patiënteninformatie kindergeneeskunde
Insectensteken enkel gevaarlijk bij overgevoeligheid
ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4 - 2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90
[email protected] - www.azsintjozef-malle.be Dit ziekenhuis maakt deel uit van de groep Emmaüs
1. Inleiding Elke zomer worden enkele duizenden mensen gestoken door wespen en bijen. Meestal blijven de gevolgen beperkt. Een kleine groep mensen reageert echter fel op de steken, een reactie die kan gaan tot een algemene, levensbedreigende shock. Deze mensen moeten onmiddellijk medische hulp krijgen. Zij komen ook in aanmerking voor een therapie waarbij hun overgevoeligheid voor het insectengif afgebouwd wordt.
2. Soorten reacties De vloeistof die wespen, bijen en hommels tijdens een steek inspuiten, is een complex mengsel van een heleboel stoffen die twee typische reacties uitlokken: 2.1. Gewone reacties Het overgrote aantal van de steken gaat gepaard met een gewone, lokale reactie. Op de plaats van de steek veroorzaken zij netelroos en een opzwelling van de huid. Doorgaans is er geen behandeling nodig. Indien men meerdere steken na elkaar krijgt, kan de reactie uitgebreider zijn. Verschillende organen kunnen bij deze reactie betrokken zijn. Mensen die op korte tijd tientallen steken krijgen, worden omwille van het hoge risico meestal gedurende enkele dagen gehospitaliseerd.
2.2. Overgevoeligheidsreacties Het gif bevat eiwitten die bij sommige mensen IgE-antistoffen opwekken. Bij een volgende steek kunnen deze antistoffen, indien ze nog aanwezig zijn, met het gif reageren en aanleiding geven tot allergische verschijnselen. Bij een milde overgevoeligheidsreactie kunnen grote, lokale, jeukende zwellingen optreden. Deze zijn vaak groter dan 10 centimeter en blijven langer dan 2 dagen zichtbaar. Een veralgemeende overgevoeligheidsreactie treft meerdere organen tegelijk. De meest voorkomende symptomen zijn: algemene jeuk, vaak gevolgd door algemene netelroos, duizeligheid met of zonder bloeddrukdaling, kortademigheid door opzwelling van het strottenhoofd, een hevig lopende neus en rode, geprikkelde ogen, braken en diarree. Deze symptomen treden vaak samen op, wat aanleiding kan geven tot een anafylactische shock. Dit is een algemene, hevige en levensbedreigende reactie. Een veralgemeende overgevoeligheidsreactie treedt binnen 15 tot 30 minuten na de steek op.
3. Risicofactoren De ernst van de reactie is afhankelijk van verschillende elementen: De hoeveelheid ingespoten gif; Steken in sterk doorbloede gebieden; Iemand die bij een vorige steek een ernstige reactie vertoonde; De evolutie van de overgevoeligheid op lange termijn is nog onbekend; Bepaalde geneesmiddelen kunnen de reactie verergeren.
4. Behandeling Geen abnormale reactie Indien de angel blijft steken, moet deze zo snel mogelijk verwijderd worden. Men moet bovendien vermijden op de gifzak te knijpen omdat in dat geval het gif dat nog in de gifzak aanwezig is, ook ingespoten wordt. Breng zo snel mogelijk ijs op de steekplaats aan. Een steek in het slijmvlies van de keel of de mond is steeds gevaarlijk omdat het slijmvlies in zeer korte tijd kan opzwellen. Men moet onmiddellijk geneeskundige hulp inroepen. Ondertussen koelt men de steekplaats met ijs af om de mogelijke zwelling tegen te gaan. Grote, lokale reactie Eventueel kan een antihistaminicum nuttig zijn wanneer de jeuk hinderlijk wordt. De inname ervan onmiddellijk na de steek, voorkomt in sommige gevallen het ontstaan van grote zwellingen. Ernstige, algemene reactie Mensen die voorheen ernstige, algemene reacties vertoonden, moeten van de lente tot in de nazomer steeds een noodpakket met gebruiksklare adrenaline (epinefrine) binnen handbereik hebben. Indien men geen noodpakket bij de hand heeft, kan men overwegen om de bloedstroom boven de steekplaats af te snoeren en onmiddellijk een arts te verwittigen. Als er aanwijzingen zijn dat een anafylactische shock zal optreden, is het onmiddellijk inroepen van medische hulp absoluut vereist. Het risico op een fatale afloop neemt bij een anafylactische shock immers toe met het tijdsverloop tussen steek en behandeling.
5. Huis-, tuin- en keukenmiddeltjes In talrijke boeken worden azijn, ammoniak, ontsmettingsmiddelen en dergelijke aangeprezen om de pijn van een insectensteek te temperen. Soms doen ze dat ook, maar waarschijnlijk kalmeren ze eerder de gemoedsrust van het slachtoffer. Deze middeltjes geven echter niet de minste bescherming tegen een veralgemeende reactie. Zalf, al dan niet antiallergisch, biedt geen bescherming tegen een veralgemeende reactie. Pijnstillers moet men vermijden omdat zij in bepaalde gevallen de reactie verergeren.
6. 10 gouden tips ter preventie Vermijd picknicks en barbecues, zoetigheden, charcuterie, bier enz. Laat nooit blikjes frisdrank openstaan. Als er een wesp inkruipt, is ze onzichtbaar. Vermijd overrijp, afgevallen fruit, vuilnisbakken en vuilnishopen. Vermijd fysisch werk buiten bij felle warmte. De transpiratie trekt zowel bijen als wespen aan. Vermijd het maaien van gras, het scheren van hagen en het werken aan balkons of dakgoten, in kreupelhout, in leegstaande woningen of op oude zolders. Controleer eerst of er geen wespennest in de buurt is. Vermijd de omgeving van bijenkorven en bloemperken in bloei. Draag géén felgekleurde of zwarte kledij. Loop nooit blootsvoets door een grasveld.
Vermijd geurende deodorant, aftershave of zonnecrème. Vermijd bruuske, zwaaiende bewegingen bij het naderen van een insect. Indien men onbeweeglijk blijft, zullen de meeste bijen en wespen verder vliegen. Zet een wesp zich toch ergens op het lichaam neer, nader ze dan voorzichtig met de hand en schiet ze met een vingerbeweging weg. Sla nooit op het dier. Het risico bestaat dat het niet dood is en toch nog steekt. Dood geen bij of een wesp in de buurt van het nest. Wanneer ze zich bedreigd voelen, scheiden zowel bijen als wespen vluchtige stoffen af die hun soortgenoten aantrekken en aanzetten tot steken.
Opdrachtgever: kinderartsen Verantwoordelijke uitgever: algemeen directeur
2007-06-01
