Inschrijfformulier ‘Voorop in de Vergroening Prijsvraag 2013’ 1. Wat is voor jullie de aanleiding voor dit project? ‘Nordwin College schrijf je met de D van Duurzaam’. In het Koersplan ’12 – ‘17 staat koersen op duurzaamheid centraal. Het hieronder beschreven project richt zich op het structureel en doelgericht invulling geven van deze missie. Wij koersen op duurzaamheid omdat we studenten en leerlingen willen voorbereiden op het leveren van een betrokken en duurzame bijdrage aan de economie en de maatschappij van morgen. Door oog te hebben voor de veranderende economische markt bieden we hen een steviger startpositie op de arbeidsmarkt en meer zicht op het ondernemerschap van de toekomst, maar ook werken we door duurzaamheid centraal te stellen in de opleidingen en in ons instituut intensiever aan kwaliteit, betrokkenheid, vakmanschap, en aan ruimte voor innovatie. Nordwin College heeft vanuit interne en externe signalen visie ontwikkeld op het belang van een duurzame (circulaire, biobased of groene) economie. Intern is uitgebreid met mensen uit verschillende lagen binnen het instituut over de richting van de koers gesproken, bijv. tijdens speciale panelbijeenkomsten. Maar ook in gesprekken met het regionale bedrijfsleven is meerdere malen naar voren gekomen dat we onze taak als onderwijs in het algemeen en als groen onderwijs in het bijzonder moeten zien in het licht van dé uitdaging van deze tijd. Namelijk om in de behoeften van het heden te voorzien, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien te schaden (naar Brundtland, ’87). Om de kennis en de competentie van studenten en leerlingen te richten op deze uitdaging willen we 1. verschillende aspecten van duurzaamheid in een doorlopende leerlijn een plek geven in het curriculum van de scholen (VMBO, MBO 1&2, MBO 3&4); 2. duurzaamheid een belangrijk aspect maken in de bedrijfsvoering van de scholen en het hoofdkantoor; 3. duurzaamheid in de genen van de schoolcultuur verankeren.
2. Omschrijving project: Koersen op duurzaamheid is een langdurig en complex project. Zowel inhoudelijk als organisatorisch vraagt het om veel denkwerk, veel inspanning van mensen binnen alle lagen van de school en nauwe samenwerking met het duurzame bedrijfsleven in de regio. En vooral vraagt duurzaamheid om veel concrete acties, want daardoor zet je, zeker binnen het beroepsonderwijs, draagvlak- en beleidsontwikkeling in beweging. Om de focus scherp te houden heeft het Nordwin College afgesproken zich de komende twee jaar te richten op het thema voedsel & duurzaamheid. Voor de uitwerking daarvan gebruiken we o.a. de pilot De Groene, Gezonde Kantine (zie bijlage A). Ook hebben we ons bijvoorbeeld aangesloten bij het kenniswerkplaats Voedsel & Dorpen, vanuit het netwerk Duurzame Dorpen. Hierin werken we o.a. samen met het Van Hall Larenstein, Stenden Hogeschool en verschillende dorpsraden om bewustzijn rond het belang van voedsel te stimuleren. Als statement voor een duurzame bedrijfsvoering is gekozen om in het voorjaar samen met studenten van het Centrum Duurzaam van ROC de Friese Poort op alle locaties zonnepanelen aan te leggen. Samen met onze deelnemers wordt vervolgens het rendement gemonitord en wordt ook gekeken naar verdere mogelijkheden voor energiebesparing.
Andere voorbeelden van hoe koersen op duurzaamheid in de praktijk wordt uitgewerkt zijn: Curriculum: ‘Waterspeelplaats voor amfibieën’. In opdracht van Wetterskip Fryslân en de gemeente Leeuwarden wordt in een doorlopende leerlijn toegewerkt naar de realisatie van een dras-plas gebied. In fase 1 zijn het VMBO en MBO Life Sciences betrokken (maquette met wilde plannen), in fase 2 is het MBO Life Sciences en de MBO-groen opleiding Sport, Recreatie &Toerisme en de opleiding Groen, Grond & Infra betrokken (toewerken naar realistisch plan) en in fase 3 Groen, Grond & Infra en opnieuw het VMBO (voor de uitvoer). Zie voor een indruk van dit project het filmpje van GP TV http://www.youtube.com/watch?v=4P7sCGFMNKI Bedrijfsvoering: Aanleg zonnepanelen, vervangen oude armaturen door led-verlichting, loskoppelen van lichtgroepen zodat nauwkeuriger lichten aan en uit kunnen, afstellen Cv-ketels, ontwikkelen duurzaam en gezond kantinebeleid, invoering fair trade koffie en thee, drinkwatertappunten, warme truiendag, afvalcompressor, opvang regenwater voor gebruik in kassen, invoering biologische zeep, gebruik milieuvriendelijke ontstopper, etc. Schoolcultuur: Exposure Koersen op Duurzaamheid door vieren van de Dag van de Duurzaamheid ’11 en ’12 (zie http://www.youtube.com/watch?v=pzV_70gLncA) , Deelname aan Event Groen ‘12 (zie http://www.eventgroen.nl/Bedrijven) , Deelname aan de Huis & Tuinbeurs ’13 (duurzame invulling), Deelname Nacht van de Nieuwe Macht ’13, Deelname Reuzedei Akkrum ’13 (aftrap duurzaam toeristenseizoen) (ovb), Eco-Team Quiz op Jaarmarkt en Doedagen VMBO-groen, bezoek van de Groene Sinterklaas, inrichting Eco-Nieuwshoek op elke locatie, etc. Belangrijk onderdeel van dit project is onze organisatie. Bij de vraag 5 ‘Hoe denken jullie deze inhoudelijke doelstellingen te behalen?’ zal de opzet om vaste koers te varen op duurzaamheid worden toegelicht. 3. Wat is het belang van dit project? Het belang van dit project ligt in het feit dat we een fundament willen leggen onder alle activiteiten, projecten en initiatieven rond verduurzaming. We willen deze waardevolle activiteiten verbinden en richting geven zodat werken aan duurzaamheid niet bestaat uit een verscheidenheid van losse projecten, maar verankerd wordt in beleid en een cultuurtransitie teweeg brengt binnen de school. 4. Wat wil jouw school concreet met dit project realiseren? In schooljaar 2016-2017 (einddatum Koersplan ’12- ’17) zijn de eerste deelnemers van het Nordwin College varend op de nieuwe koers afgestudeerd. Zij hebben de kennis, de vaardigheid en de houding om via hun werk en als actieve burger een duurzame bijdrage aan de economie en de maatschappij te leveren. Medewerkers van het Nordwin College laten vanuit hun inzicht in de behoeften van deze en komende tijden zien dat aandacht hebben voor je eigen ontwikkeling niet los kan staan van aandacht voor anderen of van aandacht voor je leefomgeving. Het gebouw en de omgeving rond de school stralen uit dat werken aan duurzaamheid een belangrijk principe is binnen ons instituut. Om dit te realiseren is vooralsnog onderstaand tijdspad bedacht:
2012-2013 Koersen op Duurzaamheid in visie en missie opgenomen
2013-2014 Startnotitie Koersen op Duurzaamheid wordt bijgewerkt en geladen met woorden en beelden van deelnemers en medewerkers
2014-2015 Criteria rond duurzaamheid zijn op verschillende beleidsterreinen in de PDCA cirkel opgenomen
2015-2016 Idem
Koersen op Duurzaamheid onderdeel van locatieactieplannen en PR-voering Koersen op Duurzaamheid onderdeel van algemene personeelsvergaderingen, studiemiddagen, MT vergaderingen, panelbijeenkomsten, etc. Benoemen coördinator duurzaamheid
Idem, incl. nadere ontwikkeling
Idem
Idem
Idem
Idem
Idem
Coördinator verantwoordelijk voor beleid, sturing, inspiratie verbinding, monitoring, etc. Alle teams halen rond kerst ’13 de Groene Eco-Schools Vlag; er worden nieuwe teamleden toegevoegd
Idem
Idem
Eco-Teamleden van het 1e uur zijn vervangen door nieuwe, zij doorlopen opnieuw het zeven stappenplan van EcoSchools Er zijn heldere competenties omschreven waarmee een student kan laten zien dat hij duurzaam kan denken en doen (op VMBO en MBOniveau)
Eco-Schools voert nieuwe audit uit om te zien of Nordwin College Groene Vlag mag blijven voeren
Het duurzame bedrijfsleven is nauw betrokken bij de school, en de school is nauw betrokken bij de duurzame ontwikkelingen daarbuiten Idem
Idem
Voortzetting duurzaam kantinebeleid; voortzetting zichtbaar en voelbaar maken ‘wij zijn een duurzame school’ Idem
Bij de ingang, in de lokalen, de personeelskamer, op het plein is werken aan duurzaamheid zichtbaar en voelbaar Idem
Alle zes Eco-Teams VMBO, MBO en hoofdkantoor halen brons en zilveren certificaat van Eco-Schools
Praktijkvakdocenten VMBO wisselen lessen en projecten rond duurzaamheid uit (in beleid: duurzaamheid beslaat 20% van het curriculum)
Deelnemers bezoeken duurzame bedrijven in de regio en duurzame bedrijven bezoeken de school (Fair Green Business Campus) Aanleg zonnepanelen op alle locaties, inclusief monitoringsysteem
Verduurzamen uitstraling in/om schoolgebouw en in aanbod kantinebeleid
Deelname aan interne en externe activiteiten, zoals Duurzame Huis&Tuinbeurs, Reuzedei Akkrum, Nacht vd Nieuwe Macht, etc. Verklaring kleuren: Beleid ontwikkeling
Docenten VMBO en MBO wisselen lessen en projecten rond duurzaamheid uit ; Docenten werken aan kennisuitbreiding rond duurzaamheid en hun vakgebied (excursies, lezingen etc.) Idem - naast het bedrijfsleven worden ook maatschappelijke instanties en de regionale (semi) overheid bedoeld Monitoring opbrengst zonnepanelen door studenten/leerlingen en verder onderzoek naar energiebesparing De groene, gezonde kantine is een feit; in, om, bij de school wordt werken aan duurzaamheid steeds verder zichtbaar Relevante partijen in de regio zijn bekend met het feit dat NC concreet en doelgericht werkt aan duurzaamheid
Organisatie ontwikkeling
Curriculum ontwikkeling
Ontwikkeling bedrijfsvoering
Duurzaamheid is een vast onderdeel van het curriculum. Leerlingen werken aan hun competenties in een doorlopende leerlijn.
Idem
Ontwikkeling profilering
5. Hoe denken jullie deze doelstelling te behalen? Nordwin College maakt gebruik van de organisatorische structuur van Eco-Schools om bovenstaande doelstellingen te behalen. Eco-Schools is een door de VN geïnitieerd programma om in zeven overzichtelijke stappen het proces om structureel en doelgericht te werken aan duurzaamheid een plek te geven binnen de school. Op het Nordwin zijn zes teams actief, onder leiding van een coördinator duurzaamheid. In vijf teams zijn alle lagen van betrokkenen in en direct om de school vertegenwoordigd: leerlingen en studenten, docenten, onderwijs ondersteunend personeel, staf, ouders en het bedrijfsleven. Ook het hoofdkantoor heeft een Eco-Team opgericht. Hier nemen mensen van verschillende afdelingen aan deel, variërend van personeelszaken tot ICT en van secretariaat tot stafbureau. In de eerste paar maanden van dit schooljaar zijn de teams samengesteld, is er een milieuscan door hen ingevuld en is op basis daarvan een actieplan gemaakt. Het team is niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoer van het actieplan, maar ook voor het vergroten van het draagvlak en de betrokkenheid van de andere leerlingen, studenten, docenten etc. De coördinator ondersteunt hen daarbij en verbindt initiatieven, biedt inspiratie, organiseert het gesprek en bewaakt de grote lijn. 6. Welk product(en) levert jullie project concreet op en wanneer zijn deze beschikbaar? Dit project levert op: - De Groene Vlag van het VN programma Eco-Schools, hetgeen wil zeggen dat het organisatorische proces om te werken aan duurzaamheid is gewaarborgd op onze locaties (Kerst 2013); - Plezier en betrokkenheid bij deelnemers en medewerkers, omdat werken aan duurzaamheid appelleert aan de behoefte van mensen om een wezenlijke en positieve bijdrage te leveren aan de huidige en toekomstige werkelijkheid (sinds de start in september 2012); - Lessen, arrangementen en projecten beschikbaar, die intern en extern gedeeld worden met andere scholen (vanaf januari 2013); - Bundeling van good practices op het gebied van verduurzaming van de bedrijfsvoering. Deze worden intern en extern via het netwerk van VidV, dMBO en Eco-Schools verspreid (vanaf januari 2013); - Bundeling van good practices wat betreft de beleidsmatige aanpak, via dezelfde kanalen en het Platform VMBO van de AOC Raad (idem).
Bijlages: 1. 2. 3. 4. 5.
Opzet en handreiking voor uitvoer project De groene, gezonde kantine Kopie Bronzen Certificaat Eco-Schools; Foto Eco-Teams; Verslag Jerry Maat nav bezoek Nacht vd Nieuwe Macht; Los als attachement: Impressies Concrete acties rond werken aan duurzaamheid op de verschillende locaties
Mail het inschrijfformulier uiterlijk 18 februari a.s. naar
[email protected] t.a.v. Wilma Bredewold.
Bijlage 1 - Opzet en Handreiking voor uitvoer project De groene, gezonde Kantine Deze handreiking informeert jullie over de uitvoer van het project de groene, gezonde kantine, een project dat gesubsidieerd wordt door het landelijke AOC netwerk Voorop in de Vergroening. Doel: 1. Kantine en kantineaanbod duurzamer en gezonder maken 2. Bewustzijn van leerlingen/studenten rond het belang van duurzaam en gezond eten vergroten Tijdspad: Start: februari 2013; Einde: juli 2013 ; Verantwoording: voor 30 augustus 2013 Financiële verantwoording per locatie: - 45 klokuren, door de locatiedirecteur te verantwoorden M.b.t. doel 1: - Opzet: Het is aan de locatie om hier vorm en inhoud aan te geven; - Resultaat: o zichtbare, concrete veranderingen in kantine-aanbod en uitstraling e o 1 aanzet tot structureel gezond en duurzaam kantinebeleid o Beeldmateriaal van de kantine voor en na de uitvoer van het project! - Verantwoordelijk voor uitvoer: Eco-Team - Inhoudelijke verantwoording: format volgt eind juni, via Heleentje Tips voor ondersteuning: Green Canteen, van Jongeren Milieu Actief (
[email protected] of 020-5507300) De Gezonde Kantine, van Het Voedingscentrum (http://degezondeschoolkantine.nl) Broodje Idee, Clusius College Schagen en AOC Oost Almelo, in Vakblad Groen Onderwijs jan 2013 M.b.t. doel 2: - Opzet: Voedsel is een erg breed thema; daarom gaat elke locatie aan de slag met eigen kennisvraag; in juli wordt de verzamelde kennis gedeeld. Vragen variëren van teelt, tot productie, tot marketing, tot invloed van voedsel op je gezondheid en het milieu, tot afval - Resultaat: o Rond de kennisvraag wordt een lesprogramma (liefst een digitaal arrangement!) gemaakt en uitgevoerd van 10 tot 20 klokuren, inclusief een excursie; o Aan de locatie de keus welke leerweg en welke klas(sen) worden betrokken; o Na afloop vindt er een evaluatie plaats m.b.t. de betrokkenheid van de leerlingen bij de lesstof en de excursie (format via Heleentje). - Verantwoordelijk voor uitvoer: vast te stellen door locatiemanagement - Inhoudelijke verantwoording: o Het lesmateriaal wordt digitaal ter beschikking gesteld aan de andere locaties; o Er wordt beeldmateriaal verzameld en ter beschikking gesteld aan Heleentje. Tip: Je kan de locatiewedstrijd eventueel verbinden aan de Groene, Gezonde Kantine. Per locatie wordt een goed voorstel ondersteund met 500,-. Voorstel kan naar Heleentje worden gestuurd Tip: De verantwoording kan meteen óók dienen als bewijsmateriaal voor zilveren certificaat EcoSchools (Curriculum en Draagvlakontwikkeling)
Kennisvragen Voedsel is een erg breed thema. Omdat elke locatie van het Nordwin College mee doet aan dit project kunnen we het thema opsplitsen in verschillende kennisvragen. Bij het toekennen van de kennisvragen heb ik zoveel mogelijk gekeken naar de expertise en de wensen van de locatie. De steekwoorden onder de kennisvraag zijn bedoeld als inspiratie. In juli nodig ik jullie uit om de resultaten te delen. Veel plezier! Kennisvraag voor Buitenpost VMBO-groen en MBO 1&2: Waar komt ons eten vandaan?! Denk aan: de teelt, het vangen, het verzamelen, het fokken van voedsel / regionale producten/ verschil tussen reguliere en biologische productiewijze / aquaponic systeem i.s.m. De Groene Welle Excursies mogelijk naar: Slow Food Visser Lauwersoog (’t Ailand), De Grote Tor Engwierum, De Groene Welle Zwolle; Natuurschool Lauwersoog; De Klyster Damwoude; Reuzedei Akkrum 11 mei Kennisvraag voor Leeuwarden VMBO-groen en MBO 1&2:Hoe smaakt ons eten?! Denk aan: hoe wordt er van grondstoffen een product klaar voor consumptie gemaakt/ smaaklessen/ natuurlijke versus kunstmatige grondstoffen/ gebruik van stevia ipv suiker/ vleesvervangers/ filmpjes Keuringsdienst van Waarde, de Wilde Keuken, Food Vision (insecten) Excursies mogelijk naar: Van Hall en MBO Life Sciences; De Kleinste Soepfabriek Leek; Restaurant Fifteen Amsterdam, Stenden Hogeschool Leeuwarden, Studio Baan (Sandra Baan – de smaak van Ugly groenten http://www.trendtree.nl) Reuzedei Akkrum 11 mei Kennisvraag voor Leeuwarden MBO 3&4 en MBO Life Sciences: Hoe brengen we gezond eten aan de man?! Denk aan: Marketing van gezond, duurzaam, fair trade voedsel / uitstraling kantine en de plek waar wordt gegeten/ posters ontwikkelen om mensen na te laten denken over voedselvraagstukken (hoeveel liter water gebruikt een kroket / hoeveel warmte wil een aardbei in januari / hoeveel zoeter en gezonder is stevia in vergelijking met een klontje suiker / wat is verhaal achter chocola?) Excursies mogelijk naar: Priuw Leeuwarden, Mc Oars Tumba Leeuwarden, Lindehoff Baambrugge, EcoPlaza Leeuwarden, Marqt Amsterdam, Landmarkt Amsterdam, Cormet Wageningen Kennisvraag voor Heerenveen VMBO-groen en MBO 1&2: Welke energie kost eten en welke energie levert het jou op?! Denk aan: voedselvoetafdruk (bijv. via Oars Ite van de Friese Milieu Federatie) / Fair Trade / Slow Food / sport en voedsel / de voedingswaarde van eten en drinken (invloed energydrankjes bijv.)/ gebruik van stevia ipv suiker Excursies mogelijk naar: Thialf/SC Heerenveen, Tjaarda Oranjewoud, Reuzedei Akkrum 11 mei Kennisvraag voor Sneek VMBO-groen en MBO 1&2: Hoe gaan we om met restmateriaal? Denk aan: verspilling van voedsel en verpakkingsmateriaal / waarde van afval/ compost / compost/ zwerfafval/ plastic soep/ nut en noodzaak van verpakkingsmateriaal / doorgedraaid voedsel / voedselbank/ koelkastmanagement/ Ugly Food (studio Baan, van Sandra Baan). Excursies mogelijk naar: Sterke Yerke III, Donker, Lankhorst, Omrin, Reuzedei Akkrum 11 mei
Bijlage 2 Kopie Bronzen Certificaat Eco-Schools
Voorbeeld van het bronzen certificaat van Eco-Schools
Bijlage 3
Foto Uitreiking bronzen certificaat aan de voorzitters van de Eco-Teams
Leeuwarden 8 januari 2013. Gistermiddag hebben vijf locaties van het Nordwin College in Friesland het Bronzen Certificaat van Eco-Schools ontvangen. Zij hebben allen de eerste vier stappen van het zevenstappenplan met succes uitgevoerd. Het is voor het eerst in Nederland dat in één keer vijf locaties dit Bronzen Certificaat ontvangen. Op alle locaties van het Nordwin College zijn leerlingen en docenten hard bezig met duurzaamheid. Vanaf september doen zij mee aan Eco-Schools, het internationale keurmerk voor duurzame scholen. Tijdens de nieuwjaarsreceptie 2013 vierde het Nordwin College het behaalde resultaat. Na een korte toespraak van elke locatie over de activiteiten die zij sinds september hebben ondernomen ontvingen zij het Bronzen Certificaat uit handen van Ton Stierhout, voorzitter van het College van Bestuur. Ton Stierhout is namens iedereen van de school trots op het gezamenlijke resultaat: ‘Nordwin College schrijven we met de D van Duurzaam. Dat onze VMBO en MBO locaties met zoveel energie en plezier werken aan duurzaamheid is prachtig!’ ‘Werken aan duurzaamheid moet in onze genen komen te zitten’, aldus Heleentje Swart, Coördinator Duurzaamheid bij het Nordwin College. ‘De maatschappij en de economie vergroenen razendsnel. Naast Eco-Schools is ook het landelijke netwerk Voorop in de Vergroening vanuit de AOC Raad een belangrijke peiler om dit voor elkaar te krijgen. Duurzame innovatie is de toekomst’. De Groene Vlag van Eco-Schools is hét internationale, VN-erkende keurmerk voor duurzame scholen. Wereldwijd zijn meer dan 14.000 Groene Vlaggen uitgereikt in doen meer dan 40.000 scholen in 53 landen, mee aan Eco-Schools. Eco-Schools is één van de vijf programma’s van FEE, de Foundation for Environmental Education. FEE-Nederland beheert o.a. ook de ‘Blauwe Vlag’ voor schone stranden en jachthavens, de ‘Green Key’ voor duurzame bedrijven in de toerisme- en recreatiebranche en ECO XXI, keurmerk voor duurzame gemeenten.
Bijlage 4 – Verslag van Jerry Maat nav bezoek Nacht van de Nieuwe Macht
Hallo, Hier een stukje over hoe ik het gisteren heb ervaren bij de nacht van de nieuwe macht. Ik heb tijdens de powertalks aandachtig geluisterd en wat we dachten werd eigenlijk bevestigd. Dat de school duurzaam wil worden dat zit wel goed en er wordt al heel veel aan gedaan. Maar de meeste problemen beginnen bij de leerlingen die niet duurzaam denken. We moeten met zijn allen voor duurzaamheid zorgen en niet met een klein groepje. Een eerste stap die we kunnen zetten is het erbij betrekken van leerlingen. Het toepassen van de "fun theory" spreekt me wel aan want mensen hebben dan plezier in het opruimen / weggooien van hun afval. Dan leren ze dat aan en waarschijnlijk gooien ze dan ook op andere plaatsen snellen hun afval weg in een afvalbak. De mensen van Youth Foods vond ik ook interessant. Die kan ik misschien in contact brengen met mijn opdrachtgever van MCFair. Ik denk dat ze elkaar goed kunnen ondersteunen. Ik heb ook met een man gepraat over het duurzaam denken. Hij had verschillende theorieën en mensen konden een papiertje plakken bij wat hun het meeste aanspreekt. Ik vroeg aan de man waar hij hem zou plakken. Hij was verbaasd en vond het een leuke vraag. Hij zei bij de goede communicatie. Dat is dezelfde die ik ook had gekozen. Toen vroeg ik hem hoe je leerlingen duurzamer kan laten denken, hoe je dat over brengt. Hij zij dat waarschijnlijk niet gaat lukken en toen begon ik over de "fun theory" daar was hij bekend mee. Hij wou graag wel eens langskomen op onze school om dit te bespreken. Ik heb zijn foldertje meegenomen en dit kan ik bespreken met Sietse, de voorzitter van het eco-team. Verder vond ik het wel heel interessant hoe mensen zich op zoveel verschillende manieren inzetten. Om duurzaam zaken te doen of anderen duurzamer te maken. Heel leuk om te zien en heel inspirerend. Ik vond het een leuke, leerzame dag Groetjes, Jerry Maat Student Design
