Inhoud Van de voorzitter
2
Vroegâh
24
Nieuw uit de wetenschap
4
In The Sprotlight
27
Oh, zit dat zo!
7
Prot Goes Science
28
Gemini-tour
8
Protpuzzelpagina’s
30
Column
11
Lieve Bouzo
33
BMT On Stage
12
Bij ons in de PH
34
Activiteiten
16
Protlied
35
Oh, moet dat zo!
20
Colofon
36
Onderwijszaken
23
Voorwoord Lieve lezer, We beginnen alweer aan het 2e blok van het collegejaar en voor je ligt mijn eerste Protatype als hoofdredacteur. De komende Protatypes zullen in het teken staan van de zintuigen. Elk blok komt er een nieuwe Protatype met een ander zintuig in de hoofdrol. Deze Protatype staat in het teken van proeven en ruiken. Deze zintuigen staan nauw in verband met elkaar. Zonder goede reuk proef je je eten heel anders.
We besteden in deze uitgave daarom volop aandacht aan hoe de zintuigen eigenlijk werken, de kunst van moleculair koken en wat doen feromonen eigenlijk? Sla echter vooral niet de Gemini-tour en In the Sprotlight over, die gaan namelijk over W-hoog na de verbouwing. Vergeet ook niet de onderwijszaken te lezen, die gaat namelijk onder andere over de redesign van de bachelor. Lees ze! Groetjes Evi van den Heuvel
1
Applepie communicatie
Van de voorzitter
Thomas van den Heuvel
Beste lezer, Het collegejaar is alweer een paar weken bezig en dit jaar heb ik de eer om de voorzitter van de studievereniging der BioMedische Technologie “Protagoras” te zijn. Voorzitter van het 23e bestuur in een jaar dat vol zit met leuke activiteiten, feesten en interessante excursies. Daar proberen wij als bestuur met al onze commissies voor te zorgen. Maar laat ik beginnen met mezelf voor te stellen. Ik ben Thomas van den Heuvel, 21 jaar en vierdejaars BMT student. Als voorzitter ben je eindverantwoordelijk voor alles wat er in het bestuur gebeurd. Hierdoor moet ik alles dus nauwkeurig in de gaten houden en goed samenwerken met mijn medebestuursgenoten om alles goed te kunnen regelen. Natuurlijk heb ik ook mijn eigen taken die ik moet volbrengen. Een daarvan is dat ik als voorzitter vaak het woord voer, zowel binnen als buiten de vereniging. Ik moet binnen de vereniging de vergaderingen voorzitten en zorgen dat de vergaderingen gestructureerd blijven. Een hele uitdaging waar ik veel zin in heb om te gaan doen. Het lijkt me ook erg leuk om het woord buiten de vereniging te voeren. Hiervan zullen sommige praatjes erg belangrijk zijn en daarom wil ik hier graag een goed woordje houden.
Het wordt een jaar vol uitdagingen en leuke momenten, waar ik erg veel zin in heb. Hopelijk kom ik jullie vaak tegen bij alle feesten en activiteiten die er voor jullie als leden georganiseerd worden. Kom ook gezellig binnen in ons Prothok op de nieuwe locatie, Gemini-Noord 1.60, waar je mij en de rest van het bestuur dit jaar bijna elke dag kunt vinden. Een mooie, nieuwe, grotere locatie waar nog steeds plek is voor alle leden om te komen zitten, een blikje te drinken en natuurlijk je studieboeken te kopen. We gaan er hopelijk samen een gezellig en mooi jaar van maken en dan genieten we met z’n allen van het betere leven.
NU IN
première DE MOOISTE NAJAARSMODE BIJ DE
GROOTSTE MODEWINKEL
Dit jaar hebben we natuurlijk ook een motto waar wij als 23e bestuur voor staan en wat wij graag willen uitdragen. Omdat ons motto in het Grieks is, zal ik de Nederlandse vertaling van ons motto gebruiken; deze luidt: “Voor het betere leven.” Dit motto is op twee manieren te interpreteren. Aan de ene kant is de studie Biomedische Technologie er om het leven van mensen te verbeteren met behulp van allerlei nieuwe technologieën. Aan de andere kant zijn wij als studievereniging er ook voor om het studentenleven van de BMT-student te verbeteren door feesten en activiteiten te organiseren, maar we regelen ook allerlei studiegerelateerde dingen, zoals excursies. Een motto met verschillende interpretaties, die wij als 23e bestuur graag willen uitdragen, en dat is ook een van de dingen waar ik als voorzitter voor wil gaan zorgen.
2
VAN NEDERLAND!
Beleef de première voor het najaar bij Van Tilburg. In onze winkel is de prachtige najaarscollectie van de mooiste merken nu binnen! We nodigen u dan ook van harte uit voor een bezoek aan onze winkel.
De rode loper ligt al voor u uit! 2009
2006
2002
N I S T E L R O D E
1 0 . 0 0 0 M
2
M O D E
|
S C H O E N E N
|
S P O R T
6 hele dagen per week geopend. Maandag t/m donderdag van 9.00 tot 18.00 uur. Vrijdag koopavond tot 21.00 uur. Zaterdag geopend tot 17.00 uur. Bezoek ook onze vestigingen in Ravenstein en Schijndel.
N E E M
O O K
E E N S
E E N
K I J K J E
O P
W W W . V A N T I L B U R G O N L I N E . N L
3
Nieuw uit de wetenschap Birgit Plantinga Plakplaatje vervangt elektroden en draden bij patiënt Als het aan Amerikaanse technologen ligt, wordt het leven van patiënten een stuk minder draderig. Ze hebben een soort plakplaatje ontwikkeld dat je eenvoudig op de huid kunt aanbrengen en dat informatie over lichaamstemperatuur, spierspanning of hartslag draadloos naar een computer doorseint. Het plakplaatje, vandaag beschreven in het vakblad Science, bestaat uit een flinterdunne kunsthuid van kleurloos rubber. In het rubber, dunner dan een haar, zit buigzame elektronica. Deze bestaat uit minuscule chips van hard silicium, die met flexibele bochten aan elkaar zijn verbonden. Dankzij die kronkels geeft het materiaal keurig mee als de huid wordt opgerekt, ineengeduwd of verdraaid. “We hebben onze hele trukendoos erin gestopt”, zegt materiaalkundige John Rogers van de universiteit van Illinois. Er kunnen niet alleen meetsensoren in, maar ook een lichtgevende component (LED), transistoren, een wifi-antenne en zelfs een radio-ontvanger. Dankzij zonnecellen is er geen externe stroombron nodig - en dus geen enkel kabeltje. De onderzoekers plakten hun ontwerp bij diverse proefpersonen op. Ze registreerden heldere signalen van de hersenen, het hart en de spieren. De metingen waren van even hoge kwaliteit als bij traditionele elektroden. De kunsthuid, die net als een kinderplakplaatje op de huid wordt aangebracht, sluit zo nauw op de echte huid aan dat hij vanzelf vast blijft zitten. Anders dan bij gewone elektrodes is geen lijm of plakband nodig, net zo min als een geleidende gel. De Amerikanen denken dat hun plakkers handig zijn om hersenen van mensen in hun natuurlijke omgeving te onderzoeken, bijvoorbeeld tijdens de slaap. Ook bij pasgeborenen zijn allerlei metingen denkbaar. Verder speculeren de experts erover dat patiënten met uitge-
4
breide verlammingen met een plakker op hun keel misschien weer kunnen communiceren. Afgaand op de spierspanning in de keel bleek de plakker alvast diverse woorden van elkaar te kunnen onderscheiden; proefpersonen konden zo zelfs een computerspelletje spelen. De onderzoekers moeten nog wel bewijzen dat één zo’n nieuwe sensor net zo’n compleet beeld van het hart geeft als negen klassieke elektroden. S. Becker, “Plakplaatje vervangt elektroden en draden bij patiënt”, Trouw, 12-08-2011
Slagingskans ivf groter dankzij nieuw apparaat Embryologen van het Rotterdamse Erasmus MC hebben een Europese prijs gekregen voor hun onderzoek met een nieuwe incubator voor embryo’s, de EmbryoScope. Met dit apparaat is het niet meer nodig om bevruchte embryo’s die ontstaan zijn uit een ivf-behandeling, uit hun warme, beschermde omgeving te halen om hun evolutie in de gaten te houden. Dit komt de kwaliteit van de embryo’s, en dus ook de kans op een zwangerschap, ten goede, verwachten de embryologen. Een jaar lang worden 75 paren met vruchtbaarheidsproblemen begeleid in hun ivf-procedure. Daarbij worden eicellen van de vrouw buiten de baarmoeder bevrucht met zaadcellen van de man. Anders dan anders, worden de embryo’s die daaruit ontstaan ondergebracht in de EmbryoScope. “Dit apparaat maakt elke twintig minuten een foto van de zich ontwikkelende embryo. Door al de foto’s na elkaar te laten zien, ontstaat er een filmpje waarop de ontwikkeling van het embryo goed zichtbaar is”, zei embryologe Esther Baart van het Erasmus MC vandaag. De embryo’s worden in het nieuwe apparaat, net als in andere incubatoren, bewaard in een warme omgeving bij een constante pH-waarde, voor een optimale ontwikkeling. Bij normale incubatoren moeten de embryo’s er regelmatig uitgehaald worden om ze onder de microscoop te leggen om de
ontwikkeling in de gaten te houden. Bij de nieuwe techniek hoeft dat niet; de camera zorgt voor een goede indruk van de ontwikkeling. “We hopen door deze techniek nieuwe inzichten te krijgen in de ontwikkeling van embryo’s: welke goed zijn en welke minder geschikt zijn voor terugplaatsing in de baarmoeder”, aldus Baart.
De camera is vooralsnog alleen op vrijwilligers getest. Het is de bedoeling dat het later dit jaar op een Britse luchthaven in gebruik wordt genomen, waar het verder getest zal worden. “In echte, stressvolle situaties zouden we zelfs een grote successcore kunnen boeken”, zegt professor Ugail tegen de BBC. De traditionele leugendetector haalt 90 procent van de leugenaars ertussenuit.
ANP/Redactie, “Slagingskans ivf groter dankzij nieuw apparaat”, Trouw, 11-08-2011
Redactie, “Emotiedetector kan zien wie er liegt”, Volkskrant, 13-09-2011
Emotiedetector kan zien wie er liegt
Nieuwe genen ontdekt die rol spelen bij schizofrenie
Een nieuw camerasysteem kan zien of mensen de waarheid spreken door gezichten tijdens een gesprek te analyseren. Volgens onderzoekers kan het systeem interessant zijn voor veiligheidsdiensten. Met een simpele videocamera, een thermografische beeldsensor en een serie algoritmes, is het verschil tussen een leugen en de waarheid in tweederde van de gevallen te herkennen, aldus het hoofd van het onderzoeksteam, professor Hassan Ugail van de Bradford Universiteit. Om dit systeem te ontwikkelen, is gebruikt gemaakt van jarenlang onderzoek naar hoe we onze emoties onbewust en onvrijwillig vrijgeven door subtiele veranderingen in ons gelaat en de bloedstroom onder het gezicht. Bewegingen met het oog, vergroting en verkleining van de pupillen, het samenpersen van de lippen, rimpelen van de neus, slikken, knipperen met de ogen en asymmetrie in het gezicht - het zijn slechts een aantal voorbeelden van hoe de mens zichzelf kan verraden voor de camera. De traditionele leugendetector (die in 1921 voor het eerst werd ontwikkeld) moet met draden aan het lichaam worden bevestigd, terwijl dit nieuwe systeem zonder direct contact gebruikt zou kunnen worden.
Een internationaal team van wetenschappers heeft vijf nieuwe genen ontdekt die een rol spelen bij schizofrenie. Mensen met deze genen hebben tien tot twintig procent meer kans op de aandoening. Het tijdschrift Nature Genetics heeft de resultaten gisteravond gepubliceerd. In Nederland leverden het UMC Utrecht, het AMC, het UMC Groningen en de Universiteit Maastricht de gegevens van zo’n duizend Nederlandse patiënten en duizend gezonde proefpersonen aan. Met bijna 52 duizend deelnemers, van wie ongeveer 17 duizend schizofreniepatiënten, is dit het grootste genetische schizofrenieonderzoek ooit, zo schrijft persbureau Novum. Het onderzoek bevestigt het raakvlak tussen schizofrenie en manische depressiviteit. Veranderingen in drie genen blijken de kans op beide aandoeningen te verhogen. “Dit is een belangrijke stap in het ontrafelen van de oorzaak van schizofrenie”, aldus psychiater René Kahn van het UMC Utrecht. “Op de langere termijn biedt het aanknopingspunten voor een betere behandeling.” In ons land lijden ongeveer 100 duizend mensen aan schizofrenie, waarbij genetische aanleg een belangrijke rol speelt. Schizofrene mensen hebben last van hallucinaties en wanen. Redactie, “Nieuwe genen ontdekt die rol spelen bij schizofrenie”, Volkskrant, 19-09-2011
5
n e g a d s 2 g 1 0 in1 - 2 v er 201 W
p o t
e
m <
--
--
--
-
--
--
--
--
--
ai
Tr -
--
-
da
--
--
--
--
--
m is,
r in
n en
ek
j
Sc
h
ri
e jf j
ór
vó
11
1
rm
--
--
--
--
--
die
je
r ed
en
jk rri
ve
le
, en
ng
ns i e
d
n ve
i rijv
ar
a an
l n n.
g
ge
a ---d s --
ch
--
->
g ---n vi - -
n ee
ati
r e w
--
e
e rh
rk
. w
Iedereen kent wel het spreekwoord: ze niet allemaal meer op een rijtje hebben. Maar minder mensen zullen weten dat het spreekwoord verwijst naar onze zintuigen. Voelen, ruiken, horen, zien en proeven zijn de vijf klassieke zintuigen waarmee we onze omgeving kunnen analyseren. Met de veronderstelling dat de algemene werking van zintuigen niet helemaal meer bekend is, is hier een korte uitleg.
n!
--
--
s g in
--
N E T AG D
--
-
n i ra
rbe r m be ve em no ov 21 4 n 2 ag nd ag aa rd m nde do 11 20
--
--
o sh
>
Joep Hermans
Zintuigen
ev sl
tb
ps
o rw
-
--
--
ijf
v er
nó
o inf
--
--
ild
rm
er
--
--
oo
1i
w w
--
--
o
o
--
-
e gg
o nv
e
Vo
--
lf
k
--
-
w
e jez
aa
g
--
Ge
&
a nd
d Be
,
s ng
ni
r sp
ve j i r
n ge
n ke
ek
: a
d n
tee
es
Inv
<
6
--
d
e g a
de
Oh zit dat zo?!
n
e ag
Ruiken Op een oppervlakte van 5 cm2 in de neus bevindt zich het reukepitheel, dat zorgt voor het waarnemen van reukstoffen. Geurstoffen uit de lucht komen via inademen bij het reukepitheel terecht. Reukstoffen uit bijvoorbeeld drank en voedsel komen via de neus-keelholte tijdens het uitademen bij het reukorgaan. Deze geurstoffen stimuleren de reukhaartjes als ze oplossen in de slijmlaag en binden aan speciale eiwitten, Olfactory Binding Proteins (OBP’s). De reukhaartjes (cilia) zijn de uitlopers van de zenuwcellen, die weer in contact staan met de reukkernen. Deze reukkernen maken uiteindelijk verbinding met de reukcentra in de grote hersenen. Horen Geluidstrillingen komen via de uitwendige gehoorgang aan op het trommelvlies. Het middenoor versterkt en geleidt de trillingen naar het slakkenhuis. Het middenoor bevat het trommelvlies dat in contact staat met de gehoorbeentjes, de hamer (malleus), het aambeeld (incus) en de stijgbeugel (stapes). Het middenoor staat in verbinding met de neuskeelholte via de buis van Eustachius, zodat de luchtdruk voor en achter het trommelvlies hetzelfde is. In het slakkenhuis bevinden zich uitlopers van zenuwcellen die de trillingen naar zenuwprikkels omzetten. Deze prikkels komen via de gehoorzenuw bij de grote hersenen terecht. Zien Lichtstralen komen via de pupil terecht op het netvlies, waar veel zenuwcellen zijn die door lichtprikkels geactiveerd of gedeactiveerd worden. Een lichtstraal gaat eerst door het hoornvlies en de pupil (die groter of kleiner kan worden door de spier eromheen, de iris). Daarna gaat de lichtstraal door de lens, die met oogspieren vlakker of boller gemaakt kan
worden. Het doel van de lens is om de lichtstraal zo scherp mogelijk op het netvlies te laten vallen. De lichtprikkels geproduceerd door het netvlies worden via de oogzenuw naar het gezichtscentrum in de hersenen doorgeven. Daar worden de prikkels van de ogen omgezet in een waarneming. Proeven In het verleden werd gedacht dat zuur, zoet, zout en bitter op verschillende plaatsen op de tong werd waargenomen, maar dat is onjuist. Er zijn eigenlijk maar twee verschillende gebieden te ‘onderscheiden’ namelijk het achterste deel van de tong, waar de smaakoverdracht via de nervus glossopharyngeus plaats vindt. Maar het grootste deel van de tong, tweederde deel, geeft de smaak door via de chorda tympani. Het waarnemen van smaak gebeurt met smaakorgaantjes, de gustatoire sensorische organen, die groeperen zich in meedere smaakpapillen op de tong. Speeksel zorgt ervoor dat smaakstoffen uit het eten oplossen en bij de smaakorgaantjes terecht komen, waar de zenuwprikkels ontstaan en via de zenuwen bij de hersenen terecht komen. Voelen Het voelen kan onderverdeeld worden in het waarnemen van drukverandering, warmte- en koudeverschillen en pijn. Voor de drukverandering bevinden zich speciale tastreceptoren door het hele lichaam, hoewel niet gelijkmatig verdeeld. In de rug bevinden zich relatief minder receptoren dan in de vingertoppen. Het waarnemen van kou en warmte is nodig om de normale lichaamstemperatuur te handhaven. Daarom zitten zenuwuiteinden hiervoor verspreidt over het hele lichaam. Aan de buitenkant van het lichaam bevinden ze zich vooral in huid. Binnen in het lichaam bevinden de zogenaamde thermoreceptoren zich in spieren en organen. Het waarnemen van pijn is nodig om beschadiging van het weefsel te voorkomen. De pijnreceptoren bevinden zich op allerlei plaatsen in het lichaam. Er is een onderscheid te maken op het soort pijnprikkel. De mechanische pijnprikkel ontstaat door erg grote druk. De thermische pijnprikkel ontstaat door grote afwijkingen van de normale temperatuur. De chemische pijnprikkel wordt gegeven door een bepaalde concentratie van chemische stoffen.
7
Geminitour Welkom bij de Geminitour. Hierin zal de redactie je wegwijs maken in het gebouw waar jouw studie als BMT-student voor het grootste deel plaatsvindt. Van de buitenkant is het nog steeds een groot blok beton, waar zelfs een betonprijs voor is uitgereikt, maar zoals je vast wel gemerkt hebt, is er binnen een grootscheepse verbouwing geweest. Ze zijn nog niet helemaal klaar, maar de verbeteringen zijn geweldig: een grote, lichte ontvangsthal met relaxte banken, een spiksplinternieuwe kantine, witgeverfde muren en een complete extra gang in Gemini-Noord. De eerstejaars studenten zullen Gemini wellicht een heel normale naam vinden, maar ook deze naam is nieuw. Hij is gekozen om het tweelingkarakter van het gebouw aan te geven, en, ook niet onbelangrijk, om te benadrukken dat het gebouw toch echt niet alleen meer van werktuigbouwkunde is, wat in de oude namen W-hoog en W-laag duidelijk naar voren kwam. Al sinds de oprichting van BMT delen wij dit gebouw met werktuigbouwkunde, dus kijk maar eens goed rond waar wij nu allemaal zitten. In deze tocht beperken we ons vooral tot vloer 1, waar naast onderzoek ook veel organisatorisch werk van BMT gedaan wordt. Ten eerste moet je natuurlijk de trap van Gemini-Zuid betreden om in het gebouw zelf te komen. Bij binnenkomst in Gemini-Zuid, kom je allereerst de receptie tegen. Hier kun je terecht met al je niet studiegerelateerde vragen.
De ontvangsthal
8
We kunnen vloer 1 in twee delen splitsen. Het gedeelte waar je je kunt ontspannen tussen de colleges door en het gedeelte
Ellen Schmitz
waar je hard zal studeren. Direct bij binnenkomst kom je uit in de ontvangsthal met relaxte banken en tafeltjes. Hier kun je met je vrienden ontspannen, lunchen en zelfs wat op je laptop werken. Als je na je binnenkomst rechts gaat, kom je in de kantine. Deze is geopend van 9.00 tot 15.00 uur, met een zeer gevarieerde keuze uit brood, beleg en soepen. In deze nieuwe kantine kun je iedere dag zelfs een warme maaltijd en zelf samen te stellen salades krijgen. Je kunt er natuurlijk ook altijd even een bak koffie halen om wakker te worden of een appelflap om wat extra suiker binnen te krijgen. Als je achter de kantine de loopbrug over loopt en naar rechts gaat, kom je uit bij het Prothok, waar al het werk van Protagoras, de studievereniging van BioMedische Technologie, plaatsvindt. Je kunt hier met al je vragen terecht bij het bestuur, maar je kan in de pauze natuurlijk ook even gezellig met ze gaan kletsen of lunchen met je medestudenten. Het Prothok In het Prothok zijn altijd koude blikjes voor maar 60 cent en koekjes voor maar 10 cent te krijgen. Deze kun je zelf afstrepen op de Prothokkaart, die te krijgen is bij het bestuur. Zoals je vast al gezien had, kom je als je naar het Prothok gaat, eerst langs de de Simonkamer, waar de studievereniging van Werktuigbouwkunde huist. Er is altijd wel wat gezonde rivaliteit tussen beide. Als je nu weer terug naar de ingang loopt, kun je links naast de ontvangsthal ook een loopbrug over. Als je achter de loopbrug meteen naar links gaat, kom je onder andere uit bij het onderwijsbureau (ja, dit is dezelfde gang als waar het
Prothok aan ligt). Hier zitten de vrouwen die al het onderwijsgerelateerde administratieve werk doen. Zij delen namelijk de OGOgroepen in, maken de collegeroosters en verwerken de tentamencijfers. Ook maken zij Het onderwijsbureau het semesterboek in samenwerking met de bachelorcoördinator (Rob van der Heijden), zodat jij weet wat er allemaal gedaan moet worden ieder semester. Als je nu weer terug naar de loopbrug loopt, kun je rechts terug naar de ontvangsthal in Gemini-Zuid, maar je kan ook linksaf, verder Gemini-Noord in. Als je langs de trappen loopt, kom je uit bij OGO-hokjes, waar je (alleen of met een groepje) rustig kan studeren of vergaderen. Als je hier twee verdiepingen naar beneden gaat, kom je uit in de kelder. Als je vanuit de trap de deur aan je linkerkant door gaat, kom je allereerst bij onze borrelruimte In Vivo, waar het elke donderdagmiddag van 16.00 tot 19.00 uur erg gezellig is. Als je nog een klein stukje doorloopt en naar rechts gaat, kom je uit bij Prothok 2. Hier staat het verenigingsarchief en er worden veel spullen opgeborgen. Ook kunnen commissies hier vergaderen of werken aan de voorbereiding van activiteiten. Vanuit de ontvangsthal kun je ook naar links een gang in. In het midden van deze gang kun je printers voor studenten vinden. Hier kun je zelf al je sheets, zelfstudies en verslagen uitprinten. Als je nog wat verder doorloopt, kom je uit bij de collegezaal, waar je heel wat uurtjes door zal brengen om aandachtig naar alle colleges te luisteren (of niet natuurlijk). Naast de collegezaal vind je het trappenhuis wat je naar SEL 3 leidt, op verdieping 3A. SEL staat voor Simulatie en
Experimenteer Laboratorium. Studenten zie je hier heel vaak studeren of aan OGO werken. Er is draadloos internet (net zoals in de rest van het gebouw en op de grasvelden) en als er voor OGO experimenten moeten worden uitgevoerd, gebeurt dat meestal in SEL 3. Ook staan er de meest gebruikte BMTboeken voor naslag. Als je na de collegezaal nog verder de gang doorloopt, kom je helemaal achterin drie personen tegen die erg belangrijk zijn voor je studie. Allereerst kom je de studieadviseur, Irene Janssen, tegen in Gemini-Zuid 1.109. Wanneer je bijvoorbeeld een OGO-bijeenkomst of andere verplichte onderdelen moet missen, dan moet je dit altijd aan haar laten weten. Ook als het even wat minder gaat met de Gang met printers en belangrijke studie, dan kan zij je weer mensen op het goede spoor helpen. Onderwijscoördinator Rob van der Heijden is te vinden in Gemini-Zuid 1.101. Hij houdt zich bezig met de dagelijkse gang van zaken binnen de opleiding. Hij zorgt ervoor dat alles wat te maken heeft met het dagelijkse onderwijs, goed verloopt. Opleidingsdirecteur Marcel van Genderen (GeminiZuid 1.105) coördineert de gehele studie. Hij bepaalt precies welke vakken er gegeven worden en welke docenten hier voor worden aangesteld. Naast zijn kamer zit het secretariaat van BMT. Hier zitten secretaresses Floortje de Groot en Luciënne Coolen, die alle administratie van de faculteit verzorgen. Hopelijk heeft dit artikel ervoor gezorgd dat de kans op verdwalen een stuk kleiner geworden is. Mocht dit niet zo zijn, in het Prothok weten ze je altijd wel de weg te wijzen!
9
Column
Khadija Tesaguaguin
ICMS
De geur van woeste aantrekkelijkheid Graduate Program in Complex Molecular Systems
De dagen worden weer korter, de temperatuur daalt, met andere woorden het wordt weer winter. Aangezien de vorige column over zomerveren en lentekriebels ging leek het me een goed idee om vanuit een chemisch biologisch perspectief te bekijken hoe het ons gaat lukken in de winter aantrekkelijk te blijven bij mannen en/of vrouwen (afhankelijk van seksuele voorkeur uiteraard) door te focussen op vluchtige chemische substanties die in ons zweet en urine voorkomen: feromonen.
feromonen zijn die kunnen beïnvloeden hoe aantrekkelijk je iemand vindt. Je eigen parfum produceren met gesynthetiseerde menselijke seksferomonen is geen perfecte afrodisiacum, maar omdat je dit als echte onderzoeker natuurlijk toch zelf moet uittesten heb ik voor de geïnteresseerden die tijd in het lab over hebben twee structuurformules van menselijke feromonen toegevoegd om mannen dan wel vrouwen aan te trekken.
Feromonen lijken op hormonen en worden geregistreerd met een vomeronasaal orgaan, wat bij mensen in de neus ligt. De feromoonsoorten die het meest tot de verbeelding spreekt zijn seksferomonen die aantrekkelijk gevonden worden door soortgenoten van het andere geslacht, maar andere soorten feromonen kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat vrouwen die lange tijd in hetzelfde huis wonen een cyclus krijgen die gelijk loopt.
We are looking for ambitious PhD students The Institute for Complex Molecular Systems is an interdisciplinary platform for research and education at the highest level. We invite talented top students with a background in one of the natural or engineering sciences and the ambition to pursue a career in research to join the new Graduate Program Complex Molecular Systems. We offer both MSc and PhD students a challenging interdisciplinary program combined with a strong focused background in one of our departments. You can apply for a PhD position within the program by sending a letter of motivation, CV and grades of the MSc program you’re in. Contact us via
[email protected] if you need more information about the MSc and PhD program or if you are interested to join!
www.icms.tue.nl
Al enkele decennia lang worden parfums en deodorants volgepropt zijn met dierlijke feromonen (zoals muskus, afkomstig van een muskushert) en de laatste jaren wordt er ook steeds meer gewerkt met synthetische feromonen waarbij de verkooptruc is om de koper te doen geloven dat deze onweerstaanbaar wordt. Toch leven we niet in een wereld die eruit ziet als een AXE-reclame (hoewel de overheersende geur van AXE-deo die sommige mannen dragen doet vermoeden dat ze dit wel graag willen). Zoals gezegd trekken feromonen alleen maar soortgenoten aan, dus met muskus word je hooguit aantrekkelijk voor een muskushert. Bovendien vertellen de meer serieuze onderzoeken naar feromonen ons dat het precieze effect van feromonen nog niet bekend is: het vomeronasaal orgaan dat feromonen registreert bevat bij mensen namelijk geen zenuwen om het met de hersenen te verbinden. Toch reageren de hersenen op sommige geuren en feromonen, bewezen is namelijk dat vrouwen in een wachtruimte een stoel waaraan een lichte mannelijke zweetgeur hangt verkiezen boven een stoel die nergens naar ruikt. Mede hierdoor is er ook een andere theorie die zegt dat de grens tussen feromonen en geuren bij mensen is vervaagd zodat het zowel de geuren als
Androstenon; dit feromoon zou vrouwen aantrekken
Androstenol; dit feromoon zou mannen aantrekken
Als laatste tip en vooral om te voorkomen dat voortaan de halve kroeg volzit met mensen in doorgezwete sportkleding in de overtuiging woest aantrekkelijk gevonden te worden door het andere geslacht: het oog wil ook wat!
11
BMT On Stage
Stefan Heinen
Quality Management at Texas A&M University Howdy y’all, Eindelijk weer terug in het zonnige Nederland. De afgelopen 5 maanden ben ik op stage geweest naar Texas A&M University te College Station. Evi heeft mij gevraagd om een stukje te schrijven over mijn avonturen daar. Dus bij dezen. Aan het begin van het jaar 2011 werd het toch wel eens tijd om na te gaan denken over mijn stage. De TU/e biedt je de kans om eens lekker naar de andere kant van de wereld te gaan, dus deze kans heb ik dan ook met beiden handen aangegrepen. Mijn voorkeur lag bij een Engelstalig land (nee mijn Engels is niet geweldig maar mijn Frans of Spaans est particulièrement mauvaise) en ik vroeg me af of ik iets met proefdieren kon doen. Hierop riep Marcel Rutten enthousiast zoals altijd, dat hij wel een adresje wist. Het werd Texas A&M bij Dr. John C. Criscione M.D. Na het gebruikelijke geregel, creditcard, reisverzekering, visa, beurs en huisvesting kon ik op 2 mei 2011 beginnen aan mijn stage.
De campus van de universiteit: Aggieland
Na een reis van 29 uur werd ik opgepikt door mijn professor, nog niet in de wetenschap dat zijn vrouw een uur eerder
12
bevallen was. Hij bracht me naar mijn verblijfadres waar ik aanklopte en hartelijk ontvangen werd met “Who the fuck are you?”. Na kennis gemaakt te hebben en na mijn eerste biertje, was ik helemaal klaar om twee dagen later te beginnen aan mijn stage. Mijn eerste twee weken bestonden uit het regelen van een ID-kaart, het kennis maken met mensen en het invullen van papierwerk, want Amerika is de trotse eigenaar van een enorme bureaucratie. Daarnaast mocht ik een aantal operaties bijwonen at Texas Institute for Preclinical Studies (TIPS), wat overigens het een-na-gaafste opleidingsgebouw is waar ik ooit geweest ben. Hier heb ik onder meer een Impella implantatie gezien op een schaap. Na de operatie werd het schaap afgemaakt, want dat vonden ze meer humaan dan het arme beestje te laten revalideren. Deze ethische discussie heb ik niet gewonnen maar waarschijnlijk was het ook gewoon een geldkwestie. Na twee weken bleken zowel John Criscione als Egemen Tuzan (PhD aan de TU/e en werkzaam bij TIPS) geen werk/ opdracht te hebben voor me. Omdat ik toch niet voor niets naar Amerika was gekomen en ik graag ergens aan wou beginnen, stelde John voor dat ik me voorlopig bezig zou gaan houden met het Quality System wat hij wilde gaan ontwikkelen voor zijn nieuwe medisch instrument. Texas A&M bleek een non-for-profit academische entiteit te hebben, die medische instrumenten op de markt wil brengen. Het ging hier om een minimaal invasief instrument die voor een verlaagd eind diastolisch volume zorgt en tevens het slagvolume vergroot. Om een medisch instrument op de markt te brengen in Europa heb je een CE-mark nodig. Het CE-mark is geen kwaliteitsteken maar een statement van een designer of manufacturer dat hun product voldoet aan de eisen van de “Active inplantable Medical Devices Directive”. Kortom een ellenlang document dat beschrijft waaraan een actief, implanteerbaar instrument moet voldoen. Voor een type III instrument, dit zijn instrumenten met het hoogste risico, moest ik Annex II volgen van de zojuist genoemde directive. Hier kwam het Quality System om de hoek kijken. Het kwaliteitssysteem kan omschreven worden als de organisatie
structuur, procedure, processen en bronnen benodigd om kwaliteitsmanagement te verwezenlijken. Ik heb me dus bezig gehouden met het schrijven van deze documenten. Leerzaam maar niet echt super boeiend. De lijfspreuk van kwaliteitsmanagement moet ik nog even noemen want dat zal de meeste studenten wel aanspreken:
“There’s never time to do it right, but there’s always time to do it over.” Omdat ik niet precies heb gedaan wat ik verwacht had, en mijn stage een beetje tegen viel luidt mijn advies: bespreek eerst wat je ongeveer gaat doen en zorg dat ze werk voor je hebben zo gauw je daar aankomt. Maar zoals Frans van de Vosse zei: “Als je zelfs iets goed kunt doen wat je niet leuk vindt doe je het goed”. En ik ben tevreden zolang zij tevreden zijn.
Harvard Stadium te Boston
Tijdens mijn stage ben ik in de late avonduurtjes natuurlijk veelvuldig op stap geweest. Ik had het geluk dat ik in een leuke, Amerikaanse vriendengroep terecht was gekomen. Zij hebben enorm bijgedragen aan mijn Amerikaanse ervaring en hebben me echt kennis laten maken met Texas. Zo gingen
we naar de Texas Hall of Fame, een echte cowboytent, waar mensen hun boots aantrekken, hun belt buckle dragen en hun cowboyhoed opzetten alvoor ze de dansvloer onveilig maakten met hun cowboydans, the two step genaamd. Een stukje cultuur dat je waarschijnlijk alleen nog in Texas zult vinden. Maar het mooist aan mijn avontuur was natuurlijk de rondreis. Na het afronden van de stage stonden Philadelphia, Washington DC, Boston, Las Vegas, een canyon tour en New York op me te wachten. Het hoogtepunt was natuurlijk Vegas. Ineens begrijp ik waarom mensen daar willen trouwen. Casino’s zijn immens, alles is groots, er staat gewoon een rij van meer Forrest Gump Road, Monument Valley dan een kilometer aan mensen te wachten op een taxi als je het vliegveld uitkomt, kortom je hebt daar de tijd van je leven. Van veel mensen heb ik gehoord dat ze de Big Apple geweldig vinden en ja, het heeft zeker zijn charmes, maar het stinkt er enorm en om de vijf meter ligt er een zwerver op de grond. Bovendien is het ook nog eens een hele dure, drukke stad, in vergelijking met de rest van Amerika. Mocht je overwegen om op stage te gaan naar Amerika, neem zeker de tijd om rond te gaan reizen! Als je informatie wilt over hoe je dingen moet regelen voor stage of reizen, aarzel niet en vraag gerust. Bye bye, zwaai zwaai, Stefan
13
MEEWERKEN AAN DE TOEKOMST VAN ZORG EN GEZONDHEID ? IDEE is het technologisch innovatiecentrum van het Maastricht UMC+. Het werkveld van IDEE bevindt zich op het snijvlak van technologie, wetenschap en zorg. We ontwikkelen in nauwe samenwerking met onze klanten innovatieve apparatuur voor toepassing in onderzoek en patientenzorg. Daarnaast werken we met MKB bedrijven, industriele en academische partners samen aan toekomstige innovatieve producten en diensten.
IDEE is op zoek naar enthousiaste studenten die ons op technologisch vlak vooruit kunnen helpen. Afhankelijk van de opdracht werk je met professionals uit de software, electronica of mechanica teams samen aan nieuwe ontwikkelingen. Je kunt daarbij gebruik maken van onze state-of-the art prototyping faciliteiten. Als BMT-er vervul je een actieve rol in de communicatie met onderzoekers en medici uit het MUMC+.
Enkele voorbeelden van IDEE ontwikkelingen: • Activiteiten monitoring & coaching tools op basis van iPhone / Android devices
Wil je weten welke mogelijkheden er zijn voor een opdracht bij IDEE, neem dan contact op met:
• Patient specifieke implantaten op basis van 3D imaging en rapid manufacturing • Hartfunctie mapping systeem met data analyse en verwerking software
Paul B. Kwant, PhD, MSc.
[email protected] +31 (0)43 - 388 1294
www.idee-mumc.nl
Intro
Borrel Bikken Bowlen
Constitutieborrel
16
BMT-Feest: In The Protlight
Introkamp!
Oh moet dat zo?!
Willeke Traa
Moleculair koken Frambozenravioli
Moleculaire gastronomie houdt zich bezig met de wetenschap van het koken op moleculair niveau. Wetenschappers en koks proberen achter de raadsels van het transformeren van ingrediënten tijdens het koken te komen door naar de natuurkundige en chemische processen te kijken. Hérve This is één van de grondleggers van de moleculaire gastronomy. Hij is van mening dat het uiteindelijk mogelijk is om smaken, kleuren, geuren en structuren te maken.
te maken. De enige voorwaarde hierbij is dat er geen oliën in je vloeistof moeten zitten.
Moleculaire koken is een manier van koken die gebruik maakt van de processen die ontdekt zijn in de moleculaire gastronomie. Via deze processen probeer je het eten zodanig te manipuleren dat niets is zoals het lijkt. Als je op deze manier kookt voor je gasten, zullen alle zintuigen geprikkeld worden.
Lijmen Met de stof transglutaminase kun je een gerecht de vorm geven die jij wilt door het te ‘lijmen’. Deze stof katalyseert het vormen van een covalente binding tussen glycine en glutamine. Hierdoor is het zeer geschikt om proteïnerijke ingrediënten zoals vlees of vis te lijmen.
Er zijn verschillende technieken in het moleculaire koken:
Bevriezen Als je een gerecht invriest in een gewone vriezer, duurt dit lang en zal het water dat er in je gerecht zit zich omzetten tot ijskristallen. Deze ijskristallen kunnen celmembranen beschadigen wat de structuur en smaak van je gerecht kan beïnvloeden. Vloeibaar stikstof heeft een temperatuur van -195,8 °C dit zorgt ervoor dat je gerecht veel sneller bevriest als je het dompelt in vloeibare stikstof. IJskristallen kunnen zich minder vormen en je gerecht zal beter zijn smaak behouden.
Gelering Door het gebruik van verschillende stoffen is het mogelijk om verschillende structuren te maken. Zo kun je met agaragar leuke spaghettislierten maken; zijn gelatine en carrageen geschikt voor het maken van pudding en mousse en kun je met methylcellulose warm ijs maken. Het bijzondere van deze stof is dat hij bij afkoeling smelt. Natriumalginaat kan in samenwerking met calcium zouten gebruikt worden voor het maken van eidooiers of kaviaar. Deze twee stoffen zorgen voor een gelachtige buitenlaag terwijl het binnenste van je druppels een vloeistof blijft.
Verdikken Xanthaangom wordt gebruikt om te verdikken. Het voordeel van deze stof is dat het stabiel is in vrijwel alle omstandigheden. Het geeft je gerecht een fijn, glad mondgevoel in tegenstelling tot de draderige soms slijmerige structuur van maïzena of aardappel zetmeel.
Ingrediënten 2 kopjes water (475ml) frambozen (400 ml) 1 theelepel suiker ½ kopje 2% yoghurt (125 ml) Additieven ½ theelepel calciumlactaat (2.5 ml) Natriumalginaat (2g) Uitvoering - Meng in de 2 kopjes water de natriumalginaat met de mixer.
Natriumalginaatbad
- Zet het mengsel in de koelkast voor 15 minuten. - Pureer de frambozen, suiker en calciumlactaat tot een vloeistof. - Voeg met een lepel voorzichtig het frambozenmengsel aan het natriumalginaatbad toe. Er moeten zich mooie dooiers vormen in het bad. Laat dit staan voor 3 minuten. Het natriumalginaat en het calciumlactaat vormen nu een gelachtig buitenlaagje rondom de dooiers. - Schep de dooiers uit het bad. Doe dit met een afdruiplepel of zorg ervoor dat je niet te veel vloeistof mee schept. Spoel de dooiers schoon in nieuw bad met water.
Schoonmaakbad
- Serveer de dooiers op amuselepels. Eventueel kun je de dooiers ook op een plakje brownie leggen.
Drogen of poederen Door middel van maltodextrine kunnen gerechten ‘gedroogd’ worden. Deze stof heeft als bijzondere eigenschap dat het olie en vetten kan binden. Hierdoor kun je zelfs poeders maken van olijfolie. Schuimen De stof lecithine heeft de eigenschap te kunnen oplossen in zowel water als vetten en wordt daardoor vaak gebruikt als emulgator. Deze stof wordt ook vaak gebruikt om schuimen
20
Bruisen Knettersuiker en frisdranken zijn voorbeelden van bruisen. Aan een ingrediënt of een gerecht wordt CO2 toegevoegd zodat het een extra prikkel geeft aan je gevoelszintuigen.
Brownie met frambozenravioli
21
Willeke Traa
Onderwijszaken
Evi van den Heuvel
Tomatensoepslierten Ingrediënten 1 ½ kopje water (350 ml) ½ prei in stukjes 1 wortel in stukjes 6 cherry tomaatjes in kwarten Fijn gehakte basilicum, peterselie en bieslook 1 teen knoflook fijngehakt 1 blokje kippenbouillion 1 tafellepel tomatenpasta Zout en peper naar smaak
Een nieuw collegejaar met een nieuwe onderwijscommissaris. Iedereen vertelt me dat ik een ontzettend leuk jaar tegemoet ga. Dit vind ik natuurlijk gaaf, maar ook spannend. Er staat me namelijk wel wat te doen! Ik ga jullie proberen door middel van dit stukje in de Protatype op de hoogte te houden van de ontwikkelingen, maar als je vragen hebt kun je natuurlijk altijd langskomen in het Prothok. Soep zeven met theedoek
Additieven Agaragar (2g) Uitvoering - Doe de ingrediënten in een pan en laat deze 20 minuten zachtjes koken.
Uitwringen theedoek
- Pureer de soep. - Laat de soep even afkoelen en zeef deze door hem door een schone theedoek te laten lekken. Pers de doek goed uit.
Spuit vullen
- Voeg aan de vloeistof de agaragar toe en breng deze al roerende aan de kook. - Vul een kookspuit met de vloeistof en bevestig de spuit aan een siliconenbuisje. Vul dit buisje met de vloeistof. Buisje vullen met soep
- Als het buisje vol zit leg hem dan in koud water totdat hij afgekoeld is. De tomatensoep sliert kan uit het buisje gehaald worden door de kookspuit met lucht te vullen. De lucht spuit je door het buisje heen waardoor de sliert naar buiten komt. - De tomatensoepsliert kan geserveerd worden met fijngehakte basilicum eroverheen gesprenkeld.
Buisje leegspuiten
Wat mij op dit moment vooral bezig houdt, is de redesign van de bachelor, de zogenaamde Bachelor College. Om in het collegejaar 2012-2013 van start te kunnen gaan, moet er nog heel wat gedaan worden. Een eerste opzet is inmiddels af. Zoals eerder verteld, komt er een basis van 30 studiepunten. Die basis is echter wel afhankelijk van de studie die je gekozen hebt, het moet alleen makkelijker worden om te switchen naar een andere studie zonder heel veel achterstand op te lopen. De major bestaat uit 90 studiepunten. Elke major moet toegang geven tot ten minste één master, ongeacht welke vakken je gevolgd hebt in het vrije deel. Er is namelijk ook een vrij deel van 60 studiepunten. 15 studiepunten van het vrije deel moeten ingevult worden met USE vakken, USE staat voor User, Society en Enterprise. In de rest van het vrije deel kun je je verdiepen of verbreden. Zo kun je vakkenpakketten volgen die nodig zijn voor bepaalde masters. Bij een master bij een andere faculteit kun je het vrije deel waarschijnlijk als een soort schakeljaar gebruiken. Het komt erop neer dat je je eerder kan gaan richten op de dingen die je leuk vindt, en dingen die belangrijk zijn voor je master. Zo hoef je dus niet meer zo diep in te gaan op vakgebieden die je niet interesseren of die je niet nodig hebt. Als voorbeeld zit waarschijnlijk straks Organische Chemie A in het verplichte gedeelte en Organische Chemie B in het keuzegedeelte van de major, dit is natuurlijk niet helemaal zo aangezien alle vakken ook veranderen. Voordat de redesign van de bachelor bekend werd, was er al sprake binnen BMT over een tweede major. In die tweede major, het zogenaamde BMWt, Biomedische Wetenschappen en Technologie, speelt vooral het medische aspect een grotere rol. Deze tweede major gaat er ook zeker komen in
het nieuwe bachelorsysteem. Met deze major is de weg naar een geneeskundige master iets makkelijker. Verder wordt gehoopt hier mee te bereiken dat de studenten die BMT te technisch vinden niet afvallen, maar zullen kiezen voor BMWt. De redesign van de bachelor is natuurlijk niet het enige belangrijke wat er op dit moment gaande is op onderwijsgebied op de TU/e. In juni van dit jaar is OASE gelanceerd. Het was nodig om dat in juni te doen, omdat er dan heel veel mensen gebruik van moesten maken, en het dus goed getest werd. Inmiddels heeft het college van bestuur toegezegd dat het snel verbeterd wordt, en hopelijk is OASE op het moment van uitkomen van dit blad al een stuk verbeterd. Om vast voor te bereiden op het nieuwe bachelorsysteem is begin dit jaar ingevoerd dat je vakken mag wisselen. Hier zitten echter wel een aantal voorwaarden aan. Je mag maximaal drie vakken wisselen, je moet derdejaars zijn en het moge alleen tweede- en derdejaars vakken zijn en je voorstel moet altijd langs de examencommissie. Je moet dus wel met een goed voorstel komen. Een goed argument is niet dat je simpelweg het vak te moeilijk vindt. Dat je nieuwe vak beter de richting in gaat van de master die je wilt gaan doen is wel een goed argument. Zorgt dus als je dit wilt dat een hoogleraar achter je staat. Verder zijn er nog twee belangrijke dingen die aan het begin van komend collegejaar ingevoerd worden, namelijk de harde knip en de halbe-heffing (de 3000 euro boete). Over de harde knip heb ik weinig te zeggen behalve dat als je hem wilt ontwijken voor het nieuwe collegejaar, je 160 studiepunten moet hebben. En over de halbe-heffing wil ik nog even kwijt dat je niet meteen 3000 euro hoeft te betalen, maar dat je betaalt per maand uitloop. Maar ook per maand extra betalen is niet leuk, dus als advies voor de vierdejaars bachelorstudenten (en derdejaars master): doe dit jaar extra je best en ontwijk die boete!
Tomatensoepslierten
22
23
Vroegâh Wat de menselijke smaak al sinds het begin van onze civilisatie sterk beïnvloedt, is de manier hoe we voedsel bewaren. Sterker nog voedsel begint van nature te bederven vanaf het moment dat wij het oogsten, plukken of dood maken en het is het bewaren van voedsel wat ons liet vestigen op vaste plekken in plaats van een nomadenbestaan te lijden waarbij je continue op zoek bent naar voedsel. De plekken waar we ons vestigden hadden dan ook veel te maken met de manier om voedsel te bewaren. In deze ‘vroegâh’ een overzichtje van wat we heel vroeger deden om ons voedsel te bewaren. Drogen Samen met vriezen is drogen de oudste conserveringstechniek. In warme klimaten wordt door middel van de zon fruit gedroogd en er wordt al over gedocumenteerd rond 12.000 v.Chr Welk voedsel gedroogd wordt, hangt af van wat er te vinden is; vlees, vis, fruit et cetera. De Romeinen stonden bekend om hun voorliefde voor gedroogd fruit vanuit alle hoeken van hun rijk en tegen de middeleeuwen wordt het drogen gedaan bij vuur waardoor het roken van eten in algemeen gebruik komt.
Gedroogd fruit
Bevriezen Het bevriezen van eten wordt sinds de oudheid al gedaan door volkeren in koude klimaten en in mindere mate wordt eten al heel vroeg bewaard in kuilen in de grond en later
24
Daniël Eisink kelders om het enigszins langer te berwaren. De voorloper van de ijs- en koelkast was het ijshuis of –kamer. De eerste meldingen van ‘huizen’ gevuld met sneeuw komen uit 1.700 v.Chr. uit Persië en de Chinezen groeven putten die ze vulden met sneeuw om voedsel te behouden. Deze laatste gewoonte zou door Alexander de Grote rond 300 v.Chr. zijn meegenomen naar Europa. In Rome omstreeks 300 n.Chr. is het een dusdanige gewoonte geworden dat Italiaans ijshuis er sneeuwwinkels zijn. De koelkast zoals wij die kennen doet zijn huishoudelijke toetreden rond de eerste helft van de 20e eeuw. Fermenteren Fermenteren is een techniek die niet uitgevonden, maar ontdekt is. De eerste bieren zijn ontdekt doordat gerst in de natte regen bleef liggen waardoor micro-organismen er vrij spel op hadden. Er wordt gesuggereerd dat mensen rond 10.000 v.Chr. ophielden met hun nomaden bestaan om als boer gerst te gaan verbouwen. Zeker weten doen we dat rond 4.500 v.Chr in Mesopotamië bier wordt gemaakt en omstreeks 7.000 v.Chr. hadden ze datzelfde trucje in China ontdekt met rijst. Een van de voordelen van fermenteren is dat het de smaak van het voedsel verandert en dat de microorganismen ook extra vitaminen kunnen produceren terwijl zij hun werk doen. Met fermenteren beginnen mensen ook producten te eten die anders niet binnen hun palet zou vallen.
Bewaren in suiker Het bewaren van vruchten in suiker of honing wordt door alle culturen al vroeg toegepast, de oude Grieken stoppen licht gedroogde kweeperen met honing in potten wat Romeinen verfijnden door het mengsel te koken tot een gladde jam. Pekelen Pekelen is het conserveren van voedsel in zuur en dan meestal azijn. De aanzet tot pekelen was het proberen te bewaren van voedsel in wijn of bier. De alcohol Kweepeer hierin wordt echter onder invloed van bacteriën geoxideerd tot zuren. Romeinse zuinigheid leidde tot garum, een saus die werd gemaakt van vispekel die over was, een truc die jaren later door Lea & Perrins werd geprobeerd te herproducren naar oud-Romeins recept. Het mislukte echter en het vat waarin de saus was gemaakt werd snel met rust gelaten. Enkele jaren later bij het opruimen van hun magezijn kwamen de heren het vat weer tegen en ontdekten dat de pekel na drie jaar fermenteren hanteerbaar was geworden voor het palet. De eerste flesjes Worcestersaus zijn daarmee een feit in 1937.
Haring kaakwedstrijd
12.000 v.Chr. Documentatie over het drogen van fruit 10.000 v.Chr. Fermenteren (bier gespeculeerd) 4.500 v.Chr. Bier zeker in Mesopotamië 2.000 v.Chr. De eerste Arctische volkeren verstigen zich en bevriezen hun eten - niet dat ze een keuze hadden dat niet te laten gebeuren 1.700 v.Chr. Perzen bouwen ijshutten 800 v.Chr. De Grieken besluiten fruit in honing te bewaren 600 v.Chr. De Romeinen maken jam en pekelen 1380 n.Chr. De haringkaak wordt uitgevonden 1937 n.Chr. Worcestersaus wordt verkocht
Haring kaken Als Nederlander kan het kaken van de haring ook niet ontbreken. In 1380 vindt Willem Beukelszoon de haringkaak uit; een mesje dat de haring ontdoet van zijn ingewanden op de alvleesklier na. De alvleesklier scheidt enzymen uit die vis conserveren en de enzymen worden geregulierd door de vis in het zout te leggen.
25
wil het je zo voordelig en Jouw studievereniging makkelijk mogelijk maken. wil je zo voordelig en Dushet hebben ze een makkelijk mogelijk maken. boekenleverancier Dus hebbenpast. ze een die daarbij
boekenleverancier die daarbij past.
Jouw studievereniging werkt nauw samen met studystore. En dat heeft zo z’n voordelen. Doordat we snugger te werk gaan, kunnen we jouw complete boekenpakket snel aanbieden tegen een scherpe prijs. Jouw studievereniging werkt
nauw samen met studystore. En dat heeft zo z’n voordelen. Doordat we snugger te werk gaan, kunnen we jouw complete boekenpakket snel aanbieden tegen een
In The Sprotlight
Lisanne van Oppen
Van kantine naar restaurant! Er hebben afgelopen tijd nogal wat veranderingen plaatsgevonden in de wereld van de campuscatering te Gemini. Allereerst de grote verandering van Albron naar Eurest, wat een hele soepele overgang is geweest. Tijdens deze bedrijfswissel was er al sprake van de verbouwing van de kantine, destijds nog in W-hoog. Of dit er dan echt van zou gaan komen was nog maar de vraag, want ook de kantine in LaPlace zou verbouwd gaan worden, maar dit werd uitgesteld. Toch is de verbouwing echt doorgegaan en het resultaat mag er zijn! Asian Wok Het concept van de nieuwe cateraar Eurest is “puur”. Dit concept is vertaald naar de Asian wok, de saladebar met diverse frisse salades, de freshbar met sapjes en vitaminerijke smoothies en “sandwich on the spot”. Dit laatste betekent dat allerlei soorten sandwiches vers ter plekke worden gemaakt. Ook de soepjes worden vers bereid, hoewel dit ook al gebeurde in de kantine van W-hoog. Dit allemaal met als doel zo’n 650 gasten, een mix van studenten en medewerkers, te verleiden. Dat dit heel erg goed lukt, blijkt uit een grotere gemiddelde besteding. Mensen Saladebar moeten een dienblad pakken om al het lekkers op te kunnen laden en hun gezicht spreekt vaak al boekdelen, aldus Henny, de beheerster van locatie Gemini. Zeven dames in totaal werken samen van maandag tot en met vrijdag (nooit allemaal tegelijk) om alles te laten reilen en zeilen. Ze benadrukken dat het werk niet drukker, maar vooral veel leuker is geworden. Ook is het werk diverser
geworden door het ter plekke bereiden van verse producten. Het aanbod is niet zozeer duurder geworden, maar de vele positieve reacties en het feit dat er meer gegeten wordt, maakt dat het publiek van Gemini een dankbaar publiek is. Wat ook heel nieuw is in dit restaurant, is het principe hi-fri. Bij deze techniek worden de snacks niet meer in olie Kroketten uit de hi-fri gefrituurd, maar via hetelucht-circulatie en stoom wordt de warmte op de producten overgedragen. Hier staan allerlei soorten snacks voorgeprogrammeerd, wat wel nog even wennen is om digitaal op te zoeken en in te stellen. Lastig is dit niet te noemen: frituurvet vervangen en de frituur pan schoonmaken was lastiger. Zijn er dan helemaal geen minpunten? Een paar, studenten maken namelijk een rotzooi van de mooie nieuwe tafels en stoelen door veel op de tafels te laten staan. Ook wordt vaak serviesgoed naar buiten gebracht en niet geretourneerd naar binnen, wat af en toe leidt tot een tekort binnen. Omdat alles vers bereid wordt, is er ook weinig plaats op het aanrecht. Er worden namelijk ook, net als voor de verbouwing, lunches bereid voor bedrijven zoals GE Healthcare en QTis. De verse bereiding vindt niet plaats achter een muur, maar en publique, zodat er ook altijd tijd is voor een praatje met een van de dames. Van kantine naar restaurant is een heel geslaagde transformatie, maar de uitstekende Freshbar service en het enthousiasme van de zeven dames onder leiding van Henny levert de grootste bijdrage aan het succes.
27
Prot Goes Science
Bart van Knippenberg
Elektrische Neuzen Ruiken is het vermogen om een geur waar te nemen. Alle zoogdieren hebben dit vermogen en zelfs planten maken er gebruik van. Behalve een middel van communicatie (het aantrekken van bijen naar de bloem bijvoorbeeld), heeft de reukzin ook een beschermende functie. Aangezien ons smaakvermogen slechts vijf smaken kan onderscheiden (zoet, zuur, zout, bitter en umami), is de neus onmisbaar bij het voorkomen van voedselvergiftiging. Een geur is niets meer dan een aerosol en bestaat uit stoffen die in zeven categorieën kunnen worden ingedeeld: muskus (aftershave), rottend (rot ei), scherp (azijn), kamfer (mottenballen), esoterisch (eucalyptus), floraal (bloemen) en mint (pepermunt). Een mens is in staat om ongeveer 10.000 verschillende geuren te onderscheiden. De sensoren hiervoor liggen in de slijmvliezen van de neus. Dit is trouwens niet bij alle dieren het geval. Insecten ruiken vaak met behulp van voelsprieten en slangen gebruiken het orgaan van Jacobson. De waarneming van geur komt door stand door de binding van de vluchtige stoffen op de chemoreceptoren in de slijmvliezen. Na binding, wordt een ionkanaal geopend door een GPCR (G-Protein Coupled Receptor). De cel ontvangt het signaal en stuurt dit naar de hersenen waar het verwerkt wordt. De laatste jaren wordt het steeds beter mogelijk om ook kunstmatig geuren op te sporen. Zo wordt er op veel internationale vliegvelden behalve met honden en muizen ook al gewerkt met elektronische “sniffers”. Dit zijn apparaten die geuren opvangen en vervolgens analyseren
28
op bijvoorbeeld drugssporen. Een vergelijkbare techniek wordt gebruikt door detectiepoortjes om sporen van explosieven te detecteren, zogeheten “puffers”. Ook wordt er gewerkt aan een apparaat dat adrenaline, het stresshormoon, kan ruiken om zo de nerveuze passagiers (terroristen, smokkelaars en mensen met een slecht geweten) er uit te pikken. Uiteraard beperkt de toepassing van deze techniek zich niet tot het beveiligen van vliegvelden. Ook de medische industrie maakt steeds meer gebruik van kunstmatig ruiken. In april dit jaar presenteerden onderzoekers van het Israel Institute of Technology de resultaten van een onderzoek naar het detecteren van kanker met behulp van een NA-NOSE (Nano Artificial NOSE). De NA-NOSE bleek in staat te zijn bepaalde patronen van stoffen te herkennen in de adem van kankerpatiënten. Het ging dan vooral om patiënten met hoofd- en halskanker. NA-NOSE maakt gebruik van chemiresistors. Dit zijn arrays van componenten, waarvan de elektrische eigenschappen veranderen als ze met bepaalde stoffen in contact komen. Deze veranderingen worden gemeten en geanalyseerd.
Andere technieken Een andere manier om een elektrische neus te maken, is met behulp van geleidende polymeren. Ook kwartskristallen kunnen gebruikt worden. Hierbij wordt de verandering van de frequentie van het kristal gemeten. Ook Surface Acoustic Waves (SAW) kunnen worden gebruikt om geuren te detecteren. Met deze techniek wordt een oppervlakte gecoat met polymeer. Vervolgens worden er golven door het materiaal gestuurd. Door deze golven te analyseren, kunnen deeltjes die aan het polymeer hechten worden bepaald. Meer recentere technieken maken gebruik van massa spectrometrie of ultrasnelle gaschromatografie.
lijke haar. Op een enkele chip kunnen duizenden snaren worden geplaatst die ieder reageren op een andere stof. Deze techniek staat echter nog in de kinderschoenen. Vooral het productieproces van de snaren brengt veel problemen met zich mee. Toekomst Aangezien dit een ontzettend breed onderzoeksgebied is, is niet bekend wat precies het toekomstperspectief is. Verschillende typen sensoren kunnen gecombineerd worden om een groter scala aan geuren te onderscheiden. Ook het compacter en sneller maken van bestaande systemen zou kunnen leiden tot nieuwe toepassingen van deze technieken. De mogelijkheid om een echt werkende “neusprothese” te maken ligt nog ver in de toekomst. Behalve dat de bestaande apparaten hier nog niet geschikt voor zijn, is ook nog niet bekend hoe deze op het centrale zenuwstelsel aan zouden moeten worden.
Bibliotheek De meeste systemen dienen gekalibreerd te worden. Dit houdt in dat een groot aantal referentiegeuren moeten worden gemeten. Met de juiste algoritmen kan een signaal vertaald worden naar een combinatie van verschillende stoffen uit de bibliotheek.
NA-NOSE
Sensoren gebaseerd op MOSFET’s De MOSFET is een type transistor. Bij dit soort sensoren wordt de aanname gedaan dat ieder deeltje dat de sensor binnen komt een lading heeft. Hierdoor verandert het elektrisch veld in de MOSFET. Patroon herkenningssoftware interpreteert deze veranderingen en kan zo de binnenkomende deeltjes analyseren.
Snaren Een van de nieuwste technieken op dit gebied maakt gebruik van nanosnaren. Een chip wordt voorzien van duizenden snaren die op een bepaalde frequentie oscilleren. Wanneer er stoffen op de snaren hechten, worden deze zwaarder. Dit zorgt voor een meetbare verandering in de trilling. Zulke systemen worden nano-elektromechanische systemen genoemd, kortweg NEMS. Door de snaren van een coating te voorzien, kunnen ze specifiek worden gemaakt voor bepaalde stoffen. De snaren hebben een diameter in de de orde van 100 nanometer, ongeveer 1/500 van een mense-
29
Protpuzzelpagina’s
Daniël Eisink
Puzzel
Joep Hermans
Rebus
Het is eenvoudig; maak van de vier puzzelstukken de hoofdletter T. Stukken mogen uiteraard niet overlappen, maar wel worden gespiegeld en geroteerd.
Verzin een leuke onderschrift bij deze plaatjes:
Stuur de oplossing van de puzzel, je leukste onderschrift bij de plaatjes of de oplossing van de rebus op naar
[email protected] of lever het in bij het bestuur in het Prothok.
30
31
Lieve Bouzo, Lieve Bouzo,
Hallo verstandig meisje,
We weten allemaal dat roken slecht voor je is, daar leren we hier bij BMT van alles over. Ikzelf heb roken altijd vies gevonden en ik heb dan ook nog nooit een sigaretje opgestoken. Ook als andere mensen om me heen roken, vind ik dat niet fijn, vooral niet als ze binnen roken. Dit zorgt voor een probleem: ik heb nu al een tijdje een vriendje en hij rookt. Het hele huis stinkt naar rook als hij weer eens een sigaretje opgestoken heeft. Ik heb al van alles geprobeerd om de geur te verbloemen: de raam open zetten, luchtverfrissers, wierook aansteken, maar het werkt allemaal niet perfect.
Daar heb je groot gelijk in! Roken is erg slecht voor de gezondheid en veel mensen kunnen er niet tegen als er in hun buurt gerookt wordt. Het is natuurlijk vrij vervelend dat dit net die ene persoon is die voor jou heel speciaal is. Het is goed dat je geprobeerd hebt hem over te halen om te stoppen met roken. Behalve dat het qua praktische zaken allemaal wat makkelijker wordt (het zoenen, de walm die blijft hangen als hij binnen rookt en de asbakken die overal staan te stinken), is het ook een stuk gezonder.
Het allerergste vind ik nog wel dat zoenen zo verschrikkelijk vies wordt. Als hij net gerookt heeft, stinkt zijn adem naar sigaretten en heb ik het idee dat ik een asbak uitlik als we zoenen. Ik heb hem keer op keer duidelijk gemaakt dat ik het niet fijn vind als hij in mijn buurt rookt, maar ik krijg hem maar niet zo ver dat hij stopt. Kun jij me helpen? Een niet-rokend meisje
Maar ik snap ook goed dat hij niet zomaar wil stoppen. Meestal is het roken een gewoonte geworden waar je moeilijk vanaf komt. Je kunt proberen om hem er iets anders tegenover te stellen als beloning. Probeer er achter te komen of er iets is dat hij écht wil en bied hem dit aan als beloning als hij stopt. Ook kun je voor vervanging van zijn sigaretten zoeken. Je kunt hem bijvoorbeeld een waterpijp cadeau doen. Dit stinkt een stuk minder, ziet er leuk uit en misschien vind je het zelf ook wel lekker. Ik wens je veel succes en laat me weten als het je gelukt is! Liefs, Bouzo
32
33
Bij ons in de PH Protpraat
Emiel: “Dat tosti-ijzer is eigenlijk wel de slet van de vereniging: daar wordt altijd van alles opgekletst en tussengestopt.”
Roel tegen Floor: “Een sexrelatie is het omgekeerde van getrouwd zijn.”
Siem over MILF’s: “Ach, zolang ik er met beide handen in zit en niet kan klappen vind ik alles goed.”
Lisanne tijdens introkamp tegen Patrick: “Ik heb al genoeg van jou in mijn mond gehad.”
Willeke: “Ken je Wallie?” Roel: “Heeft hij een rood wit gestreept shirt, een bril en een mutsje op? Dan vind je hem niet.”
Pascal: “Hier staat dat mannen met meer partners langer leven.” Floor: “Geldt dat ook voor vrouwen?” Tom: “Nou Floor, dan ben jij onsterfelijk.”
Jiri: “De receptie zegt dat je snel moet zijn als je nog oordopjes wilt halen, want het gaat hard. Ja, met de oordopjes hè, niet het geluid. Of ja, ook met het geluid.”
Mark: “Mijn opa en oma waren ook bewust kinderloos.” Patrick, vóór de constitutieborrel van Paradoks: “Ooh, dan moeten we weer gaan drinken hè.”
14-11 -1 UB Sp 1 ellena vond 16-11 -1 Excur 1 sie Ke mpen haeg he 17-11 -11 Spann i borre ng & Sens ation l 21-11 -11 t/ m WVD: Train 24-11-11 ingsd agen 1-1211 Sinte rklaa sborr el
34
7-1211 Dies N atali s Prot agora s 9-1211 TU/e Gala 13-12 -11 ALV 20-12 -1 BMT F 1 eest 21-12 -1 Kerstl 1 unch 19-01 -1 Onde 1 rwijsd ag BM T
Protlied De gapende kloof tussen mens en techniek is voor ons echt niet meer dan een kier. Eindhovens trots, ja de crème de la crème die mensen die ziet u nu hier. Niemand bereikt een verg’lijkbaar niveau, concurrenten bezwijken en masse. Ja de mens is de maat aller dingen, dat zei Protagoras. Onze rots in de branding, de esculaap is Bouzo, gevaarlijk en rood. Zijn blikken vertolken de krachten van Prot, zijn macht is dus ongrijpbaar groot. Biomedische ingenieurs zijn wij straks en vol trots heffen wij nu ons glas. Ja, de mens is de maat aller dingen, dat zei Protagoras. Ja, de mens is de maat aller dingen. Leve Protagoras! 35
Colofon Jaargang 14, nummer 2 “Protatype” is het verenigingsblad van Studievereniging der BioMedische Technologie “Protagoras”. Het heeft een oplage van 350 stuks. Redactie Daniël Eisink Joep Hermans Bart van Knippenberg Lisanne van Oppen Birgit Plantinga Ellen Schmitz Khadija Tesaguaguin Willeke Traa
Inleveradres kopij SvBMT Protagoras TU Eindhoven Gemini-Noord 1.60 (Prothok) Postbus 513 5600 MB Eindhoven Tel: 040-2472758 E-Mail:
[email protected] Internet: www.protagoras.tue.nl Volgende uitgave januari 2011 Drukkerij Drukkerij van Tuijl Tel: 040-2435705 www.drukkerijvantuijl.nl
Vormgeving Geert Litjens Hoofdredacteur Evi van den Heuvel Kaft Evi van den Heuvel Winnaars puzzel Protatype 5 Bas Rosier Siem Wouters Jullie kunnen een Prothokkaart of borrelkaart komen ophalen in het Prothok!
‘Kathafi eindelijk opgepakt’
36
Rechtse uil: “Oehoe, check deze vette smiley, het is een poppetje die zijn tong uitsteekt!” Linkse uil: “Jij bent zooooo vermoeiend.”
