Inrichtingsplan EHS Ter Apel-Noord. Naam van het rapport 1

Naam van het rapport | 1

Inrichtingsplan EHS Ter Apel-Noord

Inrichtingsplan EHS Ter Apel-Noord | 3

Inhoud 1 Inleiding

3

2 Gebiedsbeschrijving 5

2.1 Ligging en begrenzing 2.2 Gebiedsgeschiedenis 2.3 Huidige situatie 2.4 Eigendom, beheer en onderhoud

5 5 5 7

3

Analyse Ter Apel-Noord 8

3.1 Probleemstelling 3.2 Doelstelling 3.3 Effecten van de inrichtingsmaatregelen 3.4 Randvoorwaarden

8 8 9 9

4 Inrichtingsmaatregelen 10

Dit rapport is een uitgave van: Gebiedscommissie Westerwolde Secretariaat: Dienst Landelijk Gebied Cascadeplein 69726 AD Groningen Info: Hans Ribberink Tel: 06 52401166 E-mail: [email protected] In samenwerking met: Provincie Groningen Gemeente Vlagtwedde Staatsbosbeheer Waterschap Hunze en Aa’s Fotografie: DLG tenzij anders vermeld Kaartmateriaal: DLG

Maart 2014

4.1 Maatregelen Natuur 4.1.1 Natuurinrichting 4.1.2 Verhoging grondwaterstanden 4.1.3 Verslenken van de sloot langs het bos 4.2 Maatregelen Landschap/Cultuurhistorie 4.2.1 Hermeandering beek Ruiten Aa 4.2.2 Aanleg houtwallen 4.3 Maatregelen Water 4.3.1 Het beeksysteem 4.3.2 Waterpeil 4.3.3 Bufferzones 4.3.4 Gebiedsafwatering en maatregelen 4.3.5 Compenserende maatregelen 4.3.6 Watersysteem Ter Wisch

10 11 11 11 12 12 12 12 13 13 14 14 16 18

5

20

Kosten en financiering

6 Planning

21

7 Samenvatting

22

4 | Inrichtingsplan EHS Ter Apel-Noord

Bijlagen Figuur 1. Luchtfoto projectgebied en projectbegrenzing Ter Apel-Noord Figuur 2. Gebruikersfunctie Ter Apel-Noord Figuur 3. Begrenzing EHS Ter Apel-Noord Figuur 4. Eigendom, beheer en onderhoud Ter Apel-Noord Figuur 5. Natuurmaatregelen Figuur 6. Maatregelen Landschap/Cultuurhistorie Figuur 7. Watermaatregelen Figuur 8. Recreatiemaatregelen Figuur 9. Te vervangen duikers Ter Wisch Figuur 10. Cluster 17 koppeling Runde - Ruiten Aa en Ecologische verbindingszone (Evz) ter Wisch


Voorwoord Voor u ligt het inrichtingsplan voor het deelgebied ‘Ter Apel Noord’. Dit gebied is onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in Westerwolde en omsluit het stroomgebied van de Ruiten Aa ten noorden van Ter Apel. De ontwerpgroep, waarin Staatsbosbeheer, waterschap Hunze en Aa’s, gemeente Vlagtwedde, LIBAU, DLG/BBL en provincie Groningen zitting hebben, is met ondersteuning van een stagiaire Brandt de Vries in 2013 bezig geweest een integraal ontwerp op te stellen. Het inrichtingsplan maakt inzichtelijk wat de huidige situatie in het gebied is en hoe de natuurwaarden geoptimaliseerd kunnen worden. Het integrale karakter bestaat eruit dat er ook afstemming heeft plaatsgevonden met water-, landschappelijke-, landbouwkundige- en recreatieve doelen in en om het projectgebied waarbij tevens rekening is gehouden met archeologische en waterbeheersingstechnische (voldoende drooglegging particuliere gronden) randvoorwaarden. In april en september 2014 zullen er 2 voorlichtings-/ informatiesessies worden georganiseerd met omwonenden

waarbij de 1e sessie gebruikt zal worden als klankbord voor eventueel gewenste aanvullingen. De 2e sessie zal gebruikt worden als terugkoppeling richting de streek. De laatste sessie wordt tevens gebruikt om het Peilbesluit toe te lichten door het waterschap Hunze en Aa’s. Deze werkwijze is reeds meerdere keren toegepast in de EHS Westerwolde en is telkens goed ontvangen bij omwonenden. Alle voorziene maatregelen t.b.v. de natuur, water en landschap zijn gefinancierd (Waddenfonds, Provincie) Voor de beperkte gewenste recreatieve maatregelen zal in de 1e helft van 2014 nog naar financieringsmogelijkheden worden gezocht. Het streven is om de uitvoering uiteindelijk begin 2015 ter hand te nemen.

Namens de werkgroep Ontwerp EHS Ter Apel, H. Ribberink


1 Inleiding Behoud en op termijn verbetering van de biodiversiteit is een belangrijke doelstelling van het landelijke en provinciale natuurbeleid. Door waardevolle natuurgebieden te beschermen, kunnen zeldzame dier- en plantsoorten beter overleven. In ons land wordt vanaf 1990 gewerkt aan de ecologische hoofdstructuur (EHS): een samenhangend landelijk netwerk van ecologisch waardevolle gebieden. De verschillende gebieden worden in opdracht van de Provincies ontwikkeld en ingericht. Er is hierbij een onderscheid te maken in bestaande natuurgebieden (die geen inrichting behoeven), nieuwe natuurgebieden (landbouwgronden die worden ingericht als natuurgebied), beheersgebieden (landbouwgebieden die natuurvriendelijk worden beheerd) en ecologische en robuuste verbindingszones (natuurlijke verbindingszones tussen natuurgebieden). Om de EHS te realiseren heeft de provincie met het Rijk afgesproken om 10.300 hectare nieuw natuurgebied te ontwikkelen in de periode tot 2021 (bron: POP Provincie Groningen 2009 - 2025). Door de bezuinigingen van het Rijk op het natuur- en landschapsbeleid in 2011 zijn de doelstellingen van de EHS echter bijgesteld. Deze bijstelling wordt ook wel de “Herijking van de EHS” genoemd. Er wordt getracht om met kosteneffectieve maatregelen de bijgestelde doelen van de EHS te behalen. Feit is echter dat er simpelweg minder geld beschikbaar komt voor natuurherstel. Doordat de Provincies minder geld van het Rijk krijgen voor aanleg en onderhoud van natuur moeten er keuzes gemaakt worden over wanneer en in welke gebieden er wordt gewerkt aan de realisatie van de EHS. De komende jaren richt de Provincie Groningen zich op de afronding van de Ecologische Hoofdstructuur, waar onder andere 2500 hectare EHS in Westerwolde wordt gerealiseerd. Vanaf de beginjaren van de 21e eeuw zijn plannen ontwikkeld om waar nodig inrichtingsmaatregelen te nemen om deze landschaps- en natuurdoelstellingen in Westerwolde verder te versterken. Gefaseerd in deelgebieden is de uitvoering van deze inrichting vanaf 2005 ter hand genomen. Vooral de verwerving van de noodzakelijke gronden op basis van vrijwilligheid vraagt in dit proces een lange tijdspanne. Anno 2013 zijn in Westerwolde echter nagenoeg alle gronden verworven waarbij volgens de huidige planning de inrichting in 2021 gereed is. In de afgelopen jaren zijn stapsgewijs al grote delen in Westerwolde heringericht. Belangrijk onderdeel van het natuurherstel in de EHS is de hermeandering van de Ruiten Aa. Een beekdal dat van Wolde tot Ter-Apel loopt en daar vervolgens aansluiting vindt op de Runde. Direct ten noorden van Ter Apel ligt het EHS deelgebied ‘Ter Apel

Noord’. Het gebied is ca 65 ha groot en de genormaliseerde Ruiten Aa loopt er in noord zuidelijke richting midden door. Aan de zuidzijde ligt de ‘kloosterenclave’ van Ter Apel; eveneens onderdeel van de EHS. Aan de noordzijde van het deelgebied ligt de ecologische verbindingszone Ter Wisch; een beekzone van de Ruiten Aa die in 2012/2013 als voormalig landbouwgebied is ingericht tot verbinding met de verder noordelijk gelegen EHS gebieden rond de beek. (richting Ter Walslage/Ter Borg) Ten behoeve van de inrichting van de EHS in Ter ApelNoord werkt een werkgroep bestaande uit Waterschap Hunze en Aa’s, Staatsbosbeheer, Gemeente Vlagtwedde, DLG en Provincie Groningen samen om de inrichting te concretiseren. Ook omwonenden en agrariërs worden in de planvorming betrokken. In het inrichtingplan worden alle maatregelen vanuit de diverse oogpunten benaderd; doel is om een integraal plan op te stellen. Naast de natuurlijke/ecologische inrichting van het gebied worden ook nadrukkelijk aspecten op het gebied van waterbeheer, landschap/cultuurhistorie en recreatie in de planvorming betrokken. Daarnaast kent Westerwolde belangrijke archeologische vindplaatsen. De voorgestane inrichting wordt daarom afgestemd met Libau; het adviserend orgaan van onder andere gemeenten en ingenieursbureaus t.a.v. de bescherming van archeologische waarden. Het inrichtingplan is als volgt opgebouwd. Eerst zal het gebied in de huidige staat worden beschreven. Vervolgens zal er in de beschrijving aandacht worden besteed aan de precieze afbakening van het projectgebied en wordt duidelijk wie welke gronden bezit en beheerd. Dit wordt opgevolgd door een probleemanalyse en doelstellingen voor het projectgebied. In het volgende hoofdstuk zullen de maatregelen, onderverdeeld in de thema’s Water, Natuur, Landschap/Cultuurhistorie en Recreatie, geformuleerd worden. Tot slot is in het plan aandacht besteed aan de projectplanning en is er een financieel dekkingsplan opgenomen. Hieruit zal duidelijk worden hoeveel elke partij bijdraagt en welke gelden er uit subsidies en fondsen zijn verworven. In bestuurlijke zin wordt het uiteindelijk inrichtingsplan voorgelegd aan de Gebiedscommissie Westerwolde. Deze adviescommissie is door de Provincie Groningen ingesteld om haar van advies te dienen over de inrichting van de EHS. Gedeputeerde Staten zal vervolgens de feitelijke beslissing nemen om de inrichting ter hand te nemen.


2 Gebiedsbeschrijving 2.1 Ligging en begrenzing Het project EHS Ter Apel-Noord omvat ruwweg het gebied ten noordoosten van Ter Apel met als natuurlijk grens het Ruiten Aa-kanaal, de Sellingerstraat en de Roelagerweg en bestrijkt circa 65 hectare. Zie figuur 1.

2.2 Gebiedsgeschiedenis Zoals eerder genoemd ligt het gebied Ter Apel in het zuidelijkste puntje van de regio Westerwolde. Westerwolde is een regio in oost-Groningen rondom de riviertjes de Ruiten-Aa, de Mussel-Aa en de Westerwoldse Aa. Ten westen en zuiden van Westerwolde liggen de Groninger Veenkoloniën, ten noorden het Reiderland en ten oosten het Emsland (Duitsland). Westerwolde is een van de plekken waar in een vroeg stadium woeste gronden werden ontgonnen. De monniken van het klooster Ter Apel hebben in dit proces het voortouw gehad waarbij primair de ontwatering en de vervening van het ‘Bourtanger Moor’ ter hand werd genomen. De ruggengraat van het landschap van Westerwolde is vanouds een esdorpenlandschap, met op de hogere zandruggen akkercomplexen, afgebakend met houtwallen. In de 19e eeuw kwam dit proces met de aanleg van de ontwateringskanalen (Ter Apel-kanaal, Ruiten Aa-kanaal) in een stroomversnelling. Tijdens de zogenaamde werkverschaffng in de 30-er jaren van de vorige eeuw zijn nagenoeg alle resterende woeste gronden ten behoeve van de landbouw ‘ontgonnen’. In de grote landinrichtingsprojecten (herinrichting Gronings-Drentse Veenkoloniën) die in de 2e helft van de 20e eeuw in Westerwolde zijn uitgevoerd is de landbouwkundige inrichting van het gebied grootschalig geoptimaliseerd waarbij grote delen van de daar aanwezige beken (Runde en Ruiten Aa, Mussel Aa, Pagediep, Valtherdiep) zijn ‘genormaliseerd’ (rechtgetrokken). De riviertjes en beekjes hebben deels hun waterafvoe-

rende functie verloren door de aanleg van kanalen als het Mussel Aa-kanaal en het Ruiten Aa-kanaal. Grootschalige ruilverkavelingen hebben veel kenmerken van het esdorpenlandschap doen verdwijnen. Het landschap is daardoor opener geworden. Sinds de jaren negentig maakt het gebied waardoor de Ruiten-Aa stroomt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur, waardoor veel gronden verworven zijn door BBL/DLG en worden overgedragen aan natuurbeschermingsorganisaties zoals Staatsbosbeheer.

2.3 Huidige situatie Water De Ruiten Aa loopt momenteel in een licht gebogen lijn door het gebied en heeft een water afvoerende functie van gebiedseigen water. In het gebied wordt een landbouwpeil aangehouden. Dit houdt in lagere peilen in de winter en hogere peilen in de zomer. In de zomer wordt water vastgehouden en aangevoerd om verdroging tegen te gaan en in de winter wordt water afgevoerd om vernatting tegen te gaan. Het huidige zomerpeil in het gebied is 8,00 m boven NAP en het winterpeil 7,50 m boven NAP. Aan de westkant van het gebied tegen Ter Apel aan bevindt zich een helofytenfilter van de gemeente Vlagtwedde. Dit filter wordt gebruikt om afvalwater te zuiveren tot een kwaliteit die onschadelijk is voor het milieu. Het systeem staat in verbinding met de Ruiten Aa. Natuur Aan de beek grenzen voornamelijk landbouwgronden van verschillende agrariërs en bossen en graslanden van Staatsbosbeheer. Op de landbouwpercelen buiten de EHS worden veelal gewassen als aardappelen en bieten verbouwd. De bossen van Staatbosbeheer aan weerszijden van het beekdal bestaan voornamelijk uit naaldbomen,


eiken en beuken en zijn allemaal aangeplant. Ook zijn er in het gebied nog een aantal graslanden te vinden, het grootste deel is vrij droge zandgrond. De beek is voor het grootste deel helemaal genormaliseerd en de beekranden hebben een vrij steil talud waar weinig soortendiversiteit is tevinden. In het gebied is een harde overgang te vinden tussen de beek, het bos en de landbouwgronden. Dit wil zeggen dat er geen geleidelijke overgang zitten tussen de beek en omliggend gebied. In figuur 2 is te zien welke gebruikersfunctie het gebied zoal heeft. Ook is in figuur 3 te zien welke gebieden binnen de EHS horen. Landschap/ Cultuurhistorie Westerwolde wordt gekenmerkt door een esdorpenlandschapdat sterk gericht is op de beekdalen. In het plangebied Ter Apel Noord betreft dit het dal van de Ruiten Aa. Het beekdal van de Ruiten Aa en dekzandruggen zijn aardkundig waardevol. De dekzandruggen (met eventuele es complexen) in de nabijheid van de beek vormen samen met de houtsingels en -wallen de landschappelijke hoofdstructuur van Westerwolde. De dorpen en gehuchten met verspreide boerderijen liggen op de hoger gelegen gronden nabij de beek. Dit is bijvoorbeeld het geval met Ter Haar. Nabij Ter Apel ligt een voormalig klooster op een beboste zandrug langs de eeuwenoude handelsroute van Münster naar Groningen. Bij de dorpen liggen essen die als akkers in gebruik zijn. Langs de randen van essen, rond de dorpen maar ook in de beekdalen lagen houtwallen. Deze houtwallen hadden meerdere functies. Van oorsprong dienden ze om wild te weren en als afscherming van vee. Ook leverden de houtwallen hout en fungeerde ze als begrenzing tussen verschillende eigenaren, typen landgebruik of dorpsgebieden.

In het beekdal lagen de natte hooilanden en de weiden die veelal in gezamenlijk gebruik en eigendom waren. Hetzelfde geldt voor weiden en de onontgonnen heide. In deze omgeving lag bijvoorbeeld de algemene heide en weide die in gemeenschappelijk bezit was van de ‘waargeregtigden’ van Laude. Dit gemeenschappelijk gebruik was gebonden aan bepaalde rechten (waardelen) voor begrazing door een bepaald aantal schapen of koeien of om binnen het gemeenschappelijke gebied een bepaald aantal bunders te gebruiken. Langs de beekdalen en woeste gronden verbonden wegen en voetpaden de dorpen. Op enkele plaatsen kruisten wegen het beekdal. Hier werd de beek via een voorde of brug overgestoken. Het cultuurhistorisch landschap verbergt een oudere component. Onder de essen en in gebieden die tot kort voor kort recent nog woeste gronden waren, liggen archeologische resten van oudere nederzettingen en grafvelden. Door ruilverkaveling zijn veel van de oorspronkelijke landschapselementen verdwenen of verzwakt. Het landschap is verhoudingsgewijs opener en kaler geworden, anderzijds is door bosaanleg het bos rond Ter Apel groter en robuuster geworden. Middels de herinrichting van het beekdallandschap die in het kader van de Ecologische Hoofdstructuur wordt uitgevoerd, worden oude (cultuur)landschappelijke elementen hersteld en teruggebracht. Door verwijderen van sparren wordt het langs de beek weer opener. Recreatie De regio Westerwolde kenmerkt zich door een grote mogelijkheid aan recreatieve mogelijkheden. Het gebied kenmerkt zich door kleinschalige bebouwing, veel natuur- en bosgebieden met landbouw en toerisme als economische motoren. De dorpen hebben een behoorlijk voorzieningenniveau. Voor wandelen en fietsen zijn er


veel mogelijkheden in Westerwolde. Niet alleen de uitgestrekte bossen rondom Sellingen zijn hiervoor uitermate geschikt, maar ook de vele landweggetjes in de rest van het gebied voeren langs de mooiste plekjes. In alle uitgevoerde projecten is rekening gehouden met het faciliteren van recreatie in de regio. Naast de inrichting van natuur is, waar mogelijk recreatie gefaciliteerd. In deelgebied Ter Apel-Noord zijn ook verschillende routestructuren te vinden. Hierbij valt een onderscheid te maken tussen fiets-, wandel-, mountainbike- en ruiterroutes. De routes passeren vrijwel allemaal de brug die over de Ruiten Aa heen loopt en lopen door of langs de bossen van Staatsbosbeheer.

2.4 Eigendom, beheer en onderhoud De beherende instanties in projectgebied Ter Apel-Noord zijn hieronder benoemd en zijn weergegeven in gronden en waterlichamen, zie ook figuur 4. Gronden in de EHS: - Staatsbosbeheer - Enkele agrariërs Gronden buiten de EHS - Enkele agrariërs Waterlichamen binnen de EHS: - Waterschap Hunze & Aa’s Waterlichamen buiten de EHS:

- Waterschap Hunze en Aa’s Fiets en wandelroutes in gehele projectgebied: - Gemeente Vlagtwedde


3 Analyse Ter Apel-Noord Navolgend op de gebiedsbeschrijving worden op basis van de volgende probleemanalyse de algemene gebiedsdoelstellingen geformuleerd. Vervolgens worden de beoogde effecten voor het projectgebied geformuleerd.

3.1 Probleemstelling Op dit moment zijn de begrensde reservaats- en natuurontwikkelingsgebieden door vroegere ruilverkavelingen landbouwkundig ingericht. Dit heeft op systeemniveau voor de natuur de volgende problemen opgeleverd: • Verdroging als gevolg van het hanteren van een landbouwkundig peilregiem met de daarbij horende inrichting (grote afwateringssloten) • Verstoring van het eco-hydrologisch systeem: relatie infiltratie – kwel. Op de hogere gronden rondom het beekdal van de Ruiten Aa/Westerwoldse Aa vindt onvoldoende infiltratie plaats. Het grondwater dat met name richting het beekdal stroomt, wordt op deze manier onvoldoende gevoed om als (lokale) kwel in het beekdal te kunnen optreden. • Verstoring van de dynamiek, waterconservering en waterkwaliteit in het beeksysteem van de Ruiten Aa als gevolg van ‘Normalisering’ van de beek in met name de jaren ’60 door middel van rechttrekken/vergroten van de beek, aanleg stuwen, landbouwkundig peilbeheer. • Vermesting van de natuurgebieden (fosfaat, stikstof) • Schaalvergroting in het landschap als gevolg van opruimen landschapselementen en steilranden, nivellering van het reliëf in het gebied. Hierdoor heeft er naast een ecologische nivellering ook een cultuurhistorische nivellering plaatsgevonden.

3.2 Doelstelling Deze problemen op systeemniveau leiden er toe dat de gewenste natuurdoelen niet behaald kunnen worden. De huidige inrichting in het projectgebied is niet toereikend om middels beheer de natuurdoelstellingen te kunnen realiseren. De uitdaging ligt hier bij het treffen van inrichtingsmaatregelen om de randvoorwaarden voor natuur-/landschapsherstel veilig te stellen en tevens de leefbaarheid van het gebied te vergroten door het toegankelijker te maken voor omwonenden en recreanten. De gronden in Ter Apel-Noord zijn reeds verworven, en zullen ten behoeve van de realisatie van de oude meander van de beek nog heringericht moeten worden. Doelstellingen EHS Ter Apel-Noord: • Historisch landschap rond 19e eeuw herstellen o.a. houtwallen, oude paden, beekherstel

• Nivellering van het reliëf tegen gaan • Zo hoog mogelijk inzetten qua natuurambities – zie figuur 5 . verdroging tegengaan . variatie aanbrengen in milieufactoren (hoog-laag; nat-droog e.d.) en structuur • Natuurlijk grondwaterregiem herstellen indien mogelijk • Beekherstel vanuit KRW-doelen (o.a. stromende/ hermeanderende beek met natuur vriendelijke oeverzônes en bodemvallen • Waterdoorvoer door Ruiten Aa richting het noordelijk deel van de EHS Westerwolde • Extensief recreatief medegebruik faciliteren

3.3 Effecten van de inrichtingsmaatregelen • Een beter functionerend ecosysteem • Het water wordt beter vastgehouden in het gebied d.m.v. bufferzones • Een stromende beek • Afname van verdroging d.m.v. conservering en peilaanpassingen • Verbetering van de waterkwaliteit • Op termijn, door beheer en onderhoud een hogere diversiteit aan flora/fauna • Hogere kwaliteit van het landschap en de recreatie • Een positieve economische ontwikkeling/uitstraling

3.4 Randvoorwaarden • Geen schade toebrengen aan particulieren binnen en buiten EHS; • Compensatieplan maken buiten de EHS a.g.v. maatregelen binnen de EHS . kavelaanpassingsplan Roelage . kavelruilplan a.g.v. aankoop stroken langs gedeelten van de Ruiten Aa • Zoveel mogelijk handhaving huidige kwaliteiten in het gebied • Draagvlak bij bevolking en bestuurders • Plan met voldoende ambitie en integrale aanpak • Economisch haalbaar en te financieren plan


4 Inrichtingsmaatregelen In het plan voor de EHS-Ter Apel-Noord staat de inrichting van de natuur en de hermeandering de Ruiten Aa. Echter de aanleg hiervan zorgt er vanzelfsprekend voor dat er aanpassingen in het gebied gedaan moeten worden. Zo moet ruimte voor de beek gecreëerd worden, kwaliteit van het water worden gewaarborgd, peilen worden beheerd en omliggende gebieden vrijgesteld kunnen worden van

Functie

Natuur

Doel-maatregelen

Verhoging grondwaterstanden om de doelen op de natuurambitiekaart te halen: demping sloten ed Herstel natuurlijk bos : Verwijderen fijnspar + aanplant loofhout Aanleg natuuroevers

Landschap/ Cultuurhistorie Herstel historische loop van de beek : Graven oude meanders en demping gekanaliseerde beek Herstel kleinschalig cultuurlandschap : Aanleg houtwallen incl. rasters ed

4.1 Maatregelen Natuur Net als bij alle andere deelgebieden van de EHS Westerwolde is er door de provincie een natuurambitiekaart opgesteld. Deze is op basis van de hiervoor benoemde natuurdoelen opgesteld en biedt zo handvatten voor het in te richten gebied. In deze kaart is te zien welke soort natuur er op systeemniveau wordt beoogd. In sommige gevallen wordt alleen aangegeven welke ontwikkelingen een bepaald deel zou moeten ondergaan. De strook langs de beek wordt omschreven als “om te vormen natuur”. De nadere uitwerking hiervan zal in overleg met de terreinbeherende organisaties worden geconcretiseerd. Op basis van de natuurambities voor het gebied zijn er een aantal concrete inrichtingsmaatregelen benoemd die uitgevoerd zullen worden. Tijdens de inrichting van het gebied wordt dan ook meer gewerkt op systeemniveau en minder op soortniveau. De specifieke soorten zullen later door middel van beheer tot stand komen en onderhouden worden. Allereerst is het doel om in de Ruiten Aa het beekecosysteem weer optimaal in te richten (abiotische basis) om op termijn de gewenste natuurdoeltypen te kunnen realiseren.

In de volgende paragrafen worden de maatregelen per thema besproken. Bij het uitvoeren van maatregelen waarbij ingrepen in de bodem plaatsvinden, kan het nodig zijn dat er een archeologisch onderzoek plaats moet vinden. De hermeandering van de Ruiten Aa dient onder archeologische begeleiding te worden uitgevoerd. Voor de archeologische werkzaamheden is een programma van eisen opgesteld.

Water/Verkaveling

Recreatie

Herstel natuurlijk beeksysteem Ruiten Aa : Opheffen/plaatsen stuwen/ duikers Verhogen peilen + stroming in de beek Compensatie a.g.v. peilverhogingen in beek en EHS-gebied : Maatregelen t.b.v. omleiding afwatering in landbouwgebied Kavelruil en kavelaanpassingswerken

Stimulering Recreatief medegebruik : Wandel-, ruiter- en MBikeroutes

4.1.1 Natuurinrichting Aan de oostzijde van de beek worden natuurlijke oeverszones gerealiseerd van circa 50 meter breed. Deze oeverzones zorgen voor een vloeiende overgang tussen de beek en omliggend gebied. Om het EHS-gebied goed te kunnen onderscheiden van omliggende landbouwgebieden zal aan de buitenzijde van de natuurstrook een greppel worden aangelegd. In het noordelijke deel van de beek zal de bouwvoor worden afgegraven om zo de grond te verschralen. Dit zorgt voor een grotere soortenrijkdom van planten. In het zuidelijke deel van de beek zal aan de oostzijde een natuurvriendelijke oever worden gecreëerd met een glooiende oever. In dit deel wordt getracht om een vloeiende overgang te creëren van beek naar kruiden- en faunarijk grasland, naar bossage, naar bomen. Ook zal er rondom de beek e.e.a. aangepast worden aan de natuur in het gebied. Hierbij is te denken aan aanpassingen door de hermeandering van de beek, zoals het verwijderen van bomen of het ophogen van land. Maar ook ter versterking van de biodiversiteit worden er overheersende bomen weggehaald, en komen daar nieuwe soorten voor in de plaats. In dit gebied wordt voornamelijk ruimte gemaakt voor nieuwe boomsoorten. Zo zal er in de bossen van Staatsbosbeheer voornamelijk fijnspar verwijderd worden en hiervoor in de plaats loofhout worden ingeplant. Dit zal op een aantal plekken


kan er nog steeds water uit het gebied afgevoerd worden, maar zorg je tevens voor vernatting in dit gebied. Zie figuur 5.

4.2 Maatregelen Landschap/Cultuurhistorie

verspreid door het bos plaatsvinden en heeft bij elkaar opgeteld een omvang van circa 2 hectare. In figuur 5 is weergegeven waar genoemde maatregelen zullen plaatsvinden. 4.1.2 Verhoging grondwaterstanden Mede ten behoeve van de natuurontwikkeling in het beeksysteem is er gekozen voor een meer natuurlijk peilregiem en een verhoogd waterpeil. Het effect hiervan is dat er een hogere grondwaterstand in het gebied tot stand komt waardoor nattere vegetatie in het gebied kan ontstaan. Ook de soortendiversiteit zal hierdoor vergroten. Dit natuurlijke peilregiem wordt grotendeels gerealiseerd door de waterinlaat uit de Runde in het zuiden van projectgebied. Daarnaast is er een onderscheid te maken tussen het zuidelijke en noordelijke deel in de beek. Omdat er voor beide delen een andere natuurambitie wordt nagestreefd waar andere waterpeilen bij horen moeten er maatregelen getroffen worden. In het zuiden van het gebied ter hoogte van het helofytenfilter wordt een bodemval met vistrap geplaatst. 4.1.3 Verslenken van de sloot langs het bos In de sloot die in de huidige situatie de zuidelijke landbouwgebieden verbindt met de beek wordt een dam geplaatst. Door het plaatsen van deze dam en het realiseren van een omleiding stroomt het water uit het zuidoostelijk landbouwgebied via een andere weg en verliest de sloot naar de beek voor een aanzienlijk deel zijn afwateringsfunctie. Echter, om het gebied langs deze sloot nat te houden is ervoor gekozen om de sloot te verslenken en niet te dempen. Het verslenken van de sloot houdt in dat hij minder diep- en stijl wordt gemaakt. De sloot zal meer op een greppel gaan lijken. Op deze wijze

Ten behoeve van de landschappelijke kwaliteit en cultuurhistorische waarde is het van belang om tijdens de planvorming voor herinrichting te kijken naar de gebiedsgeschiedenis, geologische opbouw en de kernkwaliteiten van het gebied. Er moeten afwegingen gemaakt worden welke aspecten in het gebied bewaard moeten blijven, welke ruimte we moeten maken voor nieuwe natuur en welke hersteld moeten worden. We hebben het hier dan ook over het herstel of behoud van de geomorfologie ( o.a. reliëf en meanderende beek) en herstel of behoud van cultuurhistorische waarden zoals oude beplantingslijnen, stijlranden, essen of veengronden. Het landschap in Ter Apel-Noord is wat afwijkend ten opzichte van de andere delen van Westerwolde. Het valt buiten het oude Eemssysteem en het is een vlakker dekzandgebied. De cultuurhistorische landschapselementen in het gebied zijn de oude beek, de veengronden, zandruggen en enkele houtwallen. In de planvorming is gekeken naar deze elementen en waar mogelijk geprobeerd om deze te behouden of te herstellen. Welke maatregelen er ten behoeve van het landschap en de cultuurhistorie specifiek in dit gebied plaats zullen vinden wordt hier beschreven en in figuur 6 weergegeven. 4.2.1 Hermeandering beek Ruiten Aa Centraal in dit project staat zoals eerder genoemd de hermeandering van de Ruiten Aa. Het in oude staat terug brengen van de beek is op zichzelf al een herstel van het landschap. Hiermee wordt het oude historische beeld ook weer teruggebracht. Doormiddel van bodemonderzoek en historische kaarten zal de oude loop weer vastgesteld worden. Daarnaast wordt de huidige genormaliseerde beek waar nodig weer gedempt. Dit zal deels gebeuren met de grond die vrij komt bij de graafwerkzaamheden voor de oude meanders. 4.2.2 Aanleg houtwallen Ook worden ten westen van de beek vlak onder het gehucht Ter Haar houtwallen met hier van nature thuishorende bomen en struiken aangelegd. Dit is niet alleen ten behoeve van het landschap en de cultuurhistorie, maar komt ook ten goede van de natuurontwikkeling. Door de aanleg van deze houtwallen ontstaat er een meer kleinschalig landschap. Bij deze houtwallen zullen tevens veerasters en landhekken geplaatst worden om het vee vast te kunnen houden. Ten zuiden van de beek naast de bossen van Staatsbosbeheer zal de afrastering in de vorm van


prikkeldraad, en veerasters worden opgeruimd om zo de natuurlijke omgeving te versterken.

4.3 Maatregelen Water -Verkaveling Ten behoeve van het herstel van de oude meanders van de Ruiten Aa moet er op het gebied van water en omliggende landbouwgebied gekeken worden naar het waterpeil, de wateraan- en afvoer, de stroomsnelheid, aanleg van stuwen en dammen. Waar noodzakelijk worden op aangrenzende agrarische percelen compenserende maatregelen getroffen om de effecten van de natuurinrichting te mitigeren. Gebaseerd op de Kader Richtlijn Water (KRW) en gebiedsgerelateerde doelen zullen er in en om de beek aanpassingen worden uitgevoerd. Ondanks het feit dat het beeksysteem, binnen de EHS, en het omliggende landbouwgebied, buiten de EHS, onlosmakelijk met elkaar in verbinding staan, zal dit gescheiden van elkaar behandeld worden. De maatregelen ten behoeve van het beeksysteem worden eerst beschreven, vervolgens zullen de maatregelen in het omliggende gebied en de compenserende maatregelen worden beschreven. In figuur 7 staan alle maatregelen weergegeven. 4.3.1 Het beeksysteem De maatregelen die getroffen worden ten behoeve van het beeksysteem zijn het hermeanderen van de beek, het halen van de gewenste stroomsnelheden, het verhogen van het peil en een natuurlijk peilregiem realiseren. Hier zijn een aantal indicatieve berekeningen voor gedaan, maar zal door hydrologen nog nader berekend worden. In deze beschrijving zijn nog geen concrete berekeningen verwerkt. Stroomsnelheid Belangrijk voor een beek is om binnen een bepaalde bandbreedte van stroomsnelheden te blijven. Deze stroomsnelheid zorgt naast een versterking van natuurbeleving ook voor de verbetering van de kwaliteit van het water. Het herstel van de oude meanders met stroming zal ervoor zorgen dat de beek langer zal worden en dat

hierdoor, in combinatie met een vergrote opstuwing, water vertraagd afgevoerd wordt. In de nieuwe meanders zal er in de buitenbocht sprake zijn van een hogere stroomsnelheid, waardoor de oevers ten gevolge van erosie steiler zullen worden. In de binnenbochten zal de stroomsnelheid laag zijn, waardoor hier sedimentatie zal optreden. Dit proces zorgt voor gradiënten in het beeksysteem, wat positief is voor de soortendiversiteit in de beek. Het opvoeren van de stroomsnelheid wordt, met het oog op ecologische waterkwaliteit, dan ook vanuit het KRW opgedragen. In de Ruiten Aa wordt getracht om een stroomsnelheid van minimaal 0,1 m/s en maximaal 0,5 m/s te realiseren. Het verhogen van de stroomsnelheid kan worden gerealiseerd door het profiel van de beek te versmallen, waardoor zowel de stroomsnelheid als opstuwing in de beek toenemen. In het zuiden van het deelgebied, bovenstrooms, is een onderleider onder het Ruiten Aa Kanaal aangelegd waardoor er water gecontroleerd van de Runde in de Ruiten Aa kan stromen. Bepalend voor het profiel en stroomsnelheid van de beek is de keuze voor de hoeveelheid water dat vanuit de Runde de Ruiten Aa zal instromen. Er is uitgegaan van 1,0 m3 /sec . 4.3.2 Waterpeil De aanvoer van water en het realiseren van een bepaalde stroomsnelheid hangen nauw samen met het gekozen beekprofiel en het realiseren van een natuurlijk waterpeil. Met een natuurlijk waterpeil wordt bedoeld dat er peilen aangehouden worden die normaliter, zonder invloed van de mens, aan de orde zouden zijn. Dit houdt in dat er in de winter een grotere aanvoer van water is, waardoor het peil in de beek hoger is. In de zomer is dit juist tegenovergesteld en zal het waterpeil uitzakken. De aanvoer van het water van de Runde in combinatie met het gebiedseigen water moet hier op worden afgesteld. Hierbij zal men ook nog rekening moeten houden met voldoende wateraanvoer voor de benedenstroomse gebieden in de zomermaanden. In de zomermaanden vindt er veel verdamping en infiltratie plaats waardoor het kan gebeuren dat benedenstroomse gebieden niet voldoende water krijgen.


In deze situatie zal bovenstrooms extra water ingelaten moeten worden om benedenstroomse gebieden van voldoende water te voorzien. Laatste aandachtspunt is de mate van opstuwing in het gebied. Als een watergang te smal is, of als er veel begroeiing aanwezig is, dan kan het water er niet goed door. Hierdoor neemt bovenstrooms het waterpeil toe, dit wordt opstuwing genoemd. Berekeningen zullen moeten uitwijzen welke diepte- en breedte de beek moet hebben om de gewenste stroomsnelheden en waterpeilen te halen.

dering en de peilverhoging zal de waterhuishouding voor omliggend (landbouw)gebied ook veranderen. Aangezien het huidige watersysteem niet is ingericht op de verhoogde peilen zullen er aanpassingen in de waterhuishouding en verkaveling plaatsvinden in het aanliggende landbouwgebied om alle functies binnen het plangebied zo goed mogelijk te laten functioneren. Hierbij valt te denken aan het verbreden van sloten en het verwijderen of plaatsen van stuwen en dammen. De toelichting op de maatregelenkaart is opgebouwd van noord tot zuid.

4.3.3 Waterretentie De hermeandering van de beek is niet alleen ingegeven vanuit ecologische- en cultuurhistorische motieven In samenhang met een natuurlijkpeilbeheer en herstel van het oude smalle profiel draagt het tevens bij aan het langer vasthouden van het water (waterretentie) in het bovenstroomse deel van de Ruiten Aa. Dit ontlast het beneden stroomgebied tijdens neerslagrijke periodes . Bij een extreme neerslagperioden komt het geregeld voor dat grote hoeveelheid water benedenstrooms schade aanbrengt. Door bufferzones in bovenstroomse gebieden aan te leggen kan het water op een geleidelijke manier geloosd worden. Door de hermeandering en het omliggende natuurgebied kan de beek buiten zijn beekoevers treden en de ruimte op de natuurlijke oever bestrijken zonder schade aan te brengen aan derden. 4.3.4 Gebiedsafwatering en maatregelen Door de aanpassingen op beekniveau zoals de beekmean-

Waterhuishouding deelgebied Roelage Ten oosten van de beek ligt het deelgebied Roelage. Naast de herverkaling in het gebied (zie compenserende maatregelen), zal er een kleine aanpassing in de doorsnijdende sloot zijn. De duiker aangrenzend aan de beek zal worden verwijderd, en in het deelgebied zelf zal een duiker worden aangelegd. Dit zorgt ervoor dat de afwatering van deelgebied Roelage pas aan het eind van de beek, bij het gehucht Roelage, aansluit op de beek. Hierdoor kunnen de verhoogde beekpeilen niet doorwerken in de sloten langs de landbouwpercelen. Helofytenfilter In het noordelijke deel ten westen van de beek vinden weinig veranderingen plaats. De afwatering van de graslanden loopt via een aantal schouwsloten naar de beek. Hier zijn geen verdere aanpassingen nodig. Echter net boven Ter Apel ligt een helofytenfilter van de gemeente Stadskanaal. Een helofytenfilter is een filter dat wordt


gebruikt om met behulp van helofyten (plantensoorten) afvalwater te zuiveren tot een kwaliteit die onschadelijk is voor het milieu. Het filtersysteem is via een sloot verbonden met de beek en wordt bij verhoging van het peil beïnvloed. Omdat het zuiveringssysteem bij een hogere waterstand niet meer goed kan functioneren is dit een belangrijke randvoorwaarde voor het maximale beekpeil. Mogelijk is een terugslagklep ter plaatse van de uitstroomopening een optie om de negatieve gevolgen van een peilverhoging op te vangen. Op deze manier kan er wel water uit het zuiveringssysteem stromen, maar kan water van buitenaf niet binnen komen. Zuidoostelijke landbouwgronden In het zuidoostelijk deel van het plangebied naast de rioolwaterzuiveringsinstallatie liggen nog twee percelen die in gebruik zijn als landbouwgrond. Deze percelen wateren nu nog direct af op de beek, maar zullen door de verhoogde peilen in de toekomst het water niet via deze weg kwijt kunnen. Om de afwatering van deze percelen te garanderen is het noodzakelijk om een alternatieve afvoermogelijkheid te creëren. Aangezien het waterpeil bij de percelen bepaald wordt door bodemhoogtes is er inmeting gedaan van de waterpeilen. Op basis van deze waterpeilen is gekeken of de afvoer richting de oostelijk gelegen hoofdwatergang een optie is. Het blijkt dat het waterpeil bij de percelen hoger is dan het winterpeil in deze hoofdwatergang. Om deze afwatering te realiseren, is er gezien de eigendomssituatie voor gekozen de noordelijke schouwsloot als uitgangspunt te gebruiken. Deze sloot zal verdiept en verbreed moeten worden en de duiker die uitmondt in de hoofdwatergang van het waterschap zal moeten worden vervangen door een groter formaat. Hetzelfde geldt voor de volgende duikers in de hoofdwatergang, deze zijn op dit moment te klein gedimensioneerd. Doordat de percelen na inrichting in verbinding staat met de hoofdwatergang, zal het zomerpeil hoger worden, namelijk NAP +8,40m. Dit verhoogde zomerpeil is met de grondeigenaar/-gebruiker kortgesloten. Het water zal uiteindelijk weer bij de Roelageweg in de beek uitmonden, waar een lager beekpeil gehanteerd wordt. Door de afkoppeling van het landbouwwater in het westen van het gebied wordt de watergang langs het Ruiten Aa-kanaal zwaarder belast. Het aantal hectares dat extra op de watergang afwatert, is circa 165 hectare groot. Om de maatgevende afvoer te bepalen is voor landbouwpercelen een maatgevende afvoer gehanteerd van 1 l/s/ha en voor natuurpercelen 0,7 l/s/ha. De maatgevende afvoer van de watergang langs de Roelageweg bedraagt bij deze uitgangspunten circa 175 l/s. De dimensionering van de huidige duikers in deze watergang zijn te klein om te voldoen aan eisen die gesteld zijn aan opstuwing en

stroomsnelheid (na afkoppeling van de landbouwpercelen). De opstuwing en stroomsnelheden bij een duiker van rond 600 liggen respectievelijk boven de 0,5 m/s en 0,02m. Een duiker met een diameter van rond 700 voldoet wel aan deze eisen. De diameter van de nieuw te plaatsen duikers dient minimaal rond 700 te bedragen. Waarschijnlijk wordt deze diameter niet meer geleverd, waardoor een diameter van 800 mm gehanteerd dient te worden.


4.3.5 Compenserende maatregelen Naast de maatregelen die er ten behoeve van het watersysteem genomen worden, zullen er ook compenserende maatregelen getroffen worden. Dit is een gevolg van peilverhoging in de beek en de benodigde extra EHS-gronden ( strook van ca. 50 m langs de te hermeanderende beek). Hiervoor is een kavelruil opgezet die de verkaveling in het landbouwgebied verbeterd met bij behorende kavelaanvaardingswerken. Om ervoor te zorgen dat betrokkenen in het gebied niet negatief beïnvloed zullen worden, zullen er op drie plekken in het projectgebied compenserende maatregelen getroffen te worden. Kavelaanvaardingswerk deelgebied Roelage Binnen dit project zal de herverkaveling in deelgebied Roelage het meest intensief zijn. Naast enkele aanpassingen van de sloot die door het gebied heen loopt, zal er ook een verkaveling plaats vinden. Voor de hermeandering van de Ruiten Aa zal de beek zoveel mogelijk door zijn oude meanders lopen. Omdat deze vroegere meanders door huidige stukken landbouwgrond lopen, zal een deel van de landbouwgrondnodig zijn om de beek weer in oude staat te herstellen. Daarnaast zal er ten behoeve van de natuurdoelen een strook natuurgebied langs de beek aangelegd worden op een deel van de huidige landbouwgronden. Er zal een strook van circa 50 m met een totale omvang van 4.5 hectare aan de zuidzijde van de percelen van agrariër A en agrariër B verworven worden. Na overleg met beide landeigenaren is gekeken naar verscheidene verkavelingsmogelijkheden, waarbij de eigenaren het zelfde oppervlak aan grond kunnen behouden met gelijkwaardige kwaliteit. In opdracht van DLG is adviesbureau Eaquator ingezet om onderzoek te doen naar de herverkavelingsmogelijkheden in dit gebied. Uit dit onderzoek zijn drie varianten naar voren gekomen, te weten:

1. Een minimaal scenario met alleen hermeandering aan de westzijde op de grond van Staatsbosbeheer. 2. Een ideaal scenario met meandering aan beide zijden van de Ruiten Aa, waarbij slechts grond wordt aangekocht van één agrariër. 3. Een maximaal scenario met meandering aan beide zijden van de Ruiten Aa, waarbij aan de oostzijde een strook landbouwgrond wordt aangekocht. Vanuit ecologisch, hydrologisch en cultuurhistorisch oogpunt wordt er gestreefd naar een volledige hermeandering van de Ruiten Aa, daarbij hoort een ecologische oever en omliggende beplanting. Tevens is rekening gehouden met een onderhoudspad of strook van 10 m tussen de buitenbochten van de meanders en de landbouwgrond.

Op deze wijze kunnen meanders zich nog enigszins verleggen. Vanuit landbouwkundig oogpunt wordt er gestreefd naar werkbare kavels, waarbij de grondsoort zo homogeen mogelijk is en er zo weinig mogelijk scherpe hoeken aan een perceel zitten. Na verder onderzoek en overleg met betreffende landeigenaren is er overeenstemming gekomen over de te verrichten verkavelingswerkzaamheden. Er is een combinatie gevonden tussen eerder voorgestelde variant 2 en variant 3. Er wordt een strook van circa 50 meter van de percelen gebruikt voor de EHS waarbij grond wordt aangekocht van één agrariër. Door kavelruil en herverkaveling veranderd de eigendomssituatie enigszins en krijgen een aantal kavels een andere vorm. Compensatie percelen westkant van de beek Aangrenzend aan de westkant van de beek ter hoogte van het helofytenfilter liggen twee percelen. Vanuit ecologisch, en cultuurhistorisch oogpunt is getracht om deze percelen ook deels aan te kopen en om te vormen tot beschermd natuurgebied. Na overleg met de grondeigenaren is hier geen akkoord over bereikt en zullen de aangrenzende percelen hun bestemming als landbouwgrond behouden. Door het verhogen van het peil in de beek zullen er bij deze percelen enkele compenserende maatregelen uitgevoerd moeten worden. Door het verhoogde peil in de beek zal de drooglegging en daarmee de ontwateringsdiepte van de percelen in het geding komen. Een mogelijke oplossing hiervoor is het toepassen van drainage ter plaatse van de lage delen van de percelen. De drooglegging zal nog steeds relatief klein zijn, maar de ontwateringsdiepte zal toenemen. Drainage als compenserende maatregel verdient geen voorkeur in verband met het effect op het aangrenzende bos. De voorkeur gaat daarom uit naar ophoging van de lage delen. Compensatie zuidelijke landbouwgronden Op een aantal percelen in het zuidoostelijke landbouwgebied zullen ook compenserende maatregelen uitgevoerd worden. Op de percelen zijn een aantal lage plekken te vinden die bij het verhogen van het peil (door de aansluiting op de hoofdwatergang en daarmee het hogere zomerpeil) een te geringe drooglegging zouden kunnen krijgen. Dit zou mogelijk betekenen dat de opbrengst bij deze lage gronden omlaag zal gaan. Een optie is om deze gronden op te hogen met grond dat vrij zal komen bij de verbreding en verdieping van de schouwsloot aan de noordzijde. Ten behoeve van de inrichting wordt nog een grondwatermodellering uitgevoerd. Op basis van het resultaat van dit onderzoek moeten te compenserende maatregelen nog nader worden uitgewerkt.


Watersysteem Ter Wisch Een onderdeel van de herinrichting van de Ruiten Aa is het inlaten van water bij Ter Apel. In de zomer gaat het om 0,3 m3/s en in de winter om 1,0 m3/s. Bij de inrichting van het gebied Ter Wisch is nog geen rekening gehouden met deze inlaathoeveelheid. De bestaande duikers in het gebied hebben niet de juiste afmeting om de extra afvoer te kunnen verwerken en moeten daarom worden vergroot. De verwachting is dat de stuwen de extra afvoer wel aankunnen. Op figuur 9 staan de locaties van de te verruimen duikers weergegeven. De duikers dienen te worden vervangend door rechthoekige duikers met een breedte van 3,5 m en een hoogte van 1,25 m. Gezien de verwachte stroomsnelheid zal stortsteen achter de duikers moeten worden toegepast ter voorkoming van uitspoelingsgaten. Maatregelen Recreatie Alle inrichtingsmaatregelen ten behoeve van natuur, landschapsinrichting en het verbeteren van de waterkwaliteit bieden een uitgelezen kans om in het gebied Ter Apel-Noord recreatie te faciliteren. De EHS is de motor van recreatie- en toerismebelang, en daar zal de vraag naar fiets, wandel en ruitenroutes toenemen. Daarnaast is de herinrichting van Ter Apel-Noord een uitgelezen kans om meteen de routestructuren aan te pakken. Naast de oude bestaande routes zullen er een aantal nieuwe wandelfiets en ruiterroutes worden aangelegd of worden verlengd. De brug over de Ruiten Aa die alle routes van oost naar west verbind wordt mogelijk opgeknapt. Alle route structuren worden hier beschreven en zijn weergegeven in figuur 9. Wandelpaden Door het projectgebied loopt één landelijke wandelroute. In het gebied liggen ook nog enkele wandelpaden. Zoals beschreven zal de Ruiten Aa weer gaan kronkelen. Uit ervaring blijkt dat langs de beek door de jaren heen een wandelpad gaat ontstaan. Recreanten zullen langs de beek gaan lopen en zo ontstaat er een nieuw pad. Door de ontstaanswijze van het pad kan het ongewenste vormen aannemen die vaak niet ten goed komen van de natuur. Er zal daarom overwogen moeten worden om een pad aan te leggen langs de beek. Daarnaast zal een pad langs de bosrand van Staatsbosbeheer goed zijn voor de natuurbeleving. In het gebied moet echter gekeken worden wat hiervoor de mogelijkheden zijn. Fiets & mountainbikeroutes Door het gebied lopen twee fietsroutes. Een van deze routes is een landelijke fietsroute. De paden passeren allebei de beek via een brug. In eerste instantie is er geen ruimte en vraag naar een nieuw fietspad. Wel is het wenselijk om de paden goed te onderhouden. Daarnaast zou het plaatsen van informatieborden met informatie

over de gebiedsgeschiedenis of de meer betrokkenheid bij het gebied creëren. Mountainbikeroute Inmiddels is door betrokken partijen een start gemaakt met het realiseren van de mountainbikeroute. In het gebied is een klein stukje mountainbikeroute aanwezig die tevens de beek passeert. Wens is om de route te verlengen. Wanneer er geen goed alternatief voorhanden is, kan een combinatieroute voor mountainbikers en ruiters een optie zijn. Vanaf de Ter Apelersluis loopt de route langs de weg, en vervolgens door het bos. Na het passeren van de beek zal het pad een stuk langs de beek gaan en vervolgens weer eindigen in Ter Apel. Deze aansluiting met Ter Apel zorgt ervoor dat de drempel minder hoog is voor gebruikers. Waarschijnlijk zal het pad deels bestaan uit een combinatie met ruiterroute en bestaat voornamelijk uit zand- en houtsnipperpaden.


5 Kosten en financiering De kosten zijn berekend op basis van het schetsontwerp en bedragen ruim €860.000 voor investeringen/maatregelen t.b.v. water (vismigratie), natuur en landschap (boswet). Daarnaast zijn er nog kosten voor het vervangen Van de duikers in het gebied Ter Wisch. Dit is geraamd op €180.000. Voor de bovenstaande kosten is de financiering rond. Voor de recreatieve maatregelen vindt nog afstemming plaats (circa €100.000, extern te financieren). De grootste kostendragers voor het project zijn Waterschap Hunze en Aa’s, het Waddenfonds en de Provincie. De financiering van het Waddenfonds komt voort uit de Verbetering die ten behoeve van de vismigratie op zal treden. Het Waterschap draagt bij aan het project om de gestelde doelen vanuit het KRW na te streven. Provincie draagt bij aan de inrichting ten behoeve de wateren natuurdoelstellingen die op provinciaal niveau worden nagestreefd. Daarnaast zal zij in het kader van de Boswet, een compensatieplan voor behoud van natuur, bijdragen aan het project.

Uitsplitsing bijdragen ‘derden’ Inrichting Ter Apel

Kosten: € 1.040.000 (natuur/water/landschap/ duikers Ter Wisch) Financiering: Waterschap :

€ 60.000 (water)

Waddenfonds :

€ 671.000

Provincie :

€ 309.000 (water, boswet, natuur)

Totaal

€ 1.040.000

(vismigratie)


6 Planning Om de voortgang van het project te waarborgen is een globale projectplanning in het inrichtingsplan opgenomen. Er wordt gestreefd om voor 2016 de werkzaamheden ten behoeve van de inrichting van de EHS voor deelgebied Ter Apel-Noord af te ronden. Definitief ontwerp

medio maart 2014

Besteksvoorbereiding (incl. vergunningen)

maart 2014 - juli 2014

Communicatie omwonenden

maart 2014 + juli 2014

Aanbesteding werk

eind 2014

Vergunningentraject

2e helft 2014

Start werk

begin 2015

De afstemming met de bewoners (recreatieve maatregelen) en de uitkomsten van het hydrologisch onderzoek kan eventueel nog leiden tot aanpassing van de begroting en planning.


7 Samenvatting In Nederland wordt vanaf 1990 gewerkt aan de ecologischehoofdstructuur (EHS): een samenhangend netwerk van ecologisch waardevolle gebieden. Dit natuurnetwerk wordt op provinciaal niveau ontwikkeld en ingericht. Om deze EHS te realiseren heeft de Provincie met het Rijk afgesproken om circa 10.300 hectare nieuw natuurgebied te ontwikkelen in de periode tot 2021. De komende jaren richt zal de Provincie zich bezig houden met de afronding van de Ecologische Hoofdstructuur, waar onder andere natuur in Westerwolde wordt gerealiseerd. Vanaf de beginjaren van de 21e eeuw zijn plannen ontwikkeld om waar nodig inrichtingsmaatregelen te nemen om opgestelde landschaps- en natuurdoelstellingen in Westerwolde verder te versterken. In de afgelopen jaren zijn stapsgewijs al grote delen in Westerwolde heringericht waar ten behoeve van natuurherstel in de EHS gewerkt wordt aan de hermeandering van de Ruiten Aa. Een beekdal dat van Bellingwolde tot Ter-Apel loopt en daar vervolgens aansluiting vindt op de Runde. Één van de zuidelijkste deelgebied is Ter Apel-Noord waar direct ten noorden van Ter Apel werkzaamheden zullen worden uitgevoerd. Ten behoeve van de inrichting van de EHS in Ter Apel-Noord werkt een werkgroep bestaande uit Waterschap Hunze en Aa’s, Staatsbosbeheer, Gemeente Vlagtwedde, DLG en Provincie Groningen samen om de inrichting van het gebied te concretiseren. Om het planvormingsproces zo snel mogelijk over te zetten tot Functie

Natuur

Doel-maatregelen

Verhoging grondwaterstanden om de doelen op de natuurambitiekaart te halen: demping sloten ed Herstel natuurlijk bos : Verwijderen fijnspar + aanplant loofhout Aanleg natuuroevers

Landschap/ Cultuurhistorie Herstel historische loop van de beek : Graven oude meanders en demping gekanaliseerde beek Herstel kleinschalig cultuurlandschap : Aanleg houtwallen incl. rasters ed

Tot slot is in het plan aandacht besteed aan de projectplanning en is er een financieel dekkingsplan opgenomen. Deze zijn echter globaal en dienen nog nader uitgewerkt te worden. Wegen de beperkte tijd en nader uit te voeren berekeningen is het huidige inrichtingsplan nog niet volledig. Na afronding zal het inrichtingsplan voorgelegd worden aan de Gebiedscommissie Westerwolde. Deze

concrete werkzaamheden is dit inrichtingsplan opgesteld. In het inrichtingplan worden alle maatregelen vanuit de diverse oogpunten benaderd om zo tot een integraal plan te komen. Naast de natuurlijke/ecologische inrichting van het gebied worden ook nadrukkelijk aspecten op het gebied van waterbeheer, landschap/cultuurhistorie en recreatie in de planvorming betrokken. Deze vier thema’s zullen tevens dienen als structuur van het inrichtingsplan. Bij de inrichting van de EHS Westerwolde staat de hermeandering van de Ruiten Aa centraal. Doel van de inrichting van deelgebied Ter Apel-Noord is dan ook het laten meanderen van de beek (vismigratie) en het realiseren van natuur. In de planvorming is er gekeken naar welke consequenties het inrichten van de EHS voor gevolgen voor het omliggende gebied heeft. Vervolgens zijn maatregelen bedacht om het gebied op alle mogelijke manieren te behoeden van mogelijke schade, en zijn er maatregelen bedacht die bijdragen aan het gebied. Concrete maatregelen die per thema in Ter Apel-Noord genomen worden staan in de volgende tabel weergegeven.

Water/Verkaveling

Recreatie

Herstel natuurlijk beeksysteem Ruiten Aa : Opheffen/plaatsen stuwen/ duikers Verhogen peilen + stroming in de beek Compensatie a.g.v. peilverhogingen in beek en EHS-gebied : Maatregelen t.b.v. omleiding afwatering in landbouwgebied Kavelruil en kavelaanpassingswerken

Stimulering Recreatief medegebruik : Wandel-, ruiter- en MBikeroutes

adviescommissie is door de Provincie Groningen ingesteld om haar van advies te dienen over de inrichting van de EHS. Gedeputeerde Staten zal vervolgens de feitelijke beslissing nemen om de inrichting ter hand te nemen.

Inrichtingsplan EHS Ter Apel-Noord. Naam van het rapport 1

Recommend Documents