Voorwoord. Beste lezer,

Brochure uitgegeven ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan. September 2011

Voorwoord Beste lezer, Sinds het project in 2001 van start is ­ gegaan, kan het Drielandenpark in meer dan één ­ opzicht op ­belangstelling rekenen. Door de bijzondere ligging op het kruispunt van grote internationale ecologische verbindingen in een dichtbevolkt gebied, door de afwisselende landschappen, de verschillende vormen van grondgebruik, de ­ culturele verscheidenheid en de bewogen geschiedenis vormt deze streek een unieke plek in Noordwest-Europa en het groene hart van de Euregio Maas-Rijn. Ook op het bestuurlijk vlak levert het Drielandenpark een boeiende uitdaging op want bij dit grensoverschrijdende project zijn immers drie landen (België, Nederland en Duitsland) en negen overheidspartners betrokken.

Deze publicatie schetst de resultaten van tien jaar samenwerking en geeft een overzicht van de werking van het Drielandenpark en de waarde van het gebied. Namens de Benelux wens ik u veel leesplezier toe en hoop ik dat u deze prachtige streek nog vaak gaat bezoeken. Dr. Jan P.R.M. van Laarhoven Secretaris-generaal van de Benelux

Deze partners zijn zich bewust van de eigenheid van het gebied, maar ook van de bedreigingen ­waarmee rekening moet worden gehouden (verlies van biodiversiteit, uitbreiding van bebouwde gebieden, ­toekomst van de agrarische sector en landschapsbescherming). Er is een gemeenschappelijk ontwikkelings­perspectief voor het Drielandenpark, dat de basis vormt voor samenwerking. Daardoor wordt het ­ gebied verder ­ontwikkeld en wordt gewerkt aan een duurzame ontwikkeling waardoor ook recreatie in de ­ toekomst ­mogelijk blijft. Hiervoor wordt er inmiddels al tien jaar samengewerkt. Het Secretariaat-generaal van de Benelux heeft van meet af aan zijn kennis en expertise ter beschikking gesteld aan de partners van het Drielandenpark. Samenwerking over de grenzen heen verloopt niet altijd even vlot, al was het maar omdat iedere partner zijn eigen procedures heeft en zijn eigen belangen moet behartigen. Dit aspect speelt meestal bij een internationaal opgezette onderneming. Door bruggen te slaan en gezamenlijke beleidslijnen uit te stippelen, wordt het mogelijk om resultaten te boeken ten voordele van de bewoners en andere gebruikers van het gebied. Daar gaat het om! De brochure kan ook worden gedownload op www.benelux.int en op www.3landenpark.eu





Inhoud Voorwoord J. van Laarhoven

2

1 Wat is het Drielandenpark?

6

4 Projecten

17



Het gebied

7



Cross-border GIS

18



Het project

7



Grensschap Albertkanaal

19



Aquadra

20

2 Het ontwikkelingsperspectief

8



HABITAT Euregio

22



Doelstelling

9



GrensRouten

23



Uitgangspunten

10



Projectgroep Landbouw

24



Hoofdthema’s

11



Landschapsvisie 3LP (ESPON)

25





3 Hoe functioneert het Drielandenpark?

12



Werking

14



Partners

14

5 De toekomst van het Drielandenpark

27

Contact en colofon

30



1

Wat is het Drielandenpark?

Een prachtig stukje Europa: dat is het Drielandenpark. Een gebied, gelegen rondom de steden Hasselt, Genk, Sittard-Geleen, Heerlen, Aken, Eupen, Verviers, Luik en Maastricht. Een gebied dat het waard is om te koesteren. Drielandenpark is ook de naam van een platform voor samenwerking over de grenzen heen: tien publieke overheden uit België, Duitsland en Nederland slaan sinds 2001 de handen ineen om de open ruimte te behouden en te versterken, steeds in relatie met de omliggende stedelijke gebieden.

Het gebied Zoek ‘Drielandenpark’ eens op in de atlas. Het staat er niet in. Het Drielandenpark als gebied is vooral uniek door de veelzijdigheid van het landschap, de rijkdom van de bodem en de cultuurhistorische schatten op een stuk aardoppervlak van nog geen 50 bij 50 kilometer. Het is een streek die je moet ontdekken door erop uit te trekken. Beleef de culturele en natuurlijke diversiteit, hoor de talen, volg de sporen van dieren in bos of veld! De paden zijn er eindeloos en de natuur kent er geen grenzen...

Het project Ook komende generaties moeten van het groene hart van de Euregio Maas-Rijn kunnen genieten. Dat is in feite waar het project Drielandenpark om draait. Tien partners in drie landen hebben ervoor ­gezorgd dat er sinds oktober 2003 een plan op tafel ligt met richtlijnen voor een duurzame toekomst: het ­Ontwikkelingsperspectief Drielandenpark. Op basis van deze visie wordt nu samengewerkt aan projecten die de kwaliteiten van het gebied veiligstellen en op een hoger plan tillen.





2 Het ontwikkelingsperspectief

Doelstelling ‘Het project Drielandenpark - Open ruimte zonder grenzen - is een kader voor Euregionale samenwerking bij het initiëren, stimuleren, faciliteren en evalueren van een harmonieuze en duurzame ontwikkeling van de regio, gebaseerd op de ecologische, economische, landschappelijke en culturele kwaliteiten, in onderlinge samenhang.’ Zo staat het officieel in het Ontwikkelingsperspectief. Dat betekent in de praktijk: door samen de schouders te zetten onder deze sectoren en daarbij de onderlinge samenhang in het oog te houden, zorgen we voor een (economisch en ecologisch) duurzame ontwikkeling van het gebied. Die Euregionale identiteit willen we benadrukken. Het is een identiteit die gekenmerkt wordt door een grote culturele diversiteit. Drie talen, vier gewesten, vijf grote steden met een geheel eigen karakter, en een veelheid aan lokale tradities. Een meerwaarde die we ten volle willen benutten.

Richtlijnen voor een duurzame toekomst van het Drielandenpark: dat is in het kort het Ontwikkelings­ perspectief. Met als doel: het behoud van de kwaliteit van de open ruimte in de verstedelijkte omgeving van Maastricht - Hasselt - Aken - Luik. De richtlijnen gaan over een zorgvuldig ruimtelijk beleid, over natuurontwikkeling, bescherming van het landschap, cultuurhistorie, water (de ontwikkeling van natuurlijke en veerkrachtige watersystemen en regulering van de waterhuishouding), agrarisch gebruik van het gebied, en hoe om te gaan met de druk van toerisme en verstedelijking.





Uitgangspunten

Hoofdthema’s

Waar houden we ons mee bezig?

Er staat geen hek om het Drielandenpark (zoals de term ‘park’ zou kunnen doen vermoeden). Het gebied is een open ruimte, waarin alle bewoners en bezoekers moeten kunnen wonen, werken en recreëren. Het Drielandenpark bevindt zich op een kruispunt van ecologische hoofdverbindingen van Europese ­betekenis. Op basis van het Europese ­ Natura 2000-netwerk van beschermde ­natuurgebieden lopen er belangrijke ecologische verbindingen dwars door het Drielandenpark.

Voor toekomstige ontwikkelingen zijn cultuurhistorie, natuur en landschap richtinggevend. Dit zijn de ­kwaliteiten waar we zuinig op moeten zijn en die het Drielandenpark tot zo’n uniek ­gebied maken! Het Drielandenpark is geen uniforme omgeving, maar kent een diversiteit aan verschijningsvormen, ruimtelijke functies en activiteiten. De kunst is telkens weer, per zone, het vinden van het evenwicht. Maar tegelijkertijd willen we in één gemeenschappelijke visie de toekomst van dit gebied veilig ­stellen.

10

Voor de liefhebbers: lees het gehele ontwikkelingsperspectief op: www.3landenpark.eu/perspectief

Hieronder een overzicht van de thema’s en onderwerpen die binnen het Drielandenpark aan de orde zijn.

1

Beheer en herstel van (natuurlijke) water­ systemen: d.w.z. de beheersing van overstromingen, verdroging en vervuiling van de ­rivieren en beken.

2

5

Een perspectief bieden voor een omgevingsvriendelijke landbouw en veeteelt en de streekgebonden producten daarvan.

6

De ecologische hoofdstructuur van het ­gebied en de verbindingen met grootschalige ­eenheden daarbuiten.

Versterking van de toeristisch-recreatieve structuren en voorzieningen (ook grens­ overschrijdend).

3 4

7 8

Behoud en ontwikkeling van cultuur­historische landschappen, gebouwen en ankerplaatsen. Een nieuwe visie op suburbanisatie rond de dorpskernen in het binnengebied.

Groene klimaatbuffers, met bos- en recreatievoorzieningen rond de stadsranden.

NIEUW: Hoe gaan we om met de leefbaarheid op het platteland? Ieder land heeft zijn eigen aanpak, maar we kunnen veel van elkaar leren. Met deze thema’s hebben we de afgelopen tien jaar gewerkt. Soms in overlegfora, soms als vak­specialisten onder elkaar en vaak in grens­ overschrijdende projecten. Veel van die ­projecten werden mede gesubsidieerd door Europa met ­zogenaamde Interreg-fondsen (via de Euregio Maas-Rijn). In veel gevallen was een project ook de ­basis voor verdere samenwerking en in alle ­ge­vallen voor een beter begrip tussen de ­partijen.

11

3 Hoe functioneert het Drielandenpark?

Het eigenlijke “project Drielandenpark” startte in 2001. In een eerste fase van 2002 tot 2005 ontving het via de Euregio Maas-Rijn een subsidie uit Interreg IIIa-fondsen. In 2003 verscheen het Ontwikkelingsperspectief, waarin de projectvisie was vastgelegd. Deze visie werd bij de officiële presentatie in oktober in Vaals door alle partners onderschreven. In 2005 besloot de internationale stuurgroep om het samenwerkingsverband in de tweede fase, van 2006 tot 2010, met eigen middelen van de partners voort te zetten. Dit in afwachting van nieuwe financieringsmogelijkheden in het kader van Interreg IV. In 2009 is het project Aquadra goedgekeurd voor Interreg­subsidie; in 2010 lukte dat voor Habitat Euregio. De partners erkennen het belang van het gezamenlijk werken aan het groene hart van de Euregio; daarom investeren ze in de periode 2010-2012 opnieuw in het Drielandenpark. Niet alleen met geld, maar ook met menskracht (projectgroepleden, stuurgroepleden) en tijd. De Nederlandse Provincie Limburg levert naast een financiële bijdrage ook steun in de vorm van een ­projectleider en vergaderfaciliteiten. Steun van het Secretariaat-generaal van de Benelux Economische Unie is er sinds de start. De Benelux voert het secretariaat van projectgroep en de stuurgroep en zorgt voor tolk- en vertaalfaciliteiten.

In een studie van de samenwerkende MHHAL-steden (Maastricht, Hasselt, ­Heerlen, Aken en Luik) uit 1993 wordt het Drielandenpark voor het eerst ­genoemd. Het wordt beschouwd als het “groene hart” van die steden.

12

13

Werking Het samenwerkingsverband Drielandenpark functioneert als raamwerk voor grensoverschrijdende ­samenwerking. Het ontwikkelingsperspectief biedt daarvoor het richtinggevend kader. Het ­Drielandenpark brengt partijen bij elkaar om uitvoering te geven aan de beleidslijnen in het ontwikkelingsperspectief. Daarbij ­worden combinaties gezocht (tussen projecten, landen, partijen) die het mogelijk maken om in aan­merking te komen voor Interreg-subsidies.



www.benelux.int

www.limburg.nl

www.aachen.de

www.staedteregion-aachen.de

Het Drielandenpark wordt gedragen door een projectgroep en een stuurgroep. De projectgroep van ­betrokken ambtenaren van alle partners komt vijf à zes keer per jaar bijeen, bespreekt actuele zaken en coördineert projecten, het jaarplan en subsidieaanvragen. De stuurgroep vergadert één of twee keer per jaar en beslist over het jaarplan, de voorstellen van de projectgroep en de beschikbaarheid van financiële middelen.

Partners

www.bezreg-koeln.nrw.de

www.provincedeliege.be

mrw.wallonie.be

www.natuurenbos.be

De negen hoofdpartners van het samenwerkingsverband zijn: Provincie Limburg (NL), Vlaams ­ gewest, ­Provincie Limburg (B), Waals gewest, Provincie Luik, Duitstalige Gemeenschap (B), Stadt Aachen, ­Städteregion Aachen, en de Bezirksregierung Köln (D). De tiende partner is het Land Nordrhein-Westfalen dat de bijdragen van de drie Duitse partners co­financiert. Het Land levert geen personeel aan het project. Naast deze officiële partners zijn er verschillende organisaties geassocieerd aan het project of aan deel­ acties: zoals de asbl “Pays de Herve Futur” en de Vlaamse Dienst Ruimte en Erfgoed. En last but not least, krijgt de Drielandenpark de ondersteuning van het Secretariat-generaal Benelux.

14



www.limburg.be

www.dglive.be

www.onroerenderfgoed.be www.paysdehervefutur.be

15

4 Projecten Op basis van de richtlijnen van het Ontwikkelingsperspectief worden projecten in gang gezet. Grote ­uitvoeringsprojecten, zoals Aquadra en Habitat, of kleinere zoals de uitgave van grensoverschrijdende wandelkaarten of het laten aansluiten van netwerken van fietsknooppunten. Het Drielandenpark speelt een grotere of een kleinere rol bij het initiëren van deze projecten. Heeft u zelf een idee voor grensoverschrijdende samenwerking dat aansluit bij onze visie, en denkt u dat het Drielandenpark op de een of andere manier iets voor u kan betekenen? Bijvoorbeeld door u te helpen zoeken naar partners over de grenzen? Aarzel dan niet contact op te nemen met de projectgroep via de website of per e-mail op [email protected].

17

Cross-border GIS Bij de compilatie van de kaarten voor het ­Ont­wikkelingsperspectief is gebruik gemaakt van ­beschikbare geografische kaarten- en data­bestanden uit de verschillende landsdelen. Het op elkaar ­afstemmen van bestanden is noodzakelijk met het oog op grensoverschrijdende beleidsafstemming en samenwerking. Maar eenvoudig was dat niet, want er moesten technische aanpassingen gedaan ­worden. Er was veel overleg over de kaartschaal, de ­ coördinaten en de legenda-eenheden en de computer­programma’s sloten niet op elkaar aan. Dat moest eerst allemaal in orde worden gemaakt.

Dit thema is in het kader van de samenwerking tussen Nederland en het Land Nordrhein-Westfalen ­opgewerkt tot een groter Interregproject “X-Border GIS” waaraan alle provincies langs de Nederlands­Duitse grens deelnemen. Dit project is gesubsidieerd door de EUREGIO (Gronau), Euregio Rijn-Waal, ­euregio rijn-maas-noord en de Euregio Maas-Rijn.

Grensschap Albertkanaal Het Grensschap Albertkanaal is een burgerinitiatief in drie gemeenten (Maastricht, Lanaken en Riemst) om in samenwerking met de lokale overheden de waarden van een uniek oud landschap tussen ­Maastricht en de Kempen op de grens van Nederland en België te inventariseren en te bewaren als onderdeel van een groene corridor tussen de Ardennen en de Kempen. Met steun van het Drielandenpark heeft het ­Grensschap in 2005 een Europese subsidie verkregen om een aantal historische plekken te markeren en van informatie te voorzien (de “Landmarks”).

Vanuit het project Drielandenpark is daarom het initiatief genomen om een overeenkomst te sluiten voor een meer permanente vorm van uitwisseling, waarbij de landsdelen gebruik kunnen maken van elkaars geografische informatie (GIS). Doel van de samenwerking is: − Een uitwisseling van gegevensbestanden mogelijk maken tussen de landsdelen (GIS- databank) op basis van concrete thema’s; − Afspraken maken en voorwaarden vaststellen voor het wederzijds gebruik van kaartmaterialen en gegevens; − Het toegankelijk maken van die gegevens voor een grotere groep van gebruikers. (gemeenten, privaatrechtelijke organisaties, burgers) Directe toepassingen zijn bijvoorbeeld nieuwe themakaarten en bestanden voor het gehele Drielandenpark, zoals: − Toeristische wegenkaart (fiets-, ruiter-, wandelpaden); − Ecologische waardenkaart t.b.v. de ecologische verbindingszones; − Registratie van veranderingen in het grondgebruik en bestemmingsplannen; − Bijhouden van wijzigingen in gewestelijke / provinciale structuurplannen.

18

Meer informatie vindt u op de drietalige website van het grensschap: www.grensschap.eu

19

Aquadra

Grensoverschrijdend waterbeheer Binnen het project Aquadra stellen waterschappen, gewesten, provincies en gemeenten binnen de Euregio Maas-Rijn een convenant op, een riviercontract naar Waals model voor vier rivieren, waarvan er drie over Nederlands én Belgisch grondgebied stromen: de Geul (inclusief de Gulp), de Voer en de Jeker. De Berwijn stroomt van Wallonië naar Vlaanderen. Het contract vormt de basis voor gezamenlijk waterbeheer. Voor dit waterbeheer ontwikkelt Aquadra praktische instrumenten en een grensoverschrijdende ­beheerstructuur. Hydrologische modellen en meetnetten worden op elkaar afgestemd om de kans op over­ stromingen te verkleinen. Zetten al deze inspanningen zoden aan de dijk? Dat moet blijken uit ­ver­schillende pilotprojecten. Zoals het plaatsen van extra meetstations in Wallonië om de wachtbekkens in Limburg ­eerder en nauwkeuriger te kunnen bijsturen. Of het langer vasthouden van het water van de Voer in het dal van de Horstergrub om stroomafwaarts wateroverlast te voorkomen. Stroomopwaarts maatregelen treffen om stroomafwaarts problemen te voorkomen; dat heet aqua­ solidariteit. Aquadra wil deze grensoverschrijdende watersolidariteit bekendmaken bij een groot ­Euregionaal publiek. Door educatieprojecten, educatieve wandel- en fietsroutes en informatiepanelen bij uitgevoerde projecten.

www.aquadra.eu

20

HABITAT Euregio

Grensrouten

Hoe zorg je ervoor dat mens, dier en plant de ruimte in harmonie met elkaar kunnen delen? Dáárover gaat HABITAT Euregio.

GrensRouten zijn wandelingen over de grenzen van het Drielandenpark die het mogelijk maken landschap, cultuur en geschiedenis van de regio opnieuw te beleven. Van het open heggenlandschap in Oost-België, langs de oude beuken aan de historische ‘Landgraben’ (oude aardewal op de grens), door het prachtige Geuldal of over de heuvels in het Limburgse Heuvelland.

een nieuwe kans voor mens en natuur in de Euregio Maas-Rijn.

Dertien natuur- en landschapsorganisaties uit Nederland, Duitsland en België werken samen om de ­natuur te beschermen en daar waar mogelijk te verweven met de behoeften van de moderne maatschappij. ­Bijvoorbeeld door een natuurvriendelijke inrichting van landbouwgronden, bosranden en (veld)wegen, wat leidt tot een verbetering van leefgebieden voor mens en dier. Ook recreanten kunnen hiervan ­mee­genieten. Of door het verbeteren van groene verbindingen, als onderdeel van de Europese groene infra­structuur, ­zoals de beek-, rivier-, en droogdalen in de Voerstreek, het Heuvelland, de Hoge Venen en het Maasdal. Barrières die flora en fauna beperken in beweging en verspreiding – wegen, spoorlijnen, industrie­terreinen ­– worden opgespoord en als mogelijk opgeheven, bijvoorbeeld door de aanleg van een eco­tunnel. Habitat Euregio wil ook de grensoverschrijdende samenwerking ­ tussen natuurorganisaties intensiveren en samen kansen grijpen. Met de ­ oprichting van het Euregionaal Platform Natuur is er nu een ronde ­tafel voor de uitwisseling van ideeën en ervaringen over natuurbeheer en -ontwikkeling. Wat er aan die ­tafel wordt bedacht en wat er in het veld gebeurt, wordt gecommuniceerd naar inwoners, overheden en ­ natuurorganisaties. De projecten en ideeën komen in een catalogus, die projectpartners ook ná de ­driejarige looptijd van HABITAT Euregio kan inspireren en stimuleren om de handen over de grenzen heen ­ineen te slaan.

grenzeloos wandelen in de Drielandenregio

Negen tochten van verschillende lengte, met duidelijke bewegwijzering, een veelheid aan startpunten, beschrijvingen van de routes en kaarten die via internet zijn te downloaden, een netwerk van ­zogenaamde wandelcafés: GrensRouten biedt een degelijke en aantrekkelijke basis om de natuurlijke en culturele ­rijkdom van het gebied beter te leren kennen. GrensRouten is een project van de EuRegionale 2008 in samenwerking met de gemeente Aken, NABU-Stadtverband Aachen e.V. (Duitsland), de gemeentes Plombières, Kelmis en Raeren (België) en de gemeente Vaals (Nederland). De EuRegionale 2008 was een grensoverschrijdend regionaal ont­ wikkelingsinitiatief van de regio Aken met de Belgische en Nederlandse buren. www.grenzrouten.eu

22

23

Projectgroep Landbouw

Landschapsvisie 3LP (ESPON)

Europa maakt het agrariërs niet gemakkelijk: wegvallen van subsidies, liberalisering van de prijzen voor landbouwproducten. Lastig om het hoofd boven water te houden als boer, ook in het ­ Drielandenpark. ­Provinciale overheden in de Euregio Maas-Rijn staken de koppen bij elkaar om na te denken over ­op­lossingen. In 2009 organiseerden we een symposium op de Foire Agricole van Herve, waar meer dan 100 ondernemende vrouwen uit de landbouwsector nadachten over hun toekomst.

Het landschap is één van de belangrijkste ingrediënten die het Drielandenpark zo bijzonder maken. Dat landschap moet gekoesterd worden. Maar je kunt het ook weer niet ‘op slot’ zetten: we willen in het ­gebied kunnen werken, wonen en recreëren. Wat zijn de karakteristieke elementen die ons landschap zo bijzonder maken (de ‘kernkwaliteiten’) en wat zijn de mogelijkheden voor landschapsbeheer door ­ agrariërs? Een landschapsvisie is bedoeld als grensoverschrijdende inspiratiebron voor behoud en ontwikkeling van de landschappelijke kwaliteit van het gebied.

Een werkgroep met vertegenwoordigers van de agrarische sector uit de drie landen brengt de situatie van de landbouw nu in kaart en zoekt naar mogelijkheden om de inkomenspositie van agrariërs te verbeteren.

Natuurlijk worden andere partijen betrokken, ­zoals natuur- en toeristische ­ organisaties en ­burgers. ­Samen worden mogelijke scenario’s voor duurzame ontwikkeling besproken en ­ worden ­gemeenschappelijke acties of lobby’s in gang g­ezet. Denk aan het vermarkten van ­ regionale producten, verbreding van de activiteiten op het landbouwbedrijf en groene diensten ten behoeve van natuur- en landschapsbeheer. Uiterlijk in 2012 ligt er een plan op tafel dat ­lijnen uitstippelt naar een duurzame toekomst voor ­agrariërs in het Drielandenpark. Trouwens, kun je je het Drielandenpark voorstellen zónder ­agrarische sector? De boerderijen, vaak vee­houderijen of ­gemengde bedrijven; de veelheid aan kleine, vaak onregelmatige en heuvelachtige percelen; de koeien, kuddes schapen en paarden; de boomgaarden; de heggen die velden omzomen; dat alles is het domein van de boer, maar draagt tegelijkertijd in belangrijke mate bij aan de charme van het gebied.

De projectgroep Drielandenpark neemt de taak op zich om deze landschapsvisie op te stellen. En voegt de expertise, die al aanwezig is bij de partners, samen. Dit project is in 2011 ingediend en goedgekeurd door het Europese Instituut ESPON * en wordt daarom geheel vanuit Europa betaald. Externe partners zijn onder andere landschapsdeskundigen van de RWTH Aachen, Universiteit van Gent, Université de Liège en Wageningen Universiteit en Research (WUR). Bij het opstellen van de visie worden ook landbouw-, natuur- en landschapsorganisaties betrokken. Van nul hoeven we niet te beginnen: basismateriaal is al verzameld in het kader van regionale ­initiatieven. Zo ligt er bijvoorbeeld al een Landschapsvisie Zuid-Limburg op tafel, en een landschapsatlas ‘Atlas du ­Paysage’ voor het Land van Herve; een ‘Landschaftsplan’ in de stadsregio Aachen en in Vlaanderen heeft de Dienst Ruimte en Erfgoed een inventarisatie gemaakt van alle archeologische monumenten en ankerplaatsen. De kunst is nu om al deze gegevens samen te voegen en te verwerken tot een gemeen­schappelijke ­landschapsvisie. Eindproduct is een compacte publicatie met tekst en beeldmateriaal en een kaart op schaal 1:50.000. Uiteindelijk wordt gestreefd naar een convenant voor het Drielandenpark, naar het voorbeeld van de ­‘Convention du paysage du Pays de Herve’, dat onderschreven wordt door alle partners.

* ESPON: European Observation Network for Territorial Development and Cohesion

24

25

5 De toekomst van het Drielandenpark Het actieplan Drielandenpark voor 2010 - 2012 is op 31 maart 2010 vastgesteld. Daarin staan de ­activiteiten van het samenwerkingsverband tot en met 2012 gedetailleerd beschreven, met een aantal nieuwe ­thema’s en elementen, bijvoorbeeld: meer aandacht voor het klimaat; het EU landbouwbeleid en de ­ effecten ­daarvan voor de boeren en de natuur; meer aandacht voor grensoverschrijdende landschappen en natuur­ verbindingen; het effect van bevolkingskrimp en lokale groei en diffuse verstedelijking op ruimtelijke ­ontwikkeling en grondgebruik; en duurzaam grensoverschrijdend toerisme. Deze thema’s zijn nog steeds actueel, maar in de tussentijd zijn er een aantal ontwikkelingen binnen de EU en nationale overheden die het nodig maken om ons te bezinnen op de verdere toekomst van het samenwerkingsverband. Na tien jaar Drielandenpark staan we op een kruispunt: is de samenwerking waardevol genoeg om voort te zetten, en zo ja, op welke manier? Ideeën voor de toekomst worden op dit moment door de projectgroep verder ontwikkeld en elk op hun merites beoordeeld.

27

Een paar van die ideeën zijn:

1

Het Drielandenpark als een grensoverschrijdende projectorganisatie belast met het bij elkaar ­brengen van partners uit de drie landen, het zoeken naar subsidiemogelijkheden, en adviseren bij project­ aanvragen; met dit werk is de afgelopen jaren al een aanzienlijke ervaring opgedaan. In dit ­scenario kan het Drielandenpark blijven functioneren in de huidige vorm en personele bezetting.

2

Het Drielandenpark als een grensoverschrijdend landschapspark. Delen van het Drielandenpark in de verschillende gewesten hebben al een status van Nationaal (in NL) of Regionaal (in België) ­Landschap. Een grensoverschrijdend landschapspark, naar het model van de Franse Parcs Naturels Régionaux of dat van het grensoverschrijdende natuurpark De Zoom-Kalmthoutse Heide, zou het imago van dit gebied ­versterken en ons als Europese regio beter op de kaart zetten (dus ook als toeristische bestemming). Een dergelijk landschapspark kan de juridische vorm krijgen zoals bijvoorbeeld een EGTS (Europese Groepering voor Territoriale Samenwerking) of een andere vorm met toepassing van Benelux overeenkomsten.

3

Het Drielandenpark als vertegenwoordiger van de ‘groene sectoren’ van de Euregio. Het samen­ werkingsverband kan binnen de Euregio de natuur- en landschapswaarden vertegenwoordigen en de coördinatie op zich nemen van de landschaps-, milieu- en natuurprojecten. Het Euregionaal Platform Natuur is hiervan een goed voorbeeld. In dit scenario kunnen de projectgroep en de stuurgroep ­Drielandenpark opgaan in de bestaande Euregionale structuren of zelfstandig voort functioneren.

4

Het Drielandenpark als coördinatie- en uitvoeringsorganisatie voor “groene en blauwe projecten” (ook recreatieve ontsluiting) met een grensoverschrijdende component: Burgers in de regio en de toeristen die ons jaarlijks bezoeken zijn gebaat bij een mooie en groene omgeving. Dat kan bevorderd worden door de uitvoering van projecten met een grensoverschrijdende component, die passen in een groter geheel zoals de Ontwikkelingsvisie en de Landschapsvisie 3LP. In dat geval zal de uitvoering per land georganiseerd worden door die instanties en verenigingen die daarvoor het beste toegerust zijn ­ (zoals de Stichting IKL, Regionale Landschappen, NABU, etc). en die dan een volwaardig partner worden in het ­samenwerkingsverband. De huidige Interreg-projecten Habitat Euregio en Aquadra functioneren al op deze wijze.

5

Het Drielandenpark als de rurale component van de Culturele Hoofdstad in 2018. De grote ­steden Maastricht-Hasselt, Heerlen, Aken en Luik vormen de multiculturele kern, waar kunst en stads­ cultuur prevaleren; maar het binnengebied herbergt ook een schat aan cultuurhistorische elementen en ­landschappen, die verbeterd kunnen worden in kwaliteit en toegankelijkheid.

28

In al deze scenario’s is er een belangrijke rol voor de grensoverschrijdende samenwerking weggelegd. Soms is die rol meer gericht op contacten tussen beleidsorganen (provincies, gewesten) en bijna altijd op de communicatie met de (4 miljoen) inwoners van de Euregio Maas-Rijn. Daarvoor zullen we een groter ­beroep doen op lagere overheden en intermediaire organisaties. Uiteindelijk zal de Stuurgroep Drielandenpark in 2012 moeten beslissen over de koers voor de komende jaren. Maar duidelijk is dat het Drielandenpark de grensoverschrijdende samenwerking in de toekomst niet kan en niet mag missen!

Contactgegevens Project Drielandenpark

Secretariaat-Generaal van de Benelux

Projectleider: Aad Blokland +31 (0)43 389 99 66 [email protected] Provincie Limburg Postbus 5700 6202 MA Maastricht

Beleidsmedewerker: Marc Naessens +32 (0) 2 519 38 17 [email protected] Regentschapsstraat 39 B-1000 Brussel

Disclaimer: Wij hebben geprobeerd alle bronnen van informatie in deze uitgave te vermelden. Indien u meent dat uw materialen zijn gebruikt zonder uw toestemming gelieve contact op te nemen met de ­projectleider (zie contactadres).

Colofon Teksten en redactie: Maria Roovers Diandra Hupkens Projectgroep Drielandenpark Vormgeving: Photolima, www.photolima.nl Druk: ANDI Druk, Maastricht Airport Tekening: Thomas Haendly

30

September 2011

Rechten: Teksten uit deze publicatie mogen worden gebruikt voor andere doelen, mits met bronvermelding en zonder ­winstoogmerk. Voor het gebruik van foto’s uit deze brochure moet u vooraf toestemming vragen aan de Provincie Limburg.

Kaarten: Martin van den Borst Provincie Limburg, Grafisch Team Foto’s: © Provincie Limburg Annette Berns Aad Blokland Eveline Das Jaap Goudriaan Andres Herrmann Erik Meijs

Financiering: De eerste fase van het project Drielandenpark is gefinancierd door het Europese Ontwikkelingsfonds via het Interreg III A- programma van de Euregio Maas-Rijn en met cofinanciering van de partners. De projecten Grensschap Albertkanaal, Grenzrouten, Aquadra en Habitat EMR hebben eveneens een Interreg­­-­subsidie ontvangen. De Landschapsvisie Drielandenpark (Landscape Policy in the Three Countries Park) wordt gefinancierd door het ESPON (European Observation Network, Territorial Development and Cohesion)

Het project Drielandenpark wordt gefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling De Europese Commissie werkt aan uw toekomst Deze brochure werd gefinancierd door het Secretariaat-generaal Benelux.

31