27-3-2015
HANDBOEK RUGFIT
INNOVATIE OPDRACHT - WORKSHOP
Micha, Pim, Lisa en Josie | Maart 2015
Inhoud Inleiding .............................................................................................................................................................. 2 Samenvatting ..................................................................................................................................................... 3 Thema workshop ............................................................................................................................................. 4 Onderbouwing thema..................................................................................................................................... 6 Problematiek ...................................................................................................................................................................6 Epidemiologie ............................................................................................................................................................6 Etiologie........................................................................................................................................................................7 Doelgroep ....................................................................................................................................................................8 Thematiek...................................................................................................................................................................... 10 Oorzaken lage rugklachten? .............................................................................................................................. 10 Mensen moeten actief ouder worden, .......................................................................................................... 10 Wat is RugFit? ......................................................................................................................................................... 10 De link tussen RugFit en de minor Active Ageing. ................................................................................... 11 Methodiek...................................................................................................................................................................... 12 Werkvorm workshop .................................................................................................................................. 15 Vormgeving workshop............................................................................................................................................. 16 Procesbeschrijving ....................................................................................................................................... 17 Notulen: .......................................................................................................................................................................... 17 Planning ......................................................................................................................................................................... 18 Taakverdeling: ............................................................................................................................................................. 18 Samenwerking ............................................................................................................................................................. 19 Leerdoelen en eindevaluatie ................................................................................................................................. 19 Bronnenvermelding ..................................................................................................................................... 21 Bijlagen ............................................................................................................................................................. 23 Bijlage 1 .......................................................................................................................................................................... 23 Plan van aanpak ..................................................................................................................................................... 23 Bijlage 2 ............................................................................................................................................................ 27 Anamnese – informative RugFit ........................................................................................................................... 27 Bijlage 3 ............................................................................................................................................................ 28 Oefeningen RugFit ..................................................................................................................................................... 28 Fase 1 .......................................................................................................................................................................... 28 Fase 2 .......................................................................................................................................................................... 29
1
Inleiding De mens wordt steeds ouder, Nederland heeft inmiddels 16.9 miljoen inwoners wat al jaren toeneemt door immigratie en het verbeteren van de zorg in ons land. In 2050 zijn 50% van de Nederlanders boven de 50, voor elke gepensioneerde zullen er dan nog 2 mensen werken. Om de kwaliteiten van het leven te waarborgen moet de mens zo actief mogelijk blijven. 95% van de mensen in Nederland heeft ooit in zijn leven last van rugklachten, dit komt doordat we steeds minder bewegen zowel privé als op het werk/school. Hier moet wat aan gebeuren vandaar dat dit handboek zich gericht op het thema ‘RugFit’ en lage rugklachten. Het RugFit programma is om preventief de juiste spieren te trainen en er zo voor te zorgen dat de mens geen periode van inactiviteit door pijn hoeft mee te maken of om te zorgen dat die pijn zo snel mogelijk verdwijnt. De doelstelling van de workshop is: 'Het informeren van medestudenten over lage rugklachten bij net gepensioneerde 65-plussers met als oplossing RugFit als primaire en/of secundaire preventie. Tevens daarbij medestudenten bewust laten worden van hun eigen zithouding.'. Het handboek is opgebouwd uit verschillende onderdelen en uitgevoerd in opdracht van de minor Active Ageing bij Avans Hogescholen te Breda. Dit handboek is beschreven door een viertal studenten uit verschillende disciplines zoals Gezondheidszorg Technologie, Fysiotherapie en Lifestyle Studies. Vanuit de minor is de opdracht gegeven om een workshop op te zetten en uit te voeren die gegeven zal worden aan de studiegenoten van de workshopgroep met de focus gelegd op een bepaald thema en specifieke doelgroep. Het handboek is opgedeeld in verschillende onderdelen waarbij er een nadere toelichting wordt gegeven over het onderwerp RugFit. Deze toelichting is opgebouwd in de koppen: ‘problematiek’: wat achtergrondinformatie, de doelgroep voor de workshop en onderbouwende wetenschappelijke bronnen bevat. Ook wordt er specifieke informatie gegeven over het thema RugFit in het kopje ‘thematiek’. De inspiratie die gebruikt is voor de workshop wordt beschreven in het kopje ‘methodiek’. Daarnaast wordt er een nadere toelichting gegeven over de vorm van de workshop en een procesbeschrijving van het gehele project beschreven.
2
Samenvatting Aspecifieke rugklachten zijn een groot probleem voor de Nederlandse samenleving. Los van het feit dat het voor de personen met de rugklachten erg vervelend is, zijn de kosten voor de Nederlandse samenleving erg hoog. Deze kosten bestaan onder andere uit de behandelkosten en uit de kosten die veroorzaakt worden door het verzuim. De doelgroep waarnaar gekeken wordt tijdens de workshop zijn de net gepensioneerden 65-plussers met eerdere ervaringen met lage rugklachten. Deze doelgroep woont zelfstandig en heeft binnen een kort termijn zijn/haar part- of fulltime baan beëindigd. Het aantal gepensioneerden is in 2011 voor het eerst gestegen tot boven de 3 miljoen. Hiermee is inmiddels bijna een op de vijf Nederlanders met pensioen. RugFit is een trainingsprogramma voor jong en oud wat zowel in groepsverband als individueel gegeven kan worden. Ongeacht de leeftijd kan vrijwel iedereen deelnemen aan het programma. Doordat de oefeningen klein en eenvoudig zijn, zijn ze goed uit te voeren en makkelijk te begrijpen. Het doel van het trainingsprogramma is om de buik- en rugspieren (de Core spieren) te versterken waardoor de beheersing en coördinatie van de spieren wordt vergroot. Daardoor zijn de spieren meer belastbaar en is de kans op rugklachten kleiner en kunnen bestaande klachten worden gereduceerd. Naar aanleiding van het recent ontwikkelen van RugFit bij een van de workshopleden is er voor gekozen dit onderwerp te kiezen voor de workshop. Daarnaast is het ook zeer relevant aan de minor Active Ageing omdat het gericht is op zowel primaire als secundaire preventie en ook van toepassing is bij senioren. Door middel van RugFit zorgen zij er namelijk voor dat hun rug- en buikspieren belastbaarder worden en ze een stabielere houding creëren. Door RugFit te combineren met Active Ageing is de volgende kernvraag ontstaan: Is RugFit een oplossing voor aspecifieke rugklachten bij 65-plussers en kan deze kennis overgebracht worden op de medestudenten van de minor Active Ageing? De workshop is opgebouwd uit een deel achtergrond informatie over rugklachten. Vervolgens zullen oefeningen uit het RugFit programma aan bod komen om de deelnemers kennis te laten maken met RugFit. Tot slot zal er verteld worden over de relatie tussen verkeerd zitten en rugklachten. Ook zullen er een aantal tips worden gegeven om de kans ver verkleinen dat rugklachten zullen ontstaan door een verkeerde zithouding.
3
Thema workshop Aspecifieke rugklachten zijn een groot probleem voor de Nederlandse samenleving. Los van het feit dat het voor de personen met de rugklachten erg vervelend is, zijn de kosten voor de Nederlandse samenleving erg hoog. Deze kosten bestaan onder andere uit de behandelkosten en uit de kosten die veroorzaakt worden door het verzuim. In totaal bezoekt 38% van de patiënten van de fysio- of oefentherapeuten deze therapeut vanwege nek- of rugklachten. In 2011 heeft een dergelijk 23% van de Nederlandse bevolking een bezoek aan een fysio- of oefentherapeut gebracht. 38% hiervan doet dit vanwege nek- of rugklachten. Hierdoor kan dus worden verondersteld dat zo’n 1,5 miljoen mensen een fysio- of oefentherapeut hebben bezocht vanwege rugklachten (Kompas, 2014). Als de gehele bevolkingsgroep wordt opgedeeld in leeftijdsklassen van vijf jaar is te zien dat tot en met de leeftijdsklasse van 50-54 jarigen het aantal lineair toeneemt. Tot en met de leeftijdsklasse van 65-69 jarigen blijft het aantal, dat last hebben van nek- en rugklachten ongeveer gelijk waarna de puntprevalentie vanaf de leeftijdsklasse van 70-74 jarigen weer toeneemt per klasse. In afbeelding 1 is te zien hoe de puntprevalentie zich verhoudt tot de leeftijd van de Nederlandse bevolking (Kompas, 2014).
Figuur 1Puntprevalentie Nederlandse bevolking
Het aantal nek- en rugklachten waarmee de Nederlandse samenleving mee te maken heeft staat dus in verband met de leeftijd van de bevolking. Naarmate de rug ouder wordt, wordt de kans op rugklachten dus vergroot. Dit heeft vooral te maken met de belasting waarmee de rug tot dan toe mee te maken heeft gehad. Zo kan het zijn dat het aanhouden van een verkeerde zithouding voor een te lange tijd de oorzaak is van de rugklachten. Daarentegen is het ook mogelijk dat de klachten ontstaan door bijvoorbeeld te zwaar of te vaak verkeerd te tillen. Rugklachten kunnen dus vaak voorkomen worden. Dit kan door gebruik te maken van ergonomische bureaustoelen die de rug beter ondersteunen en waardoor het lichaam meer wordt gedwongen de juiste positie aan te houden tijdens het zitten. Daarnaast kan verkeerd of te zwaar tillen dus rugklachten veroorzaken. In veel gevallen zijn er hulpmiddelen beschikbaar om te voorkomen dat men te zwaar of verkeerd tilt. Echter kost het vaak veel tijd om deze hulpmiddelen toe te passen waardoor deze middelen vaak niet of onvoldoende worden gebruikt. Mocht het toch gebeuren dat de rugklachten ontstaan, bestaan er verschillende manieren om deze klachten te verminderen of zelfs te verhelpen. Trainen is een effectieve manier gebleken om de rugklachten te behandelen. Een methode om de rugklachten te behandelen is RugFit. RugFit is een programma wat zich in 20 jaar tijd heeft ontwikkeld tot een effectief programma om rugklachten te bestrijden. Het programma bestaat uit therapieën, trainingen en preventie die worden 4
gecombineerd om de rugklachten te bestrijden. Tijdens de workshop zal de aandacht worden gericht op het bestrijden van rugklachten door het toepassen van het RugFit programma.
5
Onderbouwing thema In dit hoofdstuk wordt het thema RugFit nader toegelicht door middel van verschillende onderdelen zoals problematiek, thematiek en methodiek. Deze onderdelen worden toegelicht met behulp van wetenschappelijke bronnen en zullen daarmee het thema RugFit onderbouwen.
Problematiek Wanneer mensen voor lange tijd op een stoel zitten in de verkeerde houding heeft dit verschillende gevolgen op de spieren in het menselijk lichaam. Niet alleen dat mensen tijdelijk pijn krijgen in sommige spieren maar dit kan ook leiden tot klachten op lange termijn. Zoals lage rugklachten waarvoor men naar de huisarts of fysiotherapeut gaat. Met deze workshop wordt er een oplossing geboden voor dit grootschalig probleem. De problematiek binnen het thema van deze workshop is lage rugklachten, in onderstaande bronnen is weergegeven hoe dit probleem ontstaat, de incidentie en de prevalentie. Deze problematiek is meegenomen binnen het vormgeven van onze workshop RugFit. Epidemiologie (RIVM, 2014) Begin 2011 waren er ruim 650.000 mensen met nek- en rugklachten bij de huisarts, waarvan 274.200 mannen en 378.100 vrouwen. Meest voorkomend is de klacht rondom lage rugpijn zonder daarbij uitstraling te hebben. De prevalentie van de nek- en rugklachten neemt toe met de leeftijd. Deze cijfers zijn niet geheel correct, de cijfers komen uit een huisartsenregistratie maar omdat een deel van de patiënten rechtstreeks naar de fysiotherapeut stapt en blijft een dit deel ongezien. De daadwerkelijke cijfers over het aantal patiënten met nek- en rugklachten zal dus nog een stuk hoger liggen. In hetzelfde jaar waren er ook nog eens 852.600 nieuwe patiënten met nek- en rugklachten, waaronder 371.200 mannen en 481.500 vrouwen in de huisartsenpraktijk. Ook bij deze cijfers geldt dat dit waarschijnlijk een grote onderschatting is van de daadwerkelijke cijfers. Hierbij geldt ook dezelfde reden dat een deel van de mensen direct naar een fysiotherapeut gaat in plaats van eerst langs de huisarts te gaan. Sinds 1 januari 2006 is dit mogelijk en daar wordt dan ook veelvuldig gebruik van gemaakt. Patiënten kunnen zonder verwijzing bij een fysiotherapeut terecht, het percentage van fysiotherapiepatiënten dat zich rechtstreeks bij een fysiotherapeut meld is dan ook hoog: 42%. Daarnaast kwam 31% in 2011 ook direct bij de oefentherapeut. 23% van de hele bevolking is tenminste 1 keer in contact gekomen met een fysiotherapeut of een oefentherapeut (Bron: CBS Gezondheidsenquête). Wat betekent dat dit ongeveer 3,8 miljoen mensen zijn, waarvan ongeveer 40% met nek- of rugklachten komt (Bron:LiPZ).
6
Etiologie(Chavannes AW, 2005) Bij lage rugpijn is in 90 tot 95% van de gevallen geen specifieke lichamelijke oorzaak aanwijsbaar. De anatomische en standsafwijkingen van de wervelkolom, die tijdens lichamelijke onderzoeken naar voren komen, lijken (wat betreft de niet-ernstige vormen daarvan ) geen relatie te hebben met lage rugpijn. Bepaalde vormen en intensiteit van fysieke belasting lijken risicofactoren te zijn voor het ontstaan van aspecifieke lage rugpijn. De krachtigste voorspeller voor het ontstaan van aspecifieke lage rugpijn is een eerdere episode met deze klacht. Een veel gehanteerde hypothese is dat aspecifieke lage rugpijn te maken heeft met overbelasting van pijngevoelige structuren in en rond de wervelkolom zoals tussenwervelschijven, gewrichten, zenuwen en spieren. Tot op heden is het echter niet mogelijk gebleken een anatomisch substraat te vinden dat bij patiënten met aspecifieke lage rugpijn op betrouwbare en valide wijze de klachten kan verklaren. Voor de meeste gevallen is het echter niet nodig een precieze oorzaak of diagnose vast te stellen om een adequate begeleiding en behandeling te geven. Verondersteld wordt dat verschillende demografische, klinische, psychische en sociale factoren een rol spelen bij het ontstaan van chronische aspecifieke lage rugpijn. Van de laatste twee groepen worden enkele signalen als risicofactoren voor (de ontwikkeling van) ziektegedrag beschouwd. Zo gaat aspecifieke lage rugpijn soms gepaard met angst voor pijn en bewegen en ongerustheid over het beloop, meestal gebaseerd op of versterkt door verkeerde ideeën en opvattingen over de oorzaak. Dit lijkt een belangrijke risicofactor te zijn voor het chronisch worden van de aspecifieke lage rugpijn.
7
Doelgroep De doelgroep waarnaar gekeken is voor de workshop zijn de net gepensioneerden ouderen met een eerdere ervaring met lage rugklachten. Deze doelgroep woont zelfstandig en heeft binnen een kort termijn zijn/haar part- of fulltime baan beëindigd. Het aantal gepensioneerden is in 2011 voor het eerst gestegen tot boven de 3 miljoen. Hiermee is inmiddels bijna een op de vijf Nederlanders met pensioen. Sinds 2006 is het aandeel gepensioneerden in de leeftijd van 55 tot 65 jaar afgenomen zoals te zien is in figuur 2.(Otten, 2012)
Figuur 2Aantal gepensioneerde in NL
Door de toenemende vergrijzing zijn er tussen 2000 en 2011 bijna 600 duizend gepensioneerden bijgekomen. Het aandeel gepensioneerden in de totale bevolking steeg in deze periode van 15 naar 18 procent.
De doelgroep bestaat uit ouderen die zowel fysiek als mentaal goed kunnen functioneren maar zo nu en dan wel eens in aanraking zijn gekomen met lage rugklachten. Zoals is vermeld bij het kopje ‘Problematiek’ komen lage rugklachten regelmatig voor. Niet alleen bij de oudere generatie van de maatschappij maar ook bij veel jongere doelgroepen. Er is gekozen voor deze doelgroep omdat net gepensioneerde ouderen een wisseling meemaken in hun levensstijl. Nadat ze jaren gewerkt hebben vindt er een wisseling plaats in hun dagelijkse levensverrichtingen. Deze ouderen krijgen meer vrije tijd en hoeven niet meer dagelijks te werken waardoor hun lichaam minder vaak belast wordt. Hoe gaan ze met deze vrije tijd om? En hoe kunnen ze hun lichaam voorbereiden op minder belasting? Deze vragen worden beantwoordt tijdens de workshop RugFit. Door de informatie die wordt vrijgegeven tijdens de workshop RugFit zal er een preventief initiatief ontstaan waarbij de informatie kan worden uitgewisseld en doorgegeven. De gebruikers van de workshop kunnen deze informatie uitwisselen met net gepensioneerde ouderen in hun omgeving om zo lage rugklachten bij deze ouderen te verminderen of zelfs te voorkomen. Als workshopgroep is er gekeken naar net gepensioneerde ouderen (65-plussers), het is interessant om te weten wat er in hun leefstijl verandert. En hoe deze veranderingen een invloed hebben op lage rugklachten. Als ouderen net met pensioen gaan zal de levensstijl en kwaliteit veranderen. Met het artikel ‘Met pensioen: wat te doen?’ (Solinge, 2011)krijgt men een beter beeld van hoe de 65plussers omgaan met de vrije tijd die ze nu hebben en hoe ze die het beste kunnen invullen. Met de informatie van dit artikel krijgt men een beter beeld hoe men de ouderen het beste kan benaderen. Ook kan er vanuit dit artikel een conclusie worden getrokken waarom dat deze workshop een positieve bijdrage kan bieden aan de net gepensioneerde ouderen. De ouderen zullen namelijk door middel van deze workshop een handvat aangeboden krijgen waarmee ze in de toekomst lage rugklachten kunnen verminderen of zelfs voorkomen. De workshop RugFit geeft bij net gepensioneerde ouderen zonder rugklachten een primaire preventie mee waarmee ze rugklachten zelf kunnen voorkomen. De oefeningen die worden uitgelegd tijdens de workshop kunnen zelfstandig en regelmatig uitgevoerd worden door de net gepensioneerde ouderen. Bij ouderen met ervaring 8
met lage rugklachten zal deze informatie als een secundaire preventie dienen. De informatie die gegeven wordt zal voorkomen dat de lage rugklachten nog eens zullen plaatsvinden of verergeren. Een conclusie in het artikel is vooral dat een actieve levensinvulling na het pensioen erg belangrijk is voor het welbevinden van de net gepensioneerden. Uit dit onderzoek is dus ook gebleken dat 65plussers meer tevreden zullen zijn met hun pensioen zodra ze actief bezig blijven. Deze informatie gegeven in het onderzoek biedt een mooie onderbouwing op waarom een workshop RugFit een positieve bijdrage zou kunnen leveren op net gepensioneerde ouderen. Dit artikel concludeert namelijk dat het zeker belangrijk is voor ouderen om actief te blijven tijdens het pensioen, met de workshop RugFit krijgen de ouderen een handvat aangeboden waarmee ze op een makkelijke en efficiënte manier ook lichamelijk actief kunnen blijven. In het artikel 'Met pensioen: Wat te doen?' wordt er geconcludeerd dat 65-plussers graag actief bezig zijn tijdens hun pensioen. Het artikel '55-plussers in beweging' geeft een overzicht in welke vorm deze ouderen graag actief zijn.(Maier, 2013) Het rapport is van belang omdat er wordt beschreven wat de voorkeuren zijn van ouderen als het gaat om bewegen en sporten. Daarnaast wordt er ook besproken hoe een oudere gemotiveerd kan worden om te gaan bewegen of sporten. De gevolgen van bewegen en sporten bij ouderen worden genoemd en beargumenteerd. Om deze redenen is het artikel van belang voor de workshop omdat er mede door dit rapport aangegeven kan worden wat bewegen en sporten voor positieve invloed heeft op de gezondheid en het welzijn van 55-plussers. Naar aanleiding van het rapport over beweging bij 55-plussers is het te concluderen dat er meerdere succesfactoren in RugFit zitten die ook overeen komen met de gevonden resultaten in artikel '55-plussers in beweging'. RugFit zal ook in de vorm van een groep plaats vinden en onder begeleiding. Dit zijn als twee punten wat zeer op prijs wordt gesteld door de 55-plussers. Op basis van de andere gegevens kan vergeleken worden op RugFit effectief zal zijn en goed zal aanslaan bij de doelgroep van de workshop: 65-plussers.
9
Thematiek In dit hoofdstuk wordt toegelicht wat RugFit inhoudt en wat de link met de minor Active Ageing is. Oorzaken lage rugklachten? Aan de ene kant is het ontstaan een kwestie van te veel belasting, terwijl aan de andere kant de belastbaarheid; leeftijd, fitheid en sterkte van buik- en rugspieren een rol spelen bij de rugklachten. (Koes BW T. M., 2014) Het vergroten van de belastbaarheid is preventief een goede methode voor het voorkomen van rugklachten en op langere termijn zorgt het ervoor dat aspecifieke lage rugklachten niet minder kans hebben om chronisch te worden. (Burton et al., 2005; Krismer&Tulder, 2007; Linton&Tulder, 2001; Proper et al., 2003; Tveito et al., 2004; Van Poppel et al., 2004). Mensen moeten actief ouder worden, Zoals al eerder gezegd kwamen er in 2011 650.000 mensen bij de huisarts aan met lage rugklachten (Woes BW, 2014). 90% van deze lage rugklachten verdwijnt binnen 6 weken, gedurende deze periode kunnen de klachten langzaam aan verdwijnen of juist verergeren. Bij verergering zijn vaak zogenaamde 'gele vlaggen' de oorzaak, gele vlaggen zijn psychosociale herstel belemmerende factoren wat voornamelijk het ziekte-inzicht betreft. Voorbeelden van deze gele vlaggen zijn bijvoorbeeld inactiviteit/te veel of te vroeg belasten en de gedachten dat er iets kapot is in de rug. Door deze periode van klachten te voorkomen of te zorgen dat de klachten zo snel mogelijk verdwijnen kan de belastbaarheid van de core spieren worden vergroot door te trainen zodat de rug fitter blijft. Een oplossing hiervoor is RugFit! Wat is RugFit? RugFit is een trainingsprogramma voor jong en oud wat zowel in groepsverband als individueel gegeven kan worden. Ongeacht de leeftijd kan vrijwel iedereen deelnemen aan het programma. Doordat de oefeningen klein en eenvoudig zijn, zijn ze goed uit te voeren en makkelijk te begrijpen. Het doel van het trainingsprogramma is om de buik- en rugspieren (de Corespieren zie afbeelding 3) te versterken waardoor de beheersing en coördinatie van de spieren wordt vergroot. Daardoor zijn de spieren meer belastbaar zijn, is de kans op rugklachten kleiner en kunnen bestaande klachten worden gereduceerd. RugFit bestaat uit 3 trainingen per week van 1 uur zonder pauze, gedurende 6 weken lang. In deze 18 trainingen wordt er gebruik gemaakt van oefeningen zonder daarbij een hulpmiddel te gebruiken. Mede door het laagdrempelige niveau Figuur 3Core spieren anatomie en de afwezigheid van een hulpmiddel is RugFit zeer toegankelijk. Maar ook gemakkelijk thuis uit te voeren na de 6 weken trainingen onder begeleiding. De oefeningen duren tussen de 30 en 10 seconden en worden meerdere keren achter elkaar uitgevoerd. Het niveau en de intensiteit van de oefeningen wordt gedurende de training opgevoerd en daarmee steeds zwaarder. De variatie van 9 verschillende oefeningen zorgt voor een veelzijdige en afwisselende work-out. De training is wanneer hij in de sportschool, fitnessclub of in een praktijk wordt gegeven altijd onder begeleiding waarbij de persoon feedback krijgt op uitvoering van de oefeningen. Door de begeleiding wordt de optimale houding gecreëerd waardoor het effect het grootst is van RugFit. 10
De link tussen RugFit en de minor Active Ageing. RugFit werkt zowel preventief als reducerend tegen (lage) rugklachten. Hierdoor is link met de minor Active Ageing dat wanneer men gebruik zou maken van RugFit, er in de toekomst een kleinere kans is op rugklachten omdat deze spieren door middel van RugFit worden getraind. Hierdoor kunnen mensen gezonder en zonder klachten of met minder klachten oud worden. Uit onderzoek blijkt (zien artikel: '55-plusser in beweging') dat ouderen graag in groepsverband trainen, onder begeleiding en met leeftijdsgenoten dit is allemaal mogelijk met RugFit. Daarmee sluit RugFit goed aan bij de wensen van ouderen om in beweging te blijven. Doordat de ouder wordende mens meer belastbaar wordt door RugFit zal hij langer en meer actief blijven wat de kwaliteit van leven en de levensinvulling bevorderd. Men blijft gezonder, vitaler en gelukkiger wat tevens het doel van Active Ageing is.
11
Methodiek In het onderdeel methodiek worden de bronnen besproken waarbij richtlijnen en informatie als inspiratie zijn gebruikt voor de uitvoering van de workshop RugFit. In het wetenschappelijk artikel: 'Zitten: wat weet je stoel daar nu van?' wordt het zitgedrag aangetoond van mensen met een kantoorbaan en de richtlijnen van een juiste zithouding. Omdat onze doelgroep net gepensioneerd is komen zij in een levensstijl terecht waarbij zij opeens een andere levensinvulling krijgen en daarbij een andere zithouding aannemen. De richtlijnen uit deze bron zijn gebruikt om in de workshop aan te geven wat een gezonde en goede zithouding is. Aan de hand van de richtlijnen is dan ook de workshop deels vormgegeven. Het onderzoek in deze studie maakte gebruik van een prototype van de Smart Chair, waarvan inmiddels een versie op de markt is gebracht. De stoel berekent de houding waarin de gebruiker zit op basis van drukwaarden van sensoren in de zitting en rugsteun. De stoel slaat de gegevens op in een intern geheugen. In dit artikel is gebruik gemaakt van de situatie niet-zitten versus zitten (in welke houding dan ook). Een trilsignaal in de zitting van de stoel zorgt voor directe feedback. De gebruiker ontvangt dat signaal als hij of zij in het voorafgaande uur minder dan 50% van de zittijd in de basishouding heeft gezeten. Op een label aan de zijkant van de zitting kan de gebruiker de meest voorkomende houding van het afgelopen uur zien. Door op het label te drukken kan de gebruiker ook de actuele zithouding zien, om te proberen de best ondersteunde zitpositie te vinden. Dit onderzoek laat zien dat mensen met een kantoorbaan gemiddeld zo’n 2/3e deel van hun werkdag achter hun bureau zitten. Voor mensen met een 36 uur durende werkweek zou dit dus betekenen dat men zo’n 45 000 tot 50 000 uur achter het bureau zal hebben gezeten als men met pensioen gaat. Als men in deze tijd voor een groot deel in een verkeerde houding heeft gewerkt, kan dit ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Onderzoek wijst uit dat mensen met een kantoorbaan gemiddeld zo’n 2/3e deel van hun werkdag achter hun bureau zitten. In principe hoeft dit niet heel erg verontrustend te zijn mits men zich goed op de stoel positioneert. Dit houdt in dat de stoel op de juiste hoogte is ingesteld, dat de zit hoek correct is, dat de zitdiepte juist is, dat de armsteunen op de juiste hoogte en breedte zijn ingesteld en dat er een juiste lende ondersteuning is. Daarnaast is het belangrijk om niet te lang aan een stuk op de werkplek te blijven zitten. Ook uit het artikel van Middelkoop (Middelkoop M. , 2010) worden er verschillende onderzoeken toegelicht waarbij ze een groep mensen trainen om lage rugklachten verminderen. Bij deze verschillende onderzoeken worden andere technieken gebruikt om zo te onderzoeken welke techniek de beste resultaten levert. De uitkomsten uit dit artikel zijn ook gebruikt om de workshop RugFit vorm te kunnen geven. De aanleiding voor het gebruiken van dit RugFit programma wat gericht is op lifestyle en houdingstherapie, in het volgende onderzoek; een systematic review, is een vergelijking gemaakt van verschillende behandel therapieën en hoe effectief deze zijn. Omdat het doel voor deze workshop zowel primaire als secundaire preventie is komen de resultaten ten goede van het gebruikte RugFit. In het onderzoek van(Middelkoop, M. van. At. All, 2010) komt naar voren dat de oefentherapie vergeleken met de interventies (normale zorg/ advies om te bewegen) significante verbetering heeft op het gebied van pijn intensiteiten mobiliteit. Er is door het specifiek onderzoeken van de voor 12
RugFit betreffende behandelstrategieën (oefentherapie en multidisciplinaire samenwerking) bevestigd dat het beter is dan de normale zorg, verder onderzoek is gebruikt om de verschillen uit te diepen en te bevestigen. De klinische relevantie is dat RugFit een multidisciplinaire aanpak heeft die zowel bewegingstherapie als cognitieve training en lifestyle training aanbiedt, in het onderzoek komt bij alle onderzochte interventies naar voren een grotere kans van slagen te hebben op het gebied van mobiliteit en pijn. Om meer informatie op te kunnen doen over hoe belangrijk de houding is voor lage rugklachten is er gesproken met een specialist op dit gebied, Paul Akkermans. Hij heeft meer informatie verstrekt over hoe belangrijk de zithouding is voor het lichaam en hoe men deze kan optimaliseren. De tips die gegeven worden in het bestand zijn ook meegenomen in de methodiek van de workshop. Ze hebben een draagvlak gecreëerd waardoor er een onderdeel is toegevoegd aan de workshop zelf. Door dit onderzoek zal er tijdens de workshop ook gekeken worden naar de zithouding van de doelgroep en hoe de workshop een bijdrage heeft gegeven hieraan. Tips om beter te zitten Als men voor het werk veel achter een bureau zit is het erg verstandig om de volgende tips in het achterhoofd te houden. Als deze tips worden nageleefd zullen de klachten aan de rug door het zitten namelijk voor een groot deel voorkomen kunnen worden. Tip 1: Ga recht voor het beeldscherm zitten Door recht voor het beeldscherm te zitten wordt er voorkomen dat de wervelkolom voor een te lange tijd in een gedraaide houding moet zitten. Dit zorgt ervoor dat de rugspieren niet gelijkmatig worden belast. Daarnaast wordt er hiermee voor gezorgd dat de armen op de armsteunen kunnen rusten en wordt er voorkomen dat de nek- en schouderspieren verkeerd worden belast (Wobben, 2013). Tip 2: Ga rechtop zitten Door goed rechtop te zitten wordt er voorkomen dat de longen en darmen in elkaar worden gedrukt. Als de longen bekneld komen te zitten bestaat de kans dat de hersenen te weinig zuurstof krijgen. De darmen moeten vrij zitten om de stofwisseling goed te laten verlopen. Als de longen en darmen worden bekneld bestaat er een grotere kans dat men suf of vermoeid raakt en de productiviteit daalt. Als de lendesteun goed is ingesteld zal deze de zithouding voor een groot gedeelte corrigeren. Hierdoor is het makkelijker om rechtop te blijven zitten. Ook door de zitting van de stoel licht naar voren te laten hellen kan het makkelijker worden om de juiste zithouding aan te nemen (Wobben, 2013).
13
Tip 3: Zorg voor een juist ingestelde zithoogte Door de zithoogte juist in te stellen wordt er voorkomen dat bloedvaten en spieren worden afgekneld(Figuur 4). Ook kan hiermee voorkomen worden dat men zichzelf moet tegenhouden om niet van de stoel af te glijden. Als de zithoogte goed is ingesteld zullen de knieën in een hoek van ongeveer 90 graden zitten (Wobben, 2013). Figuur 4 Zithoogte
Tip 4: Stel de rugleuning en lendensteun in Door de rugleuning en lendensteun juist in te stellen zal de rug het best worden ondersteund en blijft de wervelkolom makkelijker in de natuurlijke S-vorm die deze heeft. Daarnaast wordt hierdoor voorkomen dat de longen en darmen bekneld raken. Bij een juist ingestelde rugleuning begint de onderkant van de rugleuning ter hoogte van de broekrand. Als de lendensteun juist is ingesteld wordt de holling van de rug opgevuld door de bolling van de rugleuning (Wobben, 2013). In figuur 5 is te zien op welke manier de rugleuning en lendensteun ingesteld Figuur 5 Rugleuning en lendenstuk moeten zijn. Tip 5: Gebruik de armleggers Juist ingestelde armleggers kunnen klachten aan de schouders en nek voorkomen. Vaak worden de armleggers te ver naar voren geplaatst waardoor deze tegen het bureau komen en de stoel te ver van het bureau komt te staan. De armleggers zijn goed afgesteld als deze de armen net raken wanneer de schouders worden ontspannen. Door de armleggers naar achter te plaatsen wordt voorkomen dat de stoel te ver van het bureau moet worden geplaatst (Wobben, 2013). In figuur 6 onder deze alinea is te zien op welke manier de armleggers ingesteld moeten zijn.
Figuur 6 Armleggers
14
Tip 6: Stel de juiste bureauhoogte in Net als de armleggers moet het bureau juist zijn ingesteld. Dit is belangrijk om schouder- en nekklachten te voorkomen. Het bureaublad moet op dezelfde hoogte of iets lager zijn ingesteld als de armleggers (Wobben, 2013). In de afbeelding is te zien op welke manier de bureauhoogte ingesteld moet zijn (figuur 7).
Figuur 7 Bureauhoogte
Werkvorm workshop Naar aanleiding van het recent ontwikkelen van RugFit bij een van de workshopleden is er voor gekozen dit onderwerp te kiezen voor de workshop. Daarnaast is het ook zeer relevant aan de minor Active Ageing omdat het gericht is op zowel primaire als secundaire preventie en ook van toepassing is bij senioren. Door middel van RugFit zorgen zij er namelijk voor dat hun rug- en buikspieren belastbaarder worden en ze een stabielere houding creëren. Door RugFit te combineren met Active Ageing is de volgende kernvraag ontstaan: Is RugFit een oplossing voor aspecifieke rugklachten (figuur 8)bij 65-plussers en kan deze kennis overgebracht worden op de medestudenten van de minor Active Ageing? Er is niet gebruik gemaakt van een specifieke methode om de workshop op te bouwen en te vormen. Vanuit eigen ervaringen en feedback van Inge Logghe in de workshop tot stand gekomen. De doelgroep van de workshop zijn zelfstandig wonende, net gepensioneerde 65-plussers die ooit wel eens last hebben gehad van lage rugklachten. Tijdens de uitvoering van de workshop is dan ook niet het huidige publiek de doelgroep maar eerder de ontvanger die de opgedane kennis kan doorgeven aan de doelgroep. Daarnaast heeft de workshop ook een positieve invloed op het publiek door bewustwording te creëren over hun persoonlijke houding. Na de workshop kan het publiek zelf een korte uitleg geven over de onderdelen van RugFit, de implementatie en de uitvoering er van. Figuur 8 Rugklachten
De gene die de workshop verzorgen zijn studenten van de opleidingen: Gezondheidszorg Technologie, International Lifestyle en Fysiotherapie. Door de multidisciplinaire samenstelling is er vanuit verschillende invalshoeken naar RugFit gekeken wat een breed beeld geeft van de training. Het doel van de workshop is om het publiek te informeren en een stukje bewustwording mee te geven zoals al eerder is beschreven. Hiervoor is gekozen omdat RugFit zeer nieuw is en daarmee nog niet bekend. Maar al wel gebleken is dat het zeer effectief is. 15
Vormgeving workshop. De workshop zal op de volgende manier zijn opgebouwd. De workshop zal worden geopend met de aanduiding van de huidige problematiek van rugklachten in Nederland. Vervolgens zal worden verteld wat rugklachten zijn, wat de vergrijzing met het aantal rugklachten te maken heeft, wat de oorzaken van de rugklachten zijn en wat er tegen rugklachten is te doen. Hierbij wordt zowel naar primaire, secundaire en tertiaire preventie als naar de behandeling ervan gekeken. Hierna wordt verteld waar de workshop uit zal bestaan om vervolgens het doel van de workshop voor de deelnemers te verduidelijken. In dit deel van de workshop wordt een filmpje aan de deelnemers laten zien. In dit filmpje wordt uitgelegd wat lage rugklachten zijn. Vervolgens komen de gevolgen van de rugklachten voor het bewegen aan bod. Ook wordt hier gekeken naar de ervaring van deze pijn. Hierna krijgen de deelnemers te weten welke gedragsveranderingen van belang zijn om de rugklachten te voorkomen of te verminderen. Hierbij worden het actief blijven en de zithouding behandeld. Ook wordt de anatomie van de rug behandeld om de deelnemers een beter inzicht te geven in wat het probleem werkelijk inhoudt. Als laatste punt voordat de oefeningen beginnen zullen bepalende factoren aan bod komen welke de klachten kunnen veroorzaken en voorkomen. Hierbij zijn beweging en ontspanning voorbeelden van factoren die de klachten kunnen voorkomen en stress en slechte voeding factoren die de klachten kunnen aanzwengelen. Ook zal er onopvallend een foto van de deelnemers worden gemaakt. Als dit er op zit, zal worden begonnen met het uitvoeren van de oefeningen die horen bij RugFit. Voordat de workshop begint zullen er matten op de vloer worden gelegd zodat de oefeningen niet op de vloer gedaan hoeven te worden. Bij het uitvoeren van de oefeningen zullen alle deelnemers van de workshop mee doen met de oefeningen. De oefeningen die zullen worden uitgevoerd zijn terug te vinden in bijlage 3. Als de oefeningen erop zitten zal worden besproken wat de invloed van (verkeerd) zitten is op rugklachten. Daarnaast zullen er een aantal tips worden gegeven om de kans op rugklachten door verkeerd zitten te verminderen. Deze tips zijn terug te vinden in het hoofdstuk Methodiek. Ook nu zal er onopvallend een foto van de deelnemers worden gemaakt. De twee foto’s zullen hierna een worden vertoond aan de deelnemers. Dit zal worden gedaan om te kijken of de deelnemers zich bewust zijn geworden van de gevolgen van een verkeerde houding en of er de deelnemers hierna correcte houding hebben aangenomen. Tot slot volgt er een korte afsluiting en kunnen er vragen worden gesteld door de deelnemers.
16
Procesbeschrijving Notulen, samenwerking, planning, persoonlijke leerdoelen inclusief eindevaluatie, taakverdeling
Notulen: Tijdens bijeenkomsten zijn er meerdere afspraken gemaakt voor de workshop. Zo hebben er taakverdelingen plaatsgevonden en zijn de volgende stappen besproken die uitgevoerd moesten worden voor de opvolgende week. Deze notulen creëerde een draagvlak voor een goede uitvoering van de workshop. In week 1 en 2 zijn er nog geen notulen gemaakt omdat er nog een specifiek doel en onderwerp vastgesteld moest worden. Week 3: 23 februari 2015 Taakverdeling in het zoeken naar bronnen: Pim zoekt specifiek bronnen in lage rugklachten, oorzaken en wat het met het lichaam doet. Josie zal de doelgroep onderzoeken, vooral kijkend naar de behoeftes en waarden die net gepensioneerde ouderen hebben. Lisa zal bronnen zoeken die een onderbouwing geven over de positieve bijdrage die de workshop RugFit kan aanbieden. Micha zal onderzoek doen naar hoe belangrijk de zithouding is bij het optreden van lage rugklachten. Week 4: 2 maart 2015 Tijdens deze afspraak zijn alle wetenschappelijke artikelen besproken en nagekeken door de groepsleden. Er is feedback geleverd op elkaars bronnen en gekeken wat voor een bijdrage deze bronnen kunnen bieden voor de onderbouwing van onze workshop. De afspraken die tijdens deze vergadering zijn gemaakt: -
De bronnen met elkaar proberen te koppelen om gelijkenissen te ontdekken Specifieke feedback geven op een aangewezen wetenschappelijk artikel Concepttekst maken voor het handboek
17
Week 5: 9 maart 2015 In de vergadering zijn alle bronnen op een stapel gelegd en is er gekeken naar welke bronnen echt bruikbaar zijn. Er is een begin gemaakt aan de uitvoering van de workshop. Ook is er een taakverdeling gemaakt bij het uitschrijven van het handboek. De afspraken die tijdens deze vergadering zijn gemaakt zijn: -
Feedback over wetenschappelijke artikelen verwerken Eerste concept uitschrijven handboek Bronnen nog doorlezen Begin maken aan workshop Gebruiker van de workshop en iemand uit de doelgroep benaderen
Week 6: 16 maart 2015 In de vergadering is er een duidelijke taakverdeling gemaakt bij het afronden van het handboek en het uitvoeren van de workshop. De afspraken die gemaakt zijn: -
Josie en Lisa verwerken de feedback Micha en Pim regelen matjes en eventuele andere benodigdheden
Planning Tijd Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 Week 5
Week 6
Week 7 Week 8
Wat? Onderwerpen en mediaberichten zoeken Onderwerp afbakenen en projectplan opstellen Literatuur af, opzet workshop Clusteren van bronnen en versie 1 van handboek uitschrijven Handboek 1.0 af + feedback verwerken Eerste stappen zetten voor de uitvoering van de workshop Draaiboek vaststellen voor workshop Spellingscheck handboek Vormgeving handboek Alles inleveren en benodigdheden voor de workshop verzamelen Workshop uitvoeren
Wie? Iedereen Iedereen Iedereen Iedereen Josie en Lisa Pim en Micha Pim en Micha Lisa Josie Iedereen Iedereen
Taakverdeling: Pim: Uitvoering workshop, specialist in onderwerp workshop Lisa: onderzoeker en spellingscheck Josie: notulist en vormgeving Micha: onderzoeker en uitvoering workshop
18
Samenwerking De samenwerking binnen de workshopgroep is goed verlopen. Er zijn telkens duidelijke afspraken gemaakt waar ieder zich aangehouden heeft. We hebben gekozen om niet één voorzitter te kiezen maar juist een sterke taakverdeling te maken gebaseerd op het vakgebied wat elk groepslid heeft. De taken zijn verdeeld op de sterke punten van elk groepslid waardoor de doelen sneller en sterker worden bereikt. Deze manier van samenwerken heeft een positieve bijdrage gehad voor de uitvoering van het project.
Leerdoelen en eindevaluatie Pim: Een van mijn doelstellingen al 4 jaar lang is beter leren plannen, het gaat telkens een stukje beter, dit blijft voor mij een aandachtspunt voor de toekomst. #1- Het maken van een planning en de daarbij behorende taken gedurende de gehele Minor zodat ik na de Minor klaar ben met de opleiding. #2- meer kennis op doen buiten de opleiding Fysiotherapie door te praten met mijn medestudenten over ervaringen en gedachtegangen voor de toekomsten en deze noteren. Lifestyle en gezondheidstechnologie zijn de vakken die ik beter wil leren kennen gedurende 20 weken. Eindevaluatie: Naar mijn mening heb ik mij goed ingezet om mijn leerdoelen te behalen en ben ik een stapje dichter bij leren plannen gekomen. Door de samenwerking tussen verschillende disciplines ben ik meer te weten gekomen over de andere studies en heb ik een andere blik gezien ten opzichte van het onderwerp. Josie: Een persoonlijk leerdoel voor mij tijdens deze minor was vooral uit mijn comfort zone stappen. Ik wil namelijk graag meer ervaringen op doen in een nieuwe omgeving. #1 – Taken aannemen die ik niet zo snel zou aannemen. Uit mijn comfortzone stappen en niet bij mijn vertrouwde vakgebied blijven. #2 – Beter kunnen samenwerken met meerdere disciplines. Tot nu toe ben ik alleen bekend met samenwerkingen binnen mijn eigen vakgebied. Daarom zijn er wel vaak gelijkenissen in de manier van werken. Tijdens deze minor heb ik als leerdoel opgesteld om mij open te stellen voor nieuwe samenwerkingen en mijn zicht over de zorg minder beperkt te houden. Eindevaluatie: Naar mijn mening heb ik mijn leerdoelen wel behaald. Ik heb taken aangenomen die ik eerder niet zo snel zou doen. Taken waaronder de procesbeschrijving uitschrijven waaronder een planning maken enzovoorts zijn meestal niet voor mij weggelegd. Toch heb ik deze uitdaging aangenomen en ervan
19
geleerd. Ook heb ik mijn taken behaald door niet te veel door de ogen van een lifestyle professional te kijken tijdens brainstormsessies over onze workshop maar verder te kijken dan dat. Lisa: #1 – Anderen meer aan bod laten komen dus niet automatisch zelf de leiding nemen. #2 - Openstaan om van anderen van verschillende vakgebieden iets te leren. Eindevaluatie: Naar mijn mening heb ik mijn persoonlijke leerdoelen gehaald, ik heb mezelf opener opgesteld zodat ik zowel anderen beter zou leren kennen als iets van hun zou leren. Hierdoor is mijn kennis weer iets verbreedt en heb ik anderen de kans gegeven om iets van hun te laten zien. Ook heb ik de leiding niet op mij genomen wat ik normaliter wel bij elk project doe. Micha: #1 – Verder kijken dan de eigen discipline. #2 – Niet alles zo lang mogelijk uitstellen. Eindevaluatie: Door verder te kijken dan mijn eigen discipline weet ik nu meer over het onderwerp dan dat ik normaal gesproken zou doen. Doordat ik over het hele onderwerp nu meer weet hoef ik ook minder terug te vallen op mijn groepsgenoten. Daarnaast ben ik normaal gesproken iemand die veel van zijn taken zo lang mogelijk uitstelt. Het grootste probleem hiervan is dat de producten die ik dan aflever snel zijn afgeraffeld en de kwaliteit in sommige gevallen te wensen over laat. Door het werk eerder op de pakken heb ik meer tijd voor het uitvoeren van het werk en zijn de stukken naar mijn inzicht ook van een hogere kwaliteit.
20
Bronnenvermelding Chavannes AW, M. J. (2005). NHG-Standaard Aspecifieke lagerugpijn (Eerste herziening). Opgeroepen op 02 12, 2015, van Http//:www.NHG.Org: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhgstandaard-aspecifieke-lagerugpijn#idp9594768 Core oefeningen en balans. (sd). Opgeroepen op 02 12, 2015, van http//:www.lichaamsoefening.nl: http://www.lichaamsoefeningen.nl/core-oefeningen-en-balanstraining/ IJzelenberg, H. M., Meerding, W.-J. P., & Burdorf, A. P. (2007). Effectiveness of a Back Pain Prevention Program: A Cluster Randomized Controlled Trial in an Occupational Setting. . Spine, 711-719. Koes BW, T. M. (2014, 06 05). nationaalcompas. Opgeroepen op 02 12, 2015, van http//:www.nationaalcompas.nl: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/welke-factoren-beinvloeden-de-kans-op-nek-en-rugklachten-mag-weg/ Koes BW, T. M. (2014, 6 5). Welke factoren beïnvloeden de kans op nek- en rugklachten? Opgeroepen op 2 12, 2015, van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/welke-factoren-beinvloeden-de-kans-op-nek-en-rugklachten-mag-weg/ Kompas, N. (2014, juni 23). Hoe vaak komen nek- en rugklachten voor en hoeveel mensen sterven eraan? Opgehaald van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/omvang/ Krismer M, v. T. (2007). The Low Back Pain Group of the Bone and Joint Health Strategies for Europe Project. Best Pract Res Clin Rheumatol, 77-91. M.P. Netten, L.H.M. van der Doelen, R.H.M. Goossens. (2013). Zitten: wat weet je daar nu van? Tijdschrift voor ergonomie, 28-32. Maier, J. (2013). 55-plussers in beweging. Lienden: Hogeschool van Arhnem en Nijmegen. Middelkoop, M. (2010). A systematic review on the effectiveness of physical and rehabilitation interventions for chronic non-specific low back pain. Middelkoop, M. v. (2010, 6 21). A systematic review on the effectiveness of physical and rehablilitation interventions for chronic non-specific low back pain. Opgeroepen op 2 3, 2014, van Springer: http://download.springer.com/static/pdf/723/art%253A10.1007%252Fs00586010-1518-3.pdf?auth66=1425302199_3fe7dafc8085a09cbe43f21dbff2954e&ext=.pdf n.d. (sd). core oefeningen en balans. Opgeroepen op 2 12, 2015, van Lichaamsoefening: http://www.lichaamsoefeningen.nl/core-oefeningen-en-balanstraining/ Otten, K. A. (2012, 07 02). Aantal gepensioneerden passeert 3 miljoen. Opgeroepen op 03 25, 2015, van CBS: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-socialezekerheid/publicaties/artikelen/archief/2012/2012-3649-wm.htm
21
Proper, K. I., Koning, M. M., van der Beek, A. J., Hildebrandt, V. H., Bosscher, R. J., & van Mechelen, W. M. (2003). The Effectiveness of Worksite Physical Activity Programs on Physical Activity, Physical Fitness, and Health. . Clinical Journal of Sport Medicine, 106-117. RIVM. (2014, 06 23). Nek- en rugklachten. Opgeroepen op 03 25, 2015, van Nationaal Kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-en-rugklachten/omvang/ Rugfit. (sd). Opgeroepen op 02 13, 2015, van Bewegen als medicijn: http://www.bewegenalsmedicijn.nl/waarom-bam/beweegprogrammas/rugpijn-net-enschouderklachten RugFit. (sd). Opgeroepen op 02 13, 2015, van http://www.rugfit.nl/RugFit-Training/ Solinge, E. D. (2011). Met Pensioen: Wat te doen? . NIDI. TNO. (2010/2011). bewegen en gezondheid. Leiden: TNO. Tveito, T. H., Hysing, M., & Eriksen, H. R. (2003). Low back pain interventions at the workplace: a systematic literature review. . Occupational Medicine, 3-13. van Tulder MW, O. R. (2001). Behavioral treatment for chronic low back pain: a systematic review within the framework of the Cochrane Back Review Group. Spine, 270-281. Wobben, R. (2013, 4). 20 tips om beter te zitten. Opgeroepen op 3 15, 2015, van Beter zitten: http://beterzitten.nl/ebook-met-20-tips-om-beter-te-zitten Woes BW, T. M. (2014, 06 05). Nek- en rugklachten Omvang van het probleem. Opgeroepen op 02 12, 2015, van nationaalcompas.nl: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/omvang/
22
Bijlagen Bijlage 1
Plan van aanpak Groepsleden en opleiding Lisa de Leeuw Gezondheidszorg Technologie Pim Braun Fysiotherapie Micha van Doorn Gezondheidszorg Technologie Josie Berkx International Lifestyle Studies
Drie mogelijke onderwerpen: 1. Rug Fit workshop Mensen moeten actief ouder worden, in 2011 kwamen 650.000 mensen bij de huisarts aan met lage rugklachten, 90% van de lage rugklachten verdwijnt binnen 6 weken, dat wil zeggen dat een deel van deze mensen een tijd niet actief zijn. Door deze periode van klachten te voorkomen of te zorgen dat de klachten zo snel mogelijk verdwijnen; door middel van positieve randvoorwaarden te creëren in de vorm van kennis van het trainen/stabiliseren van de Rug zorgen we dat deze mensen actief blijven. 2. Ondervoeding bij ouderen Uit onderzoek is gebleken dat het voedingsaanbod en de voedingsinname van de vaak oudere bewoners in kleine woonkernen te wensen over laat. Ondervoeding is een groot onderschat probleem bij ouderen, wat ook grote gevolgen kan hebben. Ouderen worden kwetsbaarder wat de zorg complexer maakt. Door goede voeding zouden ouderen gezonder blijven en zich ook beter voelen en daarmee depressies en stemmingswisselingen voorkomen. 3. Zelfredzaamheid onder ouderen Door de vergrijzing in Nederland leven steeds meer ouderen in onze samenleving. Naarmate mensen ouder worden kan het lichaam niet meer zo goed functioneren zoals voorheen. Veel ouderen krijgen last van lichamelijke klachten. De grote onzekerheid onder ouderen is dan ook ‘hoelang kan ik nog voor mijzelf zorgen?’ Hoe ziet de zelfredzaamheid bij de ouderen eruit in de toekomst? Zullen ouderen door middel van nieuwe kennis en technologie, gemakkelijker en langer voor zichzelf zorgen?
23
Doel workshop en Kernvraag uiteindelijk onderwerp Doel: Het informeren van medestudenten over lage rugklachten bij net gepensioneerde 65-plussers met als oplossing primaire en secundaire preventie RugFit. Tevens daarbij medestudenten bewust laten worden van hun eigen zithouding. Kernvraag: Is RugFit een oplossing voor a-specifieke rugklachten bij 65-plussers en kan deze kennis overgebracht worden op de medestudenten van de minor Active Ageing? Literatuur Media bericht http://www.msn.com/nl-be/gezondheid/other/lage-rugklachten-zo-los-je-dat-op/ar-BB6rnb Onderzoeksrapporten 1. http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-en-rugklachten/omvang/Aamoth, D. (2014, 01 08) 2. Nationaalcompas. Retrieved 02 12, 2015, from http//:www.nationaalcompas.nl: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-en-rugklachten/welke-factorenbeinvloeden-de-kans-op-nek-en-rugklachten-mag-weg/ 3. Woes BW, T. M. (2014, 06 05). Nek- en rugklachten Omvang van het probleem. Retrieved 02 12, 2015, from nationaalcompas.nl:
Wetenschappelijk artikelen 1. http://www.de-haere.nl/wp-content/uploads/2011/03/nb2010_1.pdf 2. techland.time.com. Retrieved 02 12, 2015, from techland.time.com: http://techland.time.com/2014/01/08/lumo-lift-wearable-gadget-buzzes-when-youre-notsitting-up-straight/ 3. NHG-Standaard Aspecifieke lagerugpijn (Eerste herziening). Retrieved 02 12, 2015, from Http//:www.NHG.Org: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaardaspecifieke-lagerugpijn#idp9594768
Overige Bronnenlijst: 1. http://www.nivel.nl/NZR/ontstaanswijze-klacht-0 2. Core oefeningen en balans. (n.d.). Retrieved 02 12, 2015, from http//:www.lichaamsoefening.nl: http://www.lichaamsoefeningen.nl/core-oefeningen-enbalanstraining/ Koes BW, T. M. (2014, 06 05) Chavannes AW, M. J. (2005). NHG-Standaard Aspecifieke lagerugpijn (Eerste herziening). Opgeroepen op 02 12, 2015, van Http//:www.NHG.Org: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhgstandaard-aspecifieke-lagerugpijn#idp9594768 Core oefeningen en balans. (sd). Opgeroepen op 02 12, 2015, van http//:www.lichaamsoefening.nl: http://www.lichaamsoefeningen.nl/core-oefeningen-en-balanstraining/ 24
IJzelenberg, H. M., Meerding, W.-J. P., & Burdorf, A. P. (2007). Effectiveness of a Back Pain Prevention Program: A Cluster Randomized Controlled Trial in an Occupational Setting. . Spine, 711-719. Koes BW, T. M. (2014, 06 05). nationaalcompas. Opgeroepen op 02 12, 2015, van http//:www.nationaalcompas.nl: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/welke-factoren-beinvloeden-de-kans-op-nek-en-rugklachten-mag-weg/ Koes BW, T. M. (2014, 6 5). Welke factoren beïnvloeden de kans op nek- en rugklachten? Opgeroepen op 2 12, 2015, van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/welke-factoren-beinvloeden-de-kans-op-nek-en-rugklachten-mag-weg/ Kompas, N. (2014, juni 23). Hoe vaak komen nek- en rugklachten voor en hoeveel mensen sterven eraan? Opgehaald van Nationaal kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/omvang/ Krismer M, v. T. (2007). The Low Back Pain Group of the Bone and Joint Health Strategies for Europe Project. Best Pract Res Clin Rheumatol, 77-91. M.P. Netten, L.H.M. van der Doelen, R.H.M. Goossens. (2013). Zitten: wat weet je daar nu van? Tijdschrift voor ergonomie, 28-32. Maier, J. (2013). 55-plussers in beweging. Lienden: Hogeschool van Arhnem en Nijmegen. Middelkoop, M. (2010). A systematic review on the effectiveness of physical and rehabilitation interventions for chronic non-specific low back pain. Middelkoop, M. v. (2010, 6 21). A systematic review on the effectiveness of physical and rehablilitation interventions for chronic non-specific low back pain. Opgeroepen op 2 3, 2014, van Springer: http://download.springer.com/static/pdf/723/art%253A10.1007%252Fs00586010-1518-3.pdf?auth66=1425302199_3fe7dafc8085a09cbe43f21dbff2954e&ext=.pdf n.d. (sd). core oefeningen en balans. Opgeroepen op 2 12, 2015, van Lichaamsoefening: http://www.lichaamsoefeningen.nl/core-oefeningen-en-balanstraining/ Otten, K. A. (2012, 07 02). Aantal gepensioneerden passeert 3 miljoen. Opgeroepen op 03 25, 2015, van CBS: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-socialezekerheid/publicaties/artikelen/archief/2012/2012-3649-wm.htm Proper, K. I., Koning, M. M., van der Beek, A. J., Hildebrandt, V. H., Bosscher, R. J., & van Mechelen, W. M. (2003). The Effectiveness of Worksite Physical Activity Programs on Physical Activity, Physical Fitness, and Health. . Clinical Journal of Sport Medicine, 106-117. RIVM. (2014, 06 23). Nek- en rugklachten. Opgeroepen op 03 25, 2015, van Nationaal Kompas: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-enaandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-en-rugklachten/omvang/
25
Rugfit. (sd). Opgeroepen op 02 13, 2015, van Bewegen als medicijn: http://www.bewegenalsmedicijn.nl/waarom-bam/beweegprogrammas/rugpijn-net-enschouderklachten RugFit. (sd). Opgeroepen op 02 13, 2015, van http://www.rugfit.nl/RugFit-Training/ Solinge, E. D. (2011). Met Pensioen: Wat te doen? . NIDI. TNO. (2010/2011). bewegen en gezondheid. Leiden: TNO. Tveito, T. H., Hysing, M., & Eriksen, H. R. (2003). Low back pain interventions at the workplace: a systematic literature review. . Occupational Medicine, 3-13. van Tulder MW, O. R. (2001). Behavioral treatment for chronic low back pain: a systematic review within the framework of the Cochrane Back Review Group. Spine, 270-281. Wobben, R. (2013, 4). 20 tips om beter te zitten. Opgeroepen op 3 15, 2015, van Beter zitten: http://beterzitten.nl/ebook-met-20-tips-om-beter-te-zitten Woes BW, T. M. (2014, 06 05). Nek- en rugklachten Omvang van het probleem. Opgeroepen op 02 12, 2015, van nationaalcompas.nl: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-enziekte/ziekten-en-aandoeningen/bewegingsstelsel-en-bindweefsel/nek-enrugklachten/omvang/
3. 4.Rugfit. (sd). Opgeroepen op 02 13, 2015, van Bewegen als medicijn: http://www.bewegenalsmedicijn.nl/waarom-bam/beweegprogrammas/rugpijn-neten-schouderklachten Deskundige: Paul Akkermans, eigenaar ZitTotaal: https://www.linkedin.com/in/paulakkermansbeterzitten
Mogelijke contactpersoon uit praktijk Marianne Bongaerts, 66 jaar, thuiswonende, net met pensioen is en al eens eerder last heeft gehad van lage rugklachten.
26
Bijlage 2 Anamnese – informative RugFit Motor Controle Impairment(MCI)
Het onvermogen van de musculatuur om de rug in de neutrale zone te houden (actieve stabiliteit). Spieren die zorgen voor de rompstabiliteit zijn: Diafragma Multifidus Transversus Abdominus Bekkenbodemspieren Samen zorgen deze spieren voor core-stabiliteit. Wanneer deze spieren zich allen aanspannen, ontstaat er een soort bal tussen de ribben en in de bekken kom. Over deze ‘bal’ gaat het lichaam zich buigen. De stabilisatoren bevatten voornamelijk slow-twitch vezels en vooral rode spiervezels. Logisch want deze moeten de gehele dag door voor de stabiliteit zorgen. De lokale stabilisatoren zoals hierboven beschreven zorgen voor de fijne bewegingen van de romp ‘kleine bijsturingen en houding’ terwijl de grote spieren (LatissimusDorsi) voornamelijk flexie en extensie van de rug bewerkstelligen, deze zijn niet gemaakt om de houding te reguleren en kunnen daarom ook pijnlijk worden en vermoeid. Bij MCI problematiek: Voor de lokale stabilisatoren geldt hetzelfde als voor de andere spieren (useit or loseit), de lokale stabilisatoren atrofiëren bij het niet gebruiken van de spieren wat komt omdat de hersenen niet goed weten welke spieren hij aan moet sturen , gevolg is dat de grotere spieren gaan hypertrofieren, de spieren kunnen de functie niet overnemen en er ontstaan microtraumata wat pijn veroorzaakt, er volgt zich een bron van nocioceptie(pijn). Bij een MCI gaat het dus mis bij de neurogene aansturing vanuit de hersenen waardoor de actieve stabiliteit vermindert. Dit kan worden getraind met normale trainingsprincipes, de effecten van deze training zijn:
Verhoging van de prikkelsterkte waardoor meer motorunits per spier worden geactiveerd. Verhogen van prikkelfrequentie om actine en myosine filamenten dieper en krachtiger in elkaar te laten schuiven Verdikking van spiervezels Verbetering van de spierstofwisseling en dus energieleverende processen in de spieren
Fase 1: de deelnemer bewust maken van de aanwezigheid van de spier en deze in isolement proberen aan te laten spannen. Fase 2: de deelnemer terwijl hij bewust de stabilisatoren aan spant laag belastende oefeningen uit laten voeren(low-load). Fase 3: je gaat de deelnemer bewust zwaardere oefeningen laten doen en de deelnemer gaat al het bovenstaande toepassen in het ADL (algemeen dagelijks leven) ook worden de lokale stabilisatoren getraind op kracht. 27
Bijlage 3 Oefeningen RugFit Fase 1 Oefening 1: Geïsoleerd aanspannen/ontspannen
Uitgangspositie: de deelnemer gaat liggen op een matje in ruglig en de knieën opgetrokken waarbij de voeten plat op de grond staan. Laat SIAS palperen-> 3 cm naar binnen richting de navel en 1 cm naar beneden.
Oefening 2: Uithoudingvermogen met behulp van Stabilizer.
Uitgangspositie: de deelnemer gaat liggen op een matje in ruglig en de knieën opgetrokken waarbij de voeten plat op de grond staan. Terwijl de deelnemer de buikspieren palpeert probeert deze een selectieve buiging in combinatie met de aanspanning te bewerkstelligen. Probeer dit 1 X 30 herhalingen met ademhaling. Oefening 3: lig +been -> buiten
Uitgangspositie: deelnemer ligt op de grond met de voeten plat op de grond. De bedoeling is de buikspieren gespannen te houden terwijl het been naar buiten valt.. 1 x 30 herhalingen
Oefening 4: knie-> borst tot 90 graden heup
Uitgangshouding: deelnemer ligt op de grond met de voeten plat op de grond. de deelnemer dient de knieën afwisselend op te tillen, het is een vorm van coördinatie voor de buikspieren. Dit wordt getracht 3 x 10 herhalingen vol te kunnen houden in de eerste fase.
28
Oefening 5: Heel Slide
Uitgangshouding: deelnemer ligt op de grond met de voeten plat op de grond. schuif de hiel van en naar de bil terwijl hij de spanning probeert te waarborgen. 1 X 30 herhalingen met beide benen.
Fase 2 Oefening 1: Benen op de grond + roteren
Uitgangshouding: de deelnemer ligt op de rug met de voeten plat op de grond. De deelnemer houdt spanning op de buikspieren en roteert beide kanten dusdanig ver dat de spanning behouden kan blijven. 3X 20 herhalingen.
Oefening 2: Bruggetje in ruglig
Uitgangshouding: deelnemer ligt op de rug op een matje en tilt de billen omhoog tot het bekken een plank vormt tussen de schouders en knieën. De deelnemer behoudt de spanning zodat de core op uithoudingsvermogen kan worden getraind. 10 X 10 seconden vasthouden met 10 seconden rust.
Oefening 3:Bol/Hol maken van de rug
Uitgangshouding: hand knie stand (voor iemand met polsklachten/ knieklachten zittend)
29
De deelnemer maakt de beweging van Bol naar Hol/ademt rustig in, van Hol naar Bol/adem rustig uit en trek de navel in. 3X 20 herhalingen
Oefening 4: Zijwaartse Brug op knie
Uitgangshouding: Elleboog en knie op de grond Dus jezelf omhoog zodat het bekken tussen de knie en schouders komt zonder draaiing of kanteling naar voor of achter. Houd deze stand vast 20 seconden 3 X beide zijde
30
