Voorwoord. Beste lezer,

JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Dendermonde – 2011

Voorwoord Beste lezer, Een jaar is algauw voorbij, maar zoals u zal lezen, kan er heel wat gebeuren in een jaar tijd. In dit verslag vindt u de neerslag van de belangrijkste gebeurtenissen, verwezenlijkingen, maar ook van de moeilijkheden en knelpunten inzake hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde van het afgelopen jaar 2011. De inspanningen van alle medewerkers die een opdracht uitoefenen bij de organisatie en de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod worden weergegeven. Naast een omschrijving van gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking en wisselwerking van alle Vlaamse actoren uitgebreid toegelicht. Op basis van de actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe. Dit uitgebreide verslag kwam tot stand dankzij de inbreng van de vele hulpen dienstverleners. De beleidsmedewerker bundelde alle aangeleverde informatie. Het verslag is zo opgebouwd dat er een aantal keer naar de bijlagen verwezen wordt, dit om het makkelijk leesbaar te houden. Ook wordt er telkens een korte samenvatting weergegeven per hoofdstuk. Helemaal achteraan vindt u de algemene conclusies. Dank aan alle betrokkenen, enerzijds voor de input voor dit jaarverslag, anderzijds voor hun aanhoudende inzet in de gevangenis van Dendermonde, een toch niet te onderschatten werkcontext. Onze dank gaat ook uit naar de directie van de gevangenis van Dendermonde. Zij ondersteunen en faciliteren waardoor hulpen dienstverlening mee mogelijk gemaakt wordt.

Annelies Jans, Beleidsmedewerker Vlaamse Overheid, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin I.s.m. Vlaamse hulpen dienstverleningsactoren in de gevangenis van Dendermonde.

3

Inhoudstafel Voorwoord ............................................................................................................................. 2 Inhoudstafel........................................................................................................................... 3 Lijst met afkortingen .............................................................................................................. 4 Inleiding ................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis............................................................................. 6 1. Historiek...................................................................................................................... 6 2. Infrastructuur .............................................................................................................. 6 3. Populatie..................................................................................................................... 6 4. Regime ....................................................................................................................... 8 5. Personeel Justitie ....................................................................................................... 8 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) .............................................................................................. 9 1. PMD-werking .............................................................................................................. 9 2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening ......................................................12 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................17 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .............................................18 1. Welzijn .......................................................................................................................19 2. Gezondheid ...............................................................................................................22 3. Onderwijs...................................................................................................................23 4. Tewerkstelling ............................................................................................................24 5. Sport ..........................................................................................................................25 6. Cultuur .......................................................................................................................27 7. Algemene tendensen .................................................................................................29 8. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................30 Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) ....................31 1. Werving .....................................................................................................................31 2. Personeel Justitie ......................................................................................................31 3. Extra initiatieven ........................................................................................................32 4. Nieuw ........................................................................................................................32 5. De gedetineerde zelf ..................................................................................................32 6. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................33 Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) ........................................34 1. Intern .........................................................................................................................34 2. Extern ........................................................................................................................35 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................35 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) ..............................36 1. Aanwervingen ............................................................................................................36 2. Onthaalprocedure ......................................................................................................36 3. Dag van de hulpen dienstverleners..........................................................................36 4. Ondersteuning ...........................................................................................................37 5. Logistiek ....................................................................................................................37 6. Vorming en opleiding .................................................................................................38 7. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................38 Hoofdstuk 7: algemene conclusie .........................................................................................39

jaarverslag 2011 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde

4

Lijst met afkortingen AA

Anonieme Alcoholisten

BIS BK BM BV

Begeleid Individueel Studeren Beklaagde Beleidsmedewerker Veroordeelde

CAP CAW CBE CGG CORT CVO

Centraal Aanmeldingspunt Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrum voor Basiseducatie Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Coördinatieteam Centrum Volwassenenonderwijs

DSO

Directe Sociale Omgeving

ED

Ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting

GJA GOS GPA

Gratis Juridisch Advies Gedetineerdenopvolgsysteem Gezamenlijk Plan van Aanpak

JWD

Justitieel Welzijnswerk Dendermonde

LOGO

Lokaal Gezondheidsoverleg

OC OO

Onderwijscoördinator Organisatieondersteuner

PA PBA PC PMD PSD

Penitentiair Assistent Penitentiair Bewakingsassistent Ploegchef Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psychosociale Dienst

SAW SF SH SURB

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sportfunctionaris Slachtofferhulp Strafuitvoeringsrechtbank

TB

Trajectbegeleiding

UV

Uitgangsvergunning

VDAB VI VOKANS VTE VVBV

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorwaardelijke Invrijheidsstelling Vormings- en opleidingskansen Voltijdse kracht Vlaamse Vereniging Behandelingscentra Verslaafdenzorg

WG

Werkgroep


5

Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden.


6

Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis 1. Historiek De gevangenis van Dendermonde werd in 1861-1863 gebouwd naar een ontwerp van architect F. Derré. Ze was oorspronkelijk bestemd als arrondissementsgevangenis voor mannen (121 cellen) en vrouwen (34 cellen). Vanaf 1937 werd een Nederlandstalige recidivistenafdeling geopend, wat de sluiting van de vrouwenafdeling inhield. De inrichting maakte twee renovatieperiodes door, een eerste in 1950-1951 en een tweede tussen 1964 en 1970. Hierdoor is er bijvoorbeeld een ontspanningsruimte, enkele ateliers en een ruimte voor beperkte detentie (halve vrijheid) beschikbaar geworden. Volgend jaar bestaat de gevangenis 150 jaar, maar tot op de dag van vandaag worden regelmatig renovatie- en verbeteringswerken uitgevoerd aan de inrichting. Zo werd dit jaar gewerkt aan de buitenmuren, de oude ambtswoning werd opgeknapt en maakte plaats voor nieuwe bureauruimtes, er werden elektrische sloten geplaatst op een aantal deuren, er waren heel wat opfris- en schilderwerken, etc. Daarnaast blijven we uitkijken naar een nieuwe gevangenis, al is de planning daarover erg onduidelijk.

2. Infrastructuur De gevangenis is volgens de principes van Ducpétiaux gebouwd op een terrein van ongeveer één hectare groot. Het stervormig gebouw heeft drie vleugels en telt drie bouwlagen. De totale capaciteit bedraagt 159 cellen alsook een infrastructuur met 9 plaatsen voor gedetineerden onder beperkte detentie. De verouderde infrastructuur heeft uiteraard gevolgen op het dagelijkse leven binnen de gevangenis en heeft zeker ook zijn invloed op de mogelijkheden op vlak van hulpen dienstverlening en de uitbouw ervan. Momenteel maken we net als vorig jaar gebruik van één gemeenschappelijke ruimte als bureau, één leslokaal (voor zowel PC-lessen als andere lessen), één kleine ruimte (voormalig keukentje), één fitnessruimte, één polyvalente speelzaal, de VI-zaal en enkele gesprekslokalen. Het zijn eerder (te) kleine ruimtes om een aanbod in comfortabele omstandigheden te laten doorgaan. De meeste worden bovendien polyvalent gebruikt o.a. als vergaderzaal, voor zittingen van de SURB, opleidingen voor personeel, etc. In 2011 kon de ambtswoning aan de gevangenis, die leeg stond, in gebruik genomen worden. Hierdoor werd o.a. extra vergaderruimte gecreëerd. Door de verhuis van enkele burelen kregen verschillende lokalen een nieuwe bestemming. Zo kregen we een extra gespreksruimte ter beschikking én hadden de trajectbegeleiders de mogelijkheid een eigen bureel in te richten, wat hun werking en aanwezigheid in de gevangenis ten goede komt.

3. Populatie De gevangenis van Dendermonde is enerzijds een arresthuis voor mannelijke gedetineerden voor het gerechtelijk arrondissement Dendermonde en anderzijds een inrichting voor strafuitvoering (classificatie: correctioneel veroordeelde mannelijke recidivisten).


7 Hoewel er in theorie plaats is voor slechts 159 gedetineerden (+ 9 in beperkte detentie), is er in realiteit een gemiddelde bevolkingsgraad van 200 à 220 gedetineerden (212 gemiddeld in 20111). Doorheen een groot deel van 2011 was de bevolkingsgraad zelfs nog hoger (230 à 240) met zelfs een piek tot wel 250 gedetineerden! Enkel het einde van de zomer en het najaar waren iets rustiger wat dat betreft (180 à 190). Op jaarbasis kunnen we spreken van ongeveer 1.500 opsluitingen (totaal inkomenden uit vrijheid + inkomenden van transfers). Het aantal beklaagden en het aantal veroordeelden verhoudt zich ongeveer als 60 – 40. We hebben te maken met een weinig standvastige populatie en met een relatief groot verloop.

Juridisch statuut

Aantal unieke gedetineerden

%

342 1 101 70 67 0

49,8%

juridisch statuut: beklaagde juridisch statuut: geïnterneerde juridisch statuut: veroordeelde2 juridisch statuut: veroordeelde >3j juridisch statuut: veroordeelde <=3j juridisch statuut: ter beschikking stelling van de regering juridisch statuut: niet ingevuld Totaal aantal gedetineerden

14,7% 10,2% 9,8%

106 687

15,4%

3

Aantal unieke gedetineerden leeftijd: 18- leeftijd: 18-25j 59j leeftijd: 26-29j leeftijd: 30-39j leeftijd: 40-49j leeftijd: 50-59j leeftijd: 18-59j leeftijd: leeftijd: 60-64j 60j+ leeftijd: 65j+ leeftijd: 60j+ leeftijd: leeftijd: onbekend onbekend Leeftijd: geen filter

deelname aan activiteit: ja 148 76 138 52 19 433 2 12 14 31

deelname aan activiteit: nee 54 29 50 38 12 183 2 12 14 12

478

209

Totaal

%

202 105 188 90 31 616 4 24 28 43

29,4% 15,3% 27,4% 13,1% 4,5% 0,6% 3,5% 6,3%

687

4

We kunnen vast stellen dat bijna de helft (44,7%) jonger is dan 30 jaar en zelfs 72,1% jonger dan 40 jaar. Een belangrijke nuance is dat het hier gaat om gedetineerden die in het ‘gedetineerdenopvolgsysteem’ (GOS) zijn opgenomen. Dit zijn de gedetineerden die ofwel zich minimaal één keer kandidaat hebben gesteld voor een activiteit ofwel door een trajectbegeleider zijn gezien (minimaal onthaal). We schatten dat het over ongeveer de helft van de effectieve populatie op jaarbasis gaat. 1

Cijfers Griffie Dendermonde, januari 2012 Nog niet definitief veroordeelde 3 Voorlopige cijfers uit het GOS, jan-dec 2011. Niet iedere gedetineerde is opgenomen in deze cijfers, enkel diegenen die zich voor min. 1 activiteit kandidaat hebben gesteld óf door een trajectbegeleider zijn gezien (min. onthaal). Het betreft dus maar een segment van de totale populatie. 4 Idem. 2


8

4. Regime De gevangenis te Dendermonde is een gesloten inrichting met een cellulair regime. Dit betekent dat gedetineerden voortdurend op cel dienen te blijven. Ze hebben echter wel de mogelijkheid om te gaan wandelen en om te werken of om deel te nemen aan het huidige aanbod van hulpen dienstverlening (cf. hoofdstuk 3). In de loop van 2012 willen we starten met een aparte afdeling voor veroordeelden die in de regio Dendermonde reclasseren. Daar zal een aangepast regime voorzien worden. Hierover leest u al iets meer in hoofdstuk 2.

5. Personeel Justitie Dendermonde is geen grote gevangenis. Toch is er heel wat personeel tewerkgesteld. Hieronder ziet u een tabel5 die het aantal personen (uitgedrukt in ‘hoofden’ en in ‘VTE’) tewerkgesteld binnen FOD Justitie in de gevangenis van Dendermonde weergeeft.

Bewaking & Techniek (PA, Koppen TA, PBAP, PTAP, PBA) VTE PSD Koppen VTE Administratie (Dir, Griffie, Koppen Boekhouding, VTE personeelsdienst) Andere (Medische dienst, Koppen aalmoezeniers, ..) VTE TOTAAL Koppen VTE

5

120 111,05 9 7,6 21 18,95 8 5,46 158 143,06

Cijfers Personeelsdienst Dendermonde, 1/10/2011


9

Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren vanuit de Vlaamse gemeenschap in de gevangenis, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulpen dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. De bestaande structuren in de gevangenis van Dendermonde worden in dit hoofdstuk toegelicht. Verder wordt in dit hoofdstuk ook verduidelijking gegeven bij een aantal functies en samenwerkingspartners.

1. PMD-werking

PMD

Werkgroep Strategisch Plan Werkgroep Sport

Werkgroep Onderwijs

Werkgroep Bibliotheek

Overleg BMdirectie

Overleg CGGDoorverwijzers

CORT

Ad Hoc Werkgroepen

Werkgroep Herstel

Stuurgroep drugs

Cliëntoverleg OO-BM overleg

In 2010 werd een eerste keer een Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening (PMD) georganiseerd. Toen lag de nadruk vooral op het leren kennen van mekaar en mekaars aanbod in de gevangenis. Dit jaar werd het PMD iets vroeger georganiseerd, nl. op 23 maart. Dit gaf de gelegenheid het jaarverslag van toen te kunnen bespreken en er gezamenlijke accenten in te formuleren. Daarnaast blijft dit een belangrijk moment om alle verschillende hulpen dienstverlenende organisaties bij mekaar te brengen. Justitie is eveneens vertegenwoordigd en dit in hoofde van Directie, PSD en een Penitentiair Assistent. Waar het PMD eerder als een ‘algemene vergadering’ kan beschouwd worden, is de Werkgroep Strategisch Plan eerder het ‘dagelijks bestuur’. Deze werkgroep, met vertegenwoordiging vanuit Justitie en vanuit Vlaamse gemeenschap, is ongeveer maandelijks samen gekomen. Het is het forum waarop verschillende aspecten van de samenwerking en van de hulpen dienstverlening in het algemeen aan bod komen en waar we consensus, afstemming en goede afspraken nastreven. De samenwerking is gestoeld op een correcte houding en op wederzijds respect. Onderwerpen die het voorbije jaar aan bod kwamen zijn o.a. de opvolging van het nieuwe kinderbezoek, afstemming met de ervaringsdeskundige armoede, opvolging sportverhaal, voorbereiden PMD, gezondheidsbeleid, etc. Ook de samenwerking TB – PSD komt hier structureel aan bod.


10 Bij een evaluatie van deze werkgroep eind 2011 werd afgesproken de vergadering af en toe in het teken te zetten van een bepaald domein en uit te breiden met een ‘specialist’ (bijv. onderwijscoördinator, sportfunctionaris, etc.). Hier wordt in 2012 mee van start gegaan. Naast de vaste overlegmomenten van de WG Strategisch Plan zijn er tussendoor verschillende momenten waarop overleg tussen beleidsmedewerker en directie van de gevangenis plaats vindt. Dit kan bijvoorbeeld op het dagelijkse voorrapport (beleidsmedewerker is ongeveer 1 keer per week aanwezig), op het maandelijks diensthoofdenoverleg of op ad hoc momenten n.a.v. concrete vragen of knelpunten. Op een aantal domeinen is er een specifieke werkgroep actief. Zo is er de Werkgroep Sport. Door het wegvallen van de sportfunctionaris in het voorjaar 2011, heeft deze werkgroep een moeilijker jaar achter de rug. Toch is er continu getracht het sportaanbod onverminderd te laten doorgaan (cf. hoofdstuk 3). De Werkgroep Onderwijs kwam twee maal samen en werkte voornamelijk rond de evaluatie van de voorbije semester(s) en de planning van de volgende semester(s). Deze werkgroep bestaat uit een gevarieerde groep mensen (directie, leerkrachten, trajectbegeleider, …) die het onderwijsaanbod in de gevangenis genegen zijn. Een werkgroep die doorheen 2011 vrij intensief heeft gewerkt is de Werkgroep Bibliotheek. Op basis van de afsprakennota die in 2010 werd afgesloten (naar aanleiding van de Convenant tussen de Vlaamse Overheid, Departement Cultuur en de Stad Dendermonde) werden verschillende acties ondernomen op het vlak van collectie, infrastructuur, hard- en software (cf. hoofdstuk 3) en de aanwerving van een vaste medewerker voor de bibliotheek (zie verder). In deze werkgroep, waarin de Provincie Oost-Vlaanderen, de Stad Dendermonde en de gevangenis vertegenwoordigd zijn, werden de vorderingen nauwlettend opgevolgd. Het forum voor de (samen)werking van CGG Eclips en de doorverwijzers (PSD, TB en Medische Dienst) is in 2011 twee maal bij mekaar gekomen. Er werd constructief samen gezeten, een aantal knelpunten besproken, cijfergegevens toegelicht, etc. De standaardbrieven van het CGG werden o.a. op basis hiervan aangepast. Op één van de bijeenkomsten werd gewerkt met enkele fictieve casussen om zo de werking concreet te maken. Dit was voor iedereen erg verduidelijkend. Vervolgens zijn er twee werkgroepen die voornamelijk vanuit Justitie worden aangestuurd. In beide werkgroepen zitten verschillende Vlaamse partners vertegenwoordigd. De Werkgroep Herstel heeft vooral tot doelstelling om de herstelgerichte gedachte op verschillende manieren in te bedden in de dagelijkse werking van de gevangenis. Er werd rond het aanbod herstel gewerkt, het ‘aanbod voor burgers’ (cf. hoofdstuk 5) en rond het Werkboek Herstel. De Stuurgroep Drugs is in 2011 één keer samen gekomen. Er wordt gewerkt naar een drugbeleid afgestemd op de lokale gevangeniscontext, wat geen eenvoudige opdracht is. In 2011 werd het ‘CAP’ of ‘Centraal Aanmeldingspunt’ opgestart (cf. hoofdstuk 3). Naast deze vaste werkgroepen zijn er doorheen het jaar ook enkele ‘ad hoc’ werkgroepen, vnl. n.a.v. het operationeel plan van de gevangenis waarin we vanuit Vlaamse gemeenschap als partner betrokken zijn en op onze expertise aangesproken worden. Zo finaliseerde de werkgroep formulieren een aantal documenten (waaronder een vernieuwde vorm van rapportbriefje – cf. hoofdstuk 4). Een andere werkgroep die regelmatig bijeen gekomen is in 2011 is de werkgroep rond de aparte afdeling. Hierin werd het voorbereidend werk geleverd om met een aparte afdeling in de gevangenis van start te kunnen gaan. De focus van die nieuwe specifieke afdeling zal op


11 reclassering liggen. De veroordeelden die er verblijven zullen een detentietraject volgen dat gericht is op de voorbereiding van hun integratie in de samenleving conform met de externe rechtspositie. Met de beschikbare diensten en personeel zal getracht worden een zo optimaal mogelijke daginvulling aan te bieden waarbij aandacht is voor o.a. begeleiding, werk, bezoek, sport, educatie, ... Van de gedetineerden zullen engagementen verwacht worden o.a. naar tewerkstelling, opleiding, groepsactiviteiten en trajectbegeleiding. We streven op deze afdeling naar een intensieve samenwerking tussen de diensten van FOD Justitie en onze diensten van de Vlaamse gemeenschap. Op bovenlokaal niveau werd afgesproken in 3 gevangenissen een gezamenlijk beleidsplanningsproces op te starten, Dendermonde is hier één van. In 2011 werden slechts kleine stapjes vooruit gezet in dit proces. We hebben vooral gefocust op de nieuwe gezamenlijke aparte afdeling. Dit heeft als voordeel dat alles nog moet opgestart worden en we dus van in het begin op mekaar kunnen inspelen. Het is bovendien een ‘kleiner’ afgebakend project. De gezamenlijke beleidsplanning inzake de hele hulpen dienstverlening, en nog ruimer, inzake de gevangenis in zijn totaliteit, zijn processen die de komende jaren opgestart worden. Op een operationeel niveau is er het Coördinatieteam (CORT). Hierin zetelen een aantal vaste samenwerkingspartners en er wordt overleg gepleegd over het concrete aanbod, de lessen, cursussen e.d. Er wordt naar afstemming gezocht, naar een behoeftedekkend aanbod en naar goede manieren van samenwerken. Hierin liggen grote uitdagingen, onder meer omwille van de vele deeltijdse functies. Er werd het voorbije jaar vaak constructief gediscussieerd, collegiaal taken verdeeld en goede afspraken gemaakt ten voordelen van een eenvormige manier van werken. De frequentie werd na evaluatie terug gebracht naar 3wekelijks (i.p.v. om de 2 weken). Behalve een PA werd vanaf medio 2011 ook een lid van de PSD uitgenodigd op deze vergadering. Dit om de betrokkenheid bij hulpen dienstverlening te stimuleren en om de samenwerking tussen de diensten te bevorderen. O.a. om dit CORT goed voor te bereiden en afspraken die daar werden gemaakt op te volgen, zitten de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker tussendoor af en toe samen (OO-BM overleg). Dit overleg is nodig om het dagdagelijkse reilen en zeilen te beheersen en te overzien en wordt door beiden als zinvol en noodzakelijk beschouwd. De frequentie wordt meestal afgestemd op de frequentie van het CORT. Om individuele dossiers te bespreken is er een Clientoverleg TB – PSD. De werking van dit overleg en de samenwerking tussen beide teams wordt opgevolgd in de WG Strategisch Plan. Eind 2010 werd bij het cliëntoverleg het eerste deel van de vergadering de ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting betrokken (tewerkstelling vanuit POD Maatschappelijke Integratie – brugfunctie tussen de gedetineerde en de verschillende diensten). Dit om de verschillende partijen die met een gedetineerde aan de slag gaan op mekaar af te stemmen en goede afspraken te maken over wie wat opneemt. Doorheen 2011 is dit met ups en downs verlopen en was het een ware zoektocht naar een goede afstemming. In 2012 wordt dit geëvalueerd. Wat de samenwerking tussen de actoren van de Vlaamse gemeenschap onderling specifiek betreft, werd op het elan van voorheen verder gewerkt. Dit bijvoorbeeld door het samenbrengen van betrokkenen in het PMD, maar ook door de beleidsmedewerker die doorheen het jaar contacten onderhoudt, nieuwe partners zoekt en betrekt, etc. Zo werd in de loop van 2011 contacten gelegd met vzw Logo en met Resoc en Voka (cf. hoofdstuk 3 en 5).


12 Verder is er het GPA, het Gezamenlijk Plan van Aanpak tussen het team van JWD en de beleidsmedewerker waarin voor de periode 2011-2012 een aantal gezamenlijke doelen geformuleerd staan6. Een belangrijke doelstelling die in 2011 gerealiseerd werd is het opstellen van een samenwerkingsovereenkomst tussen het team JWD en de beleidsmedewerker. O.a. voor de opvolging van dergelijke acties, i.f.v. de goede samenwerking, etc. sluit de beleidsmedewerker ongeveer om de 4 à 6 weken aan bij de teamvergadering van JWD. Op provinciaal niveau is het overkoepelende overleg met het CGG, de ‘Toetsingsgroep’ opnieuw enkele keren samen gekomen. Dit overleg zorgt mee voor een goede werking en inbedding van het aanbod in de lokale gevangenis. Hier werd opnieuw de vraag gesteld naar een transferbeleid (wegens het abrupt beëindigen van begeleidingen) en werden vanuit het CGG reeds een aantal initiatieven genomen om de zorgcommunicatie met het CGG in andere gevangenissen te verbeteren. Specifiek rond sport is het een bewogen jaar geweest. De Oost-Vlaamse vzw “Over de Muur”, die in 2010 was opgericht, heeft begin juli beslist de boeken neer te leggen. Een samenwerking op het terrein heeft jammer genoeg gefaald. De consequenties werden gevoeld met name door het wegvallen van een aantal lesuren en financiële middelen. O.a. naar aanleiding daarvan is er overleg geweest met De Rode Antraciet, Vlabus, de Provincie, de Sportdienst, etc.

2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening Coördinatie Functie Beleidsmedewerker Organisatieondersteuner Trajectbegeleider Sociaal-cultureel werker Onderwijscoördinator Sportfunctionaris

VTE 1 0,5 3 / 0,5 0,3

Organisatie Vlaamse overheid – dep. WVG CAW Regio Dendermonde CAW Regio Dendermonde / Consortium IX De Rode Antraciet vzw

VDAB-detentieconsulent

1

VDAB Dendermonde

Standplaats Gevangenis Gevangenis Gevangenis / Consortium Gevangenissen Oost-Vlaanderen Gevangenis

De beleidsmedewerker (BM) is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerk gesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisatie het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Zij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep.

6

Een kopie van de definitieve versie kan bij JWD of bij de beleidsmedewerker opgevraagd worden.


13 Doorheen 2011 heeft de beleidsmedewerker getracht mensen zo goed mogelijk te laten samenwerken. Dit door gezamenlijke manieren van werken af te spreken, maar bijvoorbeeld ook door collegialiteit te stimuleren (bijv. bij tijdelijk wegvallen van de sportfunctionaris dit samen als een team proberen opvangen). Verder is er ook geïnvesteerd in de uitbouw van het hulpen dienstverleningsnetwerk d.m.v. het leren kennen van mekaar en van een aantal nieuwe samenwerkingspartners. De organisatieondersteuner (OO) is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk Dendermonde (JWD) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Regio Dendermonde (CAW). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt zij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat onder andere in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, het organiseren van een aantal specifieke activiteiten, … . Daarnaast staat zij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod. De organisatieondersteuner heeft in de loop van 2011 in nauwe samenwerking met de beleidsmedewerker het aanbod van hulpen dienstverlening ondersteund, uitgebouwd en mee gecoördineerd. De organisatieondersteuner staat in voor de opmaak en het aftoetsen van de jaarplanning. In het begin van 2011 werd de werking van de kinderbezoeken voor een stuk overgedragen naar de groep van vrijwilligers van JWD. Toch blijft dit voor de organisatieondersteuner een belangrijk aanbod waar heel wat tijd en energie in kruipt. Daarnaast leverde de organisatieondersteuner extra inspanningen i.f.v. een goede werking van het gedetineerdenopvolgsysteem en i.f.v. opvolging in de periode van afwezigheid van een sportfunctionaris. Ook de trajectbegeleiders (TB) zijn medewerkers van de dienst JWD. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Na een grondige evaluatie van het systematisch onthaal, werd in 2011 door het team trajectbegeleiders aan de slag gegaan met het concept van trajectbegeleiding. Wat moet dit minimaal zijn, hoe wordt dit ingevuld, wat moet geregistreerd worden, etc. Bedoeling is tot een gedeelde en gedragen visie te komen (cf. hoofdstuk 3). Verder werd de vrijwilligerscoördinatie door één van de trajectbegeleiders overgenomen van de teamverantwoordelijke en werd een nieuwe kracht in het team verwelkomd (vervanging n.a.v. een zwangerschap). Vanuit het Consortium Volwassenenonderwijs IX is een onderwijscoördinator (OC) tewerkgesteld in de gevangenis. Hij heeft als taak een behoeftedekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt hij nauw samen met de andere diensten in de gevangenis. Hij onderzoekt en verzamelt de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, geeft informatie over het aanbod, onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt hij de gedetineerden bij hun zelfstudie, helpt hen bij vragen, etc. Ook neemt de onderwijscoördinator een deel van de administratieve last op zich: de rapportering


14 aan verschillende overheden, registratie van deelname aan cursussen, de zorg voor de logistiek, etc. Mede door de onderwijscoördinator is het onderwijsaanbod in de gevangenis de voorbije jaren stevig uitgebouwd (cf. schilder, uitbreiding NT2, …). Door de hoeveelheid lessen en alles wat er bij komt kijken is het vaak zoeken om alles voor mekaar te krijgen in een deeltijdse functie. Ook de samenwerking met andere diensten verloopt hierdoor niet altijd voldoende vlot. Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten streeft de sportfunctionaris (SF) van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportfatikken, …) en externe partners (Stedelijke Sportdienst, …) staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij/zij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwde sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur. Zoals eerder aangegeven was het een turbulent jaar op het vlak van sport. Gedurende enkele maanden (maart – juli) was er geen sportfunctionaris in de gevangenis aanwezig en zijn er een aantal mogelijkheden en middelen weggevallen. De nieuwe sportfunctionaris werd in de zomerperiode aangeworven, en na een inwerkingsperiode werd hard gewerkt om het basisaanbod opnieuw vlot te laten draaien. De gevangenis van Dendermonde kan ook rekenen op een vaste VDAB Detentieconsulent. VDAB is als organisatie al 22 jaar actief in de gevangenis waarvan de laatste 11 jaren met een fulltime aanbod. De detentieconsulent werkt voornamelijk via individuele gesprekken. Samen met de gedetineerde wordt bekeken wat er kan gebeuren op het vlak van tewerkstelling (gericht op reclassering, na detentie), wordt er gezocht naar een geschikte job en/of opleiding en welke stappen daartoe dienen genomen te worden. De detentieconsulent zorgt ook mee voor het goede verloop van het assessment. Na een onderbreking omwille van zwangerschap was de vaste detentieconsulente in april terug aan de slag. Door de jarenlange ervaring van de detentieconsulent heeft zij een overkoepelende visie die ruimer gaat dan louter haar vakdomein tewerkstelling. Zo werd bijvoorbeeld een werkbezoek voor potentiële werkgevers georganiseerd (cf. hoofdstuk 5). Zij maakt ook deel uit van het Coördinatieteam.

Samenwerkingspartners De hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde wordt concreet vorm gegeven door verschillende samenwerkingspartners. Met een heel aantal is er een structurele samenwerking, anderen worden in functie van een specifiek aanbod gecontacteerd. In onderstaand schema vindt u de organisaties terug waar in de loop van 2011 (al dan niet intensief) mee is samengewerkt.


15 WELZIJN CAW Regio D’Monde (JWD en SH) Suggnomè

GEZONDH. CGG Eclips

ONDERWIJS Consortium IX

TEWERKST. VDAB

SPORT DRA

CULTUUR DRA

AA

CVO VTH

Vokans

Sportdienst Stad D’Monde

Openb. Bib. D’Monde

Teleonthaal

Vzw Logo Dender

PCVO Scheldeland

Resoc

BC Drive

VVBV

CVO Janitor

Voka

BC Danlie Hamme Vlabus

Provincie OostVlaanderen Vzw Zinloos geweld Vorming Plus Bart Schovaerts Huis vd Mens

CBE Huis van het Nederlands

Vzw Over De Muur Bloso

ANDERE Balie D’mon de (GJA) ED

Nieuwe partners zijn vzw Logo Dender, VVBV (opstart ‘Centraal Aanmeldingspunt), CVO Janitor (schildersopleiding), Resoc en Voka, BC Danlie Hamme, Bloso, vzw Zinloos geweld (eenmalige samenwerking), Vorming Plus (aanbod voor burgers + verkennen verdere samenwerking in 2012) en Huis van de Mens (vroegere CMD). De samenwerking met vzw Over de Muur werd beëindigd (de vzw is ontbonden).

Medewerkers In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de verschillende organisaties die op een of andere manier (vast, eenmalig, …) betrokken zijn geweest bij het aanbod aan hulpen dienstverlening gedurende 2011. Er wordt telkens ook weergeven waar zich verschuivingen hebben voorgedaan. ORGANISATIE AANBOD Vl. Overheid BM CAW - JWD OO TB Vrijwilligers CAW - SH Workshop DRA - SIB Film en debat Suggnomè Herstelbemiddeling Tele-onthaal Telefonische HV CGG Eclips Therapie AA Ondersteuning bij drankproblematiek Vzw Logo Gezondheidsacties Dender VVBV Oriëntering ivm drugs (CAP) Consortium IX OC

VAST/EENM./… Vast Vast Vast Doorlopend 2x/jaar 2x/jaar Vast Doorlopend Vast 2x/maand

HOOFDEN 1 1 4 10 + 7 1 (+ 1TB) 2x2 2 Vrijwilligers 1 6 vrijwilligers

2011

3 acties dit jaar

Afh.vh aanbod 3 aanspreekpnt 1

+

Doorlopend 1x/week Vast

1

-1 +1 -2

VTE 1 0,5 3

1,5 -1

+1

0,2

0,2 0,5


16 CVO VTH

Onderwijslessen

PCVO Scheldeland CVO Janitor

Onderwijslessen

CBE

Onderwijslessen

Onderwijslessen

Huis vh Ndl

Screening anderstaligen VDAB Detentieconsulent Vokans Assessment Resoc Werkgeversbezoek Voka Werkgeversbezoek DRA SF Sportdienst Financiële D’monde ondersteuning BC Drive Lesgever BC Danlie Lesgever Vlabus Aanleveren lesgevers Bloso Lesgeversuren Losse Toernooi, sportinitiatieven streetdance, … Hogeschool Crea Gent DRA Vorming DRA Crea Openbare bib

Ondersteuning bibwerking Provincie Oost- Ondersteuning Vlaanderen bibwerking Particulier Grafisch verhaal Vzw Zinloos Vorming Geweld Huis vd Mens Mindfulness Vzw 10 Lezing december… Boulvard Optreden Velleman en Optreden Monden Vorming Plus Aanbod vr burgers + verkenning Schoovaerts Vorming Balie GJA Balie ED

Infosessie B.P. Bib + workshops

Doorlopend Ong. 12u/week Doorlopend Ong. 12u/week Doorlopend modules/week (32,5u/week) Doorlopend Ong. 3,5u/week 3x/jaar

2

1

-1 +1

Vast 2x/jaar Eenmalig Eenmalig Vast Doorlopend

-1 +1

1

+1 +2 -1 +1

0,3

1,5u/ 2 weken 1,5u/ 2 weken 9u/week

1 2x2 1 2 1 2 aanspreekpntn 1 1 2

30u/jaar Enkele keren/jaar

1 aanspreekpnt 3

Febr-mei

1

2x/jaar Doorlopend 1,5u/week Doorlopend

2x2 1

4

-1 +2

1

+1

1

1x/jaar 2 sessies Eenmalig

2 aanspreekpntn 2 aanspreekpntn 1 1

1x/jaar Eenmalig

1 5

Eenmalig Eenmalig

4 2

1x/2jaar

1

1x/jaar Doorlopend 1/2weken 2x/jaar Doorlopend

1 1

Doorlopend

2 1

+1 -1

+1

+1

1


17 Heel algemeen kunnen we stellen dat bijna 100 mensen op een of andere manier betrokken geweest zijn het voorbije jaar. Er zijn een aantal personeelswissels gebeurd, waarvan de meeste omwille van zwangerschap (VDAB, TB en Huis vh Nederlands). Een aantal mensen zijn weg gegaan bij de organisatie in kwestie, zoals enkele vrijwilligers, een leerkracht en een sportmonitrice. Vanuit het CGG werden middelen anders ingezet zodat er 1 therapeut minder naar de gevangenis kwam vanaf april 2011 (cf. hoofdstuk 3). Verder zijn er een aantal nieuwe samenwerkingspartners bij gekomen (zie hierboven) waardoor nieuwe medewerkers (voor verschillende soorten opdrachten) aangetrokken zijn. In totaal zijn er in 2011 elf introductiegesprekken doorgegaan met nieuwe medewerkers. Verder waren er 15 mensen die eenmalig of voor een afgebakend (kort) project naar de gevangenis zijn gekomen (lezing, eenmalige vorming, etc.). Tot slot kunnen we nog vermelden dat er een heel aantal vrijwilligers actief zijn binnen de gevangenis: 10 voor individuele bezoeken, 7 voor het kinderbezoek, 6 bij de AA en de vrijwilligers van Teleonthaal bij een eventuele oproep vanuit de gevangenis.

3. Conclusies en toekomstperspectieven De ‘PMD-structuur’ is het voorbije jaar niet veranderd. Er was reeds gebleken dat iedere vraag, elk idee of knelpunt, iedere samenwerkingspartner, etc. waar nodig een plaats vindt in de structuur en het gepaste forum telkens voorhanden is. Vooral i.v.m. de bibliotheek en rond de toekomstige aparte afdeling is het voorbije jaar veel werk verzet. De samenwerking tussen onze diensten vanuit de Vlaamse gemeenschap en de diensten van de gevangenis zelf (FOD Justitie) werd o.a. op die manier constructief verder vorm gegeven. Een gezamenlijke beleidsplanning lijkt misschien nog veraf, maar stap voor stap wordt in die richting gewerkt. Wanneer we louter naar onze eigen diensten en samenwerkingspartners- en vormen kijken, kunnen we vaststellen dat het voorbije jaar heel wat aandacht gegaan is naar de samenwerking tussen de ‘vaste’ partners enerzijds, maar anderzijds ook naar uitbreiding van het hulpen dienstverleningsnetwerk. Een bedenking die we ons kunnen maken is of we ons in een aantal gevallen misschien beter provinciaal opstellen? Er zijn immers nogal wat tendensen in die richting (VDAB, CAW, Onderwijs, …). We konden jammer genoeg nog steeds geen beroep doen op een sociaal-cultureel werker van De Rode Antraciet vzw, maar er is verandering op til. We kijken alvast uit naar 2012!


18

Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties, verschuivingen, tendensen van het afgelopen werkjaar benoemd. Vervolgens worden een aantal structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in de bijlagen. Daar is per aanbod een fiche met meer informatie opgesteld. Hieronder vindt u eerst een globaal overzicht:

Welzijn

Gezond

Onder

Tewerk

heid

wijs

stelling

Sport

Cultuur

Trajectbege leiding CVO VTH Individueel bezoek vrijwilligers

CGG

•Italiaans •Engels •Frans •Excel •Word

Kinder

Fitness Bibliotheek VDAB Detentie

Spinning

consulent Creatief Atelier

bezoek AA

Teleonthaal

GJA

CAP

Suggnomè

Herstel - Film & debat - Workshop slachtoffers - Infosessies - Gastspreker

24u niet roken en 10.000 stappen project

PCVO Scheledeland •NT2 •Nederlands in Detentie •Reken en taalvaardigh •Word •Maatsch reïntegratie •Webdesign •Oulook & agendabheer

Multisport Stagiaire ergo Start 2 Run

Assessment Vokans

Sportaanbod vakanties

Optredens, muziek, dans, ...

Fitness CVO Janitor - Schilder

Badminton Start to run

Ontspannin g (kwis, lezing, ...)

CBE Waas en Dender •Computerinitiatie •Rijbewijs theorie

Buitenploegen

Vormingen


19

1. Welzijn Trajectbegeleiding In hoofdstuk 2 werd al kort ingegaan op de functie van de trajectbegeleiders in de gevangenis. Enerzijds is er de focus op een systematisch onthaal, anderzijds de eigenlijke trajectbegeleiding. Wat betreft onthaal werd dit midden 2011 opnieuw aan een evaluatie onderworpen. Dit om te bekijken of eerder de juiste keuzes gemaakt zijn (cf. jaarverslag 2010). Alle inwoners van het gerechtelijk arrondissement Dendermonde (ongeacht juridisch statuut of taal) en alle gedetineerden zonder vaste verblijfplaats die Nederlands spreken, krijgen een persoonlijk proactief onthaal. Nederlandstaligen en anderstaligen die Frans, Engels of Duits spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een schriftelijke onthaalmap via de PSD (bij hun onthaalgesprek). Anderstaligen die geen van bovengenoemde talen spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een onthaalbrief vanuit JWD (dit op basis van de taalregistratiefiche ingevuld door PSD). Uit de evaluatie (gegevens van 1 februari 2011 t.e.m. 30 juni 2011) blijken o.a. volgende zaken (meer (cijfer)gegevens bevinden zich in de bijlagen): - 68,6% van het totaal aantal opgenomen dossiers (220) zijn via het systematisch onthaal opgestart, een kleine 30% via een rapportbriefje van de gedetineerde zelf. - Van de 220 opgenomen dossiers bleven er 119 in onthaal en stroomden er 57 door naar TB. De anderen haakten zelf af of waren niet meer bereikbaar door transfer of vrijlating. - Ongeveer 1/4 van de aanmeldingen komen van anderstaligen (23%). Tijdens de vorige analyse (2010), toen anderstaligen nog een prioritaire doelgroep was binnen het systematisch onthaal, was dit 28%. De keuze om met een schriftelijk onthaal te werken voor anderstaligen blijft dus voor doorstroom naar de trajectbegeleiders zorgen. - De doorstroom naar TB (26%) is lichtjes gestegen t.o.v. de vorige evaluatie (19%). Deze evaluatie werd besproken met de directie van het CAW en binnen de WG Strategisch Plan. Na deze besprekingen heeft het team dan ook beslist om de huidige doelgroepen zoals hierboven beschreven voor een persoonlijk en schriftelijk onthaal te behouden. Daarnaast zijn er nog enkele cijfers over het onthaal periode januari-december 2011: - In 2011 heeft het team JWW 623 cliënten onthaald waarvan 2/3 proactief. - Van die 623 verbleven er 547 in de gevangenis. De andere 76 cliënten zijn naastbestaanden van gedetineerden ofwel verdachten en hun directe sociale omgeving. - De verhouding beklaagden en veroordeelden is bijna gelijk. Ook in de doorstroom naar trajectbegeleiding. - Er is een grote doorstroom vanuit het systematisch onthaal, zelfs meer dan vanuit rapportbriefjes, naar TB. - Voornamelijk cliënten die woonachtig zijn binnen ons gerechtelijk arrondissement stromen door naar TB. - Ongeveer 90% van alle gedetineerden gezien in een onthaal hebben een leeftijd tussen 18 en 59 jaar. Binnen deze groep zijn het dan nog eens de 18 tem 25 jarigen en de 30 tem 39 jarigen die oververtegenwoordigd zijn. - Het merendeel van de aanmeldingsvragen bij gedetineerden waren vragen naar informatie en naar dienstverlening (administratieve hulp). - Een groot deel van de onthalen worden afgesloten na gemiddeld 2 gesprekken en dit voornamelijk omwille van vrijlating of transfer naar een andere gevangenis.


20 De voorbije jaren lag de focus voor een groot deel op de ontwikkeling van een goed onthaal, in 2011 is de focus stilaan verschoven naar de trajectbegeleiding en het goed en gefundeerd uitbouwen daarvan. Er is vertrokken vanuit het methodisch kader voor trajectbegeleiders binnen JWW. Voor het team blijken een aantal thema’s cruciaal te zijn in de dossiers. Deze thema’s zijn reclassering (woonst/werk/zoeken naar begeleiding), relationele gevolgen omwille detentie en bemiddelen met partner en kinderen, detentieschade, herstel, kinderbezoek, contacten met de directe sociale omgeving, feitenbespreking en -beleving, ondersteuning gedurende de detentie in kader van administratie, … Dit zijn zaken die allemaal aan bod komen in de integrale individuele begeleiding in detentiecontext. Daarnaast wordt er binnen trajectbegeleiding ook aandacht gegeven aan het toeleiden van gedetineerden naar hulpen dienstverlening en het opvolgen van hun hulpen dienstverleningstraject. In 2011 zijn er 164 cliënten begeleid geweest. Hierbij gaat het over 144 begeleidingen van gedetineerden in detentiecontext, 12 begeleidingen ouder- kind contact en 6 begeleidingen van naastbestaanden van gedetineerden. Individueel bezoek van vrijwilligers JWD Er is zoals de voorbije jaren nog steeds een equipe van 10 vrijwilligers die gedetineerden extra ondersteuning biedt tijdens hun detentie. Er zijn een 40-tal dossiers opgestart in 2011, een aantal dat vergelijkbaar is met het vorige werkingsjaar. Elf dossiers werden overgedragen van 2010 naar 2011. De vrijwilligers gaan gemiddeld één keer om de twee weken op bezoek en een begeleiding duurt gemiddeld 6,5 maand (wat lang is gezien de context van een arresthuis). Kinderbezoek Eind vorig jaar is er gestart met een extra kinderbezoek iedere laatste woensdag van de maand. Na een moeizame start heeft dit bezoek tussen papa’s en kinderen haar plekje veroverd. Voor het zaterdagbezoek met begeleider bereikten we gemiddeld 14 families, voor het woensdagbezoek zonder begeleider gemiddeld 5 families. Op jaarbasis namen 166 papa’s op zaterdag en 55 papa’s op woensdag deel aan het kinderbezoek. Daarmee zitten we in dezelfde grootorde als de voorbije jaren. Het verschil is dat er minder mensen geweigerd moesten worden omwille van wachtlijsten (cf. betere spreiding). Om de kinderbezoeken in goede banen te leiden zijn er 7 vrijwilligers van JWD actief (twee mensen zijn gestopt, eentje in augustus en eentje eind december). Voor zowel het woensdag- als voor het zaterdagbezoek zijn twee eindverantwoordelijke vrijwilligers aangesteld. Op die manier is de impact op de taakinvulling van de organisatieondersteuner iets beperkter in vergelijking met de voorbije jaren. In de loop van het jaar werd samen met de vrijwilligers de nieuwe invulling van het woensdagbezoek geëvalueerd. Het concept werd in vraag gesteld en knelpunten besproken, gekoppeld aan de eigen ervaring en de opmerkingen van de eindverantwoordelijken. Er werd besloten om het woensdagbezoek zonder partner zo te behouden wegens de grote meerwaarde van een intens en persoonlijk contact tussen vader en kind(eren). Wel werd er voor geopteerd dat gedetineerden niet meer hoefden te kiezen tussen het woensdag- óf zaterdagbezoek per maand, maar dat ze (bij voldoende plaatsen) aan beide konden deelnemen. Op het einde van 2011 werden deze keuzes bevestigd door de cijfers. We hebben kunnen besluiten dat de interesse voor het woensdagbezoek geleidelijk aan toeneemt.


21 Teleonthaal Na de toename in 2010 is het aantal oproepen vanuit de Oost-Vlaamse gevangenissen (Gent, Oudenaarde en Dendermonde) opnieuw wat gedaald. Er werden 152 oproepen vanuit de gevangenis geregistreerd. Cijfers per gevangenis zijn er niet (cf. anonimiteit). Veelal gaat het om gelijkaardige onderwerpen als de oproepen door de modale burger, dat wil zeggen i.v.m. relaties, suïcide, eenzaamheid, etc. Er wordt wellicht het meest gebruik van gemaakt op de uren wanneer er niemand van de trajectbegeleiders, PSD e.d. aanwezig is. Suggnomè vzw Het aantal aanvragen vanuit de gevangenis voor de dader-slachtofferbemiddelaars van Suggnomè is licht toegenomen in 2011. Via het onthaal krijgen gedetineerden uitleg over dit aanbod, maar evenzeer via de infosessies die 2 keer per jaar georganiseerd worden (zie verder). Daarnaast zijn er nog gedetineerden die zelf de weg naar bemiddeling weten te vinden. We zien dat het aantal rapportbriefjes in de brievenbus is toegenomen. In het voorjaar is er een voorstelling geweest voor de bedienaars van de erediensten binnen de gevangenis. Dit resulteerde tot nu toe in één extra doorverwijzing. Suggnomè leverde ook een grote bijdrage bij de organisatie van het ‘aanbod voor burgers’ (cf. hoofdstuk 5). De betrokkenheid en gedragenheid van het thema herstel bij verschillende partners wordt als een meerwaarde beschouwd. Herstelgerichte activiteiten Een aantal vaste activiteiten rond het thema ‘herstel’ zijn ondertussen ingebed in onze gevangenis. Er was een filmvoorstelling in het voorjaar en in het najaar. Dit als opwarmer, ‘teaser’ voor het herstelgerichte aanbod. Na de film is ook een bespreking, debat voorzien. Bij de eerste film waren er wat technische problemen, waardoor heel wat mensen de zaal hebben verlaten (film was moeilijk verstaanbaar). Verder constateren we een redelijke tot goede opkomst voor deze activiteit. Het is een laagdrempelige manier om toch iets mee te geven over het thema herstel. Zoals de voorbije jaren werd ook een drieluik ‘workshop slachtoffers’ met daaraan gekoppeld een infosessie van Suggnomè en een infosessie rond de Burgerlijke Partij georganiseerd. We zijn er dit jaar in geslaagd twee keer een stabiele groep van 8 deelnemers bij mekaar te krijgen en houden voor de workshop. Er werden dan ook door alle partners extra inspanningen geleverd. De ‘Gespreksgroep Zelfbeeld, Verantwoordelijkheid en Herstel’ stond oorspronkelijk 2 maal gepland. In het voorjaar waren er echter te weinig inschrijvingen (ondanks de inspanningen voor de werving!) waardoor we het initiatief moeten annuleren hebben. We hebben de beslissing genomen de sessie van het najaar ook te annuleren en dit aanbod even ‘on hold’ te plaatsen. We bekijken of we dit volgend jaar toch opnieuw inplannen. Verder was er nog een gastspreker gepland maar die heeft wegens medische redenen verstek moeten geven. Er is geen vervanger meer gevonden. Doorheen het jaar zijn er verschillende gemengde bijeenkomsten (JWD en PSD) geweest rond het ‘Werkboek Herstel’. Samen werd het boek stap voor stap doorlopen en bekeken hoe hier in de praktijk mee aan de slag kan gegaan worden.


22 Gratis Juridisch Advies Het betreft een continue dienstverlening (2 momenten per maand) waarvan ongeveer 50 à 60 personen gebruik maken op jaarbasis. Vanuit de trajectbegeleiders wordt er regelmatig naar deze dienstverlening doorverwezen.

2. Gezondheid

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Eclips Na de opstart in 2008-2009 heeft dit aanbod zich goed gestabiliseerd. Het CGG is een structurele én gekende partner in de gevangenis. Dat maakt dat er stilaan kan gekeken worden hoe dit aanbod zich nog verder kan ontwikkelen. Sinds 1 april 2011 is CGG Eclips wekelijks met 1 persoon op maandag aanwezig. Voordien was er een wekelijkse aanwezigheid van twee personen. Dit heeft tot op heden geen negatieve impact op het aanbod. In de loop van 2011 waren er 37 nieuwe aanmeldingen, een gemiddelde van een 3-tal per maand. Van deze aanmeldingen is zo’n 90% bij het CGG aan het juiste adres, waaruit een zeer goede doorverwijzing blijkt. Een 31-tal zorgperiodes werden afgesloten in de loop van 2011, 65% daarvan omwille van einde detentie of transfer. Meer dan de helft van de afsluitingen (55%) gebeurt na maximum 3 gesprekken. Dit blijft eigen aan de context, maar betekent vaak het abrupt stopzetten van de begeleiding. De belangrijkste aanmeldingsproblematieken zijn ‘psychische problemen (depressieve stemmingen, suïcidegedachten, stress, etc.)’ en ‘verwerkingsproblemen’. Bij de diagnoses van de nieuwe dossiers uit 2011 blijken vooral ‘aanpassingsstoornis’ (33%) en ‘persoonlijkheidsstoornis’ (19%) er uit te springen. Verder neemt het team Forensische Zorg van CCG Eclips ook een post-penitentiaire opdracht op waarbij (ex-)gedetineerden na detentie of tijdens detentie mits UV’s onder voorwaarden van justitie ambulant worden behandeld i.f.v. hervalpreventie. Anonieme Alcoholisten (AA) Hun aanbod werd gecontinueerd zonder wijzigingen t.o.v. 2010. Zij bereiken gemiddeld 2 à 3 personen per sessie. Centraal Aanmeldingspunt (CAP) Sinds 11 mei 2011 is het Centraal Aanmeldingspunt ook actief in de gevangenis van Dendermonde. Dit project wordt georganiseerd door de VVBV (Vlaamse Vereniging Behandelingscentra Verslaafdenzorg) in opdracht van de FOD Justitie. Aangezien het om een vorm van dienstverlening gaat, wordt dit mee in dit jaarverslag opgenomen. Op een kleine 8 maanden waren er 53 aanmeldingen en werden 44 mensen gezien. Deze dienstverlening wordt door heel wat medewerkers in de gevangenis als positief ervaren en een kwalitatieve verbetering inzake drughulpverlening, een niet te onderschatten problematiek in de gevangenis(sen).


23 Gezondheidsacties In april van dit jaar werden de eerste contacten gelegd met Vzw Logo Dender. Zij werken rond de 7 gezondheidsdoelstellingen bepaald door de Vlaamse overheid: gezonde voeding en beweging, alcohol-, drugs- en tabakspreventie, vaccinaties, borstkankerscreening, suïcidepreventie, gezondheid en milieu, valpreventie. Er werd bekeken op welke manier een samenwerking met de gevangenis mogelijk kon zijn. Een eerste actie die werd opgezet was de deelname van de gevangenis aan de actie ’24 uur niet roken’. Vooraf was er nog een infosessie voor gedetineerden met een tabacoloog die informatie gaf over de gevolgen van roken, psychisch en fysisch, vragen beantwoordde, etc. De opkomst was eerder matig, maar de interactie van de deelnemers was groot. Aan de actie op 31 mei hebben 23 gedetineerden deelgenomen. Niet iedereen kon volhouden, maar het was voor velen onder hen een eerste aanzet naar een gezondere levenswijze. Negen gedetineerden maakten dankbaar gebruik van de extra stimulans, nl. een extra sportactiviteit. Deze actiedag is zeker en vast voor herhaling vatbaar. In het najaar hebben we met de hele gevangenis (zowel gedetineerden als personeel) deelgenomen aan het ‘10.000 stappen-project’. De hele gevangenis werd als het ware ingekleed: affiches, flyers, voetjes op de grond richting wandeling, bewegwijzering met berekening van het aantal stappen voor bepaalde afstanden, etc. We hebben ook 2 keer een infosessie voor gedetineerden georganiseerd. In totaal zijn daar 42 gedetineerden op afgekomen. Er zijn uiteindelijk 23 gedetineerden die een stappenteller ontleend hebben, de meeste daarvan hebben dit (zoals vooropgesteld) minimaal 6 weken volgehouden (zie contract - bijlage 3). We vermoeden dat een aantal gedetineerden afhaakten omwille van de waarborg die betaald moest worden (dit bleek uit de evaluatie). Voor de volhouders was er dan wel weer een beloning in de vorm van een kantinebon. Over het algemeen werd dit project als zeer positief geëvalueerd door de deelnemers.

3. Onderwijs Het onderwijsaanbod wordt georganiseerd door het consortium IX. De lessen in de gevangenis worden gegeven door het CVO VTH Aalst-Dendermonde, het PCVO Scheldeland en door CBE Waas en Dender. Op het einde van het jaar is CVO Janitor er nieuw bijgekomen als aanbodverstrekker, en dit voor de schildersopleiding. Het eerste semester (semester 2 schooljaar 2010-2011) bestond uit volgende cursussen: Italiaans, Engels, Frans (2x), Excel, Nederlands voor Anderstaligen - NT2 (met voorafgaand de screening door het Huis vh Nederlands), Functionele Taal- en Rekenvaardigheid, Outlook en Agendabeheer, Webdesign, ICT voor beginners, Rijbewijs Theorie, Nederlands in detentie en maatschappelijke re-integratie (2x). In het tweede semester (semester 1 schooljaar 2011-2012) werden volgende cursussen georganiseerd: Italiaans, Engels, Frans (2x), Word voor werkers en voor niet-werkers, Nederlands voor Anderstaligen - NT2 (2x), Functionele Taal- en Rekenvaardigheid, Nederlands in detentie, maatschappelijke reintegratie, Computerinitiatie laaggeschoolden, Rijbewijs theorie en de nieuwe opleiding Schilder-decorateur. Het voorbije jaar zijn enkele wijzigingen in het onderwijsaanbod doorgevoerd. Dit op basis van evaluaties, afstemming vraag en aanbod en op basis van mogelijkheden van de betrokken scholen. Zo is er dit jaar geen module van Bedrijfsbeheer meer georganiseerd. Eventueel kan dit later opnieuw opgenomen worden. Daarnaast werd ook het aanbod ‘open leren’ stop gezet. Dit ondanks het feit dat dit nog steeds een geschikte formule lijkt om in een arresthuis aan de verschillende vragen tegemoet te komen. We blijven zoekende naar een formule om voldoende antwoorden te kunnen bieden.


24 Nieuwe cursussen waren Outlook & Agendabeheer en Webdesign. Deze zijn vrij gespecialiseerd, maar ze komen tegemoet aan de vraag van een segment van de bevolking in de gevangenis. Uiteraard behouden we een gezond evenwicht met een basisaanbod en starterscursussen! In 2011 werd ook de eerste keer een cursus ‘maatschappelijke re-integratie’ ingericht. De bedoeling is om in deze cursus informatie te geven en een aantal thema’s te bespreken de relevant zijn in functie van de reclassering (RVA, OCMW, etc). We mikken hiermee op een publiek dat vanuit de gevangenis aan deze re-integratie aan het werken is. Na een evaluatie werd de inhoud van de cursus en de manier van werven ietwat bijgestuurd, evenals de nadruk op samenwerking met interne diensten (JWD, VDAB, etc.). Deze cursus zou in de toekomst bij de aparte afdeling zeker een meerwaarde kunnen betekenen. Verder zijn we eind 2011 gestart met een schildersopleiding. Een kleine groep gedetineerden wordt intensief (5 dagen per week) opgeleid en dit module per module. Door de uren gelijk te laten lopen met de uren van de werkers in de gevangenis kunnen we één module per week afwerken. Er is tevens een samenwerking met de CDRGA7 i.f.v. materieelkosten en uitbetaling van cursisten. Jammer genoeg haakte een potentiële leerkracht net voor de start van de eerste module af. De onderwijscoördinator heeft deze taak dan op zich genomen. Het behoeft geen uitleg dat dit geen ideale situatie was. Voor de modules vanaf januari gaan we op zoek naar een nieuwe leerkracht. Verder hebben we net zoals vorig jaar enkele cursussen (Frans en Word) opgesplitst in een aanbod voor werkers en een aanbod voor niet-werkers (met afgestemde uren). Op die manier krijgen beide groepen kansen om in het onderwijsaanbod in te stappen. Voor NT2, Nederlands voor anderstaligen, hebben we in de 2e helft van het jaar een extra cursus ingelast. Er zijn vrij veel anderstaligen in onze gevangenis en de vraag naar Nederlandse les is vrij groot. We plannen voor het komende jaar in elke semester 2 i.p.v. 1 cursus. Voor de doelgroep van de laaggeschoolden is er een aanbod van Basiseducatie. Dit jaar zijn Rijbewijs en Computerinitiatie (fiche ontbreekt in de bijlagen) ingericht. Dit met wisselend succes. De cursussen worden wel zo opgebouwd dat instroom continu mogelijk is, maar toch blijven weinig deelnemers over aan het einde van de rit. Het blijft zoeken hoe we deze doelgroep aantrekken en blijvend gemotiveerd houden. Tot slot werden opnieuw een proclamatie en een onderwijsbeurs georganiseerd. Daarover leest u meer in hoofdstuk 4.

4. Tewerkstelling Detentieconsulent De VDAB-detentieconsulent (cf. hoofdstuk 2) leverde in 2011 opnieuw schitterend werk, ondanks de moeilijke doelgroep (cf. arresthuis). Zo werd een uitstroom van meer dan 60% behaald. Dit is een opmerkelijke stijging (38,9% in 2010). De economische situatie is van die aard dat de detentieconsulente gedetineerden een stuk makkelijker aan het werk krijgt dan de voorbije jaren. Ook een nieuwe vorm van registreren ligt aan de basis van het grote verschil8. 7

Centrale Dienst voor de Regie van de Gevangenisarbeid Vanaf 2011 is er een wijziging gebeurd in de afsluitregels van trajecten met invloed op het % van de uitstroom naar werk. Waar vóór 2011, trajecten automatisch na 6 maand begeleiding werden afgesloten, tenzij er nog een 8


25 Assessment Vokans Oorspronkelijk waren er 2 sessies ingepland, maar de eerste sessie in juni is vlak voor de start geannuleerd. Dit omdat de groep met geschikte kandidaten te klein was geworden. Ook de uitval omwille van transfers ed. blijft een enorm pijnpunt. Na deze annulatie werd beslist om het huidige concept te evalueren. Hieruit bleek dat een inhoudelijke aanpassing noodzakelijk was. Zo werden onder andere het aantal groepsmomenten beperkt tot 7 voormiddagen en enkele extra individuele momenten ingelast. Ook werd minder oriëntatiegericht gewerkt en eerder sollicitatiegericht (sollicitatietraining, opmaak CV, etc.). Potentiële doorverwijzers (PSD, TB, …) werden hierover in een infosessie ingelicht. De tweede sessie is beter verlopen, al bleef de uitval in de eerste week een probleem. Hiervoor zijn allerlei redenen die eigen zijn aan de aard van de groep zoals transfer, vrijstelling, etc., maar een belangrijke factor is ook het niet blijven volhouden. Vaak verschuilt men zich achter andere redenen zoals een interne job. We verwachten een bepaald engagement van zodra men start en sommige gedetineerden kunnen dit niet waarmaken. De volhouders die wel trouw blijven komen worden vaak een hechte groep. Het nieuwe concept op zich werd vrij positief ervaren, maar vnl. naar verslaggeving toe zijn er een aantal aandachtspunten die door Vokans verder moeten opgevolgd en verbeterd worden. We achten verdere evaluatie nodig om te bekijken of dit wel het meest geschikte aanbod is in deze context. Andere Er zijn contacten geweest met competentiecentrum Hamme en er werd een werkgeversbezoek georganiseerd voor potentiële werkgevers in de buurt. Hierover leest u meer in hoofdstuk 5.

5. Sport Op het vlak van sport hebben we, zoals eerder vermeld, een bewogen jaar achter de rug. Einde februari is de vorige sportfunctionaris van job veranderd en pas in de zomer is de nieuwe sportfunctionaris aangesteld. Daarenboven heeft één van de vaste sportmonitrices ook andere oorden opgezocht in dezelfde periode, waardoor er op korte tijd heel wat zaken ondervangen moesten worden. De beleidsmedewerker samen met de organisatieondersteuner hebben dit zo goed mogelijk trachten te doen, maar de gevolgen waren zichtbaar op het terrein. We hebben dus jammer genoeg de positieve tendens van het vorige jaar niet kunnen verder zetten. 2011 is vooral een jaar geweest van zachtjes aan terug stabiliseren zodat we vanaf 2012 terug kunnen beginnen opbouwen. Vanuit de directie van de gevangenis is er wel geïnvesteerd in drie fitnesstoestellen (fit-point) op de wandeling, waar gretig gebruik van wordt gemaakt. Volgende sport activiteiten zijn in de loop van 2011 georganiseerd: actie(opleiding) bezig was, krijgen de (detentie)consulenten vanaf 2011 de vraag of het traject mag afgesloten worden. Hierdoor wordt het traject pas afgesloten wanneer de consulent oordeelt dat de werkzoekende/ gedetineerde voldoende begeleiding gehad heeft om de stap naar de arbeidsmarkt te zetten. Vermits na afsluiten van een traject de uitstroom berekend wordt, zal deze uitstroomberekening voortaan beter aansluiten op zijn begeleiding.


26

Groepsfitness Fitness blijft een enorm succes en een belangrijke uitlaatklep van een grote groep gedetineerden. Begin 2011 zijn we overgeschakeld van 5 lesmomenten naar 7 om aan de grote vraag tegemoet te komen. Dit konden we doen door de organisatie van de uren anders te structureren waardoor we zelfs binnen hetzelfde budget bleven als voorheen. Spinning en Multisport Op dinsdagvoormiddag is er een vast sportblok met spinning en multisport. Voor beide lessen is er gedurende het hele jaar vrij veel verloop geweest, wat resulteert in een magere aanwezigheidsgraad. In het najaar was er opnieuw een consequentere opvolging, waardoor de groep iets stabieler werd, deelnemers beter en langer volhielden, etc. Tot en met 7 maart was er ook een uur spinning op maandagnamiddag, voor de groep van de werkers, maar dit is jammer genoeg weggevallen. We hebben geen nieuwe sportmonitor gevonden en later op het jaar ontbrak het aan financiële middelen om dit vlot terug te kunnen opstarten. Badminton De wekelijkse badmintontraining is voor een kleinere groep. We mikken op de gedetineerden met een straf van 3 jaar of meer omdat zij iets langer in onze gevangenis aanwezig zijn. Bij bijvoorbeeld beklaagden is het verloop te groot waardoor je de trainingen niet echt zou kunnen opbouwen. Aan het begin van het jaar werd dit (vrij nieuwe) initiatief geëvalueerd. Zowel begeleider als deelnemers waren over de hele lijn positief. Ook al is er ‘slechts’ een kleine groep, de deelnemers gaven aan hier veel voldoening uit te halen, zowel sportief als sociaal. De trainingssessies werden dan ook verder gezet. In de tweede helft van het jaar werd een tweede badmintonclub aangesproken om een deel van de lessen op zich te nemen (cf. voorheen vaste sportmonitrice die in het voorjaar van job veranderd is). Van Badmintonclub Danlie uit Hamme werd een trainer bereid gevonden. Start 2 Run Oorspronkelijk stonden een aantal sessies ‘Start 2 Run’ gepland, maar er is er slechts één doorgegaan, nl. in het voorjaar. Ondanks het vroege uur (8u-9u ’s morgens) was er voldoende interesse. Niet iedereen hield echter tot het einde vol en de opkomst was ook vrij wisselend, maar 7 gedetineerden slaagden er toch in om na 8 weken 5 kilometer te lopen. Vakantieperiodes In de vakantieperiodes werden ondanks de moeilijkheden toch inspanningen geleverd om een extraatje toe te voegen aan het reguliere sportaanbod. Zo werd een badmintontoernooi georganiseerd dat omwille van het succes over drie dagen is gespreid (ipv oorspronkelijk 1 moment gepland), was er opnieuw streetdance dat zeer gesmaakt werd en was er een tafeltennistoernooi. Aan buitenploegen is er weinig aandacht besteed, maar dit is iets dat we in 2012 opnieuw regelmatig willen organiseren.


27 Andere Na het wegvallen van Over de Muur vzw in het voorjaar werd in het najaar het sportlandschap opnieuw onder de loep genomen. Een goede samenwerking met de Sportdienst van de Stad Dendermonde was reeds de voorbije jaren een feit. Zij investeren bijna € 2.000 in onze sportwerking (lesgeversuren + sportmateriaal). Daarnaast werden de contacten met Bloso aangehaald, wat resulteerde in een aantal lesgeversuren (cf. badminton). In 2012 willen we bekijken of er met de Provincie opnieuw een meer gestructureerde samenwerking mogelijk is.

6. Cultuur We stellen reeds enkele jaren vast dat culturele activiteiten over het algemeen steeds op een zekere interesse kunnen rekenen. Er is steeds een doelgroep in de gevangenis aanwezig die zich hierdoor aangesproken voelt. O.a. via het GPA (samenwerking BM-JWD) proberen we dit aanbod wat op te krikken, nieuwe horizonten te verkennen (CC Belgica, Academie, …) en er voor te zorgen dat er op geregelde basis activiteiten allerhande zijn (crea, bibliotheek, workshops, etc.). We zijn ook in overleg gegaan met vzw Haiku-kern Antwerpen. Zij willen een cultureel Europees project indienen waarbij in verschillende landen wordt vertrokken van ‘haiku’s’ (of een van zijn aanverwanten) en waarop vervolgens wordt verder gewerkt met woord, beeldende kunst, etc. Het project kreeg de titel ‘Parol!’ mee. In 2012 wordt dit verder uitgewerkt en wordt de projectaanvraag ingediend. Bij goedkeuring zal de uitvoering ervan in 2013 plaats vinden. Stagiaire ergotherapie Net zoals vorig jaar was er ook dit jaar een stagiaire ergotherapie. Dit maal lag de focus op ‘kunst’, wat kunst is of kan zijn, wat het voor iemand betekent, zelf kunst creëren, etc. Er werd geopteerd om met een kleine groep aan de slag te gaan om op die manier een proces te kunnen afleggen met de verschillende deelnemers. Gedurende een aantal weken legde zij met een 5-tal mensen een mooie weg af met enkele schitterende eindresultaten waar ze terecht trots op konden zijn. Crea en Ontspanning Het wekelijkse crea-atelier blijft een bepaalde doelgroep aanspreken. Er is telkens een grote opkomst en een relatief stabiele groep. Deze soort van activiteit komt aan een bepaalde nood tegemoet en ook het feit dat dit ’s avonds plaats vindt zorgt voor een goede opkomst. In het begin van het jaar hebben we vanuit de gevangenis ‘gedichtendag’ in de belangstelling geplaatst. Vanuit de Openbare Bibliotheek kregen we logistieke ondersteuning (affiches en kaartjes met gedichten erop) en in samenwerking met de ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting werd een heuse schrijfworkshop georganiseerd. Er werd een wedstrijdelement aan gekoppeld en er was een prijsuitreiking waarop iedereen een gedichtenbundel cadeau kreeg. Ook in de zomerperiode werd een creatief initiatief op poten gezet. Zo waren er enkele sessies van ‘grafisch verhaal’. Daarbij kregen de deelnemers de kans om enkele tekentechnieken aan te leren en werd getracht op korte termijn toch naar een eindproduct


28 toe te werken (cartoon, kortverhaal, …). Deze cursus werd door de deelnemers als positief ervaren, al vonden de meesten het wel erg jammer dat het zo kort was (2 sessies). Naar goede gewoonte hebben de vrijwilligers van JWD opnieuw een quiz georganiseerd, eentje in de zomerperiode en een in de kerstvakantie. Nog in de kerstperiode was er een kerstoptreden van de groep Boulvard en een avond met stand up comedy. In plaats van alles op één avond te concentreren zoals de voorbije jaren, hebben we dit opgesplitst. Dit n.a.v. de bevindingen van vorig jaar en om op deze manier méér mensen te kunnen bereiken (verschillend publiek) met een ontspannende activiteit. Tot slot was er in het najaar ook een lezing ‘de laatste getuigen’. Dit met enkele mensen van de vzw ‘de werkgroep 10 december 2008’. Enkele oud-strijders kwamen hun verhaal vertellen, wat ze hebben meegemaakt, hoe dit de rest van hun leven heeft beïnvloed, etc. Het waren beklijvende en pakkende getuigenissen die de zaal muisstil kregen. Een absolute aanrader. Vormingen Doorheen het werkingsjaar 2011 werden 4 verschillende vormingen ingericht. In februari ging de cursus ‘Omgaan met lastige situaties’ door. Deze cursus is over het algemeen goed verlopen. Er was een zeer hechte groep en er is met de 5 deelnemers een heel parcours afgelegd. In het najaar waren er enkele sessies ‘Mindfulness’. Het was de eerste keer dat we dit aanboden, maar er was reeds langer vraag naar een dergelijk initiatief (cf. Prison smart vorig jaar). De deelnemers waren dan ook erg tevreden. Dit aanbod zal ook in 2012 georganiseerd worden. De vzw ‘zinloos geweld’ bracht een eenmalige sessie (i.c. een voor gedetineerden en een voor personeel) i.v.m. geweldloze communicatie. Het leek ons een interessant onderwerp en bruikbaar in de praktijk, maar dit vertaalde zich niet in inschrijvingen en aanwezigheid. Jammer genoeg waren er slechts 3 deelnemers. Het voordeel was wel dat erg individueel kon gewerkt worden, waardoor deze personen én de begeleidster van de workshop toch tevreden waren. En tot slot was er nog de cursus ‘Overleven op cel’. Hier was uitval een spelbreker en ging uiteindelijk één sessie minder dan voorzien door. Bibliotheek Begin 2011 (4 februari) werd met de betrokken partijen een afsprakennota ondertekend waarin een actieplan is opgenomen om tot een goed uitgeruste moderne bibliotheek te komen. Zowel vanuit de Vlaamse Overheid (Admin. Cultuur), als vanuit de Provincie, de Stad Dendermonde (Openbare Bibliotheek) als de gevangenis werd een engagement bevestigd en werden een aantal financiële middelen ter beschikking gesteld. Op het vlak van 4 pijlers werden doelstellingen geformuleerd, nl. hard- en software (1), infrastructuur (2), collectie (3) en personeel (4). Op elk van deze vlakken werden het afgelopen jaar belangrijke stappen vooruit gezet. Er werden 2 computers aangekocht en geïnstalleerd. De software werd door Cevi geïnstalleerd. Er is één computer toegankelijk voor het publiek, hierop kan enkel de eigen catalogus en die van de Openbare Bibliotheek geraadpleegd worden. De andere computer staat ten dienste van de vaste professionele bibliotheekmedewerker (beheer collectie, in- en uitvoer, statistieken, etc). De installatie zal begin 2012 afgerond worden zodat het systeem effectief operationeel wordt. Daarnaast werd het nieuwe lokaal helemaal ingericht. Zo werd er een nieuwe vloer voorzien, nieuwe belichting en een nieuw kleurtje op de muren. Er werd ook voorzien in nieuw meubilair (boekenrekken, uitleendesk, leestafel, …). Nog enkele kleine


29 accenten ontbreken (zoals stoelen, kussens, …) om de inrichting als volledig te beschouwen. Ook daar zal in 2012 werk van gemaakt worden. Wat betreft de collectie: deze werd uitgebreid, vnl. met ‘andere’ media zoals strips, DVD’s, CD’s en playstation(spelletjes) en met een schenking van de Provincie Oost-Vlaanderen. Als laatste wapenfeit werd eind 2011 de aanwervingsprocedure voor een halftijdse medewerker opgestart. Er werd een schriftelijke test georganiseerd, gevolgd door een mondelinge proef. De effectieve aanstelling zal in 2012 gebeuren. Ondanks de vele inspanningen en de goede intenties dienen we toch ook te vermelden dat gedurende dit jaar de (oude) bibliotheek niet steeds toegankelijk was voor de gedetineerden. Ze was zelfs volledig gesloten in de periode december 2010 – maart 2011. Dit uiteraard ten voordele van en met het oog op de vernieuwde bibliotheek. Er wordt dan ook hard naar uitgekeken. Speelzaal En tot slot is er de ‘speelzaal’. Dit is de ontspanningszaal waar gedetineerden kunnen poolen, darts spelen, etc. Er zijn twee momenten per week voorzien. Het beheer ervan is in handen van de PA’s.

7. Algemene tendensen De aanwezigheid, en dan vooral de afwezigheid bij heel wat activiteiten blijft een pijnpunt en iets waar we tot op heden te weinig grip op krijgen. Een aantal afwezigheden zijn te verklaren door zaken eigen aan een arresthuis (uithaling voor ondervraging, transfers, advocaat, er is een groot verloop, …). Andere redenen zijn vaak onduidelijk (geen zin? ziek? ...). Bovendien zien we toch wel wat ‘shoppinggedrag’. Sommige gedetineerden weten niet waarvoor ze allemaal ingeschreven zijn, schrijven zich ook voor twee zaken in die overlappen, schrijven zich in maar beslissen dan toch op het laatste moment om te gaan wandelen, etc. We blijven zoeken naar manieren om hier een antwoord op te bieden en beter mee om te gaan. Dit is ook een uitdrukkelijke vraag van heel wat organisaties en samenwerkingspartners. Zo kan het overlegorgaan van de gedetineerden (krijgt in 2012 een nieuwe vorm) een extra kans bieden om met hen in dialoog te gaan, hen te bevragen, voorstellen af te toetsen, etc. Een stukje verantwoordelijkheid bij hen te leggen. Ook de samenwerking met de ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting opent misschien mogelijkheden om dichter bij de gedetineerden te staan, bij hun noden en behoeften en de redenen van afhaken of afwezig zijn. Deze piste moet nog verder uitgezocht worden. Daarnaast gaan we ook extra investeren in het goed en degelijk evalueren van het aanbod. Meer dan nu het geval is gaan we na afloop van een activiteit bekijken hoe het was met opkomst en deelname, welke verbeterpunten de aanbodverstrekker te kennen geeft, etc. Tot slot kan ook het Gedetineerdenopvolgsysteem (GOS) hier een extra troef betekenen. Het ter dege invullen van gegevens zorgt dat we betere conclusies zullen kunnen trekken, o.a. over aan- en afwezigheden.


30

8. Conclusies en toekomstperspectieven Globaal mogen we stellen dat we naar een uitgebreid aanbod hebben toegewerkt, en dit met een degelijke vertegenwoordiging van alle domeinen: welzijn, gezondheid, onderwijs, werk, sport en cultuur. Daarnaast proberen we, gezien de populatie, enerzijds een ontspannend en anderzijds een reclasseringsgericht aanbod te ontwikkelen. Samenvattend zijn de belangrijkste tendensen en conclusies: Voor het team JWW is de uitbouw en het stroomlijnen van trajectbegeleiding een belangrijke uitdaging. En het hervormde kinderbezoek met een exclusief vader-kind(eren) bezoek is een meerwaarde gebleken. Het herstelgerichte aanbod is goed ingeburgerd, al blijven inspanningen nodig om mensen toe te leiden. En het aanbod van Teleonthaal mag eens opnieuw in de kijker gezet worden. CGG Eclips is een vaste waarde en bereikt een substantiële groep mensen. Misschien kan bekeken worden of andere pistes ook interessant zijn, zoals bijvoorbeeld een groepsaanbod. Het Centraal Aanmeldingspunt is nieuw opgestart en is vrijwel onmiddellijk een belangrijke meerwaarde geworden voor de verschillende doorverwijzers in de gevangenis. Rond gezondheid werden nieuwe initiatieven genomen in samenwerking met vzw Logo Dender. Stilaan groeit de idee om te werken naar een geïntegreerd gezondheidsbeleid. Het onderwijsaanbod vormt de grootste hoofdmoot van het aanbod, er is dan ook een ruime keuze aan cursussen. Hoewel dit zeker positief is, moeten we ons de vraag durven stellen of dit werkelijk het meest geschikte aanbod is en of we door de kwantiteit niet inboeten aan kwaliteit? Misschien moeten we bijvoorbeeld meer inzetten op gericht doorverwijzen i.p.v. alles zelf te organiseren (cf. de vaak korte verblijfperiodes)? De VDAB-detentieconsulente zorgt voor een stabiel en gekend aanbod, al is het assessment aan een grondige evaluatie toe (zelfde vraag: is dit het meest geschikte aanbod in deze context?). Na een woelig jaar op vlak van sport is het belangrijkste dat het basisaanbod opnieuw stabiliseert. Van hieruit moeten we opnieuw de positieve weg inslaan. Belangrijk is de financiële situatie goed in kaart te brengen en op zoek te gaan naar extra middelen of andere vormen om het aanbod stelselmatig uit te breiden (bijvoorbeeld langdurige stages?). Het sportaanbod blijkt immers zeer gegeerd te zijn. Op het vlak van cultuur werden extra inspanningen geleverd en een aantal nieuwe initiatieven opgestart. O.a. de bibliotheek is een belangrijke pijler die hopelijk in 2012 op punt gezet kan worden.


31

Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden.

1. Werving Gedetineerden worden in de eerste plaats op de hoogte gebracht van het aanbod via flyers, die bij iedereen op cel bedeeld worden. Een flyer wordt voorzien van een korte beschrijving in eenvoudige taal en liefst aangekleed met een bijpassende tekening of afbeelding. We zijn het voorbije jaar ook meer en meer gaan werken met een inschrijfstrook op de flyer zelf waardoor inschrijven nog makkelijker is geworden. Een aanbod dat ook voor anderstaligen toegankelijk is, wordt in verschillende talen aangekondigd. Af en toe wordt een aanbod extra in de verf gezet, dit door middel van een affiche op één van de infoborden die zich op sectie 1 en sectie 4 bevinden. Extra sinds 2011 zijn 2 nieuwe infoborden op wandelkoer A waar we gebruik van kunnen maken. Net als de voorbije jaren, werd ook in 2011 enkel keren met een voorafgaande infosessie voor gedetineerden gewerkt. Op die manier kan je veel meer uitleg geven en kunnen kandidaten zich na afloop gericht inschrijven. We deden dit o.a. voor het 10.000 stappen project, voor de workshop slachtoffers en tijdens de ‘zomerbeurs’ (zie verder). We probeerden ook in de mate van het mogelijke gedetineerden zélf aan het woord te laten over hoe zij een vorige editie van bijv. de workshop slachtoffers hebben ervaren en wat voor hen de meerwaarde of het belang ervan is. Zo kunnen ze enerzijds zelf een stuk verantwoordelijkheid opnemen, en komt de boodschap anderzijds misschien ook beter aan… Daarnaast hebben de trajectbegeleiders een belangrijke rol inzake werving en toeleiding. Dit start in de onthaalfase waar een overzicht van het hulpen dienstverleningsaanbod wordt toegelicht (en bijvoorbeeld het algemene nummer van Krant X met een voorstelling van de lokale diensten en functie wordt meegegeven). Ook in de verdere trajectbegeleiding is een zinvolle dagbesteding en deelname aan het aanbod een aandachtspunt.

2. Personeel Justitie Naast de werving en toeleiding waar we zelf voor instaan, is het ook belangrijk het personeel van de gevangenis te betrekken. Het is belangrijk hen voldoende te informeren zodat ook zij een rol kunnen spelen in het doorverwijzen. Het bewakend kader heeft immers dagdagelijks nauw contact met de gedetineerden, evenals aalmoezeniers, mensen van de PSD, etc. Als zij het aanbod binnen de gevangenis voldoende kennen, kunnen ze gedetineerden sneller en gerichter op weg helpen naar een geschikte dienstverlening. Hiertoe proberen we verschillende communicatiekanalen op te zetten (via personeelskrant, wekelijkse kalender, etc.). In hoofdstuk 5 (draagvlak) gaan we hier dieper op in.


32

3. Extra initiatieven Enkele keren per jaar zijn er extra initiatieven of activiteiten die betrekking hebben op de profilering. Zo werd in 2011 opnieuw een proclamatie georganiseerd voor iedereen die de voorbije maanden een deelattest had behaald. Dit initiatief gaf extra ruchtbaarheid aan het onderwijsaanbod. Daarnaast werd de onderwijsbeurs uitgebreid tot een heuse ‘Zomerbeurs’. Deze vond plaats op 2 september, een keer op de wandeling van de niet-werkers en een tweede keer op de wandeling van de werkers. Het nieuwe onderwijsaanbod werd voorgesteld, maar ook het sportaanbod, het 10.000 stappen project werd gelanceerd en er was de aanwezigheid van een ‘gezond kraam’ (ism vzw Logo) met een diëtiste voor alle vragen rond gezonde voeding en bewegen. Er was een dj voorzien om het geheel nog extra in te kleden. Het is een manier om zo laagdrempelig mogelijk het aanbod voor te stellen, voldoende informatie te verschaffen, etc.

4. Nieuw In de loop van 2011 werd aandacht besteed aan nog 2 nieuwe(re) initiatieven. Allereerst hebben we gepoogd om af en toe van degelijk en aantrekkelijk campagnemateriaal gebruik te maken. Voor bestaande initiatieven is er dikwijls een en ander voorhanden, vaak grotere of kleurrijkere affiches dan we zelf kunnen ontwerpen en waarvan we zien dat ze meer in het oog springen, meer aantrekken. O.a. rond gedichtendag en het 10.000 stappen project (affiches, banners, voetjes geplakt op de grond, etc.). Daarnaast is in het voorjaar werk gemaakt van nieuwe rapportbriefjes (zie bijlage 4). Dit is hét communicatiemiddel bij uitstek voor gedetineerden, en het was hoog tijd om dit eens onder de loep te nemen en te herwerken. We hebben er voor geopteerd om een apart rapportbriefje op te maken waarop verschillende van onze diensten vermeld staan. Dit i.f.v. profilering maar ook om een makkelijk hanteerbaar instrument te voorzien (aankruismogelijkheid).

5. De gedetineerde zelf Gedetineerden naar het aanbod toegeleid krijgen is één aspect, daarnaast moet er continu geïnvesteerd worden in het stimuleren van mensen om er blijvend gebruik van te maken. We hebben sowieso al te maken met uitval omwille van transfers of vrijgaanden. De uitval omwille van andere redenen proberen we dus binnen de perken te houden. Dat dit geen eenvoudige opdracht is, kon u al lezen in hoofdstuk 3. Sinds eind 2010 zijn we op zoek naar een aantal strategieën om hier mee om te gaan. In 2011 hebben we hier nog verder rond gewerkt. Eerst en vooral is het belangrijk dat we de redenen waarom iemand afwezig is beter kennen. We hebben een aantal keer gedetineerden gericht aangesproken om naar de redenen van afwezigheid te polsen. Op die manier krijg je een verduidelijking en worden soms erg verschillende redenen zichtbaar. Daarenboven kan je hen wijzen op de consequenties van hun afwezigheid.


33 De afspraken die eind 2010 gemaakt werden binnen het CORT (o.a. schrappen bij 2 maal afwezigheid zonder geldige reden) zijn een aantal keer opnieuw voorwerp van discussie geweest. Iedereen probeert deze zo consequent mogelijk op te volgen, maar we stellen vast dat dit niet altijd eenvoudig is. Zo hou je bij bepaalde cursussen erg weinig tot geen cursisten meer over mocht je dit strikt opvolgen! Ook de ‘week van de uitval’ die we twee keer organiseerden was geen groot succes. In die week werd iedere gedetineerde die op een deelnemerslijst stond maar afwezig was opgeroepen en bevraagd over de redenen van afwezigheid. Althans, dat was de intentie, maar hier zijn we tot twee maal toe niet in geslaagd. We konden telkens maar gedeeltelijke gegevens verzamelen waardoor het trekken van conclusies met voldoende betekenis moeilijk was. Een aantal redenen die terug keren zijn o.a. structurele redenen (bijv. overlap met wandeling of werk), occasionele redenen (bezoek, advocaat, …), onvoorziene redenen (ziek, uithaling door de politie, …) tot zeer individuele redenen (geen rookpauze, niet in groep willen deelnemen, …). Ook al slagen we hier momenteel niet altijd in, toch blijft het aanspreken van gedetineerden op hun verantwoordelijkheden een belangrijk werkpunt het komende jaar.

6. Conclusies en toekomstperspectieven Er zijn een aantal vaste en een aantal nieuwe initiatieven genomen in functie van de profilering van onze diensten en van ons aanbod. Hier continu alert voor zijn en consequent mee omgaan zijn belangrijke aandachtspunten. Niet in het minst omwille van het wisselende publiek (cf. groot verloop) is het nodig hier blijvend in te investeren. Een belangrijke vraag die ons steeds opnieuw moeten stellen is welke gedetineerden we bereiken maar vooral ook: welke gedetineerden bereiken we op dit moment op geen enkele manier, via geen enkele activiteit, geen enkel aanbod9? En hoe moeten we hier dan mee omgaan, welke redenen kunnen hier aan de grondslag van liggen, etc.?

9

We schatten dat we momenteel ongeveer de helft van de populatie op geen enkele manier bereiken. Cf. tabel op pagina 7.


34

Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die de Vlaamse partners ondernomen hebben om deze 4e strategie te realiseren.

1. Intern Een aantal initiatieven zijn gericht op de interne werking in de gevangenis. In de eerste plaats is het enorm belangrijk om altijd en overal voldoende informatie te verschaffen (cf. hoofdstuk 4) aan de verschillende diensten en partners werkzaam in de gevangenis. Door mensen op de hoogte te stellen van wat we doen, waarom we iets doen, wanneer het zal gebeuren, waarom we iets belangrijk vinden, etc., zorgt dat voor meer kennis en ook voor meer begrip. Dikwijls gaat dit in de praktijk over het ‘nut’ of de ‘zin’ van een bepaald aanbod. Daarbij is het niet onze bedoeling iedereen te overtuigen, maar wel diegenen die oordelen op basis van onwetendheid, voldoende te informeren zodat zij een genuanceerd oordeel kunnen vellen. Hiertoe worden verschillende kanalen gebruikt. Zo is er de wekelijkse Activiteitenkalender, met een overzicht van wanneer welke activiteiten plaats vinden. Deze wordt ruim verspreid, zowel via mail als in papieren versie. Daarnaast hebben we ondertussen een vaste rubriek in het personeelskrantje van de gevangenis, nl. “t Bakske”. Nieuwe activiteiten, maar bijvoorbeeld ook nieuwe personeelsleden stellen zich via die weg voor. Zoals ook in hoofdstuk 3 reeds vermeld werd, worden ook infosessies voor het personeel georganiseerd (bijv. van Suggnomè voor de aalmoezeniers). Er werden meerdere pogingen ondernomen om het ‘Infokanaal Ploegverantwoordelijken’ ook in 2011 te laten doorgaan, maar dit is slechts één keer gelukt. Het was door omstandigheden zeer moeilijk om mensen van verschillende ploegen (‘shifts’) samen te brengen. Maar aangezien we dit als een zinvol forum van interactie beschouwen met het bewakend kader, willen we in 2012 dit toch opnieuw proberen organiseren. Wanneer nieuwe PBA’s starten in Dendermonde worden ze vanaf dit jaar ook systematisch door de beleidsmedewerker gezien. Op die manier wordt van bij het begin cruciale informatie over de hulpen dienstverlening meegegeven en wordt het model van samenwerking stevig voorop gesteld. Ook cursisten van het OCPP komen regelmatig langs met een aantal vragen over de hulpen dienstverlening. Daarnaast krijgen stagiairs bij verschillende diensten steeds de nodige uitleg. Naast het informeren an sich, zijn er nog enkele andere initiatieven het vermelden waard die zeker ook het werken aan een draagvlak ten goede komen. Zo werd eind 2010-begin 2011 een verkoop van sportkledij aan zeer democratische prijzen voor het personeel georganiseerd (contacten via de sportfunctionaris) en conditietests voor personeel. Eind 2011 was er het 10.000 stappen project waar zo’n 70 (!) personeelsleden aan deelnamen. Verder krijgen zij bijvoorbeeld telkens een exemplaar van het nieuwe nummer van krant X. En uiteraard blijven de informele contacten op de dagdagelijkse werkvloer zeker belangrijk en is dat een investering die door alle partners gedragen wordt.


35

2. Extern Een draagvlak is niet enkel binnen de muren van de gevangenis nodig, maar ook ver daarbuiten kunnen we dagelijks vast stellen dat er werk aan de winkel is. De gevangenis is lang een gesloten wereld geweest en bovendien is de berichtgeving in de media niet altijd even genuanceerd, zodat we ook daaraan vanuit onze verschillende functies kunnen en moeten werken. In 2011 zijn er 3 initiatieven ontwikkeld die we nader willen toelichten. In het voorjaar (15, 22 en 29/03) is het ‘aanbod voor burgers’ doorgegaan. Dit is een vormingsreeks georganiseerd vanuit de gevangenis in samenwerking met verschillende partners rond een bepaald thema met de bedoeling de burger van Dendermonde en omstreken te bereiken (informeren en sensibiliseren). We kozen ditmaal om rond het thema ‘herstel’ te werken en het project kreeg de titel “Herstel vanuit de cel” mee. Twee vormingsavonden stonden in het teken van herstelgericht werken (wat is dit precies?), een voorstelling van de verschillende diensten, toelichting bij de weg die dader en slachtoffer afleggen, etc. De derde avond werd een bezoek aan de gevangenis gebracht. Er was een rondleiding en een gesprek met PBA’s en gedetineerden. Het hele initiatief werd zowel door deelnemers als door organisatoren erg positief geëvalueerd. Samenwerkingspartners waren CAW, vzw Suggnomè, Vorming Plus, het Justitiehuis, het Parket van Dendermonde en CC Belgica. Op vraag van Competentiecentrum Hamme werd een overleg gepland op 16 mei 2011. Genodigden waren justitiehuis, PSD, instructeurs & campusmanager Hamme, beleidsmedewerker en staf en detentieconsulente van VDAB. De aanleiding van de bijeenkomst waren knelpunten in de opvolging van gedetineerden die in beperkte detentie zitten of elektronisch toezicht hebben. Het overleg werd zeker als nuttig ervaren. Iedere aanwezige kon zijn opdracht en werking toelichten. Daarnaast waren er veel vragen vanuit het opleidingscentrum omtrent praktische zaken o.a. inzake de justitiële maatregelen. Er konden ook duidelijke afspraken gemaakt worden. Later in het najaar (6/12) organiseerden we een werkbezoek voor potentiële werkgevers uit de regio (“geef ze een buitenkans!” – tekst in bijlage 5). In samenwerking met VDAB, PSD, directie, beleidsmedewerker, Voka en Resoc werden een 15-tal werkgevers in de gevangenis ontvangen. Er werd toelichting gegeven bij de doelgroep (ex-)gedetineerden, de strafuitvoering en de modaliteiten, knelpunten die (ex-) gedetineerden ervaren bij de zoektocht naar werk, een gedetineerde in halve vrijheid en zijn werkgever brachten een eerlijke getuigenis, etc. Er kwam een goede dialoog op gang en ook het netwerkmoment achteraf werd voldoende benut. De reacties van de deelnemers waren positief. Daarnaast is het ook belangrijk (nieuwe) organisaties te betrekken en samen uit te zoeken of zij naar gedetineerden of naar de gevangenis toe een taak kunnen hebben. De contacten met o.a. Resoc, Voka en vzw Logo kunnen we hierin kaderen.

3. Conclusies en toekomstperspectieven Het werken aan een draagvlak is een blijvend aandachtspunt. Hier wordt dagelijks in geïnvesteerd op allerlei manieren, van bewuste acties tot informele contacten. Alle betrokken partners zijn zich bewust van en bevestigen het belang hiervan. We willen blijvend werken aan dit draagvlak, zowel intern in de gevangenis zelf, als extern, naar organisaties en samenleving toe. Alleen op die manier kan het aanbod hulpen dienstverlening verder ingebed worden en zich verder ontplooien.


36

Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse gemeenschap te motiveren, te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulpen dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. In dit hoofdstuk worden de initiatieven die daartoe ondernomen werden in het voorbije jaar toegelicht.

1. Aanwervingen Aangezien de medewerkers hulpen dienstverlening uit verscheidene organisaties komen, is de aanwerving van nieuwe medewerkers ook niet op eenzelfde manier georganiseerd. Iedere organisatie heeft haar eigen richtlijnen en procedures. Toch zien we dat er steeds meer expliciet en bewust rekening gehouden wordt bij aanwervingen met de specifieke context van de gevangenis. Zo werd bijvoorbeeld de beleidsmedewerker intensief betrokken bij de aanwerving van de nieuwe sportfunctionaris en van de consulent gevangenisbibliotheek. Op die manier kan van bij aanvang met contextgevoelige factoren rekening gehouden worden en is het de bedoeling dat dit uitmondt in een goede ‘match’ tussen medewerker, werkgever en werkplek.

2. Onthaalprocedure De vaste onthaalprocedure werd in de loop van 2011 toegepast op iedere nieuwe medewerker in het kader van hulpen dienstverlening, en zoals de afspraak in 2010, bij nieuwe vrijwilligers van JWD. We blijven het belangrijk vinden om nieuwe medewerkers goed te onthalen en noodzakelijke informatie van bij aanvang door te geven. Op die manier willen we zorg dragen voor de kwaliteit van onze hulpen dienstverlening. Elf medewerkers kregen in de loop van 2011 dit introductiegesprek van de beleidsmedewerker. We merken dat dit ten zeerste gewaardeerd wordt.

3. Dag van de hulpen dienstverleners Na een eerste geslaagde dag van de medewerkers in 2010, werd dit initiatief dit jaar herhaald. We hebben de doelgroep uitgebreid naar iedere medewerker (cf. vorige editie was enkel toegespitst op het groepsaanbod), met name lesgevers, sportmonitoren, dienstverleners, therapeuten, vrijwilligers, etc. Op vrijdag 30 september mochten we zo een 18-tal medewerkers ontvangen. Aan de hand van een quiz werd informatie meegegeven (soms met extra toelichting), konden ze met mekaar en mekaars aanbod kennis maken, etc. Nadien was er nog ruimte om bepaalde knelpunten aan te kaarten of ervaringen uit te wisselen. Alles verliep vlot en het initiatief werd sterk geapprecieerd door de aanwezigen.


37

4. Ondersteuning De ondersteuning van de hulpen dienstverleners behoort niet tot één iemands takenpakket in het bijzonder, maar krijgt aandacht van alle vaste medewerkers (OO, SF, …). De organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker profileren zich wel iets sterker op dit thema en zorgen ervoor dat ze zo veel als mogelijk aanspreekbaar zijn. Dit wordt o.a. bij een onthaalgesprek vermeld, maar ook tussendoor polsen zij bij de verschillende medewerkers of alles goed verloopt. De vrijwilligers van JWD kunnen specifiek op ondersteuning rekenen van het team JWD. Ook in 2011 werd er heel wat aandacht geschonken aan een goede opvolging en ondersteuning van deze groep. Zo hebben er 6 groepssupervisies10 plaatsgevonden. Naar jaarlijkse traditie werd een nieuwjaarsreceptie en een daguitstap voor de vrijwilligers georganiseerd. En in het najaar vond een werkbezoek plaats aan de Forensische afdeling van de Psychiatrie Sint-Lucia te Sint-Niklaas. Bovendien heeft met elke vrijwilliger een functioneringsgesprek plaats gevonden. Voor de therapeuten werkzaam in het CGG Eclips werden goede afspraken gemaakt en gebeurde de teamopvolging van de cliënten in de gevangenis meer gestructureerd en meer systematisch. Door het tijdelijk wegvallen van de sportfunctionaris zijn de sportmonitoren in 2011 iets minder goed opgevolgd dan voorheen. Desalniettemin hebben zij steeds een aanspreekpunt gehad en hebben o.a. beleidsmedewerker en organisatieondersteuner extra hulp geboden. Dit is zeker iets dat de sportfunctionaris naar het einde van het jaar alweer meer opnam en zij zal dit in 2012 zeker verder zetten. Vanuit De Rode Antraciet vzw is er opnieuw een monitorendag georganiseerd waarop alle sportmonitoren uitgenodigd waren. Rond de bibliotheek werking is er een ‘collegagroep’ opgericht. Enkele keren per jaar worden alle medewerkers van de gevangenisbibliotheken in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen uitgenodigd in een specifieke gevangenis. Het is de bedoeling goede praktijken uit te wisselen, van mekaar te leren en nieuwe ideeën op te doen. Onderwerpen zoals de software, inrichting van de bibliotheek e.d. kwamen dit jaar aan bod. Vanuit Dendermonde was ook steeds iemand van de Openbare Bibliotheek aanwezig. Verder blijft het, zoals met de gevangenisdirectie afgesproken, mogelijk dat de medewerkers van de hulpen dienstverlening indien zij dit wensen bij incidenten ook beroep kunnen doen op het opvangteam van de gevangenis.

5. Logistiek Reeds in hoofdstuk 1 werd aangekaart dat de infrastructuur van de gevangenis vaak sterk verouderd is of in ieder geval niet voorzien is op de huidige visie op detentie. Toch hebben we in 2011 een mooie stap vooruit gezet. Een grote verbetering voor het werk van voornamelijk de trajectbegeleiders is namelijk de extra ruimte die we ter beschikking hebben gekregen. Eén lokaal werd ingericht als bureauruimte specifiek voor hen, waardoor zij nog meer in de gevangenis aanwezig kunnen zijn. Een andere ruimte werd voorbehouden als gesprekslokaal, wat de trajectbegeleiders ten goede komt, maar bijvoorbeeld ook de therapeut van het CGG of de medewerkster van het CAP.

10

22/02/11; 26/04/11; 21/06/11; 06/09/11; 25/10/11; 13/12/11


38

6. Vorming en opleiding Nieuwe medewerkers werden uitgenodigd voor de introductietweedaagse georganiseerd door de Vlaamse Overheid. Er waren in 2011 opnieuw enkele medewerkers die deze vorming volgden. In december werd nog een vormingsdag georganiseerd door de WEVO (werkgroep vorming en ondersteuning – op Vlaams niveau) die openstond voor alle medewerkers hulpen dienstverlening. De vorming stond in het teken van de strafrechtsketen. Er waren verschillende workshops, afhankelijk van ieders interesse. Verder wordt binnen iedere organisatie specifiek tijd en ruimte vrij gemaakt voor de nodige vormingen en opleidingen. Zo continueerden bijvoorbeeld verschillende medewerkers een opleiding naast het werk zoals de therapieopleiding (CGG). Daarnaast probeert de beleidsmedewerker steeds informatie over vormingen of studiedagen, interessante lectuur, onderzoeksrapporten ed. aan de medewerkers door te geven.

7. Conclusies en toekomstperspectieven

Ook binnen een netwerkstructuur is het belangrijk aandacht te hebben voor personeel en personeelsbeleid. Ondanks het feit dat eenieder uit een andere organisatie komt, werken we in de context van de gevangenis rond een aantal dezelfde doelstellingen en vanuit hetzelfde referentiekader, nl. het strategisch plan hulpen dienstverlening. Vanuit dat gezamenlijke worden een aantal initiatieven genomen, zoals een dag voor de medewerkers, doorspelen van interessante informatie, etc. We vinden het belangrijk medewerkers aan de hulpen dienstverlening goed te ondersteunen en te omringen. Het aantal mensen die in dit kader de gevangenis binnen komen wordt steeds groter (cf. hoofdstuk 1), waardoor we hier ook bewuster mee moeten omgaan. Een goed onthaal en een degelijke introductie zijn zeker geen overbodige luxe! Ook een verdere opvolging van nieuwe mensen kan zinvol zijn.


39

Hoofdstuk 7: algemene conclusie Afsluitend bij dit jaarverslag, willen we een aantal zaken nog eens overschouwen en voor u op een rijtje zetten. Sinds de implementatie van het strategisch plan in de gevangenis van Dendermonde is de equipe van medewerkers aan de hulpen dienstverlening sterk gegroeid en stevig uitgebreid. Er zijn een heel aantal vaste medewerkers, maar daarnaast ook een grote groep van sporadische, occasionele medewerkers, in totaal bijna 100 personen die zich op een of andere manier inzetten specifiek i.f.v. hulpen dienstverlening. De vaste medewerkers (coördinatiefunctie) leveren een belangrijke meerwaarde bij de uitbouw van de hulpen dienstverlening, toch zijn beperkt omwille van de vaak deeltijdse inzet in onze gevangenis. Dit in combinatie met heel wat administratieve taken (de lasten en lusten worden verdeeld) en met beperkte middelen, zorgt voor extra uitdagingen. Communicatie en afstemmen op mekaar is dan ook een cruciale factor. Tot op heden konden we geen beroep doen op een sociaal-cultureel werken vanuit De Rode Antraciet (i.t.t. de meeste andere gevangenissen), maar daarin komt in 2012 verandering. We zijn in ieder geval vragende partij. Ook extra ondersteuning op vlak van administratie (opmaak deelnemerslijsten, beheren inschrijvingen, beantwoorden rapportbriefjes, …) zou een welgekomen hulp zijn. Een tendens waar een aantal van onze samenwerkingspartners mee te maken hebben, is de ontwikkeling naar een meer provinciaal gerichte werking. O.a. de CAW’s, VDAB en wellicht ook het volwassenenonderwijs evolueren in die richting. Wat dit voor onze lokale context zal betekenen is momenteel nog koffiedik kijken, maar het is duidelijk dat we deze veranderingen op de voet opvolgen om de impact ervan in te schatten. Door het samenspel en de interactie met de vele samenwerkingspartners is het aanbod aan hulpen dienstverlening in onze gevangenis steeds uitgebreider en steeds meer ingebed. De extra inspanningen het afgelopen jaar om ook de domeinen ‘cultuur’ en ‘gezondheid’ op de kaart te zetten, hebben hun vruchten afgeworpen. Het aanbod is gevarieerd en heeft aandacht voor ontspanning maar ook voor eerder reclasseringsgerichte initiatieven. Stilaan komen we op een punt waarop we moeten vaststellen dat we misschien een verzadigingspunt hebben bereikt en dat we soms aan kwaliteit inboeten omwille van de grote hoeveelheid activiteiten. Moeten we bijvoorbeeld meer inzetten op het goed doorverwijzen van bepaalde vragen in plaats van een antwoord op die vragen te voorzien in de vorm van een activiteit of cursus? M.a.w. gericht doorverwijzen i.p.v. zelf organiseren? Of bijvoorbeeld een alternatief zoeken voor de afgevoerde ‘BIS’-cursussen, een aanbod dat aan een reële behoefte tegemoet kwam? Het is in ieder geval belangrijk het aanbod kritisch onder de loep te nemen en dit af te stemmen op de noden en behoeften. Een verbetering van de evaluatie van het aanbod behoort dan ook tot de werkpunten voor het komende jaar. Ook de organisatie van het aanbod kan nog beter. Er zijn de voorbije jaren inspanningen geleverd om meer uniform en gestroomlijnd te gaan werken, maar er komt heel wat kijken bij een goede organisatie en in praktijk merken we dat het nog wel eens stroef verloopt. Ook het samenspel met de dagstructuur van de gevangenis vergt vaak enig organisatietalent. Verder blijft een belangrijk aandachtspunt het omgaan met de vele vroegtijdige afhakers, de uitval omwille van verscheidene redenen, etc. Ook dit is een reden om in te boeten op kwantiteit en de kwaliteit ten volle te laten primeren. Een te kleine deelnemersgroep of een groep die stelselmatig uitdunt heeft o.a. zijn impact op de motivatie van de medewerkers hulpen dienstverlening. Gedetineerden moeten enerzijds meer aangesproken worden op hun verantwoordelijkheden, en anderzijds moeten wij bekijken waar we via de werving, de


40 toeleiding en de opvolging van deelnemers aan deze problematiek kunnen tegemoet komen. Alweer een boeiende uitdaging voor de komende periode. Naast het goed opvolgen van diegenen die zich kandidaat stellen en daadwerkelijk deelnemen, mogen we niet vergeten dat er zich nog een grote groep non-participanten bevindt. Ook de groep anderstaligen, een niet geringe groep, wordt nu en dan uit het oog verloren en kan niet in ieder aanbod terecht. Daarnaast is het wel zo dat we door het gevarieerde aanbod ook een gevarieerd publiek aanspreken, dat blijkt uit de cijfergegevens. Om bovenstaande zaken tot een goed einde te brengen is een goede samenwerking met het gevangenispersoneel en met de directie van de gevangenis onontbeerlijk. Deze samenwerking verloopt goed en het directieteam ondersteunt de hulpen dienstverlening, waardoor nieuwe mogelijkheden gecreëerd worden en het aanbod ook steeds vernieuwend kan zijn. Inzake de nieuwe aparte afdeling die zal opgestart worden, werd en zal nog intensief samengewerkt worden door onze diensten en de diensten van Justitie. Het is een uitgelezen kans en proeftuin om mekaar te versterken en dit met het welzijn van de gedetineerde in het achterhoofd. Een project waar we samen voluit voor kunnen gaan. Tot slot is het belangrijk de nood aan een degelijk draagvlak te blijven benadrukken. Zowel binnen de muren van de gevangenis moeten we hier blijvend aan werken, als buiten in de vrij samenleving is er nog te vaak onbegrip voor het engagement en voor wat alle medewerkers hulpen dienstverlening presteren voor de doelgroep gedetineerden. Het initiatief ‘aanbod voor burgers’ is hier een goed voorbeeld van. Zo, u kon het lezen, er liggen voldoende uitdagingen op ons te wachten, waar we in een nieuw jaar met volle ‘goesting’ tegenaan gaan.


Voorwoord. Beste lezer,

Recommend Documents