Zachtsolderen
Zachtsolderen
Inhoudsopgave
Blz. 1
Zachtsolderen Metaalsoorten Lijmen?
Blz. 2
Vertinnen Boutpunt Vloeimiddel
Blz. 3
Elektronica Harskernsoldeer Soldeerstation
Blz. 4
Als het niet lukt
Zelf solderen Regelmatig 20-vlak
Infrarood print
Aanwijzingen bij het gebruik van dit bestand. In dit bestand wordt veel met knoppen gewerkt die aangeklikt kunnen worden. • • • •
Gele knoppen openen een extern web-adres. Blauwe onderstreepte tekst opent een andere bladzij in dit bestand of op het web. Sommige afbeeldingen zijn animaties die gaan lopen als ze aangeklikt worden. Andere afbeeldingen bevatten een hyperlink naar het bronbestand, tenzij het eigen materiaal is. • Het NIUtec-logo verwijst naar de startpagina van de website.
Voor dit bestand en alle daarbij behorende afbeeldingen geldt een Creative Commons licentie. Voor gebruik op scholen en educatieve instellingen wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen voor een vergoeding. Deze versie is gepubliceerd in april 2012. Voor op- of aanmerkingen betreffende de inhoud en/of gebruik kan contact opgenomen worden met NIUtec-support.
CONTACT
Zachtsolderen
Zachtsolderen Solderen is het verbinden van twee stukken metaal door een metaalmengsel waarvan het smeltpunt lager is. Soldeertin 60/40 smelt al bij 181º Celsius! Bij zachtsolderen werd (en wordt nog vaak) een lood/tin-mengsel gebruikt. Tegenwoordig is dat voor veel toepassingen verboden omdat lood giftig is, en wordt een zilver-tin legering gebruikt. (legering = mengsel) De hechting ontstaat doordat het vloeibare soldeer zich in de ondergrond wat ‚invreet’, en zo een menglaag van enkele moleculen dikte vormt.
Metaalsoorten
Lijmen?
Goed soldeerbaar zijn:
Dus net zoiets als lijmen? NEE. De hechting bij solderen ontstaat dus doordat de ondergrond een beetje oplost in het vloeibare soldeer en zich ermee vermengt. Dat is een heel andere soort hechting dan bij lijmen, waar de hechting ontstaat doordat de moleculen van de lijm zich als het ware vastzuigen aan de ondergrond, maar deze niet veranderen. Soldeer dat eenmaal aan metaal gehecht is kan je nooit verwijderen zonder wat van de ondergrond mee te nemen, lijm kan je daarentegen zonder beschadigen van een metaaloppervlak verwijderen.
zink, ijzer,koper, zilver, goud, messing, brons
Niet soldeerbaar zijn: gietijzer, roestvast staal, aluminium, witmetaal.
Wist je . . . dat blik niets anders is dan vertinde ijzerplaat? Vertind als antiroestlaag!
Lijm kan je ook maar één keer gebruiken. Gaat de verbinding los dan heb je nieuwe lijm nodig. Een soldeerverbinding kan je eindeloos lossmelten en opnieuw weer laten stollen zonder nieuw soldeer toe te voegen.
1
Zachtsolderen
Vertinnen Vertinnen is het aanbrengen van een superdun laagje soldeer, als een soort grondverf. Door te vertinnen zorg je voor een goede hechting. Als het vertinnen niet lukt, gaat het solderen ook niet.
Altijd eerst vertinnen!
Boutpunt Ook de punt van de soldeerbout moet goed vertind en schoon zijn. Veeg hem daarom elke keer voordat je gaat solderen even af aan een vochtig sponsje of lapje. Als de punt dof of zwart blijft, dan moet hij schoongekrabd en opnieuw vertind worden, anders lukt het solderen niet.
Vloeimiddel Soldeer hecht alleen op een schone ondergrond zonder oxide (’roest’). De temperatuur waarbij dat gebeurt is ongeveer 200-250 graden. Maar... het meeste metaal dat zo heet is krijgt bij die temperatuur juist bliksemsnel een oxidelaagje. Daarom wordt vloeimiddel gebruikt, waardoor het oxideren korte tijd wordt tegengaan. Oxide die er al zit wordt zelfs een beetje opgelost. Vloeimiddel is een agressief goedje dat vroeger vaak zoutzuur bevatte. Zoutzuurdamp is heel slecht voor de gezondheid. (S-39, Rovista). Daarom is het nu op school verboden, en mag alleen zuurvrij vloeimiddel zoals soldeerpasta of zuurvrije S-39 gebruikt worden. Toch is goede ventilatie erg belangrijk! Zorg er ook voor dat alle restjes vloeimiddel goed van je handen en werkstuk afgewassen zijn als je klaar bent, anders kan je voor een nare verrassing komen te staan! Een vettig of roestig oppervlak is ook niet te solderen. Dat moet je schoonmaken door te schuren of te krabben (aardappelmesje).
Gebruik altijd een vloeimiddel!
2
Zachtsolderen
Elektronica Afwassen gaat natuurlijk niet bij elektronica. Daarom wordt daarvoor alleen harskernsoldeer gebruikt, daar zit het vloeimiddel al in en hoef je niet te verwijderen als je klaar bent. De printplaatjes op de afbeeldingen zijn niet vertind met harskern als vloeimiddel. Daarvoor is S-39 gebruikt, dat er met een stukje vilt dun opgesmeerd is. Het vertinnen gaat dan supermooi, maar.... GOED AFWASSEN als je klaar bent en de onderdelen wilt gaan aanbrengen, ook je handen!
Soldeerstation Een soldeerstation is een elektronisch op constante temperatuur gehouden soldeerbout. Het is daardoor bij uitstek geschikt voor het solderen van gevoelige elektronische onderdelen. Stel de temperatuur ongeveer in tussen de 230º-260º C, en beslist
nooit in het rode gebied! Als je goed hebt vertind, hoef je nauwelijks extra soldeer of vloeimiddel aan te brengen. Beweeg de verbinding niet tot hij matglanzend is geworden, anders breekt het soldeer! Een mooie soldeerverbinding glanst, bevat weinig soldeer, en is hol tegen de vorm aangetrokken. Oeps ... Dof, klodders en niet goed uitgevloeid? Gauw naar de volgende bladzij!
3
Zachtsolderen
Als het niet lukt Probleem: Je bent al even bezig, maar het lijkt wel of het steeds slechter gaat.
Oorzaak: Als je té lang knoeit, werkt het vloeimiddel niet meer. Dat is heel snel het geval met harskernsoldeer, dat is al na een paar seconden uitgewerkt!
Oplossing: Beslist géén soldeer van tevoren op je bout afsmelten. Verwarm je goed vertinde werkstuk met een schone bout, en voeg pas soldeer toe als je werkstuk op temperatuur is!
Probleem: Je net gesoldeerde onderdeel valt spontaan los, of je kunt het er zó vanaf tikken.
Oorzaak: Als je soldeerplek niet op temperatuur is gekomen, stolt het soldeer dat je er op probeert aan te brengen meteen en hecht niet aan de ondergrond. Soldeer moet even in de ondergrond kunnen „invreten“ om goed te hechten, en daarvoor moet het even vloeibaar blijven op de te solderen plaats.
Oplossing: - Gebruik een bout met een schone, glanzende, goed vertinde boutpunt. - Gebruik een bout die groot genoeg is om je werkstuk in een paar seconden op temperatuur te brengen, maar ook weer niet groter is dan strikt nodig. - Zorg dat je werkstuk van tevoren goed vertind en schoon is, vettigheid of corrosie verhinderen een goed warmtecontact.
Probleem: Je bout heeft een grijze en vieze punt en pakt geen soldeer meer, terwijl hij echt wel heet genoeg is, want een poosje eerder deed hij het wel.
Oorzaak: Je hebt een „verbrande“ boutpunt, die eerst weer goed vertind moet worden.
Oplossing: De hete punt moet met een lapje met sterk vloeimiddel (S-39) afgeveegd worden om de grijze corrosieaanslag op te lossen en weg te vegen. Eventueel zelfs een vijl gebruiken! Als de punt daarna binnen de kortste keren weer van glanzend naar blauw en dan naar grijs verkleurd, heb je de temperatuur veel te hoog ingesteld, of gebruik je een te zware bout die zijn teveel aan warmte niet kwijt kan.
Probleem: Je soldeer pakt niet, ondanks alle voorzorgsmaatregelen hierboven.
Oorzaak: Het materiaal dat je wilt solderen is daar niet geschikt voor. Aluminium kan bijvoorbeeld niet gesoldeerd worden omdat het een onedel metaal is dat heel snel een oxidelaag vormt (binnen seconden). Daar kan geen vloeimiddel tegenop! Roestvast staal kan ook niet gesoldeerd worden, behalve met een heel agressief vloeimiddel (Rovista). Maar als het eenmaal vertind is, is dat geen probleem meer!
Oplossing: Gebruik een andere verbindingstechniek.
4
