o
innovation for life
Gezond Leven Utrechtseweg 48 3704 HE Zeist Postbus 360 3700 AJ Zeist
TNO-rapport
www.tno.nl
TNO 2014 R10282
T
Meerjaren Speu rwerkprogram ma 2O1 1 -201 4 Voortgangsrapportage 2013 VP Beter Samen in Noord (P208) Therna Life Sciences & Health
F
Datum
4 maaft2014
Auteu(s)
Prof. Dr. lr, P,M, Bongers
Dr
B. Blatter
Dr. ing. K. ten Have m.m.v. Drs. D, van Putten, D. Fijan-Roemer
Exemplaarnummer
'l
Oplage
pagina's bijlagen Regievoerder
Aantal Aantal
11
Géén
Topsector Life Sciences and Health
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-kopie, microfilm of op welke andefe wi¡ze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO, lndien dit rapport in opdracht weld uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdfachtnemer vemezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende tezake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO+apport aan direct belang-hebbenden is toegestaan.
o
2014 TNO
+31 88 866 60 00 +31 88 866 87 28
[email protected]
TNO-rapport
I
TNO 2014 R10282
2111
l
TNO-rapport I TNO 2014 R10282
I
1
1.1
1.2 1.3
3l
11
nhoudsopgave
lnleiding Vraaggestuurd Programma Beter Samen in Noord (lnnovatiedirecteur: Paulien Bongers)....
Ontwikkelingen in het afgelopen jaar......,...... Samenwerking........,........ Samenhang
..........'...........5
.'.......'.....'..5 .........5
...'.....5
2
Vraaggestuurd Programma Beter Samen in Noord (Business Line Manager: ....'........7 Klaas ten Have)...........
2.1
Highlight uit Korte inleiding op Vraaggestuurd Programma Beter Samen in Noord Uitvoering in
2.2
2.3 2.4 2.5 2.6 3
2013........
2013 Resultaten Output en kennisoverdracht......... lnnovatie Programma's
."'.'."".'7
..-...'..'."".."'.'7 .'........'.....".7 ......'....9 ..............10 '..........10 11
TNO-rapporl ITNO 2014 R10282
4t11
5l
TNO-rapport ITNO 2014 R10282
11
lnleiding Vraaggestuurd Programma Beter Samen in Noord (lnnovatiedirecteur: Paulien Bongers)
1.1
Ontwikkelingen in het afgelopen iaar De hoofddoelstelling van de proeftuin Beter Samen in Noord bestaat eruit om door
middel van innovatie
in de
gezondheidszorg
en de
maatschappelijke ziekte en zorg van de transitie aan te leveren dienstverlening een zichtbare bijdrage
naar gezondheid en gedrag. De randvoonvaarden van 'triple aim' zijn hierop van toepassing: de innovatie dient gepaard te gaan met verbetering van de kwaliteit van de zorg en dienstverlening, een gezondere en beter participerende populatie en beheersing van de kosten.
Aanbieders in Amsterdam Noord op het terrein zorg, welzijn en activering voeren een innovatieve aanpak van integrale zorg uit voor bewoners met meervoudige
en/of complexe problemen. Deze aanbieders hebben zich verenigd
in
de
Krijtmolenalliantie (KMA), waarmee TNO een samenwerkingsovereenkomst heeft afgesloten. TNO ondersteunt de KMA bij de implementatie van de integrale zorg door procesbegeleiding, effectmeting en procesevaluatie. Een expertcommissie
adviseert de KMA en TNO vanuit het perspectief van het landelijke beleid. De expertcommissie is samengesteld met deskundigen van de Nederlandse Zorgautorite¡t (NZA), de Raad voor de Volksgezondheid (RVZ), Zorgverzekeraars Nederland (ZN), \Âl1/S en Achmea. De betrokken organisaties hebben aangegeven het belang in te zien van de proeftuin. 1-2
Samenwerking
De proeftuin Beter Samen in Noord is de uitwerking van de publiek-private samenwerking (PPS) in het kader van de topsector Life-Sciences and Health (LS&H) en in het bijzonder de roadmap 'Homecare & Self-management'. ln deze PPS is door TNO samenwerking aangegaan met Achmea als private partij en uiteraard de KMA. 1.3
Samenhang De uitkomsten van de proeftuin, en daarmee het ondezoek en het creëren van een bekostigingsmodel, zijn van groot belang en gekoppeld aan de voortgang van het project tot en met 2015.
De Thema directeur Gezond Leven rapportage 2013.
Dr. N.J. Snoeij Managing Director Thema Gezond Leven
verleent hiermee goedkeuring
aan
de
TNO-rapport
I
TNO 2014 R10282
6t11
7 l',l1
TNO-rapport I TNO 2014 R10282
2
Vraaggestuurd Programma Beter Samen in Noord (Business Line Manager: Klaas ten Have)
2.1
Highlight uit 2013 De 'highlight' van de proeftuin beter Samen in Noord is het best uit te drukken in de eerste voorzichtige resultaten. Deze zijn veelbelovend ten aanzien van de Triple Aim dimensies. De zellredzaamheid van de doelgroep nam toe, specifiek op het
en inkomen (organisatie van schulden). van integrale zorg en dienstverlening tot de aanpak zien dat laat De business case van het project geen blauwdruk voor basis dat op lagere kosten leidt. Ondanks
gebied van mentale gezondheid integrale zorg
te maken is,
lijken
er zeker
belangrijke succesfactoren en
werkingsmechanismen te identificeren. 2.2
Korte inleiding op vraaggestuurd Programma Beter samen in Noord Aanbieders in Amsterdam Noord op het terrein zorg, welzijn en activering voeren een innovatieve aanpak van integrale zorg uit voor bewoners met meervoudige en/of complexe problemen. De bijdrage van TNO aan Beter Samen in Noord heeft in 2013 betrekking gehad op de procesbegeleiding, de procesevaluatie, de effectmeting en de communicatie.
2.3
Uitvoering in2013 Hoofdlijn I : Procesbegeleiding TNO heeft in overleg met de aanbieders een eenduidige werkwijze ontwikkeld voor toeleiding naar casemanagement op basis van de Zelfredzaamheidsmatrix en het
Frieslab kwadranten model. ln een handreiking heeft TNO de verschillende protocollen en processen beschreven. TNO heett ondersteuning geleverd aan het opzetten van passende ICT en een cliêntregistratie systeem dat voldoet aan de uan privacy. Dit systeem is vormgegeven op basis van het door TNO "iren opgestelde plan van eisen (met aandacht voor veiligheid en privacy) en maakt de communicatie en registratie mogelijk met 10 verschillende instellingen, terwijl de administratieve belasting minimaal blijft.
De aanpak van integrale zorg en dienstverlening vraagt van de professionals een verandering van beroepsmatig handelen. Anders dan zii veelal gewend zijn wordt van hen verwacht een brede kijk te hebben op de problematieken van cliënten' Om professionals de daarvoor benodigde competenties bij te brengen heeft TNO een training voor casemanagement ontwikkeld en uitgevoerd. De training bestond uit modules van 2x4 dagen voor twee groepen professionals (30 professionals van 12
verschíllende instellingen)
en een
intervisie traject voor professionals
uitvoering.
ln twee
pilotwijken, Banne Buiksloot
in
en Volewijck, zijn met inzet van
de
een
kwartiermaker multidisciplinaire wijkteams en tr¡agepunten gestart met in elke wijk een pool met casemanagers. Deze wijkteams krijgen ondersteuning van een triage en kernteam waarin een huisarts, een medewerker van maatschappelijk werk,
wijkverpleegkundige
en een
casemanager
met een
welzijnsachtergrond
participeren. De toeleiding en triage zijn lean georganiseerd: de tweedelijns KMA organisaties maken digitaal onderdeel uit van het triage- en kernteam en kunnen bij bijvoorbeeld (vermeende) psychiatrie advies geven. Ultimo december 2013 waren
TNO-rapporl ITNO 2014 R10282
8t11
circa 500 cliënten geselecteerd voor de triage en toeleiding van Beter Samen in Noord.
Hoofdlijn
2 : Procesevaluatie Doel van de procesevaluatie is ('l) het geven van inzicht in de succes- en
faalfactoren van de implementatie en (2) het genereren van informatie die enerzijds gebruikt kan worden om het implementatieproces gedurende de pilots bij te sturen en anderzijds handvatten biedt voor verdere uitrol in de vervolgfasen. TNO brengt de procesevaluatie in de praktijk door het implementatieproces te evalueren en de bevindingen vervolgens stelselmatig terug te koppelen naar de bestuurders en professionals van de KMA, Op deze wijze ondersteunt TNO de kwaliteit van de geÏntegreerde aanpak en wordt deze zo mogelijk door middel van real time monitoring brjgestuurd. De procesevaluatie vindt plaats op basis van:
-
de uitkomsten van
individuele diepte-interviews met betrokkenen van het
programmamanagement en de uitvoering;
het promotieonderzoek van Jennifer v/d Broeke (UvA/AMC) naar de zorg in Amsterdam Noord; het volgen van de trainingen van casemanagers en professionals; schriftelijke informatie van de kwaliteitsadviseurs (TNO) en de kwartiermakers (Beter Samen in Noord); Real Time Monitoring van prestatie-indicatoren en terugkoppeling van de bevindingen (via het web-based informatiesysteem van Beter Samen in Noord en het RIS).
Kwaliteitsadviseurs van TNO koppelen de bevindingen vanuit de procesevaluatie
stelselmatig terug
en
ondersteunen daarmee
de
kwaliteitsborging
van
de
geÏntegreerde aanpak. Waar nodig geven de kwaliteitsadviseurs de casemanagers en de betrokken professionals feedback en adviezen. De kwaliteitsadviseurs leggen
hun bevindingen vast in een elektronisch logboek. De resultaten van
de
procesevaluatie worden vastgelegd in een tussenrapportage halverwege de looptijd van de pilot en een eindrapportage na afloop van de pilot.
Hoofdlijn 3: Effectevaluatie TNO voert de effectevaluatie uit op grond van een quasi-experimenteel design. Hierbij worden cliënten op T0 uit een controlegroep aan de hand van 'matchcriteria' (zoals demografische kenmerken) gematched aan clienten die gebruik maken van de geïntegreerde zorgaanpak (interventiegroep). De match vindt plaats op grond van kenmerken die gemeten worden in de Amsterdamse Gezondheidsmonitor (AGM) die door de GGD Amsterdam in het najaar van 2012 is uitgezet. Speciaat op verzoek van TNO heeft de GGD de steekproef in Amsterdam Noord verhoogd. ledere interventiedeelnemer wordt aan ten minste drie controle respondenten gekoppeld in verband met verwachte uitval. Bij de analyse gebruiken we de beste controlematch op basis van de nulmeting. Bij personen in de interventiegroep en controle groep worden op T0 en na 6 en 12 maanden data verzameld. Dit betreft uitkomsten op het gebied van gezondheid en participatie welke via een vragenlijst (digitaal, papier of interview) worden uitgevraagd. Daarnaast worden gegevens verzameld op T0 en T1 over het gebruik van zorg en maatschappelijke dienstverlening, gebaseerd op administratieve data (o.a. zorgdeclaraties). ln 2013 zijn de vragenlijsten voor de interventiegroep en de controlegroep ontwikkeld en getest. ln de laatste maanden van 2013 is TNO begonnen met de
9l
TNO-reppod I TNO 2014 R10282
11
inctusie waarbij de T0 vragenlijst bij een kleine groep cliënten is afgenomen. Voorts heeft TNO een experimentele analyse uitgevoerd van verandering van scores op de zelf¡edzaamheidsmatrix gedurende een half jaar van cliënten die in het stedelijke programma Samen Doen zijn ingestroomd. Deze analyse wil TNO ook gaan toepassen voor Beter Samen in Noord' Om al in een vroeg stadium zicht te krijgen op de mogelijke kosten-effectiviteit van Beter Samen ln Noord heeft TNO een virtuele business case opgesteld waarin de
kosten en baten inzichtelijk zijn gemaakt op basis van virtuele casussen en trajecten. De virtuele business case is besproken met bestuurders van de KMA, Achmea en de eerder genoemde expert groep waarin deskundigen van RVZ. ZN, \AÂ/S, Achmea en Nza zitting hebben. De experts hebben aangegeven het belang in te zien van de aanpak van Beter Samen in Noord en beschouwen de proeftuin als een inspirerend voorbeeld voor de rest van het land. De uitkomsten van het project en daarmee het onderzoek en de opstelling van een bekostigingsmodel zijn daarmee ook landelijk van belang'
Hoofdlijn 4: Communicatie en disseminatie TNO heeft de proeftuin Beter Samen in Noord gepresenteerd op verschillende nationale en internationale conferenties en fora. Bovendien heeft Beter Samen in Noord centraal gestaan in het themanummer van het magazine 020 over integrale zorg, waarvoor o.a. Niek Snoeij en Joost van Genabeek zijn geïnterviewd. Voorts heeft TNO Achmea en de KMA ondersteund bij de vervaardiging van twee korte films over Beter Samen in Noord.
2.4
Resultaten De volgende resultaten van de proeftuin Beter Samen in Noord ziin in 2013 behaald.
Hoofdlijn I : Procesbegeleiding: Handreiking eenduidige werkwijze integrale zorg
-
en
dienstverlening met
bijbehorende procedures en processen. Toolkitvervolginterventies. Trainingsprogrammacasemanagers' Marktverkenning ICT systemen voor integrale zorg en dienstverlening. Rapportage programma van eisen |CT-systeem Beter Samen in Noord.
Hoofdliin 2: Procesevaluatie
-
Topiclijst voor individuele diepte-interviews met betrokkenen van het programmamanagement en de uitvoering.
met betrokkenen van het programmauitvoering. en de management Verslaglegging trainingen van casemanagers en professionals. Verslaglegging diepte-interviews
Tussenrapportageprocesevaluatie. Rapportage procesevaluatie Beter Samen in Noord fasen 1 en 2.
Hoofdlijn 3: Effectevaluatie Vragenlijsten TO, T1 enT2.
-
Theoretisch model gebruik van zorg en maatschappelijke dienstverlening. Rapportage virtuele business case Beter Samen in Noord. Rapportage effectiviteit Samen Doen met behulp vanZell¡edzaamheidsmatrix.
10111
TNO-rapport I TNO 2014 R10282
Hoofdlijn 4: Gommunicatie en disseminatie
-
Lidmaatschap Action Groupe 83 van EIP/AHA on integrative care
De eerste resultaten zijn veelbelovend ten aanzien van de Triple Aim dimensies. De zelfredzaamheid van de doelgroep nam toe, specifiek op het gebied van mentale gezondheid en inkomen (organisatie van schulden). De business case laat zien dat de aanpak van integrale zorg en dienstverlening tot lagere kosten leidt. Ondanks dat op basis van het project geen blauwdruk voor integrale zorg te maken is, lijken er zeker belangrijke succesfactoren en werkingsmechanismen te identificeren
2.5
Output en kennisoverdracht Boeken Boeken:
-
Gorczynski, P.M. Casemanagement in een integraal samenwerkingsverband:
"van beleid naar praktijk". Master Thesis VU Sociale
Wetenschappen,
7 november 201 3. Raooo¡tagles
Nationaal: Rijken, E., Steenbeek, R. Samen Doen: evaluatie van casemanagement. TNO: Hoofddorp, 19 december 2013.
-
Conqresbiidraqen Congresorg anisatie (TNO) :
-
lnnoveren voor Gezondheid: discussiebijeenkomst over proeftuinen integrale zorg.11 juni 2013.
Congres presentaties: Buwalda, Jolanda, Joost van Genabeek. Fusion Garden TNO Better Together in Amsterdam North: Dutch Fuse Conference, Noordwijkerhout, 22 april 2013. Van Genabeek, Joost. Better Together in Amsterdam North. Symposium Triple Aim in the Dutch Context, Amsterdam, 31 oktober 2013. Van Riet, Jacqueline, Joost van Genabeek, lntegrale zorg. Symposium Hogeschool Utrecht, Utrecht, 24 september 2013.
-
Abstracts/posters: Van Genabeek J, Van der Klauw D, Steenbeek R, Kniep T. Development and
-
evaluation of an action program for integrated services of care, cure and community in the Netherlands. World Conference on lntegrated Care 2013, Singapore, 6-8 november 2013. (posterpresentatie).
lmpact
lmpact extern (radio-interuiews, interuiews, beleidsinformatie, patenten, blogs, genoemd in añikel, Twitter, Linkedln, etc.): lnterview Niek Snoeij en Joost van Genabeek in: Durf 020. Platform voor Cure Care en Community in de regio Amsterdam, November 2013.
2.6
lnnovatie Programma's Zie hoofdstuk 2.3.
TNO-rapport
3
I
TNO 2014 R10282
Ondertekening Zeist,
Datum:
ç
,"r\oo¡-t- 2orY
Prof. dr. ir. P.M. Bongers
Directeur innovatiegebied Arbeid
11111
