November 2013
Redactioneel Door Lonneke de Graaff
Inhoudsopgave 4. Afval is grondstof, stop de verspilling 5. FAIR kleding 6.Goed eten 7. Project Rentmeesterschap 8. De boekenhoek 10. Hongerig dakloos en ziek 11. Duurzaam digitaal 12. Duurzame App store 14. Kleurplaat 15. Eenvoudige moestuin 16. Ontwikkelingen op de energiemarkt 17. Energiebesparing, wat kunt u zelf doen? 19. FAIR finance 20. Fair trade en duurzaamheid
2
Je hebt een primeur in handen: het eerste FAIR-magazine. Dit tijdschrift is tot stand gekomen door bijdragen van enthousiaste gemeenteleden die ook hebben meegeholpen aan FAIR, de leuke middag over Fris Actief Inspirerend Rentmeesterschap. We hopen op deze manier elkaar te inspireren met tips en weetjes over goed omgaan met de aarde en goed zijn voor andere mensen. Zo kunnen we lezen over fairtrade en wat dat precies is. En wist je al dat we midden in een energietransitie zitten? In dit FAIR-magazine staan tips hoe je hieraan kunt bijdragen. Je kunt ook lezen over eerlijk bankieren en kopen van eerlijke kleding. En recycling: verrassend is te lezen dat gebruikte producten zoals oude lege pennen en afgestempelde postzegels nog waardevol kunnen zijn. Daarnaast bevat dit tijdschrift veel tips in over boeken, websites en apps waarmee je meer informatie over ‘rentmeesterschap’ kunt opzoeken. Met het lekkere seizoensrecept kunnen we ook in de keuken aan de slag. En als je dan de groente uit je eigen moestuintje gebruikt (aangelegd met de tips van de ‘makkelijke moestuin’) ben je helemaal goed bezig. Hoe groot of klein je je stapjes ook zet naar een duurzame en sociale samenleving, elke stap is er één waar God blij mee is. En dat is het belangrijkste. Veel inspiratie gewenst.
3
Afvalstof is grondstof! Stop de verspilling. Willem Jan Pijnacker Hordijk
D
e beschamend grote berg afval kan verder gereduceerd worden door nog meer spullen te recycleren. Technisch gezien kan er al zoveel. Laten we nu nog er een gewoonte van maken niet alles achteloos weg te gooien. Al heel lang is Nederland een koploper in het hergebruik van oud papier, karton, glas, GFT afval (groente-, fruit- en tuinafval), chemisch afval, frituurvet, textiel en nog niet zo lang ook plastic. Heeft u de hieronder genoemde spullen nog ergens in een la of op zolder liggen en denkt u dat ze waardeloos zijn? Dat zijn ze zeker niet! Op FAIR kunt u ze inleveren en krijgen ze een goede herbestemming. - Oude (lees- of zonne)brillen, monturen, gehoorapparaten (die niet kapot zijn!) brengen we naar organisatie stichting Hand of de non-profit organisatie eyeclarify. Deze apparaten krijgen een tweede leven in een ontwikkelingsland bijvoorbeeld Roemenië en Sri Lanka. - Kapotte of lege stiften/potloden/pennen worden gebruikt door stichting Chris. Ieder goed doel mag oude schrijfwaren inleveren bij Bic en ontvangt vervolgens twee cent per ingeleverde pen, potlood of stift. Goed voor het milieu en niet minder voor deze christelijke hulpdienst ten bate van kinderen. - Gebruikte (afgestempelde) postzegels uit binnen- en buitenland, ansichtkaarten, oude poststukken (enveloppen met zegels en stempel) en briefkaarten kunnen gaan naar Kerk in Actie of komen ten goede van het Israëlische Rode Kruis (Magen David Adom). - Metalen zoals aluminium, zink, lood en koper zijn beperkt in de schepping aanwezig, dus het is belangrijk om deze terug te winnen en opnieuw te gebruiken. Bovendien is dit ook geld waard! - Oude batterijen bevatten veel waardevolle zeldzame metalen. Deze zeldzame metalen raken uitgeput, dus ook hier geldt dat het belangrijk is om deze terug te winnen en opnieuw te gebruiken. Bovendien bevatten bijvoorbeeld oplaadbare batterijen de giftige metalen nikkel en cadmium. Dat hoort natuurlijk niet in onze prachtige schepping. - Afgekeurde mobieltjes brengen we naar stichting Hand. Deze krijgen een tweede leven bij zendelingen. Normale mobieltjes bij voorkeur als ze simlock vrij zijn. Smartphones kunnen we altijd gebruiken, daar is veel meer vraag naar. Dorkas zamelt nog werkende GSM toestellen (zonder oplader) in. De inzamelbakken zullen de komende tijd in de kerk blijven staan, zodat u ook na FAIR deze spullen nog steeds een waardevolle bestemming kunt geven. En (in)complete inboedels ? Eh nee, daarvoor verwijzen we u door naar de vele Delftse kringloopwinkels. Ook daar snijdt het mes aan meerdere kanten. Wat voedsel betreft is de Here Jezus ook onze grote voorbeeld. Hij gaf de opdracht: ‘verzamel de overgebleven stukken brood, zodat er niets verloren gaat.’ Joh.6:12 Laten we bewust leven en verantwoord inkopen doen, zodat verspilling wordt voorkomen en wij goede rentmeesters zijn.
4
FAIR KLEDING Emma Haanemeijer
H
et is onmogelijk te controleren of kleding eerlijk is gemaakt. De productieketen is complex. Onze kleding komt via een route van (onder)aannemers, inkoopkantoren en importeurs uiteindelijk in de winkelschappen terecht. Dit maakt controle lastig. Wel zijn er verschillende manieren om te zien of een kledingmerk zich inspant voor eerlijke kleding. Voor achtergrond en tips: - Fear wear foundation Zie hun website www.fairwear.org voor kledingmerken die zich inspannen om eerlijk te zijn - Download de ‘Talking dress app’. Met een overzicht van kledingshops bij jou in de buurt. - Rank a Brand Een Europese merkenvergelijkingssite. Zie hun website www.rankabrand.nl - Schone kleren campagne Voor meer achtergrond informatie www.schonekleren.nl (bron: CNV)
Psalm 8 6-9: U hebt hem (de mens) bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie, hem toevertrouwd het werk van Uw handen en alles aan zijn voeten gelegd: schapen, geiten, al het vee, en ook de dieren van het veld, de vogels aan de hemel, de vissen in de zee en alles wat trekt over de wegen der zeeën.
5
Goed eten = gezond, ‘eerlijk’, diervriendelijk en met seizoensgroenten Francine Hanemaaijer en Renée Ypma Hallo Fair Trade (kerk)gangers! De tijden zijn voorbij waarin Fair Trade uitsluitend iets was waar de ‘linkse rakkers’ zich mee bezig hielden! Juist het verantwoord omgaan met de schepping is hoe langer en meer iets waar wij als christen meer hart voor hebben gekregen. Fair Trade is “De tijden zijn voorbij waarin Fair al lang een bekend begrip. Het beteTrade uitsluitend iets was voor de kent letterlijk: eerlijke handel. De bijbel staat vol met teksten over eer‘linkse rakkers’ “ lijk rentmeesterschap, arm en rijk, en onze verantwoording om eerlijk te handelen en recht te spreken. Daarom willen we je in ons Fair Trade hoekje laten zien hoe je met kleine dingen een verschil kunt maken! Je vindt er: Fair Trade koffie en thee Taart, koekjes en muffins (biologisch) Soep met brood (biologisch) Zelfgemaakte jam, gelei en sapjes Allerlei informatie materiaal over eerlijke handel, steunen van lokale initiatieven, en biologisch (lekker!) eten. Het is goed om te bedenken dat alle veranderingen klein beginnen en groot kunnen uitgroeien! Hartelijk welkom op 9 november!
Exotische bloemkool voor 4 personen Odin-Receptenboek Seizoen: winter Een ongewone combinatie van boerenkool en bloemkool, makkelijk en lekker! Ingrediënten: Fruitige winterstoofschotel 4 personen 1 of 400 g bloemkool 2 zakjes of 400 g boerenkool 2 dubbele of 4 enkele biologische kipfilets 4 eetl. geraspte kokos 1 appel 50 g rozijnen kerriepoeder naar smaak 4 eetl. crème fraîche peper en zout 2 keer een scheut olijfolie
6
Bereidingswijze: Bloemkool wassen en in stukjes snijden. Bloemkool en boerenkool in 15 à 20 min. gaar stoven in een klein beetje water, 1 cm in de pan, en olijfolie. Rozijnen 15 min. weken in water en daarna afgieten. Appel in kleine stukjes snijden. Biologische kipfilet in stukjes snijden en bestrooien met zout. In olijfolie op een middelmatig vuur de kip in ongeveer 10 min. bakken. Kip, kokos, appel, rozijnen, kerrie, crème fraîche en zout en peper naar smaak aan de groente toevoegen. Lekker met rijst, aardapelen of gierst.
Projectteam Rentmeesterschap Lonneke de Graaff en Aat Hordijk
A
l enige tijd geven wij vorm aan het Projectteam Rentmeesterschap in de Morgenstond. We zijn met kleine acties begonnen. Zo langzamerhand beginnen onze activiteiten duidelijker vorm te krijgen. De organisatie van FAIR is ook zo’n activiteit. Onze inspiratie komt vanuit God’s opdracht om de aarde te beheren en het bijbelboek Micha dat vertelt over vrede en gerechtigheid. Het projectteam Rentmeesterschap streeft drie doelen na: 1.
Nadenken/oriënteren over hoe en op welke wijze een goede invulling te geven aan Gods opdracht rentmeester te zijn op deze aarde. Wij willen ons blijven oriënteren op wat er aan gedachtegoed wordt ontwikkeld en nagaan of we daar als gemeente mee aan de slag kunnen. We zullen op 14 december deelnemen aan de 2de Groene Kerken dag, om te ervaren hoe andere christenen met het thema Rentmeesterschap omgaan.
2.
Invulling geven aan het rentmeester-zijn van de gemeentemiddelen. Voorbeelden hiervan zijn de Fairtrade koffie/ thee en het recyclen van de plastic bekertjes. Wat de plastic bekers betreft zien we dat al veel mensen hun beker in de bekerbak doen (FIJN!), maar er blijven ook vaak nog bekertjes staan. Mogen we je nog eens vriendelijk vragen om het bekertje in de bekerbak te doen? Dat scheelt een hoop werk voor de keukendienst.
3.
Stimuleren van het rentmeester-zijn van gemeenteleden persoonlijk. Dit laatste punt komt natuurlijk helemaal terug bij FAIR. We hopen dat FAIR jullie inspireert om ook zelf stappen te zetten naar een duurzame, gezonde en sociale samenleving.
We hebben nog veel plannen op stapel staan. En we doen het gelukkig niet alleen. Verschillende gemeenteleden helpen ons mee. Zo zijn er plannen voor het realiseren van energiebesparing in het kerkgebouw. Hierover horen jullie komend jaar waarschijnlijk meer.
7
De boekenhoek Els Topfer Interessante boeken over ‘FAIR’ voor jong en oud zijn:
"Groen moet je doen" Dit boekje is geschreven voor kinderen vanaf 6 jaar, het gaat over het leren zorgen voor de schepping, onderwerpen zoals: energieverbruik, recyclen, consuminderen, een eigen moestuin, biodiversiteit, fair-trade en schoon water worden op een leuke manier beschreven. "De
sportdag" Het is een leuk kinderboek dat op een leuke wijze, verteld over gezond eten e.d. "Dat doen we zelf wel" Een zeer praktisch boekje bomvol praktische tips om creatief te bezuinigen.
"Gezondheid uit de apotheek van God" Geschreven door de wel bekende: "Maria Treben", schrijft in haar boek hartverwarmende verhalen over haar werk met kruiden, over de kruiden zelf en hun toepassingen.
"economie op ramkoers” In 2009 schreeuwden de wereldleiders moord en brand. Het financiële systeem stond "aan de rand van de afgrond" en alles moest anders.
"Gelukkig met minder geld" Ware rijkdom zit in onze ziel. Als je die rijkdom ontdekt, kun je tevreden zijn met genoeg. Anselm Grün, Marieke Henselmans en Mariëtte Woudenberg en anderen laten zien hoe je vrij van aardse zorgen gelukkig kunt leven.
"Het goede leven" Geschreven door welbekende: "Reinier Sonneveld".Over gloeiende wangen, lekker eten, baken in de zon, mooie auto;s, klussen aan je huis, schoffelen in de tuin... en God.
"Wegen van hoop in tijden van crisis" Gaudzwaard schreef: In deze tijden van crisis kan ons de vrees bekruipen hoe het in de toekomst met onszelf en met anderen zal gaan. Het gebrek aan oplossingen voor de grote wereldproblemen paart zich immers aan onze meer persoonlijke zorgen
8
"Het groene hart van het geloof" Dave Bookless heeft een missie: om samen met andere mensen de Bijbelse opdracht om de zorg voor Gods schepping te delen. Het is de schepping die God speciaal voor zijn volk heeft gemaakt.
Magazine: “Puur!” gewoon leuk en gezellig
Magazine "Weet"! ook erg interessant.
"Gif in en om het huis" Gaat over Gif in en om uw huis We hebben dagelijks met gifstoffen te maken. Van de 18 miljoen giftige verbindingen die de chemici kennen, zijn er in de geïndustrialiseerde wereld meer dan 72 000 in gebruik. Ze zijn overal.
"Niet meer dan eerlijk" Jaap van der Windt schrijft een bewogen en realistisch pleidooi voor een bewuste levensstijl. Hoe is het mogelijk dat er in een tijd van zoveel rijke christenen zoveel mensen in schrijnende armoede leven?
Mattheus 6:19-20 19 Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde: mot en roest vreten ze weg en dieven breken in om ze te stelen. 20 Verzamel schatten in de hemel, daar vreten mot noch roest ze weg, daar breken geen dieven in om ze te stelen.
Mattheus 6: 33 Zoek liever eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden. 9
Hongerig, dakloos en ziek David Watson
Ik was hongerig en jullie vormden een commissie om onderzoek te doen naar mijn honger. Ik was dakloos en jullie stelden een rapport op over mijn situatie. Ik was ziek en jullie hielden workshop over de minder bedeelden. Jullie hebben alle aspecten van mijn ellende onderzocht. En toch ben ik nog steeds hongerig, dakloos en ziek. 10
Duurzaam digitaal Lonneke de Graaff
W
il je na je bezoek aan FAIR, en het lezen van dit FAIRmagazine nog meer informatie over dit thema? Kijk dan eens naar de volgende websites. Een top-10 in willekeurige volgorde: www.bewaardeschepping.nl - bijbelse visie op duurzaamheid www.michanederland.nl netwerk voor creëren van draagvlak voor sociale en ecologische gerechtigheid binnen het christelijke deel van onze samenleving www.tear.nl - organisatie met een passie voor God en voor mensen “Wij geloven in de kracht van de lokale kerk in de strijd tegen armoede en onrecht. Daarmee kunnen we op een duurzame manier wereldwijd mensenlevens veranderen.”
www.martinevonk.nl/blog - teksten van een christen die regelmatig schrijft en spreekt over thema’s die raken aan duurzaamheid en waarden www.timetoturn.nl - Time to Turn is een beweging van jongeren die vanuit hun geloof willen kiezen voor rechtvaardige en duurzame levensstijl www.kerkinactie.nl/Kerk-en-gemeenten/Diaconaat/Duurzaam-leven--i13119 - Veel informatie over duurzaamheid en kerken www.milieucentraal.nl – alles over energie en milieu in het dagelijks leven www.duurzaamnieuws.nl – nieuws op gebied van duurzaamheid www.ecogoodies.nl - overzicht van de leukste en beste duurzame webwinkels en leuke blogartikelen www.urgenda.nl - actie-organisatie voor duurzaamheid en innovatie die Nederland, samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en privépersonen ‘samen sneller duurzaam’ wil maken.
11
De duurzame App/store Lonneke de Graaff
W
il je meer doen met het thema ‘Rentmeesterschap’ en heb je een smartphone? Kijk dan eens naar
onderstaande apps. Alle apps zijn gratis . Een top-10 in willekeurige volgorde: Duurzaam adresje via Allesduurzaam "Zoek je een biologisch restaurant, natuurverf of een fair trade spijkerbroek: deze app wijst je de weg"
Koop ‘goede’ producten via de Keurmerkenwijzer “Zie direct bij welk logo is gelet op milieu-, dierenwelzijnsen sociale aspecten, en hoe de controle plaatsvindt”
Afvalscheidingwijzer voor thuis "Nog even opruimen!"
Nudge the world even ontspannen met een game "Speel deze game en win punten met concrete duurzame acties."
Een hapje eten in een duurzaam restaurant via PuurUitEten “Biologisch of Fairtrade hapje bij jou in de buurt of onderweg.”
12
Verantwoorde vis via de Viswijzer “Eet ‘groene’ vis met een goed gevoel, laat ‘rode’ vis maar liggen”. Check de luchtkwaliteit van vandaag of morgen
“Bekijk de actuele gemeten waarde van luchtverontreiniging en de verwachting voor morgen. Stel je eigen alarm in.”
Filewekker voor onderweg "Als je niet met het OV reist: deze app waarschuwt als er file op jouw traject ontstaat of is opgelost."
Check de Eerlijke Bankwijzer! "Weet hoe je impact kunt maken met jouw euro's.
Groente en fruit kalender in de supermarkt "Groeit jouw fruit en groente sociaal en groen? Hoort het bij dit seizoen?"
13
14
Eenvoudige moestuin Bertineke de Lange en Frits Kwint Een moestuin alleen weggelegd voor mensen met een grote tuin? Op het FAIR event zul je zien dat je op je balkonnetje al een leuk moestuintje kunt hebben en dat dat niet heel ingewikkeld hoeft te zijn. Waarom zou je een moestuin willen? -Omdat het lekker is om naast je dagelijkse werk achter een computer eens even met je handen in de aarde te wroeten en daarbij tot rust te komen. -Omdat het sowieso goed is om van tijd tot tijd even los te weken van je smartphone en/of tablet en je in de ‘echte’ wereld te begeven. De wereld waarin eten nog uit de aarde komt. i.p.v. uit de vrachtwagen van Albert.nl. -Omdat het leuk is om te zien hoe groente en fruit groeit. Je verwondert “even met je handen in de aarde te je steeds weer over Gods schepping. wroeten en daarbij tot rust te komen“ -Omdat het gezond is om onbespoten groente en fruit te eten. -Omdat er geen transport nodig is van producent naar groothandel, naar de supermarkt, naar jouw huis. Dat scheelt best wat brandstof die anders wel verbruikt zou zijn. -Omdat je zeker weet dat er geen mensen voor lage lonen of onder slechte omstandigheden aan jouw eten hebben gewerkt. Op de FAIR middag laten we je zien hoe je zo’n eenvoudig moestuintje kunt maken en we laten je zien waar je informatie hierover kunt vinden zodat je snel zelf aan de slag kunt. Frits geeft tijdens de dag verschillende presentaties waarin hij laat zien hoe hij zelf zijn moestuintje heeft gemaakt. Zelf aan de slag? Kijk op: www.makkelijkemoestuin.nl . Voor filmpjes kun je zoeken in YouTube op ‘Jelles makkelijke moestuin’.
Het recht moet stromen als water, de gerechtigheid
als een nooit opgedroogde beek. Amos 5:24
15
Ontwikkelingen op de energiemarkt Johan Pronk
V
oor wie het wil zien; we zitten op dit ogenblik in een hele spannende overgangsfase naar een nieuwe economie en middenin een energierevolutie.
De verwachting is dat onze toekomstige kosten voor energie langzaam maar zeer zeker zullen stijgen. Al was het maar dat de rekening van de sluiting van de nog niet afbetaalde vervuilende kolencentrales bij de consument wordt neergelegd in de vorm van een belasting op ons elektriciteitsverbruik. Om naar een nieuw en duurzaam energie-evenwicht te komen zullen we enerzijds minder energie moeten gaan gebruiken en anderzijds op een duurzame manier onze energie moeten gaan “Om tot een volledig evenwicht te komen opwekken. Om tot een volledig evente komen zijn nieuwe duurzazijn nieuwe duurzame technieken nodig. wicht me technieken nodig. Hierbij is het tijdelijk opslaan van energie en op een slimme manier brengen van energie naar de plaats waar dat nodig is een sleutelrol gaan spelen. Mijn persoonlijke ontwikkelingen Er zijn een paar momenten in mijn jonge leven geweest die mijn huidige milieu inzicht hebben bepaald. Toen ik een jaar of 5 was liep ik met mijn moeder over de Badhuisstraat in Scheveningen toen er een grote vrachtauto voorbij reed en een grote vieze wolk dieselrook in mijn gezicht blies. Ik kon bijna niet ademen en zag voor het eerst van mijn jonge leven dat ons leefmilieu werd bedreigd en dat iedereen om mij heen gewoon doorraasde. Toen ik 11 jaar was fietste ik door het Westland tussen de kassen door langs een sloot waar ik op dat moment een tuinder zijn rugketeltje zag uitspoelen in de sloot. Na 3 kwartier kwam ik langs het zelfde paadje terug en zag dat er overal dode vissen in de sloot dreven. Deze ervaringen hebben mij nooit meer losgelaten en bepalen ook vandaag nog steeds een diep gewortelde wens om in mijn eigen leefomgeving te werken aan de grote uitdagingen van deze tijd; energie, klimaat, water, voedsel en economie. Daarvoor ben ik sinds kort begonnen met de vorming van een comité “Henketstraat Groen” in mijn straat om de bewoners bewust te maken wat ze vooral zelf kunnen doen en om gegevens en kennis onderling te laten uitwisselen.
16
Energiebesparing, wat kunt u zelf doen? Johan Pronk
P
ak uw laatste jaarnota van uw energieverbruik en laat tijdens FAIR door ons controleren of u via een paar eenvoudige maatregelen uw verbruik 10% omlaag kan brengen. Veel informatie hierover kunt u ook vinden op internet, bijvoorbeeld op de volgende websites; www.milieucentraal.nl alles over energie en milieu in het dagelijks leven www.olino.org alles over duurzame energie (olino is een afkorting van: Olie nee) www.greenchoice.nl de groenste en goedkoopste energieleverancier Het nieuwe energieakkoord geeft nieuwe mogelijkheden om uw huis door een lening met lage rente te isoleren. Als u een eigen huis heeft kunt u zo een investering doen die zich zelf terugverdient. Elektrabesparing Op het gebied van stroombesparing kunnen we door diverse eenvoudige maatregelen een stroombesparing realiseren van zo’n 40 tot 50% op ons elektriciteitsverbruik. Dit is een besparing van 200 á 240 euro op jaarbasis ten opzichte van een gemiddeld huishoudverbruik. 1. Vervang alle gloeilampen door LED lampen. Let er wel op dat u een LED lamp kiest die voldoende licht geeft. Dit staat in Lumen aangegeven. 2. Vervang de energieslurpende halogeenlampen door LED lampen. Let op: een halogeenlampje is ook zwaar chemisch afval. 3. Als u spaarlampen heeft en deze stuk gaan vervang ze dan door LED lampen en gooi de spaarlampen bij het klein chemisch afval. 4. Als u een buitenlamp heeft probeer er een sensor op te zetten zodat deze alleen aangaat bij aanwezigheid van een persoon of via een schemerschakelaar. 5. Schakel ‘s nachts alle (audio)-apparatuur uit door ze op een stekkerblok aan te sluiten met schakelaar. Hiermee schakelt u ook alle stand-by stroom uit. 6. Ga alle apparaten in uw huis af om te controleren of ze onnodig stroom uit het net halen. Het meten van het verbruik kunt u zelf met een eenvoudige stroommeter. U zult versteld staan over wat u soms op een plek als de zolder nog tegenkomt.
Toen ik voor het eerst na mijn hersenbloeding (in 2009) weer op vakantie was hoorde ik van het plotseling overlijden van Piet Harting uit onze gemeente door een brand die ontstond in een zijn oude videorecorder toen zijn vrouw even bij de overbuurvrouw op de koffie was. Hij was 15 jaar geleden in een rolstoel beland door een hersenbloeding. Zijn dood greep mij erg aan omdat ik zelf ook in een rolstoel heb gezeten. Toen dat
17
bericht binnenkwam heb ik die nacht dan ook geen oog meer dichtgedaan. Het ontstaan van de brand in zijn huis heeft mij aan het denken gezet om alle elektrische apparatuur in mijn huis te controleren en ontdekte zo op mijn zolder een oude hub, van het ooit door mijn zelf aangelegde UTP netwerk, die constant 20 Watt uit het net trok. Omdat ik niet meer wist dat dit apparaat nog steeds aanstond midden tussen alle spullen op mijn zolder heb ik misschien hiermee ook wel brand voorkomen. 7. Meet u ook eens het stroomverbruik van uw laptop en uw TV. U zult verstelt staan van het verbruik! Een laptop gebruikt meestal minder stroom als een desktopcomputer. 8. Let op het energielabel bij het vervangen van huishoudelijke apparatuur. Tegenwoordig hebben extra zuinige apparaten label A+++. 9. Als u een wasdroger heeft probeer dan zoveel mogelijk uw was op een droogrek te drogen dat bespaart u heel veel kWh. Energiebesparing (gas) Als u een huurwoning heeft vraag dan het energielabel op bij uw verhuurder. Het label is o.a. afhankelijk van of u dubbelglas heeft, of uw vloer, gevel en dak zijn geïsoleerd en hoe energiezuinig uw cv-ketel is. Om een energielabel van een woning te bepalen is een hele berekening noodzakelijk. Als het goed is heeft uw verhuurder dit label bepaald. Als dubbelglas meer dan 20 jaar geleden aangebracht, is aan het eind van zijn levensduur en heeft het zijn isolerende werking grotendeels verloren. Er zijn zelfs nog woningen met enkelglas. Het zou mooi zijn als u met het toekomstig planmatig onderhoud de woning gelijk met HR++ isolatieglas zou kunnen voorzien. Bijvoorbeeld bij het vervangen van de kozijnen. Bij een niet geïsoleerde begane grondvloer, gevel en dak gaat veel energie verloren. In de winterperiode kunnen de warmtelekken in dak en gevels met een infrarood camera goed in beeld worden gebracht. Bij het vervangen van uw laminaat kunt u een dubbelïsolerende onderlaag aanbrengen. Heeft u al radiatorfolie achter uw verwarming aangebracht? Energieopwekking Als uw huis en dak ervoor geschikt is , is het mogelijk om uw eigen elektrische energie op te wekken met zonnepanelen op het dak. De terugverdientijd zit tegenwoordig rond de 8-10 jaar. Waterbesparing U kunt snel resultaat bereiken op het gebied van waterbesparing via simpele aanpassingen als doorstroombegrenzers op uw kranen. Het beperkt houden van de douchetijd tot maximaal 5 minuten met een zandlopertje levert zowel een flinke water als een gasbesparing op.(zeker bij douchende dochters!) Ook een spaardouchekop spaart zowel water als gas.
18
Nog mooiere resultaten op gebied van waterbesparing kunnen worden gerealiseerd via een eenvoudig ontworpen regenwater-opvanginstallatie, met een aquaduct en 2 stuks opvangvaten in de nok van een schuur. Wij hebben dit in ons huis gemaakt. Door ons toilet met regenwater door te spoelen besparen wij tot 30% van ons waterverbruik. Dit is een besparing van 50 á 60 euro op jaarbasis voor een 2 persoons huishouden. Laat het nu dus maar af en toe regenen! Het ontwerp van zo’n installatie is mede afhankelijk van wat voor een soort woning u heeft en kan niet altijd worden gerealiseerd.
Gen1:28: ”Wees vruchtbaar en word talrijk,
bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.”
19
Fair trade en duurzaamheid Aat Hordijk
E
erlijke handel of fair trade bevordert de duurzame ontwikkeling in de internationale handel, vooral bij de export van arme landen naar rijke Westerse landen. Fair trade betekent dat koffie-, cacao- of bananenboeren in Latijns-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië een eerlijke prijs krijgen voor hun exportproducten. Een prijs die in verhouding staat tot de werkelijke productiekosten, en niet een prijs die wordt bepaald door de verhoudingen op de internationale markt. Fairtrade-producten dienen daarnaast te voldoen aan milieueisen die vergelijkbaar zijn met die in Europa [1]. De allereerste fairtrade-producten werden in de jaren 40 en 50 verkocht via kerken in de Westerse wereld, met als bedoeling geld in te zamelen voor mensen in arme landen. De huidige professionele fairtrade-beweging kreeg in Europa definitief vorm in de jaren zestig. In 1968 werd het fairtrade-concept officieel omarmd door de UNCTAD, de conferentie van de Verenigde Naties inzake handel en ontwikkeling. In 1969 werd de eerste wereldwinkel van Europa geopend in Breukelen. Veertig jaar later zijn er in Nederland bijna 400 wereldwinkels en fairtrade-shops. De populariteit van fairtrade-artikelen wordt elk jaar groter, zowel bij consumenten als bij bedrijven [1] De geloofwaardigheid van fairtrade staat of valt met het bepalen van strikte criteria en een grondige en permanente controle op de naleving daarvan. Inmiddels zijn fairtrade-keurmerken uit 23 landen, waaronder ook het Nederlandse Max Havelaar, aangesloten bij een autonome en onafhankelijke wereldwijde koepelorganisatie, FLO-eV (Fairtrade Labelling Organizations International). De FLO-eV stelt de fairtrade-criteria vast en organiseert assistentie om producenten te helpen de normen te halen. Een product dat het Fairtrade-keurmerk draagt, beantwoordt o.m. aan de volgende criteria: De producenten (vaak boerenorganisaties uit ontwikkelingslanden) kunnen rekenen op een minimumprijs, die de kosten van een sociaal- en milieuverantwoorde productie dekt. De producenten ontvangen ook een extra ontwikkelingspremie, onafhankelijk van de wereldmarktprijs, om ontwikkelingsprojecten op te zetten in hun gemeenschap, bijvoorbeeld op het vlak van onderwijs, gezondheid, spaar- en kredietsystemen, wegenaanleg, aankoop van machines of organisatieversterking. De arbeiders kunnen werken in menswaardige arbeidsomstandigheden. Dus beslist zonder kinder- en dwangarbeid en geen hongerlonen. Er wordt zorgvuldig omgegaan met het natuurlijk milieu waarin de exportproducten worden geteeld.
20
De criteria voor fairtrade-producten wordt complexer bij producten die uit verschillende ingrediënten bestaan, zoals ijs of chocolade. Op de verpakking staat dan te lezen hoeveel procent van het product uit eerlijke handel afkomstig is. Dit alles betekent voor boer/boerin dat hun kinderen onderwijs kunnen volgen, dat gebruik gemaakt kan worden van medische voorzieningen, dat hulp “De allereerste fairtrade-producten wordt geboden bij de productie, dat ze werden in de jaren 40 en 50 verkocht niet langer afhankelijk zijn van tussenhandelaren om hun producten op de markt te krijgen…. Dit alles is een belangrijke stap vooruit. Ook op andere gebieden dan landbouw wordt de duurzaamheid bevorderd; denk aan bosbouw - het FSC keurmerk; Forest Stewardship Councel – hout uit verantwoord beheerde bossen, met alle aandacht voor de mensen en dieren die van het bos afhankelijk zijn. Alle grote milieu- en ontwikkelingsorganisaties bevelen FSC aan [3]. visserij – het MSC – Marine Stewardship Councel - erkent en beloont duurzame visserijen. Een van de maatregelen is om de vismethode aan te passen en andere netten te gebruiken, zodat de bijvangst zeer beperkt blijft; want die gaat meestal dood [4]. kledingindustrie – van biologisch katoen tot ‘RankaBrand’ hoe duurzaam is je favoriete merk, kleding, schoeisel, supermarkt etc. [5] Onze gemeente betrekt haar Fairtrade koffie en thee van de firma Puro, die een deel van de winst investeert in het opkopen van stukken oerwoud. Veel is gaande, er zijn veel mensen van goede wil. Ook dit is recht doen en gerechtigheid zoeken; op een goede manier omgaan met mensen en de natuur. [1] [2] [3] [4] [5]
Wikipedia Google – keurmerken http://www.fsc.nl/ http://www.msc.nl/ http://www.rankabrand.nl/
21
“
Fair finance Gerard Kok
E
erlijk bankieren, kan dat nog wel? Na de kredietcrisis hebben vele mensen geen vertrouwen meer in banken. De managers (zij alleen?) dachten alleen maar aan hun eigen portemonnee en niet aan hun klanten. Dat ging jaren goed totdat de ene bank na de andere omviel. Waar is het gevoel voor rechtvaardigheid gebleven? De Bijbel herinnert ons eraan om de arme niet te vergeten. (Matteüs 5,42: Geef aan wie iets van je vraagt, en keer je niet af van wie geld van je wil lenen.) Veertig jaar geleden waren er kerken in het zuiden die vroegen aan kerken in rijke landen waar zij hun geld belegden. Wisten zij eigenlijk wel of de bank waar hun geld aardig wat rente opbracht dat niet verdiende door te beleggen in wapenhandel of tabaksindustrie? Waarom beleggen jullie niet in ons, arme mensen, zodat zij de kans krijgen om onze bedrijven te verbeteren? Leen ons geld en we kunnen betere cacaobonen of koffiebonen kweken, of onze vissersboot laten opknappen. De kerken hebben die uitnodiging serieus genomen; Oikocredit werd opgericht. Oikocredit is een financiële instelling die al 40 jaar leningen verstrekt aan groepen mensen in ontwikkelingslanden via projectpartners. Denk aan koffie en cacao-coöperaties of aan microkredietbanken, die veel kleine leningen verstrekken aan individuen. U moet dan denken aan ‘Perpetual’, een vrouw uit Afrika. Zij heeft met een kleine lening stoffen gekocht waarvan ze kleding maakt die ze dan weer verkoopt. Zo schept ze haar eigen inkomen en lukt het haar om uit de armoede te komen. Moeten we dan nooit geld geven? Ja, als het nodig is bij acute nood na een oorkaan of voor onderwijs of voor de medische zorg. GEVEN ALS HET MOET, LENEN WAAR HET KAN! Miljoenen mensen over de hele wereld zijn al uit hun armoede ontsnapt door een lening van Oikocredit. Particulieren en organisaties wereldwijd maken dit werk mogelijk door te beleggen in Oikocredit. Terwijl de financiële crises bleven toeslaan, is de waarde van een belegging bij Oikocredit onveranderd gebleven. Zo was Oikocredit niet alleen goed voor arme ondernemende mensen in ontwikkelingslanden maar bleek het ook een waardevaste belegging te zijn! Ik wil u graag meer vertellen over deze FAIRe Bank, kom langs bij mijn stand! Of kijk alvast op http://www.oikocredit.nl/het-verhaal-van-perpetual
22
Inspirerende Bijbelteksten: Gen1:28: ”Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.” Rom 1: 20 Zijn onzichtbare eigenschappen zijn vanaf de schepping van de wereld zichtbaar in zijn werken, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid zijn voor het verstand waarneembaar. Leviticus 19:9-10 9 Wanneer je de graanoogst binnenhaalt, oogst dan niet tot aan de rand van de akker en raap wat blijft liggen niet bijeen. En wanneer je bij de wijnoogst druiven plukt, loop dan niet alles nog eens na en raap niet bijeen wat op de grond is gevallen, maar laat het liggen voor de armen en de vreemdelingen. Genesis 2:15 “En de HERE God nam de mens en plaatste hem in de hof van Eden om die te bewerken en te bewaren”. Mat. 7:12 “Behandel anderen steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten.” Matteüs 5,42: Geef aan wie iets van je vraagt, en keer je niet af van wie geld van je wil lenen. BEDANKT FAIR zou er niet zijn geweest zonder de denkkracht, praktische hulp en enthousiasme van: Aat Berkman, Aat Hordijk, AnneMarije de Geus, Bertineke de Lange, Diane de Cler, Els Topfer, Emma Hanemaaijer, Francine Hanemaaijer, Frits Kwint, Gerard Alders, Gerard Kok, Gretha van der Laan, Huiberdien Pijnacker Hordijk, Ineke Kiefte, Jacqueline Werkman, Johan Pronk, Lisette van de Berg, Martin Oste, Miranda Tack, Nellie Dorsman, Paul Leistra, Rein Bres, Renée Ypma, Victor vd Goot, Willem Jan Pijnacker Hordijk, Willem Tom, Wim Vonk (en dan hoop ik dat ik niemand ben vergeten) Allemaal heel hartelijk bedankt! Lonneke
23
Wees goed voor deze aarde Wees goed voor deze aarde, het dier, de boom, de plant, want alles heeft zijn waarde, Is schepping van Gods hand. Wees goed voor al het leven, het heeft een eigen recht. De Heer gaf het zijn zegen, Hij is er aan gehecht. Wees goed voor deze aarde, zij is Gods eigendom. God houdt zo van de paarden, de meren en de zon. Wees goed voor al het leven, Gods hart klopt er in mee. Hij heeft zijn Geest gegeven, aan berg en dal en zee. Wees goed voor deze aarde, vertrap en plunder niet. Bewerk haar en bewaar haar, zoals de Heer gebiedt. Wees goed voor al het leven. Bezorg de Heer geen smart. Wie doodt, hij werkt God tegen, hij trapt Hem op zijn hart.
Hans Bouma Melodie: Gezang 172 of 174
24
