STUDIENAMIDDAG Vergroening van de fiscaliteit 12 november 2014
Lies De Meyer Martijn Blom
Imagine the result 1
Agenda 1. Methodologie 2. Resultaten modellering 3. Algemene conclusie 4. Q&A
Imagine the result
Methodologie
3
Doelstelling van de opdracht
Ontwerpen van een pakket van groene belastingen om de fiscaliteit effectief en efficiënt te vergroenen in Vlaanderen
Identificatie van het meest kansrijke maatregelenpakket met de grootste milieuwinst en loonkostenverlaging
4
© 2010 ARCADIS
Vergroening fiscaliteit
5
© 2010 ARCADIS
Verschuiving van lasten op arbeid naar milieubelastingen - dubbel dividend: 1. Vermindert vervuiling en kan verstorende belastingen op arbeid (en kapitaal) verminderen 2. Levert niet-milieugerelateerde voordelen op bv extra werkgelegenheid
Methodologie 1/ Opstellen groslist van kansrijke maatregelen
2/ Shortlisting van de meest kansrijke maatregelen
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
4/ Inschatten economische, sociale en milieueffecten
5/ Conclusie
Groslist opgesteld obv:
1/ Opstellen groslist kansrijke maatregelen
7
© 2010 ARCADIS
1/ Best practices in Zweden, Denemarken, Duitsland en Nederland 2/ Literatuuronderzoek 3/ Raadpleging experts binnen ARCADIS en en vakdeskundigen uit beleidsdomeinen energie, water, afval en materialen, mobiliteit en duurzame gebouwen
1/ Opstellen groslist kansrijke maatregelen
Voor elke milieumaatregel werd een fiche opgesteld: • Beschrijving van de maatregel • Inhoud en randvoorwaarden • Status • Inschatting inkomsten • Impact op milieu • Elasticiteit • Administratieve lasten • Bevoegdheidsverdeling • Juridische haalbaarheid >> beschrijving van een loonlastenverlaging via personenbelasting of werkgeversbijdrage
8
© 2010 ARCADIS
2/ Shortlisting van de meest kansrijke maatregelen
9
© 2010 ARCADIS
32 milieumaatregelen opgedeeld in 5 thema’s: energie, materialen, consumptie, mobiliteit en gebouwen. Beoordeling kansrijkheid obv: • ‘Scoring’ van elke maatregel naar impact op milieu, economie en administratieve lasten met hoog/gemiddeld/laag • Beoordeling werd afgetoetst in een expertworkshop
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
Multi Criteria Analyse (MCA), ranking obv: • Inkomsten; • Milieuprestatie, en; • Administratieve lasten. Aan de parameters wordt telkens een ander gewicht of rangschikking gegeven.
Milieubelastingen worden ingezet om arbeidslasten te verlagen. >> Budget neutraliteit van de pakketten >> Geen effect op de belastinginkomsten
10
© 2010 ARCADIS
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
1. Vlaams scenario • Maatregelen die Vlaanderen kan toepassen • Milieuopbrengsten: gemiddeld tot hoog • Terugsluis 1: verlaging van het inkomenstarief via de personenbelasting (PB) • Terugsluis 2: verlaging van de werkgeversbijdrage (WG-bijdrage)
Heffing gechloreerde oplosmiddelen Km heffing vrachtvervoer 11
© 2010 ARCADIS
Stort- en afvalverbranding sheffing Km heffing personenvervoer
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
2. Producentenscenario • Maatregelen gericht op de “industrie” • Milieuopbrengsten: hoog • Terugsluis: verlaging van de WG-bijdrage
Heffing op kerncentrales
Vermindering voordeel natura bedrijfswagens
12
© 2010 ARCADIS
CO2- en energiebelasting niet ETS Verhoging tarief industrieel gasgebruik
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
3. Consumentenscenario • Maatregelen gericht op de “consument” • Milieuopbrengsten: hoog tot gemiddeld • Terugsluis: verlaging van de PB • Merk op: enkel federale maatregelen
Afschaffen belastingvrijstelli ng biodiesel Belasting op dierlijke eiwitten
Verhoging energiebelasting consument Verhogen accijns op diesel
Vliegbelasting
13
© 2010 ARCADIS
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
14
© 2010 ARCADIS
4. Terugsluismethode
• Verlaging van de directe belastingen op beroepsinkomsten (werknemersbezoldiging, vervangingsinkomen, pensioen …), in België belast via de personenbelasting • >> verhogen arbeidsaanbod • Verlaging van de sociale bijdragen: • WN-bijdrage >> verhogen arbeidsaanbod • Effect via WN-bijdrage onzeker • WG-bijdrage >> aanzwengelen vraag naar arbeid
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
4. Terugsluismethode
Zesde Staatshervorming De Gewesten krijgen de bevoegdheid om: • (facultatieve) opcentiemen op de personenbelasting;
• •
15
© 2010 ARCADIS
(forfaitaire) kortingen; (forfaitaire of proportionele) belastingverminderingen en (proportionele) belastingvermeerderingen op de gewestelijke opcentiemen.
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
16
© 2010 ARCADIS
4. Terugsluismethode Opties Federale overheid : • Vennootschapsbelasting; • Bepalen grondslag en de vrijstellingen in de personenbelasting; • Structurele verminderingen van de sociale zekerheid zowel WG- en WN-bijdrage.
3/ Samenstellen van drie pakketten kansrijke maatregelen
17
© 2010 ARCADIS
4. Terugsluismethode Opties Vlaamse overheid: • RSZ-kortingen voor doelgroepen • Belastingverminderingen in de personenbelasting; bv. vroegere jobkorting
4/ Inschatten economische, sociale en milieueffecten
5/ Conclusie
18
© 2010 ARCADIS
Macro economische modellering met E3MEmodel
Op basis van modellering opstellen conclusie en aanbevelingen
Resultaten Modellering
19
Structuur Analyse van drie vergroeningsscenario’s
1. Model E3ME 2. Milieueffecten 3. Economische effecten (werkgelegenheid en BBP) 4. Effecten terugsluis
5. Sociale effecten 6. Vergelijking uitkomsten internationaal
Naam spreker/datum
20
Wat zijn relevante effecten? Economische effecten
vergroening
Duurdere productie en consumptie
-
Lagere arbeidsbelasting
+
Groene innovatie en technologie
+
E3ME
Output
BBP werkgelegenheid
Minder vervuiling en grondstoffenverbruik Milieueffecten
Welvaart en welzijn
Impact ISEW-index
Effecten van vergroening in Vlaanderen en België Type effecten
• Milieueffecten • Economische effecten • Sociale effecten (inkomensverdeling)
Model E3ME
Daarnaast (rapportage) • Effecten op competitiveit • Impact op ISEW-index • Effect op administratieve lasten
Naam spreker/datum
22
E3ME overzicht • Macro-econometrisch model
• Economie • Energievraag • Materialenvraag • CO2-emissies
• Structurele werkloosheid arbeidsmarkt • Ingezet voor economische evaluatie en milieubeleidsevaluatie • Sterke punten • Wisselwerking
• Zeer sterke sectorale sectorale indeling (69 sectoren) • Sterke empirische onderbouwing
Naam spreker/datum
23
Hoe zijn effecten in kaart gebracht?
Typen branstoffen in E3ME: 1.
Steenkool
2.
Andere type kolen (bruinkool etc) etc
3.
Ruwe olie
4.
Bunkerbrandstoffen
5.
Diesel en gasolie
6.
Andere gassen
7.
Gas
8.
Electriciteit
9.
Warmte
10.
Brandbaar afval
11.
Biobrandstoffen
12.
Waterstof
Naam spreker/datum
24
Gehanteerde elasticiteiten in E3ME • Energievraag gebaseerd op elasticiteiten
• Korte termijn zeer klein tot nul • Lange termijn gebaseerd op literatuur en cross-sectie-schattingen • Elasticiteiten energie = - 0,2 tot - 0,3 • Wegtransport = -0,7
• Overig = -0,2 • Bronnen: • Franzen and Sterner (1995)
• Johansson and Schipper (1997, p.289)
Naam spreker/datum
25
Referentie (EU Primes 2013) • Bescheiden groei bevolking
• Economisch herstel na crisis • Gemiddeld 1,6% groei per jaar (EU) • België iets daaronder (1,5%) • CO2-emissies van de EU dalen:
• 2020: 20% • 2025 23% ten opzichte van 2005.
Naam spreker/datum
26
Overzicht van belastingopbrengsten (in euro)
Overheid
Vlaams scenario
Vlaamse overheid
Producentenscenario
Consumentenscenario
Federale overheid
2015
3,8 mld.
1,9 mld.
1,6 mld.
2020
3,2 mld.
1,8 mld.
1,8 mld.
Saldo van in- en uitverdieneffecten
0,6 mld.
0,1 mld.
-0,2 mld.
Naam spreker/datum
27
Effecten op CO2 van het Vlaams scenario t.o.v. de Referentie 0,0% -0,5%
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
-1,0% -1,5% -2,0% -2,5%
-3,0%
2,8 Mton
-3,5% -4,0% -4,5% -5,0%
Naam spreker/datum
28
Effecten op CO2 in producentenscenario t.o.v. de Referentie
1,3 Mton
Heffingen op CO2 en gas
Naam spreker/datum
29
Effecten op CO2 in consumentenscenario t.o.v. Referentie
0,9 Mton
Naam spreker/datum
30
Milieueffecten t.o.v. Referentie, zonder terugsluis Vlaams Scenario
Producentenscenario
Consumentenscenario
CO2
- 3%
- 1,0%
- 1% +PM
NOx
- 10%
- 2,5%
-0,7% +PM
SO2
-2 %
-0,1 %
-0,2% +PM
PM (Pro Memorie): gedeelte van de reductie kan niet worden gekwantificeerd
Naam spreker/datum
31
Effecten op werkgelegenheid t.o.v. Referentie Vlaams Scenario
Producentenscenario
Zonder terugsluis
-0,10% -3000 jobs
-0,02%
Terugsluis via WG
+0,10%
+0,05%
Terugsluis via PB
+0,20% +6500 jobs
Consumentenscenario
-0,07% -3200 jobs
+0,03% +1300 jobs
Naam spreker/datum
32
De wijze van terugsluizen is essentieel voor “dubbel dividend”: Vlaams scenario
Naam spreker/datum
33
Terugsluizen • Zonder terugsluis geen dubbel dividend
• Effecten op BBP: -> voorkeur voor personenbelasting • Effecten op werkgelegenheid: -> voorkeur voor werkgeversbijdrage Kanttekeningen:
• Naaste directe ook indirecte effecten terugsluis • Inkomensloop (multiplier): – -> Extra consumptieve bestedingen – -> Toename BBP en werkgelegenheid
• E3ME overschat effect van PB-terugsluis • Reboundeffecten milieu (Vlaanderen)
Naam spreker/datum
34
Sociale effecten van het Vlaams scenario t.o.v. Referentie
Naam spreker/datum
35
Sociale effecten: verschillen per scenario Vlaams scenario
• Verkleint inkomensverschillen • Mn door uitgaven aan vervoer + auto’s Consumenten scenario
• Vergroot inkomensverschillen licht • Mn. door energie-uitgaven (lagere inkomens groot deel van budget) • Mogelijkheden compensatie naar NL model
Producentenscenario • Verkleint inkomensverschillen licht • Verschillen zijn klein • door effect op bedrijfswagens (hogere inkomenskwintielen)
Naam spreker/datum
36
Effecten op competiviteit van het producentenscenario 1 62 Creative, arts, recreational
1,50%
2 39 Accommodation & food serv
0,35%
3 8 Textiles & leather
0,29%
4 33 Retail excl MV
0,28%
5 25 Repair&install machin& equip
0,26%
6 64 Membership orgs
0,23%
7 42 Telecommunications
0,22%
8 44 Financial services
0,22%
9 22 Motor vehicles
0,21%
10 41 Motion pic, video, television 1 27 Gas, steam & air cond.
0,19% -10,57%
2 45 Insurance
-0,27%
3 28 Water, treatmen &supply
-0,26%
4 55 Employment activ.
-0,12%
5 12 Coke & ref petroleum
-0,11%
6 66 Other personal serv.
-0,11%
7 61 Residential care
-0,07%
8 51 R&D
-0,06%
9 60 Human health activities
-0,06%
10 50 Architectural & engineering
-0,05%
Naam spreker/datum
37
Internationale vergelijking Is vergroening goed voor de economie ? Terugsluismechanisme
Reductie sociaal verzekeringsbijdrage Reductie inkomstenbelasting Reductie BTW Reductie winstbelasting Lump sum naar huishoudens
Aantal simulaties
Aandeel simulaties (per terugsluis mechanisme)
Positief
64
86%
Negatief
10
14%
Positief
15
54%
Negatief Positief Negatief
13 7 2
46% 78% 22%
Positief
1
50%
Negatief
1
50%
Positief
4
80%
Negatief
1
20%
5
100%
0 123
0%
Werkgelegenhei dseffect
Positief Financiële prikkels voor verbetering energie efficiëntie Negatief
Naam spreker/datum
38
Internationaal: groene belastingen en terugsluis Type groene belasting
Terugsluis
Nederland
Energiebelastingen Belastingvrije voet (€ 320 per jaar)
Inkomensbelasting en winstbelasting
Zweden
CO2-belastingen SO2 NOx
Inkomensbelasting voor alle inkomensgroepen
UK
Climate Change Levy (CCL) Zware belasting op transportbrandstoffen en afvalstort
Subsidie kern en hernieuwbaar Werkgeversbijdrage
Duitsland
Öko-Steuer
Werkgeversbijdrage
Inkomenstax en werkgeversbijdrage sociale verzekeringen zijn meest gebruikt
39
Algemene conclusie
40
Conclusie
• Alle scenario’s dragen bij tot verbetering van de milieukwaliteit • Waardevolle bijdrage tot 20% CO2-reducties in 2020 • Grote bijdrage verwacht km heffing
• Dubbel dividend: JA • Terugsluis nodig om negatieve BBP en werkgelegenheid effecten om te buigen • Effecten neutraal tot licht positief
• Voorkeur terugsluis via personenbelasting • Verdere verhoging besteedbaar inkomen • Hoge inkomens worden relatief sterker aangesproken in Vlaams scenario. Echter, consumenten scenario lagere inkomens gaan iets sterker achteruit. 41
© 2010 ARCADIS
Conclusie
• Alle scenario’s dragen bij tot duurzame welvaart (ISEW-index) • Bijkomende welvaartseffecten te verwachten: • effecten op efficiënt materiaalgebruik, • minder filekosten, verbetering luchtkwaliteit en minder geluidsoverlast wat leidt tot verminderde uitgaven voor de gezondheidszorg.
42
© 2010 ARCADIS
Samenstelling van de ISEW index
Modellering geeft input over: • Private consumptieve uitgaven • Inkomensongelijkheid • Kosten voor milieudegradatie (CO2/ NOx/SO2)
Impact op ISEW index
De verandering van de ISEW-index is ongeacht het terugsluisscenario positief in alle vergroeningsscenario’s >> duurzame welvaart voor Vlaanderen en België.
Vlaams Scenario
44
Producentenscenario
Zonder terugsluis
+0,7%
+0,2%
Terugsluis via WG
+1,4%
+0,4%
Terugsluis via PB
+3,0%
© 2010 ARCADIS
Consumentenscenario -0,2% +0,4%
Conclusie
• Goed gekozen milieubelastingen; • Gericht terugsluisbeleid → → → → →
45
© 2010 ARCADIS
Positieve milieueffecten Stijging van het welzijn Duurzame welvaart Creatie van jobs Ruimte voor fiscale lastenverlaging
Aanbevelingen
Ruimte voor fiscale vergroening >> aandacht voor fiscale vereenvoudiging ipv fiscale complexiteit Verder onderzoek naar effecten terugsluis via PB → gerichte loonlastenverlaging
Verder onderzoek naar effecten terugsluis via WG-bijdrage → gerichte terugsluis voor de doelgroep jongere en oudere werknemers
46
© 2010 ARCADIS
Maatregelen in de transportsector dragen bij tot strategische vergroening:
Aanbevelingen
• kilometerheffing • vermindering van het voordeel natura voor bedrijfswagens
• verhogen van de accijnzen op diesel
Een CO2-belasting voor niet ETS-sectoren is interessant. • sectoren betalen vandaag niet de correcte prijs • heffing op basis van koolstofinhoud zal gedrag sturen naar milieuvriendelijkere energiebronnen en efficiency verbeteringen
47
© 2010 ARCADIS
Regressieve effecten op inkomensverdeling (consumentenscenario); nagaan hoe negatieve effecten op lagere inkomens te ondervangen
Hulpsheets
Effect van een Pigouviaanse belasting
Vertaalslag Vlaanderen (1) Procentuele verandering Vlaanderen en Belgie overlappen • eerdere doorrekeningen met Regionale GEM-E3 model voor België, waar de verschillen in de resultaten uitermate klein zijn. • Het Vlaamse Gewest beslaat zo’n 60% van het BBP en werkgelegenheid t.o.v. Federaal België. Dat betekent dat effecten in Wallonië en Brussel weliswaar belangrijk zijn, maar niet het zwaartepunt vormen. • De structuur van intermediaire levering is zeer vergelijkbaar, blijkend uit een analyse van de input output-tabellen van Vlaanderen en België intermediaire leveringen in de IO-tabellen VL en BE
LANDBOUW
INDUSTRIE
HANDEL
DIENSTEN
VLAANDEREN
2%
49%
10%
36%
BELGIË
1%
52%
9%
38%
Vertaalslag Vlaanderen (2) In Vlaanderen overheerst dienstverlening en handel • Negatieve productie-effecten eerder te hoog dan te laag ingeschat • Diensteneconomie minder gevoelig voor toename energie en materiaalkosten, dus zullen concurrentie-effecten beperkter zijn • Diensten zijn ook arbeidsintensiever, dus profiteren meer van terugsluis
Effecten conservatief ingeschat Productiestructuur in de IO-tabellen VL en BE LANDBOUW
INDUSTRIE
HANDEL
DIENSTEN
VLAANDEREN
1%
36%
7%
55%
WALLONIË
1%
40%
10%
49%
