INHOUDSOPGAVE PRODUCTIVITEIT BIJ ZEUGEN: SPEENCAPACITEIT

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE ................................................................................................... 2 1. PRODUCTIVITEIT BIJ ZEUGEN: “SPEENCAPACITEIT” ................................... 5 DE HYPOR AANPAK ................................................................................................... 5 HET GENETISCH PERSPECTIEF ................................................................................... 6 DE “SPEENCAPACITEIT” WEGENKAART ........................................................................ 7 2. SELECTEREN OP EEN VERHOOGDE SPEENCAPACITEIT.............................. 9 MAAR ZIJN ER GEEN NADELEN VERBONDEN AAN DEZE EVOLUTIE?.................................. 9 SPEENCAPACITEIT = EVENWICHTSOEFENING ............................................................. 11 MAXIMALISEREN VAN HET GENETISCH POTENTIEEL .................................................... 12 3. GELTEN MANAGEMENT ................................................................................... 13 GELTENADAPTATIE.................................................................................................. 13 MILIEU ................................................................................................................... 14 VOEREN TOT AAN HET DEKKEN ................................................................................. 15 BEERSTIMULATIE EN BERIGHEIDSDETECTIE ............................................................... 15 GEWICHT BIJ DEKKEN .............................................................................................. 15 OMGANG ................................................................................................................ 16 HET BELANG VAN GENETISCHE EIGENSCHAPPEN ........................................................ 16 4. FACTOREN DIE VAN INVLOED ZIJN OP TOOMGROOTTE EN GEBOORTEGEWICHT ........................................................................................... 17 GENETISCHE INVLOEDEN ......................................................................................... 17 MILIEU-, VOEDINGS- EN GENETISCHE FACTOREN ........................................................ 18 Gewicht van de zeugen bij eerste dekking ....................................................... 18 Inseminatiemoment en – methode.................................................................... 18 Management voor verbeterde embryo overleving............................................. 19 Voeding tijdens het begin van de dracht ........................................................... 20 Lactatieduur ...................................................................................................... 20 Interval spenen – dekken.................................................................................. 20 Leeftijdsopbouw van zeugenstapel naar cyclus................................................ 21 Verhoging geboortegewicht biggen .................................................................. 22

Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 2

5. HET VOEREN VAN ZEUGEN EN GELTEN IN DE DRACHTFASE.................... 23 Spenen tot dekken............................................................................................ 24 Begin dracht...................................................................................................... 24 Midden dracht ................................................................................................... 25 Einde dracht...................................................................................................... 25 Overgang dracht naar lactatie........................................................................... 25 6. TERUGBRENGEN AANTAL DOODGEBOREN BIGGEN .................................. 28 GOED MANAGEMENT IS EEN MUST ............................................................................ 29 Controle ............................................................................................................ 30 De richtlijnen ..................................................................................................... 30 Overige factoren ............................................................................................... 31 DE HYPOR OPLOSSING ............................................................................................ 32 7. TERUGBRENGEN BIGGENUITVAL TOT SPENEN........................................... 34 Maatregelen om warmteverlies te verminderen ................................................ 35 Biest is van levensbelang voor overleving ........................................................ 35 Overlegtechnieken voor maximale biggenoverleving........................................ 37 8. MAXIMALISEREN VAN HET SPEENGEWICHT ................................................ 39 GENETISCHE INVLOEDEN ......................................................................................... 39 MANAGEMENT FACTOREN ........................................................................................ 40 Speenleeftijd ..................................................................................................... 40 Voeropname tijdens de lactatiefase.................................................................. 41 Voeropname tijdens de drachtfase ................................................................... 41 Het voeren voorafgaand aan het werpen.......................................................... 41 De beschikbaarheid van water.......................................................................... 42 Ruimtetemperatuur ........................................................................................... 42 De hygiëne van de trog en de versheid van het voer........................................ 42 De voercurve .................................................................................................... 42 De samenstelling en inhoud van het lactatievoer.............................................. 43 Kraamstalmanagement..................................................................................... 43


9. VERBETERING VAN DE ZEUG- EN BIGGENGEZONDHEID............................ 45 ZEUG- EN GELTGEZONDHEID .................................................................................... 45 Baarmoederinfecties......................................................................................... 46 Uierinfecties ...................................................................................................... 46 Poot- en beenproblemen .................................................................................. 47 De gezondheid van de big ................................................................................ 47 Gewrichtsontsteking ......................................................................................... 48 Huidontsteking (smeerwrang) ........................................................................... 48 Diarree .............................................................................................................. 48 10. HET EFFECT VAN DE LEEFTIJDSOPBOUW VAN DE ZEUGENSTAPEL ..... 50 UITWERKING OP TECHNISCHE BEDRIJFSRESULTATEN ................................................. 51 DE IDEALE BEDRIJFSOPBOUW VOOR WORPNUMMER ................................................... 52 VERVANGINGSBELEID IN NIEUW OPGESTARTE BEDRIJVEN ........................................... 54 CONCLUSIES .......................................................................................................... 54 11. MANAGEMENT VOOR EEN HOGE LANGLEEFBAARHEID .......................... 55 MOGELIJKE REDENEN VOOR EEN VERKORTE LEVENSDUUR.......................................... 55 VERHOGING VAN DE LEVENSDUUR VAN DE ZEUG ........................................................ 56 Genetische invloeden ....................................................................................... 56 Management van jonge zeugen....................................................................... 57 Het verminderen van vervangingen en sterfte vanwege gezondheidsredenen. 57 CONCLUSIES .......................................................................................................... 59 12. HET BELANG VAN EEN CONSTANTE DIERSTROOM .................................. 60 DE VOORDELEN VAN EEN CONSTANTE DIERSTROOM ................................................... 60 INVLOEDEN OP DE OUTPUT VAN DE ZEUGENSTAPEL .................................................... 61 HET BEREIKEN VAN EEN CONSTANTE OUTPUT ............................................................ 62 Het aantal productieve zeugen ......................................................................... 62 De grootte van het geltenbestand..................................................................... 63 Vervangingsbeleid ............................................................................................ 63 Fokbeheer......................................................................................................... 63 13. ZWAARDERE BIGGEN BIJ SPENEN VERBETEREN GROEI, EFFICIËNTIE EN KARKASWAARDE. ................................................................................................ 65 DE GESPEENDE BIGGEN........................................................................................... 65 DE VLEESVARKENS ................................................................................................. 66 GROEI-EFFECTEN OP DE KARKASKWALITEIT ............................................................... 66


1. Productiviteit bij zeugen: “Speencapaciteit” Productiviteit bij zeugen word traditioneel gemeten volgens het aantal gespeende biggen per zeug per jaar. Gedurende de laatste 15 jaar heeft het gebruik van verbeterde genetische selectietechnieken geleid tot een grote verhoging van het totaal aantal geboren biggen. Deze verhoging heeft het mogelijk gemaakt om een productie van 30 biggen per zeug per jaar te realiseren. Echter de hoge druk op totaal geboren biggen heeft in sommige fokkerijprogramma’s, geresulteerd in een negatieve uitwerking op bigkwaliteit, mesterijgroei, voerconversie en karkaskwaliteit. Onderzoek door George Foxcroft en zijn team op het Swine Research and Technology Centre van de Universiteit van Alberta (Canada) heeft laten zien dat een overbevolking van embryo’s in de uterus en de hierdoor ontstane consequente ondervoeding leidt tot lagere geboortegewichten en meer spreiding in de toom. Biggen uit deze worpen zijn minder vitaal, groeien langzamer en hebben een slechtere karkaskwaliteit. Dit onderzoek, en ook andere, laten zien dat de negatieve effecten van een grotere toomgrootte eenvoudig de voordelen kunnen ondermijnen.

De Hypor aanpak Hypor haar aanpak bij dit dilemma is de focus op een combinatie van meerdere kenmerken. Door deze kenmerken in de juiste balans in een selectie-index te plaatsen, welke de productiviteit van zeugen weergeeft, komen de Hyporzeugen tot het beste economische resultaat. De potentie van een zeug om veel, zware biggen gedurende haar productieve leven te produceren staat centraal in dit concept, en word “speencapaciteit” genoemd. Dit kan worden gedefinieerd als:


“Het genetisch potentieel om het totaal gewicht van de gespeende biggen en de totale verkochte hoeveelheid vlees per zeug gedurende haar productieve leven te maximaliseren” Hypor is ervan overtuigd dat “speencapaciteit” het beste kengetal is om productiviteit bij zeugen te meten, omdat het de output van de zeug definieert in het gewicht van de biggen gedurende een zeug haar productieve leven, wat een maat is voor de hoeveelheid verkocht vlees van de nakomelingen van een zeug. Indien een zeug in staat is continue grote tomen kwaliteitsbiggen te produceren, maximaliseert dit de potentie van haar nakomelingen in de biggenopfok en mesterij. Dit resulteert in een snellere groei, betere voerconversie en zwaardere varkens met een betere karkaskwaliteit. Verder zorgt een regelmatige stroom van grote, uniforme biggen naar de biggenopfok voor een regelmatige varkensstroom, welke de benutting van de stalcapaciteit en de winstgevendheid maximaliseert.

Het Genetisch perspectief Vanuit een genetisch perspectief betekent balans, het optimaliseren van alle factoren welke bijdragen aan verbeterde “speencapaciteit”. Dus niet alleen toomgrootte, maar ook biggenkwaliteit parameters zoals geboortegewicht, aantal levend geboren biggen en aantal gespeende biggen per worp. Samen met de factoren leeftijd eerste dekking en het interval spenen-dekken dragen deze bij aan het aantal gespeende biggen gedurende het productieve leven van een zeug. De fysieke selectie is een belangrijke component bij de potentiële “speencapaciteit” en Hypor heeft dan ook rigoureuze selectiecriteria voor de beenkwaliteit en exterieur in haar nucleus bedrijven om de levensduur van de zeugen te maximaliseren.


Tegelijkertijd is de strikte selectie op het aantal en de kwaliteit van de spenen een vitale factor om de melkgift te verbeteren, wat een grote invloed heeft op de biggengroei en het speengewicht. Alles samen zorgt ervoor dat de “speencapaciteit” aanpak zeugen voortbrengt welke de potentie hebben om grote aantallen biggen te produceren zonder compromissen te moeten doen op geboortegewicht, uitvalspercentage bij geboorte en tot spenen, moedereigenschappen en levensduur.

De “speencapaciteit” wegenkaart De “speencapaciteit” wordt beïnvloedt door vele genetische factoren, daarnaast zijn er ook veel omgeving-, en management invloeden welke bijdragen aan het realiseren van het genetische potentieel. Om de factoren die de “speencapaciteit” beïnvloeden beter te begrijpen is het noodzakelijk om de verschillende componenten welke hieraan bijdragen uit elkaar te halen. En voor elke component op zich te kijken hoe deze geoptimaliseerd kan worden. De 3 basiscomponenten van “speencapaciteit” zijn het aantal gespeende biggen per worp, het speengewicht en het aantal worpen per productieleven van een zeug zijn. Door deze getallen met elkaar te vermenigvuldigen krijgen we het aantal kg gespeende biggen per productieleven van een zeug. 1. Het aantal gespeend per worp is het resultaat van totaal geboren, het percentage dood geboren en percentage uitval voor spenen.


2. Het speengewicht wordt primair beïnvloed door het geboortegewicht, de voeropname in de kraamstal en de gezondheid van zeug en biggen. 3. De levensduur, ofwel het aantal worpen per productieleven wordt beïnvloed door de pariteit verdeling, robuustheid van de zeug, uitval van de zeugen, en diverse management aspecten. Tot slot is het management, van aanvoer tot het moment van de eerste keer spenen, van enorme invloed op de levensduur, vleesproductie en “speencapaciteit”.


2. Selecteren op een verhoogde speencapaciteit In de laatste decennia zijn heel wat stappen ondernomen om de biggenproductie te verbeteren. Voornamelijk de introductie van het BLUP-systeem begin jaren ’90 gaf een boost aan de trage vooruitgang in de kenmerken met lage erfelijkheidsgraad, veelal reproductiekenmerken. BLUP bezorgde de fokkers een middel om fokwaarden nauwkeuriger te schatten en maakte dus de beslissingen bij selectie betrouwbaarder. Vandaar dat in veel fokprogramma’s de toomgrootte, die voordien slechts zeer langzaam te verbeteren was, snel toenam. Sommige fokprogramma’s meldden een jaarlijkse toename tot 0,3 biggen totaal geboren biggen per zeug en per jaar.

Maar zijn er geen nadelen verbonden aan deze evolutie? Inderdaad, als het fokprogramma niet evenwichtig samengesteld is, kunnen er nadelen verbonden zijn aan deze evolutie. Deze problemen zijn al zeer goed beschreven. De volgende nadelen kunnen voorkomen: verlaagd geboortegewicht, verhoogd aantal doodgeboren biggen, verhoogde biggensterfte, toename van het aantal achterblijvers in kraamhok en biggenopfok, verlaagde karkaskwaliteit, kortere productiviteitsduur, zwakkere zeugen, enz. Deze problemen komen voor als het fokprogramma er niet in slaagt rekening te houden met de interacties tussen de verschillende kenmerken. Indien een fokprogramma teveel gericht is op vruchtbaarheid, zullen een aantal van de beschreven problemen voorkomen omdat toomgrootte negatief gecorreleerd is met geboortegewicht en dus ook met de levensvatbaarheid van de biggen. Meerdere onderzoeken uitgevoerd door experts als Dr. George Foxcroft


hebben aangetoond dat met een toenemende toomgrootte het gemiddeld geboortegewicht afneemt. Bij fokprogramma’s die te veel focussen op vruchtbaarheid, zijn ook de fysieke aspecten van de zeugen een kenmerk dat dikwijls over het hoofd gezien wordt. Dit zal uiteindelijk resulteren in zeugen met gebrek aan fysieke sterkte wat tot gevolg heeft dat deze zeugen een kortere levensduur hebben. Indien een heel vruchtbare zeug slechts 3 tomen produceert, kan de aankoopprijs niet terugverdiend worden. Een aantal jaren geleden werd in Duitsland een studie uitgevoerd waarbij aan zeugenhouders gevraagd werd om de genetica die op de Duitse markt beschikbaar was te beoordelen op diverse kenmerken. Uit deze studie bleek dat sommige genetica, die gekend stonden als vruchtbare zeugen, op gebied van fysieke sterkte en levensduur onvoldoende scoorden. De Hyporzeug scoorde op deze 2 kenmerken het best. Bij Hypor passen we al lange tijd de filosofie van een evenwichtig samengesteld fokprogramma toe. We beogen niet alleen het verhogen van het totaal aantal geboren biggen, maar een combinatie van alle kenmerken die zowel voor de zeug als voor haar biggen optimaal zijn. De principes zijn: een vruchtbare zeug met goede melkproductie, genoeg tepels om een grote toom te kunnen grootbrengen en een goed exterieur om een lange levensduur te garanderen. Deze robuuste, gebruiksvriendelijke zeug realiseert een optimale reproductie onder alle productieomstandigheden. Deze zeug brengt telkens biggen voort die als “waardevolle varkens” kunnen beschouwd worden. De worpen combineren een aanzienlijke toomgrootte met een hoog individueel geboortegewicht. Dit geboortegewicht garandeert hoge overlevingskansen. Dankzij de hoge melkproductie van de zeug, haar goede moedereigenschappen en de goede start van de biggen dankzij hun hoog geboortegewicht, kunnen continu grote tomen met een hoog speengewicht gespeend worden. De Hyporzeug produceert telkens grote tomen van zware biggen en maximaliseert het potentieel van haar nageslacht in alle productiestadia. Dit blijkt uit een snellere groei, een efficiëntere voederconversie, zwaardere mestvarkens en een verbeterde karkaskwaliteit. Een gebalanceerd fokprogramma (speencapaciteit) vereist een correcte schatting van de kenmerken naar waarde. In het streven naar een zeug met een optimale levensduur, is het belangrijk om de voornaamste redenen van vervanging te inventariseren: 1. Vruchtbaarheidsproblemen – niet bronstig worden, niet drachtig worden 2. Slechte prestatie – kleine toom, lage melkproductie 3. Beenwerkproblemen Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 10

Dit zijn de 3 belangrijkste redenen om zeugen vrijwillig af te voeren. Andere factoren zoals verwonding en acute dood leiden tot gedwongen vervanging. Door de genetische kenmerken die tot afslachten aanleiding geven te verbeteren, selecteren we indirect op langleefbaarheid. Bovenop de selectie naar reproductieve prestaties, maken de Hypor-lijnen een streng selectieproces door m.b.t. conformatie en exterieurkenmerken, een aspect dat we eerder al aanhaalden.

Speencapaciteit = evenwichtsoefening De focus van het fokprogramma zoals hier beschreven werd, noemen we bij Hypor het fokken op “speencapaciteit”. Door het nastreven van een evenwicht in de zeug, gericht op het maximaliseren van zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de gespeende biggen, worden alle kenmerken geleidelijk verbeterd. Op die manier wordt vermeden dat bepaalde kenmerken benadeeld worden. In sommige gevallen zijn de keuzes gemakkelijk te maken. Maar hoofdzaak is dat door de combinatie van verschillende kenmerken, hoewel sommige negatief gecorreleerd zijn, er nog steeds verder geëvolueerd wordt naar een betere zeug. Het basisprincipe is dat een goede speencapaciteit onderbouwd moet zijn door een goed fokprogramma. Uit bovenstaande blijkt dat het fokprogramma van Hypor op dit principe gebaseerd is. Dankzij de technologische vooruitgang komen er meer hulpmiddelen beschikbaar die tot dit doel kunnen bijdragen. Hypor is goed in staat deze te benutten en zo de speencapaciteit nog verder te verbeteren.


Maximaliseren van het Genetisch potentieel Elke extra kilo gespeende big gedurende het productieleven van de zeug vertegenwoordigt een waardevolle extra output welke de kosten per big verlaagt en de winstmarge vergroot. Hypor gelten hebben het genetische potentieel om grote tomen zware biggen te spenen en als realistisch doel voor “speencapaciteit” streven wij naar 505 kg big gespeend per productieleven per zeug. 12,0 gespeende biggen per worp x 7,25 kg* x 5,8 worpen per productieleven =

505 kg * = Gestandaardiseerd op 24 dagen speenleeftijd.

“Speencapaciteit” is het beste kengetal voor zeugen om hun productie efficiëntie te meten en het potentiële rendement in zeugenlijnen tot uitdrukking te brengen. Het definieert de levenproductie van een zeug en brengt de waarde van bigkwaliteit en levensduur van een zeug tot uiting, niet alleen toomgrootte of aantal gespeende biggen per zeug per jaar.


3. Gelten management Voor de ontwikkeling van het exterieur en de reproductieeigenschappen van gelten is een optimale ontwikkeling en een solide genetische basis essentieel. Een doordacht geltenmanagement, tot het moment dat ze haar eerste worp speent is, is van zeer grote invloed op de levensproductie en dus de “speencapaciteit” van zeugen. De grootte van de eerste worp is sterk gecorreleerd aan de omvang van de erop volgende worpen. Dus het realiseren van een goede eerste worp is belangrijk voor een hoog aantal geboren en gespeende biggen in de volgende cycli. Het juiste management gedurende de opfok van gelten heeft tevens een positieve invloed op de levensduur van de zeug, dus het aantal worpen gedurende haar productieve leven, dit is de sleutel tot het maximaliseren van de “speencapaciteit”. Tegenwoordig zijn de gelten erg mager, ze hebben weinig spek, waardoor ze gevoelig zijn voor tekortkomingen in voeding, omgevingsfactoren (klimaat, huisvesting, etc.) en management. Het is van essentieel belang dat al deze omstandigheden zo optimaal mogelijk zijn om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk gelten de tweede worp en verder bereiken. Aandacht voor de vele factoren die bijdragen aan een lang en productief leven verzekeren u van succes. De nu volgende informatie is bedoeld als basis voor het opstellen van een checklist met de belangrijkste punten.

Geltenadaptatie Wanneer aangevoerde gelten met een significant verschil in gezondheidsstatus geconfronteerd worden als ze in de zeugenstapel geïntroduceerd worden, zal de levensproductie van deze gelten afnemen. Een gedegen adaptatie moet ervoor Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 13

zorgen dat de gelten geleidelijk en gecontroleerd in aanraking komen met de al in de zeugenstapel aanwezige ziektes. De gelten horen, wanneer deze werkwijze wordt gevolgd, niet klinisch ziek te worden. De voor de hand liggende vaccinaties dienen, in overleg met de dierenarts, op de juiste momenten te worden uitgevoerd. Er bestaat een, niet te onderschatten, voordeel voor de bedrijven die met BioHypor werken. De gelten op deze bedrijven worden geproduceerd op hetzelfde bedrijf waar ze later in productie gaan. Deze gelten hebben de gelegenheid om natuurlijke immuniteit op te bouwen tegen de op het bedrijf aanwezige ziektes, de kans op het ontstaan van problemen door onjuiste vaccinaties is veel kleiner.

Milieu Hokgrootte: Gelten dienen in groepen gehuisvest te worden tot vlak voor het dekken. De hokken moeten voldoende groot zijn om ruimte te bieden om te bewegen en voor de ontwikkeling van het beenwerk. Het advies is 1,5 m2 per gelt en 2,0 m2. Voldoende ruimte is belangrijk om de gelten de gelegenheid te geven om elkaar te stimuleren wanneer ze berig worden en voor de beer om vrij rond te kunnen lopen bij berigheidsstimulatie en -controle. Groepsgrootte: Een groepsgrootte van 6 tot 8 gelten is ideaal omdat dit het beer/geltcontact tijdens de berigheidscontrole verbetert. In grote groepen is de kans op neus-neuscontact van de beer met elke gelt veel kleiner en is het veel lastiger om alle berige gelten te ontdekken. Vloer: De uitvoering van de vloer moet ervoor zorgen dat de kans op verwondingen zo klein mogelijk is. Dit is vooral van belang tijdens de beerstimulatie en berigheidscontrole met de beer. De vloer moet goed droog zijn en goede grip geven, dit kan eventueel verbeterd worden door kalk of zaagsel te strooien. Licht: Licht speelt een zeer belangrijke rol bij het stimuleren van de berigheid. Helaas is er op veel plaatsen te weinig licht. Er dient een lichtintensiteit van 150 lux gebruikt te worden voor een periode van 16 uur per dag.


Voeren tot aan het dekken Nadat de gelten geïntroduceerd zijn in de zeugenstapel, dient de voeropname 2,3 tot 2,5 kg per dag te zijn. De voergift dient verhoogd te worden vanaf 5 dagen voor de te verwachten berigheid. Dit is van belang om een “flushing effect” te creëren wat de ovulatie verbetert. Gelten krijgen opfokvoer verstrekt van introductie tot aan dekken. Opfokvoeders bevatten hogere niveaus aan mineralen en vitamines, zoals calcium en fosfor die voor sterkere botten zorgen.

Beerstimulatie en berigheidsdetectie Effectieve beerstimulatie is van essentieel belang om de periode te verkorten van introductie in de zeugenstapel tot berigheid. Beerstimulatie en berigheidscontrole dienen twee maal per dag uitgevoerd te worden. Er dient voldoende tijd aan besteed te worden om een intense stimulatie aan elke gelt te geven door neus-neuscontact met de beer. De beer dient door het hok geleid te worden door de zeugenhouder terwijl deze de gelten controleert op berigheidssignalen en staan voor de man. Als richtlijn kan worden genomen 10 tot 15 minuten per hok met 6 tot 8 gelten. Het nummer van de gelten die berigheid tonen of staan voor de man dient genoteerd te worden op de hokkaart samen met de datum. Het effect van beerstimulatie wordt vergroot wanneer de gelten en de beer weg van elkaar worden gehuisvest behalve gedurende de stimulatie.

Gewicht bij dekken Gezien het feit dat de gelten van tegenwoordig minder spek hebben is het van zeer groot belang dat ze voldoende gewicht hebben wanneer ze gedekt worden. Op deze manier hebben ze voldoende reserves, eiwit en energie, om zo goed door de eerste cyclus te komen. Tevens zorgt het ervoor dat er een maximale eerste worp geproduceerd kan worden, dat de levensduur en totale levensproductie verbeterd. Onderzoek aan de Universiteit van Alberta heeft uitgewezen dat het optimale gewicht van gelten bij eerste dekking 135 tot 150 kg is, op deze manier bereiken ze een gewicht van 180 tot 190 kg wanneer ze de eerste keer werpen. Leeftijd is niet de beperkende factor en hoeft daarom niet zozeer in acht genomen te worden. Gelten dienen de eerste keer gedekt te worden als ze tenminste twee berigheden gehad hebben. Vroeg beginnen met beerstimulatie zorgt voor goede berigheden en leidt tot betere eisprongen en worpgroottes. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 15

Omgang Positief contact met mensen is een essentieel onderdeel van de procedure van integratie van gelten in de zeugenstapel. Onderzoek door Dr. Paul Hemsworth aan de Universiteit van Melbourne, Australië heeft uitgewezen dat voorzichtige, rustige omgang met gelten en zeugen leidt tot betere reproductieresultaten in vergelijking tot minimale omgang of negatief gedrag van de zeugenhouder/medewerker. Dit betekent dat, wanneer gelten worden geïntroduceerd, er dagelijks contact moet zijn door de gelten aan te raken, te aaien en zacht tegen ze te praten.

Het belang van genetische eigenschappen Berigheid gerelateerde eigenschappen, zoals leeftijd bij geslachtsrijpheid en interval spenen tot dekken, zijn zeer belangrijke eigenschappen in het fokkerijdoel van Hypor sinds de introductie van BLUP in de fokkerij. Van deze eigenschappen is aangetoond, door BLUP, dat ze goed vererfbaar zijn. Dit heeft geresulteerd in gelten die hun eerste berigheid tonen op een ideale leeftijd, wat ertoe heeft geleid dat onze gelten gedekt kunnen worden bij hun derde berigheid. Onderzoek heeft aangetoond dat uitstellen van de eerste inseminatie tot de derde berigheid kan resulteren in ongeveer 0,25 extra biggen per worp voor elke overgeslagen berigheid en een zeug die beter ontwikkeld is voor een lang en productief leven. Bij Hypor is het percentage terugkomers laag, gemiddeld onder de 10%. Dit reduceert het aantal te vervangen zeugen waar geen rekening mee gehouden is, wat vervolgens een beter vervangingsbeleid mogelijk maakt en zorgt voor een betere leeftijdsopbouw van de zeugenstapel. Hypor gelten hebben het genetische potentieel voor uitstekende reproductieprestaties, voldoende aandacht en zorgvuldigheid voor geltenmanagement zullen leiden tot grote worpen en een lang en productief leven. Correct geltenmanagement is het startpunt van de weg die leidt tot maximaliseren van de “speencapaciteit”.


4. Factoren die van invloed zijn op toomgrootte en geboortegewicht Toomgrootte is een van de meest belangrijke factoren als het om maximalisatie van “speencapaciteit” gaat, omdat het aantal gespeende biggen per worp een van de belangrijkste componenten is in de berekening ervan. Het heeft echter weinig zin om op een grote toomomvang te richten, als dit leidt tot een onaanvaardbaar niveau van uitval ten gevolge van doodgeboorte en verhoogde uitval in de kraamstal. De “Hypor fokkerij-index” voorkomt dit door een gebalanceerde inweging van criteria zoals levend geboren, geboortegewicht en aantal gespeende biggen per worp. Bovendien zorgt een strenge selectie op aantal, kwaliteit en positie van spenen voor een zeug met een verbeterde aanleg voor melkproductie, wat weer resulteert in een verminderde uitval en een verhoogde kwaliteit van biggen op moment van spenen

Genetische invloeden Het geboortegewicht is een belangrijk kenmerk dat van invloed is op de kwaliteit en het overlevingspercentage van biggen. Eigenschappen zoals het gemiddelde geboortegewicht en het totale geboorte gewicht hebben een redelijk hoge erfelijkheid, respectievelijk 0,25 en 0,15. De meeste zeugenhouders weten dan ook dat kleine biggen (< 800 gram) en niet-uniforme tomen de belangrijkste factoren zijn die voor hoge uitval van biggen zorgen voor het spenen . De erfelijkheid van deze factoren is ook vrij hoog, waaruit blijkt dat er hier ruimte is voor genetische verbetering. Eigenschappen zoals het aantal kleine biggen en de uniformiteit van de biggen bij de geboorte hebben een erfelijkheid van respectievelijk 0,10 en 0,07. Enkel en alleen de fokkerij richten op grote tomen leidt uiteraard tot een lager geboortegewicht en verminderde uniformiteit, omdat toomgrootte en bigkwaliteit eigenschappen zijn die negatief gecorreleerd zijn. Dat betekent dat een focus op een van deze eigenschappen direct een omgekeerd effect teweeg brengt voor de andere eigenschap. In het algemeen ligt de nadruk in de fokkerij op het creëren van hoger worpgewicht bij de geboorte, bereikt met biggen van goede Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 17

kwaliteit. Een worp van 15 kwalitatief goede biggen van 1,5 kg leidt tot een totaal toomgewicht van 22.5kg. Dit doel kan alleen bereikt worden door bij selectie op aantal levend geboren biggen niet toe te geven op vitaliteit en bigkwaliteit.

Milieu-, voedings- en genetische factoren Terwijl genetica een van de belangrijkste componenten is ter bepaling van worpgrootte spelen daarnaast een aantal factoren zoals milieu, voer en management een zeer belangrijke rol om tot een goed bedrijfsresultaat te kunnen komen. Door te concentreren op de meest belangrijke ervan wordt het mogelijk om niet alleen toomgrootte te verhogen, maar belangrijker noch, ook de ”speencapaciteit” te verbeteren. Het is voor zeugenhouder erg moeilijk om geboorte gewicht te beïnvloeden, maar er zijn wel enkele dingen die gedaan kunnen worden om geboortegewicht enigszins te sturen en tegelijkertijd de levensvatbaarheid van biggen bij de geboorte te verbeteren. Gewicht van de zeugen bij eerste dekking Het gewicht, conditie en leeftijd van de jonge zeugen bij eerste dekking zijn sterk van invloed op omvang van de eerste worp, daarnaast zijn deze factoren ook van grote invloed op de latere worpen. Inseminatiemoment en – methode Het correct insemineren, uitgevoerd op het juiste moment van de bronstperiode zal resulteren in een hoger aantal bevruchte eicellen, wat weer leidt tot een grotere toomgrootte. Juiste aandacht voor bronstcontrole, sperma kwaliteit, hygiëne en inseminatie technieken, in het bijzonder beercontact, leiden al snel tot verbeterde resultaten. Gebruik van een dekprotocol, met duidelijke bepaling van beginpunt en eindpunt van bronst bij zeugen en gelten, waarbij rekening wordt gehouden met het effect van interval spenen tot dekken en met lengte van de berigheid zal zeker bijdragen tot de verbetering van het aantal levend geboren biggen.


Management voor verbeterde embryo overleving In de eerste stadia van de dracht nestellen de bevruchte eicellen zich in de wand van de baarmoeder, een proces dat tot ongeveer 28 dagen na bevruchting voortduurt. Tijdens deze periode van hun ontwikkeling zijn de embryo’s zeer gevoelig en kunnen ze loskomen van de baarmoederwand en afsterven, tenzij de omstandigheden optimaal zijn. Daarom is het belangrijk dat zeugen niet verplaatst worden in de eerste 28 dagen van de dracht en dat hun omgeving zo rustig en ongestoord mogelijk blijft. Stress tijdens deze periode kan leiden tot een verlies van embryo’s. Ook grote fluctuaties in temperatuur, gecombineerd met trek, kan leiden tot het terugkomen van de zeug. Uit onderzoek is gebleken dat aanwezigheid van een beer in het begin tot halverwege de dracht en goede verlichting de overleving van embryo’s positief zouden kunnen beïnvloeden.


Voeding tijdens het begin van de dracht Tot voor kort werd algemeen aanbevolen om tijdens de eerste 21 tot 28 dagen van de dracht met een laag voerniveau te beginnen. Hierdoor zou de embryo-overleving positief beïnvloed worden. Uit recent onderzoek en uit praktische ervaringen met moderne hoogproductieve zeugen blijkt dit achterhaald te zijn. Een lagere voergift zou contraproductief kunnen werken en kunnen leiden tot een kleinere toomgrootte en een lager afbigpercentage. Een voeropname tussen 2,4 en 2,6 kg voor gelten en 2,6 tot 2,8 kg voor zeugen is de beste strategie voor het maximaliseren van de worpgrootte, maar verder onderzoek blijft nodig voor het geven van gedetailleerde adviezen. Aanvullende informatie kunt u verwachten in een later artikel in deze reeks Voeren van zeugen en gelten tijdens de dracht. Lactatieduur De lactatieduur is van grote invloed op de toomgrootte van de volgende worp. In de periode 14 tot 28 dagen na werpen, leidt elke extra zoogdag globaal tot 0,1 geboren big extra in de daaropvolgende worp. Dit effect verdwijnt bij een lactatieduur van meer dan 28 dagen. Het afwegen van de extra opbrengsten door verhoogde toomgrootte ten opzichte van de extra kosten door verlenging van de lactatieduur maakt dat een optimale lactatieduur rond de 24-25 dagen moet liggen. Het is verder van belang dat varkenshouders de variatie in lactatieduur zoveel mogelijk beperken, omdat deze invloed heeft op groei na spenen, en biggenstroom naar biggenbatterij en afmest. Constante groepen biggen van gelijke leeftijd leidt tot meer uniformiteit in biggen en uiteindelijk tot verbeterde marges. Interval spenen – dekken Het interval tussen spenen en dekken, of beter gezegd tussen spenen en vertonen van staande bronst is waarschijnlijk een van belangrijkste indicatoren voor het productieresultaat van een zeugenstapel, in het bijzonder de toomgrootte. De grootste worpen worden gerealiseerd wanneer het interval spenen dekken gemiddeld 6 dagen of minder is en wanneer 95% van de zeugen worden geïnsemineerd voor de zevende dag na het spenen. Van de vele factoren die hierop van invloed kunnen zijn is voeropname tijdens de lactatie een van de meest belangrijke. Hier wordt verder op in gegaan in een artikel later in deze reeks Voeren tijdens lactatie gericht op maximale voeropname


Het interval spenen dekken is in de Hypor fokwaarde schatting al geruime tijd een belangrijk punt geweest. Het heeft continue aandacht gehad met geringe selectiedruk. Toch is er door de jaren heen een aanzienlijke genetische verbetering gerealiseerd van ongeveer 1 tot 2 dagen op dit kenmerk. Uit de resultaten, van onze benchmark gegevens, blijkt dat de Hyporzeugen gemiddeld een kort interval van spenen tot dekken hebben van rond de 5,8 dagen. Een korter interval van spenen tot dekken resulteert daarmee samenhangende in een langere duur van de berigheid. Bij de jonge zeugen, in het bijzonder de gelten na de eerste keer spenen, duurt het iets langer om in bronst te komen. Deze groep dieren kan dus profiteren van wat extra aandacht. Een verhoogd lysine gehalte in het voer (1.2-1.3% totale lysine) of het bijvoeren van 0.5kg/dag van een geconcentreerde topdressing gedurende de laatste 7 dagen van de lactatie tot aan het moment van dekken, zal bijdragen aan een vermindering van het verlies aan lichaamsgewicht en dientengevolge leiden tot een eerdere berigheid na het spenen. Een zo hoog mogelijke voeropname tussen het spenen en dekken is ook van belang als het gaat om het maximaliseren van de toomgrootte. Tot vier keer per dag verstrekken voeren of ad libitum, verschaffen van genoeg en schoon water en goede hygiëne rond de voerbak, kunnen allemaal helpen om dit te bereiken. Het is aangetoond dat zeugen die tegelijkertijd gespeend worden en in groepen gehuisvest een korter interval spenen dekken vertonen dan zeugen die na spenen individueel in boxen worden gehuisvest. Voldoende lichtintensiteit (150 lux), voor een periode van 14-16 uur per dag zal positief werken op de snelheid van berig worden. Beercontact en contact tussen gespeende zeugen onderling is ook belangrijk, vooral in de 2-3 dagen voor de verwachte berigheid. Leeftijdsopbouw van zeugenstapel naar cyclus Voor een productieve zeug stijgt de worpgrootte tot aan de vierde cyclus, daarna neemt deze geleidelijk af bij het ouder worden. Ook het aantal doodgeboren biggen stijgt met de leeftijd van de zeug en het geboortegewicht wordt meer variabel bij oudere zeugen. Voor het verkrijgen van consistente reproductieresultaten (toomgrootte en bigkwaliteit) binnen een bedrijf is het belangrijk dat de leeftijdsopbouw van zeugen naar cyclus constant is. Dit vereist een regelmatige instroom van jonge gelten in de zeugenpopulatie, een groot aantal zeugen in de range van cyclus 3-6 waar de productie maximaal is en het strikt uitvoeren van selectie en afvoer rond cyclus 7 en 8. Omgekeerd kan een onevenwichtige leeftijdsopbouw van zeugen, veroorzaakt door een ongelijke instroom van gelten of Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 21

door hoge uitval van jongere zeugen of door een slecht afvoerbeleid, leiden tot ongewenste grote variatie in toomgrootte en geboortegewicht. Dit heeft weer negatieve gevolgen voor de groei en voerconversie van biggen na het spenen. Meer informatie over leeftijdsopbouw van de zeugenstapel kunt u vinden in een later artikel in deze reeks Bereiken van een juiste leeftijdsopbouw in de zeugenstapel. Verhoging geboortegewicht biggen Geboortegewicht speelt een belangrijke rol als basis voor het speengewicht. Deze laatste speelt een sleutelrol in de uiteindelijke bepaling van de “speencapaciteit”. Hoewel geboortegewichten moeilijk te sturen zijn, zijn er verschillende methoden om ze enigszins te verbeteren. De meest bekende hiervan is verhogen van het voerniveau tijdens het einde van de dracht (laatste 21-28 dagen), meestal tot rond 2,6-2,8 kg voor gelten en 2,8-3,0 kg voor zeugen. Hoewel het effect op geboortegewicht over het algemeen klein wordt verondersteld, lijkt deze aanpak een aantoonbaar positieve invloed te hebben op bigvitaliteit. Recent Frans onderzoek suggereert dat toevoeging van essentiële olie- en vetzuren aan het rantsoen (5%) zou kunnen leiden tot geringer aantal doodgeboren biggen, verlaging van uitval van kleinere biggen en verhoogd speengewicht. Het verstrekken van de juiste voerniveaus en intensieve monitoring van diergezondheid tijdens de gehele drachtperiode zullen ook bijdragen tot verhoging van het geboorte gewicht. De productie van grote tomen met kwalitatief hoogwaardige biggen met voldoende hoge, uniforme geboortegewichten is een belangrijk onderdeel in het proces van maximalisatie van “speencapaciteit” omdat het leidt tot het hoogste aantal en gewicht van de gespeende biggen. Extra aandacht voor de hierboven besproken punten in het dagelijkse management zal helpen dit doel te bereiken.


5. Het voeren van zeugen en gelten in de drachtfase De voercurves en het soort voer dat aan zeugen en gelten wordt verstrekt is van zeer grote invloed op meerdere aspecten van de prestaties. Worpindex, worpgrootte, geboortegewicht, speengewicht en de gezondheid zijn hiervan de belangrijkste. Van de huidige zeugen wordt verwacht dat ze grote worpen zware biggen spenen, dit vraagt om meer energie via het voer om deze topprestatie te realiseren. Tevens hebben de zeugen steeds minder vetreserves waardoor ze hier niet uit kunnen putten wanneer er niet aan de voerbehoefte wordt voldaan. Het gevolg is dat deze zeugen spierweefsel af gaan breken om aan energie te komen wat er weer voor zorgt dat de dieren zwakker worden en de prestatie niet optimaal is. Om een hoge speencapaciteit te bereiken en het aantal kilo’s gespeende big tijdens het productieve leven van de zeug te maximaliseren moet het voermanagement afgestemd zijn op de nutritionele behoefte van de zeug gedurende alle fase van de productiecyclus. Vooral de lengte van het productieve leven van een zeug wordt verlengd wanneer de zeug op het juiste moment voldoende kan groeien en de conditie tijdens alle fases van het productieproces optimaal is afgestemd op een hoog productieniveau. Het hoofddoel van het voermanagement tijdens de drachtfase is dat de zeug de conditie (spekdikte en gewicht) die zij tijdens lactatie heeft verloren weer op niveau krijgt voor de volgende worp. Gelten moeten worden klaargemaakt voor hun eerste worp, conditie is onder normale omstandigheden geen probleem, maar ze dienen op gewicht gevoerd te worden zonder dat ze met een te ruime conditie in de kraamstal komen. Het overvoeren van gelten leidt tot een verminderde voeropname tijdens de eerste lactatie, een groter verlies van conditie gedurende de eerste lactatie, een langer interval tussen spenen en dekken en minder geboren biggen in de tweede worp. Dit betekent dat voor een gelt die bij dekken 135 tot 150 kg en bij werpen 180 tot 190 kg weegt een gemiddelde voeropname van 2,1 tot 2,3 kg toereikend is. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de fase in de dracht, de inhoud van het voer en de omstandigheden waaronder de dieren gehouden worden. Ondanks dat de totale hoeveelheid voer wat tijdens de dracht opgenomen wordt het grootste effect heeft op het gewicht en de prestatie van de zeug is het gebruikelijk de voerhoeveelheid af te stemmen op de fase in de dracht en de conditie van de dieren. De spekdikte van de zeugen bij het spenen kan ook een goede richtlijn zijn voor het bepalen van de voerniveaus. Hierbij is het echter noodzakelijk dat er veel en betrouwbare gegevens beschikbaar zijn. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 23

De hierna volgende informatie is bedoeld om u een richtlijn te geven van voerniveaus en de gevolgen ervan. Uiteindelijk dient het voermanagement met uw voerleverancier op bedrijfsniveau te worden afgestemd. Spenen tot dekken Het doel tijdens deze fase is het maximaliseren van de voeropname om het proces van conditieherstel te beginnen. Een hoog voerniveau (meer dan 3,5 kg) tussen spenen en dekken heeft bewezen dat het de eisprong verbetert, er meer eicellen vrijkomen en de overleving van de embryo’s verbetert. Optimaal is dat de zeugen ad lib gevoerd worden. Individuele drinknippels verhogen de voeropname omdat het voer droog en fris blijft. Tijdens deze fase is het belangrijk dat er veel energie wordt opgenomen omdat dit de worpgrootte verbetert, waarschijnlijk omdat de follikelkwaliteit beter wordt. Een hoge energie opname kan het best gerealiseerd worden door lactatievoer door te voeren of het drachtvoer aan te vullen met een topdressing. Recent gepubliceerd onderzoek door Lindeman et al in de USA geeft aan dat het injecteren van gelten en eerste worps zeugen met Vitamine A bij spenen en dekken leidt tot significant grotere worpen in de opvolgende worp. Begin dracht Direct na het dekken dienen de voerniveaus verlaagd te worden. Er wordt nogal verschillend gedacht over wat de voerniveaus tot dag 21-28 in de dracht zijn moeten. Uit het ene onderzoek komt naar voren dat een hoge voeropname leidt tot hogere embryonale sterfte terwijl ander onderzoek juist laat zien dat de overleving van embryo’s beter wordt wanneer beperkt wordt tijdens de eerste 4 dagen na dekken. Recent onderzoek door Sorensen en Thorup in Denemarken laat zien dat het voeren van 3,8 kg per dag tot 28 dagen in de dracht leidt tot een stijging van de worpgrootte. Zulke resultaten zijn moeilijk te plaatsen omdat de conditie van de individuele zeugen in de zeugenstapel erg bepalend zijn, wanneer de conditie van een individuele zeug niet optimaal is leidt een hogere voeropname bijna altijd tot een betere worpindex en worpgrootte. Ondanks al het onderzoek is de algemene aanpak zeugen in goede conditie 2,3 kg te voeren en afhankelijk van conditie de voergift te verhogen naar 2,5 tot 2,8 kg. Omdat de huidige zeugen een lagere spekdikte hebben is het herstel van de conditie gedurende de dracht belangrijker dan focussen op embryonale sterfte. Voor gelten zijn er meer substantiële onderzoeksresultaten bekend dat een lage voeropname tijdens de eerste 21 dagen in de dracht de


embryo-overleving verbetert. Gezien deze feiten dienen gelten minimaal 2,0 kg voer per dag te krijgen tijdens de eerste 21 dagen in de dracht. Midden dracht Tijdens de periode van 29 tot 90 dagen in de dracht worden voerniveaus normaliter gebaseerd op cyclusnummer en conditie of spekdikte. Het doel in deze periode is het bereiken van de optimale conditie en/of spekdikte bij het werpen. De nutritionele behoefte voor de groei van de foetussen is relatief laag. In deze fase kunnen bedrijfsspecifieke voerniveaus gehanteerd worden gebaseerd op energieniveau in het voer, omgevingsfactoren zoals huisvesting, klimaat en seizoenen. Ervan uitgaande dat voor elke zeug op dag 28 het voerniveau is ingesteld kan na meten en/of wegen op dag 56 het voerniveau aangepast worden indien noodzakelijk. Einde dracht Vanaf dag 85 tot 90 in de dracht beginnen de biggen sneller te groeien in de baarmoeder. Dit betekent dat de nutriëntbehoefte van de zeug ook snel toeneemt. Deze toename van nutriëntbehoefte betekent dat de zeug meer voer nodig heeft. Het voerniveau van de zeugen dient verhoogd te worden naar tenminste 2,8 tot 3,0 kg en van de gelten naar 2,6 tot 2,8 kg. Wanneer dit niet gebeurt, zal de zeug haar eigen spek- en spierweefsel aanspreken voor de groei van de biggen, dit is niet gewenst zowel voor de conditie van de zeug als de kwaliteit van de nutriënten die de biggen krijgen. Zeugen die ruim in conditie zijn dienen minder voer te krijgen om uierproblemen in de lactatie te voorkomen. Op sommige bedrijven, vooral die met lage geboortegewichten, zal een verhoging van het voerniveau tot hogere geboortegewichten leiden. Dit effect is meestal niet erg groot. Recent Frans onderzoek spreekt dit tegen en wijst uit dat verhoging in voerniveau tijdens de laatste 15 dagen in de dracht leidt tot een makkelijker geboorteproces, minder dood geboren biggen en vitalere biggen. Overgang dracht naar lactatie De zeugen dienen vanaf het moment dat ze verplaatst zijn naar de kraamstal, liefst 7 dagen voor de verwachte werpdatum, direct op lactatievoer gezet te worden. Het is belangrijk dat ze een gelijke hoeveelheid energie verstrekt krijgen als aan het einde


van de dracht. Twee dagen voor de verwachte werpdatum wordt geadviseerd het voerniveau af te bouwen naar 1,8 kg per dag voor gelten en 2,0 kg per dag voor zeugen. Deze aanpassingen zijn nodig om zeker te zijn van een goede uierkwaliteit direct na het werpen. Overvoeren in deze fase kan leiden tot uierproblemen als uierontsteking en agalactia (het opdrogen van het uier na het werpen) wat weer leidt tot een lagere melkproductie, hogere uitval van biggen en lichtere biggen bij het spenen. Deze symptomen komen duidelijk vaker voor wanneer de zeugen te ruim in conditie zijn als gevolg van te veel voer in de dracht. Vlak voor het werpen is het risico op constipatie bij de zeugen groot, de mest wordt te hard en de zeug kan verstopt raken. De beschikbaarheid van voldoende en vers drinkwater van goede kwaliteit is essentieel om deze problemen te voorkomen. De waterafgifte van de nippel in het kraamhok moet minimaal 2,0 liter per minuut bedragen. Tevens kan een aangepast voer, transitie/pre-lac, deze problemen helpen te voorkomen. Toepassing van het juiste voermanagement tijdens de drachtfase draagt bij aan meerdere aspecten van speencapaciteit zoals; worpgrootte, aantal levend geboren biggen, speengewicht, levensduur van de zeug en de gezondheid van zeug en biggen. Commentaar Benny van Haandel (Manager, R&D and Breeding Hypor) De dagelijkse voeropname van zeugen is een belangrijk selectiekenmerk in zeugenlijnen. Het heeft een hoge erfelijkheidsgraad en is direct gerelateerd aan kenmerken als groei en voederconversie, terwijl voeropname tijdens de lactatie van invloed is op melkproductie, conditieverlies in de kraamstal, etc. Hypor werkt in haar fokprogramma aan een verhoging van de voeropnamecapaciteit maar houdt tegelijkertijd sterk rekening met de effecten op voederconversie. Eén van de resultaten hiervan is dat een Hyporzeug voer zeer efficiënt omzet in melk. De voeropname per dag is de laatste decennia steeds verder toegenomen. Het effect hiervan is dat de Hyporzeug onder moeilijke, (koude, warme of tropische) omstandigheden een goede voeropname blijft realiseren. Een gebalanceerde aanpak in de fokkerij, op speencapaciteit, voeropname en voerefficiëntie, heeft geresulteerd in een efficiënte zeug. De Hyporzeug heeft de kwaliteit en toewijding om onder sterk variërende omstandigheden een goede melkproductie te kunnen realiseren. Aandacht voor toomgroei van geboorte tot spenen heeft verder bijgedragen aan de verbetering van de totale melkproductie van de Hyporzeug. Om optimale technische en financiële resultaten te behalen is het noodzakelijk dat zeugen zoveel mogelijk melk produceren, melk is immers het beste en goedkoopste Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 26

biggenvoer. Uit de praktijk blijkt dat er zeugen zijn die meer melk produceren van een jaarlijkse voeropname van 1100 kg dan stalgenoten die 1250 kg per jaar opnemen. De toekomstige zeug zal in staat moeten zijn om voldoende voeropname capaciteit te combineren met een goede voederconversie. Dit moet in het fokdoel duidelijke aandacht hebben en heeft bij Hypor geleid tot een gebalanceerd fokdoel gericht op maximaliseren van speencapaciteit.


6. Terugbrengen aantal doodgeboren biggen In het algemeen heeft de stijging van worpgrootte de laatste jaren geleid tot een verhoging van het percentage doodgeboren biggen. Het is vandaag de dag normaal om 1,0 doodgeboren big of meer per worp te hebben. Dit blijkt uit bedrijfsresultaten van individuele bedrijven en fokkerijdata. Door een gedegen focus in het fokprogramma en goed management biedt dit gegeven kansen voor verbetering van de “speencapaciteit”. In het Hypor fokprogramma is “aantal levend geboren biggen per worp” een belangrijk selectiecriterium. In combinatie met het “totaal aantal geboren biggen” zorgt dit ervoor dat het percentage doodgeboren biggen per worp binnen aanvaardbare grenzen blijft. Enkel een focus op worpgrootte brengt met zich mee dat de geboortegewichten naar beneden gaan en dat de uniformiteit van de worp af zal nemen. Worpgrootte en bigkwaliteit zijn namelijk negatief aan elkaar gecorreleerd. Teveel focus op één enkel criterium heeft een negatief effect op andere, tevens zeer belangrijke, criteria. Het geboortegewicht is een criterium dat een heel belangrijke rol speelt in de bepaling van bigkwaliteit en bigoverleving. Een kenmerk als gemiddeld geboortegewicht en totaal geboortegewicht hebben een relatief hoge erfelijkheid van respectievelijk 0,25 en 0,15. Kenmerken als aantal lichte biggen onder 800 gram of verschil in geboortegewicht binnen worp blijken ook erfelijk te zijn, wat inhoudt dat er potentie is voor genetische vooruitgang. De genoemde kenmerken hebben een erfelijkheid van respectievelijk 0,10 en 0.07.


Goed management is een must Het toepassen van de goed management voor en tijdens het werpen is ook een zeer belangrijke factor. Terugbrengen van doodgeboren met 0,3 big per worp, wat relatief eenvoudig te realiseren is op de meeste bedrijven, leidt tot 1,4 biggen meer gespeende biggen per zeug gedurende haar productieve leven en geeft een verhoging van de “speencapaciteit” met bijna 10 kilo. Doodgeboren biggen worden gedefinieerd als biggen die tijdens het werpproces doodgaan doordat de bloedtoevoer van de placenta afneemt of wegvalt door het samentrekken van de baarmoeder. Er zijn meerdere factoren die van invloed zijn op het aantal dood geboren biggen, de meest zijn gerelateerd aan de zeug en het werpproces. Het worpnummer heeft het grootste effect omdat het aantal dood geboren biggen na de tweede worp gestaag oploopt. Het hoogste aantal dood geboren biggen hebben zeugen van de 6e worp en hoger. Zeugen die grote worpen produceren en zeugen die in eerdere worpen meer doodgeboren biggen hadden, hebben ook een verhoogde kans op doodgeboren biggen. Het aantal dood geboren biggen is sterk gerelateerd aan de tijd die het werpproces in beslag neemt. Normaal is de duur van het werpproces 2 tot 5 uur maar de meeste zeugen werpen binnen 2 tot 3 uur. Wanneer het werpproces langer in beslag neemt gaat dit gepaard met toename van doodgeboren biggen omdat het risico van het stoppen of verminderen van de bloedtoevoer groter wordt met de tijd. Een andere zeer belangrijke factor is de fase van het werpproces waarin een zeug zich bevindt. Bijna alle biggen die dood gaan tijdens het werpproces overlijden in het laatste deel van het werpproces en 70% bij de laatste drie biggen. Om het werpproces zo effectief mogelijk te managen dienen de zeugen met een verhoogde kans op doodgeboren biggen bekend te zijn. Op de zeugenkaart van oudere worps zeugen en zeugen met een geschiedenis van meer doodgeboren biggen een aantekening maken kan helpen om hier extra aandacht aan te besteden.


Controle Controle tijdens het werpen is essentieel om een verbetering van het aantal dood geboren biggen te bewerkstelligen. Dit houdt over het algemeen in dat het grootste deel van de worpen ingeleid dient te worden. Het is van belang dat de gemiddelde drachttijd per ras of per kruising bekend is binnen de zeugenstapel, maar ook per worpnummer, omdat ook hierin variatie zit op verschillende bedrijven. Om het maximale geboortegewicht te behalen is het zaak dat het inleiden zo laat mogelijk plaats vindt. Per bedrijf zal gekeken moeten worden wat het meest optimale moment is om de worpen in te leiden. De richtlijnen De hieronder opgesomde management maatregelen kunnen gebruikt worden om het aantal dood geboren biggen terug te brengen: •

•

•

•

Wanneer de zeug met het werpproces is begonnen de tijd noteren. Bij elke volgende controle weer tijd, aantal levend geboren biggen en dood geboren biggen op de zeugenkaart noteren. De controleur dient goed bekend te zijn met het werpproces zodat hij/zij snel kan ingrijpen bij abnormale situaties of problemen. In de beginfase van het werpproces is geboortehulp bijna nooit nodig. Een zeug dient het werpen zelf te doen, tenzij ze problemen lijkt te hebben of zich ongemakkelijk lijkt te voelen, dan is assisteren bij de geboorte gewenst. Als er 6 a 7 biggen geboren zijn en er ongeveer 20 minuten geen biggen (levend of dood) meer zijn geboren dient bij de geboorte geholpen te worden. Het tijdsinterval kan bijgesteld worden als dit uit de bedrijfsomstandigheden beter blijkt te zijn Goede hygiëne is van groot belang wanneer geboortehulp wordt toegepast. Het wassen van de vulva (en omgeving) met warm water en desinfectiemiddel behoren samen met het gebruik van een plastic handschoen en glijmiddel tot Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 30

•

•

•

•

de standaardprocedure. Tevens dient de zeug, na geboortehulp, een injectie met langwerkende antibiotica te krijgen. Wanneer er geelbruin darmpek (biggenontlasting) in het vlies zit dat om de big aanwezig is, duidt dit vaak op zuurstofgebrek en moet onmiddellijk geboortehulp toegepast worden. Wanneer er geboortehulp toegepast wordt dienen alle biggen waar men bij kan eruit te worden gehaald. Bij de geboren biggen dient slijm en vlies verwijderd te worden en indien nodig dienen ze bij de ademhaling geholpen te worden. Vervolgens is het goed de biggen onder de warmtelamp te leggen en zo snel mogelijk te zorgen dat ze biest krijgen. Als het werpproces te langzaam verloopt of als de zeug stopt met persen dient 0.5 ml Oxytocine intramusculair toegediend te worden of 0.25 ml Oxytocine in de vulva, nadat gecontroleerd is dat het geboortekanaal vrij is. De oxytocine behandeling dient geregistreerd te worden zodat er gerichte na controle plaats kan vinden. Deze behandeling mag, indien nodig, elke 20 tot 30 minuten herhaald worden. Teveel Oxytocine kan ervoor zorgen dat de baarmoeder zich sluit en kan zo leiden tot meer doodgeboren biggen. Nadat geboortehulp is toegepast dient de zeug goed geobserveerd te worden totdat het werpproces ten einde is. Indien nodig nogmaals geboortehulp toepassen.

Onderzoek door de Schotse onderzoeker Dr. Peter English heeft aangetoond dat niet alleen het aantal dood geboren biggen afneemt wanneer deze maatregelen getroffen worden maar ook dat het de overleving van de levend geboren biggen verbetert. De reden hiervoor is dat er minder biggen geboren worden die anoxia (zuurstofgebrek) hebben gehad. Anoxia is de hoofdreden van een lagere levensvatbaarheid. Resultaten van praktijkbedrijven laten zien dat de bedrijven met een laag aantal dood geboren biggen ook weinig uitval tot spenen hebben. Overige factoren Aanvullend op de management maatregelen tijdens het werpproces kunnen andere management factoren ook nog van invloed zijn op het aantal doodgeboren biggen. Overvoeren tijdens de laatste 3-4 dagen voor het werpen kan leiden tot meer doodgeboren biggen. Het advies is om de zeugen direct op lactatievoer te zetten wanneer ze in de kraamstal komen en de voergift per dag 0,5 kilo terug te zetten. Een extreem hoge afdelingstemperatuur leidt tot onrustige zeugen. Wanneer de zeugen zich niet comfortabel voelen heeft dit meer dood geboren biggen tot gevolg.


De kraamstaltemperatuur dient rondom het werpproces ongeveer 21-22 graden Celsius te zijn. Het is erg belangrijk dat de zeugen geen stress hebben. Dus er dient rustig en kalm gewerkt te worden in afdelingen waar zeugen aan het werpen zijn.

De Hypor oplossing Hypor heeft de biologische balans van de zeug meegenomen bij het definiëren van het fokkerijdoel. Dit heeft geleidt tot een uitgebalanceerd fokdoel dat past bij de zeug van de toekomst. Waar biologische beperkingen verwacht worden voor de zeug neemt Hypor die mee in de bepaling van het fokdoel, zodat hier optimaal op gefocused kan worden. Een ander belangrijk gegeven is dat Hypor haar fokdoelen binnen voor de natuur logische grenzen wil houden. Dit voorkomt dat kenmerken buiten het biologische bereik van de zeug gaan vallen en naderhand weer bijgesteld moeten worden. Leeftijd van eerste dekking is hiervan een goed voorbeeld. Deze kan bijvoorbeeld niet steeds jonger worden omdat de zeug ook fysiek volgroeid moet zijn om de worp tot een goed einde te brengen zonder negatieve effecten in diezelfde en de opvolgende cycli. De focus van de selectie is om uiteindelijk meer kwaliteitsbiggen met een hoog toomgewicht geboren te laten worden. Een worp van 15 kwaliteitsbiggen van gemiddeld 1,5 kilo leidt tot 22,5 kilo worpgewicht. Dit kan alleen gerealiseerd worden wanneer bigkwaliteit en geboortegewicht niet teveel negatief beïnvloed worden door de selectiedruk op worpgrootte.


Een uitgebalanceerde genetische focus gecombineerd met het juiste management tijdens het werpproces helpt om het volle genetisch potentiaal voor aantal levendgeboren biggen bij Hypor zeugen en gelten te benutten. Door verhoging van het aantal gespeende kwaliteitsbiggen per worp en daarmee het totaalgewicht aan gespeende biggen tijdens het productieve leven van de zeug en bovendien te zorgen voor het juiste management ter voorkoming van sterfte rondom het werpproces kan een maximalisatie van de “speencapaciteit” worden gerealiseerd.


7. Terugbrengen biggenuitval tot spenen Een betere overleving van biggen tussen geboorte en het spenen is essentieel om “Speencapaciteit” te maximaliseren, omdat het aantal gespeende biggen één van de meest belangrijke componenten van “Speencapaciteit” is. De overleving kan worden verbeterd door extra aandacht voor geboortegewicht, waardoor het niet nadelig beïnvloed wordt door de selectie op vruchtbaarheid. Dit is de reden waarom Hypor al sinds lange tijd geboortegewicht in de selectie-index heeft opgenomen. De criteria geboortegewicht en bigoverleving blijken erfelijk te zijn. Een evenwichtige aandacht in de selectie tussen worpgrootte en de eerder vermelde criteria leidt tot de meest efficiënte manier om gespeende biggen per zeug per jaar te verhogen. Aangenomen dat de maatregelen om het aantal doodgeboren biggen terug te brengen, zoals die in de vorige nieuwsbrief zijn beschreven, effectief heeft geleid tot meer levend geboren biggen, brengt ons tot de volgende uitdaging: er voor te zorgen dat de levend geboren biggen de eerste kritieke dagen overleven. Dit betekent dat een intensief en gericht management rond deze periode. De pasgeboren biggen hebben slechts een kleine energiereserve om op te teren in de vorm van glycogeen in de lever en de spieren. Deze reserve is binnen ongeveer een half uur op, dit houdt in dat het voor het big essentieel is om tijdens dit half uur biest binnen te krijgen. De biggen hebben ook een relatief groot lichaamsoppervlak in relatie tot hun gewicht, dit betekent dat zij meer en relatief sneller warmte verliezen dan een dier dat groter is. Het verlies van energie wordt vergroot omdat de biggen na de geboorte moeten opdrogen en omdat het vaak wat tijd vergt om een hittebron te bereiken. Als de hokvloer nat is of als er tocht is, zal het energieverlies nog hoger zijn. De lichaamstemperatuur van de biggen daalt met ongeveer 2.5ºC bij grotere biggen en met 4.0ºC bij de allerkleinste biggen. Het kan meer dan 3 uren duren voordat deze weer terug is op een normaal niveau. Biggen die het koud hebben zijn lusteloos, waardoor ze minder goed in staat zijn te zogen en zullen ook eerder worden doodgelegen. Daarom moeten managementmaatregelen gericht zijn op het verminderen van warmteverlies van het biggen en het zo snel mogelijk opnemen van de eerste biest. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 34

Maatregelen om warmteverlies te verminderen Controleer voorafgaand aan het werpen of de ventilatie en de verwarming naar behoren functioneren, in het bijzonder of de minimumventilatie correct staat ingesteld, de luchtinlaat goed werkt en of er geen tocht is, zeker niet van onder de roosters. De temperatuur moet ingesteld zijn op 22ºC en twee maal daags worden gecontroleerd. • •

• •

Gebruik een extra warmtelamp, of ideaal gezien twee voor bijverwarmen achter de zeug om biggen direct extra warmte te geven nadat zij zijn geboren. Bedek de roosters onder de warmtelamp met een rubbermat of een stuk van tapijt om tocht zoveel mogelijk te voorkomen. Gebruik een kleine hoeveelheid strooisel zoals; zaagsel, gehakseld stro of kranten om het vocht van de pasgeboren biggen te absorberen. Droog de pasgeboren biggen onmiddellijk af met een papieren handdoek en leg ze onder de warmtelamp of op verwarmingsmatten of vloerverwarming. Leg de kleinste en zwakste biggen in een doos met een dikke laag zaagsel en een warmtelamp erboven zodat ze hun lichaamstemperatuur sneller weer op normaal niveau krijgen.

Biest is van levensbelang voor overleving De biggen moeten zo snel mogelijk na geboorte biest opnemen omdat ze direct behoefte aan energie hebben. Voor de overleving op langere termijn, zullen de antilichamen in de biest immuniteit geven en dus bescherming tegen ziektes bieden. Het niveau van antilichamen in de biest daalt snel na het werpen. 12 uur na de geboorte van het eerste big is nog slechts 35% van de oorspronkelijke antilichamen in de biest aanwezig.


Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de biggen binnen de eerste zes uren na geboorte biest hebben opgenomen. De biggen die aan het eind van het werpproces geboren worden hebben vaak niet voldoende gelegenheid biest op te nemen. Daarom is het aan te bevelen aan deze biggen wat extra aandacht te besteden. Ideaal gezien zouden alle biggen biest van hun eigen moeder moeten krijgen. In het geval extreem grote worpen moeten de biggen aan een andere zeug worden gelegd voor biestopname. Voorwaarde is wel dat deze zeug gelijktijdig of later heeft geworpen en een goede biestproductie heeft. • •

•

•

•

De kleinste biggen moeten bij het zogen worden geholpen door ze aan de speen te leggen. Gescheiden laten zogen is voor grotere worpen noodzakelijk. Zodra de eerste 5-6 geboren biggen voldoende biest hebben opgenomen deze opsluiten in een hoek van het kraamhok of in een kist (altijd onder een warmtelamp). Dit biedt de later geboren, kleinere en zwakkere biggen een betere mogelijkheid om ook voldoende biest binnen te krijgen. Wanneer een individueel big niet voldoende biest heeft opgenomen, kan er biest afgenomen worden van een zeug die gelijktijdig heeft geworpen (geen jonge zeug) en kan deze biest via een spuit aan het big toe worden gediend. Slome of zwakkere biggen die problemen hebben met zogen kunnen door middel van een makkelijk en snel opneembaar energiesupplement geholpen worden om wat extra energie binnen te krijgen. Zodra ze wat aangesterkt zijn moeten ze worden geholpen bij het biest drinken of moet biest worden toegediend. Voorafgaand aan en onmiddellijk na het werpen, moet de uiergezondheid van de zeug gecontroleerd worden. Dit kan door betasten en observeren of er tekenen van rood of opgezet uierweefsel zijn. Bij het geringste teken van roodheid of gezwollen of ontstoken weefsel dient de zeug getemperatuurd te worden. Bij een temperatuur boven 40ºC is een behandeling met een antibioticum noodzakelijk. Een snelle observatie en behandeling van uiergezondheidsproblemen helpt om een goede biest- en melkproductie te garanderen.


Overlegtechnieken voor maximale biggenoverleving Zorgen dat alle biggen beschikking hebben over een goede functionele speen vereist gericht overlegmanagement, vooral wanneer het grotere worpen betreft. Goed overlegmanagement verbetert niet alleen de bigoverleving maar zorgt ook voor uniforme, zwaardere biggen bij het spenen. Een aantal ondersteunende richtlijnen bij overleggen kunnen zijn:

• Overleggen van biggen uitvoeren binnen 6-12 uren na het werpen, zodra de • •

• •

•

•

biggen biest hebben opgenomen. Beoordeel het grootbrengend vermogen van elke zeug aan de hand van de resultaten van voorgaande worpen en een visuele beoordeling om het juiste aantal biggen dat erbij gelegd of weggehaald wordt te bepalen. Zorgvuldige planning van alle overlegacties alvorens met overleggen te beginnen wordt aangeraden. Hierbij dient ook weer rekening te worden gehouden met het grootbrengend vermogen van de zeugen en aantal en gewicht van de betreffende biggen van de worpen. Verplaats, indien mogelijk, altijd de grotere biggen omdat deze beter met de stress van het verplaatsen om kunnen gaan. Leg de kleinste biggen zoveel mogelijk bij elkaar bij één zeug. Deze biggen zullen het beter doen omdat zij met vergelijkbare biggen bij elkaar liggen. Selecteer voor deze biggen een 2e tot 4e worps pleegmoeder met lange, slanke spenen die goed toegankelijk zijn voor de biggen. Zorg tevens voor een extra warmtebron gedurende de eerste dagen na geboorte en laat deze in dit geval wat langer aanwezig. Observeer gedurende de eerste dagen zorgvuldig het zooggedrag van de biggen om biggen die onvoldoende melk opnemen of achterblijven snel te identificeren, zodat aan deze biggen extra aandacht kan worden geschonken en zij indien nodig verplaatst kunnen worden naar een andere zeug. Wanneer er erg hoge aantallen biggen bij de zeug liggen, kan er gewerkt worden met vervroegd spenen. Speen dan een zeug met grote biggen een week eerder dan normaal en leg hier biggen van ongeveer één week oud bij. Gebruik dan de zeug waar de biggen van een week oud zijn weggehaald om pasgeboren biggen bij te leggen. (deze moeten dan al wel biest hebben opgenomen).


De biggenuitval tot het spenen zal verminderen wanneer maatregelen worden getroffen om warmteverliezen van biggen te beperken die meestal direct na de geboorte op kunnen treden en door aandacht aan voldoende biestopname te besteden. Hoewel er veel andere potentiële uitvalsoorzaken zijn, wordt de meerderheid van de uitval veroorzaakt door een combinatie van deze twee factoren. Een verminderde biggenuitval, wat direct tot een verhoogd aantal gespeende biggen per zeug leidt, zal een belangrijke bijdrage leveren aan het maximaliseren van de”Speencapaciteit”.


8. Maximaliseren van het speengewicht Het speengewicht is een van de belangrijkste componenten van de speencapaciteit en heeft ook een grote invloed op groei en voerefficiency in de fase van het spenen tot aan het slachten. Een verhoging van het speengewicht van 0.5kg, wat op de meeste zeugenhouderijbedrijven mogelijk moet zijn, kan de speencapaciteit verhogen met wel 35kg, verondersteld dat er ongeveer 70 biggen worden gespeend tijdens het productieve leven van de zeug.

Genetische invloeden De genetica speelt een significante rol in het verbeteren van het speengewicht. De selectie-index van Hypor legt een belangrijke nadruk op kenmerken die samenhangen met bigkwaliteit, zoals geboortegewicht, overleving tot aan het spenen en speengewicht. Bovendien resulteert een strenge selectie voor het aantal gespeende biggen en kwaliteit samen met selectie op robuustheid, in zeugen die grotere worpen kunnen groot brengen en tegelijkertijd grote hoeveelheden melk produceren.


De dagelijkse voeropname van zeugen is een belangrijk kenmerk, dat een redelijk hoge erfelijkheid heeft. Dit kenmerk blijkt direct gecorreleerd met de groeiprestaties en voederconversie van het dier. Voeropname in de lactatiefase bepaalt gedeeltelijk kenmerken, zoals melkproductie en conditieverlies tijdens de lactatie. Het fokprogramma van Hypor heeft de voeropnamecapaciteit verbeterd, maar tegelijkertijd is een deel van de selectiedruk op conversie-efficiency gericht gebleven. Eén van de resultaten is dat de Hyporzeug een zeer efficiënte omzetter van voer in melk is. De dagelijkse voeropname is continue verhoogd tijdens de laatste 10 jaren. Dit betekent dat ook onder extremere omstandigheden, zoals extreme hitte, de Hyporzeug zijn opname op een goed niveau weet te handhaven. De gelijktijdige druk op de speencapaciteit, voerefficiency en verbeterde dagelijkse voeropname heeft geleid tot een zeer efficiënte zeug. Het verder concentreren op de biggengroei van geboorte tot aan het spenen in het fokprogramma heeft ervoor gezorgd dat ook de totale melkproductie van de Hyporzeugen is verbeterd. Voor optimale technische en financiële resultaten is het noodzakelijk dat zeugen zoveel mogelijk melk produceren, omdat dit het beste en goedkoopste voer voor de biggen is dat u kunt krijgen!

Management factoren Speenleeftijd Biggen groeien ongeveer 250-275 gram/dag tijdens de zoogperiode. Het verlengen van de zoogperiode is een zeer efficiënte manier is om het speengewicht te verhogen. Hoewel een langere lactatie in een lichte daling van de worpindex resulteert, verbetert dit het aantal levendgeboren biggen en de kwaliteit van de biggen in de volgende cycli. Bijkomend gegeven is dat momenteel steeds meer producenten, die vroeger hun biggen vroeg speenden (17-18dagen), streven naar wat later spenen. Met een speenleeftijd van 24-26 dagen, is het mogelijk om een speengewicht van 7kg of meer te bereiken.


Voeropname tijdens de lactatiefase Voeropname tijdens de lactatiefase heeft veruit de grootste invloed op het speengewicht en heeft tevens een belangrijk effect op verdere reproductieve prestaties. Daarom is aandacht voor de volgende zaken essentieel om het speengewicht te maximaliseren. Voeropname tijdens de drachtfase Voeropname tijdens de drachtfase heeft een belangrijk effect op de voeropname tijdens lactatiefase. Dit is vooral relevant voor gelten, waar overvreten tijdens de drachtfase een gebruikelijke oorzaak is van verminderde voeropname tijdens de lactatiefase. Daarom moeten de voerniveaus tijdens de draagtijd zorgvuldig worden aangepast, zodat de zeugen de kraamstal ingaan met een conditiescore van 3.0 3.5 op een schaal 1-5. Zeugen die bij het werpen een te ruime conditie hebben, zullen waarschijnlijk meer doodgeboren biggen en meer uiergezondheidsproblemen hebben. Het voeren voorafgaand aan het werpen Zeugen die voorafgaand aan het werpen teveel worden gevoerd zullen minder voer opnemen tijdens de lactatiefase en zullen waarschijnlijk hun eetlust 7-10 dagen na het werpen verliezen. Daarom dient de voergift 4-5 dagen voorafgaand aan de verwachte werpdatum voor zeugen tot 2.0kg/dag en voor gelten tot 1.8kg/dag te worden teruggebracht. Overvreten in dit stadium is één van de belangrijkste redenen voor een verminderde voeropname tijdens de lactatiefase en gezondheidsproblemen bij de zeug en de biggen.


De beschikbaarheid van water Hoge voeropnamen zullen niet bereikt worden tenzij de zeug te allen tijde de beschikking heeft over voldoende water van een goede kwaliteit. De geadviseerde minimum hoeveelheid voor bijt- of neusdrinkers in kraamhokken is 2.0 liter/minuut. Zelfs wanneer de hoeveelheid adequaat is, zal verstrekken van extra water, voornamelijk voorafgaand aan en onmiddellijk na het werpen, in het algemeen leiden tot een extra voeropname. Ruimtetemperatuur De vereiste ruimtetemperatuur daalt snel wanneer de voeropname van de zeug toeneemt en daarom zal het handhaven van een hoge temperatuur de eetlust van de zeug beduidend verminderen. De ideale temperatuur bij werpen (geen tocht) is 21 22oC en dit kan om de 3-4 dagen worden verminderd met 1oC om 14 dagen na het werpen 17-18oC te bereiken wanneer de buitentemperatuur dit toelaat. De hygiëne van de trog en de versheid van het voer Alles wat de smakelijkheid van het voer verminderd zal normalerwijze ook de voeropname verminderen. Daarom is het essentieel om nat, oud of vuil voer te verwijderen telkens als de zeug wordt gevoerd. Ook moet opeengehoopt- of restvoer worden verwijderd. De voercurve Zeugen kunnen geen grote hoeveelheden melk produceren als zij niet worden voorzien van voldoende voer. Aan de andere kant resulteert overvreten zich, vooral vroeg tijdens de lactatieperiode, in verlies van eetlust en voerverspilling. Ook tonen de individuele zeugen aanzienlijke variatie in hun voeropname, die een standaard voercurve minder effectief maakt. Ondanks deze uitdagingen, is het mogelijk om een voercurve toe te passen die tijdens het stadium van lactatie op de individuele eetlust en verdere omstandigheden van de zeug wordt afgestemd. Na het werpen kan het voer met 0.3kg/dag van een beginnend niveau van 2.5 kg/dag worden verhoogd, dusdanig dat op de 14de dag de maximale voergift wordt bereikt. Alle zeugen en gelten zouden zoveel voer moeten krijgen als zij op kunnen. De kunst is zoveel mogelijk voer te verstrekken zonder dat dit leidt tot overvreten. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 42

Goed observeren van de zeugen en de gelten is vereist om de voergift aan individuele behoeften aan te kunnen passen. Niet alle zeugen zullen enorme hoeveelheden voer eten, maar het is belangrijk om voldoende voer aan te bieden en de zeugen te laten eten wat zij willen en wanneer zij zin hebben. Indien ze het voer niet allemaal opeten dient dit verwijderd te worden voor de volgende voerbeurt. De samenstelling en inhoud van het lactatievoer De uitgebalanceerde efficiënte zeugen van Hypor hebben het potentieel om grote hoeveelheden melk te produceren en hebben hiervoor adequate hoeveelheden energie en eiwit nodig. Afhankelijk van de voeropname kan de melkproductie door het aanpassing van het lysinegehalte in het voer, van 1.0% tot 1.2%, worden verbeterd. Waar het praktisch mogelijk is, levert het voeren van een hoger lysinegehalte aan gelten en tweede worps zeugen zeker voordelen op. In de zomermaanden, wanneer de eetlust minder is door de warmte, kan de lagere voeropname gecompenseerd worden door het verstrekken van geconcentreerder voer. Dit kan worden gerealiseerd door toevoeging van oliën en extra aminozuren. Oliën en vetten bevatten veel energie en, belangrijk met heet weer, veroorzaken weinig hitte wanneer zij in het lichaam worden omgezet. Kraamstalmanagement Bij grote worpen is het van zeer groot belang ervoor te zorgen dat alle biggen voldoende biest binnen krijgen na de geboorte en voldoende melk tot hun beschikking hebben tot aan het spenen. Dit kan extra aandacht vragen door o.a. het apart laten zogen van de kleine biggen (de grote opsluiten) en het maken van pleegzeugen. De stimulatie van hoge melkproductie bij gelten is essentieel om een goede ontwikkeling van het uier te verzekeren en de melkproductie te maximaliseren. Er is aangetoond dat het plaatsen van 12-13 grote biggen op jonge zeugen resulteert in een hogere melkproductie in de opvolgende worpen omdat de melkklieren zo beter doorontwikkelen. Van essentieel belang hierbij is dat de conditie van de gelten goed gevolgd blijft worden. Wanneer gelten teveel conditie verliezen tijdens de eerste worp ontstaat het tweede worpsyndroom. Het advies van Hypor is; de gelten in ieder geval niet te overbelasten. Het is immers de toekomst van het bedrijf en de oudere worps zeugen hebben zeker ook voldoende capaciteit om grotere tomen biggen te spenen.


De zeugen van Hypor hebben het potentieel veel melk en grote tomen biggen te produceren. Dit resulteert in grote aantallen zware biggen bij het spenen. Aandacht aan deze factoren die het speengewicht beïnvloeden zullen helpen om de “Speencapaciteit” te maximaliseren


9. Verbetering van de zeugen biggengezondheid De gezondheid van de zeug en haar biggen is van groot belang bij het realiseren van het speengewicht van de worp en andere aspecten als melkproductie, groei tot aan het spenen en uiteindelijk ook speencapaciteit. Mogelijke ziekteproblemen kunnen het best beheerst worden door preventieve maatregelen, zoals entingen, routinebehandelingen en aandacht aan milieu en managementcomponenten die van invloed kunnen zijn op de ziekte. Bovendien zal een snelle erkenning en behandeling van een ziekte helpen om productiviteitsverliezen te minimaliseren.

Zeug- en geltgezondheid Een gelt begint haar productieve leven met een relatief lage immuniteit tegen veel voorkomende ziekten die zij later in haar productieve leven kan tegenkomen. Om immuniteit op te bouwen zijn adaptatie- en inentingprogramma’s zeer belangrijk, zodat haar zo weinig mogelijk ziektes te wachten staan die de prestaties negatief kunnen beïnvloeden. Daarnaast helpen andere preventieve maatregelen, zoals biosecurity procedures, parasietbehandeling, ongediertebestrijding en een goede algemene hygiëne in het bereiken van een gezonder leefmilieu voor de zeug. Hoewel er vele gezondheidsproblemen bij zeugen kunnen spelen die tot verminderde voeropname tijdens lactatie en lagere speengewichten kunnen leiden, zijn er drie die het meest schadelijk zijn. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 45

Baarmoederinfecties Wanneer algemeen voorkomende bacteriën zoals Stafylokok, Streptokok en E. Coli het voortplantingskanaal binnengaan, kunnen zij direct na het werpen een infectie van de baarmoeder veroorzaken. Als de lichaamstemperatuur bij de zeug tot boven de 40oC stijgt, zal zij sloom zijn en zal ook de eetlust sterk verminderen. Een snelle herkenning en behandeling zijn hier essentieel om de productieschade zoveel mogelijk te beperken. Een infectie is herkenbaar wanneer er witte of gele afscheiding van de zeug komt, die af en toe wat bloed kan bevatten. Na constatering dient de temperatuur van de zeug in de gaten gehouden te worden en, indien verhoogd, dient antibiotica gegeven te worden op advies van de veterinair. Baarmoederinfecties kunnen ook behandeld worden door een injectie met prostaglandine te geven. Deze helpt de binnenwand van de baarmoeder te herstellen en verkleint de kans op afscheiding voor of na het werpen. Wanneer dit probleem veelvuldig voorkomt, dienen de hygiënemaatregelen gecontroleerd te worden. Het schoonmaken van de afdeling en de hygiëne rondom de hulp bij het geboorteproces zijn hierbij punten van aandacht. In ernstige gevallen kan het noodzakelijk zijn een preventieve antibiotische behandeling te geven. Uierinfecties Uierinfecties worden veroorzaakt door dezelfde bacteriën die de baarmoederinfecties veroorzaken en deze twee aandoeningen komen dan ook vaak samen voor. De symptomen zijn ook hetzelfde; verhoogde temperatuur, sloomheid en gebrek aan eetlust. Daarnaast geeft het ook een verharding en het rood worden van één of meerdere klieren in de uier. Het is een goede gewoonte om de uierconditie van de zeug rondom het werpen routinematig te controleren, te voelen voor eventuele hardheid of verhoging van temperatuur, ondertussen observeren op tekenen van ontsteking. Naast behandeling met antibiotica en misschien steroïden, in overleg met de dierenarts, zou ook 0.5ml Oxytocine, om de 2 uur toegediend, kunnen worden gegeven om de melkafgifte te stimuleren. Preventieve maatregelen kunnen omvatten: • •

Verbeteringen van de hygiëneprocedures, algemeen en rondom hulp bij het geboorteproces Vermindering van het voerniveau tot 1.8kg (gelten) en 2.0kg (zeugen) 4-5 dagen voor het werpen


• •

Ervoor zorgen dat er voldoende en schoon water beschikbaar is (minimaal 2 liter/min) Hoge temperaturen en tocht vermijden in de kraamstal (21-22oC bij het werpen)

Snelle herkenning en behandeling van uierproblemen helpen om schade aan de uier te voorkomen. Anders kan permanente beschadiging aan de melkklieren optreden en daardoor de capaciteit om grote aantallen goede biggen te spenen voor toekomstige worpen verminderen. Poot- en beenproblemen De fysieke schade aan de poten en benen van de zeug, of de pootinfecties, zijn veel voorkomende problemen in zeugenstapels. Deze problemen ontstaan hoofdzakelijk tijdens de opfokperiode en de dracht. Dit brengt met zich mee dat deze zeugen het kraamhok met een verwonding of infectie ingaan en daar dan aarzelend opstaan en problematisch eten en drinken, wat vervolgens resulteert in een verminderde melkproductie. Ook hier is een vroege erkenning essentieel, zodat het probleem voordat de zeug werpt zo mogelijk opgelost of behandeld kan worden. Infecties vereisen een antibiotische behandeling. Wanneer er verlamming ontstaan is door fysieke schade, dient de zeug te worden verplaatst naar een ziekenboeg, ideaal gezien met een stevige vloer en ligstro, om te herstellen. De gezondheid van de zeugen, inclusief benen en poten, zou altijd gecontroleerd moeten worden wanneer zij de kraamafdeling ingaan, zodat, indien nodig, meteen de behandeling gegeven kan worden. De gezondheid van de big Zoals bij de zeugen, bestaan er bij de biggen ook veel besmettelijke ziekten die hen kunnen treffen. De meeste kunnen goed beheerst worden door preventieve maatregelen zoals vaccinatie. Hiervan zijn Gewrichtsontsteking, Huidziekten en Diarree degenen die de meeste invloed hebben op de groei van de biggen. Koppelregistraties uit diverse landen wijzen er op dat diarree de enige grootst besmettelijke doodsoorzaak van de big is. Dit resulteert ook in een aanmerkelijk verlies van groei in sommige groepen.


Gewrichtsontsteking Gewrichtsontstekingen bij biggen doen zich voor wanneer bacteriën de bloedbaan binnendringen door een verwonding aan de poten, benen, het tandvlees of de staart (na het knippen van de tanden en couperen van de staart). Gewrichtsontsteking en zwelling verminderen mobiliteit die tot verhongering of doorliggen leidt. Daar waar de aandoening voorkomt, wordt de groei van de biggen ook ernstig beïnvloed. Snelle herkenning en antibiotica behandeling zijn vereist. Waar gewrichtsontsteking een blijvend probleem is moeten de mogelijke oorzaken vastgesteld en waar nodig werkprocedures aangepast worden. Mogelijke oorzaken kunnen zijn; slecht of vuil gereedschap voor het slijpen van de tanden en het couperen van de staart, slechte hygiëne tijdens de behandelingen van de biggen of scherpe randen op de vloer of hokinrichting. Huidontsteking (smeerwrang) Net als bij gewrichtsontsteking, treden de bacteriën die de huidontsteking veroorzaken de huid binnen door een wond of een afgeschaafde plek, vaak de gezichtswonden veroorzaakt door de tanden van de biggen wanneer zij om een tepel vechten, of een afgeschaafde knie. In de meeste gevallen blijven de veroorzaakte donkere huidletsels klein, omdat de zeug immuniteit aan de big doorgeeft, maar in sommige gevallen zullen grote gebieden van de huid worden getroffen. Deze huid raakt gekreukt of leerachtig en vettig bij aanraking. Antibiotische behandeling is noodzakelijk en ernstig getroffen biggen hebben misschien elektrolyten nodig om dehydratie een halt toe te roepen. Verwijdering van de oorzaken van schaafplekken of verwondingen helpen om een huidontsteking te voorkomen, zo ook voor gewrichtsziekten. Ook gewrichtsontstekingen zullen leiden tot een verlaagde biggengroei. Diarree Diaree kan door een verscheidenheid van bacteriën, virussen en parasieten worden veroorzaakt, maar de meest voorkomende oorzaak is de ziekteveroorzaker E. Coli. Diarree veroorzaakt groeiverlies en vermindert het speengewicht. Ongeacht de oorzaak, zijn een snelle diagnose en behandeling gevolgd door preventieve maatregelen vereist. Wegens het grote bereik van mogelijke organismen in kwestie is een laboratoriumdiagnose essentieel met een antibiotische gevoeligheidstest indien van toepassing. Naast behandeling, dient dehydratie voorkomen te worden


door een elektrolytoplossing aan de biggen te verstrekken. Ook dienen maatregelen getroffen te worden om de verspreiding van ziekte te verminderen; het grondig schoonmaken en desinfecteren van hok/afdeling, gebruik van afzonderlijke hulpmiddelen voor elk hok/afdeling en niet van zieke naar gezonde dieren lopen. Maatregelen om het comfort van de big te verbeteren, zoals het voorzien van extra hitte en het garanderen van droge vloer, dienen ook genomen te worden. Zodra de situatie onder controle is, moeten de mogelijke veroorzakende factoren worden onderzocht. Dit kan leiden tot wijzigingen van de volgende zaken: • • • • • •

Adaptatie van de gelten en de daaruit resulterende immuniteit Vaccinatieprogramma, vaccinatietiming en vaccinatietechniek Het managen van de biestproductie - bigimmuniteit De omgeving van de biggen - lage/veranderlijke temperaturen en tocht zijn vaak de oorzaken van diarree Voermanagement van de zeugen Hygiëneprocedures zoals schoonmaken en desinfectie

Een goede zeugen biggengezondheid spelen een belangrijke rol in het bereiken van een hoge melkopbrengst, snelle biggengroei en grote biggen bij het spenen. Effectieve gezondheidsmanagement procedures zullen niet alleen leiden tot hogere speengewichten, maar zullen ook helpen om de Speencapaciteit te maximaliseren.


10. Het effect van de leeftijdsopbouw van de zeugenstapel De leeftijdsopbouw van de zeugenstapel is van grote invloed op het vermogen om veel worpen gedurende de levensduur van de zeug te produceren en is daardoor een belangrijke factor bij de bepaling van de speencapaciteit van een zeug. Het is duidelijk dat het niet mogelijk zal zijn om tot 5 of meer worpen tijdens het productieve leven van een zeug te komen als de zeugenstapel overwegend opgebouwd is uit jongere zeugen. Daarom speelt goed managen van de leeftijdsopbouw van de zeugenstapel een belangrijke rol bij het behalen van de maximale speencapaciteit. De leeftijdsopbouw wordt onder andere bepaald door het moment van uitval of afvoer van zeugen en gelten door selectie of sterfte. In zeugenstapels met een zeer hoog percentage afvoer of hoge sterfte, wordt het onmogelijk om zeugen in de zeugenstapel lang genoeg aan te houden om 5 of 6 worpen te laten produceren. Hoge afvoeren sterftepercentages worden steeds normaler in de varkensproductie in diverse landen wereldwijd en zijn een bron van zorg vanwege de kosten en verlies van productiviteit. Het management zou daarom gericht moeten worden op het behoud van jonge dieren in de zeugenstapel, zodat een hoog percentage van zeugen de latere worpnummers kan bereiken. Genetisch kan de leeftijdsopbouw worden verbeterd door aandacht voor kenmerken zoals bronst, robuustheid en aan duurzaamheid gerelateerde kenmerken. Voldoende aandacht aan beenwerk en klauwen bij exterieur selectie zorgt ervoor dat de geselecteerde dieren minder kans hebben op gedwongen afvoer door beenwerkproblemen of kreupelheid. Bronst kenmerken zoals "interval spenen tot dekken" hebben een redelijke erfelijkheid en zijn sterk gerelateerd aan hogere afbigpercentages en lagere terugkomerpercentages. Beide dragen bij aan een langere en productievere levensduur van de zeugenstapel. Directere aandacht via selectie kan bereikt worden door een kenmerk "Stay-ability" of “langleefbaarheid” op te nemen in de selectie-index. Dit kenmerk geeft aan of zeugen, nadat ze in de zeugenstapel zijn gekomen, tot een bepaald worpnummer aanwezig en productief Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 50

blijven. Een erfelijkheid van 0,14 geeft aan dat er voldoende ruimte is voor directe selectie op dit kenmerk om zo zeugen langer productief te houden. Al deze kenmerken samen zorgen ervoor dat een productieve zeug met hoog genetisch potentieel lang productief kan blijven en daardoor langer in de zeugenstapel blijft. Continue selectiedruk op deze eigenschappen maken dat zeugen robuuster worden en eenvoudig te managen zijn. Deze eigenschappen zijn economisch belangrijk. Uitval van zeugen voordat ze in de zeugenstapel komen of voordat ze hun maximale productiepotentieel hebben bereikt betekent aanzienlijke economische verliezen. Goed gebalanceerde robuuste zeugen maken dat er ruimte over blijft voor selectief management van afvoer van minder productieve zeugen. Het afvoermanagement wordt dan gericht op een zo optimaal mogelijke leeftijdsopbouw in de zeugenstapel en het systematisch afvoeren van zeugen na worpnummer 8, omdat oudere zeugen minder voorspelbaar produceren en waarschijnlijk niet meer op kunnen concurreren tegen de gemiddelde gelt die ingezet wordt.

Uitwerking op technische bedrijfsresultaten De structuur van de zeugenstapel beïnvloedt sterk de technische resultaten van een bedrijf en het vermogen om de productie ook op langere termijn op een constant niveau te houden. Het aantal levend geboren biggen neemt bijvoorbeeld toe wanneer een zeug langer in productie is. Van worpnummer 1 tot 3 stijgt deze en een hoogtepunt wordt bereikt in worpnummer 3 tot 6, waarna weer een daling optreedt. Ook het percentage dood geboren biggen stijgt met het worpnummer, met meestal een duidelijk merkbare toename vanaf worpnummer 5 of 6. Reproductieproblemen, zoals anoestrus en terugkomers komen het meest voor bij jonge zeugen. Dit resulteert in meer niet-productieve dagen. Het afbigpercentage is vervolgens het hoogst in worpnummers 2-6 en neemt daarna af. Over het algemeen zijn worpnummers 3-6 het meest productief en het doel moet daarom zijn om het aantal zeugen in deze worpnummers te maximaliseren. Omdat de prestaties aanzienlijk variëren per pariteit, zal een stabiele leeftijdsopbouw leiden tot een meer stabiele productie in termen van het aantal gespeende biggen per week. Omgekeerd, als de leeftijdsopbouw erg fluctueert over een periode van tijd, zullen productieresultaten ook minder stabiel zijn. In de praktijk gebeurt dit vaker dan wenselijk is, omdat het aantallen inzetbare gelten in een zeugenstapel teveel varieert.


Ten slotte wordt ook zeugenstapel-immuniteit beïnvloed door worpnummerstructuur. De ideale situatie is, wanneer er sprake is van een continue instroom van gelten in de zeugenstapel en een goede spreiding van de zeugen over alle worpnummers. Oudere zeugen hebben een hogere mate van immuniteit, terwijl gelten in een gecontroleerde manier blootgesteld dienen te worden aan de gangbare ziekten in de zeugenstapel om immuniteit op te bouwen. Het inbrengen van grote aantallen gelten gedurende een korte periode kan de zeugenstapel-immuniteit beïnvloeden en leiden tot een uitbarsting van ziekten zoals PRRS.

De ideale bedrijfsopbouw voor worpnummer Om het aantal zeugen in de meest productieve cycli (3-6) te kunnen maximaliseren, moet de vervanging in de lage worpnummers op een zo laag mogelijk niveau gehouden worden. Het aanhoudingspercentage van worpnummer 1 tot worpnummer 2 en van worpnummer 2 naar het derde worpnummer moet rond de 90% zijn. In de bovenstaande grafiek, waarin de ideale bedrijfsopbouw is weergegeven, zijn 21% eersteworps zeugen en 18,8% tweedeworps zeugen. Dit betekent een aanhoudingspercentage tussen eerste en tweedeworps van 89,5%. De percentages van de zeugenstapel over de hierop volgende worpnummers 3, 4, 5, 6, 7 en 8 zijn respectievelijk 16,5%, 14,4%, 11,9%, 8,3%, 5,8% en 3,3%. Dit patroon laat een toenemende selectie zien als zeugen ouder worden. In bovenstaand voorbeeld zijn op het bedrijf 51,1% van de aanwezige zeugen tussen worpnummers 3 tot 6. Om ongeveer 5 tot 6 worpen gedurende de gemiddelde levensduur van een zeug te kunnen bereiken, is het noodzakelijk dat een beperkt aantal van de zeugen ook in de 7e en 8e worp productief blijft. Het punt waarop zeugen worden geruimd vanwege te hoge leeftijd is meestal na de achtste worp. Dit punt kan eenvoudig worden vastgesteld met behulp van analyses uit het zeugenmanagementsysteem. De helling van de grafiek geeft het selectiepercentage weer. Een steilere grafiek duidt op een snellere afvoer van zeugen. Hoe steiler de helling, hoe minder


waarschijnlijk het is dat zeugen de hogere worpnummers zullen bereiken en hoe lager het aantal geproduceerde worpen per zeugenleven zal zijn. Duidelijk wordt dat het minimaliseren van uitval en sterfte van de zeugen de belangrijkste weg is om tot een ideale opbouw van de zeugenstapel te komen. Introduceren van gelten is een andere belangrijke factor voor de bepaling van de leeftijdsopbouw van de zeugenstapel. Om een stabiel aantal productieve zeugen met ideale verdeling over de worpnummers te handhaven moet er een regelmatige instroom van jonge gelten zijn. Bovendien moet het vervangingspercentage voldoende zijn om de omvang van de zeugenstapel constant te behouden, rekening houdend met uitval en sterftecijfers. Het vervangingspercentage kan worden berekend uit het aantal worpen per zeug per jaar en het gemiddeld aantal worpen van een zeug gedurende haar leven, zoals uit het volgende voorbeeld blijkt: •

Stel dat zeugen in de zeugenstapel een gemiddelde van 5,0 worpen over hun gehele leven produceren en er 2,4 worpen per zeug per jaar geproduceerd worden.

•

Dit betekent dat de gehele zeugenstapel in 5.0/2.4 = 2,08 jaar geheel zal worden vervangen. Het vereiste vervangingspercentage hiervoor is dan 100/2.08 = 48%.

Hoe hoger het aantal worpen per zeug per jaar en hoe lager het aantal worpen per zeug over haar gehele leven, hoe hoger het vervangingspercentage uiteindelijk moet worden om de zeugenstapel qua omvang op peil te houden. Eerder aanbevolen gemiddelde vervangingspercentages van 40-45% zijn dus niet meer realistisch in de huidige hoog productieve zeugenstapels. Het aantal worpen per zeug over haar gehele levensduur heeft het grootste effect op het vervangingspercentage, zodat alle inspanningen om de levensduur van de zeug te verhogen direct zichzelf terugbetalen.


Vervangingsbeleid in nieuw opgestarte bedrijven Na het opstarten van een nieuw bedrijf, is er een tendens om het vervangingspercent age voor een periode van 2 jaar te verlagen, omdat het als verspilling wordt gezien als jonge productieve zeugen worden uitgeselecteerd. Echter, dit leidt tot een onevenwichtige leeftijdsopbouw van de zeugenstapel, zoals weergegeven in de grafiek. In de weergegeven zeugenstapel hebben een onevenwichtig aantal oudere zeugen en onvoldoende introductie van gelten in de eerste twee jaar na het opstarten, geleid tot de noodzaak om extra gelten in te brengen. Dit is de enige manier om de omvang van de zeugenstapel te handhaven. Als dit in gang gezet is duurt het nog minstens 3 jaar om de leeftijdsopbouw volledig te corrigeren door telkens zorgvuldig de juiste aantallen aan te voeren gelten te bepalen.

Conclusies De leeftijdsopbouw van een zeugenstapel beïnvloedt niet alleen sterk de productiviteit van de zeugenstapel, maar is ook bepalend voor het gemiddelde aantal worpen dat een zeug produceert over haar gehele levensduur. Deze factoren zijn beide van belang bij het maximaliseren van de Speen Capaciteit in een bedrijf. Planning van een regelmatige aanvoer van gelten en een goed vervangingsmanagement van zeugen zal bijdragen bij het handhaven van het juiste aantal productieve zeugen en een optimale leeftijdsopbouw op een bedrijf. Het is daarnaast van essentieel belang dat er maatregelen worden genomen om zoveel mogelijk jonge zeugen binnen de zeugenstapel te behouden, zodat zoveel mogelijk dieren de productie piek in worpnummer 3 tot 6 kunnen bereiken. Hierdoor wordt een zo groot mogelijk aantal worpen over de levensduur van een zeug geproduceerd, wat leidt tot maximaliseren van de Speen Capaciteit.


11. Management voor een hoge langleefbaarheid Het aantal worpen tijdens het productieve leven van een zeug is een belangrijke component van de “Speencapaciteit”. Daarom moet het behalen van een maximale levensduur van de zeug een belangrijke doelstelling zijn binnen de zeugenstapel. Een verhoging van het aantal worpen tijdens het productieve leven van de zeug met enkel 0,5 zal de “Speencapaciteit” met ongeveer 8% verbeteren. Helaas stijgt de uitval en het vervangingspercentage van zeugen in vele landen wereldwijd, dit leidt tot een verlaging van de levensduur (tabel 1). Zowel vervangingspercentage als uitval door sterfte zijn toegenomen tussen 2000 en 2007, behalve in Groot-Brittannië. Een reden voor de lagere uitval door sterfte in Groot-Brittannië zou kunnen zijn dat alle zeugen in groepssystemen gehuisvest zijn, meestal met dichte vloeren en strooisel. Er zijn aanzienlijke verschillen tussen landen, bijvoorbeeld in Denemarken steeg het vervangingspercentage tussen 1996 en 2006 van 44% tot 51%, terwijl de uitval van zeugen steeg van ongeveer 8% tot meer dan 15%. Echter in andere landen zoals Frankrijk is de gemiddelde uitval stabiel gebleven op ongeveer 5% en ligt het vervangingspercentage lager (38%).

Mogelijke redenen voor een verkorte levensduur Er lijkt geen twijfel dat de zwaardere belasting van de zeug, als gevolg van de verhoogde productiviteit die zich heeft voorgedaan in de afgelopen 10-15 jaar, hierbij een belangrijke rol speelt. Ook de daling van rugspekdikte bij de gelt en de zeug als gevolg van selectie op magere, snelgroeiende en efficiënte varkens, betekent dat ze minder weerstand hebben tegen tekortkomingen in het management, milieu en voeding. Magere dieren zijn over het algemeen gevoeliger voor lichamelijk letsel, zoals schouder- en beengebreken, die kunnen leiden tot extra uitval. Een ander punt is de intensivering van productiesystemen, die leiden tot zwaardere omstandigheden. Dit leidt tot meer verwondingen. Gecombineerd met vaak het Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 55

gebrek aan een geschikte opvang van zieke of probleemdieren voor adequate behandeling leidt dit overwegend tot extra uitval. In de meeste landen betekent steeds strengere wetgeving op het vervoer van zieke dieren en dieren met gebreken, dat meer zeugen die voorheen zouden worden verkocht, nu moeten worden afgemaakt op het bedrijf.

Verhoging van de levensduur van de zeug Genetische invloeden Genetica is zeker één van de factoren die verschillen in levensduur van een zeug bepaalt. Levensduur van de zeug en de hiermee verband houdende kenmerken worden opgenomen in het fokdoel van moderne fokprogramma's. Binnen het Hypor fokprogramma bekijken wij rugspekdikte als een optimumkenmerk en daarom richten we ons er niet op om onze zeugen zo mager mogelijk te krijgen, maar streven we naar een optimaal en uniform niveau van rugspekdikte. Te magere zeugen hebben meestal meer problemen bij herstel van lichamelijke conditie na de lactatie en zijn vaker het slachtoffer van de zogenaamde tweede worp dip. Daarnaast wordt in het Hypor fokprogramma aandacht gegeven aan een zo goed mogelijke balans van de kenmerken die verband houden met de robuustheid en duurzaamheid. Vele generaties van gerichte selectie op exterieur, vooral de beenwerk en klauwen, heeft geresulteerd in een zeug die langer meegaat en constant goed produceert onder intensieve productieomstandigheden. Verder neemt Hypor bij het berekenen van de fokwaarden het kenmerk “Stayability” mee als een directe meting van levensduur. Dit kenmerk geeft de waarschijnlijkheid aan dat een gelt zodra zij aangevoerd wordt in de zeugenstapel, in productie zal blijven tot de vierde worp. Dit kenmerk vertoont een redelijke erfelijkheid en is duidelijk gekoppeld aan de andere kenmerken die verband houden met levensduur. Directe selectiedruk op dit kenmerk zal de langleefbaarheid van onze zeugen verder verbeteren. Een Canadees benchmarkonderzoek onder bedrijven met Hypor zeugen laten zien dat de gemiddelde uitval (5,92%) in deze bedrijven beduidend lager is dan het Canadese landelijke gemiddelde (9,5%) in Tabel 1.


Management van jonge zeugen Uit analyse van gegevens van een groot aantal bedrijven blijkt, dat een hogere uitval van jonge zeugen gedurende de eerste 3 cycli de belangrijkste oorzaak is van een verminderde levensduur. Daarom dient managementaandacht er zoveel mogelijk op gericht te zijn om een hoog percentage van gelten het meest productieve stadium (worp 3-6) te laten bereiken. Enkele mogelijke managementmaatregelen zijn: • •

• •

•

•

•

Zorgvuldige quarantaine en vaccinatieprotocollen om de gelten een adequate immuniteit mee te geven voordat ze in de zeugenstapel worden ingebracht. Er voor zorgen dat gelten worden aangedekt op een minimaal gewicht van 135-150 kg om zo op een gewicht van minimaal 180-190 kg te kunnen werpen. Vermijd overvoeren van gelten tijdens de dracht, want dit vermindert de voeropname tijdens lactatie. Maximaliseren van de voeropname tijdens de lactatie door extra aandacht voor de voerniveaus voor en direct na het werpen, de staltemperatuur, de beschikbaarheid van water, de versheid van het voer, de voerfrequentie en voerhoeveelheid De gelten en, indien nodig, de tweede worps zeugen zou men 0,5 kg topdressing met een hoog eiwit- en energiegehalte bij kunnen voeren, gedurende de laatste 7 dagen van de lactatieperiode en vanaf het spenen tot aan het dekken. Overweeg het uitstellen van het dekken van gespeende gelten na de eerste worp door Altrenogest te gebruiken: een behandeling van 14 dagen heeft aangetoond dat het aantal embryo's op dag 50 twee hoger is. Er voor zorgen dat voerniveaus gedurende iedere worp toereikend zijn om de zeugen hun genetisch bepaalde volwassen gewicht rond pariteit 4 tot 5 te bereiken.

Het verminderen van vervangingen en sterfte vanwege gezondheidsredenen Veel te veel jonge zeugen verlaten de zeugenstapel als gevolg van aandoeningen, verlies van conditie of kreupelheid. Speculaties geven aan dat de lagere rugspekdikte bij de hedendaagse gelten de oorzaak zou zijn van veel van deze problemen. Echter, recent werk in het Verenigd Koninkrijk (zie figuur 1) suggereert dat er geen relatie bestaat tussen het rugspekdikte niveau is bij de eerste inseminatie en het later behaalde aantal afgeronde worpen. Toch lijkt het logisch dat Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 57

het niveau van rugspekdikte een invloed heeft op het voorkomen van verwondingen en andere aandoeningen, zoals schouderblessures. Figuur 1: Het effect van rugspekdikte bij de eerste inseminatie op de levensduur van de zeug

From: Gill, 2007

Deens onderzoek waarin rugspekdiktes zijn gemeten tijdens het werpen toonde aan dat zeugen met minder dan 15mm aan rugspekdikte een zeer hoog risico op schouderwonden (doorligplekken) hadden, terwijl zeugen met een rugspekdikte van 25mm een lagere voeropname hadden en dus een hoger verlies van lichaamsgewicht en rugspekdikte tot het spenen. Deze relatie is vooral van belang bij de gelten, waar voeropname tijdens de lactatieperiode van zeer grote invloed is op latere productieresultaten. Er blijkt duidelijk sprake van een optimum te zijn, gelten mogen niet te vet zijn en moeten zeker voldoende vetbedekking hebben om verwonding te voorkomen. Ook de kwaliteit van de vloeren heeft invloed op de mate van voorkomen van aandoeningen. Gebruik van goede materialen gecombineerd met regelmatige aandacht voor reparatie van beschadigde vloeren dragen bij aan een minimale kans op verwondingen. Vooral voor gelten tot aan de eerste inseminatie zijn goede vloeren en voldoende ruimte (minimaal 1.4m2) van belang voor de ontwikkeling van sterk beenwerk en goede sterke klauwen. Voldoende aandacht hiervoor zal bijdragen tot de verbetering van de levensduur.


Extra aandacht voor preventieve maatregelen en een snelle opsporing en behandeling van zieke zeugen en gelten is van groot belang voor het terugdringen van onvrijwillige vervanging en uitval. Recent onderzoek in Denemarken heeft gewezen op de noodzaak van een ziekenboeg of voldoende separatiehokken om het herstel van zieke of gewonde dieren te bespoedigen. Proeven hebben uitgewezen dat het mogelijk is om het percentage sterfte en vervanging van zeugen te verminderen als er voldoende separatiehokken of een ziekenboeg beschikbaar zijn en een gericht behandelingsplan is opgesteld door de dierenarts. Voorlopige resultaten wijzen erop dat kreupelheid de primaire oorzaak was (75% van de zeugen) voor een overplaatsing naar de ziekenboeg. Zeugen verbleven gemiddeld 22 dagen in de ziekenboeg en 80% van de zeugen waren in staat om terug te keren naar de dragende zeugenstal of naar de kraamstal. Onder de zeugen die direct voor vervanging in aanmerking zouden komen, waren er 25% minder sterfgevallen en afgevoerde zeugen.

Conclusies De levensduur van de zeug en de factoren die daarop van invloed zijn hebben niet altijd voldoende aandacht gehad. Dit komt tot uiting in de verkorte levensduur van de zeugen zoals blijkt uit vergelijk van technische resultaten van bedrijven uit diverse landen. Echter, de levensduur heeft een zo belangrijke invloed op de totale levensproductie, of “Speencapaciteit” van zeugen, dat het de intensieve inspanningen het te verbeteren rechtvaardigt. De sleutel is het goed managen van de jonge zeugenstapel om zodoende het vervangingspercentage van zeugen tot aan de derde worp te minimaliseren, wat resulteert in een langere levensduur en een verbeterde “Speencapaciteit”. Vanuit het oogpunt van verbetering van de levensduur besteedt Hypor veel aandacht in haar fokprogramma aan alle genoemde factoren die van invloed zijn op de levensduur van de Hyporzeug.


12. Het belang van een constante dierstroom Een hoge speencapaciteit en een consistent aantal gespeende biggen resulteert in een constante dierstroom. Door wekelijks de productie doelstellingen te behalen en door gespeende biggen van een hoge kwaliteit te produceren zal de output van de zeugenstapel worden gemaximaliseerd. Omdat overheadkosten redelijk vast staan zal het maximaliseren van de dierstroom leiden tot de hoogste winst. Productielocaties zijn ontworpen met bepaalde veronderstellingen over de prestaties, bijvoorbeeld hoeveel biggen zullen er geboren en gespeend worden per worp, het aantal worpen per zeug per jaar, de groei van de gespeende biggen en eventueel vleesvarkens en het percentage uitval van de biggen en vleesvarkens. Het aantal beschikbare kraamhokken is in de meeste gevallen een belangrijke beperkende factor voor het optimaliseren van de dierstroom. De gespeende biggen ruimte is berekend op de te spenen biggen per week, terwijl de vleesvarkens huisvesting is ontworpen voor een bepaald aantal, dat worden opgelegd en de tijd die nodig is om ze met een bepaald gewicht af te leveren. Als er minder biggen gespeend, verkocht of minder zelf opgelegd worden, wordt niet aan deze uitgangspunten voldaan. Hierdoor zal de dierstroom worden verlaagd of er worden te veel biggen gespeend wat zal leiden tot overbezetting en tragere groei bij de gespeende biggen en vleesvarkens.

De voordelen van een constante dierstroom Om een regelmatige en consistente productie te bereiken, dienen vele aspecten van het management en de prestaties te worden geoptimaliseerd. Een regelmatig werppatroon van de zeugenstapel resulteert in een consistente speenleeftijd en dus speengewicht. Omgekeerd, wanneer er teveel zeugen werpen wordt de speenleeftijd lager, de speengewichten dalen en de groei na spenen daalt. Een kortere lactatie Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 60

kan ook het interval spenen tot dekken vergroten en leiden tot een kleinere volgende worp. Een regelmatig werppatroon en een vast aantal zeugen dat elke week wordt gespeend resulteert in een constante stroom van gelten voor de vervanging van de zeugenstapel. Dit helpt bij het bereiken van de juiste leeftijdsopbouw van de zeugenstapel zoals in een eerdere nieuwsbrief is beschreven. Pieken en dalen in het aantal worpen per week leidt echter tot variabele aantallen gelten die nodig voor de vervanging van week tot week, dit kan ertoe leiden dat de gelten te zwaar zijn op het moment van dekken of te licht en mogelijk geen goede adaptatie hebben gehad. Het grootste en daarmee het belangrijkste voordeel van een constante dierstroom is de groei van spenen tot verkoop of opleggen in de vleesvarkensstal en daarmee het karkasgewicht en de karkaskwaliteit. Overbezetting vermindert de groei en het aantal gezondheids problemen zal toenemen. Het zal ook het karkasgewicht en de waarde van het karkas verminderen en hierdoor leiden tot lagere winsten. Van een langzamere groei in de lactatiefase is ook gebleken dat het negatieve invloed heeft op de karkaskwaliteit, en dan in het bijzonder de spierdikte.

Invloeden op de output van de zeugenstapel Bij het managen van de zeugenstapel om een consistente output te bereiken is het belangrijk te weten welke factoren invloed hebben op het aantal gespeende en verkochte biggen en welke van deze twee de meeste invloed op de output heeft. Het aantal verkochte biggen of vleesvarkens per week is sterk afhankelijk van het aantal aanwezige dekkingen per week, het afbigpercentage, aantal levend geboren biggen, de uitval tot spenen, de uitval na spenen en de uitval bij de vleesvarkens. We stellen vast dat vele van de gebruikte kengetallen zoals worpen per zeug per jaar en groei van de biggen geen directe invloed hebben op aantal geproduceerde biggen per week. Doelstellingen voor elk van deze productie parameters worden bepaald door de capaciteit van het productiesysteem en de huidige prestatie niveaus en moeten


worden aangepast als er iets verandert. Als de doelstelling 11 biggen per worp spenen is en op dit moment worden er 10.5 biggen per worp gespeend, moeten andere doelstellingen worden aangepast om te voldoen aan de doelstelling voor aantal gespeende biggen per week. In dit geval zijn de factoren die van invloed zijn het aantal dekkingen per week, het afbigpercentage, het aantal worpen per week, het aantal levend geboren biggen per worp en de uitval tot spenen. Het is vaak moeilijk deze kengetallen te beïnvloeden in een zeugenstapel die redelijk tot goed presteert, hoewel er soms gelegenheid zal zijn om zwakke gebieden te corrigeren. Het makkelijkst aan te passen is het aantal dekkingen per week en dit heeft tevens het grootste effect. Omdat prestatie- en output door de tijd en zelfs per seizoen veranderen is het noodzakelijk doelen op regelmatige basis, aan de hand van de huidige productie cijfers, aan te passen. Herziening van de doelstellingen per kwartaal en aanpassingen of wijzigingen in het management zullen leiden tot de vereiste output en dat het juiste pad gevolgd wordt.

Het bereiken van een constante output Het aantal productieve zeugen Het is onmogelijk om te voldoen aan de doelstellingen; aantal dekkingen en worpen per week als er gewoonweg niet voldoende zeugen aanwezig zijn om het vereiste aantal biggen te produceren. Het is verwonderlijk op hoeveel bedrijven dit niet berekend is. In plaats daarvan mag het aantal aanwezige zeugen biggen produceren en blijft men zich afvragen waarom de doelstellingen nooit behaald worden. De grootte van de productieve zeugenstapel kan als volgt worden berekend aan de hand van het aantal worpen per week en de worpindex. 50 worpen per week = 2600 per jaar 2600 gedeeld door de worpindex, stel 2,4 = 1083 productieve zeugen


Houd er rekening mee dat productieve zeugen alle zeugen plus gedekte gelten in de zeugenstapel zijn en geen opfokgelten bevat. Omdat dit aantal een groot effect op de output heeft moet dit gericht en zorgvuldig gecontroleerd worden. De grootte van het geltenbestand Het doel om het aantal productieve zeugen op niveau te houden kan alleen worden gehandhaafd als er elke week voldoende gelten beschikbaar zijn en worden aangedekt. Dit is op zijn beurt weer afhankelijk van de grootte van het geltenbestand. Als het geltenbestand te klein is en er onvoldoende gelten worden (op)gefokt, is het mogelijk dat de productieve zeugenstapel krimpt doordat er zeugen worden uitgeselecteerd of sterven. Het is ook belangrijk dat u realistische vervangingspercentages hanteert, deze worden vaak te laag aangehouden. Nadat de wekelijkse behoefte van gelten berekend is wordt deze vermenigvuldigd met het aantal weken tussen introductie en dekken om tot de grootte van het geltenbestand te komen. Een veiligheidsmarge van 10 % extra gelten in het geltenbestand wordt aanbevolen. Ook moet de grootte van het geltenbestand een doelstelling op zich zijn binnen de bedrijfsdoelstelling. Vervangingsbeleid Zeugen moeten niet worden vervangen, behalve op welzijn gronden, wanneer er niet aan het wekelijks aantal dekkingen kan worden voldaan. Vervanging op basis van de prestaties mogen zeker niet plaatsvinden, omdat het beter is een matige worp te hebben dan een leeg kraamhok. Natuurlijk kan dit dilemma worden voorkomen als er voldoende gelten voor vervanging beschikbaar zijn. Fokbeheer Vele aspecten binnen het fok- en dracht management hebben invloed op het aantal dekkingen per week, het aantal terugkomers, afbigpercentage en worpgrootte. Om te voldoen aan de fok, - en werp doelen, moeten alle management aspecten goed en consequent worden uitgevoerd. Als afwijkingen van de doelen optreden, moet het management stappen ondernemen om de oorzaken van de problemen helder te krijgen en ze snel corrigeren anders zal de productie verloren blijven. Ook inconsistente toepassing van de managementprocedures is een belangrijke oorzaak


van variatie in de output en efficiëntie. Een aantal standaard managementprocedures en goed opgeleid personeel helpt om constante output te realiseren. Het bereiken van een constante dierstroom zal leiden tot de hoogste prestaties en winst, wanneer er geen structurele overbezetting van de stallen is. Het vaststellen van doelstellingen voor het aantal dekkingen, het aantal worpen, het aantal gespeende biggen en zorgvuldig toezicht op deze doelstellingen houden is belangrijk om de bedrijfsefficiëntie te kunnen optimaliseren. Een hoge en constante speencapaciteit en regelmatige levering van gespeende biggen zal leiden tot de maximale groei, voerefficiëntie en karkas kwaliteit en de productie kosten verlagen.


13. Zwaardere biggen bij spenen verbeteren groei, efficiëntie en karkaswaarde. Een van de kern beginselen van de genetische selectie op “Speencapaciteit” is dat deze zich richt op de kwaliteit en de consistentie van de gespeende biggen. Dit ondersteunt een snelle, efficiënte groei na het spenen. Onderzoek en commerciële ervaringen laten zien dat er een duidelijk verband tussen speengewicht, groei en efficiëntie bestaat. Sneller groeiende varkens hebben een betere voederconversie en zetten meer spier aan, wat resulteert in een betere karkaskwaliteit en een hogere waarde per verkocht varken. Het is duidelijk dat het speengewicht het resultaat is van de speenleeftijd en de biggengroei in de kraamperiode. In veel Europese landen is de speenleeftijd toegenomen tot een gemiddelde van ongeveer 24 / 25 dagen. Zelfs in NoordAmerika, waar een groot deel van de zeugenhouderij op 16-18 dagen speende tijdens de jaren tachtig en negentig, heeft men zich gerealiseerd dat later spenen grote voordelen op het gebied van groei en productiekosten heeft. Naast het verhogen van de speenleeftijd, is het optimaliseren van de uitvoering van managementmaatregelen om het speengewicht te verhogen, zoals uiteengezet in nieuwsbrief 8 Maximaliseren van het speengewicht, behulpzaam bij het realiseren van een hogere groei na spenen.

De gespeende biggen De periode onmiddellijk na spenen is één van de meest kritische omdat hier de groei wordt bepaald tot aan het afleveren van de vleesvarkens. Een hoog speengewicht is een zeer belangrijke factor omdat grotere/zwaardere biggen meer voer opnemen en minder gezondheidsproblemen hebben en daarom sneller groeien. In een grootschalig onderzoek werden biggen gespeend op een leef tijd van 12 tot 21 dagen. Wanneer de speenleeftijd en -gewichten hoger werden, verbeterde de voeropname en voerefficiëntie. Tevens leidde dit tot een hoger gewicht op 42 dagen na spenen. Ook de sterfte werd duidelijk lager bij hogere speenleeftijden. Zwaardere biggen bij spenen hebben een beter ontwikkeld spijsverteringssysteem en kunnen vast voer efficiënter verteren, wat niet leidt tot snellere groei, maar in een lager percentage gezondheidsproblemen zoals voedingsdiarree.


De vleesvarkens Ook bij de vleesvarkens heeft de speenleeftijd nog steeds een grote invloed op de prestaties van varkens, omdat ze deze fase op een hoger gewicht bereiken en daarom sneller en efficiënter blijven groeien. Omdat het grootste deel van het voer in deze fase verbruikt wordt hebben verschillen in efficiëntie een groot effect op de productiekosten en marges. In een gesloten systeem met een vast aantal vleesvarkenplaatsen, resulteert een snellere groei in een hoger karkasgewicht en meer inkomsten. Een vleesvarkenshouder die biggen aankoopt kan meer kilogrammen vlees per vierkante meter afleveren. Hoewel de productiekosten van een gesloten bedrijf per varken groter worden bij hogere aflevergewichten, omdat er meer voer wordt geconsumeerd, stijgen de opbrengsten sterker dan de variabele kosten bij een hogere speenleeftijd. Bij een vleesvarkenshouder stijgen de bigkosten per vierkante meter omdat er meer biggen aangekocht moeten worden maar ook dit weegt niet op tegen de toename van de opbrengsten per vierkante meter.

Groei-effecten op de karkaskwaliteit Er is de laatste tijd veel belangstelling voor de gevolgen die het snel toenemende aantal geboren biggen met een lager geboortegewicht hebben op de groei en de karkaskwaliteit. Dit is een gecompliceerd onderwerp. Het lijkt duidelijk dat biggen met een lager geboortegewicht en in het verlengde daarvan een lager speengewicht, niet alleen langzamer groeien en meer gezondheidsproblemen hebben, maar ook een mindere karkaskwaliteit op hetzelfde gewicht hebben. Studie heeft uitgewezen dat het percentage vet hoger was en dat de grootte van de vetcellen in het vetweefsel groter was bij de dieren met een lager geboortegewicht. Bovendien lag de spierdikte van het karkas aanzienlijk lager en was de malsheid van het vlees aanzienlijk minder. Er is gebleken dat de groei van de gespeende biggen de karkaskwaliteit en voornamelijk de spieren spekdikte beïnvloedt. Het speengewicht heeft de grootste invloed op de groei van de gespeende biggen. Echter zullen factoren die resulteren in een verlaging van de groei, zoals ziekte, slecht milieu of ontoereikende voeding ook de karkaskwaliteit nadelig beïnvloeden. De reden hiervan is dat in het begin van de groeifase varkens in verhouding meer en makkelijker spieren aanzetten dan vet. Hoe sneller/eerder dit proces begint hoe hoger de bespiering van het karkas. Echter betekent een te trage groei in het begin dat er in verhouding meer vet wordt aangezet in latere stadia en dat de dieren minder goed ontwikkeld zijn als ze het slachtgewicht bereikt hebben. Nieuwsbrieven Speencapaciteit Hypor 2008-2009 66

“Speencapaciteit” wordt gedefinieerd als het vermogen van de zeug om het maximum aantal zware biggen tijdens haar leven te produceren. Uit de informatie hierboven blijkt dat lichtere biggen bij spenen een buitengewoon nadelig effect op groei, efficiëntie en karkaskwaliteit hebben. Deze effecten leiden allemaal tot lagere marges. De Hypor benadering is om de “Speencapaciteit” te maximaliseren met als doel een snelle en efficiënte groei van spenen tot aan de slachthaak. Dit gebeurt door selectie op een aantal parameters voor bigkwaliteit zoals; geboortegewicht, aantal levend geboren biggen en aantal gespeende biggen. Ook strenge selectie op aantal en plaatsing van de spenen dat in grootbrengend vermogen resulteert, draagt bij tot een hoge groei en hogere speengewichten. Door een uitgebalanceerde selectie voorkomen we dat de potentiële nadelen van grote tomen tot uiting komen in de bigkwaliteit. Hyporzeugen zijn in staat consistent grote tomen zware biggen te produceren. Dit maximaliseert de potentie van de gespeende biggen en de vleesvarkens. Tevens leidt dit tot een hogere groei, een efficiëntere voerbenutting, zwaardere vleesvarkens, verbeterde karkaskwaliteit en hogere marges.


INHOUDSOPGAVE PRODUCTIVITEIT BIJ ZEUGEN: SPEENCAPACITEIT

Recommend Documents