1
Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Geschiedenis Leeswijzer 1. Leefbaarheid 2. Economische bedrijvigheid 3. Wonen 4. Jeugd 5. Ouderen 6. Onderwijs 7. Sport en Spel 8. Recreatie 9. Natuur en milieu 10. Verenigingen 11. Toerisme en Cultuur Slotwoord Bijlage: Bedrijven en Verenigingen in Exmorra
Colofon Uitgave:
‘Dorpsvisie Exmorra 2013-2025’ is uitgegeven door Dorpsbelang Exmorra
Op verzoek van:
de gemeente Súdwest-Fryslân
Hoofdredactie:
Werkgroep Dorpsvisie Exmorra
Eindredactie:
Reitsma-Tekstwerk
Foto’s:
Douwe Kornelis Mariska Spijksma
Ontwerp - opmaak: Reitsma-Tekstwerk
Voorwoord Nieuwe visie voor EXMORRA Wat is er de afgelopen maanden veel werk verzet om alle inwoners, volwassenen en jeugd en veel andere betrokken mensen op allerlei gebieden mee te laten denken over de toekomst van Exmorra. Veel dank gaat hierbij uit naar de leden van de werkgroep. Simon Schellevis, Klaske Ypma-Prins, Johan de Groot, André Abma, Sylvia Hemminga, aangevuld met Gosse Reitsma en ondergetekende namens Dorpsbelang Exmorra, hebben alle Exmorsters geïnspireerd om creatief mee te denken. Daarnaast is een woord van dank op zijn plaats aan allen die een bijdrage hebben geleverd tijdens de twee brainstormavonden in Dorpshuis ’t Honk, en de 60 bewoners die de enquête hebben ingevuld. Met een mooie respons van ruim 20% van deze enquête kunnen de uitkomsten als belangrijk worden beschouwd voor de uitwerking van onze dorpsvisie. Onze werkgroep heeft daarna samen de input van de twee brainstormavonden en de ingevulde enquêtes geanalyseerd. Alle data zijn in thema’s verzameld in actielijsten. Ook dank aan hen die het proces van de dorpsvisie financieel mogelijk hebben gemaakt: de gemeente Súdwest-Fryslân en Dorpsbelang Exmorra. Alle energie is niet voor niets geweest; we zijn trots op het bereikte resultaat, en de dorpsvisie die nu voor u ligt. Naast een korte schets van de huidige situatie, en de door u aangegeven gewenste situatie, is de dorpsvisie een prachtige ontwikkelrichting geworden voor de komende circa 12 jaar. We kunnen met recht zeggen dat er concrete handvaten worden aangereikt om de visie te realiseren. Want voorlopig is het een visie op papier. De komende jaren moeten we er als dorp samen voor zorgen dat het ook echt werkelijkheid gaat worden. Maar met de inzet en de energie die de weg ernaar toe heeft opgeleverd, zie ik de toekomst voor Exmorra positief tegemoet. Met concrete projecten gaan we er samen voor zorgen dat Exmorra ook in 2025 in alle opzichten een dorp is dat er mag zijn!! Sarie Lycklama à Nijeholt Voorzitter Dorpsbelang Exmorra
3
Inleiding Het is zover. De dorpsvisie van Exmorra voor de periode 2013 – 2025 is klaar. Dorpsbelang Exmorra heeft in 2012 het initiatief genomen om in een werkgroep, met het dorp, haar dromen, wensen én concrete plannen voor de komende jaren op papier te zetten. Maar wat is dat nu eigenlijk: een dorpsvisie? En waarom is het nodig er eentje te hebben? In een dorpsvisie omschrijft een dorp de plannen die het heeft om de leefbaarheid op korte, maar vooral ook op middellange en lange termijn te verbeteren. Deze gedachtes zijn in de eerste plaats van belang voor het dorp zelf: hoe denken we over een aantal zaken? Waar willen we als dorp naartoe? En: vinden we eigenlijk wel allemaal hetzelfde? Daarnaast is de dorpsvisie ook een document dat in de contacten en samenwerking met andere partijen goed van pas komt. Hierbij kun je denken aan de gemeente, de provincie, Rijkswaterstaat, Wetterskip Fryslân, natuurmonumenten, subsidieverstrekkers, ‘buurdorpen’ en dergelijke. Met deze dorpsvisie laat Exmorra zien dat het een dorp is dat er mag zijn en dat vooruit wil. Exmorra telt ongeveer 450 inwoners. Het is een plattelandsdorp, met een gunstige ligging tussen Makkum en Bolsward. De inwoners zijn tevreden over hun woonomgeving, met voldoende rust en ruimte, vlakbij de natuur. Op velerlei manieren zijn onze dorpsgenoten actief in ambacht, handel en ondernemen. Tevens zet een groot aantal vrijwilligers zich in bij diverse activiteiten in zorg voor elkaar, bij kerk en verenigingen. Exmorra is een actief dorp waarbij saamhorigheid en gemeenschapszin belangrijke pijlers zijn.
4
Geschiedenis Als je wilt weten waar je naar toe wilt, is het ook goed om te weten waar je vandaan komt. Daarom een korte terugblik op de geschiedenis van Exmorra. Exmorra is een voormalig vissersdorp, dat vroeger dichtbij de Zuiderzee lag. Aan de dorpskom grensde het kleine Kerkmeer, verder westelijk lag het grote Koude of Makkumermeer en aan de andere kant het Parregaastermeer. De binnenvisserij was een belangrijk middel van bestaan en volgens een beschrijving uit 1733 werd er bij het dorp een overvloed aan vis gevangen ‘Piscium abundans’. Het dijkdorpje Exmorra en het terpdorpje Allingawier en de buurtschappen Bruindeer en Vierhuizen zijn al in het jaar 1000 bewoond. Het dorp Exmorra dankt zijn naam aan het laaggelegen land. Morra is laag gelegen land (moeras) aan de oever (igge) De friezen spreken van “Ichs-moarre” later werd dit Exmoarre.
De meren en plassen zijn drooggemalen, en van de vaarten bestaat alleen nog het Exmorra vaartje dat van het noorden van het dorp naar de Makkumervaart loopt. Buiten de terp met de kerk heeft het dorp zich ontwikkeld langs de wegen en paden die het dorp met de omgeving verbinden. Naar het oosten met Bolsward, naar het zuidwesten met Allingawier en verder Makkum, en naar het noorden met Exmorrazijl, waar een klein buurtje is ontstaan, verder naar Schraard. De Dorpsstraat richting Schraard, in Exmorra ‘it Leantsje’ genoemd, is monumentaal. Daar staat aan de oostzijde een korte streek met de voorheen gereformeerde kerk en aan de andere zijde een lange reeks van eenvoudige, onderling verwante dorpshuizen van de kenmerkende Friese drielingen, gele steentjes, die een prachtig ritme opleveren. 5
De oude dorpskerk, nu bekend als de Johannes de Doper Kerk, ligt zuidelijker en iets achter de streekbebouwing. De kerk met zadeldaktoren dateert uit de eerste helft van de 13de eeuw en is gebouwd in laat-romaanse stijl. De kerk is een rijksmonument en werd gerestaureerd in 1963/’66, waarbij het middenschip zijn oud romaanse kenmerken terugkreeg. Onder de pleisterlaag kwamen oude vensters tevoorschijn, evenals 16e-eeuwse muurschilderingen. De kerk heeft sierlijk metselwerk van rood en geel baksteenmateriaal. De westelijke muur en toren zijn na een ramp herbouwd. In 1836 is de toren namelijk door een windhoos vernield. In het begin van Exmorra, komend vanaf Bolsward, vinden we rechts de “onderduikersbank”, wat een geschenk is van alle onderduikers die hier een veilig onderkomen kregen in de Tweede Wereldoorlog. In 1998 is het Propellermonument op parkeerterrein De Golle onthuld, ter herinnering aan de wapendroppings in de omgeving. Exmorra maakt deel uit van de Aldfaers Erf Route, een cultuurhistorische museumroute. In Exmorra bevindt zich de Grutterswinkel, Dorpsschool en Schoenmakerij die een beeld geven van de situatie tussen 1880 en 1950 waarin handel en ambacht, maar ook onderwijs, zich in die tijd bevonden. Het dorp heeft in de naoorlogse periode een bescheiden uitbreiding van enkele straten en hoven gekregen. Die is aan de westzijde en tamelijk diep gelegen, waarschijnlijk op de plaats van het voormalige Kerkmeer. Rond het jaar 2000 werd gestart met bouwen in het uitbreidingsplan “Keatsmorra”, gelegen aan de weg richting Allingawier. In de jaren ’60 beschikte Exmorra over diverse winkels. Een bakker en slager, bedrijven, en op elke hoek een kleine boer werkend met paard en wagen. En in elke winter enorme schaatsbanen door onder water gelopen landerijen. De geschiedenis van Exmorra laat zien dat er door de eeuwen heen sprake is geweest van een actieve en op ontwikkeling gerichte gemeenschap, waar gewerkt is aan opbouw van het dorp, verbinding met elkaar en de omgeving. De Exmorsters voelen zich verantwoordelijk voor het in stand houden van de leefbaarheid en het karakteristieke van het dorp. Kortom Exmorra is een dorp dat er mag zijn en dat moet blijven.
6
Leeswijzer Na het voorwoord, een inleiding, en de geschiedenis van het dorp, worden in deze dorpsvisie 10 thema’s behandeld. Bij elk thema worden de huidige situatie, de gewenste situatie en de aanbevolen acties beschreven. Per thema is een schema opgenomen waarin wordt vermeld door wie en wanneer de acties moeten worden ondernomen. In samenwerking met Dorpsbelang zullen er een aantal werkgroepen geïnstalleerd worden, die zorgdragen voor de uitvoering. De thema’s zijn door de werkgroep dorpsvisie gekozen na enkele brainstormavonden met dorpsbewoners en na toetsing door Dorpsbelang. Er is gesproken met zowel jeugdige als oudere dorpsbewoners. Tevens is middels een enquête onder de dorpsbewoners gepeild wat zij belangrijk vinden. Het zijn onderwerpen die het dorp sterk maken, zoals de inzet van de vele vrijwilligers, de gemeenschapsvorming, betrokkenheid en het ‘cultureel erfgoed’, waaronder bedrijvigheid en visie op ontwikkeling en verbinding. Ook zijn het onderwerpen waar kansen liggen voor de toekomst, zoals Recreatie, Onderwijs, Economische bedrijvigheid en Wonen. Het geheel wordt afgesloten met een slotwoord. Aansluitend vindt u een lijst van bedrijven, verenigingen en stichtingen in Exmorra.
7
1. Leefbaarheid Leefbaarheid is een modern verzamelwoord voor zeer veel zaken die er voor zorgen dat mensen zich wel of niet goed voelen op een plek. Voor deze dorpsvisie wordt als plek Exmorra en omgeving beoordeeld. Natuurlijk is de beoordeling van leefbaarheid afhankelijk van wat je verwacht. Leefbaarheid beoordeel je als eerste aan je woning, daarna de woonomgeving, waaronder je buren, bestrating en dergelijke en dan achtereenvolgens de wijk, het dorp, de gemeente enz. Heel belangrijke aspecten voor leefbaarheid zijn: Sociale voorzieningen in de buurt Omgevingsfactoren Buren en wijkgenoten Dreiging en/of veiligheid binnen de buurt Waardering eigen woning Exmorra heeft ongeveer 450 inwoners. En met meer dan 30 verenigingen en stichtingen lijken de sociale voorzieningen ruim voorhanden. Verder is de ligging tussen Bolsward en Makkum geschikt om ook sociale activiteiten buiten Exmorra te bezoeken. Uit de enquête is duidelijk naar voren gekomen dat Exmorsters hun dorp waarderen om de rust en ruimte, maar ook zeker om de saamhorigheid met elkaar, en het actieve verenigingsleven. Verder wordt als pluspunt de ligging tussen de sociale kernen van Bolsward en Makkum, en de ligging ten opzichte van de A7 meerdere keren genoemd. Vanuit onze omgeving komen een aantal zaken op ons af die misschien een bedreiging voor de leefbaarheid van Exmorra en omstreken kunnen vormen, maar misschien ook wel kansen kunnen bieden. Een algemeen voorkomend item voor het platteland is toch de dreiging van de krimp op de middellange termijn (10 – 20 jaar). In sommige regio’s in Nederland is hier al sprake van, en vanuit o.a. de gemeente wordt ook gewaarschuwd om hier in de toekomstvisie rekening mee te houden. We zullen in onze dorpsvisie reëel moeten zijn, maar willen ook vooral benadrukken waarom ons dorp hecht en sterk genoeg is om deze dreiging te weerstaan.
8
Windstreek 2012 Er is momenteel veel te doen om de plannen voor vele windmolens die gepland staan in de driehoek Harlingen – Bolsward – Makkum, het zogenaamde plan “Windstreek 2012”. Hierin staan zeer hoge windmolens gepland. Ook voor het buitengebied van Exmorra. Vanuit een oproep van Dorpsbelang blijkt dat de overgrote meerderheid van de Exmorsters het nut van duurzame energie ziet, maar het absoluut niet wenselijk vindt om dit op zo’n grote schaal in dit gebied te plaatsen. Deze bezorgdheid is geuit richting Provincie. Inmiddels is een actiegroep druk bezig om de bezwaren duidelijk te maken bij de politiek om zo te proberen de plannen van tafel te krijgen. Exmorra, en met name Dorpsbelang, volgt dit van dichtbij en zal moeten inspelen op de ontwikkelingen. Bovengenoemde zaken hebben heel veel te maken met de leefbaarheid van ons dorp. Maar om ons dorp leefbaar en weerbaar te houden zullen we gezamenlijk, en met hulp van de overheden zoals gemeente en Provincie, zaken moeten aanpakken. Sociale ontmoetingsplaatsen Heel belangrijk voor de leefbaarheid van een dorp zijn de sociale ontmoetingsplaatsen. Dit is van essentieel belang. Voor Exmorra gelden de kerk en ’t Honk als de sociale ontmoetingsplaatsen gedurende het gehele jaar. De kerk neemt voor zowel leden als niet-leden een belangrijke plaats in, dit in verband met de saamhorigheid van het dorp. Veel dorpsgenoten geven aan dat de kerk een bijzonder gebouw is. Sommigen geven aan dat het kerkgebouw een multifunctionele functie mag krijgen, omdat het gebouw zo mooi is. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: meditatieplek, film, foto presentatie/expositieruimte, tentoonstelling en toneel/musical. Kerkelijk bestuur kan de haalbaarheid en wenselijkheid van genoemde suggesties beoordelen. Voor ’t Honk geldt het volgende: Huidige situatie Vanaf halverwege 2012 is Stichting ’t Honk gestart met het beheer van deze gemeenschapsruimte te laten verzorgen door vrijwilligers. In september 2012 heeft er een gesprek plaatsgevonden tussen het stichtingsbestuur en de Dorpsbelangen van Allingawier en Exmorra. Hierin zijn de nieuwste ontwikkelingen besproken. Ook is de afspraak gemaakt dat, waar mogelijk, de Dorpsbelangen het stichtingsbestuur zullen adviseren en ondersteunen. Ook is de wens van allen uitgesproken om minimaal één keer per jaar bijeen te komen.
9
Gewenste situatie Om deze ontmoetingsplek, één van de bindende factoren binnen ons dorp, verder te ontwikkelen zal gekeken moeten worden naar verdere uitbreiding van activiteiten in en rondom ’t Honk. Dit is ook een duidelijke wens van het stichtingsbestuur. Het kaatsveld ligt fysiek te ver uit de buurt om een band met ’t Honk te kunnen leggen. Maar bij het ontwikkelen van nieuwe plannen, of het wijzigen van bestaande activiteiten, zal duidelijk rekening gehouden moeten worden met het versterken van ons dorpshuis. Bij nieuw te realiseren activiteiten die vanuit de dorpsvisie naar voren komen zal afgewogen moeten worden of dit in de nabijheid van ’t Honk gerealiseerd kan worden. Voorwaarde om te kunnen komen tot het verder ontwikkelen van het dorpshuis is een doorgang vanaf de achterkant van de ruimte richting de ijsbaan en aansluitend op de Ds. Wilh. à Brakelstrjitte of de Hendrik Postmastrjitte. Hiervoor is het noodzakelijk dat er een goede loop/fietsbrug wordt geplaatst over de sloot achter ’t Honk, of dat er een dam wordt aangelegd met een verhard pad. Momenteel is er met een paar palen en wat planken een instabiele overgang gecreëerd, maar om de mogelijkheden van het terrein van de ijsbaan beter te benutten is het noodzakelijk om een goede brug of dam aan te leggen. Dorpsbelang zal in overleg met de gemeente en Wetterskip Fryslân de route moeten vaststellen voor het verharde pad. Graag willen we als dorp gezamenlijk met de gemeente dit al binnen enkele jaren realiseren, zodat verdere plannen voor het versterken van ons dorpshuis gemaakt kunnen worden. Het kaatsveld is in de zomer een ander belangrijk sociaal ontmoetingsterrein. Dit zal worden behandeld binnen het thema Sport en Spel. Wegen en veiligheid Een belangrijk aandachtpunt voor onze bewoners is de veiligheid op de Dorpsstraat. Huidige situatie Veel verkeer gebruikt Exmorra als doorgangsroute van en naar Bolsward. Te groot materieel, te smalle trottoirs, te snel rijden en een zeer slecht overzicht vanwege de geparkeerde auto’s maken de Dorpsstraat tot een onveilige situatie. Gewenste situatie Het meest ideale zou zijn dat er een rondweg met fietspad langs de zuidoostkant van Exmorra aangelegd zou worden. Binnen de looptijd van deze dorpsvisie zal bekeken moeten worden of dit plan te realiseren is.
10
Onderhoud bestrating Binnen Exmorra, maar ook in de omgeving zijn er een aantal wegen die binnen de looptijd van deze dorpsvisie onderhoud behoeven. Een stuk weg wat al decennia lang geen onderhoud heeft gehad, maar toch een belangrijke route is voor bestemmingsverkeer en voor Exmorster watersporters, is het stuk weg van Surein naar het Van Panhuyskanaal. Onder het thema Recreatie zal ook naar voren komen dat dit stuk Surein belangrijk is voor bezitters van boten en hengelaars, maar ook voor het kunnen aanleggen van fiets- en wandelpaden. De lengte is circa 500 meter en zou voorzien moeten worden van een beton of asfaltlaag.
Binnen de bebouwde kom is de Van der Weijstrjitte spoedig aan onderhoud toe. Deze weg wordt zeer veel bereden door ouders die kinderen van en naar school brengen en is tevens de ontsluitingsroute vanuit diverse woonwijken. De straat is voorzien van klinkers en heeft een lengte van circa 500 meter. Momenteel is de afwatering zeer slecht en blijven er gedurende het grootste gedeelte van het jaar waterplassen staan. Samen met de gemeente zal ook bekeken moeten worden of er meer parkeermogelijkheden kort rond de school kunnen worden gerealiseerd. 11
De Dorpsstraat ter hoogte van ’t Honk is slecht begaanbaar. Hierbij komt nog dat heel veel Exmorsters, met name ouderen en minder validen, het trottoir vanaf de kerk tot aan de hoek met de Bolswarderweg als zeer onveilig aanmerken. Op plaatsen is het trottoir te smal, zoals ter hoogte van de grutterswinkel. Ook de straatverlichting die midden in het trottoir is geplaatst verplicht minder validen om op de weg te lopen. De straatverlichting zal (waarschijnlijk in overleg met bewoners) naast het trottoir gezet moeten worden. Het trottoir zal op alle plaatsen minimaal de breedte moeten hebben van anderhalve rolstoel, zodat iedereen fatsoenlijk ’t Honk kan bereiken. Verder zal de bestrating over 150 meter opnieuw moeten worden aangelegd. Ook het gedeelte Dorpsstraat richting Schraard moet gedurende de looptijd van deze dorpsvisie worden aangepakt. Zowel wegdek als trottoir is slecht begaanbaar. Ander aandachtspunt is het parkeerpleintje op de Ds. Wilh. à Brakelstrjitte richting het sportveld. Dit pleintje moet opgewaardeerd worden, waarbij zowel naar de bestrating als de aankleding en groen moet worden gekeken. Met de gemeente zal Dorpsbelang moeten kijken naar een betere invulling. Hoewel de overgang van het fietspad over de Exmorraweg bij Bolsward niet meteen onder Exmorra valt, willen we wel de aandacht van gemeente en Provincie vragen om deze verkeersonveilige overgang aan te pakken. Veel schoolgaande kinderen gebruiken deze overgang. Waarbij, vanaf Exmorra komend, de fietsers slecht zicht hebben op verkeer wat van achter hen komt.
12
Verder zijn er een aantal zaken die klein onderhoud nodig hebben. Zo is het zeer gewenst dat er op een aantal plekken langs de Bolswarderweg, voornamelijk in de bochten, extra verharding naast de betonweg wordt geplaatst. Zwaar verkeer raakt hier nogal eens naast de weg, waardoor de gehele rijbaan vervuild raakt en in de berm een krater achterblijft, die herhaaldelijk moet worden bijgewerkt. Dit zou opgelost kunnen worden door openbetonblokken te plaatsen. Het schelpenpad rond het kaatsveld zal iedere 5 jaar voorzien moeten worden van een nieuwe laag schelpen om het doorgroeien van onkruid te voorkomen. Het stuk bestrating wat is blijven liggen van de oorspronkelijke plaats van de bebouwde komborden kan worden verwijderd. Dorpsbelang kan via een stuk zelfwerkzaamheid samen met bewoners en gemeente bewuste bestrating plaatsen als overgang van Dorpsstraat 94 en 94A naar het fietspad. Overig onderhoud door de gemeente Vanuit de brainstormavonden en de enquête is herhaaldelijk naar voren gekomen dat het bermonderhoud en de onkruidbestrijding op de wegen in en rond Exmorra zwaar tekort schiet. Zowel in het voorjaar als in de zomer komt het herhaaldelijk voor dat het gras in de bermen tot okselhoogte staat. Groot bijkomend nadeel van deze wijze van bermonderhoud is ook de toename van ongewenste plantensoorten. We kunnen begrijpen dat de gemeente uit budgetoverwegingen een beperkt aantal malen tot bermonderhoud kan overgaan, maar misschien is het met tussenkomst van Dorpsbelang mogelijk dat bewoners van Exmorra hierin een rol kunnen vervullen, zonder dat hier meer geld voor hoeft te worden gebudgetteerd. Een ander voor de Exmorsters belangrijk onderhoudspunt is de leugenbank. Dorpsbelang zorgt met vrijwilligers voor het af en toe schilderen van de muur om deze netjes te houden. In de komende jaren zal echter onderhoud gepleegd moeten worden om de leugenbank voor de komende 12 jaar geschikt te maken. Voor de wintermaanden is de wens dat de gemeente er voor zorgt dat de Ds. Wilh. à Brakelstrjitte van de speeltuin tot het kruispunt met de Dorpsstraat wordt gestrooid. Dit gedeelte weg loopt af naar de speeltuin, waardoor bij gladheid makkelijk persoonlijk ongemak kan worden veroorzaakt.
13
De brug op Exmorrazijl over de Makkumer Feart is één van de mooiste bruggetjes in de wijde omtrek. Echter het onderhoud hieraan laat veel te wensen over. Jaarlijks zou de brug schoongespoten dienen te worden om de groene aanslag te verwijderen. Bekeken zal moeten worden of de gemeente dit in een route kan opnemen, of dat dit op een andere structurele wijze kan worden aangepakt. Naast de brug moeten ook de diverse bankjes die in en rond Exmorra staan opgesteld worden onderhouden. De glascontainer staat op De Golle. De locatie van de glascontainer is te opzichtig en om de container heen ligt vaak veel glas. Duidelijke wens van de bewoners is om de glascontainer onder de grond te plaatsen en/of te zoeken naar een andere locatie. THEMA/PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Dorpshuis ‘t Honk
Bij het ontwikkelen van nieuwe plannen of wijzigen van bestaande activiteiten rekening houden met het versterken van het dorpshuis
Dorpsbelang
doorlopend
Veiligheid Dorpsstraat
Besluit nemen over aanleg rondweg richting Bolsward
Dorpsbelang i.s.m. Gemeente en Wetterskip Fryslân
< 12 jaar
Bereikbaarheid ‘t Honk
Brug aanleggen achter dorpshuis ’t Honk
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
< 2 jaar
Wandel/fietspad vanaf Ds. Wilh. à Brakelstrjitte of Hendrik Postmastrjitte naar bruggetje achter ’t Honk
Dorpsbelang i.s.m. Gemeente en Wetterskip Fryslân
< 4 jaar
2 helft Surein naar Van Panhuyskanaal herbestraten
Gemeente
< 3 jaar
Opnieuw bestraten van der Weijstrjitte – tevens rekening houden met parkeermogelijkheden
Gemeente
< 3 jaar
Opnieuw bestraten Dorpsstraat ter hoogte van ’t Honk – tevens trottoirs verbreden en obstakels verwijderen
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
< 5 jaar
Opnieuw bestraten it Leantsje (Dorpsstraat richting Schraard).
Gemeente
< 10 jaar
Opnieuw bestraten parkeerplein Ds. Wilh. à Brakelstrjitte – tevens groenaankleding aanpakken
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
< 5 jaar
Fietsovergang Exmorraweg nabij Bolsward veilig maken.
Gemeente
< 3 jaar
Aanbrengen extra verharding in bochten langs Bolswarderweg
Gemeente i.s.m. Dorpsbelang
< 3 jaar
Aanbrengen nieuwe laag schelpen rond het kaatsveld
Gemeente
Iedere 5 jaar
Verwijderen bestrating oude positie komborden –evt. gebruiken voor overgang naar fietspad
Gemeente i.s.m. Dorpsbelang
< 5 jaar
Bestrating
Klein onderhoud bestrating
e
14
Onderhoud
Glascontainer
Bermonderhoud en onkruidbestrijding verbeteren
Dorpsbelang i.o.m. gemeente
doorlopend
Groot onderhoud leugenbank
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
< 2 jaar
Gladheidmaatregelen schuin aflopende deel Ds. Wilh. à Brakelstrjitte
Gemeente
Vanaf 2013
Schoonmaken brug Exmorrazijl over de Makkumer Feart
Gemeente
Iedere 2 jaar
Onderhoud/schoonmaak bankjes
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
Ieder jaar
Glascontainer op de Golle onder de grond plaatsen
Dorpsbelang
< 10 jaar
15
2. Economische bedrijvigheid Huidige situatie Exmorra is een dorp met een agrarisch karakter, aangevuld met handel en toerisme. Over het algemeen zijn de inwoners tevreden met de huidige situatie, maar geven aan dat het beter kan. Gegevens met betrekking tot het aantal en de verscheidenheid van bedrijven in Exmorra, uitgezonderd de agrarische bedrijven, vindt u in de bijlage. Hierin staan de bedrijven vermeld die opgenomen staan in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Gewenste situatie
Bedrijvigheid kleine schaal stimuleren.
Er is al een klein bedrijfsverzamelgebouw “De Golle”. Het zou goed zijn om dit in stand te houden en voort te zetten. Bij gemeente Súdwest-Fryslân moet, door middel van bestemmingswijzigingen in een woonomgeving, bedrijvigheid op kleine schaal mogelijk gemaakt worden. Dit komt dan ook de werkgelegenheid ten goede. Er zijn ook veel opmerkingen en tips binnengekomen om bedrijvigheid uit te breiden. De jeugd ziet graag een bakker, supermarkt, zwembad en een cafetaria in het dorp verschijnen.
16
De volwassenen in ons binnen- en buitengebied zijn wat realistischer en zien graag een hergebruik van het voormalige pand waarin “de Spintol” was gevestigd. Een Art-Shop in het bedrijfsverzamelgebouw “De Golle”. Projecten voor toeristen (zoals schapen scheren, verven, spinnen en een maïsdoolhof), een draaimolen op parkeerplaats de Golle, een klompenmakerij, kanoverhuur, een kleine markt in de dorpskern en verkoop van tuinproducten middels kramen. De meeste dorpsbewoners staan open voor verdere activiteiten als een Repair Café, ruil- en leenhandel, maar ook dienst voor dienst. Aan “Vraag en Aanbod” is ook veel behoefte, maar veelal wordt hiervoor naar de internetsite “Marktplaats” verwezen. Verder is er een idee geopperd om vanuit het bedrijfsverzamelgebouw samen te werken met mensen zonder werk. Zij blijven dan actief in het arbeidsgebeuren.
Werkgelegenheid.
Waar gewerkt wordt, moet natuurlijk ook gewoond worden. Ook dat is voor een goede economische bedrijvigheid van belang. In een 2e fase “Keatsmorra” zou dan ook kantoor aan huis tot de mogelijkheden moeten behoren. Dit kan alleen als er ook vrije sector woningbouw wordt gerealiseerd.
THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Bedrijvigheid kleine schaal stimuleren
Bedrijfsverzamelgebouw in stand houden en bestemmingswijzigingen “woningen met bedrijf aan huis” stimuleren
Dorpsbelang
doorlopend
Kleinschaliger activiteiten
Inventariseren en eventueel organiseren van kleinschaliger activiteiten als vraag en aanbod, Repair Café, ruilhandel, vrijwilligerswerk etc.
Dorpsbelang
< 5 jaar
Inventariseren mogelijkheid marktkramen en draaimolen (evt. permanent)
Dorpsbelang
< 3 jaar
Inventariseren hergebruik gebouw “De Spintol”
Dorpsbelang i.o.m. gemeente
< ½ jaar
17
3. Wonen Huidige situatie: Leven en wonen zijn de basisfuncties van het dorp. Een evenwichtige samenstelling van leeftijdsgroepen is daarbij gewenst. Een voorwaarde daarvoor is het beschikbaar zijn van woningen voor alle leeftijdsgroepen. De sociale contacten en de onderlinge samenhang tussen bewoners zijn goed ontwikkeld in het verenigingsleven. Hieraan wordt grote waarde toegekend. Dit dient te worden gegarandeerd en zo nodig te worden versterkt. Het is een wens dat het authentieke karakter van de Bolswarderweg en de Dorpsstraat, met daarbij “it Leantsje”, behouden blijft. Het wordt ervaren als een dorpsbeeld met cultuurhistorische uitstraling. De woningvoorraad volgens de gegevens van de gemeente is als volgt: totaal zijn er 184 woningen. Hiervan zijn 22 huurwoningen, verdeeld in 10 seniorenwoningen en 12 eengezinswoningen (sociale woningbouw). Woningbouwvereniging Elkien heeft op dit moment een beleid om huurwoningen te verkopen waardoor er in de toekomst minder huurwoningen zullen zijn. Gewenste situatie: Dat er in Exmorra behoefte is aan koop- en huurwoningen blijkt uit de enquête en komt naar voren bij de brainstormavonden. Dit om de doorstroom van bewoners te bevorderen. Woningbouwvereniging Elkien zal worden benaderd om huurwoningen in Exmorra te behouden en zo nodig uit te breiden. Het beleid om huurwoningen te verkopen in ons dorp moet een halt worden toegeroepen. Er ligt een uitbreidingsplan aan de noordwestkant van Exmorra, genaamd “Keatsmorra”. Het is zaak dat er binnen nu en 5 jaar starterswoningen worden gebouwd. Daarnaast is er ook behoefte aan vrijstaande woningen en twee-onder-éénkap woningen. Deze kunnen in de ontwikkeling van het gehele plan worden meegenomen.
18
Levensloopbestendige woningen (Seniorenwoningen) zullen in de toekomst ook een steeds belangrijkere rol gaan spelen. De groep senioren neemt toe en het is van belang om ook hen de mogelijkheid te bieden te kunnen blijven wonen in ons dorp. Huidige stand van zaken: Op dit moment zijn er 10 senioren huurwoningen, waarvan een groot deel wordt bewoond door jongeren. Belangrijk is de bestaande senioren (huur)woningen te handhaven voor senioren en waar nodig te verbeteren en aan te passen naar de toekomst. Vervolgens kunnen in het uitbreidingsplan “Keatsmorra” levensloopbestendige (koop)woningen worden gerealiseerd. Deze kunnen in de ontwikkeling van plan “Keatsmorra” fase 2 worden meegenomen.
Inbreiding, bouwen binnen de bestaande bebouwing of vervangen van woningen dan wel wijziging woonfunctie of woonbestemming, kunnen ook tot de mogelijkheden behoren. Voorbeelden hiervan zijn: -
Nieuwbouwwoning aan de Ds. Wilh. à Brakelstrijtte 1A. Dorpsstraat 72 voorheen kantoor CBO/Fries Landbouw Museum nu woonfunctie. Dorpsstraat 94 voorheen timmerwerkplaats, nu wonen en werken met woonfunctie door middel van bestemmingswijziging.
THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Huurwoningen
Woningbouwvereniging Elkien benaderen over herzien beleid (tot 2025)
Dorpsbelang
per direct
Woningbouw
Contact onderhouden met planontwikkelaars die zich bezig houden met nieuwbouw
Dorpsbelang
doorlopend
Inbreiding woningbouw
Mogelijkheden voor inbreiding aandragen en ondersteunen
Dorpsbelang
doorlopend
19
4. Jeugd Huidige situatie Door de jeugd wordt aangegeven dat ze met plezier in Exmorra wonen. Ze vinden het fijn dat ze in Exmorra de basisschool kunnen bezoeken en de jeugdclubs worden als positief gewaardeerd. Voor de jongere kinderen is er een speeltuin. De plekken waar basisschoolkinderen kunnen spelen zijn niet ideaal en voldoen niet aan de wensen. Voor de oudere jeugd zijn er weinig voorzieningen. Zij vinden een eigen ontmoetingsplek en activiteiten belangrijk. De jeugd waardeert het dat ze betrokken worden bij activiteiten en dat ze mee mogen doen.
Gewenste situatie Voor de jeugd is het van belang dat er geschikte sportvoorzieningen zijn, zoals een trapveldje en bijvoorbeeld een skeelerbaantje (wat is uitgewerkt in het thema Sport en Spel). De jeugd wil graag een eigen plek, een hangplek waar ze behalve sport en spel, ook gezellig bij elkaar kunnen zitten. Er is interesse voor een jeugdhonk en af en toe een disco- of filmavond. Daarnaast willen ze wel meehelpen bij het organiseren van bijvoorbeeld een bingoavond voor ouderen. Het is belangrijk dat de jeugdclubs blijven bestaan. De basisschoolkinderen vinden het fijn wanneer er een plek komt waar ze hutten mogen bouwen, of een klimbos of iets dergelijks. Voor de oudere schooljeugd is het van belang dat ze gebruik kunnen maken 20
van het openbaar vervoer en dat de bestaande dienstregeling, die aansluit op schooltijden, kan blijven. Voor het inventariseren van mogelijkheden en het maken van plannen kan Dorpsbelang middels een werkgroep zaken delegeren
THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Openbaar vervoer
Bestaande busverbinding / diensten minimaal in stand houden
Dorpsbelang
doorlopend
Voorzieningen voor jeugd van 12 – 16 jr.
Oprichten werkgroep “Jeugdvoorzieningen”
Dorpsbelang
< 2 jaar
Onderzoek naar mogelijkheden: realiseren hangplek eventueel in relatie met hardcourtveld of ijsbaan
Werkgroep Jeugdvoorzieningen i.o.m. Dorpsbelang
< 4 jaar
Organisatie van bv. film- en/of discoavonden en jeugdhonkavond Inzet als vrijwilligers bij te organiseren activiteiten
Stichting dorpshuis ’t Honk, stichting LEX en jeugdclubs
< 2 jaar
Organisatie kinderklusmiddag i.c.m. bijvoorbeeld een Repair Café
Dorpsbelang
< 4 jaar
Speelgelegenheden voor basisschoolkinderen
Onderzoek naar mogelijkheden huttenbouwveld o.i.d.
Werkgroep Jeugdvoorzieningen i.o.m. Dorpsbelang
< 4 jaar
Voortbestaan jeugdclubs
Voldoende financiële en organisatorische middelen
Dorpsbelang en jeugdclubs
doorlopend
Activiteiten voor jeugd van 12 – 16 jr.
21
5. Ouderen
Huidige situatie De 65-plussers in Exmorra zijn tevreden over het dorp en haar bewoners. Saamhorigheid en aandacht voor elkaar worden positief gewaardeerd. Veel ouderen in ons dorp spelen een belangrijke rol binnen het vrijwilligerswerk en verenigingsleven. Gemeenschapszin en betrokkenheid zijn waarden die zij hoog in het vaandel hebben en waar ze zorg voor willen dragen binnen de bestaande structuren. Een goed voorbeeld waar dit in praktijk wordt gebracht is de Jeu de Boules vereniging. Binnen een jaar tijd groeide de ‘jongste vereniging’ uit tot een grote bloeiende vereniging. Naast de aandacht voor elkaar is het tevens van belang dat er oog is voor wat de oudere van nu straks nodig kan hebben aan zorg en ondersteuning dichtbij huis. Uit de gesprekken met ouderen blijkt, dat ze hier het liefst zo lang mogelijk willen blijven wonen. Het gezamenlijk met jongeren en ouderen in een buurt wonen is goed voor de sociale samenhang. Het zelfstandig kunnen blijven wonen in een vertrouwde omgeving bevordert de vitaliteit en kwaliteit van leven. Gewenste situatie Ouderen hopen dat ze, met behulp van verschillende voorzieningen, zo lang mogelijk zelfstandig in Exmorra kunnen blijven wonen. Dat kan met de juiste zorg- en ondersteuningsmogelijkheden, betaalbare levensbestendige woonvoorzieningen en een veilige en goed begaanbare omgeving. Tevens is het belangrijk dat mensen goed geïnformeerd worden over de mogelijkheden en regie van zorg. Er zal onderzocht moeten worden in hoeverre er behoefte is aan een plaatselijk informatiepunt, waar men terecht kan met vragen over zorg. Of dat wellicht het organiseren van een inloopspreekuur van verschillende disciplines (ouderenadviseur, thuis- en ouderenzorg, zorg en welzijn), bijvoorbeeld één keer per kwartaal, hierin kan voorzien. Daarnaast is het belangrijk dat er zorg gedragen wordt voor de organisatie van het vrijwilligerswerk, waaronder bezoekwerk, burenhulp en zorg voor elkaar. De vraag is of een centraal meldpunt daarbij kan helpen, wat gecombineerd kan worden met een meldpunt “Vraag en Aanbod”. Dorpsbelang kan via een werkgroep “Zorg en Welzijn” een eerste aanzet
22
maken voor het opzetten van een meldpunt en hierdoor informatie naar ouderen en alleenstaanden verstrekken. Vraag en aanbod kan op elkaar afgestemd worden. THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Openbaar vervoer
Bestaande busverbinding / diensten minimaal in stand houden
Dorpsbelang
doorlopend
Veiligheid en begaanbaarheid
Onderzoek naar mogelijkheden verbetering onderhoud trottoirs, verbetering verlichting fietspaden en bestrating
Gemeente i.o.m. Dorpsbelang
< 3 jaar
Zorg voor ouderen en alleenstaanden
Oprichten werkgroep “Zorg en Welzijn”
Dorpsbelang
< 2 jaar
Zorginformatiepunt (fysiek en via internet)
Wenselijkheid en haalbaarheid onderzoeken
Werkgroep Zorg en Welzijn i.o.m. Dorpsbelang
< 3 jaar
23
6. Onderwijs
Onderwijs is een grondrecht. Dat is vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet. De overheid zorgt er daarom voor dat er scholen zijn. Huidige situatie De bestaande voorzieningen van een basisschool en de geboden opvangfaciliteiten worden door de bewoners van het dorp als essentieel en minimaal ervaren. De school draagt bovendien bij aan de sociale samenhang van het dorp en doet daardoor meer dan het geven van onderwijs alleen. De (Christelijke) basisschool biedt onderwijs aan kinderen in de leeftijdscategorie van 4-12 jaar. De school verzorgt, de wettelijk verplichte, tussenschoolse opvang (overblijven) gedurende 5 dagen per week. Schoolgrootte CBS “de Oerdracht” heeft momenteel ca. 74 leerlingen. Het team bestaat uit 6 leerkrachten aangestuurd door een meerscholen directeur. De meeste leerkrachten werken parttime, zij hebben dan samen een combinatiegroep. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met combinaties van twee groepen in één lokaal. Prognose leerlingaantal Hoe ziet de toekomst qua leerlingaantal er uit? Dat is voor een kleine dorpsbasisschool wel belangrijk. Op 1 juni 2012 telt de school 75 kinderen. De komende schooljaren zal de school waarschijnlijk iets teruglopen naar rond de 60 leerlingen. 24
Kwaliteit Een school blijft niet alleen bestaan dankzij een bepaalde hoeveelheid leerlingen, maar ook dankzij kwalitatief goed onderwijs. Exmorra beschikt momenteel over onderwijs dat over het algemeen positief gewaardeerd wordt. Tegelijkertijd is de kwaliteit van het onderwijs door de ouders en dorpsbewoners van Exmorra weinig tot niet te beïnvloeden. Het personeelsbeleid voor het christelijk onderwijs in ex-Wûnseradiel ligt immers geheel bij Stichting “CBO De Greiden”. Voor uitgebreide informatie kunt U een kijkje nemen op de website van de school http://www.oerdracht.nl. Ouderraad De OR (ouderraad) is nauw betrokken bij wat er gebeurt in de school. De OR bestaat uit circa vijf actieve ouders. De OR ontwikkelt activiteiten in samenspraak met het team en zoekt zelf ouders om te helpen bij de uitvoering. Te denken valt aan de begeleiding bij activiteiten, het rijden voor een excursie of bijvoorbeeld het helpen op de schoonmaakavond. Er wordt in de regel eens per 2 maanden overlegd. Medezeggenschapsraad De MR (medezeggenschapsraad) is het officiële, bij de wet ingestelde, orgaan dat invloed uitoefent op het beleid van de school. In de MR hebben 2 personeelsleden en 2 ouders zitting. De MR oefent instemming- en adviesbevoegdheid uit over vele aangelegenheden. De drie belangrijkste aandachtsgebieden van de MR zijn onderwijsbeleid, kwaliteitsbeleid en personeelsbeleid.
25
Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR) bestaat uit 14 leden, waarvan 7 ouder- en 7 personeelsleden. De Raad bespreekt met het College van Bestuur o.a. nieuw beleid en afspraken die voor alle scholen van “CBO De Greiden” gelden. Naar gelang de onderwerpen heeft een GMR daarbij instemmings-, advies- of initiatiefrecht. Overige Daarnaast beschikt het dorp over een peuterspeelzaal it Peuterhonk. Even leek het er op dat, door de steeds hogere normen die gesteld worden door de overheid, het voortbestaan ervan in het geding dreigde te komen. Gelukkig is er een oplossing gevonden; de peuterspeelzaal wordt vanaf het schooljaar 2013-2014 ondergebracht bij CBS de Oerdracht, en kan dus op deze manier behouden blijven voor het dorp. Voor voortgezet onderwijs zijn leerlingen aangewezen op het onderwijsaanbod in Bolsward, Wommels en Sneek. Gewenste situatie “Exmorra” wil graag onderzoeken op welke wijze zij wel meer grip krijgt op de kwaliteit en hoe het dorp kan bijdragen aan het versterken van die kwaliteit. Vanuit de brainstormavonden is naar voren gekomen dat de dorpsbewoners de interactie tussen dorp en school als zeer belangrijk beoordelen. Bij diverse schoolactiviteiten kunnen dorpsbewoners actiever worden betrokken. Voor jonge gezinnen kan de aanwezigheid van een basisschool doorslaggevend zijn bij de keuze om in Exmorra te (blijven) wonen. Het is daarom van essentieel belang voor ons dorp dat de school in de toekomst behouden blijft. De peuterspeelzaal wordt als essentieel ervaren voor de doorstroming naar de basisschool in Exmorra. Daarom is het behoud van de peuterspeelzaal een vereiste.
THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Onderwijs
Overleg met directie en MR van de basisschool
Dorpsbelang
minimaal 1x per jaar
Onderwijs
Overleg met Ouderraad van de basisschool
Dorpsbelang
minimaal 1x per jaar
Peuterspeelzaal
Overleg met het bestuur voor behoud van “It Peuterhonk”
Dorpsbelang
loopt
26
7. Sport en Spel
Sport, spel en activiteiten zijn belangrijk voor de leefbaarheid en verbondenheid van Exmorra. Huidige situatie: Qua sportvoorzieningen heeft Exmorra een aantal activiteiten te bieden. Deze activiteiten zijn op te delen in binnen- en buitensporten. Buitensporten Een belangrijke voorziening is het sportveld waar veel kaatsactiviteiten voor volwassenen en jeugd wordt aangeboden door de kaatsvereniging. Voor het sportveld geldt dat er momenteel problemen zijn met de kwaliteit. Het opnieuw aanleggen van het sportveld heeft niet geleid tot het gewenste resultaat. Daarnaast staan hier twee voetbalgoals die veel door de jeugd worden gebruikt in de zomermaanden. Bij regenval is het veld snel te nat voor gebruik. Op het sportveld is tevens de Jeu de Boules vereniging actief. Het spel vond de laatste jaren plaats op het gras, omdat er maar de beschikking was over 1 baan. Aan het begin van dit seizoen is er een extra dubbele baan aangelegd in verband met het inmiddels sterk gegroeide ledenaantal. Bij de kaatskantine staat een tafeltennistafel. Deze wordt momenteel niet of nauwelijks gebruikt. Aan de rand van het dorp ligt de ijsbaan. Hier is de ijsvereniging actief in de wintermaanden. Binnensporten In dorpshuis ‘t Honk is momenteel de kolfbond actief, waarvan de leden buiten ons dorp wonen. Er is een tafeltennisvereniging met een groot aantal actieve leden die hun competitie en wedstrijden houden in de kaatskantine. Er zijn twee biljartverenigingen die gebruik maken van de biljarttafels in dorpshuis ’t Honk. Ook de dartvereniging heeft zijn competitie, wedstrijden en voorzieningen in ’t Honk. Gewenste situatie Er dient aandacht te worden besteed aan de kwaliteit van het sportveld. De huidige problemen moeten worden opgelost met de gemeente en de aannemer. De dorpsbewoners hebben duidelijk aangegeven behoefte te hebben aan een speelveld voor de jeugd in de natte maanden. Er moet gekeken worden naar een geschikte plaats voor het plaatsen van 27
een hardcourtveldje. De dorpsbewoners zien als mogelijke locatie voor dit veldje de Golle, de ijsbaan, of het sportveld. Deze kan tevens gebruikt worden als basketbalveld en als skeelerbaantje voor de jeugd. Wellicht zou de verharding op het sportveld gecombineerd kunnen worden met het plaatsen van de feesttent in de zomermaanden op verhard terrein. Daarnaast hebben de dorpsbewoners aangegeven dat zij het terrein van de ijsbaan multifunctioneel willen zien. In de winter een ijsbaan, in de zomer een skeelerbaan of een tennisbaan. Het verplaatsen van de tafeltennistafel is een wens. Momenteel wordt deze tafel niet gebruikt. Een goede plek zou zijn op het schoolplein of een andere plek waar ook batjes en ballen beschikbaar zijn. Het kolven is een sport die nog niet of nauwelijks bekend is bij de dorpsbewoners. Wellicht is dit voor de Jeu de Boules vereniging een goed alternatief voor in de wintermaanden. THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Jeugdfaciliteiten
Mogelijkheden aanleg hardcourtbaan
Werkgroep Jeugdvoorzieningen i.o.m. Dorpsbelang
< 4 jaar
Tafeltennistafel
Inventariseren geschikte locatie tafeltennistafel
Dorpsbelang i.s.m. jeugd Exmorra
< 2 jaar
Kolven
Mogelijkheden onderzoeken introductie kolfsport
Dorpsbelang
< 4 jaar
Kwaliteit van het sportveld
Oplossen problemen rondom kwaliteit sportveld met gemeente en aannemer
Dorpsbelang
< 2 jaar
28
8. Recreatie
Exmorra wil zich inzetten om een aantrekkelijk dorp te zijn voor zowel haar inwoners als voor toeristen. Huidige situatie Exmorra biedt tal van recreatieve mogelijkheden. Hierbij valt te denken aan wandelpaden en fietspaden rondom het dorp. Daarnaast is er voor de rust de leugenbank midden in het dorp. Momenteel wordt deze niet gebruikt als leugenbank, maar als hangplek voor jongeren. Veelal ook door niet uit ons dorp afkomstige scholieren die onderweg zijn naar huis of naar school. Daarnaast staan er tal van bankjes in ons dorp voor toeristen en eigen inwoners. Naar Exmorra loopt een vaart. Deze Opfeart wordt momenteel gebruikt als vaarroute naar het dorp, en als aanleghaventje voor de booteigenaren in ons dorp. De weg Surein eindigt bij het Van Panhuyskanaal. In dit kanaal hebben ook een aantal bewoners hun boot aangelegd. Op de Golle staan regelmatig campers. Vaak maken de toeristen gebruik van de geplaatste picknickbanken om hun broodjes te nuttigen. Het dorp is onderdeel van de Aldfaers Erf route. Het grutterswinkeltje maakt hiervan deel uit en trekt jaarlijks nog veel bezoekers. Tevens is er een Glasblazerij. Beide geven reuring doordat toeristen hiervoor speciaal ons dorp opzoeken. Gewenste situatie Het dorp is op zoek naar blijvende levendigheid. Men heeft de wens uitgesproken het huidige toerisme te willen behouden en waar mogelijk uit te breiden. Hierbij is het van belang dat de huidige activiteiten blijven bestaan. Daarnaast is het van belang het dorp Exmorra en haar mogelijkheden goed te promoten op de eigen website en websites die het toerisme ondersteunen. Ook kunnen activiteiten en bedrijvigheid in het dorp duidelijk zichtbaar gemaakt worden via welkomst- en informatieborden. Voor het bestaande toerisme dat wil overnachten met een camper in ons dorp dient een camperfaciliteit op de Golle te worden gerealiseerd. De dorpsbewoners geven aan dat de wandelpaden en de fietspaden rondom Exmorra dienen te worden uitgebreid. Hierbij valt te denken aan de volgende fietsen wandelpaden: 29
1
2
4
3
+ 5
6
1. Via de hoge brug richting Makkum over het Kakeshoekpad langs het kanaal binnendoor naar de Meerswal. 2. Pad realiseren naar Tjerkwerd langs het Van Panhuyskanaal. 3. Pad realiseren over Surein langs het Van Panhuyskanaal naar de brug bij Steigenga Allingawier. 4. Pad met doorgang achter ‘t Honk naar ijsbaan en aansluiten op Ds. Wilh. à Brakelstrjitte of Hendrik Postmastrjitte 5. Pad vanaf it Leantsje (naast Brunia) voor Wiersma langs met aansluiting op Ds. Wilh. à Brakelstrjitte 6. Pad van Exmorrazijl naar Longerhouw Ten aanzien van de watersport wenst het dorp een trailerhelling bij de Opfeart en het realiseren van aanlegsteigers en vissteigers bij Opfeart en bij Surein/Van Panhuyskanaal. Voor het watersportverkeer moet er bebording komen voor een goede verwijzing naar de vaarwegen rondom Exmorra richting de Opfeart.
30
Voor het inventariseren en het realiseren van grotere zaken als aanleg trailerhelling en aanlegsteigers zal Dorpsbelang een werkgroep moeten instellen. THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Watersport
Oprichten werkgroep Watersport
Dorpsbelang
< 2 jaar
Trailerhelling
Aanleg trailerhelling realiseren bij Opfeart
Werkgroep Watersport
< 4 jaar
Aanlegsteiger bij Surein
Inventariseren mogelijkheid aanlegsteiger en/of vissteiger bij Surein of evt. uitbreiding bij de Opfeart
Werkgroep Watersport
< 8 jaar
Bebording vaarwegen
Realiseren bebording van vaarwegen naar aanvaarroutes richting de Opfeart
Dorpsbelang
< 1 jaar
Fiets- en wandelroutes
Realiseren van fiets- en wandelpaden in en rondom Exmorra
Dorpsbelang i.o.m. gemeente
doorlopend
Camperfaciliteiten
Realiseren van camperfaciliteit op de Golle
Dorpsbelang
< 5 jaar
Promotie Exmorra
Website actualiseren en aansluiten bij bestaande organisaties die het dorp promoten
Dorpsbelang
doorlopend
Realiseren nieuwe borden voor welkom, activiteiten en bedrijvigheid
Dorpsbelang
< 3 jaar
31
9. Natuur en milieu
Natuur & milieu bestaat uit de volgende punten: -
Groen, groenonderhoud en moestuinen Duurzame samenleving
Huidige situatie ‘groen, groenonderhoud en moestuinen’ In het dorp Exmorra is er behoefte aan meer groen. Daardoor is er een groenplan ontstaan wat onder andere heeft geresulteerd in het planten van bomen op de Golle. Het huidige groenplan is een doorlopend plan wat ieder jaar weer terugkeert op de agenda van Dorpsbelang. Verder kun je in Exmorra nog groen vinden op het sportveld met daar omheen bomen en struiken. Langs diverse wegen staan bomen. De privétuin van de familie Reinsma (Dorpsstraat 51) is op bepaalde momenten opengesteld ter bezichtiging en er zijn twee permacultuurtuinen (op Exmorrazijl 2 en Meerswal 11) en natuurlijk al onze privétuinen. Er is in Exmorra een volkstuinvereniging “de Gardeniers”, waarvan de volkstuinen door haar leden wordt beheerd. Gewenste situatie ‘groen, groenonderhoud en moestuinen’ De dorpsgenoten blijven aangeven dat ze meer behoefte hebben aan nog meer groen. De suggesties van de dorpsgenoten zijn: meer bomen en struiken, waaronder ook (wal)notenen fruitbomen, bloembollen in grasstroken, bloeiend groen, stinzenplanten, etc. De wens om nog meer groen te willen hebben is niet alleen in het dorp maar ook daarbuiten. Bijvoorbeeld kan er (eetbaar) groen langs de nieuwe fiets- en wandelpaden worden geplant. Tijdens de wandeling pluk je een appel. Het blijft een doorlopend aandachtspunt wat terug blijft keren op de agenda van Dorpsbelang. En om actie te stimuleren organiseren we in Exmorra een boomplantdag. Uit de enquêtes zijn veel suggesties gekomen ter verbetering van het groenonderhoud. Dit zal besproken worden in het overleg met de gemeente. Duurzame samenleving De gemeente heeft duurzame samenleving in hun beleidsnotitie als volgt omschreven: in een duurzame wereld zijn mens (people), milieu (planet) en economie (profit) met elkaar in evenwicht. Het betekent bijvoorbeeld dat er geen roofbouw wordt gepleegd op de aarde, dat je oog hebt voor de behoeften van toekomstige generaties en dat er een evenwichtige 32
welvaartsverdeling is tussen mensen wereldwijd. Concrete voorbeelden van duurzaamheid zijn de vermindering van de CO2-uitstoot, biologisch geproduceerd voedsel, mensenrechten, dierenwelzijn, fair trade, cradle-to-cradle en energiezuinig bouwen met duurzame materialen. Maar wat verstaan wij nu onder duurzaamheid en hoe willen wij als Exmorsters duurzaam leven in ons dorp nu en over 12 jaar. In Exmorra zijn veel individuele initiatieven die collectief gemaakt kunnen worden. Door een werkgroep “Duurzaam Exmorra” op te richten kunnen we elkaar hierin versterken en ondersteunen om duurzamer en meer zelfvoorzienend te gaan leven. De werkgroep moet bestaan uit actieve leden en zal samenwerkingsverbanden moeten zoeken. Het zal klein van start gaan en op persoonlijke initiatieven kunnen acties worden ondernomen. Dorpsgenoten worden geïnformeerd en kunnen zich dan aansluiten vanuit hun behoeften. Ook gelet op de maatschappelijke ontwikkelingen, de visie van onze gemeente met zijn doelstellingen en de behoeften in ons dorp, kunnen en willen wij niet achterblijven om nog duurzamer te gaan leven. Denk hierbij aan het vervangen van straatverlichting door energiezuiniger lampen. THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Groenonderhoud
Bespreken suggesties ten aanzien van groenonderhoud
Dorpsbelang i.o.m. Gemeente
< 1 jaar
Groenplan
Uitvoeren en ontwikkelen
Dorpsbelang i.s.m. Gemeente
doorlopend
Duurzaamheid
Werkgroep “Duurzaam Exmorra” oprichten
Dorpsbelang
< 2 jaar
33
10. Verenigingen
Huidige situatie Een grote meerderheid is lid van één of meer verenigingen of stichtingen in het dorp. Het varieert van Dorpsbelang, buurtverenigingen, kaatsvereniging, ijsvereniging tot biljartclub en vrouwenvereniging , etc. (ruim 30 verenigingen). Gelet op de omvang van het dorp met circa 450 inwoners, is er hier een zeer actief verenigingsleven. Middels het maandblad “Doarpsnijs” is er goede informatie en berichtgeving omtrent het wel en wee van verenigingen en stichtingen. Problemen waar verenigingen tegenaan lopen zijn het vinden van bestuursleden, het vinden van financiële middelen en voor sommige verenigingen ook het teruglopende ledenaantal. Gewenste situatie
Vinden bestuursleden De drijvende kracht achter elke vereniging zijn de vrijwilligers. De verenigingen kampen met een tekort aan bestuursleden. Hoe gaat de vereniging om met vrijwilligers en wat kan de vereniging doen om vrijwilligers voor deze functies te werven en te behouden? De dorpsbewoners vinden vaak dezelfde mensen in verschillende besturen. Vanuit de brainstormavonden werden de opties voor een overkoepelend bestuur over meerdere verenigingen en het werven van bestuursleden uit andere dorpen genoemd. Dorpsbelang zal een ondersteunende rol hierin spelen.
Subsidie voor verenigingen. Subsidie krijgen van de gemeente en instellingen om bestaan van verenigingen te handhaven is belangrijk. Onwetendheid hierin maakt echter dat er in de praktijk weinig gebruik van wordt gemaakt. Dorpsbelang zal hierin een informerende en adviserende rol kunnen spelen in overleg met de gemeente.
Vereniging en stichtingsbehoud. In de afgelopen jaren zijn muziekvereniging Concordia en de drumband en majorettes verdwenen, maar bijvoorbeeld de Jeu de Boules vereniging is vrij recent opgericht. Een en ander is afhankelijk van vraag en aanbod.
THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Bestuursleden
Ondersteunende rol Dorpsbelang bij bestuursproblemen
Dorpsbelang
doorlopend
Geld en subsidiemogelijkheden
Dorpsbelang als vraagbaak voor financiële mogelijkheden
Dorpsbelang i.o.m. gemeente
doorlopend
Problemen verenigingen
Dorpsbelang als aanspreekpunt voor problemen bij verenigingen
Dorpsbelang i.o.m. gemeente
doorlopend
34
11. Toerisme en Cultuur
Huidige situatie Exmorra trok voorheen veel toerisme door het “Fries Landbouwmuseum”, “de Spintol”, het grutterswinkeltje, de glasblazerij etc. Het toerisme zorgde voor levendigheid in het dorp en zette Exmorra op de kaart. Helaas zijn het “Fries Landbouwmuseum” en “de Spintol” verdwenen, waardoor het toerisme is teruggelopen. Op dit moment is het voortbestaan van het grutterswinkeltje ook in het geding. We ervaren dat Exmorra voor toeristen steeds minder te bieden heeft en dus ook naar zichzelf. Gewenste situatie Om de levendigheid in het dorp terug te laten keren willen de dorpsgenoten meer toerisme aantrekken. Dat toeristen ‘even’ kunnen uitrusten, wat kunnen eten en drinken en om vanuit hier andere dorpen te bezichtigen en of activiteiten te gaan ondernemen. Om meer toeristen aan te trekken zijn de volgende ideeën benoemd: -
-
Grutterswinkel promoten door een uithangbord ‘grote zak oud-Hollands snoep’ bijvoorbeeld. Souvenirwinkel openen Plek leugenbank gezellig maken Betere horeca aanbieden met zitjes en parasols Passantenhaven annex aanlegsteiger Camperplaatsen op de Golle Meer wandel- en fietspaden Wandel- en fietstochten aanbieden Kanoverhuur Introductiedag kaatsen (natuurlijke) speelplaatsen voor de kinderen Kerk open houden Duidelijker parkeerplaats aangeven Fietsverhuur Bewegwijzering op het water Aangeven wat er allemaal te doen is binnen en rondom Exmorra 35
-
-
-
Watersport activiteiten aanbieden Steiger voor invaliden Visplaats IJsverkoop Fietsenrek Aanbieden van eigen waar Rondleiding Exmorra geven en geschiedenis vertellen Picknicktafels met eetbare planten daar omheen Wandelpaden door weilanden Bloembakken neerzetten Friese vlaggetjes op bepaalde merkpunten neerzetten Feestmaaltijden in combinatie met dorpsfeest en trek de toeristen mee aan tafel Variant zoals “de Spintol” creëren Doe-mogelijkheden creëren Via websites meerdere verwijzingen mensen nieuwsgierig laten maken en het hele jaar door Zelf bedienbare brug op de Zijl Meer initiatief dorpsgenoten Electra en wateraansluitpunt op de Golle Het benadrukken van de ruimtelijke rust en schoonheid Onze eigen ambachten meer laten zien
Het merendeel van de dorpsgenoten acht het belang van de Aldfaers Erf route als belangrijk om toerisme aan te trekken en de cultuur van Exmorra te behouden. Ze willen de Aldfaers Erf route behouden en waar mogelijk uitbreiden. Om de levendigheid in het dorp weer meer terug te laten keren en meer toeristen en passanten aan te trekken, zouden wij als dorpsgenoten - nog meer - gezamenlijke activiteiten kunnen doen en aanbieden. Vanuit de geschiedenis is ook gebleken dat wij daar goed in zijn. Wij willen graag als Exmorsters dat de cultuur bewaard blijft en dat onze identiteit bewaard blijft. Men woont en komt hier graag mede door het gemeenschapsgevoel. 36
Cultuur De identiteit van ons dorp kun je als volgt omschrijven: we laten iedereen in zijn waarde, er wordt geen sociale druk uitgevoerd, er is nog een groot gemeenschapsgevoel en we zijn er om elkaar te helpen. Een pittoresk dorp waar jong en oud met veel plezier woont mede door het gemeenschapsgevoel, de vele verenigingen en andere activiteiten. “er is voor elk wat wils” THEMA / PROBLEEM
ACTIE
WIE
WANNEER
Aldfaers Erf route
Samen met Dorpsbelang Allingawier een gesprek met Stichting Aldfaers Erf om de mogelijkheden te bespreken
Dorpsbelang
< 1 jaar
Ideeën vanuit brainstormavonden
Ideeën inventariseren en beoordelen op praktische uitvoering
Dorpsbelang
< 2 jaar
’t Honk
Exploitatiemogelijkheden bespreken
Dorpsbelang i.s.m. stichting ’t Honk
< 2 jaar
37
Slotwoord
De dorpsvisie, zoals u dat nu als einddocument heeft kunnen lezen, is door de werkgroep dorpsvisie op 19 juni 2013 definitief vastgesteld in de bestuursvergadering van Dorpsbelang Exmorra. Op 20 juni 2013 is het door het bestuur van Dorpsbelang overhandigd aan wethouder Wigle Sinnema van de gemeente Súdwest-Fryslân. De complete dorpsvisie is in Exmorra huis aan huis verspreid en is ter beschikking gesteld aan gemeente en bestuurders. Uiteraard kunt u de dorpsvisie ook vinden op onze website. Tevens is deze op te vragen bij de bestuurders van Dorpsbelang. De Exmorsters die bij één van beide brainstormavonden aanwezig zijn geweest, en de invullers van de enquête, zijn allen unaniem van mening dat het maken van een dorpsvisie een goed initiatief is geweest. Iedereen hartelijk dank voor de medewerking! Allerlei ideeën en plannen staan op papier. Uiteraard is het niet de bedoeling dat het alleen bij mooie woorden blijft. Aan het Dorpsbelang de taak om, samen met de dorpsbewoners de verenigingen en de gemeente, deze dorpsvisie handen en voeten te geven. Met de genoemde actiepunten gaan wij de komende jaren aan de slag. Samen gaan we werken aan de leefbaarheid voor Exmorra nu en in de toekomst! Sarie Lycklama à Nijeholt Voorzitter Dorpsbelang Exmorra
38
Bedrijven
Verenigingen & stichtingen
ArtoGraph BOIZCA Car Cosmetics Piersma
Begrafenisvereniging “De Laatste Eer” Biljartvereniging ’t Keutje Exmorra Buurtvereniging “De Letbloeiers”
Fouragehandel Fa. Gietema
Buurtvereniging “Fan Trijesprong oant Trijesprong”
Glasblazerij ’t Quakeltje Het Zonnehuis H.T. Dijkstra Vleeshandel Houtwerf Feenstra Installatiebedrijf F. Beerda J.A. van den Berg Technisch Installatiebedrijf J.J. Jonkhout Jachtverhuur van der Pol Jachtwerf Faber Johanna’s Boetiek Klussenbedrijf A.Y. Strikwerda Marcel van den Berg Tuintechniek MPF Handelsonderneming G. van der Heide Omnivor BV
Buurtvereniging “van der Weijpôle” Buurtvereniging “Trije yn Ien” CBO De Greiden CBS de Oerdracht Culturele stichting LEX Damesbiljartvereniging de Stootsters
Pieter van der Zee Timmerwerken Praktijk voor Haptotherapie Gila Edler
Dartclub IJsvereniging “Iiskald” Jeu de Boules vereniging de Tûke Goaiers Jeugdclubs Exmorra Kaatsvereniging Exmorra Kolfvereniging / Kolfbond Meer bewegen voor ouderen Exmorra Oranjevereniging Exmorra - Allingawier Peuterspeelzaal “it Peuterhonk” Protestantse gemeente Exmorra/Allingawier Stichting Aldfaers Erf Stichting Club ‘77
Psychologisch Advies & begeleiding Ypma-Prins
Stichting gemeenschapshuis Exmorra/Allingawier
Reitsma-Tekstwerk Roland Abma Bouw- en Reparatiebedrijf Siertuin Hizzard Speelgoedtrading Stichting Centrum Wilgenhoeve T. Reitsma VOF de Harliepleats Tolsma Automobielbedrijf VOF W. Feenstra Groothandel in levend vee Wim te Groen Zonweringsbedrijf Marcel de Boer
Stichting Dorpsbelang Exmorra Stichting Dorpsblad Doarpsnijs Tafeltennisvereniging Exmorra/Allingawier Toneelvereniging “Nij Begjin” Volkstuinvereniging de Gardeniers Volleybalvereniging “Getrouwde heren” Vrouwenvereniging “it Fûnamint” WBE De Lytse Sudwesthoeke Zanggroep Exmorra
Partner4U
