Innovatie IN DE WMO
Uitgave September 2015
Woord vooraf Vanaf
1
januari
2015
is
de
gemeente
verantwoordelijk voor de Wet maatschappelijke ondersteuning
(Wmo).
Deze
decentralisatie
gaat gepaard met een bezuinigingsslag en een cultuuromslag. Dit dwingt organisaties om te vernieuwen, de cliënt centraal te stellen, bezuinigingen te realiseren, over schotten heen te werken, af te stemmen met verschillende organisaties en het cliëntsysteem te betrekken in de zorg- en dienstverlening. In de afgelopen maanden heeft GGZ Nederland veel inspirerende voorbeelden gezien van ontwikkelingen in de Wmo. Het is mooi om te zien hoe verschillende manieren van denken en strategieën tot oplossingen kunnen
14
Bruggen
Tom in de buurt
Bouwers
4
leiden op tal van terreinen. Zo is de ene innovatie bijvoorbeeld ontwikkeld door toepassing van methoden uit de bedrijfskunde en is de andere innovatie ontwikkeld op basis van gedrag. In dit magazine staan innovatieve ontwikkelingen die zorgaanbieders en leden van GGZ Nederland dit jaar hebben gedeeld voor het project Wmo. Lees alle volledige beschrijvingen op www.ggz-connect.nl.
24
ondersteuning voor familie/ naasten
INHOUD 2
Wmo Magazine
06 08 10 12 16 20 22 26
Nieuw aanbod Enik Recovery College De Inloop Doorn
Administratieve lasten?!
De lego werkplaats Ontwerpen van gedrag De gemeente als partner Het sociale uitzendbureau voor ervaringsdeskundigen Regie over het eigen huren door nieuwe vorm van wonen Wmo Magazine
3
Samenwerking
Tom in de Buurt
”
De manier waarop de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Kaag en Braassem de aanbestedingen Wmo hebben ingericht, zorgden ervoor dat het voor partijen onmogelijk was zelfstandig in te schrijven. Hieruit is TOM in de buurt ontstaan. Een samenwerkingsverband van 8 organisaties met diverse expertises (GGZ, MO, VG, NAH, Ouderenzorg, Maatschappelijk werk en welzijn).
H
et is TOM in de buurt gelukt de schotten tussen de diverse
Er is intensief contact middels een tweewekelijks overleg
• Vanaf 1 januari korte lijnen in het primaire proces door-
’doelgroepen’ financiering los te laten. De gemeenten hebben om-
tussen opdrachtgever en opdrachtnemer rondom de to-
dat alle disciplines bij elkaar in een team werken en een
schreven welk resultaat ze wilden bereiken. De opdrachtnemer werd
tale opdracht en nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast wordt
gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor de totale
gevraagd de resultaten te meten, zoals tevredenheid van hun cliënten.
er ook geschakeld op casusniveau waar nodig.
opdracht.
Het is aan de creativiteit en expertise van TOM om de resultaten (KPI’s) die zij zelf hebben geformuleerd te behalen. KPI’s richten zich o.a. op toename algemene voorzieningen, vooruitgang of stabilisatie op de zelfredzaamheidsmatrix, stijging (ondersteunde) burgerinitiatieven, snelheid opstarten ondersteuning, tegenprestatie en klanttevredenheid. De gemeenten hebben de rol van samenwerkingspartner.
Op korte termijn heeft TOM de volgende resultaten bewerkstelligd: • Snel neerzetten van intensieve samenwerking tussen de coalitiepartners en gemeenten op alle uitvoering-
• Direct ontschotting door de inzet van het T profiel: de generalist, die afhankelijk van zijn of haar achtergrond ook specialisme in kan zetten.
TOM
sniveaus. • Geen tegengestelde organisatiebelangen meer, gezien het declareren van uren niet meer van toepassing is.
4
Wmo Magazine
Wmo Magazine
5
Nieuw aanbod
Enik Recovery College
”
De waarden ‘betekenis, hoop, kansen en kracht’ staan centraal in plaats van het product of de problematiek.
O
De RC ziet scholing als krachtig
Uitdagingen
College (RC) geopend in Utrecht.
instrument.
‘We
geen
Voor de toekomst blijft het binnen-
In Enik RC worden activiteiten en
behandeling
maar
en
halen van financiering een uitdaging.
cursussen geboden door middel van
activiteiten, ongeacht wel of geen
Ondanks dat hier veel ideeën voor
zelfhulp en ervaringsdeskundigen die
diagnose.’ In de trainingen leren
zijn, moeten er keuzes gemaakt
ervaringsverhalen centraal stellen.
mensen hun gedrag te begrijpen,
worden. ‘Wie zijn onze strategische
De activiteiten en cursussen helpen
te ontworstelen, en hoe ze in het
partners bijvoorbeeld?’ Ook zou het
mensen grip te krijgen op psychische
dagelijks leven om kunnen gaan met
helpen als de effecten wetenschap-
uitdagingen. Het uiteindelijke doel
bepaalde problemen die zij hebben.
pelijk aangetoond kunnen worden.
P18 mei is Enik Recovery
van Enik is dat mensen hun weg in de samenleving vinden.
bieden training
De cursussen en trainingen bieden mensen praktische handvaten, tips, maar ook hoop en wederkerigheid waar zij in het dagelijks leven mee
Er is wel onderzoek gedaan naar de opzet van de RC, maar nog niet naar de resultaten. Dit zal bij Enik RC nog verder uitgewerkt moeten worden.
aan de slag gaan. Daarnaast biedt
Leerpunten
het gebouw mogelijkheden om te
• De waarden ‘betekenis, hoop,
participeren
samenleving.
kansen en kracht’ staan centraal
Zo is er iemand binnengelopen die
in plaats van het product of de
hield van koken. Hij maakt dageli-
problematiek.
jks wat lekkers en is sinds kort ook
• Denk minder vanuit benodigde mid-
zelf training gaan volgen. Hierdoor
delen en financiën, maar meer in mo-
is hij onder de mensen en ontwikkelt
gelijkheden.
zichzelf.
• Heb lef, geloof en inzichten.
in
de
• Mensen kunnen zelf bepalen wat ze nodig hebben.
Enik Recovery College
6
Wmo Magazine
Wmo Magazine
7
DE INLOOP DOORN Sterk in de samenleving
D de
rie jaar geleden heeft Kwintes
Inloop
Doorn
ontmoetingsplek
Een
in Doorn (beschermd wonen) om de
(kwetsbare)
behoeften van cliënten te onderzoeken.
opgestart.
waar
activiteiten
kunnen
Het eerste idee was om activiteiten
activiteiten
kunnen
op de woongroep zelf te organiseren.
organiseren. Het succes van de Inloop
Dit bleek niet goed haalbaar te zijn.
Doorn heeft ertoe geleid dat er sinds
Mensen wilden graag eens in een andere
een half jaar een tweede Inloop is in
omgeving zijn, buiten de woonvorm. Toen
Driebergen.
woningcorporatie Heuvelrug Wonen eind
burgers
aan
deelnemen
en
De Inloop is ontstaan nadat Janneke Stoevelaar een half jaar heeft
8
Wmo Magazine
meegelopen in de woonvorm van Kwintes
2012 het wijkkantoor aan de Sitiolaan in Doorn aanbood voor activiteiten om zo ook de leefbaarheid in de buurt te
verbeteren, is het plan voor de Inloop ontstaan.
bezoekers. Ik vind het belangrijk dat de
Voor Kwintes was dat de kans om activiteiten
mensen gehoord en gezien worden. Ik geef de
te organiseren en is hierin ‘De Inloop Doorn’
vrijwilligers aan dat ze belangrijk zijn en dat ze
begonnen.
gewaardeerd worden voor hun inzet. Ik zorg
De Inloop biedt gelegenheid om te participeren en te integreren in de wijk in een veilige omgeving. De Inloop moet een plek zijn waar men heen kan gaan, waar altijd iemand is
ervoor dat bepaalde zaken worden opgepakt en dat eventuele problemen die vrijwilligers ervaren direct besproken kunnen worden.” Vertelt Janneke.
die direct een praatje kan maken en waar
Het succes van de Inloop komt ook door
men zich thuis voelt. Het is ook mogelijk om
de samenwerkingen die er zijn. Zo is er
gevoelige zaken/vragen te bespreken met ie-
samenwerking met Vitras/CMD, Altrecht en
mand die direct kan ondersteunen en weg-
Kwintes voor het signaleren van problematische
wijs kan maken in de sociale kaart. De plek is
situaties en toeleiding naar andere organisaties.
kleinschalig en laagdrempelig en er zijn geen
De woningstichting biedt naast de beschik-
kosten aan verbonden. Men gaat uit van een
baarheid van de locatie ook ondersteuning bij
informele sfeer. Dit moet (kwetsbare) burgers
het beantwoorden van vragen op het gebied
helpen gemakkelijk binnen te stappen.
van wonen. Er is ook steun van de gemeente.
Vanwege de diverse doelgroepen die de Inloop bezoeken, is de aanwezigheid van een professionele coördinator onmisbaar. “Als de professionele kracht verdwijnt zie je het aantal bezoekers inzakken. De coördinator is van belang voor zowel de vrijwilligers als voor de
“We hebben de gemeente uitgenodigd en laten zien wat de plek voor onze bezoekers betekend en welke meerwaarde het hen geeft”. Dit heeft positief gewerkt en de gemeente steunt de Inloop. Vanaf januari 2015 geeft de gemeente subsidie aan dit project.
Kwintes, Doorn
Wmo Magazine
9
Administratieve Lasten?! In plaats van 3 zorgkantoren, heeft RIBW Groep Overijssel (GO) sinds 1 januari te maken met 32 financiers: gemeenten, zorgkantoren en justitie. Al deze partijen stellen andere eisen aan de registratie, declaratie, verantwoording en facturering. Ook het aantal zorgproducten is gestegen van ongeveer 60, naar bijna 1600 producten. De complexiteit van de administratie is hiermee flink toegenomen.
De mogelijkheid om de cliëntadministratie uit te
jaren zal dalen naar aanleiding van de hervormingen in
besteden is grondig onderzocht aan de hand van een
langdurige zorg en dat de kosten navenant lager zullen
business case. Deze viel positief uit, onder andere door
worden.
besparingen in tijd, personeel en een verhoging van de kwaliteit van indicatoren, registreren en factureren. Naar aanleiding van de business case zijn een aantal partijen uitgenodigd voor een gesprek. Uiteindelijk is gekozen voor twee partijen: AAG (als hoofdaannemer) en Care expert (als onderaannemer). Dit is een combinatie van een partij die al lange tijd werkzaam is met zorg-/ en cliëntadministratie en een jonge-/ groei organisatie die meer ontwikkelpotentie heeft. Op deze manier hoopt RIBW GO te kunnen profiteren van nieuwe ontwikkelin-
R
gen, met de zekerheid van een stabiele organisatie. De systemen sluiten aan op het huidige patiëntendossier, IBW GO hanteert de kerngedachte: doen waar je
minder personeel nodig voor de administratie en
waardoor het outsourcen geen veranderingen gebracht
goed in bent. ‘Onze core-business is het begeleiden van
facturatie en hebben zij inhoudelijk kwalitatief hoge
heeft in de wijze waarop zorgprofessionals registreren.
cliënten, de administratie ervan kunnen we beter overlaten
Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) en Service Level
De medewerkers op de financiële afdeling hebben
aan andere partijen’. Op basis hiervan is zes jaar geleden
Agreements (SLA’s). Dit houdt in dat er afspraken gemaakt
nieuwe eisen hoe ze de gegevens aan moeten leveren,
de financiële administratie uitbesteed. Sinds 1 januari
zijn wanneer gefactureerd wordt, de terugkoppeling
door middel van een aangepast mutatie format. De
2015 is de administratie voor de gehele bedrijfsvoering
van wat gefactureerd gaat worden, en de manier
leveranciers worden betaald vanuit de van de Wmo en
van RIBW GO geoutsourced. De nieuwe administratie
waarop systemen op elkaar aansluiten. Dit biedt
Wlz budgetten en vanuit justitie. Voor de dienstverlening
is hiermee operationeel voor Wmo cliënten, maar ook
het RIBW GO de garantie dat de facturen op tijd
is een bedrag per cliënt per maand afgesproken. De
cliënten die onder andere financieringsvormen vallen.
binnen zijn bij de gemeenten en andere financiers,
verwachting van RIBW GO is dat het aantal cliënten dat
Door deze manier van organiseren heeft RIBW GO
en dat de incasso van deze bedragen op tijd is.
geregistreerd wordt de komende
10
Wmo Magazine
Effecten • Intern geen stijging van administratieve lasten ondanks de toename van het aantal financiers. • 0,8 fte personeel nodig voor de cliëntadministratie (daling van ruim 4 fte). • Gegarandeerd maandelijks declareren en inkomsten. • Management informatie beschikbaar op aanvraag en snel geleverd, zonder extra kosten. • Inhoudelijk betere kwaliteit van KPI’s en SLA’s door expertise van de leverancier. • Besparing in de kosten van ca. 50.000 euro in vergelijking met de werkwijze en bezetting voor de invoering van de Wmo. • Wanneer RIBW GO de cliëntadministratie na 1 januari 2015 niet zou hebben uitbesteed, had RIBW GO meer personeel aan moeten nemen om aan alle vragen van de gemeenten te voldoen. In vergelijking met de huidige aanpak wordt de besparing op 140.000 euro geschat.
RIBW Groep Overijssel
Wmo Magazine
11
DE LEGO WERKPLAATS
verpakt voor de winkel in het WLB.
‘Samenwerken aan een goede geestelijke gezondheid van alle mensen in Zeeland’
opzetten
van
de
webwinkel
geen
De winkel zorgt voor inloop van de
onnodige productiedruk ervaren. We
maatschappij in het leerwerkbedrijf.
moeten dus zorgen dat grote aantallen
Voor veel klanten is het hun eerste
bestellingen geen effect hebben op de
kennismaking
psychiatrie.
werkzaamheden en gezondheid van de
Medewerkers helpen de klanten bij
medewerkers. Ook Lego is een middel,
de bestellingen, staan ze te woord en
ons product is arbeidsrehabilitatie. Er
rekenen af, waardoor het zelfvertrouwen
is een aantal maanden geleden een
groeit. Vincent vertelt (Hoofd werk-
Legoset vanuit het WLB naar Mexico
leerbedrijven) “Ik weet nog goed dat
opgestuurd. Medewerkers zijn trots dat
toen we begonnen en de eerste klanten
ze hieraan hebben meegewerkt, hier
kwamen
wordt thuis over gepraat. ”
de
met
de
meeste
medewerkers
wegstoven. Bang om een klant te helpen. Dat is nu niet meer. Om het bereik te vergroten gaan we na de zomer met een website en webshop online. Dit vraagt echter wel goede coördinatie. De medewerkers mogen ook bij het
Z
es jaar geleden ontstond het
medewerkers van werkleerbedrijven
gewassen in een wasmachine en
idee bij Emergis om de pure dag-
(WLB) zich dagelijks voor inzetten.
gesorteerd door de medewerkers.
besteding
(dagactiviteitencentra‘s)
De
inspanningen
hebben
Werken
voor mensen met ggz-problematiek
tot
verschillende
bedrijven.
De
gestructureerd dus dat is prettig voor
om te zetten naar bedrijven waar werk
nieuwste ontwikkeling van Emergis
bijvoorbeeld mensen met autisme.
centraal staat en mensen (opnieuw)
op het gebied van werkplaatsen:
Elk blokje, er zijn meer dan 6.500
een arbeidsrol kunnen aannemen.
‘De Legowerkplaats’.
duizend verschillende, heeft een code.
De afgelopen 3 jaar is dit in een stroomversnelling geraakt. Mensen laten meedoen in de samenleving op een manier die bij hen past en de maatschappij ten goede komt. Dat is de doelstelling waar de
12
Wmo Magazine
geleid
De werkplaats koopt op grote schaal tweedehands
lego
in
en
maakt
hiervan bouwpakketten om te kunnen verkopen. “Lego wordt per kilo ingekocht. Vervolgens wordt het
met
Lego
is
Emergis, Goes
enorm
Als het lego gesorteerd is, wordt het opgeslagen in het magazijn. Hieruit kunnen
originele
samengesteld
bouwpakketten worden.
Elk
bouwpakket wordt vervolgens in elkaar gezet, gefotografeerd en
Wmo Magazine
13
”
NETWERK VERSTERKING
Je staat dichtbij de aanvrager, maar hebt een zakelijke relatie.
Wat zijn de voordelen die jullie ervaren aan deze manier van werken? De voordelen die Marieke en Bjorn voor de aanvrager ervaren zijn eenduidig: • Plannen en doelen komen vanuit de aanvragers (maatwerk en gericht op zelf bepalen). • Veel eigen inbreng van de aanvrager. Voor ouders is het soms makkelijker informatie te delen met een bruggenbouwer dan met een formele zorgverlener.
BRUGGENBOUWERS De Bruggenbouwprojecten van MEE Gelderse Poort zijn gericht op het aangaan of herstellen van contact tussen mensen. Zij richten zich op het in contact brengen van mensen in hele gewone situaties zoals vrije- tijdsbesteding, zelfstandig reizen of een praatje maken met de buren. Door bijvoorbeeld iemand uit te leggen wat het hebben van een beperking inhoudt en/of door de eerste keren bij het contact aanwezig te zijn. Op deze manier leren mensen elkaar beter kennen en ontstaat er begrip. Er worden structureel verbindingen gelegd en partijen kunnen samen verder. Ook als de bruggenbouwer er niet meer is. De kern van de werkwijze is dat bruggenbouwers binnen 20 weken 4 stappen doorlopen waardoor contact tussen mensen gelegd en verstevigd wordt: kennismaken, plan maken, plan uitvoeren, afsluiten/evalueren. Vrijwilligers, actieve burgers en/of studenten van sociale studies worden ingezet als bruggenbouwer.
M
arieke en Bjorn zijn tweedejaarsstudenten en lopen een jaar stage als bruggenbouwer als onderdeel van hun opleiding. Als student pedagogiek is Marieke met name actief in bruggenbouwtrajecten van kinderen. Bjorn is student Maatschappelijk werk en dienstverlening en richt zich op bruggenbouw-aanvragen van volwassenen. Gemiddeld doorlopen zij gedurende hun stage 3 à 4 bruggenbouwtrajecten, waar ze ongeveer 8 uur per week mee bezig zijn. Hoe word je bruggenbouwer? “We hebben gesolliciteerd om als bruggenbouwer aan de slag te kunnen gaan. Vervolgens zijn we getraind in de kunst van het bruggenbouwen. In de training leer je hoe je als bruggenbouwer met vier stappen in twintig weken contact tussen mensen kunnen leggen en verstevigen.”
14
Wmo Magazine
Ook voor onszelf biedt een stage als bruggenbouwer voordelen: • We doen ervaring op met cliëntgericht denken; • We hebben veel verantwoordelijkheid en vrijheid; • Je ziet veel verschillende situaties en leert je snel aan te passen; • Je kunt leren van studenten met verschillende opleidingen door middel van intervisie.
‘Ook een jongen met Autisme had de behoefte meer activiteiten buitenshuis te ondernemen. Zijn ouders wilden dit ook, maar ondervonden veel
Hoe is het om als student/ jongere als
Op welke manieren worden jullie
bruggenbouwer te werken?
ondersteund als bruggenbouwer?
Marieke vertelt dat ze de eerste
Tweewekelijkse is er intervisie waar
keer wel wat onzeker was als je
Marieke en Bjorn met andere bruggen-
als student binnenkomt. “Je komt
bouwers ervaringen uitwisselen. Hier
daar niet als hulpverlener, maar als
worden de aanvragen besproken
bruggenbouwer met een duidelijke
en wordt afgesproken wie de vraag
opdracht.
ook
kan oppakken. Het intervisie ‘team’
zo en zijn blij met je komst. Door
bestaat uit zes tweedejaarsstudenten:
je professioneel op te stellen is
twee studenten sociaal pedagogische
deze onzekerheid ook vrijwel me-
hulpverlening,
teen
maatschappelijk
Mensen
verdwenen.”
zien
jou
Bjorn
vertelt
twee werk,
studenten en
twee
dat MEE Gelderse Poort duideli-
studenten pedagogiek. Bij de in-
jke
de
tervisie is altijd een professional
bruggenbouwtrajecten; volgens het
van MEE Gelderse Poort aanwezig.
principe
Zo
voorwaarden
stelt
afstand/nabij.
aan “Je
staat
kun
je
leren
van
collega’s
dichtbij de aanvrager, maar hebt een
met andere opleidingen en van
zakelijke relatie. MEE Gelderse Poort
professionele
ondersteunt hierin door ons te leren
hulpverleners.
Wat zijn uitdagingen in het werk als
Hoe werkt de bruggenbouwer
weerstand wanneer zij hierbij wilden
bruggenbouwer?
methode voor ggz-cliënten?
helpen. Bjorn heeft het vertrouwen gewonnen van deze jongen. Samen
Soms zijn de doelen niet haalbaar, of
Met betrekking tot ggz heb ik al een
zijn ze op de tablet gaan zoeken
willen ouders meer dan kan. Het is
aantal mensen ondersteund verteld
naar activiteiten die de jongen kan
goed om verwachtingen te bespreken.
Bjorn. Zo heeft hij een man met
ondernemen. Sporten bleek goed te
Het schrijven van rapportages schiet
depressieve klachten geholpen om
passen bij de behoeftes en wensen
er nog weleens bij in. Hier moet
meer onder de mensen te zijn. De man
van de jongen. Samen met Bjorn is een
strenger op gecontroleerd worden.
wilde dit graag doen door middel van
plan van aanpak gemaakt. De jongen
Om de stage van studenten die als
sporten. Bjorn en de meneer hebben
heeft gecontroleerd of zijn hulpvraag
bruggenbouwer actief zijn geweest te
een plan opgesteld en zijn een keer
goed in het plan beschreven was. Een
beoordelen, is het goed om te vragen
samen gaan kijken bij een sportschool
eerste doel was samen een lijst op
naar de ervaringen van aanvragers
in de buurt. De sportschool bleek
te stellen met verschillende sporten
en andere betrokkenen zoals profes-
echter niet aan te sluiten bij de
waar ze bij kunnen kijken. Dit hebben
sionals en mantelzorgers.
wensen en de belevingswereld van
ze gedaan. Kickboksen vindt de
deze
signaleerde
jongen het leukst. Door de hulp van
dit en samen zijn ze naar andere
Bjorn gaat de jongen nu één keer in de
mogelijkheden gaan zoeken. Deze
week Kickboksen. De ouders van deze
man gaat nu één keer in de week
jongen worden in deze tijd ‘ontzorgd’.’
meneer.
Bjorn
badmintonnen bij Stichting Koprol.
duidelijk onze grenzen aan te geven en de rol van coach in te nemen.”
GGZ Magazine
15
Ontwerpen van Gedrag Als we mensen buiten de zorg laten nadenken over innovatieve zorgoplossingen, waar komen ze dan mee?
eigen
Je wilt dat hij/zij in de maatschappij kan
gemaakt door het toepassen van
functioneren, ondanks de psychische
‘Reframing’. Deze methode, ontwikkeld
klachten. Op basis hiervan wordt een
aan de TU Delft door Hekkert en van
oplossing bedacht. “We ontwerpen dus
Dijk, helpt bedrijven en organisaties om
geen producten, maar mens-product
frisse en aantrekkelijke oplossingen
interacties. Eigenlijk ontwerpen we dus gedrag.”
deze
A
gedachtegang
ls we mensen buiten de zorg
Om de studenten een goed beeld
Zowel David als de TU Delft waren
te bedenken die aansluiten bij de
laten nadenken over innovatieve
te geven van de doelgroep heeft
bekend
ontwerpbureau.
toekomstige maatschappij. naar: wat
zorgoplossingen, waar komen ze
Parnassia een middag verteld over
Hierdoor
samenwerking
gaan we ontwerpen?’ Daarnaast moet
dan mee?’ Dit was de basis voor het
psychoses op de TU Delft. Na deze
met Reframing studio een logische
het product ook betekenisvol zijn voor
project ‘Herstel van psychose door
middag zijn twintig studenten in
keuze. David vertelt: ‘Cliënten en
de gebruiker. Reframing studio heeft
design’ van de Parnassia Groep. Met
tweetallen een dag mee gaan lopen
medewerkers
vaak
deze gedachtegang eigen gemaakt
deze vraag heft Parnassia in samen-
met
in
Ontwerpers
door het toepassen van ‘Reframing’.
werking met de TU Delft cliënten
werden productideeën ontwikkeld.
denken hierbuiten: wat willen we
Deze methode, ontwikkeld aan de TU
bereiken,
doen?
Delft door Hekkert en van Dijk, helpt
Vanuit die twee gedachten wordt
bedrijven en organisaties om frisse en
pas de stap gezet naar: wat gaan
aantrekkelijke oplossingen te bedenken
we ontwerpen?’ Daarnaast moet het
die aansluiten bij de toekomstige
product ook betekenisvol zijn voor
maatschappij. Het ontwerpen gebeurt
de gebruiker. Reframing studio heeft
op basis van hoe je wilt dat de
cliënten.
Op
basis
hiervan
en studenten bij elkaar gebracht. De studenten kregen de opdracht
Drie van de ideeën zijn geselecteerd
om in 6-8 weken een productidee
om
te ontwikkelen om mensen met een
doorontwikkelen van de ideeën is
psychose te ondersteunen in het
gedaan in samenwerking met het
herstel.
ontwerpbureau
16
verder
te
ontwikkelen.
Reframing
Het
Studio.
een
met was
dit de
zitten
blackbox. wat
willen
hierbij
we
Parnassia en Reframing Studio
cliënt zich in de toekomst gedraagt.
Wmo Magazine
Wmo Magazine
17
”
Uitkomsten
‘Cliënten en medewerkers zitten hierbij vaak in een blackbox. Ontwerpers denken hierbuiten: wat willen we bereiken, wat willen we doen?’
Ontwerpen van Gedrag
Uitdagingen en financiering De samenwerking en uitwerking verliepen goed en het was leuk om te doen. De uitdaging met deze radicale innovaties zat hem vooral in het verkrijgen van financiering. ‘We willen loslaten hoe we nu denken en op een nieuwe manier kijken. Het
P
uitgangspunt is dat je gedrag gaat ontwerpen, zonder dat je vooraf weet hoe het product eruit gaat
roject Network: motiveert mensen om een actieve
zien.’ Hierdoor weet de financier vooraf niet wat er
rol te nemen in het onderhouden en verstevigen van hun
exact gefinancierd wordt. ‘Kunnen we de financiers
sociale netwerk. In de app stel je doelen betreffende
overtuigen door te beloven dat je met iets heel moo-
het contact met je familie en vrienden op. Ook is er een ‘eerste hulp bij contact’ toolkit die informatie geeft over de basis principes van vriendschap. Het ontwerp van de
T
app is af. En vanaf augustus 2015 is project Network te downloaden. De evaluatie gebeurt op basis van emStem: Mensen die stemmen horen kunnen de
app zelf ontdekken en gebruiken. Het is betekenisvol voor cliënten omdat zij het erbij kunnen pakken wanneer zij wil-
informatie die de gebruikers delen met de ontwikkelaars. www.werkenaanjenetwerk.nl
D
is gaat komen, zonder het eindresultaat helder te hebben?’ Dit was lastig. ‘Je vraagt de financier wel e aanpakker: een eenvoudige maar effectieve
interventie die mensen, die herstellen van een psychose en eenzaam zijn, helpt bij het oppakken van nieuwe activiteiten. De persoon kan zich opgeven als aanpakker van postpakketen. Een kleine sticker geeft aan dat je bereid bent postpakketjes te ontvangen wanneer de buren
een ‘leap of faith’ te doen.’ Door de methode heel goed uit te leggen is het toch gelukt financiering te krijgen. Het project wordt nu gefinancierd vanuit het innovatiefonds van Parnassia Groep Leerpunten
len en het niet ingewikkeld is te gebruiken. Psychiaters,
er niet zijn. De sticker komt met een instructieboekje
verpleegkundigen en casemanagers kunnen de app
Andere organisaties die hun ideeën om willen zetten
(bijvoorbeeld: wat te doen als je buurman zijn pakketje
aanbevelen bij cliënten als passend hulpmiddel. Het is vrij
in innovaties wil David twee leerpunten meegeven:
niet komt ophalen?). Dit kleine gebaar kan de eerste stap
aan mensen en hulpverleners om de app te gebruiken en
‘Blijf weg van probleem denken en problemen
zijn om mensen een doel en betekenis in het leven te
geen standaard methode. In juni is de app al 4,5 duizend
oplossen en zorg dat je dingen ontwikkelt die
geven. Daarnaast bevordert het de sociale interactie met
keer gedownload. Na de zomer begint onderzoek naar de
betekenisvol zijn in de wereld van morgen. En
de buurt. ‘De aanpakker’ is succesvol getest in een pilot
effectiviteit van TemStem om wetenschappelijk te toetsen
gebruik technologie als middel, niet als doel. Begin
met Post NL.
bijvoorbeeld niet met: We willen een app. Maar
of deze daadwerkelijk werkt en op welke manier. www.reframingstudio.com
bedenk welk gedrag je wilt veranderen.’
www.temstem.nl
Parnassia en Reframing Studio
18
Wmo Magazine
Wmo Magazine
19
Gemeente als Partner “Als raadslid heb ik deelgenomen aan een meeloopdag van DACWESPP te Hilversum. Een heel goed initiatief omdat het daadwerkelijk inzicht geeft in hoe het is om met psychiatrische of expsychiatrische cliënten te werken” (Raadslid Gemeente Bussum)
D
centraal. Het is dan ook niet standaard
cliënt die de paprika’s zou snijden lijkt
Resultaten:
dat men de teamleiders of begeleiders
niet te weten waar hij moet beginnen.
• Sinds de start van het project (27 mei
spreekt die dag. Zij houden zich
Hij is niet alleen op de paprika’s
2015) is er minimaal 1 keer per maand
zoveel mogelijk op de achtergrond.
gericht, maar houdt heel de keuken in
een meeloopdag.
De cliënten die meewerken aan het
de gaten. Wanneer een van de gasten
• Bezoekers krijgen een goede indruk
de
werkplaats, een horecateam en een
project en bezoekers van de inloop
vraagt of zij kan helpen, geeft hij aan
van GGz cliënten, hun problematiek
DAC-WESPP
gemeenteraadsleden, wethouders en
winkel waar de producten uit de
zijn vooraf goed geïnformeerd wie er
dat dat niet nodig is. Toch lukt het hem
en de meerwaarde van een
en
beleidsmakers helpen DAC-WESPP in
werkplaats en tweedehands artikelen
langskomen en waarom zij langskomen,
niet de focus op het snijden van de
dagactiviteiten centrum en dag-
werkervarings- en scholingsprojecten
hun bekendheid bij de gemeenten.
verkocht worden (de schatkamer).
zodat zij niet verrast worden en
paprika’s te houden. Uiteindelijk heeft
besteding.
(ex)
Daarnaast hopen zij dat het helpt in
Een meeloopdag bij DAC-WESPP
berekend zijn op nieuwe gezichten.
een van zijn collega’s het werk voor
• Meer bekendheid bij de gemeenten
de toekomstbestendigheid van dag-
betekent dat de handen uit de
hem gedaan. Dit laat goed zien welke
waarin GGz Centraal actief is.
besteding.
mouwen gestoken moeten worden.
Doordat de gasten zelf meewerken met
problemen deze kwetsbare burgers
• Meer inspraak mogelijkheden bij
de vaste cliënten/ bezoekers, krijgen ze
in het dagelijks leven ondervinden.
gemeentelijke vergaderingen.
e
GGz
deelnemersraad Centraal
(dagactiviteitencentrum psychiatrische
organiseert
van
patiënten)
meeloopdagen
voor
medewerkers van de gemeenten. Het doel van deze dagen is om de
doelgroep
ex-psychiatrische
psychiatrische patiënten,
en en
de organisatie van de geestelijke gezondheidzorg wat meer onder de aandacht te brengen. 27 Mei is het project gestart, minimaal een keer in de maand vindt er een meeloopdag
20
Wmo Magazine
plaats.
De
De
ervaringen
meeloopdag
Hilversum.
Deze
vindt locatie
van
plaats
in
verzorgt
inloop, dagactiviteiten, scholing en arbeid voor mensen met een psychiatrische achtergrond. De arbeid wordt verzorgd in de vorm van een
Gasten gaan daadwerkelijk een dag meedraaien zoals cliënten ook doen; in de horeca, in de schatkamer en in de werkplaats. Tussendoor wordt er koffie gedronken samen met de cliënten op de inloop. De meeloopdag draait om cliënten en zet hen
goede indrukken van de problematiek
• Ambtenaren, raadsleden en
van de cliënten die aan dit project
wethouders gebruiken de input voor
meewerken. Niet iedereen kan namelijk
het stellen kritische vragen binnen
dezelfde (hoeveelheid) taken uitvoeren of volbrengen. Dit maakt grote indruk op een van de gemeenteraadsleden die
mee
heeft
gelopen:
Een
GGz Centraal DAC-WESPP
hun gemeente. Waaronder de verdeling van financiën, ontwikkelingen voor de toekomst en hoe organisaties ondersteund kunnen worden in de transitie.
Wmo Magazine
21
Het sociale uitzendbureau Voor ervaringsdeskundigen
I
22
Wmo Magazine
n de hervormingen langdurige zorg zag
plek hebben, met als doel de zorg- en
TEAM E(rvarings)D(deskundigen) kans-
dienstverlening aan mensen in kwetsbare
en om ervaringsdeskundigheid een plek
posities te verbeteren.”
te geven in het zorg- en dienstenaanbod.
Astrid
TEAM ED is een sociaal uitzendbureau
als
voor
ervaringsdeskundige
ervaringsdeskundigen.
Dit
zijn
Philips
werkt
kwartiermaker
voor
in bij
regio de
TEAM
ED
West
en
Vliegende
mensen die zodanig afstand genomen
Brigade. Ze heeft een breed takenpakket:
hebben van hun eigen problematiek dat
ze helpt mensen in het wijkhuis, bezoekt
zij hun eigen ervaringen vanuit kwetsbare
activiteiten, zorgt voor bekendheid in de
situaties
anderen
wijk, geeft scholing aan het gemeenteloket
functioneel in kunnen zetten. TEAM ED
en ambtenaren en trainingen aan andere
stelt
ervaringsdeskundigen.
en
dat
ervaringen
van
ervaringsdeskundigheid
meer
De
diversiteit,
is dan het hebben van een ervaring. Een
contacten met mensen (van jong tot oud)
ervaringsdeskundige heeft geleerd van zijn
en het TEAM ED-team spreken haar erg
ervaring én van de ervaringen van anderen.
aan. Ook kan het een mooie opstap zijn
Hij
ervaringskennis
naar welzijnswerk en/of een betaalde baan.
functioneel in te zetten. “We vinden het
Vanuit haar onvrede over de ondersteuning
belangrijk onze ervarings deskundigen
die Astrid kreeg is zij bij TEAM ED terecht
goed te trainen en begeleidenen met
gekomen. “In mijn deeltijdgroep merkte
opdrachtgevers mee te denken over de best
ik dat acht van de tien vrouwen schulden
Astrid is gaan zoeken hoe zij anderen
Voor Astrid is dit een manier om af-
Tevens hoopt ze dat de ggz loskomt
mogelijke manier om ervaringsdeskun-
hadden. Dit werd besproken en het advies
kon helpen en invloed uit kan oefenen
stand te bewaren tussen haar als er-
van de systeemwereld en meer naar
digheid in te zetten.
Samen willen we
was om naar maatschappelijk werk te
om deze drempels te beslechten. TEAM
varingsdeskundige en de mensen die
de leefwereld van mensen kijkt. “Dat
werken aan een zorg- en dienstverlening
gaan. Hiervoor was de drempel voor veel
ED was voor haar de
oplossing. Bij
zij ondersteund. Als ervaringsdeskun-
kan al door eens op de koffie te gaan
waar
met
mensen in de groep te hoog. Dit komt door
TEAM ED ondersteunt Astrid nu met 8
dige vindt Astrid het belangrijk dat er
bij iemand.”
verschillende taken een vanzelfsprekende
schaamte, of omdat je je moet inschrijven”.
uur werken in de week 20 mensen. Als
als een team gewerkt wordt, dat men
ervaringsdeskundige maakt ze contact
uitgaat van de competenties en mo-
met de mensen. “We gaan niet het BSN
gelijkheden van mensen en dat de
nummer, of andere gegevens vragen en
grenzen tussen ervaringsdeskundig-
doelen opstellen, maar we maken con-
heid en professionele zorg bewaakt
tact en beginnen klein. Het gaat vooral
worden. Het moet niet zo zijn dat de
om stigmabeheersing en aansluiting”.
ervaringsdeskundige werk over gaat
In de intervisie bespreken de ervarings-
nemen van de professionele hulpver-
deskundigen casussen en ervaringen.
lener. Zij moeten elkaar aanvullen.
of
zij
weet
deze
ervaringsdeskundigen
TEAM ED
Wmo Magazine
23
familie Ervaringsdeskundigen Wanneer iemand in je familie kampt met psychische problemen, heeft dat niet alleen een grote impact op de cliënt zelf, maar ook op de rest van de familie. Sinds kort kunnen familieleden en naasten voor (individuele) ondersteuning aankloppen bij een familie-ervaringsdeskundige. Een familie-ervaringsdeskundige heeft zelf ervaringen opgedaan met een familielid met psychische problemen. Deze ervaringsdeskundigheid zet hij/zij in om anderen te helpen. Een Familie-ervaringsdeskundige biedt familieleden/naasten een luisterend oor, en probeert ze waar nodig te ondersteunen. Daarnaast kan hij/zij de contacten tussen cliënt, familie en zorgverleners (de ‘triade’) versterken. Zo ontstaat er meer begrip voor elkaars denkwijze. Afgelopen half jaar heeft GGz Breburg 3 pilots gehouden met familie-ervaringsdeskundigen (in een FACT-team, een VIP-team en op een HIC). Deze pilots zijn in juli afgerond. Inmiddels is er een pool van tien familie-ervaringsdeskundigen aanwezig.
D
e pilots zijn onderdeel van het programma In-Voor-Mantelzorg en geïnspireerd op de zorg in Nieuw Zeeland. Hier bestaat hulpverlening voor bijna 60% uit ervaringsdeskundigen en informele zorgverlening. Ellen Blok verteld over haar start als familie-ervaringsdeskundige: “Als ervaringsdeskundige sluit je aan bij een team van professionals. Ik sloot aan bij het FACT-team. Mijn verwachting was dat het professionele team mij in contact zou brengen met familie en naaten. Dit bleek in de realiteit niet zo te zijn. De familie was nog geen vast onderdeel in de behandeling en ook niet altijd in beeld. Daarom moest ik zelf familieleden benaderen en hen actief zoeken. Bij de besprekingen van het professionele team vraag ik nu of er informatie is over de familie.” Dan worden contactgegevens achterhaald en een telefonisch gesprek
24
Wmo Magazine
gevoerd. De mogelijkheid om in gesprek te raken met een familieervaringsdeskundige is een nieuw aanbod. “Mensen zijn niet gewend om ineens benaderd te worden. Dit levert wisselende reacties op. Soms zijn familieleden erg bereid te praten, soms niet. Ook is het wennen dat het niet om de cliënt zelf gaat, maar dat zij als familielid/ naaste centraal staan.” Sommige familieleden of naasten geven aan dat zij de ervaringen al verwerkt hebben, anderen zijn wat terughoudend en willen eerst meer informatie, maar ook wantrouwen is soms erg merkbaar. “Door te vertellen waarom ik bel kan ik soms al in gesprek raken. Soms is daar meer voor nodig. Dan kan ik mijn eigen verhaal delen, of eerst naar algemene zaken vragen (wat doe je voor werk?). Op deze manier kan ik een connectie maken en mensen wat meer op hun gemak stellen.”
In ongeveer 50% van de gevallen krijgt Ellen een positieve reactie en zijn familieleden/naasten erg te spreken over de mogelijkheid met haar in gesprek te gaan. De familie-ervaringsdeskundigen bij GGz Breburg hebben allen de cursus ‘werken met eigen ervaring voor naastbetrokkenen’ gevolgd. De cursus is bedoeld voor mensen die werkzaam (willen) zijn als familieervaringsdeskundige of ervaringsdeskundige voor naastbetrokkenen. In de cursus leren deelnemers om hun eigen ervaringen te gebruiken ter ondersteuning van anderen. Dit kan onder meer door individuele begeleiding (bijvoorbeeld als teamlid bij de GGz of RIBW), begeleiding van lotgenotencontact, het actief zijn bij een familieorganisatie of het lidmaatschap van de familieraad. De cursus is gebaseerd op de training
”
In de pilot heeft de ervaringsdeskundige 1 werkdag per week. Op deze dag kan hij/zij 1 tot 2 gesprekken voeren. Tot nu toe heeft Ellen Blok haar ‘klanten’ in een half jaar 2 tot 3 keer gesproken. “Je merkt dat je dan een betere band krijgt naarmate je iemand vaker spreekt. Dit vind ik erg mooi.” De regie ligt bij het familielid: als hij nog een gesprek wil, dan mag dat. Hij/zij mag ook altijd bellen. Omdat de pilots geëindigd zijn is er geen opvolging vanuit GGz Breburg. “Als ik dit vanuit mezelf had gedaan, had ik mensen nog wel een keer na-gebeld hoe het nu gaat. Ik hoop daarom dat de pilot gecontinueerd wordt, zodat ik met mijn klanten in contact kan blijven. Nu ligt de regie bij de klanten zelf.”
‘werken met ervaring’ voor cliënten. Deze training heeft in het hele land al vaak plaatsgevonden en zijn waarde bewezen. Deze training is op sommige onderdelen letterlijk toepasbaar voor familie-ervaringsdeskundigen. Een voorwaarde om deze cursus goed te kunnen volgen, is dat men voldoende afstand kunnen nemen van de eigen ervaringen. Na deze cursus kan de ervaringsdeskundige in principe aan de slag. Tijdens de pilots heeft GGz Breburg de f a m i l i e - e r va r i n g s d e s k u n d i g e n ondersteuning geboden door middel van intervisie. Eens in de 2 maanden was er een bijeenkomst waar familie-ervaringsdeskundigen steun konden vinden, verhalen konden delen en met elkaar konden sparren. “Het kan soms best heftig zijn en je moet het wel los kunnen laten wat je allemaal hoort.” Vertelt Ellen. De training is erg populair en
niet specifiek voor familie van cliënten van GGz Breburg. “Er kwam zelfs een keer een mevrouw vanuit Brugge om deel te nemen”. Naast het feit dat de familie ervaringsdeskundige individuele steun geeft aan familieleden en een luisterend oor biedt, ziet GGz Breburg ook andere manieren waarop zij familieervaringsdeskundigen in kunnen zetten: • participeren in training psychoeducatie; • het professionele team beïnvloeden om meer triadisch te werken (cliënt, familie/ naasten en professional); • het beïnvloeden beleid. Ervaringsdeskundigen kunnen goed denken vanuit het perspectief van de familie, ze kunnen zorgteams adviseren en meedenken over beleid.
Gedurende de pilot zijn de volgende effecten en resultaten zichtbaar geworden: • De erkenning en herkenning van situaties maakt het verschil tussen de formele en informele hulpverlener. Mensen vinden het prettig om hun verhaal te kunnen doen bij mensen die vergelijkbare ervaringen hebben. Ook de ervaringsdeskundigen zelf leren hiervan. • Meer belang en besef rol van de familie, ook bij professionele hulpverleners. In november hoopt GGz Breburg de eerste betaalde familie ervaringsdeskundigen aan te nemen. De financiën hiervoor komen vanuit gelden voor Beschermd Wonen. Tevens hoopt GGz Breburg het aanbod van familie ervaringsdeskundigen in de toekomst te kunnen bestendigen en uit te breiden.
GGZ Magazine
25
Regie over het eigen huren Door nieuwe vorm van wonen
K
wintes wil positief nadenken over
zelfstandig wonen. Dit vraagt om flexibiliteit
de transitie door deze niet zozeer te zien
in het aanbod, om regie aan de cliënt terug
als bezuiniging, maar na te denken wat
te geven en toe te werken naar zelfstandig
het positieve doel is: meer eigen regie.
wonen. De zorgbehoefte is voor Kwintes
Een grote stap in het terugkrijgen van
leidend bij het bepalen of wonen bij Kwintes
regie is de regie over het eigen huis. Voor
bijdrage levert aan het herstel of de
sommige cliënten is de overgang van
stabiliteit van de cliënt.
beschermd wonen naar zelfstandig wonen te groot. Kwintes is een zoektocht naar nieuwe vormen gestart, waarin deze grote stap toch mogelijk wordt. De oplossing die Kwintes hiervoor gevonden heeft, is het toevoegen van meer tussenstappen in de overgang van beschermd wonen naar zelfstanding wonen. In het najaar start Kwintes met een pilot wonen waarin een modulaire inrichting van wonen-zorg wordt toegepast.
ontstaan
naar
De oplossing wordt gezien in een modulaire inrichting, met een variatie op begeleiding wonen en regie. Kwintes onderscheid vier stappen. Stap 1: In deze stap is er sprake van geclusterd wonen. Ongeveer 30 mensen wonen op locatie met een eigen kamer. De huur wordt in deze stap betaald vanuit de Wmo gelden.
Het idee voor nieuwe vormen van wonen is
Modulaire inrichting van wonen
aanleiding
van
de
ontwikkeling scheiden-wonen-zorg. Kwintes vond dat haar toegevoegde waarde zit in het bieden van begeleiding op het gebied van wonen. Kwintes erkent dat er verschillende variaties zijn in behoeften op het gebied van wonen en begeleiding. Een cliënt heeft niet op elk moment dezelfde mate van behoefte aan wonen en zorg. Meestal komt een cliënt
Stap 2: In deze stap wordt aan de cliënt geleerd wat het huren van een woning inhoudt en wat hierbij komt kijken. Denk aan servicekosten, kosten voor gas/ water/ licht, dat bepaalde kosten afhankelijk zijn
Wanneer er iets mis gaat, wordt dit
er nog een aantal uitdagingen voor
maar de vraag is groot. Voldoende
opgevangen door Kwintes (bijvoorbeeld te
Kwintes:
aanbod is belangrijk om de uitstroom van
laat betalen van de huur). Kwintes is dan de aanspreekbare partij. De woonconsulent van Kwintes legt de cliënt vervolgens uit wat verkeerd ging en zoeken samen naar
• De uitstroom van mensen ook wettelijk
cliënten zo goed mogelijk te faciliteren.
goed borgen: Wanneer een bewoner
• De begeleiding moet meer ambulant
nu zegt dat hij in een woning wil blijven
ingericht worden.
een oplossing.
wonen, kan Kwintes hem/haar wettelijk
het inkomen wat men kan huren. Kwintes
Stap 4: In de laatste stap vindt de ‘omklap’
Momenteel wordt dit ondervangen met
helpt de cliënt om een betaalbare woning te
plaats. De cliënt krijgt de volledige regie
een ‘koppelingsbeding’. Hierin verklaart
vinden passend bij de inkomsten.
over de woning en het huren hiervan
de bewoner dat wanneer de begeleiding
terug. De cliënt huurt zelf de woning van
stopt, hij/zij ook van woning moet
de corporatie.
veranderen.
overheen te gooien. Kijk of je middelen
van het gebruik en dat het afhankelijk is van
gezien niet verplichten weg te gaan.
Kwintes wil andere organisaties meegeven om veranderingen positief te benaderen, zonder de problemen te bagatelliseren. De problemen zijn er, benoem deze zonder er een mooi sausje
binnen met een hoge zorgbehoefte en is hij/
Stap 3: Wanneer een woning gevonden is
zij niet in staat zelfstandig te wonen. Door
en de cliënt klaar is voor de volgende stap,
middel van herstelondersteunende zorg kan
verhuist de cliënt naar een woning van de
de behoefte aan wonen en zorg veranderen:
Uitdagingen
• Er komen maar beperkt sociale
middelen die nodig zijn om cliënten
woningcorporatie (omklapwoning). Kwintes
lagere zorgbehoefte en meer behoefte aan
Om de ideeën in de praktijk te brengen zijn
huurwoningen bij vanwege veel eisen,
goed te ondersteunen. Verlies hierbij de
betaalt de huur en biedt begeleiding.
26
Wmo Magazine
hebt die je goed kan gebruiken of bedenk
Kwintes
cliënten niet uit het oog.
Wmo Magazine
27
Innovatie in de WMO - Een uitgave van GGZ Nederland
www.GGZNederland.nl
