INHOUDSTAFEL REGISTRATIERECHTEN
INLEIDING 1 1. Wettelijke definitie 2. Definitie in de rechtsleer a. Principe: belasting op waardeverplaatsing Voorbeeld b. Uitbreiding van het toepassingsgebied 3. Nauwe aansluiting bij het burgerlijk recht
2 3
HOOFDSTUK I: SOORTEN VAN REGISTRATIERECHTEN AFDELING I: VASTE RECHTEN A. Het Algemeen vast recht Voorbeelden Ontoepasselijkheid van de regel van de onafhankelijke bepalingen Autonoom begrip B. Specifieke vaste rechten 1. Omschrijving 2. Enkele tarieven AFDELING II: EVENREDIGE RECHTEN HOOFDSTUK II: VERPLICHTING TOT REGISTRATIE AFDELING I: BEGINSELEN 1. Registratie is in principe facultatief 2. Vereiste van een geschrift Mutatie- en akterechten
4 5
6 7
8
AFDELING II: DE VERPLICHTING TOT REGISTRATIE A. Uiteraard te registreren rechtshandelingen 1. Overeenkomsten waarbij eigendom of vruchtgebruik van in België gelegen onroerende goederen wordt overgedragen of aangewezen (art. 19, 2°, W.Reg.) 9 a. Overdragende of aanwijzende overeenkomsten Rechtsoverdragende overeenkomsten Rechtsaanwijzende overeenkomsten Zijn geen overdragende of aanwijzende overeenkomsten b. Eigendom of vruchtgebruik c. In België gelegen onroerende goederen 10
d. Opmerkingen 2. Openbare verkopingen van lichamelijke roerende goederen (artikelen 19, 4° en 226 t.e.m. 235 W.Reg) Situering Principe van verplichte registratie 11 3. Inbreng van roerende of onroerende goederen in een Belgische vennootschap met rechtspersoonlijkheid (art. 19, 5°, W.Reg.) B. Rechtshandelingen die moeten worden geregistreerd, wegens het bestaan van een scriptum dat ervan is opgemaakt 12 I. Het scriptum is een openbare akte II. Het scriptum is een in België of in het buitenland opgemaakte onderhandse akte 13 C. Indirecte verplichting tot registratie 14 1. Aanhechting 15 2. Neerlegging onder de minuten van een notaris Uitzonderingen 3. Hypotheken en voorrechten D. Verplichte registratie van verklaringen 16 Opmerking bij 1 tot 3 HOOFDSTUK III: WIE MOET DE AKTE TER REGISTRATIE AANBIEDEN EN DE DESBETREFFENDE RECHTEN EN BOETEN BETALEN? 18 VERPLICHTING A. Authentieke akten 1. Regel 2. Uitzonderingen 3. Algemeen probleem B. Onderhandse akten die moeten worden geregistreerd C. In het buitenland verleden akten D. Voor verplicht te registreren verklaringen E. Registratieplicht wegens gebruik VOORAFGAANDE BETALING PRINCIPE VAN DE ONDEELBAARHEID VAN DE REGISTRATIE a. Ondeelbaarheid ten opzichte van de registratieformaliteit b. Ondeelbaarheid ten aanzien van de betaling van de rechten Voorbeeld REGISTRATIE OP MINUUT, BREVET OF ORIGINEEL Minuut Brevet Uitzonderingen op de verplichting tot voorlegging van het origineel
19
20
21
22
HOOFDSTUK IV: REGELEN TOT EISBAARHEID VAN EVENREDIGE EN VAN SPECIFIEKE VASTE RECHTEN 24 EERSTE REGEL: TARIFERING a. Uitlegging van het tarief Toepassing 25 b. Uitlegging van de rechtshandeling Burgerlijk recht Werkelijke juridische aard van de rechtshandeling Mutatie- en akterechten 26 Voorbeeld Voorbeeld 27 Onvolledige akte Voorbeeld 28 Samenvatting 1. Louter kwalificatieprobleem Voorbeelden 29 2. Veinzing of simulatie De veinzing of simulatie heeft in het fiscaal recht geen andere betekenis dan in het burgerlijk recht Klassieke voorbeelden 30 Verkoop voorgesteld als inbreng Driehoeksverkoop Schenking voorgesteld als verkoop Schenking onder de vorm van schulderkentenis Fictieve kwijting 31 3. Herkwalificatie op grond van antimisbruikbepaling Bibliografie 33 TWEEDE REGEL: VOLMAAKTHEID A. VOLMAAKTE RECHTSHANDELING a. Niet-bestaande rechtshandelingen Voornaamste toepassingsgebied: aanbod Ander belangrijk toepassingsgebied: optie b. Nietige rechtshandelingen Heersende mening Volledigheidshalve één nuance Beperkingen B. VOLMAAKT INSTRUMENTUM 1. Het instrumentum moet ondertekend zijn Begrip ondertekening Wie moet ondertekenen? Bijzonderheid bij onderhandse akten Bijzonderheid bij notariële akten
34 35
36
37
2. In het instrumentum moeten niet noodzakelijk alle gegevens omschreven zijn 38 Voorbeeld 3. Het instrumentum moet ondertekend zijn met de bedoeling titel te verlenen Akten Brieven Vermeldingen Voorbeelden 39 Vermelding van een uitgevoerde rechtshandeling 40 C. BIJZONDER PROBLEEM VAN VOLMAAKTHEID: STERKMAKING Voorbeelden Fiscale ontleding DERDE REGEL: ACTUALITEIT a. Rechtshandelingen onder opschortende voorwaarde (art. 1181 B.W.) Artikel 16, al.1 W.Reg. Opschortende voorwaarde tegenover tijdsbepaling Voorbeelden van opschortende voorwaarden Wordt niet als opschortende voorwaarde beschouwd Opschortende voorwaarde tegenover onzekerheid over een wezenlijk bestanddeel Voorbeeld Rechtshandelingen zonder opschortend effect Inbreng in vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid Beperking tot evenredige rechten Onmogelijke, onwettige of ongeoorloofde voorwaarde Afwijkingen van het gemeen recht Voorbeeld Voorbeelden Afwikkeling van de voorwaarde Onafhankelijke bepalingen Verbreking van de overeenkomst b. Rechtshandelingen onder ontbindende voorwaarde Verkoopcompromissen Vlaams Gewest Compromissen Waals Gewest Recht van terugkeer c. Alternatieve verbintenissen Voorbeeld Toepassing op het voorbeeld d. Facultatieve verbintenissen Voorbeeld Toepassing op het voorbeeld e. Verbintenissen met tijdsbepaling
41
42
43
44
45 46 47 48
49
50
f. Verbintenissen met strafbeding Voorbeeld g. Bedingen van aanwas en terugvalling en tontines Omschrijving Voorbeeld Regeling Vereisten Aard van de overdracht bij vervulling van de voorwaarde Opmerking: vruchtgebruik h. Erfstelling over de hand i. Preconstitutieve verrichtingen Overname in de voorwaarden van artikel 60 W.Venn. Laattijdige overname VIERDE REGEL: NON BIS IN IDEM A. Er bestaan van één rechtshandeling (negotium) verscheidene scripta (instrumenta) 1. Terzelfdertijd aangeboden 2. Achtereenvolgens aangeboden Duplicaten Bekrachtiging, bevestiging, uitvoering, aanvulling en voltrekking Hermaakte rechtshandeling B. Er bestaat één scriptum met verscheidene negotia 1. Wederzijds afhankelijke bepalingen Voorbeelden Wanneer zijn bepalingen afhankelijk? 2. Wederzijds onafhankelijke bepalingen Voorbeeld HOOFDSTUK V: DE EVENREDIGE RECHTEN
51
52 53 54 55
56
57
58
59
60
§1. OVERDRACHTEN ONDER BEZWARENDE TITEL VAN IN BELGIE GELEGEN ONROERENDE GOEDEREN A. PRINCIPIEEL RECHT a. Tarief en belastbaar feit Federaal tarief Vlaams tarief 1. Het moet gaan om overeenkomsten 61 Geen verkrijging uit kracht van de wet Probleem: vervroegde beëindiging recht van opstal of erfpacht 2. Het moet gaan om een overeenkomst onder bezwarende titel 62 Voorbeelden Bijzonderheid: inbreng in vennootschap 3. Het moet gaan om een overdragende overeenkomst
Probleem: Beding van uitgestelde eigendomsoverdracht 63 Hoe zit het met de nieuwe contractvormen? Bijkomende opmerkingen 4. Onroerende goederen b. Maatstaf van heffing ALGEMENE FEDERALE REGELING 1. Verkopingen 2. Ruilingen 64 3. Inbrengen in vennootschap 4. Andere overdragende overeenkomsten 65 Bijzonderheid in het Waals Gewest m.b.t. de lasten Minimummaatstaf van heffing 66 Belang van die minimummaatstaf verkoopwaarde Wat is de toestand van de notaris hierbij? Vruchtgebruik en blote eigendom FORFAITAIRE VERMINDERING VAN DE GRONDSLAG IN HET VLAAMSE GEWEST VOOR HOOFDVERBLIJFPLAATS 67 Belang Voorwaarden 68 Sancties Teruggavemogelijkheid Verhoging wegens hypotheekvestiging RENOVATIE-ABATTEMENT IN HET VLAAMSE GEWEST 69 FORFAITAIRE VERMINDERING VAN DE GRONDSLAG IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST VOOR HOOFDVERBLIJFPLAATS B. VERMINDERINGEN 70 1. Verkopingen aan bouwmaatschappijen tot nut van het algemeen (art. 51 W.Reg.) 2. Verkopingen van kleine landeigendommen en bescheiden woningen (art. 53 e.v. W.Reg.) a. Kleine landeigendommen (art. 53, 1° W.Reg.) 71 b. Bescheiden woningen (art. 53, 2° W.Reg.) Gemeenschappelijke voorwaarden van a en b Uitsluitingsregel Maximum KI 72 Vorm- en grondvoorwaarden c. Gronden die tot bouwplaats van een bescheiden woning moeten dienen (art. 57 W.Reg.) 73 3. Verkopingen aan vastgoedhandelaars 4. Verkopingen aan met regeringspremie begunstigde kopers (art. 52 W.Reg.) 74 5. Ruiling van onbebouwde landeigendommen (art. 72 e.v. W.Reg.) Voorwaarden
6. Vrijstellingen van het evenredig recht en heffing van het algemeen vast recht (art. 159 W.Reg.) 7. Kosteloze registratie (art. 161 W.Reg.) 75 C. MEENEEMBAARHEID IN VLAANDEREN BIJ VERVANGING VAN DE HOOFDVERBLIJFPLAATS 1. Meeneembaarheid door verrekening Belang 76 Voorwaarden Voorbeeld 77 2. Meeneembaarheid door teruggave Belang 78 Voorwaarden Voorbeeld Europees recht D. AFZONDERLIJKE VERKRIJGINGEN VAN DE GROND EN VAN DE OPSTAL 79 Artikel 74 W.Reg. Opmerkingen Artikel 75 W.Reg. 80 Opmerkingen §2. OPENBARE VERKOPINGEN VAN LICHAMELIJKE ROERENDE GOEDEREN A. Principieel tarief a) Evenredig recht van 5% Twee uitzonderingen 81 b) Maatstaf van heffing B. Algemeen vast recht Artikel 80 W.Reg.: vrijstellingen §3. HUUROVEREENKOMSTEN VAN IN BELGIE GELEGEN ONROERENDE GOEDEREN A. Tarief 1. Principieel tarief Opmerkingen 2. Verhoogd tarief 3. Algemeen vast recht 4. Kosteloze registratie 5. Dienstverstrekkingen die aan BTW onderworpen zijn B. Maatstaf van heffing a. Verhuringen en onderverhuringen 1. Overeenkomsten voor bepaalde of beperkte duur Voorbeelden Moeten ook buiten beschouwing blijven Problemen met de bepaling van de huurprijs
82
83
84 85
86
Veranderlijke huurprijs Indexclausule 2. Overeenkomsten voor onbepaalde of onbeperkte duur Voorbeeld 3. Levenslange duur Opmerkingen b. Overdracht van huur Overeenkomst van verhoging van de huurprijs §4. HYPOTHEEKVESTIGING, INPANDGEVING VAN EEN HANDELSZAAK EN VESTIGING VAN EEN LANDBOUWVOORRECHT A. Tarieven a. Hypotheek op onroerend goed: 1 procent b. De rest: 0,50 procent Principe Uitzonderingen Voorbeeld Voorbeeld B. Maatstaf van heffing C. Vrijstellingen en verminderingen
87
88
89 90
§5. VERDELINGEN 91 A. TARIEF EN BELASTBAAR FEIT Verdelingen en afstanden van onverdeelde delen Omzetting van vruchtgebruik langstlevende echtgenoot A.1. VOORAFBESTAAN VAN EEN ONVERDEELDHEID a. Huwelijksgoederenrecht 92 1. Beding van vooruitmaking 2. Beding van verblijving van het gehele gemeenschappelijk vermogen (art. 1641 e.v. B.W.) 3. Keuzebeding onder last 4. Vergoedingsrekeningen 93 5. Laattijdige wederbelegging 6. Vervroegde wederbelegging 7. Wijziging huwelijksvermogensstelsel 94 b. Erfelijke of testamentaire devolutie 1. Legaten van roerende en van onroerende goederen 2. Legaat met opdracht tot verkopen 3. Aanwijzing door lottotrekking c. Inbreng van schenkingen d. Inkorting van schenkingen 95 e. Gebouwen tijdens de onverdeeldheid opgericht 96 f. Overgang van gewone naar gedwongen onverdeeldheid g. Ascendentenverdelingen 97
Techniek van de dubbele akte A.2. OVEREENKOMST ONDER BEZWARENDE TITEL Voorbeelden B. MAATSTAF VAN HEFFING 1. Verdeling en afstand van onverdeelde delen 2. Omzetting vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 C. VRIJSTELLINGEN D. BEPALINGEN MET HET DOEL MISBRUIKEN TE VERMIJDEN 1. Combinaties of misbruiken Voorbeeld 2. Regel 3. Uitzondering Voorbeeld Voorbeeld Voorbeeld 4. Opmerkingen
98
99
100
101
§6. BURGERLIJKE EN HANDELSVENNOOTSCHAPPEN 102 AFDELING 1: INBRENG IN BELGISCHE VENNOOTSCHAPPEN Principe Art. 115 W.Reg. Art. 115bis W.Reg. 103 Uitzondering 104 1. Wat is een “Belgische” vennootschap? 2. Belastbaar feit: inbreng 105 3. Verplichting tot registratie a. “Belgische” vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid 106 Samenvatting b. “Belgische” vennootschappen met rechtspersoonlijkheid 107 4. Vrijstelling voor inbreng van universaliteit of bedrijfstak door vennootschap 4.a. Inbreng van universaliteit door vennootschap Voorwaarden: art. 117, §1, al.2 W.Reg. 4.b. Bedrijfstakken 108 Voorwaarden door de Koning bepaald: K.B. van 18 juli 1972 4.c. Opmerkingen 109 Inbreng handelszaak door natuurlijk persoon komt niet in aanmerking voor toepassing van art. 117 W.Reg. B.T.W. Komt geruisloze fusie in aanmerking voor toepassing van art. 117 W.Reg.? Klassieke visie
Nieuwe rechtspraak 110 5. Vrijstelling van aandelenfusies Geleidelijk bereiken van de 75 %-drempel 111 Voorwaarden: art. 117, §3, al.3-4 W.Reg. 6. Maatstaf van heffing 112 1. Inbreng van geldspecie (irrelevant geworden) Uitgiftepremies Coöperatieve vennootschappen 113 2. Inbreng in natura 2.1. Zuivere inbreng Opmerkingen 114 2.2. Gemengde inbreng 2.2.a. Gedeelte van de vergelding dat bestaat in het toekennen van maatschappelijke rechten: art. 119, al.1 W.Reg. 115 2.2.b. Gedeelte dat anders wordt vergolden dan door maatschappelijke rechten: art. 120 W.Reg. Voorbeelden Toepassing van art. 120 W.Reg. bij verschil tussen overeengekomen waarde van het onroerend goed en verkoopwaarde 116 Bijzondere regels inzake gemengde inbreng 117 1. Inbreng van onroerende (art. 115bis W.Reg.) en andere goederen: art. 120, al.2 W.Reg. Voorbeeld Uitzondering Art. 120, al.2 W.Reg. is niet toepasselijk op andere dan onroerende goederen 118 Voorbeeld Art. 120, al.2 W.Reg. is niet van toepassing ingeval van inbreng van woningen door natuurlijke personen 119 2. Inbreng van de universaliteit van haar goederen of van bedrijfstakken door een vennootschap: art. 120, al.3 W.Reg. 120 Voorbeeld Regel Voorwaarden 121 a. Universaliteit van de goederen: art. 117, §1 W.Reg. b. Bedrijfstak: art. 117, §2 W.Reg. en K.B. van 18 juli 1972
Inbreng handelszaak door natuurlijk persoon komt niet in aanmerking voor toepassing van art. 120, al.3 W.Reg. 122 Partiële splitsing 3. Andere inbreng dan in geldspecie of goederen in natura (niet meer relevant) 123 7. Met oprichting van nieuwe vennootschappen of met inbreng gelijkgestelde handelingen (art. 118 W.Reg.) 8. Van het recht van inbreng vrijgestelde verrichtingen 124 a. Omzetting, wijziging van voorwerp en overbrenging van de zetel der werkelijke leiding b. Verlenging 125 c. Sommige maatschappijen (art. 122 W.Reg.) (niet meer relevant) d. Economische expansie 126 e. Tewerkstellingszones en coördinatiecentra 127 f. Reconversiezones en innovatievennootschappen g. Beursgenoteerde KMO-vennootschappen (niet meer relevant) AFDELING 2: VERMEERDERING VAN HET STATUTAIRE KAPITAAL ZONDER NIEUWE INBRENG IN “BELGISCHE” VENNOOTSCHAPPEN 1. Beginsel 2. Uitzonderingen 128 AFDELING 3: INBRENG IN ANDERE DAN “BELGISCHE” OF IN VREEMDE VENNOOTSCHAPPEN AFDELING 4: VERKRIJGING DOOR VENNOTEN VAN IN BELGIE GELEGEN ONROERENDE GOEDEREN VAN HUN VENNOOTSCHAP MET RECHTSPERSOONLIJKHEID 129 Beginsel Achtergrond 1. Personenvennootschappen, andere dan coöperatieve vennootschappen131 a. Regel b. Afwijkingen b.1. Uitstel van de regeling b.2. Uitzonderingen 132 Gevolg c. Vennootschappen op aandelen en coöperatieve vennootschappen133 Ontwijkingspraktijk ADDENDUM 134 Beding van terugkeer bij ontbinding van een VZW of stichting AFDELING 5: AFSTAND ONDER BEZWARENDE TITEL VAN AANDELEN OF DEELBEWIJZEN VAN VENNOOTSCHAPPEN
§7. SCHENKINGEN 135 Lokalisatiecriterium I. ALGEMENE BEPALINGEN A. Aan schenkingsrecht onderhevige rechtshandelingen 136 1. Toepassingsgebied Begrip schenking a. Schenking onder de levenden van tegenwoordige goederen b. Verrichting om niet 137 c. Vermogensoverdracht d. Akte die geldt als titel 138 Onrechtstreekse schenking 2. Verplichting tot registratie 139 Onroerende goederen Handgiften 140 Bewijsprobleem B. Tarief 141 Vlaams Gewest 142 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 143 Waals Gewest C. Gunstregelingen 144 Federale regeling Vlaams Gewest 145 Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Waals Gewest 146 D. Maatstaf van heffing 147 Principe Federale regeling Vlaams Gewest 148 Andere Gewesten Afwijkingen van de verkoopwaarde Federale regeling Vlaams Gewest 149 Progressievoorbehoud Federale regeling Vlaams, Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest II. BIJZONDERE BEPALINGEN VOOR SCHENKINGEN VAN ONDERNEMINGEN 150 KRACHTLIJNEN VLAAMSE REGELING 1. Toepassingsgebied a. Familiale onderneming (niet-geïncorporeerd) 151 Begrippen familiale onderneming en samenwonende Opmerkingen
b. Familiale vennootschap Begrip familiale vennootschap Begrip aandelen Begrip samenwonende Begrip familie 2. Formaliteiten 3. Toepassingsvoorwaarden a. Schenking van een niet-geïncorporeerde familiale onderneming b. Schenking van familiale vennootschap Europees recht
152 153 154
155
§8. VONNISSEN EN ARRESTEN 156 1. Bedoelde vonnissen en arresten Uitzonderingen Exequaturs en in het buitenland gewezen gerechtelijke beslissingen 157 2. Het veroordelingsrecht a. Toepassingsvoorwaarden b. Tarief 159 c. Maatstaf van heffing d. Non bis in idem Artikel 144 W.Reg. Artikel 145 W.Reg. 160 3. Het titelrecht a. Beginsel b. Uitzonderingen Speciale toestanden Opmerkingen 161 Minnelijke vernietiging of ontbinding van een compromis van onroerende goederen in het Vlaamse Gewest 162 Eerste hypothese: de evenredige rechten zijn nog niet betaald (gezamenlijke aanbieding binnen de normale registratietermijn) Tweede hypothese: de rechten zijn al betaald (nietgezamenlijke aanbieding) 163 Derde hypothese: gezamenlijke aanbieding buiten de normale registratietermijn Minnelijke vernietiging of ontbinding van een compromis van onroerende goederen in het Waalse Gewest 164 HOOFDSTUK VI: AFWIJKINGEN EN GUNSTREGELINGEN §1. ALGEMEEN VAST RECHT IN PLAATS VAN EVENREDIG RECHT 1. Commandverklaringen
165
2. Toewijzing n.a.v. rouwkoop of van prijsverhoging a. Rouwkoop b. Prijsverhoging Eerste mogelijkheid: ontbindende voorwaarde Tweede mogelijkheid: opschortende voorwaarde 3. Overdracht van vruchtgebruik op de blote eigenaar 4. Buitenslands gelegen onroerende goederen 5. Nieuwe gebouwen en bijhorende terreinen 6. A.S.L.K. en landbouwkantoren 7. Onroerende leasing 8. ESV en EESV 9. Inbreng van onroerende goederen in vreemde vennootschappen
166
167
168 169
§2. REGISTRATIE IN DEBET §3. KOSTELOZE REGISTRATIE
170
§4. VRIJSTELLING VAN DE REGISTRATIEFORMALITEIT HOOFDSTUK VII: DE TERUGGAVE 1. Algemene regel 2. Niet-regelmatig geheven rechten 3. Uitdrukkelijk door de wet geregelde terugbetalingen Vlaams Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest Voorbeeld 4. Procedure HOOFDSTUK VIII: VERJARINGEN
171
172
174 175 176
1. Termijnen 2. Stuiting 3. Vaste datum HOOFDSTUK IX: DE FISCUS ALS DERDE IN DE REGISTRATIERECHTEN §1. ALGEMEEN 1. Gemeen recht 2. Fiscaal recht a. Invordering van de belastingen b. Vestiging van de belasting
177
178
3. Registratierechten Gevolgen Geen derde Wel derde §2. DE THEORIE VAN DE SCHIJNBARE EIGENDOMSOVERGANG TOEPASSING Minnelijke vernietiging en ontbinding Beperking Uitzonderingen Uitzondering in het Vlaamse Gewest Uitzondering in het Waalse Gewest
179 180
181
