Inhoudsopgave Voorwoord
11
Inleidend katern
13
Deel I
Het belang van oefenen
15
Deel II
De context van het oefenen
21
Deel III
Competenties bij het oefenen
29
Katern 1 Planning en voorbereiding van het oefenen
35
Hoofdstuk 1
37
1.1. 1.2. 1.3.
1.4. 1.5. 1.6.
Competentie van de procesmanager oefenen bij situatieanalyse Situatieschets: een zinvolle oefening Situatieanalyse in stappen 1.3.1. Systeemanalyse (‘hardware’) 1.3.2. Kwetsbaarheidsanalyse 1.3.3. Risicoanalyse 1.3.4. Analyse van de oefengeschiedenis 1.3.5. Organisatieanalyse (‘software’) 1.3.6. SWOT-analyse 1.3.7. Van analyse naar doelen 1.3.8. De sociale kant van het analyseproces Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Hoofdstuk 2 2.1. 2.2. 2.3.
INHOUDSOPGAVE
Situatieanalyse
Planvorming en draagvlak
Competentie van de procesmanager oefenen bij planvorming en draagvlak Situatieschets: versterken van het oefenbeleid Koers houden in een complex krachtenveld 2.3.1. Het krachtenveld 2.3.2. Stappen bij planvorming 2.3.3. Werken aan draagvlak
37 38 39 40 40 41 42 42 43 43 44 46 47 48 49 49 50 51 51 53 54
5
2.4. 2.5. 2.6.
Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Hoofdstuk 3 3.1. 3.2. 3.3.
3.4. 3.5. 3.6.
Contact en acquisitie
59
Competentie van de procesmanager oefenen bij contact en acquisitie Situatieschets: mensen meekrijgen voor het oefenen Contacten leggen en acquisitie plegen: hoe doe je dat? 3.3.1. Contacten leggen om commitment te krijgen 3.3.2. Acquisitie plegen om samenwerkingsmogelijkheden te bespreken 3.3.3. Een actorenanalyse maken 3.3.4. Een goed gesprek 3.3.5. Gebruik maken van de expertise van anderen Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
59 60 60 61 62 62 65 66 69 69 70
Katern 2 Ontwikkeling van oefeningen
71
Hoofdstuk 4
73
4.1. 4.2. 4.3.
4.4. 4.5. 4.6.
5.1. 5.2.
Diagnose en oefenfunctie/oefendoelen
Competentie van de procesmanager oefenen bij diagnose en oefenfunctie/oefendoelen Situatieschets: hoe bepaal je de beoogde opbrengst van een oefening? Een oefendiagnose stellen en oefenfunctie en -doelen uitwerken 4.3.1. Aandachtspunten voor oefendiagnose 4.3.2. Het verband tussen oefenfuncties en oefendoelen 4.3.3. Vijf oefenfuncties en hun samenhang 4.3.4. De oefenfunctie vaststellen 4.3.5. Algemene oefendoelen 4.3.6. Concrete oefendoelen 4.3.7. Doelen en competenties Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Hoofdstuk 5
6
56 57 57
Oefenontwerp en -ontwikkeling
Competentie van de procesmanager oefenen bij oefenontwerp en -ontwikkeling Situatieschets: de Waal
73 74 74 74 75 75 77 78 79 80 81 82 83 85 85 86
INHOUDSOPGAVE
5.3.
5.4. 5.5. 5.6.
Een oefening uitwerken 5.3.1. Oefenvorm kiezen 5.3.2. (Project)planning maken 5.3.3. Scenario kiezen en uitwerken 5.3.4. Oefenontwerp uitwerken Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Hoofdstuk 6 6.1. 6.2. 6.3.
6.4. 6.5. 6.6.
Managen van de oefenontwikkeling
Competentie van de procesmanager oefenen bij het managen van de oefenontwikkeling Situatieschets: ROT-oefening voorbereiden Het managen van de oefenvoorbereiding 6.3.1. Voorbereidingsteam samenstellen 6.3.2. Taakverdeling en tijdpad maken 6.3.3. Voorbereidingsteam monitoren en stimuleren 6.3.4. Managen van de financiële voorbereiding Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
86 86 91 91 94 96 97 98 99 99 100 100 101 101 102 104 104 105 105
Katern 3 Uitvoering van oefeningen
107
Hoofdstuk 7
109
7.1. 7.2. 7.3.
7.4. 7.5. 7.6.
Competentie van de procesmanager oefenen bij briefing en debriefing Situatieschets: een beknopte maar informatieve briefing Briefing en debriefing 7.3.1. Opzet en inhoud van een briefing 7.3.2. Opzet en inhoud van een debriefing Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Hoofdstuk 8 8.1. 8.2. 8.3.
INHOUDSOPGAVE
Briefing en debriefing
Observeren en interventies
Competentie van de procesmanager oefenen bij observeren en interventies Situatieschets: regiorol of uitvoerende rol bij een oefening? Oberveren en interventies plegen 8.3.1. Observeren en analyseren 8.3.2. Soorten interventies
109 110 110 111 112 114 114 115 117 117 118 119 119 121
7
8.4. 8.5. 8.6.
123 124 126 126 127
Katern 4 Evaluatie en leren van oefeningen
129
Hoofdstuk 9
131
9.1. 9.2. 9.3.
9.4. 9.5. 9.6.
8
8.3.3. De planning van interventies 8.3.4. Observeren van groepsgedrag Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
Evaluatie
Competentie van de procesmanager oefenen bij evaluatie Situatieschets: de opbrengst van OTO-activiteiten Evalueren, hoe doe je dat? 9.3.1. Waarom evalueren? 9.3.2. Evaluatiefuncties 9.3.3. Evaluatievormen 9.3.4. Stappen bij het vormgeven van een evaluatie 9.3.5. Uitgangspunten voor ‘een evaluatie waarvan iets te leren valt’ 9.3.6. Het evaluatieverslag van een multi-OTO-activiteit 9.3.7. Het evaluatieverslag van een beleidsplan Valkuilen Samenvatting Tools bij dit hoofdstuk
131 132 132 132 133 134 139 142 144 147 147 149 150
Hoofdstuk 10 Leren van oefenen
151
10.1. Competentie van de procesmanager oefenen bij leren van oefenen 10.2. Situatieschets: oefenen om te professionaliseren 10.3. Leren van oefenen 10.3.1. Werken aan leren van oefenen 10.3.2. Werken aan kennisproductiviteit 10.4. Valkuilen 10.5. Samenvatting 10.6. Tools bij dit hoofdstuk
151 152 154 154 159 161 161 162
Katern 5 Oefenmanagement
163
Hoofdstuk 11 Projectmatig werken
165
11.1. Competentie van de procesmanager oefenen bij projectmatig werken 11.2. Situatieschets: hoe stuur je op resultaat of voortgang? 11.3. De aanpak van een oefening
165 166 166
INHOUDSOPGAVE
11.4. Valkuilen 11.5. Samenvatting 11.6. Tools bij dit hoofdstuk
169 169 170
Tools
171
Tool 1
Checklist gesprekken planvorming
172
Tool 2
Schema om doelen voor het oefenen te bepalen
173
Tool 3
Netwerkkaart
176
Tool 4
De oefenfuncties: nadere toelichting en voorbeelden
177
Tool 5
Competentiegericht oefenen
182
Tool 6
Oefenhulpmiddelen
183
Tool 7
Flowchart ‘Stappen bij de ontwikkeling van een oefening’
184
Tool 8
Actielijst Oefenvoorbereiding (voorbeeld)
187
Tool 9
Relatie oefenfuncties – oefendoelen – interventies
192
Tool 10 Voorbeeld van een observatieformulier (CoPI-oefening)
193
Tool 11 Voorbeeld van een evaluatieformulier
196
Tool 12 Alternatieve evaluatievormen
198
Tool 13 Sjabloon voor evaluatieverslag van een multi-OTOactiviteit
208
Tool 14 Format ‘Projectmatige aanpak oefening’
212
Over de auteurs en resonansgroep
217
Gebruikte bronnen
223
INHOUDSOPGAVE
9
