INSPIRATIEWAAIER VRAAGGERICHT OPENBAAR VERVOER

INSPIRATIEWAAIER VRAAGGERICHT OPENBAAR VERVOER

EEN OVERZICHT VAN KANSRIJKE IDEEËN EN CONCEPTEN ALS MAATWERKVERVOEROPLOSSING

FORSETI PROVINCIE NOORD-BRABANT SRE

1

2

Voorwoord Deze inspiratiewaaier biedt een overzicht van mogelijke mobiliteitsoplossingen die een bijdrage kunnen leveren bij het aanpakken van vervoerlacunes als gevolg van het meer vraaggericht inrichten van het openbaar vervoer, maar ook andere maatschappelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot een noodzaak om op zoek te gaan naar alternatieve mobiliteitsoplossingen. Deze lijst is zeker niet uitputtend, maar geeft wel een gevarieerd overzicht van mogelijkheden en voorbeelden uit Brabant en daarbuiten. Niet ieder voorbeeld of idee is per definitie succesvol of overal toe te passen. Er zijn tevens ongetwijfeld allerlei mitsen en maren bij ieder voorbeeld te bedenken. Hier is in de overzichten echter nadrukkelijk niet bij stil gestaan. De inspiratiewaaier heeft namelijk als doel om te inspireren en te laten zien wat er allemaal mogelijk is om knelpunten in mobiliteit aan te pakken zonder direct stil te staan bij de barrières die bij de implementatie geslecht moeten worden. De concepten zijn hierna ingedeeld in een aantal categorieën:

Aanpassingen op bestaande OV- en doelgroepenconcepten Door aanpassingen in de manier waarop het bestaande OV- en doelgroepenvervoer is georganiseerd en wordt aangeboden, kan een vervoerproduct worden geboden dat beter aansluit op de specifieke wensen of problemen die ergens kunnen ontstaan. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier: Scandinavisch model De Zweedse Flexlinjen Servicebus Ketenmobiliteit Maatwerk indicatie Wmo-vervoer Vormen van besloten vervoer Met besloten (niet voor iedereen toegankelijke) vormen van vervoer kan voor specifieke doelgroepen een oplossing geboden worden voor specifieke vervoerknelpunten in gebieden, op tijdstippen of specifieke motieven. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier: Boodschappenbus Dorpsbus De Witte Raaf Vervoer bedrijventerreinen

3

Vormen van individueel vervoer Een oplossing voor knelpunten in collectief vervoer hoeft niet altijd ook in collectief vervoer gevonden te worden. Personen kunnen ook geholpen worden in het vinden en/of creëren van een oplossing op individueel niveau. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier: Deelauto Haltevoorzieningen voor fiets en scootmobiel OV-Fiets ICT-oplossingen In sommige gevallen kan een oplossing gevonden worden in mogelijkheden om een lastig te organiseren verplaatsing overbodig te maken. ICT toepassingen vormen hierin in toenemende mate kansen voor. Voorbeelden en ideeën opgenomen in deze inspiratiewaaier: Diensten op afstand Marktplaats Onderwijs op afstand Informeren en leren over het openbaar vervoer Soms ontstaat een knelpunt niet omdat er geen vervoeraanbod is maar omdat mensen niet in staat zijn zelfstandig de ‘weg’ te vinden. Om te voorkomen dat dure en onnodige alternatieven opgezet worden kan uitleg over het huidige een reeds aanwezige openbaar vervoer de oplossing vormen. Voorbeelden en ideeën hiervoor opgenomen in deze inspiratiewaaier: MEE op weg OV-advies OV-ambassadeurs OV-educatie

We hopen dat de voorbeelden uit deze waaier personen en partijen inspiratie geven en een stapje verder brengen in de uitdaging om samen met overheden zoals de provincie en gemeenten maar ook met andere belanghebbende organisaties de mobiliteit van alle Brabanders te blijven waarborgen.

Namens Provincie Noord-Brabant, SRE en Forseti.

4

Aanpassen OV-product: Scandinavisch model doelgroepenvervoer Wat is het? Doelgroep: Ook in Scandinavië bestaan verschillende - alle gebruiken van het taxivervoersystemen voor specifieke doelgroepen (zoals doelgroepenvervoer ouderen en leerlingen), omdat zij geen gebruik kunnen maken van het reguliere openbaar vervoer. In Scandinavië is dit vervoer anders georganiseerd dan in Nederland. De belangrijkste kenmerken: - De regiefunctie van het vervoer is gescheiden van Bijdrage oplossing: het rijden en is in handen van de overheid of een - effectievere inzet van door hen gecontracteerde partij. financiële middelen - Meerdere vormen van vervoer zijn gebundeld in één - betere integratie tussen plansysteem. verschillende - Er vindt continue optimalisatie plaats van de vervoeroplossingen planning op basis van een zo efficiënt mogelijke inzet van voertuigen en laag mogelijke totale kosten. - Veel meer vervoerders zijn gecontracteerd in het systeem tegen een vergoeding per uur. Financieel Rollen en verantwoordelijkheden: Dit model biedt de overheid meer grip op de In Zweden en Denemarken is sprake van een kwaliteit en kosten van het vervoer. Dit andere verdeling van taken en vereist een investering in het opzetten en verantwoordelijkheden tussen verschillende ontwikkelen van de regiefunctie en een overheidsorganen. De regio’s zijn duidelijke keuze om meer zelf te sturen. verantwoordelijk voor het openbaar vervoer en faciliteren een centrale functie voor gemeenten. Door een betere combinatie van taxivervoer ontstaat een efficiëntere inzet van taxi’s en De beginselen zijn echter prima toepasbaar in lagere totale kosten. Nederland. In Brabant zouden de regionale regiotaxiorganisaties de regiefunctie naar zich toe kunnen trekken. De centrale functie kan ook Reizigers hoeven niet veel te merken van extern worden georganiseerd. deze wijzigingen in de organisatie. Dit concept beïnvloedt niet de reizigersbijdragen. De overheid is zelf volledig verantwoordelijk voor de geleverde kwaliteit en kan continu bijsturen.

5

Aanpassen OV-product: De Zweedse Flexlinjen Wat is het? De buurtbus is in Brabant een succesvol concept en biedt lokaal vervoer gereden door vrijwilligers op verbindingen waar regulier openbaar vervoer niet haalbaar is. Een buurtbus is routegebonden en daardoor is het niet mogelijk te voorzien in alle verplaatsingsbehoeften in een gebied met één vervoerconcept. In Zweden (Göteborg) is op deze beperking ingespeeld met Flexlinjen. Dit is een vervoerconcept met een vaste dienstregeling maar met een flexibele route. Het combineert hiermee voordelen van de buurtbus met voordelen van de regiotaxi. Globaal rijdt dit concept een vaste route maar kan van deze route afwijken wanneer nodig. Op verschillende opstapplaatsen kan men zich aanmelden waarna het voertuig deze halte aandoet. Hiermee is het vervoer dus flexibeler en kunnen loopafstanden (max 200 meter) korter zijn. Financieel De kosten voor het uitvoeren van een Flexlinjen concept zullen wat hoger zijn dan de uitvoer van een buurtbus in verband met een groter aantal haltes en de toepassing van een systeem waarin mensen zich kunnen aanmelden en de chauffeur weet welke haltes aangedaan moeten worden. Op het moment dat met dit vervoerconcept een deel van de regiotaxi ritten niet meer nodig is kan juist weer een besparing optreden.

Doelgroep: - ouderen - Wmo’ers die nu van de regiotaxi gebruik maken - inwoners van kleine kernen

Bijdrage oplossing: - vervoeralternatief voor de regiotaxi voor ouderen en Wmo’ers - verbeteren van mobiliteit in het landelijk gebied en buitenwijken

Rollen en verantwoordelijkheden: De rollen en verantwoordelijkheden hoeven niet anders te zijn dan nu het geval is bij de huidige buurtbussen. De provincie / SRE is als vervoerautoriteit opdrachtgever en buurtbusorganisaties voeren het vervoer uit. Omdat het Flexlinjen concept dichter bij het huidige regiotaxi vervoer staat is het ook denkbaar dat regiotaxi organisaties (gemeenten als opdrachtgever) voor een deel van de Wmo’ers / volgens het Flexlinjen concept vervoer organiseren. Het concept wijkt af van bestaande concepten in Nederland, zoals de Opstapper in Friesland, die volledig vraagafhankelijk is.

6

Aanpassen OV-product: Servicebus Wat is het? Een servicebus is een vorm van openbaar vervoer dat optimaal is afgestemd op de behoeften en beperkingen van specifieke doelgroepen. Laagdrempeligheid is (letterlijk en figuurlijk) het sleutelwoord. De servicebus biedt een op maat gemaakt vervoerconcept waarbij optimaal wordt geluisterd naar de wensen van de gebruikers en de gebruikers ook zelf het concept in overleg kunnen vormgeven en verbeteren. De bus rijdt langs concentraties van woonvoorzieningen en diverse populaire bestemmingen zoals ziekenhuizen en winkelcentra. De servicebus rijdt in enkele middelgrote steden zoals Middelburg, Assen en Delfzijl. In Eindhoven heeft in 2011 buslijn 100 (Rondje Woensel) op proef gereden. Deze bus bood extra comfort speciaal voor reizigers met een fysieke beperking. De proef is gestopt vanwege gebrek aan geld, maar was volgens de gemeente wel geslaagd.

Doelgroep: - ouderen - mensen met een mobiliteitsbeperking - alle reizigers voor lokale verplaatsingen Bijdrage oplossing: De inzet van een servicebus verhoogt de mobiliteit, ontsluit specifieke ouderenbestemmingen en kan leiden tot een verlaging van het regiotaxigebruik.

Financiering De kosten van een servicebus liggen hoger dan een reguliere bus. Er dient duidelijk voldoende vervoerwaarde aanwezig te zijn.

Rollen en verantwoordelijkheden: De bestaande servicebussen vallen onder de OVconcessie en zijn dus de verantwoordelijkheid van de OV-autoriteit.

Voor de opzet kan gekeken worden naar cofinanciering met de gemeente vanuit Wmomiddelen. Wellicht zijn bestaande buslijnen om te vormen tot servicelijn en/of kunnen lijnen worden gestrekt, waarbij de servicebus de bediening tot de deur overneemt.

Voor de organisatie van een servicebus ligt een samenwerking tussen gemeente en provincie voor de hand, gezien de doelgroep en het lokale karakter van de bus.

De reizigerstarieven kunnen verschillen. Sommige gemeenten kiezen ervoor om het vervoer gratis aan te bieden. Doorgaans betaalt de reiziger het reguliere OV-tarief.

Startpunt is een stad of regio met een duidelijke vervoerbehoefte en/of het gebrek aan vervoeraanbod. Dit inzicht kan worden verkregen door een analyse van de rijpatronen binnen regiotaxi.

7

Aanpassen OV-product: ketenmobiliteit door aansluiting Regiotaxi op OV ketenmobiliteit Wat is het? Regiotaxi wordt veelal gebruik door Wmo-pashouders, maar heeft ook een ontsluitende OV-functie (OV-reizigers). Binnen de huidige regiotaxisystemen staan de spelregels zowel deur-deur als deur-halte vervoer toe. Hierdoor ontstaat deels parallelliteit op verbindingen waar ook lijngebonden openbaar vervoer aanwezig is. Dit kan opgelost worden door regiotaxi vooral als feederfunctie in te zetten. Dat betekent dat OV-reizigers de verplaatsing niet langer volledig met de taxi maken, maar vanuit de taxi overstappen op een nader te bepalen OVknooppunt. Voor korte verplaatsingen kan een uitzondering worden gemaakt, omdat de overstap alleen tot nadelen (zoals een veel langere reistijd) leidt voor reizigers. Dit vereist duidelijke spelregels. Financieel Het wijzigen van het regiotaxiconcept voor OV-reizigers tot een feedersysteem leidt tot lagere vervoerkosten voor de provincie. Dit voordeel moet niet worden overschat, gezien het beperkte aantal OV-ritten binnen regiotaxi. Ook is een harde aankomstgarantie nodig om de overstap te garanderen wat tot extra kosten voor de uitvoering van het vervoer kan leiden. Voor de reiziger betekent dit ook een financieel voordeel omdat de reizigerstarieven van lijngebonden OV lager zijn. Het is wel de vraag of die reizigers de overstap gaat maken als hij de keuze heeft voor meer comfort en een direct rit.

Doelgroep: - OV-reiziger - later ook Wmo-doelgroep als gemeenten meer op maat gaan indiceren

Bijdrage oplossing: - minder uitgaven OV-functie Regiotaxi - meer reizigers in reguliere OV

Rollen en verantwoordelijkheden: De provincie en SRE zijn verantwoordelijk voor de OV-functie binnen de regiotaxisystemen. Zij bepalen de spelregels voor de OV-reizigers en hebben de vrijheid deze aan te passen. De gemeente is verantwoordelijk voor de spelregels voor de Wmo-reizigers. Binnen dit concept heeft het callcenter van regiotaxi de rol regiotaxivervoer aan te laten sluiten op het lijngebonden OV. Dit vereist aanpassingen in de planningssoftware van het callcenter en een goede communicatie richting reizigers. Dit concept biedt ook kansen voor de Wmo-doelgroep, al is het van belang goed te kijken naar de (on)mogelijkheden van reizigers.

8

Aanpassen OV-product: maatwerk bij indicatie Wmo-vervoer Wat is het? Het huidige indicatiebeleid voor Wmo-vervoer sluit nog onvoldoende aan op de verbeterde toegankelijkheid van het openbaar vervoer. Daarnaast doet de Wmo ook in hogere mate een beroep op de zelfredzaamheid van cliënten. Er ligt een uitdaging te komen tot meer maatwerk in de Wmo vervoeroplossingen, waarbij meer rekening wordt gehouden met wat een cliënt wel kan, zodat een groter beroep wordt gedaan op voorliggende voorzieningen. Dat vereist een omslag in denken en een herijking van de indicatiecriteria. De consultent kijkt kritischer naar de werkelijke mobiliteitsbehoefte van de cliënt en kijkt per verplaatsing of het OV geschikt is, of dat een andere oplossing nodig is. Deze rol kan de vervoercentrale op zich nemen door bij een ritboeking een OV advies te geven. Financiering Deze differentiatie in Wmovervoervoorzieningen vraagt om investering door gemeenten, vooral voor training van de Wmo-consulenten., zodat zij meer kennis hebben over het OV en de toegankelijkheid ervan. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van slimme tools die meer inzicht geven in de beschikbaarheid van het OV-aanbod en die een match zoekt met de mobiliteitsbehoefte van cliënten. Daarnaast zijn aanpassingen nodig in bestaande datasystemen.

Doelgroep: - Wmo’ers

Bijdrage oplossing: - minder druk op Wmovervoer - vrijkomend budget voor andere mob. oplossingen - meer reizigers in reguliere OV

Rollen en verantwoordelijkheden: De gemeente is verantwoordelijk voor het compenseren van haar burgers met een mobiliteitsbeperking. Daar ligt voor haar de uitdaging te streven naar zo veel mogelijk inzet van voorliggende voorzieningen. De OV-autoriteiten kunnen bijdragen door het trainen van Wmo-consulenten en het bieden van inzicht in het aanbod van toegankelijk openbaar vervoer.

De investeringen leiden op termijn tot lagere kosten voor het Wmo-vervoer.

9

Besloten vervoer: Eitje voor karweitje - BoodschappenPlusBus Tilburg en Klusdiensten Wat is het? Mensen zijn soms niet in staat om bepaalde werkzaamheden zelf te verrichten. Dat kan gaan om het doen van boodschappen of het doen van kleine karweitjes. In Tilburg rijdt de Boodschappenplusbus nu voor alle 55plussers in Tilburg die minder mobiel zijn en/of een beperking hebben. Met de hulp van veel vrijwilligers wordt deze doelgroep de mogelijkheid geboden om zelf boodschappen te (blijven) doen en hiermee te blijven participeren. Vrijwilligers halen deelnemers thuis op en begeleiden hen bij het boodschappen doen of bij een uitstapje. Dit versterkt ook de sociale contacten

Doelgroep: - mensen met mobiliteitsbeperking - ouderen

Bijdrage oplossing: - bereikbaarheid voorzieningen - onderhouden sociale contacten

In Reusel-De Mierden bestaat de klussen- en vervoerdienst waarbij vrijwilligers mensen helpen bij het doen van boodschappen of kleine klussen in huis. Financiering: Rollen en verantwoordelijkheden: De gemeente draagt zorg voor de De BoodschappenPlusBus is in Tilburg een financiering van de BoodschappenPlusBus. initiatief van het Nationaal Ouderenfonds en de Daarnaast kunnen sponsoren bijdragen. Twern, een organisatie voor maatschappelijke Deelnemers betalen een beperkte bijdrage diensten, in samenwerking met Citroën Bertens, per rit. het Oranjefonds en het CZ-fonds. De Twern coördineert de bus. Een kwetsbaar punt is de structurele behoefte aan financiële bijdragen van De taken van de vrijwilligers bij deze diensten derden. Zo zoekt de BoodschappenPlusBus zijn erg divers. Een vrijwilliger is niet alleen 'maar' in Tilburg nieuwe sponsoren, omdat door het chauffeur of begeleider, maar heeft ook een wegvallen van gemeentelijke subsidies het signalerende functie ten opzichte van het welzijn voortbestaan onder druk komt te staan. van de deelnemers. De tarieven voor deze diensten zijn beperkt. Reizigers betalen een vast bedrag per rit, gebaseerd op kostprijs van de rit. Of een kleine vergoeding voor het uitvoeren van klussen.

Meer informatie: www. http://www.detwern.nl/ons-aanbod/diensten/ouderen/boodschappenplusbus-tilburg

10

Besloten vervoer: De dorpsbus Wat is het? Het komt nu en in de toekomst voor dat het niet mogelijk is om in kleine kernen regulier openbaar vervoer tegen een acceptabele kostendekking aan te bieden. Om toch in de aanwezig mobiliteitsvraag te voorzien kan een dorpsbus worden ingezet. In het Zeeuwse Ellewoutsdijk laat de Stichting Dorpsbusje Ellewoutsdijk een busje rijden om scholieren naar de dichtstbijzijnde basisschool te brengen. Directe aanleiding is de sluiting van een school in het dorp. Het busje wordt ook ingezet voor vervoer naar de wekelijkse markt.

Doelgroep: - scholieren - ouderen - overige inwoners

Bijdrage oplossing: - oplossing voor vervoerprobleem kleine kernen - bevorderen participatie - leefbaarheid platteland

In Burdaard rijdt de vrijwilligerscentrale Welzijn Middelsee met vrijwilligers met een 8-persoons busje. Zij vervoert scholieren van/naar een centrale bushalte en vervoert cliënten van/naar zorginstelling Interzorg. Tussendoor is het voertuig beschikbaar voor andere reizigers. Financiering De provincie of gemeente kan de kosten dragen van een aan te schaffen voertuig. Door de inzet van eigen inwoners als vrijwilliger, kunnen de kosten voor de uitvoering (onderhoud en coördinatie) worden beperkt. De kosten kunnen worden opgevangen door een kleine reizigersbijdrage en een financiële bijdrage vanuit het dorp, bijvoorbeeld via sponsoring.

Rollen en verantwoordelijkheden: Vanuit de gemeenschap dient een duidelijke gebundelde vervoervraag aanwezig te zijn. Het initiatief moet van de bewoners zelf komen. Dus niet ‘ik heb een probleem’, maar ‘wij zetten ons in voor een gezamenlijke oplossing’. De rol van de provincie of gemeente kan beperkt zijn/blijven tot een bijdrage aan het voertuig. Het beheer van het voertuig kan liggen bij een op te zetten stichting (Ellewoutsdijk) of een bestaande vrijwilligerscentrale (Burdaard).

11

Besloten vervoer: De Witte Raaf Wat is het? Besloten vervoer met de inzet van vrijwilligers biedt in veel gebieden een goede mobiliteitsoplossing en zorgt voor sociale verbondenheid. In Noord-Brabant bestaan vergelijkbare initiatieven, zoals De Vereniging Vervoerdienst voor Ouderen ‘De Witte Raaf’. Dit is een besloten vervoersysteem dat alleen toegankelijk is voor leden en wordt gerund door vrijwilligers een deur-tot-deur vervoersysteem voor ouderen in Eindhoven. vervoer. Om lid te kunnen worden moet men minimaal 55 jaar oud zijn en niet in staat zijn om met het reguliere openbaar vervoer te reizen. De Witte Raaf biedt de mogelijkheid voor deze groep om op comfortabele en betaalbare wijze aan de samenleving te blijven deelnemen. Men rijdt alleen op werkdagen. Financiering: De Witte Raaf ontvangt subsidie van de gemeente Eindhoven, waardoor het vervoer tegen lage kosten kan worden aangeboden. De Witte Raaf is een vereniging zonder winstoogmerk. Het lidmaatschap van de vereniging De Witte Raaf bedraagt € 15,-per kalenderjaar. Eenmalig betaalt men € 2,50 inschrijfgeld. Voor betaling van deze bedragen ontvangt men een acceptgiro.

Doelgroep: - ouderen 55+ - mensen met een mobiliteitsbeperking

Bijdrage oplossing: - oplossen van mobiliteitsproblemen in het landelijk gebied, - ontlasten Regiotaxi - kan als voorliggende voorziening gelden

Rollen en verantwoordelijkheden: De stichting is in 1987 opgericht en wordt in stand gehouden door een grote groep vrijwilligers. De stichting draagt volledige verantwoordelijkheid voor het besloten vervoer voor haar leden. De gemeente zorgt voor een financiële bijdrage.

Meer informatie: www.witteraafeindhoven.nl

12

Besloten vervoer: Vervoer naar bedrijventerreinen Wat is het? Veel bedrijventerreinen aan de randen van steden kennen een matige bereikbaarheid per OV. In de ochtend en de middag is een sterke piek wat de exploitatie van OV kostbaar maakt. Een specifieke oplossing in de vorm van bedrijventerrein vervoer met kleinere busjes kan een alternatief vormen.

Doelgroep: - werknemers / stagiaires bij bedrijven met slechte OV bereikbaarheid - werknemers die via een Wsw-instelling gedetacheerd zijn

In Utrecht rijdt bijvoorbeeld de Papendorp Express. Deze gratis shuttle bus rijdt tijdens de ochtend en middag avond tussen de bedrijven en de tramhalte. De shuttle bus wordt uitgevoerd door Shuttle2.

Bijdrage oplossing: Voor doelgroepen die minder mobiel zijn en sterk afhankelijk zijn van openbaar vervoer ontstaat goed alternatief om toch bij het betreffende bedrijf te kunnen komen.

In Waalwijk rijdt sinds kort als proef tot het einde van 2012 de Havenbus op werkdagen van Vredesplein Waalwijk naar de bedrijventerreinen Haven 1 t/m 7. Men kan men gratis instappen en wordt afgezet bij het bedrijf waar men afgezet wil worden. Financieel De kosten voor een vervoeroplossing hangen af van de wijze waarop dit georganiseerd wordt. In het genoemde Utrechtse voorbeeld is sprake van een compleet georganiseerd vervoerconcept inclusief voertuigen, chauffeurs en planning en organisatie. Tot zomer 2013 financiert de overheid de Papendorp Express. Bij voldoende belangstelling blijft de shuttle ook daarna rijden. De financiering komt dan bij de bedrijven vandaan.

Rollen en verantwoordelijkheden: Voor de organisatie van vervoer naar bedrijventerreinen ligt een belangrijke rol en verantwoordelijkheid bij bedrijven zelf. Op het moment dat op een locatie knelpunten voordoen zullen bedrijven zelf een vervoeroplossing moeten initiëren. Voor lokale overheden ligt er een rol om bedrijven hierin te ondersteunen en in contact te brengen met belangrijke partijen maar ook om te bekijken of meerdere bedrijven in het gebied met dezelfde knelpunten kampen.

Indien bedrijfsvervoer door bedrijven zelf wordt georganiseerd door zelf voertuigen te huren, te rijden en te organiseren kunnen de kosten aanzienlijk lager zijn.

Meer informatie: www.shuttle2.nl

13

Individueel vervoer: Auto delen stimuleren Wat is het? De deelauto biedt een flexibele oplossing voor mensen zonder eigen vervoer. Deelauto’s worden al jaren vooral in stedelijke gebieden aangeboden door organisaties als Greenwheels en Wheels4all. Nieuw is dat tegenwoordig ook particuliere auto-eigenaren hun eigen auto kunnen verhuren. Efficiënter autogebruik is dus mogelijk. Het delen van auto’s kan interessant zijn voor Noord-Brabant als systeem aan de onderkant van de vervoermarkt. In Nederland bestaan organisaties als WeGo, SnappCar en MyWheels. In Vught is MyWheels een deelautoproject gestart in 2008. Dit project loopt, maar blijft achter in ontwikkeling. In Zeeuws-Vlaanderen heeft MyWheels een proef gestart onder de naam ‘auto delen = kosten delen’, dat na een startsubsidie nu op eigen kracht draait. project. Financiering: De financiering vindt plaats tussen huurder en verhuurder op basis van een afgesproken tarief per kilometer. De zorg voor deze afhandeling faciliteren de verschillende organisaties. Gemeenten en provincie kunnen een rol spelen bij het promoten van het concept en het (financieel) ondersteunen bij het opstarten van lokale initiatieven.

Doelgroep: - inwoners die niet beschikken over een (tweede) auto )zonder eigen auto en met rijbewijs - mensen met beperkte mobiliteit zonder eigen auto Bijdrage oplossing: - bereikbaarheid platteland - delen kosten mobiliteit - versterkt sociale verbondenheid - bevordering leefbaarheid door minder auto’s

Rollen en verantwoordelijkheden: In Nederland bestaan verschillende organisaties die zorgen voor een goed boekingssysteem, goede verzekering, administratie etc. De benodigde infrastructuur is al aanwezig. Er ontbreekt nog een structuur/netwerk voor lokale facilitering en ondersteuning. De deelnemers (vrijwilligers) helpen op lokaal niveau het systeem op te zetten. Er een uitdaging te komen tot een netwerk van beschikbare auto’s en het vergroten van de bekendheid van het concept.

Meer informatie: www.mywheels.nl

14

Individueel vervoer: Haltevoorzieningen voor fiets en scootmobiel Wat is het? Voor een hele grote groep mensen (studenten, forenzen, gezonde ouderen en bezitters van een scootmobiel) is het goed mogelijk om vanaf de woning een langere afstand naar een OV halte te overbruggen met individuele vervoermiddelen zoals de fiets en de scootmobiel. Het is dan echter wel belangrijk dat er goede stallingsmogelijkheden zijn waar de fiets of scootmobiel makkelijk en veilig achtergelaten kan worden. Voor fietsen betekent dit voldoende overdekte fietsenrekken en fietskluizen. Voor scootmobielen zijn ook stallingskluizen denkbaar maar eventueel ook een combinatie met beveiligde fietsenstallingen in dorpskernen of winkelcentra. Naast stalingsvoorzieningen is het uiteraard ook belangrijk dat de wachttijd op de halte zo comfortabel mogelijk is. Hiervoor is overdekte zitgelegenheid erg belangrijk. Financieel De kosten voor het uitvoeren van haltevoorzieningen hangen sterk af van de voorzieningen en de kwaliteitskeuze. Op het moment dat investeringen het voor meer inwoners mogelijk/makkelijker maken om naar een reguliere OV halte te komen zullen deze kosten echter altijd lager zijn dan de kosten voor de inzet van vervoer.

Doelgroep: - iedereen die kan fietsen naar een halte - scootmobiel bezitters

Bijdrage oplossing: - oplossing voor een langere afstand tot de halte van de woning - maakt regulier OV beter beschikbaar voor groepen die niet op loopafstand van halte wonen

Rollen en verantwoordelijkheden: De wegbeheerder is verantwoordelijk voor de halte-infrastructuur op straat. Aangezien verreweg het grootste gedeelte van bushaltes binnen de bebouwde kom liggen, ligt de grootste verantwoordelijkheid bij gemeenten. Juist hiermee kunnen gemeenten de bruikbaarheid en aantrekkelijkheid van de reguliere OV voorzieningen verbeteren. Voor haltes aan een provinciale weg is de provincie als wegbeheerder verantwoordelijk.

15

Individueel vervoer: Doorontwikkeling OV-fiets Wat is het? De OV-Fiets is een bestaand en steeds bekender concept dat wordt gebruik als voor- of natransport van/naar het station. Dit leenconcept biedt mogelijkheden voor doorontwikkeling. Ten eerste door de OV-fiets ook aan te bieden op grote busknooppunten en transferia. Door het nieuwe OV-beleid kunnen bestaande bushaltes/busstations zich tot belangrijke knooppunten in de vervoerketen ontwikkelen. Hiermee geeft de OV-fiets een oplossing voor een anders lastig in te passen natransport verplaatsing.

Doelgroep: - ‘vitale’ inwoners - forenzen / zakelijke reizigers - recreatieve / incidentele bezoekers Bijdrage oplossing: - verbetering voor- en natransport

Tevens kan in de toekomst de dienstverlening worden uitgebreid door het inleveren van fietsen op andere locaties en het verhuren van elektrische fietsen en elektrische scooters. Financiering Voor OV-Fiets is voldoende kritische massa nodig om verhuurfaciliteiten aan te bieden. De provincie of gemeente kunnen subsidie beschikbaar stellen voor de ontwikkeling van extra faciliteiten op stations en knooppunten.

Rollen en verantwoordelijkheden: OV-Fiets is onderdeel van het Ketenbedrijf binnen NS. Het Ketenbedrijf is onderdeel van NS-stations en richt zich op bestaande ketendiensten, zoals OV-fiets, NS-fiets en parkeren. De werkzaamheden bestaan uit herontwikkeling, exploitatie en uitvoering van deze diensten. De rol van de provincie Noord-Brabant en SRE kunnen zijn: het ontwikkelen van beleid en visie op dit terrein en het ontwikkelingen/fungeren als wegwijzer voor gemeenten op dit terrein, omdat zij veelal onbekend zijn met de materie rondom stationvoorzieningen. Een aandachtspunt is de eigendomskwestie van OV-knooppunten/stations.

16

ICT: Diensten op afstand in Brabant Wat is het? Diensten op afstand vormt een onderdeel van de programma’s Slimme zorg / Slimmer leven 2020. Doel is om mensen in staat te stellen langer thuis te blijven wonen door hen eigen keuzes en regie te geven en de zelfredzaamheid te vergroten middels technologische en innovatieve concepten. Door op deze wijze diensten aan huis of in de buurt aan te bieden kunnen soms ook lastig te organiseren verplaatsingen voorkomen worden. Denk bijvoorbeeld aan beeldbellen met familie, vrienden of zorgverleners, boodschappenservice, medicijnservice of klusjes aan huis. In Noord-Brabant zijn in pilotprojecten meerdere initiatieven op dit vlak gestart met name in de regio Eindhoven. Een voorbeeld is Thuisservice Brabant als van Zorggroep VDA uit Veghel. Meer informatie over de mogelijkheden is te vinden op de website.

Doelgroep: - ouderen die beperkt mobiel zijn inwoners van landelijk gebied die het makkelijk vinden om diensten op afstand te ontvangen Bijdrage oplossing: - oplossing voor lastig te maken verplaatsingen - ouderen zelfstandiger maatschappelijk participeren - leefbaarheid platteland

Financiering De kosten voor de toepassing van diensten op afstand zijn feitelijk beperkt tot de kosten voor ICT-systemen voor mensen die niet in staat zijn om van een eigen computer gebruik te maken. De netwerken en software zijn namelijk beschikbaar.

Rollen en verantwoordelijkheden: Er zijn inmiddels op meerdere plekken ervaringen opgedaan en organisaties opgeschaald. Via deze organisaties (zorgaanbieders of coöperatieve verenigingen) is het mogelijk om op lokale schaal aan te sluiten.

Diverse actoren (gebruiker, lokale overheden, belangenorganisaties en leveranciers) hebben belang bij deze diensten. Het is daarom goed denkbaar dat zij noodzakelijke kosten (ICTsystemen en eventuele trainingen) zullen delen.

Aan de ene kant is een groep gebruikers nodig en aan de andere kant aanbieders van diensten die meewerken. Het is de rol van de coördinerende organisatie om op basis van wensen een dienstenpakket mogelijk te maken. Lokale overheden of andere lokale organisaties hebben een rol in het initiëren van de vraag en gebruikers te organiseren.

Meer informatie: www.lekkerthuisblijvenwonen.nl

17

ICT: Zorgvoorelkaar biedt marktplaats voor mobiliteit Wat is het? Er is altijd sprake van een groep die graag van A naar B wil, maar geen vervoer kan organiseren en mensen die toch bepaalde ritten maken en iemand kan meenemen of graag andere met mobiliteit helpt. Om deze doelgroepen met elkaar in contact te brengen is een soort ‘marktplaats’ voor mobiliteit nodig. Ruim 10 jaar geleden is er in diverse kernen in Noordoost Brabant een proef geweest met Ho & Go. Vrijwilligers vervoerden met de eigen auto mensen die bij een centrale een verzoek hadden ingediend. Met de toegenomen mogelijkheden van internet biedt dit concept nieuwe kansen. Op de website is deze functie beschikbaar voor diverse mantelzorgactiviteiten, waaronder ook hulp met vervoer. In Brabant is dit al actief in Breda, Etten-Leur, Geldrop-Mierlo, Vught, Eindhoven en Den Bosch. Financieel Omdat het bij zorgvoorelkaar gaat om een bestaand platform en er geen investeringen nodig zijn in hardware of andere ICT voorzieningen, zullen de kosten beperkt zijn. Het initiatief is gratis voor gebruikers en vrijwillige mantelzorgers. Het is echter wel denkbaar dat voor een succesvolle toepassing van dit concept uitleg en begeleiding nodig is.

Doelgroep: - ouderen - inwoners van kleine kernen - in potentie iedereen

Bijdrage oplossing: - oplossen van mobiliteitsproblemen bij lastig te maken verplaatsingen, - gebruik maken van de mogelijkheden om met anderen mee te rijden

Rollen en verantwoordelijkheden: Zorgvoorelkaar is een initiatief dat nu in enkele gemeenten beschikbaar is. Er ligt een rol voor lokale overheden en belangenorganisaties om ook op andere plekken zorgvoorelkaar of een ander vergelijkbaar platform beschikbaar te maken. Daarnaast is communicatie nodig om het concept bij meer mensen bekend te maken.

Meer informatie: www.zorgvoorelkaar.nl

18

ICT: Onderwijs op afstand Dongemond College Geertruidenberg Wat is het? Met onderwijs op afstand ontstaat de mogelijkheid om onderwijs op een andere plek dan de locatie van de docent te volgen. Dit is mogelijk met behulp van ICT toepassingen zodat leerlingen de docent via beeld en geluid kunnen volgen en dus niet altijd fysiek aanwezig hoeven te zijn op de locatie van de docent. Dit kan bijvoorbeeld vanuit thuis maar bijvoorbeeld ook vanuit een andere schoollocatie dichterbij huis. De Brabantse pilot 'Leren op afstand' is van start gegaan op onder andere het Dongemond College in Geertruidenberg waar het vak wiskunde D gedurende het hele schooljaar 2011-2012 door een docent op twee locaties tegelijk wordt verzorgt.

Financieel De kosten zullen sterk afhangen van de schaalgrootte. In ieder geval zullen er investeringen plaats moeten vinden in ICT voorzieningen om onderwijs op afstand op een goede wijze mogelijk te maken. Kosten hangen sterk af van gekozen oplossing. Basissoftware voor videobellen is gratis beschikbaar maar er zijn ook zeer kostbare professionele systemen op de markt.

Doelgroep: - jongeren / scholieren / studenten met een mobiliteitsbeperking - in landelijk gebied met slechte verbinding naar school Bijdrage oplossing: Onderwijs op afstand kan een oplossing zijn voor scholieren of studenten die niet of slecht in staat zijn om bij de reguliere les aanwezig te zijn.

Rollen en verantwoordelijkheden: Voor de organisatie van onderwijs op afstand ligt het initiatief bij de onderwijsinstellingen zelf. Zij zullen onderwijs op afstand in hun lesprogramma’s moeten integreren. Het is daarmee ook een middel om als onderwijsinstelling aantrekkelijker te worden voor een grotere groep / groter gebied. Actoren waaronder overheden op lokale schaal kunnen in het geval van knelpunten de oplossing wel initiëren en ondersteunen in de realisatie en financiering ervan samen met de onderwijsinstelling.

19

Informeren en leren: MEE op weg Wat is het? MEE ondersteunt mensen met een beperking en hun netwerk op alle levensgebieden en in alle levensfasen. Daardoor kunnen zij naar vermogen meedoen in de samenleving. MEE IJsseloevers is op 1 september 2010 het project ‘MEE op weg’ gestart in Zwolle. Zij wil een omslag van denken in het verkeer en vervoer teweeg brengen, zodat meer mensen niet ‘automatisch’ alleen maar denken aan speciaal vervoer. Daarom zoekt MEE actief de samenwerking op met scholen, ouders/verzorgers, vervoerders en instellingen. MEE op Weg werkt samen met vrijwilligers, zoals een OV-maatje of een fietsmaatje. Zij maken samen met een consulent van MEE een avonturenplan, waarbij de hulpvraag centraal staat. MEE Brabant bestaat inmiddels als organisatie maar voert nog geen concrete activiteiten uit binnen Brabantse gemeenten.

Doelgroep: - mensen met mobiliteitsbeperking

Bijdrage oplossing: - minder gebruik doelgroepen-vervoer - uitleg over mogelijkheden van het OV

Financiering: De projectkosten worden deels gefinancierd door de betreffende gemeente en deels door MEE zelf.

Rollen en verantwoordelijkheden: MEE is onafhankelijk van zorgaanbieders en verleent zelf geen zorg. MEE is landelijk verenigd en lokaal verankerd.

Gemeente(n) of provincie kunnen opdrachtgever worden van een project. De investering door gemeenten is er vooral één voor de langere termijn.

MEE op Weg wordt inmiddels door bijna alle MEE-organisaties in het land aangeboden. De organisatie is in handen van de regionale afdeling van MEE. In Brabant bestaan vijf afdelingen. MEE zoekt hierin de verbinding en samenwerking met verschillende partijen zoals gemeenten, ouders/verzorgers, zorgaanbieders, leerkrachten, chauffeurs en/of andere betrokkenen.

Door als gemeenten samen te werken kunnen kosten voor het project worden verlaagd. Denk daarbij ook aan een link tussen Wmo-vervoer en leerlingenvervoer.

Meer informatie: www.mee.nl

20

Informeren en leren: OV-advies Wat is het? Het OV-advies is een dienstverlening binnen de uitvoering van Regiotaxi Gelderland, waarbij reizigers onder bepaalde omstandigheden van de telefonist een alternatieve verplaatsing per openbaar vervoer krijgt aangeboden wanneer zij een taxi reserveren.

Doelgroep: - gebruikers regiotaxi - zowel OV-reizigers als Wmo-ers

De opdrachtgever bepaalt onder welke condities dit OVadvies wordt gegeven, denk aan aantal overstappen, loopafstanden en reistijden. De provincie Gelderland biedt het OV-advies vooralsnog vrijblijvend aan bij OV-reizigers binnen Regiotaxi. Er wordt verkend of het OV-advies in bepaalde situaties meer dwingend kan worden opgelegd, door de rit per Regiotaxi (financieel) minder aantrekkelijk te maken. Ook wordt gekeken in hoeverre Wmo-reizigers ook een OV-advies aangeboden kunnen krijgen.

Bijdrage oplossing: De inzet van het OV-advies draagt bij aan een verlaging van het gebruik van de regiotaxi en meer gebruik van het reguliere OV. Dit creëert budgetruimte voor andere oplossingen.

Financiering: Het geven van het OV-advies maakt reizigers bewust van alternatieve vervoermogelijkheden, die hen mogelijk meer vrijheid bieden tegen lagere vervoerkosten. Dit concept vereist aanpassingen in de spelregels en duidelijke communicatie. Er is een investering noodzakelijk voor een koppeling tussen het reserveringssysteem en de OV-reisinformatie van 9292. Door het aanbieden van het OV-advies kunnen de kosten van het regiotaxivervoer dalen. Door regiotaxivervoer uit te sluiten op bepaalde relaties kan deze besparing vergroot worden.

Rollen en verantwoordelijkheden: De provincie en SRE bepalen de spelregels voor de OV-reizigers. Gemeenten bepalen de spelregels voor het Wmo-vervoer. Deze bepalingen liggen vast in het contract. Voor het geven van het OV-advies moet bepaald worden onder welke condities het OVadvies als alternatief wordt aangeboden. Denk daarbij aan aantal overstappen, loopafstand tot de halte en de maximale reisduur. Het callcenter van het vervoersysteem kan een belangrijke rol spelen bij het geven van het OVadvies aan reizigers. Een onafhankelijk callcenter is niet noodzakelijk maar maakt implementatie wel makkelijker.

Meer informatie: www.regiotaxigelderland.nl

21

Informeren en leren: OV-ambassadeurs Wat is het? OV-ambassadeurs bieden potentiële OV-reizigers 1-op-1 instructies over de werking van het openbaar vervoer. Senioren maken relatief weinig gebruik van het openbaar vervoer. Wanneer de fysieke gesteldheid wat minder wordt, wordt al snel een beroep gedaan op het Wmo-vervoer. Redenen waarom senioren niet met het openbaar vervoer reizen zijn onbekendheid met praktische zaken als de dienstregeling, OV-chipkaart, mate van toegankelijkheid en tarieven. Ook heeft men last van onzekerheid en koudwatervrees.

Doelgroep: - ouderen - mensen met een mobiliteitsbeperking

Bijdrage oplossing: De inzet van OV-ambassadeurs kan bijdragen aan een hogere mobiliteit, een verlaging van het doelgroepenvervoer en meer gebruik van het lijngebonden OV.

Bus en trein zijn steeds toegankelijker en geschikt vervoer voor senioren. Daarom hebben de provincies Overijssel en Zeeland, in navolging van de Regio Twente, OVambassadeurs ingezet om senioren wegwijs te maken in het OV. Financiering: De financiering van de OV-ambassadeurs kan worden gedragen door de provincie. Gekozen kan worden voor co-financiering vanuit de gemeente.

Rollen en verantwoordelijkheden: Zeeland zet vrijwilligers in als ambassadeurs. Overijssel heeft twee professionele ambassadeurs zelf in dienst genomen. In beide gevallen heeft de provincie een belangrijke rol in de communicatie over het bestaan van de OV-ambassadeurs. Zij draagt de kosten. De vervoerder kan faciliteren. Betrokkenheid van andere actoren is van belang. Senioren kunnen via het Wmo-loket, seniorenorganisaties en instellingen in contact komen met de OV-ambassadeurs.

Meer informatie: http://www.overijssel.nl/thema's/bereikbaar/openbaar-vervoer-0/word-ov-ambassadeur/

22

Informeren en leren: OV-educatie Wat is het? Scholen besteden vaak wel aandacht aan verkeer, maar niet aan het gebruik van het openbaar vervoer. Door OVeducatie maken leerlingen op een heldere en leuke manier kennis met het reizen met openbaar vervoer. Dit vergroot hun kansen om mee te doen in de maatschappij en bijvoorbeeld bij het vergroten van sociale contacten en het vinden van werk. Een voorbeeld is het lespakket OV4U dat door diverse OVautoriteiten, OV-vervoerders en scholen wordt ingezet om kinderen wegwijs te maken in het OV.

Financiering: De kosten van OV-educatiepakketten zijn beperkt. De provincie of SRE kunnen besluiten deze pakketten beschikbaar te stellen voor geïnteresseerde scholen.

Doelgroep: - kinderen met een mobiliteitsbeperking - leerlingen

Bijdrage oplossing: De inzet van OV-educatie kan bijdragen aan een hogere mobiliteit, een verlaging van het doelgroepenvervoer en meer gebruik van het reguliere OV.

Rollen en verantwoordelijkheden: OV-educatie moet uiteindelijk een plekje krijgen in het lesprogramma van scholen. Zij moeten inzien dat mobiliteit een belangrijke motor is voor leerlingen om mee te kunnen doen. Gemeenten en OV-autoriteiten kunnen dit faciliteren en benadrukken.

Meer informatie: www.ov4u.nl

23

Vrijwillige vervoersdienst met eigen auto of leenauto in Boerdonk Wat is het? Er wordt een vrijwillige vervoersdienst opgezet om het OV aan te vullen. Hiervoor wordt een organisatie opgezet, telefoonvrijwilligers en chauffeurs geworven en getraind en een informatiepunt over het vervoer in het gemeenschapshuis ingericht. Op de website Boerdonk.nl komt actuele informatie over het OV en andere reismogelijkheden. De plaatselijke garage heeft een leenauto ter beschikking gesteld die gebruikt kan worden als er geen particuliere auto beschikbaar is.

Financiering: De structurele kosten (telefoon, werving en training vrijwilligers) moeten na twee jaar gedekt kunnen worden uit de reizigersopbrengsten

Door de provincie gesubsidieerd project:

€ 13.000 Doelgroep: - alle inwoners van Boerdonk

Bijdrage oplossing: Vrijwilligers vervoeren, in principe met hun eigen auto, dorpsgenoten die afhankelijk zijn van het OV naar locaties die niet met het OV te bereiken zijn Rollen en verantwoordelijkheden: De Stichting Zorg om het Dorp is de eigenaar van het project en wordt gefaciliteerd door de Dorpsraad. De gemeente zorgt voor de verzekering van de vrijwilligers. De provincie heeft een startsubsidie gegeven

24

Reis-app Land van Cuijk Wat is het? Een planningssysteem waarin de bewoners van het Land van Cuijk hun vervoersvraag kunnen invoeren en direct de mogelijkheden v getoond krijgen. Dit is in de eerste plaats vervoer via regulier OV of vrijwillige vervoersdiensten. Regiotaxi vormt het vangnet als geen van de andere opties mogelijk is. Het systeem biedt ook de mogelijkheid om vrijwilligers en carpoolers(zijn dit de vragers?) te koppelen. Daarvoor moeten deelnemers wel een account aanmaken. De vrijwilligers kunnen via een e-mail /sms op de hoogte worden gebracht wanneer iemand zich met een vervoersverzoek via de app meldt.

Financiering: De ontwikkelkosten van de app worden gefinancierd door middel van subsidie van de provincie en de Regiotaxi organisatie NOBrabant. Mogelijk kan er een betaalmodule aan de app gekoppeld worden voor de vergoeding van de carpool.

Door de provincie gesubsidieerd project:

€ 47.979 Doelgroep: - alle inwoners van het Land van Cuijk

Bijdrage oplossing: De vervoermogelijkheden in het Land van Cuijk uit te breiden zonder nieuwe vervoersmodaliteiten toe te voegen of bestaande dure systemen coûte que coûte te behouden. Rollen en verantwoordelijkheden: Het Projectbureau Gemeenschappelijke Regeling Kleinschalig Collectief Vervoer Regio Brabant Noordoost is eigenaar van de app.

25

‘Ons buske’ voor betere mobiliteit Casteren Wat is het? Een eigen ‘buurtbusje’ dat van Casteren naar Hapert en Bladel gaat rijden.Concrete reisdoelen zijn vooral aansluitingen op het reguliere OV, winkels en andere voorzieningen. De Dorpsraad richt met vrijwilligers een vereniging/stichting op met als hoofddoel het realiseren van dit alternatief voor het OV in Casteren. Er wordt hiervoor een eigen busje aangeschaft. Financiering: De exploitatiekosten komen uit de reizigersopbrengsten en gedurende twee jaar subsidie van het SRE.

Door het SRE gesubsidieerd project:

-

€ 13.300

Doelgroep: - alle inwoners van Casteren

Bijdrage oplossing: Vervoermogelijkheden vanuit Casteren verbeteren. Rollen en verantwoordelijkheden: De dorpsraad richt met de vrijwilligers een vereniging of stichting op met als hoofddoel het realiseren van het vervoer.

Meer informatie: http://www.casteren.net/Page.aspx?id=492

26