Inleidend: begrippen, definities en historiek geattesteerde kadervorming

KENNISDOSSIER KADERVORMING

Inleidend: begrippen, definities en historiek geattesteerde kadervorming Inhoudsopgave 1

2

Begrippen en definities ......................................................................................................... 2 1.1

Over leren en leerprocessen .............................................................................................. 2

1.2

Vorming en kadervorming ................................................................................................. 3

1.3

Erkende kadervormingstrajecten ......................................................................................... 3

1.4

Competenties................................................................................................................ 4

Historiek van kadervorming .................................................................................................... 6 2.1

Begin van geattesteerde kadervorming: 1980 - 1995 .................................................................. 6

2.2

Criteria voor het uitreiken van attesten aan jeugdwerkers: 1995 - 2009 ........................................... 6

2.3

Start van een inhoudelijke hervorming: 2009 ........................................................................... 6

2.4

Proces met afdeling, sector en kabinet: 2009 – 2015 .................................................................. 7

2.4.1

De start: onderzoek en verkenning ................................................................................ 7

2.4.2

Kwantitatieve screening door de afdeling Jeugd ................................................................ 7

2.4.3

Eerste bevraging van de sector (SWOT analyses) ................................................................ 8

2.4.4

Werkgroep attesten .................................................................................................. 8

2.5

3

Vernieuwde criteria, in werking vanaf 1 oktober 2015 ................................................................ 9

2.5.1

Achterliggende visie ................................................................................................. 9

2.5.2

Grootste veranderingen ........................................................................................... 10

Bijlage: SWOT Analyses Steunpunt Jeugd en VVJ ......................................................................... 12 3.1

Analyse Steunpunt Jeugd ................................................................................................ 12

3.2

Analyse VVJ ................................................................................................................ 15

3.3

Analyse Afdeling Jeugd .................................................................................................. 18

Inleidend: begrippen, definities en historiek geattesteerde kadervorming • [ selecteer de vergaderdatum uit het zijmenu ] • pagina 1 > 18

1 Begrippen en definities Het jeugdwerk is een krachtige leeromgeving. Door deel te nemen aan activiteiten, verantwoordelijkheden op te nemen, vormingen te volgen, … leren jongeren allerlei kennis, vaardigheden en attitudes aan. In dit deel proberen we de leerprocessen die binnen onze sector plaatsvinden te plaatsen in een breder kader.

1.1

Over leren en leerprocessen

Wanneer men in de literatuur spreekt over leren, dan wordt er vaak het onderscheid gemaakt tussen verschillende leercontexten. Het formele leren is leren dat plaatsvindt in een georganiseerde en gestructureerde omgeving (zoals in het formele onderwijs, leercentra, …). Leerprocessen zijn hier expliciet benoemd en tijd en middelen worden bewust ingezet vanuit de doelstelling om gericht iets bij te leren.1 Leren strekt zich echter ook verder uit dan enkel binnen het formele onderwijs. Ook in niet-formele en informele leercontexten leren we heel wat bij. Niet-formeel leren vindt plaats buiten de reguliere opleidingssystemen en leidt niet per se tot het behalen van een diploma of certificaat. Het gaat om leren via activiteiten op de werkvloer en via activiteiten van het maatschappelijk middenveld (bv. jeugdbewegingen, volwassenenvorming, vakbonden, enz.).2 Leren is hier nog steeds intentioneel, maar de activiteiten spitsen zich niet louter toe op dit doel. Informeel leren is het leren dat resulteert uit dagdagelijkse activiteiten gerelateerd aan werk, familieleven of vrije tijd. Het is niet georganiseerd of gestructureerd, heeft geen expliciete doelstellingen of specifieke geplande methodes.3 Informeel leren gebeurt spontaan in het dagelijkse leven. In tegenstelling tot formeel en niet-formeel leren is informeel leren niet noodzakelijk ‘bewust leren’.4 Een meer gekende term om leerprocessen in het jeugdwerk te omschrijven, is de term ‘vorming’. Met vorming bedoelen we die bijeenkomsten - cursussen, sessies of workshops - die expliciet de bedoeling hebben om iets bij te leren. Een vormingssessie heeft steeds een of meerdere doelstellingen en een uitgewerkte methode om deze te bereiken. Het verschil met formeel leren, is dat er binnen het jeugdwerk leerprocessen vrijer gelaten worden. Deelnemer krijgen ruimte om te experimenteren met de geboden inhouden en elke vereniging die vorming opzet is vrij om inhoud, methode en begeleiding vorm te geven zoals zij dat willen.5 Daarnaast zijn er uiteraard ook heel wat informele leerprocessen die plaatsvinden. Je leert in het jeugdwerk bij wijze van spreken ‘langs je neus weg’. Door te spelen, te vergaderen, ruzie te maken en samen te werken, leer je onbewust ook heel wat zaken.

Formeel leren

Non formeel leren

Informeel leren

Kadervorming

Geattesteerde kadervorming

_________________ 1

http://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/validation-non-formal-and-informal-learning/european-inventory/europeaninventory-glossary 2

http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/algemeen/edo/edo-aanbod/informeel-en-niet-formeel-leren

3

http://www.cedefop.europa.eu/en/events-and-projects/projects/validation-non-formal-and-informal-learning/european-inventory/europeaninventory-glossary 4

http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/algemeen/edo/edo-aanbod/informeel-en-niet-formeel-leren

5

Ontwerp van decreet houdende wijziging van het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid, wat betreft kadervormingstrajecten. Memorie van Toelichting. p.2


Vorming en kadervorming

1.2

Met vorming bedoelen we die bijeenkomsten - cursussen, sessies of workshops - die expliciet de bedoeling hebben om iets bij te leren. Een vormingssessie heeft steeds een of meerdere doelstellingen en een uitgewerkte methode om deze te bereiken. Een vorming die zich expliciet naar jongeren met een leidinggevende verantwoordelijkheid in het jeugdwerk, valt dan weer onder de term kadervorming. Deze vorming heeft tot doel hun functioneren als jeugdwerker sterker te maken. Binnen dit niet-formeel leren is er een aanbod van vorming dat zich specifiek richt tot de verantwoordelijken en leidinggevenden in de jeugdsector. Deze zogenaamde kadervorming heeft de bedoeling de deelnemers te versterken in hun rol die ze in de jeugdsector opnemen. Jeugdwerkers hebben in de praktijk dikwijls heel verschillende taken en verantwoordelijkheden. Dit weerspiegelt zich ook in het kadervormingsaanbod dat inhoudelijk zeer gevarieerd is: van heel specialistische vormingen (bv. grime, sjorren, enz.) tot meer algemene cursussen. Het opleiden van het kader zorgt voor kwaliteitsverbetering in de sector. 6 Binnen kadervorming leiden sommige vormingen en cursussen tot een attest van animator, hoofdanimator of instructeur in het jeugdwerk. De attesten worden erkend door de Vlaamse overheid en gelden als een soort bewijs dat de jongere in kwestie over bepaalde competenties beschikt. Elk traject (animator, hoofdanimator of instructeur) specifieert bepaalde competenties. Een kadervormingstraject dat zich op het attest richt, stelt zich expliciet als doelstelling om die competenties aan te leren en moet voldoen aan een aantal vereisten om erkend te zijn. Later in dit kennisdossier gaan we dieper in op de gestelde vereisten.

Erkende kadervormingstrajecten

1.3

Gezien de attesten van erkende kadervormingstrajecten door de Vlaamse Overheid erkend worden, zijn de verenigingen die zulke trajecten willen inrichten, onderworpen aan specifieke criteria. Deze criteria werden de voorbije jaren grondig geëvalueerd en hervormd. In 2014 werd een extra artikel toegevoegd aan het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid. Het artikel koppelt de criteria voor kadervorming aan het decreet en legt vast dat een organisatie die in bovenstaand decreet een werkingssubsidie ontvangt, de mogelijkheid heeft om kadervormingstrajecten te organiseren die leiden tot een erkend attest. Daarnaast schrijft het voor dat elk erkend kadervormingstraject tot doel heeft om deelnemers te begeleiden bij het verwerven van de competenties van een animator, hoofdanimator of instructeur in het jeugdwerk. Elk traject bestaat uit een theoretisch deel, een begeleide stage en een evaluatiemoment. Verdere vormvereisten, minimumen maximumduurtijd, begeleidingseisen, … zijn terug te vinden in de uitvoeringsbesluiten die bij dit decreet horen. Verder klaart het decreet nog enkele termen uit: -

-

1° animator: jeugdwerker die kinderen en jongeren bij hun activiteiten binnen het jeugdwerk begeleidt; 2° attest: een door de Vlaamse Gemeenschap erkend bewijs dat een individu een kadervormingstraject heeft doorlopen; 3°competentieprofiel: een afgerond geheel van competenties die een persoon in een bepaalde maatschappelijke context hanteert om de te verwachten resultaten in die maatschappelijke rol te realiseren; 4°hoofdanimator: jeugdwerker die verantwoordelijkheid opneemt binnen een groep van jeugdwerkers; 5°instructeur: jeugdwerker die verantwoordelijkheid opneemt in het vormingsproces van jeugdwerkers; 6°kadervormingstraject: een specifiek vormingstraject dat wordt opgezet met het oog op de vorming van animatoren, hoofdanimatoren en instructeurs.

_________________ 6



1.4

Competenties

In het decreet betreffende de Vlaamse Kwalificatiestructuur van 22 april 2009 wordt een competentie omschreven als “de bekwaamheid om kennis, vaardigheden en attitudes in het handelen geïntegreerd aan te wenden voor maatschappelijke activiteiten.” We willen hierbij benadrukken dat een competentie meer is dan een simpele optelsom van kennis, vaardigheden en attitudes. De focus van een competentie ligt op het (leer)resultaat of de leeruitkomst. Een competentie dient zich dan ook te uiten in observeerbaar gedrag. Vanhoren definieert een competentie als volgt: Een competentie is de reële en individuele capaciteit om (praktische en theoretische) kennis, vaardigheden en attitudes in het handelen aan te wenden, en dit in functie van de concrete, dagelijkse en veranderende werksituatie en van persoonlijke en maatschappelijke activiteiten.7 De Dienst Beroepsopleiding kiest voor een iets kortere definitie: Een competentie is het vermogen van een individu om in relevante (beroeps)situaties op adequate wijze product- en procesgericht te handelen. 8 De drie definities stellen duidelijk dat competenties in heel verschillende contexten kunnen aangewend worden en dus transfereerbaar zijn. Competenties zijn er niet alleen om je werk te doen, maar ze kunnen ook ingezet worden in alle andere persoonlijke en maatschappelijke activiteiten: tijdens het huiswerk maken, in een vergadering, tijdens het huishouden, in de jeugdbeweging, op café… Bovendien kunnen ze expliciet (bewust) of impliciet (onbewust) verworven en geoefend worden en kunnen dus ook (verder) ontwikkeld worden, en dit in verschillende reële situaties. Samengevat kunnen we stellen dat een competentie volgende kenmerken bezit: Een competentie is de bekwaamheid om kennis, vaardigheden en attitudes geïntegreerd aan te wenden en dit in verschillende situaties en activiteiten. Een competentie kan (aan)geleerd en verder ontwikkeld worden. Een competentie dient zich te uiten in observeerbaar gedrag. Een voorbeeld: Om de competentie ‘een vergadering voorzitten’ te beheersen, moet een voorzitter verschillende aspecten gecombineerd gebruiken: de kennis over de thema’s die aan bod komen, de vaardigheid om een consensus te vormen met de groep of een compromis te sluiten indien nodig, de attitude om ook anderen hun mening te laten uiten, het structureren van het overleg… En dit liefst in verschillende contexten: tijdens een vergadering in de jeugdbeweging, een overleg in de leerlingenraad, op het werk… Deze competentie kan (aan)geleerd worden. Er bestaan tal van cursussen over vergadertechnieken waarbij deze competentie wordt geoefend. Maar om de competentie werkelijk onder de knie te krijgen en ze verder te ontwikkelen, moet ze geoefend worden in verschillende, veranderende situaties. Sinds 2003 worden veel jeugdwerkers geprikkeld door begrippen zoals ‘EVC’, ‘competentiebenadering’ of ‘competentiegericht werken’. De inspiratie hiervoor kwam vooral uit Europa. De Europese Unie en de Raad van Europa maakten vanaf 2000 enkele aanbevelingen om de competenties die jongeren in de jeugdsector verwerven (meer) zichtbaar te maken, te waarderen en sociaal en formeel te erkennen. Het besef groeide dat leren niet alleen in formele educatieve settings, zoals het onderwijs, gebeurt. Ook in de jeugdsector, op de werkvloer, thuis of andere ontmoetingsplaatsen wordt geleerd, via vormingen of gewoon door ‘dingen’ te doen.

_________________ 7

Vanhoren, I. (2002a). Ruim baan voor competenties: advies voor een model van (h)erkenning van verworven competenties in Vlaanderen: beleidsconcept en aanzet tot operationalisering. Brussel: VIONA

8

DBO (2008). Competentieleren: een gedachte-experiment. Rapport. Brussel: Dienst Beroepsopleiding


De competenties die jongeren verwerven in de jeugdsector zijn niet altijd even goed zichtbaar, niet voor jongeren zelf, maar vaak ook niet voor jeugdwerkers en nog minder voor de ‘buitenwereld’ die de jeugdsector niet goed kent. Toch hebben de activiteiten in de jeugdsector “een aanzienlijke meerwaarde voor de samenleving, de economie en de jongeren zelf; de bijdrage die deze activiteiten leveren, moeten derhalve beter zichtbaar worden gemaakt, en beter begrepen, erkend en ondersteund”9. Verschillende instanties en organisaties zetten daarom experimenten op en werkten methodes en instrumenten uit die jongeren en jeugdwerkers kunnen helpen om competenties beter zichtbaar te maken en te waarderen.10 Ze deden dit vooral omdat ze hierin kansen zagen voor jongeren. Jongeren die zich beter bewust zijn van de eigen competenties kunnen later, in verschillende contexten, meer gerichte keuzes maken en staan dus sterker in hun schoenen. Het is net die visie die mettertijd ook in het kadervormingsverhaal ingang heeft gevonden. Vanuit de overtuiging dat het herkennen, benoemen en hanteren van competenties jongeren versterkt, krijgt ook de kadervormingsregeling een competentiegerichte insteek. In plaats van te focussen op thema’s en inhouden die aan bod komen tijdens kadervorming, spitst de regeling nu toe op de concrete leeruitkomsten. Deze nemen de vorm aan van een competentieprofiel per attest. In samenwerking met de sector, ontwikkelde afdeling Jeugd voor elk attest immers een competentieprofiel met een aantal concrete competenties die de houder van het attest zou moeten bezitten. Het doel van een kadervormingstraject ligt er dan ook in dat de jongere tijdens het traject de decretaal bepaalde competenties van respectievelijk animator, hoofdanimator en instructeur verwerft. Bij ieder onderdeel van het traject moeten de verschillende competenties aan bod komen. Een traject bestaat vanaf 1 oktober 2015 uit een theoretisch gedeelte, een begeleide stage en een evaluatie. Bij het theoretische gedeelte is het vooral belangrijk dat de deelnemers de bedoelde competenties begrijpen, ze bij zichzelf erkennen en weten hoe ze hun competenties kunnen verbeteren en/of versterken. Bij de begeleide stage leren de deelnemers hoe ze hun competenties kunnen toepassen in de praktijk en hoe ze vanuit hun ervaringen hun competenties kunnen verbeteren en/of versterken. De evaluatie is bedoeld om de ontwikkeling van de jongere doorheen het gevolgde traject te beoordelen. De begeleider staat samen met de deelnemer stil bij de ontwikkelde competenties en de werkpunten voor de toekomst.

Voor een uitgebreide toelichting van alle wijzigingen aan het decreet en de attestenregeling, lees je delen 2 en 3 van dit Kennisdossier (De Attestenregeling in het kort / in het lang).

_________________ 9 Europese Unie (2006). Resolutie van de Raad en vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten over de erkenning van de waarde van nietformeel en informeel leren in de jeugdsector in Europa. 10

Voorbeelden zijn het Europees Portfolio voor jeugdleiders en jeugdwerkers (Raad van Europa), Youthpass (Europese Commissie), het WACKERproject (Stad Antwerpen i.s.m. Formaat, JES, Kids, Levanto en Baobab), Competentiespint (Formaat), de C-Stick (JES) en Oscar (Steunpunt Jeugd & SoCiuS).


2 Historiek van kadervorming 2.1

Begin van geattesteerde kadervorming: 1980 - 199511

De praktijk om jongeren die bepaalde kadervormingscursussen in het jeugdwerk volgen, een attest uit te reiken, bestaat sinds 1 januari 1980 (Kroniek, uitg. Bestuur voor Jeugdvorming, 1980, blz. 26). Dit gebeurde op basis van een reglement, goedgekeurd door de minister van cultuur. In het begin reikte het toenmalige Bestuur voor Jeugdvorming (de voorloper van Afdeling Jeugd) enkel attesten uit voor basisvorming. De verenigingen hadden daarbij een grote autonomie inzake het organiseren van dergelijke cursussen: de inhoud en methodiek waren vrij te bepalen. De erkenningsnormen die de overheid stelde waren minimaal en kwantitatief (aantal uren, aantal deelnemers, enz.). Precies omdat het over basiscursussen ging, kwamen in de praktijk – onafhankelijk van de organiserende vereniging – nogal gelijklopende onderwerpen aan bod. In die zin ging het om algemene cursussen. Het attest bevestigde dat de houder had deelgenomen aan een cursus en een stage in het jeugdwerk had volbracht. Het gaf hem de status van “gevormd” jeugdwerker.

2.2

Criteria voor het uitreiken van attesten aan jeugdwerkers: 1995 - 200912

Vanaf 1995 kwam er verandering. De toenmalige minister voerde de Criteria voor het uitreiken van attesten aan jeugdwerkers in. Deze criteria namen ook attesten voor hoofdanimator, instructeur en zelfs hoofdinstructeur op. De invoering van deze extra attesten erkende een groeilijn in het leerpad van een animator / vrijwilliger in het jeugdwerk en bracht een hele dynamiek teweeg. In de loop der jaren nam het aantal uitgereikte attesten toe. De cijfers tonen aan dat het uitreiken van attesten voor een groot aantal erkende jeugdverenigingen tot de kerntaak behoort. De criteria werden sindsdien in de loop der tijd enkele keren aangepast en bijgeschaafd, maar nooit aan een grondige verandering onderworpen. Bijna 20 jaar ging de jeugdsector door met het organiseren van kadervorming op basis van diezelfde, grotendeels ongewijzigde, visie op vorming van jeugdwerkers. Zo bleven de criteria behoorlijk vaag over de precieze doelstelling van rol van een hoofdinstructeur en hoofdanimator. Hoewel in het algemeen gesteld werd dat in de vormingsprocessen dient gewerkt aan inzichten, houdingen of vaardigheden, werden die niet geëxpliciteerd. Ook lag de focus van de criteria grotendeels op de thema’s of domeinen die aan bod moesten komen in kadervormingscursussen. Deze thema’s bleken op hun beurt breed geformuleerd en weinig gericht op de uitkomsten van leerprocessen die die thema’s behandelen. Op termijn heeft dit geleid tot een veelheid aan zeer uiteenlopende kadervormingsprogramma’s die elk leiden tot eenzelfde attest. Eenzelfde attest dekt met andere woorden niet dezelfde lading. Daardoor rezen zelfs binnen de eigen sector vragen over de feitelijke betekenis en onderlinge gelijkwaardigheid van de uitgereikte attesten.

2.3

Start van een inhoudelijke hervorming: 200913

De beleidsnota Jeugd 2009-2014 onder minister Smet schreef dan ook volgende doelstelling in: “Kinderen en jongeren ruimte geven om competenties te ontdekken en ontwikkelen” als operationele doelstelling 2 o.m.: “het competentiedenken en handelen in het jeugdwerk zelf stimuleren door: de bestaande, maar ondertussen achterhaalde regelgeving m.b.t. het uitreiken van attesten aan jeugdwerkers te evalueren en te herzien (...)” (blz. 18) “

_________________ 11


12

Ibid, p.2

13

Ibid, p.1


Vanuit de noodzaak om de regeling met betrekking tot attesten en kadervorming in het jeugdwerk bij te benen met een meer hedendaagse visie op vorming van jongeren, werd een lang proces ingezet. Een proces dat naast inhoudelijke doelstellingen ook een wetgevingstechnische inslag kende: In vroegere versies van de criteria was het reglement nauw verbonden met het decreet dat erkenning en subsidiëring van landelijk georganiseerd jeugdwerk regelt. Doordat dit laatste decreet sinds 1998 veelvuldig werd gewijzigd, viel die band echter weg. In eerste instantie door de verplichting dat landelijk georganiseerd jeugdwerk kadervorming organiseerde, los te laten. Nadien doordat er geen specifieke bepalingen in het decreet werden ingeschreven voor wat betreft kadervorming. In die zin werden de criteria een soort van pseudowetgeving: wel geldig en bepalend, maar los van enige decretale inslag. Het is net om die reden dat besloten werd op een nieuwe kadervormingsregeling in een extra artikel aan het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid toe te voegen.

Proces met afdeling, sector en kabinet: 2009 – 2015

2.4

Gezien minister Smet de evaluatie en vernieuwing van de criteria in zijn beleidsnota inschreef, start het proces reeds in 2009. Echt vaart nemen, gebeurde pas in de periode 2010-2011. 2.4.1

De start: onderzoek en verkenning

De eerste aanleiding om het competentiedenken binnen te brengen in de attestenregeling, vindt haar oorsprong in een samenloop van bevoegdheden: minister Smet was, naast minister van jeugd, immers ook minister van onderwijs. Binnen dit beleidsdomein werd in 2007 vooral ingezet op het conceptueel uitdenken en vormgeven van de Vlaamse Kwalificatiestructuur14. In het kader daarvan werd nagegaan of het mogelijk is om een ‘animator in het jeugdwerk’ te vertalen naar een profiel dat binnen dit overkoepelende raamwerk past. Het toenmalige Steunpunt Jeugd schreef een onderzoek uit dat moest achterhalen over welke competenties een animator moet beschikken. Door in 4 rondes alle verengingen, die kadervorming organiseren, te bevragen, kregen de onderzoekers van VUB en Cesor een eerste zicht op een generiek competentieprofiel voor animator, hoofdanimator en instructeur. Hoewel deze oefening er niet toe geleid heeft dat het profiel van animator in de kwalificatiestructuur gekanteld is, zorgde het er wel voor dat de sector besefte dat de diversiteit van opgemaakte profielen erg groot was. Er was op dat moment weinig eensgezindheid over wat een animator, een hoofdanimator en een instructeur in het jeugdwerk moet kennen en moet kunnen. Het onderzoek zette een eerste stap door de verschillende functies binnen het jeugdwerk te vertalen naar competenties en competentieprofielen. De conclusie van dit onderzoek ging niet onopgemerkt voorbij. Toen minister Smet zich voornam om de criteria voor kadervorming te hervormen, vond hij in het onderzoek een eerste sterke inrijpoort. De beleidsnota van de minister aan de start van zijn beleidsperiode schuift dan ook de doelstelling naar voor om “Kinderen en jongeren ruimte geven om competenties te ontdekken en ontwikkelen” en “het competentiedenken en handelen in het jeugdwerk zelf stimuleren door: de bestaande, maar ondertussen achterhaalde regelgeving m.b.t. het uitreiken van attesten aan jeugdwerkers te evalueren en te herzien (...)” (blz. 18) “. 2.4.2

Kwantitatieve screening door de afdeling Jeugd

Vooraleer de attestenregeling onderworpen kon worden aan een grote inhoudelijke verandering, screende de afdeling Jeugd de bestaande regeling op een aantal kwantitatieve gegevens. Zo gingen zo onder andere na: -

Hoe veel verenigingen geattesteerde kadervorming aanbieden en om welk soort verengingen het gaat. Hoe veel cursussen er jaarlijks plaatsvinden. Hoe veel deelnemers er jaarlijks in de regeling stappen. Welke attesten er jaarlijks uitgereikt worden. Waar stages plaatsvinden en hoe verenigingen deze opvolgen. …

_________________ 14

http://www.vlaamsekwalificatiestructuur.be/


Uit de kwantitatieve screening haalde de afdeling ook enkele conclusies: 2.4.3

Het jeugdwerk investeert enorm in vorming De vormingsinitiatieven bereiken veel deelnemers AJ reikt jaarlijks heel wat attesten uit en “erkent” daardoor op symbolische wijze de vorming die “past” in de Criteria De geattesteerde kadervorming is de meest “formele” non-formele vorming

Eerste bevraging van de sector (SWOT analyses)

Volgend op een eigen screening werd ook de sector gevraagd een analyse te maken van de bestaande regeling. Zowel Steunpunt Jeugd alsook de Vereniging Vlaamse Jeugddiensten (VVJ) startten een participatief proces op om de eigen stakeholders te vragen achter de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor wat de attestenregeling betreft. De precieze invulling van het SWOT kader door beide organisaties vind je in bijlage. Beide organisaties schoven ook suggesties tot verbetering naar voor: Steunpunt Jeugd

VVJ

-

Inzetten op vier geattesteerde kadervormingstrajecten (cf. huidige criteria)

-

-

(Kader)vorming uitbouwen vanuit competenties

-

Een attest dat competenties benoemt

-

Ruimte voor flexibele, erkende vormingsprogramma’s

- Grondigere kwaliteitscontrole

-

Een erkenning als (kader)vormingsorganisatie

-

Meer ruimte voor samenwerking ifv vorming en kadervorming tussen verenigingen

- Drempelverlaging / verhogen toegankelijkheid

-

Een stage voor hoofdinstructeurs

-

Subsidiebeleid voor gevolgde kadervorming in het jeugdwerk (lokaal niveau)

T.a.v. huidige criteria - Behoud verschillende niveaus van attestering - Duidelijker definities kwaliteitsvolle kadervorming (cursus en stage) - Meer nadruk op praktijk/stage

- Monopolie landelijke organisaties loslaten -

T.a.v. link competenties - Inschrijven kadervorming in het grotere EVCverhaal - Sleutelwoord = beoordeling (cf. portfolio, evt. ervaringsbewijs jeugdwerker)

-

T.a.v. lokaal jeugdbeleid - Rol voor jeugddienstmedewerkers in bekendmaking en ondersteuning kadervormingsaanbod en stagebegeleiding jongeren - Rol jeugddiensten in communicatie naar lokale werkveld en jeugdbeleidsactoren

2.4.4

Werkgroep attesten

Na het opleveren van de SWOT analyses bleef het een hele tijd stil rond de hervorming van de geattesteerde kadervormingsregeling. Ongeveer een jaar later weerklonk de oproep om deel uit te maken van een officiële werkgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van afdeling Jeugd, Steunpunt Jeugd, VVJ en sectorvertegenwoordigers. Deze groep kreeg de opdracht om tegen de zomer van 2012 een uitgewerkt voorstel te hebben met betrekking tot kwaliteitscriteria voor de verenigingen én de competentieprofielen voor animator, hoofdanimator en instructeur.


Van de werkgroep werd een nota verwacht, geen ontwerp van decreet. De nota zou aan de minister worden overgemaakt waarna kan het traject verder geconcretiseerd werd. De groep kreeg vanuit kabinet Smet drie insteken mee: Ten eerste was het kabinet op zoek naar een kwaliteitskader en erkenningsformule voor vormingsverenigingen. Dit zou moeten toelaten dat verenigingen zelf attesten kunnen aanmaken en uitreiken. Ten tweede zouden competentieprofielen de nieuwe basis vormen van de attesten. Het attest hoofdinstructeur zou verdwijnen. De werkgroep startte uiteindelijk op 12 januari 2012 met haar werkzaamheden. De opdracht bestond uit drie processen; -

Kwaliteitskader vormingsverenigingen Competentieprofielen Aanpassing decreet en uitvoeringsbesluiten

Wanneer we nadien de balans opmaken, blijkt dat de werkgroep een bijzonder hobbelig parcours zou rijden, met erg veel interne en externe discussies. De hervorming van de regeling blijkt een erg grote verandering om te slikken voor verschillende verenigingen in de sector. De aanpassing van decreet was dus allesbehalve een gemakkelijke bevalling.

2.5

Vernieuwde criteria, in werking vanaf 1 oktober 2015

De vernieuwde criteria houden heel wat veranderingen in ten opzichte van de vorige regeling. We bespreken alle veranderingen in detail in delen 2.1 en 2.2 van dit kennisdossier (De attestenregeling in het kort / in het lang). Op dit moment beperken we ons tot een aantal achterliggende visie en schetsen we de grootste veranderingen in een aantal grote lijnen. 2.5.1

Achterliggende visie

De nieuwe regeling vertrekt vanuit een achterliggende visie met een paar rode draden: Verhogen van de betekenis van een attest in het jeugdwerk Doorheen de verschillende jaren dat de attestenregeling bestaat, is de betekenis van een attest aan verschuiving onderhevig. In de vorige versie van de criteria stonden inhoudelijke domeinen aan de basis van een cursus en bijhorende stage. De relatief vage domeinen boden echter weinig garantie aan wanneer het gaat over concrete vaardigheden, kennis en attitude die een jongere opdoet in het doorlopen van een kadervormingstraject. Verenigingen hadden erg veel vrijheid in de interpretatie en verdere uitwerking van de inhoudelijke domeinen tot een cursus. Deze vrijheid sluit dan wel aan bij de grote diversiteit in de sector, ze heeft echter het nadeel dat het onduidelijk is wat een animator in het jeugdwerk nu juist kent en kan. Door een competentieprofiel de basis van elk kadervormingstraject te maken, wil de nieuwe regeling dit nadeel ongedaan maken. Elke vereniging werkt op zijn/haar eigen manier aan de basiscompetenties die een animator, hoofdanimator en instructeur dient te bezitten. Elk uitgereikt attest zal deze competenties ook vernoemen. Op die manier hoopt de nieuwe regeling de betekenis van het attest te verhogen, binnen èn buiten de sector. Jongeren leren competenties herkennen en bij zichzelf benoemen Bovendien leren de deelnemers doorheen hun traject de competenties ook herkennen en benoemen. De opvolging van een jongere die deelneemt aan een kadervormingstraject, staat volledig in het teken van benoemen van competenties en competentieontwikkeling. Op die manier wil de nieuwe regeling de transfer van competenties over contexten heen (jeugdwerk, school, thuis, arbeidsmarkt, …) faciliteren. Meer verantwoordelijkheid en eigenaarschap voor de jongere De nieuwe regeling legt heel wat verantwoordelijkheid in handen van de deelnemer. De jongere dient het traject zelf in handen te nemen. Het afronden van het gehele traject moet binnen een periode van drie jaar gebeuren. Het


is aan de jongere zelf om deze periode te respecteren. Bovendien moet hij/zij zelf initiatief nemen om de verschillende delen (cursus, stage, evaluatiemoment) tijdig af te ronden. Verhoogde begeleiding door vereniging Doorheen het hele traject kan de jongere wel steunen op een verhoogde begeleiding door de vereniging. Waar je vroeger als organisator van cursussen je deelnemers na afloop kon ‘loslaten’ in het jeugdwerk, ben je in de nieuwe regeling verplicht om meer opvolging te voorzien. Je bent immers contactpersoon voor elke deelnemer die in zijn/haar traject moeilijkheden tegenkomt. Daarnaast dien je de deelnemers, na afronding van hun stage, opnieuw in huis te halen voor een evaluatiemoment. Voor dit laatste voorzie je ook begeleiders. Doorheen elk deel van het traject kan een jongere rekenen op ondersteuning, begeleiding en feedback voor wat betreft zijn competentieontwikkeling. De organiserende vereniging staat hier voor in. 2.5.2

Grootste veranderingen

We spreken in het vervolg van kadervormingstrajecten: -

Attest = cursus (50u) + stage (50u) + evaluatiemoment (4u/2u) De flow in vroegere criteria: de vereniging organiseert een cursus >> De deelnemer beëindigt de stage positief >> stuurt het stageboekje op naar de vereniging >> vereniging vraagt attesten aan en stuurt ze naar deelnemers. In de nieuwe regelgeving bestaat een kadervormingstraject uit 3 grote delen: Vereniging organiseert en begeleidt cursus van 50u >> deelnemer doet stage (50u) >> de vereniging organiseert een evaluatiemoment (4u in groep / 2u per individu). Een deelnemer die elk van de drie elementen vervolledigde, kan een attest bekomen.

-

Afronding van een traject gebeurt in maximum 3 jaar Jongeren worden verplicht om binnen drie jaar hun gehele traject af te ronden. Vanaf het moment dat ze hun eerste dag cursus beleven tot aan de afronding van het evaluatiemoment mag er drie jaar overgaan.

-

Opvolgingsplicht voor de vereniging doorheen het hele traject Waar je vroeger een cursus organiseerde en je deelnemers nadien losliet op het jeugdwerklandschap, ben je nu verplicht om ze na hun begeleide stage opnieuw in huis te halen voor een reflectiemoment. Dit betekent dat je als vereniging zowel instaat voor de organisatie van een cursus, alsook een evaluatiemoment voor deelnemers die hun stage afgerond hebben. Dit impliceert ook dat je contact houdt doorheen het traject15.

-

Werken met een generiek trajectboekje In het vernieuwde decreet staat opgenomen dat alle deelnemers doorheen hun kadervormingstraject met hetzelfde instrument opgevolgd worden. De afdeling Jeugd werkte hiervoor, in samenspraak met vertegenwoordigers van de jeugdwerksector, een generiek trajectboekje uit. Dit boekje zal zowel tijdens cursus, alsook stage en het evaluatiemoment de voortgang van competentieontwikkeling bijhouden.

-

Gewijzigde administratie In de nieuwe regeling werkt men niet langer met gekleurde formulieren die je moet indienen. Je vult dus geen witte, gele, oranje en roze formulieren meer in. In het nieuwe systeem dien je per soort kadervormingstraject

_________________ 15

Of zoals de Memorie van Toelichting op pagina 4 stelt:

“In dit decreet is bepaald dat een kadervormingstraject naast een theoretisch luik en een stage ook bestaat uit een evaluatie. De vereniging die het kadervormingstraject opzet wordt geresponsabiliseerd voor het geheel van het traject: zij organiseert en begeleidt zelf de cursus, zij faciliteert de stage en zij organiseert en begeleidt het evaluatiemoment. Het is haar verantwoordelijkheid de deelnemer te coachen doorheen het ganse traject. Het evaluatiemoment vormt het sluitstuk van het begeleidingstraject. In dat laatste luik zal met de deelnemer gereflecteerd worden over het doorlopen traject. Daarbij zullen de competenties waaraan in het desbetreffende traject is gewerkt expliciet ter sprake komen. Daardoor wordt de deelnemer zich bewust van deze competenties en zal hij ze zelf kunnen benoemen. Daardoor zal het ook voor de deelnemer klaar zijn wat het behaalde attest representeert. Het zal hem ook in staat stellen in andere contexten de waarde van het attest te duiden en mogelijks te valoriseren.“


éénmalig een dossier in waarin je aangeeft wat je visie is op het traject, welke inhouden aan bod komen en op welke wijze je het traject organiseert en ondersteunt. Nadien moet je enkel nog melding maken wanneer je een cursus organiseert. Geen verslag meer opsturen, geen cursusschema’s indienen op voorhand, … -

Cursus, stage en evaluatiemoment zijn gebaseerd op domeinen competentieprofielen De vroegere, eerder vage, domeinen zorgden er voor dat cursusinhouden vooral afgestemd werden op verplichte inhouden. Dit systeem wordt opgegeven. In de nieuwe regeling stemmen cursusinhouden zich af op competentieprofielen. Elk attest (animator – hoofdanimator – instructeur) heeft zo een eigen profiel met een lijst van competentie waaraan gewerkt moet worden. Op die manier staan leerresultaten vooraan en bepalen deze de inhoud van een cursus.

-

Cursusuren gelijkgetrokken op 50u In de vroegere regeling telde een cursus animator minimaal 60 werkelijke vormingsuren, een hoofdanimatorcursus en een instructeurscursus 30u. In de nieuwe regeling worden alle cursussen qua vormingsuren gelijkgetrokken op de grens van 50u. Dit getal geldt als een minimumen maximumaantal.

-

Minstens 8 deelnemers 4 deelnemers op cursus

-

Begeleiding cursus = verstrenging eisen

Voor een uitgebreide toelichting van alle wijzigingen aan het decreet en de attestenregeling, lees je de delen van dit kennisdossier “Attestenregeling in het kort” of “Attestenregeling in het lang”.


3 Bijlage: SWOT Analyses Steunpunt Jeugd en VVJ 3.1

Analyse Steunpunt Jeugd

STERKTES

ZWAKTES

1.

1.

De criteria voor het toekennen van attesten zijn breed geformuleerd, als vereniging kan je hier zelf een sterk inhoudelijk traject aan koppelen. 2. Voor deelnemers aan kadervorming zijn de principes rond het toekennen van attesten duidelijk, herkenbaar en goed gekend, namelijk het volgen van een erkende kadervormingscursus en het doorlopen van een stage. 3. Jonge deelnemers zijn enthousiast als ze “hun” attest krijgen, dit betekent voor hen de succesvolle afronding van een vormingstraject. 4. Een erkend en uniform attest dat wordt uitgereikt door een overheid. 5. Niet-georganiseerde jongeren kunnen zich inschrijven voor een erkende kadervormingscursus. 6. De regionale spreiding zorgt voor uitwisseling tussen deelnemers die de lokale realiteit overstijgt. 7. Het kunnen halen van een “erkend attest in het jeugdwerk” is een motivator voor deelnemers, ook voor volgende vormingsprogramma’s. 8. Voor verenigingen bieden de attestencursussen de mogelijkheid om nieuwe jongeren aan te trekken (het is een vorm van ledenwerving). 9. Er bestaan spontane samenwerkingsverbanden tussen verenigingen die een vormingscursus aanbieden en andere verenigingen die deelnemers voorzien. 10. Het attest is gekend en wordt gewaardeerd in de jeugdsector (bv bij aanwerving professionele jeugdwerkers). 11. Via het attest van deelname aan erkende kadervorming kunnen deelnemers in gemeenten en steden (een deel) van de inschrijvingsprijs terugbetaald krijgen.

De meningen blijven verdeeld in de jeugdsector over wat een “attest” nu juist betekent. 2. Er zijn nagenoeg geen kwalitatieve en inhoudelijke criteria opgenomen in de attestering (enkel domeinen) en heel wat vormelijke en administratieve voorwaarden. 3. Er is niet bepaald aan welke basiscompetenties gewerkt wordt bij de geattesteerde kadervorming. 4. Een groot aandeel van aangeboden vormingen in de jeugdsector is niet geattesteerd, maar behandelt wel de domeinen van geattesteerde cursussen, en/of versterkt de competenties van goede jeugdwerkers. 5. De minimale voorwaarde van vormingsmodules van 7h30 is te beperkend om vormingstrajecten op maat (bv sessies) uit te werken die inpasbaar zijn in het huidig attestenkader. Dit bemoeilijkt soms het bereik van kansengroepen of specifieke doelgroepen van verenigingen. 6. Het is niet vanzelfsprekend om met meerdere verenigingen samen een geattesteerde cursus te organiseren (wie vraagt aan, deelnemersuren, opvolging, …). 7. De mogelijkheid om een erkende vormingscursus te volgen bij de ene vereniging, en een stage te doen bij een andere vereniging is niet voldoende uitgewerkt en ondersteund in de criteria. 8. Het niet halen van een attest (falen) kan uitsluiting in de hand werken ten aanzien van gemotiveerde jongeren (verenigingen blijven deze jongeren niet telkens opnieuw meenemen op basiscursus) omdat er misschien te weinig flexibiliteit is in het opmaken van vormingsprogramma’s op maat die dan als vangnet kunnen dienen. 9. De terugbetaling “deelname aan kadervorming” is te sterk afhankelijk van gemeente tot gemeente. 10. Te veel papierwerk: telkens opnieuw aanvragen van vormingsprogramma’s, verslagen, verschillende kleuren formulieren, verouderd “kaartje” in deze wereld van digitalisering, … 11. Het schrijven van een werkstuk voor de toekenning van het attest hoofdinstructeur is een te grote drempel en speelt niet in op het sterk vormingskenmerk van “ervaringsgericht leren”.


12. De specifieke competenties waaraan deelnemers aan kadervorming werken, worden niet vermeld op een attest. 13. Het is niet duidelijk voor niet-jeugdwerkers wat een attest kadervorming jeugdwerk inhoudt. 14. Verenigingen worden in het huidige attesteringssysteem niet uitgedaagd om deelnemers aan kadervorming sterk kwalitatief te begeleiden en op te volgen (tijdens cursus, stage, vrijwilligerswerk).

KANSEN

BEDREIGINGEN

1.

1.

2.

3.

4.

5. 6.

Per geattesteerde vormingscursus de beoogde basiscompetenties toevoegen en opnemen in de criteria voor het toekennen van attesten aan jeugdwerkers o Competenties van een goede jeugdwerkbegeleider kunnen concreter worden benoemd (ook naar de buitenwereld toe) Grotere flexibiliteit in de geattesteerde kadervormingstrajecten mogelijk maken: o Ook zinvolle korte kadervormingsinitiatieven kunnen worden erkend o Het werkt drempels weg die verenigingen nu ervaren in het bereiken van specifieke doelgroepen en maatschappelijk kwetsbare jongeren tijdens kadervormingsinitiatieven Een erkenning voor kwalitatieve vormingsverenigingen uitwerken: o Verenigingen tonen aan dat ze kwaliteitsvolle vorming organiseren o Vermindering administratieve last o Actualiseren en digitaliseren van papierwerk o Verenigingen kunnen erkende attesten uitreiken Verenigingen kunnen naast basiscompetenties nog specifieke competenties toevoegen waaraan gewerkt wordt tijdens een geattesteerde cursus o Het profiel van animator uitzetten in competenties zorgt voor meer aandacht voor de vaardigheden die een animator (nog) kan uitbouwen, het schept groeikansen o Bewustwording en het kunnen benoemen van eigenschappen en competenties vergroot het zelfvertrouwen van deelnemers o Door het benoemen van de competenties waaraan gewerkt wordt, kan je de doelstellingen van een vormingsblok scherper en duidelijker formuleren en afbakenen Samenwerkingsverbanden voor de opbouw van vormingsprogramma’s expliciet benoemen als een mogelijkheid Stimulansen voorzien waardoor verenigingen aangemoedigd worden om deelnemers aan kadervorming een kwalitatieve coaching / begeleiding aan te bieden

2.

3. 4.

5.

6. 7. 8. 9.

Een attest is eenduidig in theorie, maar in de praktijk geven verenigingen een heel eigen invulling Verenigingen nemen hun (kader)vorming niet onder de loep omwille van een bestaand attestenkader (eenmaal voldaan aan minimale vereisten worden cursussen niet meer kritisch herbekeken) Invulling, begrippenkader en taalgebruik met betrekking tot kadervorming ligt sterk uiteen (bv wat is begeleidershouding, stage, coaching, …) Attesten vervangen door formulieren met competenties. Dit is geen vernieuwing, gewoon een andere vormgeving o Te snel en ondoordacht competentiedocumenten uitschrijven Werken met behaalde in plaats van beoogde competenties in kadervorming o Objectieve assessments ontwikkelen om deelnemers aan vrijwilligerswerk te beoordelen o Vrijwilligers te sterk confronteren met hun tekortkomingen, “wat kunnen ze niet” in plaats van “wat kunnen ze wel” Sterken worden sterker, zwakken worden zwakker Geen uniformiteit (gemeenschappelijke format) rond het werken aan en herkennen van competenties in de jeugdsector Vakjargon: zijn alle verenigingen in de jeugdsector mee met de “competentietaal”? Grotere administratieve last als je gaat werken met beoogde competenties


Heel wat verenigingen ontwikkelen reeds instrumenten om permanent te werken aan de versterking van competenties o Tijdens de vormingscursus meer werk maken van zelfreflectie en sterker benoemen competenties o Verenigingen doen meer dan enkel het oplijsten van competenties o Verenigingen erkennen elkaars attesten 7. Een praktische stage in de plaats van een werkstuk voor het attest hoofdinstructeur 8. Eenduidig stagetraject: sterkere stagebegeleiding o Stageboekjes meer gebruiken als instrument om te reflecteren rond de competenties en het benoemen van krachten en werkpunten 9. Oscar als extra middel ter beschikking stellen om portfolio op te maken met combinatie tussen geattesteerde vormingen en extra vormingen 10. Een eenvormig terugbetalingssysteem uitwerken o

Op basis van deze SWOT analyse, formuleerde Steunpunt Jeugd acht aanbevelingen voor een vernieuwde attestenregeling. -

Inzetten op vier geattesteerde vormingstrajecten (kader)vorming uitbouwen vanuit competenties Een attest dat competenties benoemt Ruimte voor flexibele, erkende vormingsprogramma‟s Een erkenning als (kader)vormingsorganisatie Meer ruimte voor samenwerking ifv vorming en kadervorming tussen verenigingen Een stage voor hoofdinstructeurs Subsidiebeleid voor gevolgde kadervorming in het jeugdwerk


3.2

Analyse VVJ

STERKTES

ZWAKTES

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1.

Draagt bij tot kwaliteitsverbetering van het jeugdwerk; De kwaliteit van de kadervorming is over het algemeen hoogstaand; Sterke combinatie theorie en praktijk; De grote variëteit in het aanbod van kadervorming; Jongeren leren heel wat competenties; Dynamiek van kadervorming; Het systeem met verschillende niveaus laat jongeren toe om te groeien; Er is tijd voor uitwisseling en over ‘de muur kijken’;

Gebrek aan kwaliteitsdefinitie en -controle; Er is een groot verschil tussen aanbod en kwaliteit van erkende organisaties; 2. Enkel “morele” waarde binnen het jeugdwerk voor zij die er belang aan hechten. 3. Een gedeelte van het jeugdwerk integreert de attesten niet of nauwelijks in de eigen werkingscultuur 4. Het systeem en de waarde van kadervorming is weinig gekend buiten de jeugdsector; 5. Sommige jeugdorganisaties concentreren zich op de inhoud van de kadervorming en beschouwen het attest zelf van secundair belang. 6. Communicatie betreffende de criteria geraakt niet tot bij het werkveld; 7. Te lange wachttijd tussen aflegging traject en ontvangen van attest; 8. Wie kadervorming gevolgd heeft bij een bepaalde organisatie krijgt een etiket. Er is dus geen “neutraal” aanbod; 9. Het cursusgedeelte van kadervorming houdt soms te weinig rekening met groepsdynamische effecten op het minder extroverte individu; soms te weinig aandacht voor ervaring van de jongere(n) zelf; 10. Er is weinig aandacht voor de ontwikkeling van de individuele jongeren, het ontdekken en ontwikkelen van hun talenten; 11. Drempels voor jongeren (afstand, tijd, …) zijn (te) groot, vooral bij instap naar kadervorming; 12. Jeugddiensten : erkenning via financiële middelen is geïntegreerd, maar promoten, faciliteren en feliciteren is niet altijd even uitgebouwd;

KANSEN

BEDREIGINGEN

1. 2.

1.

3. 4.

5. 6.

Kwaliteitsdefinitie en kwaliteitscontrole uitwerken en bekendmaken; Er kunnen individuele leertrajecten worden uitgestippeld warbij coaching gekoppeld wordt aan de beoordeling van competenties; EVC-verhaal biedt kansen op meer erkenning buiten de jeugdsector voor jeugdwerk en jeugdwerkers Link tussen onderwijs en jeugdwerk biedt kansen op versterking, zowel van jongeren als van het jeugdwerk. Brede school kan een meerwaarde zijn in dit verhaal; Uitbreiding van organisaties/instellingen die kadervorming mogen geven dat leidt tot een attest kan aanbod versterken en drempels verlagen; Takenpakket van jeugddienst op gebied van promoten, faciliteren en feliciteren meer expliciteren;

2. 3. 4. 5.

6.

Strakkere kwaliteitscontrole kan diversiteit van het aanbod kunnen doen verminderen, meer eenheidsworst. Toelaten van meer maatwerk kan dan net weer de kwaliteitscontrole bemoeilijken EVC: de reeds bestaande wildgroei aan systemen; Instrumentele gevaar van het gebruik van jeugdwerk, kadervorming, zeker in het kader van het EVC-verhaal Zonder geobjectiveerde beoordeling van de competenties, daalt de waarde van het attest, maar vrees voor expliciteren en formuleren vanuit de sector zelf; Zonder bekendmaking buiten jeugdsector , geen meerwaarde voor de jongere zelf;


7.

Gemiste kansen als drempels niet worden aangepakt;

VVJ formuleerde ook haar eigen suggesties tot verbetering: T.a.v. de huidige criteria voor het uitreiken van attesten 1. Er moet gewerkt worden aan duidelijker definities van wat de attestverstrekker onder kwaliteitsvolle kadervorming (cursus en stage) verstaat. Er mogen aan de curricula inhoudelijk kwaliteitseisen gesteld worden, meer dan momenteel het geval is. Dit mag echter niet leiden naar een te centralistische, uniforme en detaillistische werkwijze. Er moet aandacht zijn voor variëteit in het aanbod, zodat het jeugdwerk - en de jeugdwerker -de kans heeft om accenten te leggen binnen zijn traject. Het is in se goed dat er verschillende visies zijn. 2. Hieraan gekoppeld moet er een grondigere kwaliteitscontrole kunnen worden toegepast, zonder evenwel in meer papierwerk of schoolse inspecties te verzanden. Systemen van autocontrole kunnen verder uitgewerkt en verbeterd worden. 3. Een combinatie van theorie en praktijk – cursus en stage – blijft ons inziens de beste formule. Wel kan de kwaliteitscontrole verbeterd worden (zie hoger) en kan het gewicht tussen cursus en stage gewijzigd worden. In de praktijk merken we dat het gewicht in veel organisaties nu op de cursus ligt. In de toekomst zou de praktijkstage veel belangrijker mogen worden. 4. Er zou veel sterker moeten kunnen ingezet worden op het begeleiden van de stages. Dit vergt veel duidelijker richtlijnen voor en opvolging van de stagebegeleiders, maar ook coaching van en terugkoppeling naar deze mensen. We denken dat hier een van de meest grondige aanpassingen van het systeem moet gebeuren! 5. Binnen een vernieuwd systeem moet er ruimte blijven voor attestering van verschillende niveaus van deskundigheid. Eén van de sterktes van het huidige systeem is dat je als jongere kan doorgroeien (van animator, naar hoofdanimator, naar instructeur en ten slotte hoofdinstructeur). Dit wil zeker niet zeggen dat we pleiten voor het absolute behoud van de huidige systematiek. Zo zou er naar ons aanvoelen zeker gesleuteld moten worden aan het attest – en misschien zelfs de naam – hoofdinstructeur in de richting van een jeugdwerker die ook de competetenties heeft om beleidsmatig mee te weken binnen zijn organisatie en waarom niet – aan het jeugdbeleid. Maar het voornaamste dat we willen benadrukken is dat een doorgroeimogelijkheid belangrijk is. 6. Voor de VVJ zou het feit dat een organisatie erkend is als landelijk jeugdwerk geen bepalend criterium mogen zijn voor de begeleiding. We vinden het belangrijker te kijken naar de kwaliteit die een organisatie kan bieden in het begeleiden van kadervorming. We horen verhalen van landelijk jeugdwerk waarvan de kwaliteit van de begeleiding bedenkelijk is, terwijl er anderzijds verschillende organisaties zijn die niet erkend zijn als landelijk jeugdwerk, maar hoogstaande kwaliteit in begeleiding kunnen afleveren. Uiteraard moeten er minstens dezelfde kwaliteitseisen gesteld worden en kan/mag ook een vergelijkbare controle uitgeoefend worden. Het landelijk erkend jeugdwerk blijft vanzelfsprekend een bevoorrecht partner voor kadervorming, maar het behoeft voor het bewijs van haar kwaliteit geen monopolie. Misschien kan in eerste instantie gekeken worden naar de kwaliteit van de cursus en stagebegeleiding? 7. Goed nadenken om drempels te verlagen: welke maatregelen kunnen genomen worden om de toegankelijkheid van de kadervorming te vergroten zonder in te boeten op kwaliteit? Er zou bv. kunnen overwogen worden om voor het niveau animator de verplichting te laten wegvallen dat een cursus deelnemers uit meerdere gemeenten moet hebben om in aanmerking te komen voor een attest. 8. Het belang van communicatie zowel binnen als buiten de jeugdsector. Een aantal jeugdwerkinitiatieven zouden veel sterker geappelleerd mogen worden op het nut en belang van de attesten. De buitenwereld zou er meer over te weten mogen komen. T.a.v. de link met competenties 9. Vanuit het participatieve proces dat we hebben doorlopen ter voorbereiding van deze Swot-analyse, kunnen we zeggen dat een groot deel van de gemeentelijke jeugddiensten voorstander is om de kadervorming in het jeugdwerk in te schrijven in het grotere verhaal van elders en eerder verworven competenties (EVC). De voordelen die hierdoor kunnen ontstaan spreken voor zich: erkenning buiten de jeugdwerksector; mogelijkheid tot opzetten van individuele trajecten voor jongeren; erkenning van de ervaring van jongeren binnen het jeugdwerk; de maatschappelijk relevantie van het jeugdwerk algemeen dat stijgt, … 10. Beoordeling mag binnen de kadervorming en het ganse EVC-verhaal een sleutelwoord zijn, om zo tot een portfolio te komen en eventueel een ervaringsbewijs jeugdwerker;


11. De competenties van een jeugdwerker reiken veel verder dan wat hij heeft geleerd binnen de kadervorming die tot een attest leidt. Vooreerst is er heel wat nuttige en interessante vorming voor jeugdwerkers die niét tot een attest leidt, zowel van binnen als buiten het jeugdwerk. Ook de daar geleerde vaardigheden moeten in het competentieverhaal meegenomen worden. Uiteraard zijn er ook de vaardigheden die jeugdwerkers dag in dag uit opdoen in de praktijk van hun jeugdwerk die een plaats verdienen in hun portfolio. 12. Men moet proberen de erkenning van EVC zoveel mogelijk te vatten in en eenduidig systeem. Op dit moment zijn er reeds enkele systemen die gebruikt worden en die hun nut bewezen hebben. Vanuit VVJ willen we ons hier niet uitspreken voor of tegen een bepaald instrument, alleen pleiten we voor een gebruiksvriendelijk en eenvoudig systeem, dat ook gemakkelijk compatibel gemaakt kan worden met systemen buiten het jeugdwerk, zoals bv. de Vlaamse kwalificatiestructuur. Zodat ook deze meerwaarde voor de jongere niet verloren gaat; 13. De link met andere sectoren kan verder versterkt worden. We denken hierbij aan onderwijs en welzijn en meer specifiek de mogelijkheden van brede school. Er zijn mogelijkheden om elkaar te versterken, deze dienen dan ook overwogen te worden, wel met aandacht en bescherming voor de eigenheid van het jeugdwerk. 14. Als men de link met het competentieverhaal wil leggen zal dit zowel binnen als buiten het jeugdwerk heel veel en regelmatig herhaalde communicatie vergen om bedoeling en werkwijze duidelijk te maken. Communicatie is een voorwaarde opdat EVC optimaal kunnen benut worden. T.a.v. het lokaal jeugdbeleid 15. Jeugddienstmedewerkers spelen een belangrijke rol, niet enkel in het bekendmaken en ondersteunen van het kadervormingsaanbod van het jeugdwerk, maar in vele gevallen ook als stagebegeleider voor jongeren die hun stage voor het attest animator afwerken op het gemeentelijk speelplein of binnen de gemeentelijke vakantiewerking. Als men sterker wil inzetten op de praktijkstages zijn zij dus een belangrijke partner om te betrekken in deze vormingsprocessen. 16. Gemeentelijke jeugddiensten kunnen uiteraard een belangrijk rol spelen in de communicatie naar het lokale werkveld en de lokale jeugdbeleidsactoren. 17. Er kan gezocht worden naar systemen om de bekendmaking van de diverse kadervormingsinitiatieven nog verder te stroomlijnen. Ook kan er verder gewerkt worden aan het bekendmaken van good practices in verband met het promoten, sensibiliseren en toeleiden van jongeren naar kadervorming.


3.3

Analyse Afdeling Jeugd

1

Het systeem vertrekt eerder vanuit de noden van verenigingen, dan wel vanuit het perspectief van de individuen (deelnemers)

2

Het monopolie van het LJW is niet verdedigbaar in termen van expertise (cf. regionale/grootstedelijke verenigingen met meer praktijkervaring),

3

De inhoud van de cursussen, stage, enz, verschilt onderling heel sterk, waardoor dezelfde “vlaggen” verschillende ladingen dekken. Dit komt het sterkst tot uiting bij de attesten HA (verdieping vs. verbreding) en HI (“inhoudsloos”).

4

De uitgereikte attesten zijn geen bekwaamheidsbewijzen (realiteit vs. perceptie)

5

De attesten hebben enkel waarde binnen de eigen sector, maar worden door verenigingen zelf niet altijd als gelijkwaardig beschouwd

6

In de Criteria is er geen link met het competentiedenken

7

Er heeft zich náást de Criteria en de geattesteerde kadervorming bij sommige verenigingen een competentiegerichte praktijk ontwikkeld (cf. C-stick van JES, enz,)

8

In de beleidsnota’s 2010-2012 geven 11 van de 69 (15%) verenigingen aan werk te willen maken van een competentiegericht aanbod

9

In de beleidsnota’s 2010-2012 geven 16 van de 69 (23%) verenigingen aan werk te willen maken van individuele competentietrajecten voor beroepskrachten en vrijwilligers

10 In de beleidsnota’s van 18 verenigingen wordt in het algemeen verwezen naar EVC 11 De overheid financiert Oscar (cf. www.oscaronline.be)


Inleidend: begrippen, definities en historiek geattesteerde kadervorming

Recommend Documents