Colofon Alles over de krant is een uitgave van Nieuws in de klas (voorheen Stichting Krant in de Klas). Het boekje is bestemd voor leerlingen in groep 7 en 8 van de basisschool die een spreekbeurt of werkstuk over de krant willen voorbereiden. © Stichting Nieuws in de klas, Amsterdam Mei 2011 (herziene editie september 2006 eerste editie 1992) Samenstelling: Toon Michel Redactie: Fifi Schwarz Didactisch advies: Anne-Dienke Kroon Ontwerp en opmaak: Rob Sprenger, Desk TopStudio Illustraties: Mariëlla van de Beek ISBN-10: 90-72274-84-9 ISBN-13: 978-90-72274-84-7 Nieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam Zuidoost Telefoon: 020-4309190 Fax: 020-4309199 E-mail:
[email protected] Internet: www.nieuwsindeklas.nl
Het kopiëren van delen van deze uitgave ten behoeve van het gebruik door leerlingen is onbeperkt toegestaan. Het kopiëren van enig onderdeel ten behoeve van elk ander gebruik is alleen toegestaan na schriftelijk verkregen toestemming van de uitgever.
Inhoudsopgave Dit boekje laat zien hoe een nieuwsgebeurtenis in
Vragen over de krant
2
de krant komt en hoe die krant uiteindelijk bij jou
Van gebeurtenis naar nieuwsartikel
4
Feiten controleren en teksten bewerken
6
op de deurmat belandt. Daar kun je jouw spreekbeurt of werkstuk over laten gaan. Maar
Waarom kranten eruitzien zoals ze eruitzien 8 Stop de persen!
10
misschien wil je je wel verdiepen in een bepaald
De krant door het hele land
12
onderdeel, zoals bijvoorbeeld het drukproces, of
Geschiedenis van de krant
14
wat het werk van een journalist inhoudt.
Kranten en televisie Tot slot
16 17
Daar kun je in dit boekje ook informatie over vinden. Bij elk hoofdstuk vind je namelijk tips die je verder op weg helpen. Zo kun je helemaal zelf bepalen hoe jouw spreekbeurt of werkstuk eruit komt te zien.
1
Vragen over de krant Als je een spreekbeurt gaat houden voor de klas, is het handig om eerst te bedenken wat je zelf al weet en wat je nog niet weet. Probeer om te beginnen eens deze vragen te beantwoorden:
2
Hoeveel pagina’s heeft een krant? Hoe vaak verschijnen kranten? Welke kleur heeft een krant? Hoeveel kost een krant ongeveer? Heeft een krant een kaft? Hoe kun je aan kranten komen? In welke taal is de krant geschreven? Van welk materiaal zijn kranten gemaakt? Waarom lezen mensen kranten? Wat vind je, behalve nieuws, nog meer in een krant? Wie maakt de teksten van een krant? Staat in de krant altijd de waarheid? Op welke vragen weet je het antwoord niet? Op welke vraag denk je dat iedereen het antwoord wel weet? Je kunt natuurlijk in je spreekbeurt vertellen wat iedereen weet, maar het is leuker om iets te vertellen wat niet iedereen weet. Een interessant werkstuk of een interessante spreekbeurt geeft antwoord op vragen die je zelf eerst had.
Als je zelf op zoek gaat naar extra informatie, kun je het verhaal nog boeiender maken. Bedenk maar eens vragen over kranten, waarop je het antwoord nog niet weet. En bekijk de websites die in dit boekje genoemd worden.
Natuurlijk heb je kranten nodig om antwoorden te vinden op je vragen. Hoeveel soorten kranten kun je vinden? Kijk thuis op tafel, op school, in de bibliotheek, in de kiosk, de supermarkt of vraag familie en buren om hulp.
Tip:
Op internet kun je van alles vinden over de krant. Elke krant heeft ook zijn eigen website. Als je ze allemaal wilt bekijken, ben je misschien te veel tijd kwijt. Je moet dus kiezen. Kijk maar eens welke kranten je wel kent en welke niet. Over welke kranten wil je wat weten? Zoek ze maar op!
3
www.
.nl
Overzicht van dagbladtitels per 1 mei 2011
T OCH
ENDKR
ANT OCH TEN
Hele dag
Nieuws verzamelen
DK
RAN
T OCHTENDKR
AN
T
HT OC
ENDKRANT OCHT EN
DK
RAN
T OCHTENDKRAN
T
H OC
TEND
Van gebeurtenis naar nieuwsartikel Een onderwerp komt in de krant als het nieuw is. Het is nieuws. Soms is van tevoren bekend waar nieuws vandaan gaat komen. Zo bereiden weersverwachtingen je soms voor op een orkaan die ergens op de wereld gaat toeslaan. Op die manier kon het gebeuren dat in 2005, toen de orkaan Katrina de stad New Orleans (Verenigde Staten) volledig onder water zette, de journalisten er nog eerder bij waren dan de president van de VS zelf! Ook weet je al van tevoren wanneer voetbalwedstrijden zullen zijn of dat de cito-toets eraan komt.
4
verzamelen. Zij gaan dan bijvoorbeeld getuigen interviewen, oorzaken uitzoeken en de feiten controleren. Ook maken zij foto’s. Later wordt pas bepaald wat er van al het verzamelde materiaal in de krant komt. Dat doet de redactie.
Ander nieuws is niet van tevoren bekend, maar verrast je echt: de meeste rampen zijn niet te voorspellen. Bijvoorbeeld een vliegtuigongeluk, een ontplofte fabriek, een aardbeving etc. Zodra een interessant nieuwsbericht bekend wordt, gaan journalisten erop af om informatie te
AG RANT MIDDA T MIDDAGKRAN IDD TM GK RAN DAGK D K M I R G IDD M AN NT DA AGK TM Hele avond RA MID K R T I D A G N D N A A A T R D GK MID Nieuws verzamelen
DKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT OCHTE
N
RA DK
NT OCHTENDKRA
Er zijn twee soorten journalisten. De meeste journalisten zijn vooral bezig met nieuwsfeiten beschrijven en uitleggen. Dit zijn correspondenten, verslaggevers, redacteurs, fotografen en illustratoren. De andere groep brengt zelf geen nieuwe informatie, maar geeft commentaar op het nieuws en ook op de manier waarop het nieuws in de krant, op de radio en op televisie is geweest. Dat zijn columnisten, recensenten (zij bespreken films, boeken, theaterstukken en muziekoptredens) en cartoonisten. Een cartoonist is iemand die aan de hand van tekeningen commentaar geeft op het nieuws. Zulke tekeningen noem je ook wel spotprenten. Het zijn vaak grappen over politici of andere bekende personen. Zo’n tekening komt dan één of enkele dagen nadat het nieuws voor het eerst bekend werd in
NT
OC
HTE
NDKRANT
TE OCH
N
RA DK
HT NT OC ENDKRAN
15:00
T
Redactievergadering
de krant. Om ideeën te krijgen, moet de tekenaar namelijk eerst lezen wat verschillende journalisten over het nieuws schrijven.
Veel cartoonisten werken onder een artiestennaam. Zoek een spotprent in de krant en kijk welke naam erbij staat. Via www.pers-en-prent.nl kun je meer informatie vinden over de tekenaar en bijvoorbeeld zijn echte naam.
GKRAN AGKRANT MI RANT MIDDAGKRA DDA TM MIDD AGK NT T D N GK IDD RAN MID KRA 8:45 AGKR G T A N T MIDDAGKRA ANT MIDD Redactievergadering
5
T OCH
ENDKR
ANT OCH TEN
17:30
Controle en aanpassen teksten
DK
RAN
T OCHTENDKR
AN
T
HT OC
ENDKRANT OCHT EN
DK
RAN
T OCHTENDKRAN
T
H OC
TEND
Feiten controleren en teksten bewerken De journalist schrijft zijn stuk, de fotograaf ontwikkelt en bewerkt zijn foto’s en vervolgens bespreekt de redactie het nieuws. Niet al het nieuws past op het aantal pagina’s dat beschikbaar is. Daarom bedenkt de redactie wat er wel en niet in de krant komt, hoe groot de tekst wordt en eventueel met hoeveel foto’s. Hierbij houdt de redactie ook rekening met de formule van de krant: ze bekijken het nieuws dan vanuit het gezichtspunt dat duidelijk bij die krant hoort.
6
Ondertussen gaan de mensen van de webredactie aan de slag om het nieuws alvast online te zetten. Op de website van kranten zijn de teksten vaak wat korter en staan er meer beelden, geluid en links bij. Ook is de website van kranten anders ingedeeld dan de papieren krant.
Elke krant ziet er anders uit en heeft meer aandacht voor bepaalde onderwerpen. Sommige kranten besteden meer aandacht aan nieuws uit de buurt (dat zijn de regionale kranten), in andere is meer ruimte voor nieuws over politiek, economie of religie. Veel kranten hebben verschillende edities (uitgaven) voor bepaalde delen van het land. De redactie stuurt alle teksten en foto’s naar de opmaakafdeling, waar wordt bedacht hoe de pagina’s eruit moeten komen te zien.
AG RANT MIDDA T MIDDAGKRAN IDD TM GK RAN DAGK D K M I R G IDD M AN A NT AGK 10:00 DD TM RANT MIDDAGKRA IDDAGKRANT MI Controle en aanpassen teksten
DKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT OCHTE
N
RA DK
NT OCHTENDKRA
NT
Een goed journalistiek artikel is pas af als: - het verhaal is gecontroleerd - reactie aan alle betrokken partijen gevraagd is - er genoeg achtergrondinformatie bijgezocht is In het artikel moet staan: - wat er is gebeurd - waar het is gebeurd - wanneer het is gebeurd - wie erbij waren - waarom het is gebeurd.
OC
HTE
NDKRANT
TE OCH
N
RA DK
HT NT OC ENDKRAN
21:00
T
Laatste aanpassingen
Zelf ben je af en toe ook redacteur. Als je een opstel schrijft, spreekbeurt voorbereidt of een werkstuk maakt, moet je kiezen wat je erin zet en de teksten soms herschrijven. Wat ben je op zo’n moment aan het doen? Noteer bijvoorbeeld wat je aan het doen bent als je een werkstuk maakt. Lijkt dat op wat een redacteur doet voor de krant?
15:05 tas uitgepakt, boekje gepakt, kranten zoeken 15:08 krant doorgebladerd, artikel uitgeknipt 15:13 schrijfpapier gezocht, stukje geschreven 15:19 alles weer doorgestreept en toen nieuwe alinea geschreven 15:23 even nadenken
Tip:
Lezers schrijven ook voor de krant. Dat doen zij door een brief te sturen naar de redactie. De redactie kijkt welke brieven interessant zijn voor de andere lezers. Dan kijken ze hoeveel ruimte er is in de krant. Als het nodig is, korten ze de brieven in. De brieven staan op een speciale pagina in de krant. Kijk maar eens of je de pagina kunt herkennen.
GKRAN AGKRANT MI RANT MIDDAGKRA DDA TM MIDD AGK NT T D N GK IDD 11:00 RAN MID KRA AGKR G T A N T MIDDAGKRA ANT MIDD Laatste aanpassingen
7
T OCH
ENDKR
ANT OCH TEN
22:00
Indeling krant (= lay-out)
DK
RAN
T OCHTENDKR
AN
T
HT OC
ENDKRANT OCHT EN
DK
RAN
T OCHTENDKRAN
T
H OC
TEND
Waarom kranten eruitzien zoals ze eruitzien Niet alle kranten zien er hetzelfde uit. Wanneer je een paar kranten naast elkaar legt, zie je direct verschillen. De ene krant is groot en de ander klein. Kleine kranten heten tabloids. Alle kranten zien er elke dag anders uit. Toch kun je krantentitels wel herkennen. Kijk maar naar de indeling, de foto’s, de koppen en de soorten letters. Dit alles bij elkaar is de vormgeving van de krant.
8
In de krant staan, behalve nieuws en andere informatie, ook advertenties. Vaak vinden mensen het vervelend dat er zoveel pagina’s zijn met advertenties – soms wel meer dan nieuwspagina’s! Toch zijn advertenties nodig, anders is er niet genoeg geld om de krant te maken. Kranten verdienen namelijk geld met de advertenties: als je een bericht wilt laten plaatsen, betaal je voor de ruimte die je daarvoor nodig hebt.
Als de teksten, foto’s en advertenties klaar zijn, komen ze eerst bij de vormgever terecht. Met behulp van de computer stelt hij de pagina’s samen: de artikelen krijgen een plek op de pagina, de koppen krijgen meestal een grote dikke letter, er wordt gekeken welke foto waar moet en of die in kleur moet of in zwart-wit. Dit alles overlegt hij eerst met de chefs en de hoofdredacteur (de baas van de journalisten) voordat de pagina’s opgemaakt worden. Dat wil zeggen dat ze klaargemaakt worden voor de drukkerij, waar de kranten worden gedrukt.
AG RANT MIDDA T MIDDAGKRAN IDD TM GK RAN DAGK D K M I R G IDD M AN A NT AGK 11:30 DD TM RANT MIDDAGKRA IDDAGKRANT MI Indeling krant (= lay-out)
DKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT OCHTE
N
RA DK
NT OCHTENDKRA
NT
Bekijk een website van een krant en vergelijk die met de papieren krant van dezelfde titel. Zie je de verschillen? Zie je ook overeenkomsten? Advertenties opgeven gaat meestal via internet. Kun je vinden hoeveel dat kost?
OC
HTE
NDKRANT
TE OCH
N
RA DK
HT NT OC ENDKRAN
23:00
T
Vormgeving
Tip:
Interview mensen over hun krant. Waarom lezen ze juist die krant? Maakt het voor hen uit hoe de krant eruit ziet?
9
Aan deze snippers kun je goed zien uit welke krant ze komen, toch? Waar komt dat door? Kun je bedenken welke snippers moeilijker zijn om bij een krant te zoeken? Probeer het anders een keer uit: laat een klasgenoot raden uit welke krant de snippers komen.
GKRAN AGKRANT MI RANT MIDDAGKRA DDA TM MIDD AGK NT T D N GK IDD 12:00 RAN MID KRA AGKR G T A N T MIDDAGKRA ANT MIDD Vormgeving
T OCH
ENDKR
ANT OCH TEN
0:00
Drukplaten maken
DK
RAN
T OCHTENDKR
AN
T
HT OC
ENDKRANT OCHT EN
DK
RAN
T OCHTENDKRAN
T
H OC
TEND
Stop de persen!
10
Als de vormgever klaar is, worden de pagina’s naar de drukker gestuurd. Hij brengt de afdrukken over op aluminium drukplaten door ze te verlichten met een soort laserstraal. Die platen worden dan aan rollen bevestigd die heel snel gaan draaien. Ondertussen wordt er water en inkt op gedaan en komen de juiste kleuren op de juiste plek te staan. Dit alles wordt weer in spiegelbeeld op een rubberen rol overgebracht. Daar wordt het papier tegen aan geduwd, zodat de afdruk daar uiteindelijk op terecht komt. Het papier gaat razendsnel langs die rollen, zodat er duizenden kranten achter elkaar gedrukt worden. In sommige fabrieken gaan er wel 80.000 pagina’s per uur door de persen! Soms is er heel belangrijk nieuws dat nog per se in de krant mee moet. Dan worden de persen gestopt en wordt snel het laatste nieuws op de voorpagina gezet. Dan mogen de persen weer gaan draaien.
De digitale editie hoeft niet gedrukt te worden; die verschijnt rechtstreeks op internet. Met een druk op de knop kan een webredacteur een nieuw bericht op de website plaatsen. Je kunt het dan meteen over de hele wereld lezen.
Tip:
Als je het drukken van een krant in de praktijk wilt zien, probeer dan eens een rondleiding in een krantendrukkerij te regelen voor je hele klas. Bedenk wel dat ochtendkranten ’s nachts worden gedrukt. Vaak drukken drukkerijen ook
andere uitgaven, dus er is altijd wel wat te zien. Het Persmuseum in Amsterdam heeft oude drukpersen staan, zodat je kan zien hoe het drukken vroeger ging.
AG RANT MIDDA T MIDDAGKRAN IDD TM GK RAN DAGK D K M I R G IDD M AN A NT AGK 13:00 DD TM RANT MIDDAGKRA IDDAGKRANT MI Drukplaten maken
DKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT OCHTE
N
RA DK
NT OCHTENDKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT
TE OCH
N
RA DK
HT NT OC ENDKRAN
01:00
T
Persen draaien
Is het je wel eens opgevallen dat je tijdens je vakantie in het buitenland ook de krant kunt lezen? Vroeger was die krant dan zeker een dag oud, maar tegenwoordig kun je de krant van vandaag al in Zuid-Frankrijk krijgen. Hoe dat kan? De kranten worden niet vanuit Nederland met de vrachtwagen of vliegtuig gebracht – dat duurt veel te lang. In plaats daarvan stuurt de vormgever in Nederland via internet alle pagina’s naar een Franse drukker. Als de krant dan gedrukt is, is die net zo snel op de camping als hier in Nederland in de kiosk.
Tip
Misschien vind je het wel leuk om iets te vertellen over het papier waarop kranten gedrukt worden.
11
Zie:
www.papiergeschiedenis.nl www.papierenkarton.org
GKRAN AGKRANT MI RANT MIDDAGKRA DDA TM MIDD AGK NT T D N GK IDD 14:00 RAN MID KRA AGKR G T A N T MIDDAGKRA ANT MIDD Persen draaien
T OCH
ENDKR
ANT OCH TEN
03:00
Verdelen krant
DK
RAN
T OCHTENDKR
AN
T
HT OC
ENDKRANT OCHT EN
DK
RAN
T OCHTENDKRAN
T
H OC
TEND
De krant door het hele land allerlei plaatsen (verzamelpunten en winkels) te brengen. Elke vrachtwagen heeft een andere bestemming en krijgt precies genoeg kranten mee. Winkels en kiosken verkopen de kranten los. Maar voor abonnees worden de kranten thuis gebracht door dagbladbezorgers. Die dagbladbezorgers gaan naar een verzamelpunt waar alle kranten voor de buurt gebracht worden. Daar pakken zij de stapel kranten voor hun wijk en dan gaan ze op pad.
12
Vanuit de drukkerij gaan de kranten via een soort lopende band naar de expeditie-afdeling (de afdeling voor de verzending). Daar worden de kranten automatisch ingepakt in pakketten. Deze gaan daarna naar buiten, waar de chauffeurs met hun vrachtwagens klaarstaan om de kranten naar
Nederland heeft in vergelijking met de rest van de wereld veel meer mensen die een abonnement hebben op de krant. Je ziet wel eens in Amerikaanse series een jongen op een fietsje kranten bij mensen in de tuin gooien, maar dat gebeurt niet overal in de Verenigde Staten. In de meeste landen kopen de mensen de krant meestal los, terwijl ze naar hun werk gaan bijvoorbeeld.
AG RANT MIDDA T MIDDAGKRAN IDD TM GK RAN DAGK D K M I R G IDD M AN A NT AGK 15:00 DD TM RANT MIDDAGKRA IDDAGKRANT MI Verdelen krant
DKRA
NT
OC
HTE
NDKRANT OCHTE
N
RA DK
NT OCHTENDKRA
NT
De digitale editie en de website van de krant hoeven natuurlijk niet bezorgd te worden. Als je een computer met internetverbinding hebt, kun je hem zo vanaf je scherm lezen.
OC
HTE
NDKRANT
TE OCH
N
RA DK
HT NT OC ENDKRAN
05:30
T
Bezorgen aan huis
Dagbladen bezorgen is een populair bijbaantje. Met een paar uur per dag verdienen veel scholieren een centje bij. Vroege vogels kiezen voor een ochtendkrant: die moeten zij bezorgen tussen halfzes en zeven uur ‘s ochtends. De middagkrant moet tussen vier en zes uur ‘s middags op de mat liggen. Een regenpak en fietstassen krijgen de bezorgers vaak erbij. Jongeren vanaf 15 jaar kunnen dagbladbezorger worden. Zie www.worddagbladbezorger.nl. Via die website vindt ook de verkiezing van de dagbladbezorger van het jaar plaats.
13
Tip:
Er zijn wel 35.000 dagbladbezorgers in heel Nederland, dus de kans is groot dat je er een kent, of iemand kent die het ooit is geweest. Misschien kun je hem/haar interviewen en vragen stellen over hoe het kranten bezorgen in zijn werk gaat. Hoe weten bezorgers bijvoorbeeld welke krant naar welk adres moet? Er staan toch geen adressen op de krant?
GKRAN AGKRANT MI RANT MIDDAGKRA DDA TM MIDD AGK NT T D N GK IDD 16:00 RAN MID KRA AGKR G T A N T MIDDAGKRA ANT MIDD Bezorgen aan huis
1600
1700
17 5 17 2 L 5 ee 17 8 M uw 61 id ar Br de de ab lb r C an urg ou ts sc ra 17 D he nt ag c 90 bl ou 17 Z ad ra 99 wo nt N lsc (la oo h te rd e C 18 rP ho ou 14 ZC lla ra St ) nd nt aa s D (d ts e co ag S ur bl ten an ad to 18 t r) 44 18 T 48 w
18 Ita C lie ou n, ran D te uy u ts yt la nd 16 t, 56 & c. W Eu e ro e pa ck (la elyk te e r H Co aa ur rle an m te s D va ag n bl ad )
16
Geschiedenis van de krant
1800 en kooplieden. Die waren steeds onderweg van de ene plaats naar de andere om hun brood te verdienen. In elke plaats hoorden en zagen zij van alles en dat vertelden ze verder. De monniken in de kloosters en een paar rijke mensen in de kastelen konden wel lezen en schrijven. Zij hielden elkaar op de hoogte van het nieuws door elkaar (nieuws)brieven te schrijven.
Uitvinding van de boekdrukkunst
14
Muurkrant In het oude Rome waren de mensen goed geïnformeerd. Elke dag liet Julius Caesar (102-44 voor Christus) een muurkrant ophangen op het stadsplein. In de Middeleeuwen konden de meeste mensen niet lezen en schrijven. Een muurkrant zoals bij de Romeinen was er niet. Zij hoorden het nieuws van troubadours (rondtrekkende liedjeszangers)
Zeer belangrijk voor het doorgeven van nieuws was de uitvinding van de boekdrukkunst (het drukken van losse letters) aan het eind van de 15e eeuw. Vanaf dat moment hoefden de teksten niet telkens meer met de hand te worden overgeschreven. Pas rond 1620 verschenen in Nederland de eerste bladen die enigszins op onze kranten lijken.
Grondwet Die eerste kranten hadden het niet gemakkelijk. De bestuurders van het land hielden er niet van dat kranten slechte dingen over hen schreven. Ze waren bang dat de kranten hun lezers zouden oproepen om zich tegen de machthebbers te verzetten.
Daarom verboden de bestuurders journalisten vaak bepaalde dingen in de krant te schrijven. Ook maakten de bestuurders de couranten (zoals kranten vroeger heetten) duurder door een speciale belasting, het dagbladzegel. Zij hoopten zo te bereiken dat minder mensen de kranten lazen. Pas in 1848 werd in de Grondwet geregeld dat iedereen mocht schrijven, vermenigvuldigen en verspreiden wat hij wil. We noemen dit vrijheid van drukpers, persvrijheid en uitingsvrijheid. Dit is ook nu nog uitermate belangrijk. Journalisten willen het nieuws zo onpartijdig mogelijk brengen. Ze willen niet dat anderen, bijvoorbeeld politieke leiders, zeggen wat ze wel en niet mogen schrijven. In 1869 schafte de overheid de speciale belasting op kranten af. De kranten werden daardoor goedkoper en dus konden vanaf toen meer mensen een krant betalen.
D ag 19 bl ad 9 20 8 D 02 BN e 20 D /D Li m e 0 a 20 5 A gb St bu 06 D la em rg d er nr va c. n ne he xt tN oo rd en
96 19
8 w 18 de ent 60 G sch e e 18 Leid lde C 71 sc rla ou Ba h D nd ran D rne ag er t (T e v b C G el lad Tu oo d 18 ba 93 i- se nt en Kr D ia 19 e an E ) 03 Te em t Fr leg la ie nd sc raa er 19 f h D 1 ag 19 2 E bl 1 i ad 19 5 I ndh J 1 m o 8 19 L u ve 19 im ide ns de bu r C Da Vo rgs ou gb lk D ran lad sk ag t ra b nt lad 19 1941 4 H 19 3 T et 44 ro Pa N uw roo ed l er la nd sD ag 19 bl 64 ad N R 19 C H 71 an D R de ag ef lsb bl or ad m la at d or isc h
1900
2000 De twintigste eeuw In de twintigste eeuw kwam de verspreiding van nieuws pas goed op gang. Door de uitvinding van betere machines konden veel meer kranten gemaakt worden. Daarnaast werd de leerplicht ingevoerd: kinderen moesten voortaan naar school om te leren lezen. De mensen konden zich vanaf die tijd via de kranten goed op de hoogte houden van alle gebeurtenissen. De Tweede Wereldoorlog maakte hier tijdelijk weer een einde aan. De nazi’s uit Duitsland wilden niet dat in de krant kritiek op hen werd geleverd. Dagbladen mochten alleen schrijven wat de bezetter bepaalde. Een paar kranten werden illegaal: zij gaven het nieuws door zonder zich aan de bezetters te storen. Misschien ken je ze wel: Trouw en Het Parool. Het kan snel gaan. In 1996 begonnen twee dagbladen (Eindhovens Dagblad en NRC Handelsblad) het nieuws op websites te plaatsen. Tegenwoordig zijn alle kranten online: met bewegende beelden en geluid en ook veel ruimte voor lezersreacties.
15
Kranten en televisie
16
Veel mensen zeggen dat ze het een nadeel vinden van de krant dat het nieuws alweer verouderd is. Tegen de tijd dat een krant door de bezorger wordt gebracht, is het nieuws al een halve dag oud. Toch zie je dat zelfs televisieprogramma’s vaak naar de krant verwijzen: zo wordt bij het ontbijtnieuws altijd uit de ochtendbladen voorgelezen. Af en toe hoor je ook wel eens een bericht waar de journalisten van de krant eerder dan de televisie bij waren: dan hebben zij bijvoorbeeld een geheim rapport in handen gekregen. De televisie kan daar pas een programma over maken als het artikel in de krant staat.
Probeer zelf eens het verschil tussen televisienieuws en krantennieuws te onderzoeken. Het handigste is het om bijvoorbeeld de krant van maandag te vergelijken met het televisiejournaal (of Jeugdjournaal) van maandag. Voorbeelden van vragen die je jezelf kan stellen: Hoeveel woorden kun jij in één minuut lezen in de krant? Hoeveel woorden hoor je op het journaal in één minuut? Wat vind je makkelijker te begrijpen, het journaal of de krant? Welke informatie vind je wel op tv en niet in de krant? En andersom? Als je dit een leuk onderzoek vond, dan kun je ook nog radio of een website vergelijken met kranten. Weet je nog andere manieren om aan nieuws te komen?
Tot slot Hopelijk heb je de informatie in dit boekje kunnen gebruiken om een bruisende spreekbeurt voor te bereiden of een spetterend werkstuk te maken. Misschien heb je nog wel allerlei andere feiten gevonden over de krant waar je over kan vertellen die niet in dit boekje staan, maar die je ergens anders hebt gevonden. Of je gaat in je spreekbeurt of werkstuk proberen om de toekomst van de krant te voorspellen. Dan heb je precies gedaan wat journalisten ook doen. Als je een werkstuk of spreekbeurt maakt over iets, dan ben je eigenlijk een onderzoeker, journalist en redacteur tegelijk. Nog een laatste tip. Er is heel veel interessants te vertellen over de krant. Probeer niet alles te vertellen wat je te weten gekomen bent, want dan raakt iedereen de draad kwijt. Dus let op dat het verhaal afwisselend is en dat je echt iets nieuws vertelt. Probeer niet alles te vertellen wat je weet, maar maak keuzes, net als een goede journalist dat ook doet. Succes!
17
Wat biedt Nieuws in de klas nog meer: • • • • • •
De gratis krantenservice: twee weken gratis dagbladen voor in de klas Het leerlingenabonnement: twee weken gratis dagbladen bij de leerlingen thuis bezorgd, alleen voor het voortgezet onderwijs Opdrachtenbundels en afzonderlijke lesopdrachten over diverse onderwerpen gratis te downloaden via de website Nieuws over ontwikkelingen van de nieuwsmedia, met bijbehorende opdrachten Maandelijks de gratis Nieuwsquiz uit de Krant, te gebruiken als actualiteitentoets Een gratis e-mailnieuwsbrief met updates over nieuwe lesmaterialen en activiteiten van Nieuws in de klas
Zie ook www.nieuwsindeklas.nl
