/index.jsp.

293

7.7

Bescherming domeinnamen

De wet van 26.6.2003 betreffende het wederrechtelijk registreren van domeinnamen, publicatie 9.9.2003, reglementeert het gebruik van de domeinnamen. Voor de volledige tekst van de wet zie www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=2003062648&table_name=wet.

Een domeinnaam is, noch min noch meer, het adres van een website. Bijv. www.mens&recht.be, www.ikoon.biz, www.just.fgov.be, www.amnesty.org, http://europa.eu.

Een domeinnaam is uniek, wie als eerste een naam laat registreren verwerft er een recht op. Uiteraard mits de rechten van anderen niet te schaden – zie hierna.

Op grond van de wetten m.b.t. de specifieke intellectuele rechten (zie hierboven: 7.1 > 7.5) kan men een domeinnaam niet laten beschermen. M.a.w. men moet zich dus beroepen op de wet van 26.6.2003.

Anderzijds kan de opmaak en het gebruik van domeinnamen wel beschermde intellectuele rechten schenden. Zo wordt het merkenrecht geschonden als een domeinnaamhouder een beschermde merknaam opneemt in zijn domeinnaam. In geval van kwade trouw in hoofde van de domeinnaamhouder spreekt men van cybersquatting of domain squatting.

De regels, vastgelegd in de domeinnaamwet van 26.6.2003, beogen precies om, in het kader van de opmaak en het gebruik van domeinnamen, de belangen van de houders van andere intellectuele rechten te beschermen. Zij variëren naargelang de domeinnaamhouder te goeder trouw is of te kwader trouw. Praktische informatie op http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Domeinnamen/index.jsp. Een domeinnaam registeren? Zie http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Domeinnamen/registreren/index.jsp. Over goede trouw: http://statbel.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Domeinnamen/registratie_domeinnaam/index.jsp. Over kwade trouw = cybersquatting of domain squatting: http://statbel.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Domeinnamen/cybersquatting/index.jsp http://en.wikipedia.org/wiki/Cybersquatting.

Gevallen Over de zaak Magic Mirrors tegen Spiegeltenten Klessens Willy lees: arrest nr. C.09.0584.N/1, Hof van Cassatie, 26.11.2010: http://jure.juridat.just.fgov.be/pdfapp/download_blob?idpdf=N-20101126-5.