Plan van aanpak
Inhoud
Inleiding
2 Inhoud 2 Inleiding
Plan van aanpak Routekaart Textiel is een initiatief van de textiele maakindustrie in Nederland,
4
De wereld van textiel
verenigd in de VTN, (Verenigde Textielindustrie Nederland). VTN is een ledengroepering binnen MODINT,
5
Aanpak Routekaart
Ondernemersorganisatie voor mode, interieur, tapijt en textiel.
9 Trends en uitdagingen per marktsector 14 Selectie van kansen
In het project werkt MODINT/VTN samen met BECO
concurrerend blijven vergt daarnaast voortdurend
17 Vervolg van het proces
(projectondersteuning), The Bridge Business Innovators
vooruitkijken, innoveren en aanpassen.
(analyse externe marktontwikkelingen), Alcon Advies en BMA~Techné (vertaling naar de technische stand van
De textielindustrie in Nederland anno 2011 heeft de
zaken). Het project “Plan van aanpak Routekaart Textiel”
afgelopen decennia op veel manieren en op veel
wordt gefinancierd door AgentschapNL vanuit middelen
momenten aangetoond in staat te zijn tot die nood-
die in het kader van het energie convenant, de zogeheten
zakelijke, voortdurende aanpassing. Door concurrentie
MJA-3 afspraken, ter beschikking worden gesteld om een
gedwongen is elk bedrijf er op eigen wijze steeds in
verdere verduurzaming van de industrie te bevorderen.
geslaagd voldoende toegevoegde waarde te genereren voor de klant om de hogere prijs, die aan het produceren
Het uiteindelijke doel van deze MJA-3 afspraken is er voor
in dit deel van de wereld is verbonden, te rechtvaardigen
te zorgen dat in het jaar 2030 de textiele maakindustrie
en dus terug te verdienen.
in de keten minimaal 50% reductie van energie respectie velijk grondstoffen realiseert ten opzichte van het
Het resultaat is dat veel bedrijven opereren in ver
referentiejaar 2005. Om dat doel te verwezenlijken, is het
schillende deelmarkten en vaak zelfs in uitgesproken
nodig dat de textiel productiebedrijven in Nederland zich
niches. Daarmee is gemeenschappelijk optreden van de
staande weten te houden in het wereldwijde speelveld van
sector als geheel minder vanzelfsprekend geworden.
deze industrie, wat geen vanzelfsprekendheid is.
Mede door diverse vormen van ad hoc samenwerking groeide de afgelopen jaren het besef dat gezocht moest
“Om morgen nog in leven te zijn, moet je vandaag wel
worden naar en gewerkt moest worden aan nieuwe
door blijven gaan met ademhalen”. Zo verwoordde een
vormen van gemeenschappelijkheid.
van de leden van VTN de spanning tussen ‘dagelijkse
2
bezigheden’ en ’vooruitdenken’. Concurrerend zijn kun
De door de overheid ingeslagen weg, om via MJA-3
je alleen op basis van de dagelijks geleverde prestatie;
afspraken sectoren aan te zetten na te denken over hun
toekomst en daarbij doelstellingen voor verduurzaming
Door met deze sectoren in gesprek te gaan, wordt
personen bedanken die op een of andere manier tot nu
centraal te stellen, bood – en biedt – de sector een
zichtbaar hoe de textielindustrie kan bijdrage aan het
toe bij het project betrokken zijn of zijn geweest. Hun
uitgelezen kans zowel anders naar de toekomst te kijken,
helpen oplossen van problemen c.q. het benutten van
inbreng, hoe gering ook, is zeer waardevol gebleken voor
als anders naar zichzelf.
kansen in die andere sectoren.
het proces. Aan het einde van het project, wanneer de portfolio van onderzoekprojecten definitief is vastgesteld,
De vraag beantwoorden wat de Nederlandse textiele
Ten slotte werd duidelijk dat er behoefte bestaat aan en
zal blijken of die inbreng daarnaast ook materieel van
maakindustrie in 2030 produceert, en hoe dat duurzaam
meerwaarde schuilt in het onderling uitwisselen van
betekenis is geweest. Anderzijds willen we met deze
kan, dwingt tot nadenken over de vraag welke textiele
informatie tussen de leden van VTN enerzijds, en met
brochure over het eerste halfjaar van het project
producten dan door de markt gewenst zijn. Het is, meer
derde partijen anderzijds. Door naar elkaar en elkaars
verantwoording afleggen aan het ministerie van EL&I dat
dan wat ook, deze constatering geweest, die de leden
producten en productieprocessen te kijken als “potenti-
het project via Agentschap NL ondersteunt.
van VTN heeft geïnspireerd tot het opzetten van het
ële partners” in de ontwikkeling van nieuwe producten
project in de vorm die het nu heeft. Want over welke
en markten, in plaats van als concurrent of buitenstaan-
Zeist, november 2011
markten hebben wij het eigenlijk? En wat vragen die
der, ontstaan kansen op verbetering van de eigen positie
Jef Wintermans
markten in 2020 en 2030?
via samenwerking.
Directeur MODINT / VTN
Tijdens de gesprekken die hebben geleid tot de vorm
Het uiteindelijke doel van het project “Plan van aanpak
geving van het project “Plan van aanpak Routekaart
Routekaart Textiel” is te komen tot een portfolio van
Textiel” werd al snel duidelijk dat er binnen de sector
onderzoekprojecten. Deze portfolio is gericht op de
grote behoefte bestond aan gedegen informatie over wat
ontwikkeling van nieuwe product/marktcombinaties,
er in de wereld rondom de textielindustrie gebeurt.
waarin bedrijven uit de textielindustrie samenwerken
Verderop in deze brochure treft u een korte weergave van
met andere bedrijven uit die sector en een of meerdere
de informatie die door The Bridge Business Innovators, in
marktpartijen,: een Routekaart 2030 voor de textielin-
samenspraak met veel leden van VTN en tal van externe
dustrie.
organisaties, is verzameld, geanalyseerd en gepresenteerd. In deze brochure worden het proces van de routekaart en Eveneens werd duidelijk dat er behoefte is om de
de resultaten daarvan uit de doeken gedaan. Wij willen
veelzijdigheid van textiel onder de aandacht brengen bij
daarmee enerzijds alle organisaties, bedrijven en
vertegenwoordigers van de wereld buiten de textiel. 3
De wereld van textiel Textiel is overal aanwezig, soms heel zichtbaar zoals in kleding, bedlinnen of meubelbekleding en soms
plaats. Toepassingen van smart textiles helpen om de
onzichtbaar zoals in composieten en isolatie. Feit is dat iedereen elke dag omgeven is door textiel. Per jaar
kwaliteit van leven te verbeteren, om maatschappelijke
worden er 75 miljoen ton textiele vezels geproduceerd voor steeds meer verschillende toepassingen.
kosten te reduceren en veiligheid te vergroten.
Textiel toepassingen kunnen worden ingedeeld in een
meer dat deze processen zich verder ontwikkelen.
Dynamisch textiel heeft de mogelijkheid om de eigen-
aantal segmenten:
Duurzaamheid en een beperking in het verbruik van
schappen aan te passen op basis van omgevingsfactoren.
Kleding
grondstoffen en energie worden steeds meer de leidraad
Dat kan zijn een kleurverandering op basis van tempera-
Huishoudtextiel en bedlinnen
in dit proces. Nieuwe structuren als dubbelweefsels en –
tuur, een lengteverandering op basis van vocht of het
Meubelstoffen en gordijnen
breisels, high tech non-wovens en gestructureerde vezels
geven van een elektrisch signaal op basis van beweging.
Technische toepassingen van textiel, waaronder
maken tal van nieuwe toepassingen van textiel mogelijk.
Hierdoor kan textiel signalen afgeven, beter beschermen
beschermende kleding, sportkleding, geo-textiel,
Voeg daar aan toe dat nanotechnologie, inkjet-
en tegelijkertijd het comfort verbeteren.
toepassingen in bouw en constructie, toepassingen
technologie, elektrospinnen van nanovezels en plasma-
in vervoersmiddelen en agro-textiel
technologie nieuwe begrippen in de textielindustrie zijn
Hoewel textiel al een eeuwenoud product is, zien we in
geworden. Het is dan niet moeilijk voor te stellen dat de
het eerste decennium van de 21e eeuw dus een gewel-
De wereld van textiel wordt steeds groter. Naast de
textielindustrie erin is geslaagd om traditioneel textiel
dige ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden en nieuwe
traditionele toepassingen van textiel worden heel veel
op een milieuvriendelijkere manier te produceren en
toepassingen met textiel. In het “Plan van aanpak
nieuwe toepassingen ontwikkeld, waarin dynamische
textiel met nieuwe geavanceerde eigenschappen te
Routekaart Textiel” wordt een beeld geschetst van
eigenschappen van textiel worden gebruikt of textiel
ontwikkelen.
toekomstige toepassingen van textiel in een aantal
wordt gecombineerd met elektronica. Textiel is in relatief
sectoren. Soms betreft het een verbetering van bestaan-
korte tijd uitgegroeid tot een materiaal dat bij uitstek
Maar er is meer. Smart textiles, de combinatie van textiel
de toepassingen, soms gaat het ook om compleet nieuwe
geschikt is om vele functies in tal van toepassingen te
en elektronica, hebben de mogelijkheid in zich om
toepassingen die binnen bereik zijn gekomen door recen-
vervullen.
gegevens te verzamelen en op basis van deze gegevens
te ontwikkelingen in textieltechnologie. Feit is dat in de
acties te ondernemen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om
nabije toekomst nieuwe toepassingen in textiel de
Ook in de traditionele toepassingen van textiel is
het meten van hartslag- en ademhalingsfrequentie, het
kwaliteit van leven op tal van gebieden verbetert en een
innovatie aan de orde van de dag. Waar vroeger eigen-
registreren van bewegingen van sporters en in revalida-
grote rol gaat spelen in een duurzamere wereld.
schappen van textiel werden verkregen door mechani-
tie, maar ook in dijken en gebouwen (registreren van
sche processen (spinnen, weven, breien) en dit te
verzakkingen) en het waarnemen van omgevingseigen-
combineren met chemische veredeling, zien we steeds
schappen, bijvoorbeeld bij een brand of op de arbeids-
4
Aanpak Routekaart Het “Plan van aanpak Routekaart Textiel” heeft de blik
ontwikkelen van het “Plan van aanpak Routekaart
zogenaamde voorstudie en een eerste verkenning van
gericht op 2020/2030. Dat is ver in de toekomst, terwijl
Textiel”. Door de vraag van bepaalde afzetmarkten te
afzetmarkten werd besloten de volgende 5 marktsectoren
het vaak al lastig blijkt om de nabije toekomst correct te
verhelderen, ontstaat zicht op kansen. Dat kunnen
in het routekaart project te betrekken: bouw, mobiliteit,
voorspellen. Maar een dergelijke lange termijnvisie levert
kansen zijn die ver weg liggen, maar ook kansen die
sport & leisure, veiligheid en zorg. Zo kon aan The
wel inspiratie en verbeelding op voor het bedenken van de
dicht bij zijn.
Bridge Business Innovators worden gevraagd om trends
toekomstige producten en diensten voor de textielbranche.
en ontwikkelingen uit deze 5 sectoren in kaart te Welke afzetmarkten op kansen onderzocht moesten
brengen. En daarbij vooral te kijken naar de uitdagingen
“Ramen en deuren open, om frisse wind naar binnen te
worden, was de eerste vraag die daarbij beantwoord
waar die markten mee te maken hebben of zullen
laten.” Dat is de essentie van de gekozen aanpak bij het
moest worden. Op basis van de analyses in de
krijgen.
Ontwikkeling programma’s
Te vormen consortia
Verkenning thema’s / markten
Gemeenschappelijke kansvelden
De routekaart: op zoek naar markt- en toekomstgedreven kansen
5
De aanpak in meer detail
Vervolgens zijn die uitdagingen verder uitgediept.
Voor elk van de gekozen marktsectoren is een werkgroep
Daarbij werden experts uit de wereld van de gekozen
ingesteld. Alle leden van VTN plus enkele andere textiel
marktsectoren gevraagd de benoemde uitdagingen uit
producerende ondernemingen, al dan niet lid van
hun eigen wereld verder toe te lichten en samen met de
MODINT, is de gelegenheid geboden deel te nemen aan
vertegenwoordigers van de textiele maakbedrijven de
de werkgroepen. The Bridge heeft, op basis van desk
meest kansrijke mogelijkheden in beeld te krijgen.
research, interviews en een analyse van politieke, economische, sociale, technologische, ecologische en
Halverwege het project, eind juni 2011, is aan alle
juridische ontwikkelingen (PESTEL), voor elk van deze
deelnemende bedrijven gevraagd aan te geven in welke
5 marktsectoren ongeveer 10 tot 15 trends gedefinieerd.
kansen men gelooft, met welke onderwerpen, kansen en
De trends geven inzicht in uitdagingen waarmee de
uitdagingen men de komende tijd aan de slag wil. Deze
marktsector in de toekomst te maken krijgt.
worden verderop in deze brochure besproken.
Die trends zijn in een drietal bijeenkomsten in de werkgroepen besproken. De opgave voor de werkgroepen was de uitdagingen te vertalen naar kansen en ontwikkeldoelen voor textiel. Dat leverde een eerste longlist van kansen, vaak nog breed en vaag geformuleerd. Daaruit hebben de in de werkgroep participerende bedrijven een top 3 van meest
Fot
6
o: A
rte x
interessante uitdagingen gekozen.
Van sector trends, naar ontwikkeldoelen voor textiel
Inspiratie uit 5 sectoren
Trends
De wereld van textiel
Uitdagingen
Textiel bedrijven
Kansen
Ontwikkeldoelen
7
8
Foto: TenCate
Trends en uitdagingen per marktsector In dit hoofdstuk van deze brochure treft u weinig tekst
het geheel sterk verminderen, zonder dat daar een
interessant voor enkelen. De leden van VTN beschikken
en veel beeldmateriaal. Deels omdat beelden vaak meer
meerwaarde tegenover zou staan. Immers, het doel van
uiteraard over alle informatie, zodat zij ook in de
zeggen dan woorden. Deels ook omdat in korte tijd
het project “Plan van aanpak Routekaart Textiel” is te
toekomst kunnen terugvallen op ideeën die in de loop
zoveel informatie is verzameld, dat een gedetailleerde
komen tot een portfolio van projecten, gericht op de
van het proces zijn ontstaan maar die in eerste instantie
beschrijving van dat alles een veelvoud aan pagina’s zou
ontwikkeling van nieuwe product/marktcombinaties. Veel
niet op voldoende belangstelling konden rekenen om in
vergen in deze brochure. Dat zou de leesbaarheid van
aandacht besteden aan alle genoemde kansen is slechts
de “Routekaart 2030” te worden opgenomen.
Trends in veiligheid
Groeiend veiligheids bewustzijn Professionalisering hulpverleners
Terrorisme, calamiteiten en conflicten
Milieu en natuurrampen
Verdere professionalisering uitrusting
Preventie, hoge eisen bescherming van mensen
Van safety naar security
Bacteri¨ele en biologische bescherming
Specialisatie werkkleding
9
Trends en uitdagingen per marktsector
Hygi¨ene
Trends in de zorg Gerichte technologie Preventie
Vitaal oud worden
Duurzaamheid
Krapte arbeidsmarkt
Ondernemerschap
10
Zorg op afstand
Zorg experience
Trends in de bouw Wonen op maat
Flexibel bouwen
Duurzame energie
Leven met water
Renovatie
Ruimtelijke druk
Materiaalketens
Smart construction
Bouwproces
11
Trends en uitdagingen per marktsector
Tijdperk van toegang en beschikbaarheid
Trends in mobiliteit Energiezuinig en groen transport
On board comfort, fun en entertainment Track locations in real-time
Low budget transport
Veiligheid tijdens de reis
Files en betere doorstroming
Check conditions with any sensors
Transport op maat
Unmanned vehicles
12
Trace history and information
Overgewicht
Trends in sport & leisure Gaming, sport en electronics
Integratie medisch en sport
Outdoor and eventbased recreation
Extreme and exotic experience
Senioren recreatie
Lifestyle
Blessure preventie
Professionele infrastructuur en uitrusting
13
Selectie van kansen Begin juni 2011 hebben alle deelnemende bedrijven een
Academic basic technology research
overzicht gekregen van de 83 kansen voor de textiele maakindustrie die door de leden van de werkgroepen in de onderzochte marktsegmenten zijn geïdentificeerd. Technology readyness level
Door Alcon Advies en BMA~Techné is voor elk van die kansen aangegeven in welke ontwikkelfase de “stand van de techniek” zich bevindt (“Technological Readiness Levels”). Op 28 juni hebben alle deelnemende bedrijven punten
Tijd tot marktintroductie
toegekend aan de 83 kansen voor de textiele maak industrie. Na analyse is aan de leden van MODINT/ VTN
score
concept nr
484
14, 18, 44, 47
275
26
208
32, 33, 74
184
27, 63
175
24, 53, 61
Textile technology development, incl enabling technology
research to prove feasibility of textile concept
1
2
3
4
basic principles observed and reported
concept and or application defined
experimental proof of concept in textile
components and textiles subsytems tested in lab, processing
20
15
12
10
voorgesteld om een aantal kansen verder uit te werken. De resterende kansen blijven bewaard en worden voor de komende jaren opgenomen in een projectportfolio dat het hart vormt van de Routekaart 2030. De volgende kansen worden verder opgepakt en uitgewerkt tot een projecten portfolio:
Tijd tot marktintroductie
14
3D textiel als schokabsorptie: vervormbaarheid en veerkracht in front van auto.
20
15
12
10
Bij de opzet en planning van de uitvoering van specitextile architecture, production technology development
technology demonstration
fieke projecten zullen een aantal randvoorwaarden een
textile product test, market trials, production/operation
rol spelen. Zo zal er een business case moeten zijn, bij voorkeur een of meer launching customers (bijv. de
5 components tested in relevant environment, processing 8
6
7
textile prototype tested in relevant environment
demonstrated in real life textile market
8
9
overheid), zullen er meerdere partijen actief bij de uitvoering betrokken moeten zijn, zullen er externe
modiefied based on tests an new tests
partijen mee moeten doen en zullen duurzaamheids-
new textile product ready
criteria een rol spelen zoals recycling, gebruik van biomaterialen (materialen-rotonde) en energie/CO2
5 to 8
textiel gebaseerde intelligentie en communicatie mogelijkheden, identificatie, tracking tracing, systemen voor mood management als kleur, licht, geur
3 to 5
1 to 3
Textiel dat elektriciteit kan geleiden, opvangen/opslaan is enabling technologie voor alle vormen van smart en wearable technologie
Bijv. reloadble textiel voor brandwerendheid/ brandvertraging, ook met oog op coatings
0 to 1
eenvoudige systemen zijn er wel, bijv armbandjes met indicatoren en zenders. Lumalive en LEDs in textiel zijn ook te koop textiel op basis van bijv. proban, pyrovatex en inherent brandwerende vezels
Textiel als vervanger van schuim: 3D-breisels
3D textiel constructies
Easy cleaning: hygiënisch textiel, vuilafstotende textiel: Easy cleaning: anti soiling en lotus altijd schoon effecten, waterafstotende textiel vocht regulerende vezels
8
TRL
5 to 8
Vochtregulerende textielen, matrassen. 3D structuren 3 to 5
1 to 3
3D breisels en weefsels, coolmax etc 0 to 1
Tijd tot markt introductie
verbruik. Ook zal er gekeken worden of de benodigde
marktsector
zijn of dat voor specifieke product-markt-combinaties
mobiliteit, zorg, veiligheid, bouw, sport
productie systemen (enabling technolgie) beschikbaar productiemiddelen beschikbaar gemaakt moeten worden.
mobiliteit, zorg, veiligheid, bouw, sport mobiliteit, zorg, veiligheid, bouw zorg, veiligheid zorg, veiligheid, sport Tijd tot markt introductie
15
16
Foto: Artex
Vervolg van het proces Met de textielbedrijven die interesse hebben getoond
De kern van dit model is dat men voortdurend gericht
Het eindresultaat is dat de MODINT/ VTN leden samen
wordt per kans een werkgroep geformeerd die zich richt
blijft op ‘zijn’ waarde propositie en de markt waarvoor
met partners uit de marktsectoren een route hebben
op enerzijds de onderzoeksagenda en anderzijds de
men dit ontwikkelt. Bovendien dwingt het model tot
opgesteld om de kansen tot nieuwe product markt
businesscase. Beiden worden in het kader van het
nadenken over strategische partnerships met wie, en
combinaties (PMC) te ontwikkelen. De PMC’s zullen naast
routekaarttraject op hoofdlijnen geformuleerd. Voor het
dankzij wie, men zijn waarde propositie kan realiseren.
(economische) bedrijfsbelangen bij voorkeur ook een
ontwikkelen van de business case wordt gebruik gemaakt
Deze strategische partnerships zijn erg belangrijk voor
maatschappelijk belang dienen (“societal benefit”).
van het Business model van Alexander Osterwalder, door
de werkgroepen. Na de zomer bepaalt iedere werkgroep
In ieder geval dient een bijdrage te worden geleverd aan
BECO aangevuld met de velden maatschappelijke kosten
welke partnerships men wil aangaan en deze partijen
duurzame ontwikkeling in het algemeen en energie-
en maatschappelijke opbrengsten. Juist door die
worden ook uitgenodigd om in de werkgroep te partici-
efficiency in het bijzonder. De leden van MODINT/VTN
aanvulling wordt de bijdrage inzichtelijk gemaakt die
peren.
beschikken aan het einde van het jaar over een onder-
deze kansen leveren aan het oplossen van maatschappe-
zoeksagenda en projecten portfolio waarin ook de
lijke vraagstukken.
kansen staan opgenomen die op dit moment nog niet verder uitgewerkt worden. Hiermee kan de sector de komende jaren aan de slag zodat in Nederland ook na 2030 nog een textielindustie bestaat, die concurrerend en innovatief is en een belangrijke bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling.
17
18
Foto: TenCate
Plan van aanpak Onderstaande organisaties
Colofon
werken samen.
De brochure “Plan van aanpak Routekaart Textiel” is een uitgave van de Verenigde Textielindustrie Nederland (VTN) een ledengroepering van MODINT, dé ondernemersorganisatie voor de mode, interieur, tapijt en textielbranche. Postbus 428, 3700 AK Zeist 030-232 09 00,
[email protected] Auteurs: Jef Wintermans - MODINT Franc van den Berg - BECO Geertje van Hooijdonk - The Bridge Anton Luiken - Alcon Advies B.V. Ger Brinks - BMA Techné Hanneke op den Brouw - Agentschap NL Eindredactie: Communicatie MODINT Vormgeving & druk: Adrichem reclame & evenementen Fotografie en illustraties: VTN Leden, Artex, TenCate en Twijstra The Bridge ©November 2011. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van VTN/MODINT. De brochure is gedrukt op FSC papier. Het FSC-keurmerk geeft de zekerheid dat de grondstof voor het papier afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen.
