Inhoud. Voorwoord. fleur robuste en Boot & Co De voordelen Criteria Research and Development

Inhoud Voorwoord

3

fleur robuste® en Boot & Co De voordelen Criteria Research and Development

5 6 6 8

Toepassing en beheer Voorbereiding van de plantvakken Planttijdstip en aanplant Onderhoud Kosten van aanplant en beheer

11 11 12 13 15

Aster ageratoides Aster ageratoides ‘Ashvi’ Aster ageratoides ‘Asran’ Aster ageratoides ‘Stardust’ Aster ageratoides ‘Starshine’ Aster divaricatus Aster macrophyllus ‘Albus’ Geranium Geranium cantabrigiense ‘Cambridge’ Geranium ‘Tiny Monster’ Kalimeris incisa ‘Madiva’ Luzula sylvatica Nepeta Nepeta grandiflora ‘Wild Cat’ Nepeta ‘Grol’ Nepeta racemosa ‘Grog’ Nepeta ‘Walker’s Low’ Pennisetum alopecuroides Pennisetum alopecuroides ‘Hameln’ Persicaria amplexicaulis Rudbeckia fulgida Rudbeckia fulgida ‘City Garden’ Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’ Symphytum Symphytum azureum Symphytum grandiflorum ‘Wisley Blue’

16 17 17 17 17 18 20 22 22 23 24 26 28 29 29 30 30 32 32 34 36 37 37 38 38 39

1

Voorwoord Boskoop, mei 2011 Geachte relatie, De laatste jaren is er een toenemende interesse in het gebruik van vaste planten in het openbaar groen. Immers, vaste planten geven kleur in beplantingen, zorgen voor positieve impuls in het insectenleven en dragen daarmee bij aan de biodiversiteit in de stedelijke en landschappelijke omgeving. Ook niet onbelangrijk; vaste planten spreken veel burgers aan en verhoogt de leefbaarheid van de directe woon- en werkomgeving. Daarnaast is er de scepsis van beheerders en overheden om vaste planten in het openbaar groen toe te passen. Vaste planten hebben de naam duur in aanschaf en onderhoud te zijn. Ook wordt aangenomen dat vaste planten zwak zijn en dat er na de winter veel ingeboet moet worden. Helaas moet worden geconstateerd dat veel projecten mislukten of op zijn minst voor een onbevredigd resultaat zorgden. Meestal te wijten aan een verkeerde benadering, voorbereiding en/of sortimentskeuze. Boot & Co Boomkwekerijen B.V. heeft zich sinds 2004 sterk gemaakt voor een bredere toepassing van vaste planten in het openbaar groen. Hiertoe werd een pakket sterke en veelzijdige vaste planten samengesteld onder de naam fleur robuste®. Dit pakket is in de loop der jaren steeds gemoderniseerd. Mede dankzij het fleur robuste® pakket winnen vaste planten terrein in de openbare ruimte. Omdat het toepassen van vaste planten in het openbaar groen toch enige voorbereiding en kennis vereist hebben wij gemeend u met dit boekje enige handvatten aan te kunnen bieden. Wij willen u met dit boekje nader informeren over het toepassen van vaste planten in het openbaar groen en u een aantrekkelijk sortiment aanbevelen. Met vriendelijke groet, Jan de Vries en alle medewerkers van Boot & Co Boomkwekerijen B.V.

2

3

fleur robuste® en Boot & Co Vaste planten dragen in hoge mate bij aan de verfraaiing en de belevingswaarde van onze leefomgeving. Er komt steeds meer inspraak van bewoners die in hun directe woon- en werkomgeving een attractieve beplanting willen met meer vormen, geuren en kleuren en af willen van saaie, eentonige vakken en grasperken. Met hun bloei, groeiwijze, bladvorm of wintersilhouet maken vaste planten de omgeving jaarrond aantrekkelijk.

Over het gebruik van vaste planten in de openbare ruimte is al jaren een discussie gaande. De tegenstanders gebruiken als argument de hoge aanschafprijs, het hoge uitvalspercentage na enkele jaren, het dure onderhoud in de startfase en het teruglopen van de plantvakken in kwaliteit. De voorstanders wijzen op de meerwaarde die vaste planten hebben en bij juiste soortkeuze en toepassing in combinatie met deskundig onderhoud jaren­lang meegaan zonder extra kosten. Over één ding is iedereen het eens: geurende en bloeiende planten zijn een aanwinst voor iedere aanleg.

4

Na aanvankelijke scepsis bij beheerders lijkt de balans nu definitief door te slaan naar grootschalige toepassing van vaste planten in het openbaar groen. Dit streven lijkt haaks te staan op de vaak beperkte budgetten van overheden en de angst geld uit te geven aan projecten die na een paar jaar weer op de schop moeten. Maar er blijken ruim voldoende mogelijkheden om binnen gestelde (financiële) kaders een functionele en fraaie beplanting te realiseren.

5

Het fleur robuste® concept houdt in dat er vanuit een jarenlange ervaring met het gebruik van vaste planten een concept­ matige oplossing wordt geboden en zo­doende het verantwoord gebruik van vaste planten in openbare ruimten, parken en grote tuinen te stimuleren. Hiertoe is een beperkt sortiment van vaste planten samengesteld dat voldoet aan de hoge eisen die aan de toepassing in het openbaar groen zijn verbonden. Mits juist toegepast staan deze planten garant voor jarenlang standhoudende, extensief te beheren, hoogwaardige en levendige beplantingen.

De voordelen • V  isueel en functioneel aantrekkelijk groen wordt hoog gewaardeerd door bewoners en bevorderd de gezondheid. Het is wetenschappelijk bewezen dat een groene, fleurige leefomgeving niet alleen een positief effect heeft op de gevoelswaarde bij bewoners maar daadwerkelijk leidt tot een betere gezondheid en minder depressiviteit. • Creëren van een grotere biodiversiteit in de leefomgeving (meer vlinders, bijen en vogels). Gevarieerde plantvakken vormen een voedselbron en leefgebied van insecten en vogels.

6

• Een levendig en kostenbeheersend alternatief voor aanleg met gras. Nog los van het feit dat een aanleg met vaste planten veel mooier is dan gras zijn de uiteindelijke kosten (over 10 jaar) voor de aanleg en onderhoud van gras in de openbare ruimte circa 30% hoger dan de kosten van vaste planten. Hoewel de aanlegkosten van gras lager zijn per 100 m2, is het vooral het onder­houd van gras waardoor de beheerskosten uiteindelijk oplopen tot boven het niveau van een beplanting met fleur robuste® vaste planten. • Prima te combineren met heesters en solitairs. Door een combinatie met heester­ groepen of solitaire heesters toe te passen kan een gevarieerd ontwerp worden gemaakt waarbij er ook in de winter ruim voldoende sier- en gebruikswaarde zal zijn. • Onderhoudsextensief. De vaste planten uit het fleur robuste® pakket behoeven slechts weinig onderhoud. Na de winter kunnen de afgestorven delen worden opgeruimd en in het voorjaar zal er wat onkruid gewied moeten worden. • Lagere beheerskosten. Een lager onderhoudsniveau leidt tot lagere beheerskosten.

Criteria Het fleur robuste® concept bestaat feitelijk uit twee delen. Enerzijds is het

Nepeta racemosa 'Grog'

een geselecteerd sortiment vaste planten, anderzijds is het de wijze van toepassen en beheren. Op deze wijze kunnen vaste planten op een verantwoorde manier in de openbare ruimte worden toegepast. De vaste planten die in het pakket zijn opgenomen voldoen allen aan de volgende hoge eisen:  • Sterke, goed groeiende vaste planten. De omstandigheden in het openbaar groen zijn beduidend zwaarder dan in particuliere tuinen. • Weinig last van ziektes. De toepassing van gezonde planten

werkt kostenbesparend. Minder mid­delen­gebruik spaart budgetten en is bovenal milieuvriendelijker. • Voldoende winterhard. Door een sortiment te kiezen dat (ruim) voldoende winterhard is, is hergroei na de winter beter gegarandeerd. • Lang in het najaar veel bladmassa houdend en vroeg in het voorjaar veel bladmassa makend of wintergroen zijn. Hoe langer de toegepaste planten in het najaar- en hoe vroeger deze in het voorjaar bladmassa vormen, des te minder kansen onkruiden krijgen om zich te ontwikkelen.

7

• Na één jaar een gesloten vegetatie geven. Onkruiden hebben minder kans zich te ontwikkelen wat leidt tot een fraaiere aanplant en lagere kosten. • Onderhoudsarm, betrouwbaar en vandalisme­bestendig. Door een onderhoudsarm sortiment te kiezen worden kosten bespaard (ook al zijn de initiële kosten soms hoger). Betrouwbaarheid en vandalisme­ bestendigheid (snelle hergroei na beschadiging) zijn belangrijke eisen die aan toegepast sortiment kunnen worden gesteld. • Beschaafde woekering en geen uitzaai van betekenis. Uitzaaien hoeft geen probleem te zijn, Aster ageratoides 'Asran'

mits de planten zich niet ongecontroleerd en storend verspreiden buiten de plantvakken. • Een evenwichtig ontwerp. Gebruik vaste planten in combinatie met (bloem)heesters, rozen en solitairs. Een evenwichtig ontwerp versterkt de sier- en gebruikswaarde van alle toegepaste planten.

Research and Development De afdeling Research and Development (R&D) houdt zich bezig met het ontwikkelen en testen van nieuwe planten. De belangrijkste gewassen waarin wordt veredeld zijn o.a. Rosa, Hypericum, Ligustrum, Hemerocallis, Hydrangea, Mahonia en Viburnum.

Het enige doel van de veredeling bij Boot & Co is dat de ontwikkelde planten goed toepasbaar zijn in het openbaar groen. De medewerkers van R&D kunnen zich dus optimaal focussen op de strenge eisen en criteria waaraan de planten moeten voldoen. Op deze wijze kunnen afnemers er zeker van zijn dat het sortiment louter uit toppers bestaat. De belangrijkste eisen en criteria bij het testen en veredelen zijn: • Compacte, bodembedekkende, soms kruipende groeiwijze; een plantvak groeit snel dicht waardoor onkruid geen kans krijgt zich te ontwikkelen. • Zeer gezond en prima winterhard. • Gemakkelijk vermeerderbaar door stekken. • Rijkbloeiend gedurende een lange periode. In frisse en moderne kleuren. • Een goede en innovatieve combinatie van verschillende eigenschappen en sierwaarden. De nieuwe plant moet een aanvulling zijn in het sortiment.

Geranium 'Tiny Monster'

Alle selecties worden op de proefvelden blootgesteld aan ziekten die door de minder gezonde zaailingen, selecties en bestaande cultivars worden verspreid. Op deze wijze is de ziektedruk het hoogst en zullen alleen de sterkste planten steeds gezond blijven. Ook wordt er veel lering getrokken uit proef­opplanten bij klanten.

8

9

Toepassing en beheer Veel mensen zijn in de veronderstelling dat het beheer van vaste planten in het openbaar groen moeilijk en duur is. Niets is minder waar! Maar er zijn wel een aantal aandachtspunten. In de meeste gevallen is een plantvak met vaste planten zelfs goedkoper dan een gazon. Ondanks de individuele kwaliteiten van de vaste planten in het fleur robuste® pakket zijn er een aantal belangrijke voorwaarden waaraan voldaan moet worden voordat er een fraaie en evenwichtige beplanting tot stand kan komen.

Voorbereiding van de plantvakken Om het onderhoud te minimaliseren is een goede voorbereiding essentieel. Dit gebeurt zoveel mogelijk voor het planten. Als er planten in een vak staan zal grond­bewerking moeilijker of zelfs onmogelijk zijn. Als het om plantvakken in bestaand groen gaat is veelal bekend of de bodem stabiel is. Is dit niet het geval (drainageproblemen) dan zullen maatregelen genomen moeten worden. Zo kan het doorbreken van storende lagen met zware apparatuur tijdens onderhoud veel besparing opleveren. Verder is het zeer belangrijk om alle wortelonkruiden te verwijderen.

10

Luzula sylvatica

De aan­wezigheid van wortelonkruiden als Kweek, Zevenblad of Haagwinde is de belangrijkste reden waardoor plantvakken met vaste planten (te) veel onderhoud kosten. Een rigoureuze verwijdering van dergelijke onkruiden is derhalve nood­ zakelijk. Naast een goede drainage moet ook de voedingstoestand van de grond goed zijn. Voor toepassing van vaste planten is toedienen van organische stof in de meeste gevallen voldoende. Bemesten is meestal niet nodig omdat naast de groei van de vaste planten ook de onkruidgroei wordt bevorderd.

11

Mocht (lichte) bemesting toch noodzakelijk zijn, kies dan een langzaamwerkende meststof met een laag stikstof-gehalte (N). Let erop dat de N-waarde niet hoger is dan de P- en K-waarde. De meeste planten uit de Rozen­familie (Rosaceae) zijn gevoelig voor bodemaaltjes. Als een te beplanten vak Rozen hebben gestaan kan dit vak een seizoen voor het planten met Afrikaantjes (Tagetes patula) worden ingezaaid. Als het gaat om plantvakken op nieuwbouwlocaties zal de voorbereiding in de meeste gevallen ingrijpender zijn. Op nieuwbouw­ locaties is de bodem verstoord, vaak vast­gereden en bestaat deze meestal niet uit zwarte grond maar uit een groot deel zand en soms ook bouwpuin. Egalisatie is meestal noodzakelijk en het doorbreken van storende lagen is eerder regel dan uitzondering. Op de verstoorde grond in nieuwbouwlocaties groeien van nature eerst pioniersplanten (Brandnetel, Varkensgras, Riet). In ieder geval moeten deze planten verwijderd zijn maar beter is het om het perceel een seizoen zwart te laten liggen. Fraaier is het om dergelijke plantvakken in te zaaien met zomerbloemen, Afrikaantjes of andere groenbemesters. Bouwpuin in de grond is voor de vaste planten niet zo’n probleem maar kan om veiligheidsredenen verwijderd worden. In sommige gevallen is de grond zó verstoord dat het opbrengen van schone grond noodzakelijk is. Let er bij aanvulgrond op dat deze overeenkomt met de natuurlijke bodem. Dan ontstaan de minste problemen met storende lagen e.d.

12

Houdt er rekening mee dat dergelijke rigoureuze aanpassingen soms herhaald zullen moeten worden, wat het onderhoudsniveau verhoogt.

Planttijdstip en aanplant Traditioneel worden vaste planten in het voorjaar (maart) geplant. De planten hebben dan het voorjaar en de zomer lang de tijd om vast te wortelen en dicht te groeien. Tegenwoordig wordt steeds vaker in juni geplant. Dit heeft als voordeel dat onkruiden in de vroege zomer al meer ontwikkeld zijn en gemakkelijker voor het planten verwijderd kunnen worden. Gewoonlijk valt er in juni/juli voldoende regen om de planten goed te laten aanslaan. Bij planten in juni hebben de planten minder tijd om dicht te groeien. Bij het toepassen van vaste planten in de openbare ruimte zullen iets meer planten per m2 nodig zijn dan bij gebruik in de particuliere tuin. Het vak moet immers binnen korte tijd dichtgroeien om onkruiden zo min mogelijk kans te geven. Voor de meeste planten uit het fleur robuste® pakket zal een aantal van zeven stuks per m2 voldoende zijn. Als er snel een gesloten gewas moet zijn, zijn twee extra planten per m2 aan te bevelen. De standaard potmaat bij vaste planten voor de openbare ruimte is p9. Uiteraard moeten de plastic potten van de planten worden gehaald voor het planten. Let erop dat de wortels niet uitdrogen in de periode tussen het verwijderen van de potten en het

planten. Het verdient sowieso aanbeveling om de wortelkluiten voor het planten nat te maken. Als ook de grond (van de plant­gaten) enigszins vochtig is zullen de wortels goed in contact met de grond komen waardoor een betere hergroei is gegarandeerd. In het eerste seizoen na aanplant zullen de vaste planten nog geen gesloten plantvak vormen. Om onkruiden, zeker in de eerste periode na aanplant, minder kans te geven kan een mulchlaag worden aangebracht. Omdat een mulchlaag een luchtige structuur heeft kunnen sommige uitloper­ vormende vaste planten hierdoor worden beperkt in hun groei. De bovengrondse uitlopers van bijvoorbeeld Geranium Persicaria amplexicaulis

cantabrigiense en Lamiastrum zullen niet kunnen vastwortelen in de (te) droge mulchlaag waardoor het vak minder snel dichtgroeit. Houdt er ook rekening mee dat de mulchlaag zelf ook verteert. De verantwoordelijke bacteriën onttrekken stikstof aan de bodem waardoor het gewas stikstofgebrek kan krijgen. Als afdekking door mulch gepland is zorg dan dat er een langzaamwerkende stikstofmeststof door de grond wordt gemengd. Ook kan worden bijgemest met een snelwerkende stikstofmeststof als symptomen van stikstofgebrek zich voordoen. De mulchlaag kan bestaan uit houtsnippers of boomschors. Meestal zullen er houtsnippers worden gebruikt. Let er wel op dat houtsnippers meer onkruidzaden bevat dan schors. Vooral bij dieper wortelende en zich met ondergrondse uitlopers verspreidende vaste planten is een permanente mulchlaag van grind, steenslag, split, etc. aan te bevelen. Onkruiden hebben veel minder kansen zich te ontwikkelen in de droge bovenlaag terwijl de vaste planten in de diepere laag verankerd staan. Dit type mulching kan goed op een zwaardere bodem worden toegepast.

Onderhoud Bij toepassing van vaste planten in de openbare ruimte zal het meeste onderhoud in het eerste seizoen na aanplant plaats­ vinden. Als er na aanplant een (warme) droge periode aanbreekt zal er af en toe water gegeven moeten worden. Dit komt niet vaak voor, maar het is wel belangrijk

13

Geranium cantabrigiense 'Cambridge'

dat hier rekening mee wordt gehouden. Ook als vaste planten als onderbegroeiing onder hoge heesters of bomen worden toegepast kan water geven in het begin noodzakelijk zijn. Plantvakken die een valse start maken hebben meestal een lange tijd nodig om weer in balans te komen. Na aanplant zal er in de eerste maanden gewied moeten worden. Dit moet, zeker tussen bodembedekkers, met de hand gebeuren. Als er geschoffeld wordt kunnen uitlopers gemakkelijk beschadigen wat weer een negatief effect heeft op het dichtgroeien van het vak. Als er in de eerste fase consequent wordt gewied zal er later in het

14

seizoen kunnen worden volstaan met het verwijderen van de hogere onkruiden die de eerste keren over het hoofd zijn gezien. Na een eerste winter kan inboet nodig zijn. Na het eerste seizoen volgt het reguliere onderhoud. Als de planten in de herfst afsterven moeten de afgestorven stengels niet worden verwijderd. Deze zorgen voor bescherming in de winter en voorkomen dat tijdens een zachte winter onkruiden ontkiemen. Ook zorgen ze voor een toename van organische stof in het plantvak. Na de winter kunnen deze afgestorven delen worden verwijderd, uiteraard voordat de planten weer uitlopen. Verwijderen kan gebeuren door uitharken, afknippen of afmaaien op circa 10 cm hoogte. Vroegbloeiende planten kunnen omstreeks juni, na een eerste bloeiperiode, worden afgemaaid. Dit stimuleert de planten om opnieuw te groeien en nogmaals bloemen te vormen. Doordat de planten weer gaan groeien krijgen ziektes als meeldauw en valse meeldauw minder kans. Voorts bestaat het reguliere onderhoud voornamelijk uit het verwijderen van onkruid. Vooral bij extensief te beheren vaste planten (waaruit het fleur robuste® pakket bestaat) volstaat het om vlak voor het groeiseizoen te wieden en vervolgens één of twee keer in de rest van het seizoen. Bijmesten in niet vaak nodig. Het op peil houden van het organischestofgehalte is belangrijker dan bijmesten. Dit kan met compost. Let er bij GFT compost op dat

het zoutgehalte niet te hoog is in verband met bladschade aan het gewas. In de daaropvolgende jaren kan worden volstaan met het inventariseren of inboet nodig is of dat planten niet teveel woekeren. Ook kan het zinvol zijn om in de gaten te houden hoe het organische stofgehalte op peil blijft en het waterbergend vermogen van de grond voldoende is. Groot onderhoud is gewoonlijk niet nodig. Net als vakken met heesters of gras zal een aanplant na gemiddeld 10 tot 15 jaar worden vervangen vanwege andere stads- of wijk­inrichting, ophoging van wegen en voetpaden of gewoon omdat het gewas ‘op’ is.

Kosten van aanplant en beheer Er wordt, ten onrechte, nog steeds gedacht dat het toepassen van vaste planten in de openbare ruimte een fraaie maar dure optie is. Ten opzichte van een gazon van vergelijkbare oppervlakte zijn vaste planten aanzienlijk goedkoper. Vanwege het grotere aantal planten per m2 zullen de aanlegkosten bij gebruik van vaste planten het hoogst liggen. Dit kan oplopen tot vijf keer de prijs van het aanleggen van een gazon. Maar door de hoge (maai) kosten van een gazon zullen de kosten van een aanplant met vaste planten na twee jaar nog maar twee keer zoveel zijn. Na het vijfde jaar zijn de kosten gelijk. In de opvolgende jaren zal de aanplant van vaste planten circa € 300,– per 100 m2 per jaar goedkoper in onderhoud zijn. Hierbij

moet wel worden aangemerkt dat het om onderhoudsextensieve vaste planten gaat zoals die in het fleur robuste® pakket. Een vergelijkbare opplant van moderne onderhoudsextensieve heesters zal min of meer hetzelfde kostenpatroon geven als de vaste planten. In ieder geval is de optie om gazon aan te leggen als ‘goedkoop alternatief’ voor een beplanting niet reëel. Wel is het belangrijk dat er weloverwogen met het toepassen van vaste planten wordt gestart. Praktijkinformatie opdoen over het toepassen van vaste planten is essentieel. Start met een klein, weloverwogen sortiment. Als dit voldoet kan er een breder sortiment worden toegepast. Zo wordt ervaring opgedaan en zal ook de betrokkenheid groter worden. Let dan niet alleen op het sortiment, maar vooral ook op de voorbereiding en het beheer. Onze verkoopadviseurs kunnen u deskundig advies geven.

15

Aster ageratoides ‘Ashvi’ Bossig groeiende, uitstoelende plant met een hoogte van circa 70 cm. Bladeren licht glanzend heldergroen. De bloemen openen vanaf half augustus tot in oktober. Ze zijn wit met een geel hart.

Aster ageratoides ‘Asran’ Stevig groeiende en uitstoelende vaste plant van circa 90 cm hoog die snel een gesloten oppervlak vormt. Opvallend bossige en dichte groeiwijze. Bladeren dof donkergroen. Bloemen lila tot donkerlila met een geel hart van begin september tot in oktober. ‘Asran’ is een topper in het fleur robuste® pakket.

a s ter ager atoide s

Aster ageratoides ‘Stardust’

Aster Aster ageratoides 'Asran'

Aster ageratoides is een variabele soort die voorkomt in Oost-Azië. Tot midden jaren ’90 van de vorige eeuw was deze soort nauwelijks bekend in Europa. Dankzij Deens onderzoek naar meeldauwgevoeligheid bij Asters kwam hier verandering in. In tegen­stelling tot de klassieke Herfstasters is Aster ageratoides volledig resistent tegen meeldauw. Daarbij groeien de planten van nature bossig en hebben ze stevige stengels. Dankzij deze eigenschappen zijn de cultivars van Aster ageratoides bijzonder geschikt om in het openbaar groen toe te passen. Het ligt dus voor de hand dat een

16

Aster ageratoides 'Starshine

aantal van deze gezonde en onderhoudsvriendelijke cultivars in het fleur robuste® pakket zijn opgenomen. In de winter zal het gewas bruin worden en op de planten blijven staan. Omstreeks februari-maart kan dit eenvoudig worden verwijderd en zullen de planten snel hun bossige groei hervatten. Voor alle cultivars geldt dat een aantal van zeven planten per m2 volstaat voor een gesloten beplanting. De planten staan bij voorkeur in de volle zon maar verdragen ook lichte schaduw. Vrij goed strooizoutbestendig.

Met een wat lagere, maar steeds compacte en bossige groei kan deze cultivar worden beschouwd als een lager blijvende ‘Asran’. De hoogte is circa 60 cm wat de plant ook geschikt maakt voor wat kleinere plantvakken. Het loof is donkergroen. De bloemen openen vanaf half augustus tot in oktober. Ze zijn lichtlila tot lichtpaars met een geel hartje.

Aster ageratoides ‘Starshine’ Naast ‘Stardust’ is ook deze ‘Starshine’ een wat lager blijvende cultivar. Deze compacte, bossig groeiende plant wordt circa 60 cm hoog. De bladeren zijn heldergroen en iets glimmend. De bloemen verschijnen vanaf begin september tot in oktober. Ze zijn wit met een geel hart.

Aster ageratoides 'Asran'

Gesloten bossige groeiwijze, iets uitstoelend Hoogte 60 - 90 cm Meeldauwresistent Bloemen wit, lila of lichtpaars Bloeitijd augustus - oktober • Standplaats: volle zon • Grondsoort: alle • Aantal per m2 : 7 • Voor plantvakken van ieder formaat • Vrij goed strooizoutbestendig

17

a s ter diva r icat us Aster Aster divaricatus

Naast de cultivars van Aster ageratoides zijn er nog enkele soorten die resistent zijn tegen meeldauw. Een ervan is de sierlijke Aster divaricatus. Het is een bossig groeiende uitstoelende vaste plant met een hoogte van 60 cm. De jonge bladeren zijn opvallend bronskleurig bij het uitlopen. Later in de zomer kleuren ze donker olijfgroen. De bloemen staan in vrij losse tuilen. Ze zijn wit met een klein geel hart dat bij uitbloeien roodbruin kleurt. De bloemen openen wat vroeger in het seizoen: vanaf eind juli tot in september. Aster divaricatus is zeer veelzijdig.

18

De planten gedijen zowel in de volle zon als in de (lichte) schaduw en kunnen op vrij droge tot vrij vochtige grond worden aangeplant. Zeven planten per m2. Vrij goed strooizoutbestendig.

Sierlijke bossige groeiwijze, iets uitstoelend Hoogte circa 60 cm Meeldauwresistent Bloemen wit Bloeitijd eind juli - september • Standplaats: volle zon tot (lichte) schaduw • Grondsoort: alle, van vrij droog tot vrij vochtig • Aantal per m2: 7 • Voor kleine en middelgrote plantvakken • Vrij goed strooizoutbestendig

19

a s ter mac rophy llus ‘a l bus ’ Aster Aster macrophyllus 'Albus'

Aster macrophyllus is nauw verwant aan Aster divaricatus en heeft dezelfde uitstoelende groeiwijze. De bladeren zijn echter iets groter waardoor het bodembedekkend vermogen verder toeneemt. De cultivar ‘Albus’ groeit uit tot een bossige vaste plant van circa 60 cm hoogte. De bloemen zijn wit tot zeer licht lila en hebben een geel hart. Ze openen van begin augustus tot in september. Aster macrophyllus ‘Albus’ groeit prima in de volle zon of lichte schaduw. Iedere door­latende bodem zal voldoen. Zeven planten per m2. Vrij goed strooizoutbestendig.

20

Sierlijke bossige groeiwijze, iets uitstoelend Hoogte circa 60 cm Meeldauwresistent Bloemen lichtlila met geel hart Bloeitijd augustus - september • Standplaats: volle zon tot (lichte) schaduw • Grondsoort: iedere doorlatende grond • Aantal per m2: 7 • Voor kleine en middelgrote plant­vakken • Vrij goed strooizoutbestendig

21

jaarrond een gesloten bladerdek heeft. Dankzij deze eigenschap is ‘Cambridge’ prima onkruidonderdrukkend. Het blad is heldergroen en geurt typisch bij wrijven. Vanaf juni tot in augustus verschijnen de warm roodroze bloemen die goed combi­ neren met het blad. Plant negen planten per m2 voor een snelle bodembedekking.

Geranium ‘Tiny Monster’

ger anium Ooievaarsbek Geranium 'Tiny Monster'

Het geslacht Geranium is zeer omvangrijk en veelzijdig. Het zijn gewoonlijk rijkbloeiende vaste planten met sterke, aantrekkelijke kleuren. Niet voor niets genieten deze planten een enorme populariteit bij burgers. Hoewel de meeste bij uitstek geschikt zijn voor toepassing in de particuliere tuin zijn er ook verschillende die goed in het openbaar groen zijn toe te passen. Deze blinken met name uit in groeikracht en een goed gesloten bladerdek waardoor de planten prima onkruidonderdrukkend zijn. Geranium gedijt goed op vrijwel iedere grondsoort

22

mits deze niet te vruchtbaar is. De planten kunnen in de volle zon of halfschaduw worden toegepast.

Geranium cantabrigiense ‘Cambridge’ Geranium cantabrigiense is een hybride die ontstond uit een kruising tussen Geranium macrorrhizum en Geranium dalmaticum. ‘Cambridge’ is een goede bodembedekkende vaste plant van circa 25 cm hoogte die in Nederland gewoonlijk halfwintergroen is. Al vroeg in het voorjaar verschijnt het nieuwe loof waardoor de plant bijna

De opvallend lange bloeiperiode van ‘Tiny Monster’ is de meest in het oog springende eigenschap. De plant bloeit vanaf juni tot in november met diep paarsroze bloemen. Met een hoogte van 45 cm is het een bossig groeiende plant met een dicht bladerdek van vrij diep ingesneden bladeren. Deze zijn donkergroen in de zomer en kleuren in de herfst gewoonlijk roodachtig. Prima onkruidonderdrukkend en ook geschikt om in grote plantvakken toe te passen. Zeven planten per m2 zal volstaan.

Geranium 'Tiny Monster'

Geranium cantabrigiense 'Cambridge'

Bodembedekkend Hoogte 25 - 45 cm Houdt lang blad vast in de herfst Bloemen rozerood tot paarsroze Bloeitijd eind juni - augustus (november) • Standplaats: volle zon tot (lichte) schaduw • Grondsoort: alle, mits goed doorlatend • Aantal per m2: 7 - 9 • Voor plantvakken van ieder formaat • Redelijk strooizoutbestendig

23

k alimeris incis a ‘ ma diva’ Kalimeris incisa 'Madiva'

Qua uiterlijk lijkt Kalimeris sterk op de nauw verwante Aster ageratoides. Het is een compacte, bossig groeiende vaste plant van circa 80 cm hoog die uitstoelt. De bladeren zijn dof donkergroen. Net zoals Aster ageratoides is ook Kalimeris volledig resistent tegen meeldauw, dus het blad blijft het gehele seizoen groen. De bloemen verschijnen vanaf juli tot in oktober. Ze zijn zeer licht lila en worden goed door bijen bevlogen. De belangrijkste positieve eigenschappen zijn de goede bodembedekking, goede

24

gezondheid en de rijke en lang­durige bloei in een zachte kleur. Houdt van de volle zon maar kan ook in lichte schaduw. Bij uitstek geschikt voor toepassing in middelgrote en grote plantvakken. De plant verdraagt vrij droge bodem en kan ook op boomspiegels worden toegepast. Voor een vakbeplanting zijn zeven planten per m2 nodig.

Compacte bossige groeiwijze, iets uitstoelend Hoogte circa 80 cm Meeldauwresistent Bloemen zeer licht lila Bloeitijd juli - oktober • Standplaats: volle zon • Grondsoort: alle, verdraagt droge bodem • Aantal per m2: 7 • Voor plantvakken van ieder formaat • Vrij goed strooizoutbestendig

25

luzul a sy lvat ica Veldbies Luzula sylvatica

Sterk wintergroen siergras dat door worteluitlopers een gesloten vak zal vormen. De sierlijk overhangende bladeren zijn (voor een gras) relatief breed. Ze zijn glimmend lichtgroen en aan de randen behaard. Ze geven de plant een levendig voorkomen. In het late voorjaar, vanaf april tot in juli, bloeit de plant met kleine bruine aartjes. Hoogte circa 50 cm. Luzula sylvatica is bijzonder sterk en veelzijdig. Iedere standplaats, van volle zon tot schaduw, zal voldoen. Daarbij is deze plant bodemvaag en groeit hij zelfs op

26

droge beschaduwde plaatsen. Het feit dat de plant wintergroen is geeft hem alleen maar extra waarde. Voor grote of kleine plantvakken geschikt. Voor een gesloten plantvak zijn zeven planten per m2 nodig.

Gesloten groei, uitlopervormend Hoogte circa 50 cm Wintergroen, glimmend lichtgroen blad Bloemaartjes bruin Bloeitijd april-juli • Standplaats: alle • Grondsoort: alle, van droog tot vochtig • Aantal per m2: 7 • Voor plantvakken van ieder formaat • Redelijk strooizoutbestendig

27

Nepeta racemosa 'Grog'

nep eta Kattenkruid Nepeta 'Walker's Low'

Gezonde vaste planten die in eerste instantie opvallen door de blauwe tot violetblauwe bloemkleuren. De bloemen verschijnen in de tweede helft van de zomer en lokken veel insecten. De rustige bloemkleuren leiden verkeersdeelnemers niet af. Het zijn breed opgaand groeiende planten met stevige twijgjes en aromatisch geurend, grijzig groen blad. Een positieve eigenschap van Nepeta is dat de plant stoffen produceert die de ontkieming van (onkruid)zaden in de grond tegengaat. Het is dus niet de bladmassa die het onkruid onderdrukt maar

28

een biologische factor. Een andere eigenschap van Nepeta is dat de planten uitgesproken warmteminnend zijn. Ze kunnen dus op droge zonnige plaatsen zoals boomspiegels, rotondes en andere verkeersgeleiders worden toegepast. Let wel op dat de bodem ’s winters niet te nat blijft. Daar kunnen de planten slecht tegen. Om de planten bossiger te laten groeien en een tweede bloei uit te lokken kunnen ze licht gesnoeid worden na de bloei. Strooizout­ bestendig.

Nepeta 'Grol'

Voor vakbeplantingen wordt een aantal van zeven tot negen planten per m2 geadviseerd. Het fleur robuste® pakket omvat de volgende cultivars:

Nepeta grandiflora ‘Wild Cat’ Dichtvertakte, breed opgaand groeiende plant tot circa 120 cm hoogte. De bladeren zijn donkergroen en geuren vrij sterk en aangenaam bij wrijven. Vanaf juni tot in september verschijnen de paars tot paarsblauwe bloemen in opstaande aren. De kelkjes zijn paarsrood wat een goed

Nepeta 'Grol'

contrast geeft. De plant is rijkbloeiend en een vak bloeiende planten van ‘Wild Cat’ geeft een warme uitstraling. Vanwege de bossige en wat hogere groei is ‘Wild Cat’ bij uitstek geschikt om als randbeplanting en in kleine tot middelgrote plantvakken toe te passen.

Nepeta ‘Grol’ ‘Grol’ behoort tot de zogenaamde ‘Faassenii Groep’. Dit is de meest bekende groep Nepeta cultivars. De planten kenmerken zich door een bossige, breed opgaande

29

groei, grijsgroen, aangenaam geurend blad en blauwpaarse bloemkleur. Bekende cultivars als ‘Six Hills Giant’ en ‘Walker’s Low’ behoren tot deze groep. Belangrijke eigenschap van planten in deze groep is dat ze steriel zijn. De planten zullen zich in een aanplant dus niet uitzaaien. ‘Grol’is een bossig groeiende plant met een breed opgaande groeiwijze van circa 60 cm. De grijsgroene bladeren geuren aangenaam bij wrijven. Bloeit vanaf eind mei tot in september met paarsblauwe bloemen. De kelkjes zijn roodachtig en ondersteunen de bloemkleur goed. Het is een sterke cultivar die geselecteerd werd vanwege de wat lagere, bossige groei, goede gezondheid en grote bloeirijkheid.

Nepeta racemosa ‘Grog’ De laagstblijvende cultivar in het fleur robuste® pakket. Met een hoogte van circa 30 cm en een gesloten groeiwijze is ‘Grog’ uitermate geschikt voor toepassing in randbeplantingen, op taluds, vluchtheuvels en rotondes of gewoon in plantvakken. De bladeren zijn grijsgroen en verspreiden een sterke geur bij wrijven die enigszins aan citroen doet denken. De bloemen openen vanaf eind mei tot in september. Ze staan in opstaande aren. De paarsrode kelkjes combineren erg goed met de paarsblauwe bloemen. ‘Grog’ kan niet goed tegen een langdurig vochtige/natte bodem. Een goed doorlatende grond is dus nodig.

30

Nepeta ‘Walker’s Low’ Net als ‘Grol’ behoort ‘Walker’s Low’ ook tot de ‘Faassenii Groep’. Samen met ‘Six Hills Giant’ is het de bekendste vertegenwoordiger ervan. ‘Walker’s Low’ verschilt van ‘Six Hills Giant’ doordat de plant iets hoger groeit (circa 90 cm) en iets grotere bloemen heeft in een wat intensere, diepere bloemkleur. De naam ‘Walker’s Low’ is net gebaseerd op de hoogte van de plant maar het is de naam het Ierse landgoed waarnaar deze cultivar werd genoemd. In alle opzichten is ‘Walker’s Low’ aan te bevelen boven ‘Six Hills Giant’ (die dus zo’n 10 cm lager groeit). ‘Walker’s Low’ is een superieure vaste plant die rijk bloeit over een lange periode (vanaf begin juni tot in september), een fraaie bloemkleur heeft en stevig en gezond is.

Nepeta 'Grol'

Nepeta 'Walker's Low'

Nepeta racemosa 'Grog'

Gesloten, brede groeiwijze Hoogte 30 cm (‘Grog’) 120 cm (‘Wild Cat’) Gezond blad, geurend bij wrijven Bloemen paarsblauw tot paars Bloeitijd eind mei - september • Standplaats: volle zon • Grondsoort: alle, niet te zuur, niet te vochtig • Aantal per m2: 7 - 9 • Voor randbeplanting, taluds en plantvakken van ieder formaat • Strooizoutbestendig

31

Pennisetum alopecuroides 'Hameln'

pennisetum a lop ecu roide s Lampenpoetsersgras Pennisetum alopecuroides 'Hameln'

Dit fraaie siergras, ook wel Lampenpoetsersgras genoemd, groeit polvormig tot een hoogte van circa 100 cm. De planten vormen grote ronde pollen van waaruit de smalle donker grijsgroene bladeren groeien. Van augustus tot in oktober verschijnen de opvallende bruine tot roodbruine borstelige bloemaren. De bloemaren stralen een rustiek herfstgevoel uit en spreken veel mensen bijzonder aan. Pennisetum alopecuroides kan niet alleen in (grote) groepen worden gebruikt maar ook als solitair tussen andere bodembedekkers.

32

In groepsbeplantingen toegepast zijn vijf planten per m2 nodig. De pollen zullen dan een aaneengesloten vak vormen.

Pennisetum alopecuroides ‘Hameln’ Deze van origine Duitse cultivar wordt circa 80 cm hoog en is daarmee iets lager en compacter dan de soort. De bloemaren zijn iets meer roodbruin van kleur en verschijnen gewoonlijk enkele weken eerder in de planten als bij de soort. Overige kenmerken en toepassing zijn gelijk aan Pennisetum alopecuroides.

Pennisetum alopecuroides

Pennisetum alopecuroides

Polvormige groei Hoogte circa 100 cm Smalle, donker grijsgroene bladeren Fraaie bruine tot roodbruine bloem­aren Bloeitijd augustus - oktober • Standplaats: volle zon tot halfschaduw • Grondsoort: alle, van vrij droog tot vrij vochtig • Aantal per m2: 5 • Als solitair, in kleine groepen of in plantvakken • Matig strooizoutbestendig

33

persic ar i a a m p le xica ul is Duizendknoop Persicaria amplexicaulis

Breed opgaande vaste plant met sierlijk overhangende stengels met een hoogte van circa 100 cm. De plant verspreid zich door middel van wortelstokken door de bodem maar is zeker geen agressieve woekeraar. Wel zal Persicaria amplexicaulis buurplanten beconcurreren. Het blad is relatief dun en donkergroen. In de herfst verkleurt het geel. De bloemen staan in compacte opstaande aartjes. Ze zijn donker rozerood tot rood. Persicaria amplexicaulis kan in de volle zon of halfschaduw worden toegepast. De planten houden niet van droge grond maar kunnen

34

wel zeer goed op een vochtige, zelfs drassige grond toegepast worden. Vanwege de overhangende groeiwijze is het niet aan te bevelen de planten direct langs een trottoir of fietspad te planten. Planten komen in het voorjaar niet erg vroeg op, wat de mogelijkheid schept om deze met bollen te combineren. In vakbeplantingen zijn vijf planten per m2 aan te bevelen. Eenmaal op gang kunnen de planten binnen 10 weken een vak volledig bedekken. Hierdoor hebben onkruiden eigenlijk geen kans zich te ontwikkelen. Redelijk strooizoutbestendig.

Brede sierlijke groeiwijze, uitstoelend Hoogte circa 100 cm Donkergroen blad, herfstkleur geel Bloemen rozerood tot rood Bloeitijd eind juli - oktober • Standplaats: volle zon tot halfschaduw • Grondsoort: niet op droge grond, wel op vochtige en natte bodem • Aantal per m2: 5 • Voor taluds en plantvakken van ieder formaat • Redelijk strooizoutbestendig

35

r ud beckia fulgida Zonnehoed Rudbeckia fulgida 'Goldsturm'

Rudbeckia fulgida (‘Goldsturm’) is één van de vaste planten die zich inmiddels in het openbaar groen hebben bewezen. Het zijn sterke planten die met een bossige groei prima vakbeplanters blijken. De ruw aan­voelende bladeren zijn donkergroen en groeien tot een hoogte van circa 20 cm. Daarboven groeien de bloemstengels die bij de verschillende cultivars de planthoogte bepalen. De bloemen bestaan uit een krans van diepgele lintbloemen en een hart van donkerbruine buisbloemen. Ze staan op stevige stengels. Na de bloei zorgen de

36

uitgebloeide bloemen voor een artistiek wintersilhouet. Rudbeckia fulgida groeit op iedere voedzame niet te droge grond in de zon of half­ schaduw. Door middel van wortelstokken vormt de plant een dichte bodembedekkende mat zonder dat buurplanten worden verdrongen. Geschikt voor toepassing in vakken, als randbeplanting, als accent­ beplanting in kleine groepen of in plantenbakken. Bij vakbeplanting zijn zeven planten per m2 voldoende. Strooizoutbestendig.

Rudbeckia fulgida 'Goldsturm'

Rudbeckia fulgida ‘City Garden’ Lijkt sterk op de welbekende ‘Goldsturm’ maar blijft met een hoogte van circa 40 cm beduidend lager. De lintbloemen zijn oranjeachtig geel.

Gesloten, bossige groeiwijze Hoogte 40 - 60 cm Gezond donkergroen blad Bloemen goudgeel tot oranjegeel met donkerbruin hart Bloeitijd augustus - okober

Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’ Wellicht de meest bekende vaste plant in het openbaar groen. De bloemstelen zijn circa 60 cm hoog en dragen fraaie goudgele bloemen met een donkerbruin hart.

• Standplaats: volle zon tot halfschaduw • Grondsoort: voedzaam, niet te droog • Aantal per m2: 7 • Voor plantenbakken, taluds en plantvakken van ieder formaat • Strooizoutbestendig

37

Symphytum grandiflorum 'Wisley Blue'

s y mphytu m Smeerwortel Symphytum azureum

Krachtige, sterk uitstoelende vaste planten. De ovale bladeren voelen vanwege een dichte beharing ruw aan. De planten bloeien met hangende klokjes in zachte kleuren. Symphytum is zeer vitaal en heeft een enorm regeneratievermogen. De planten zullen een vak snel vullen. Daarbij zullen ook de buurplanten het zwaar te verduren krijgen. Qua standplaats stellen ze weinig eisen. Zowel in de volle zon als in de schaduw kunnen ze groeien en bloeien. Droge periodes worden overleefd, maar de groei zal wat achterblijven. Wel kunnen de

38

planten goed tegen een vochtige bodem in de winter. Zeer geschikt als randbeplanting langs fiets- en wandelpaden of in middelgrote tot grote vakken. Zeven planten per m2 worden aanbevolen.

Symphytum azureum Voorjaarsbloeiende vaste plant met een hoogte van circa 50 cm. De bloemen zijn hemelsblauw en verschijnen vanaf begin april tot half juni. Bij voorkeur niet in de diepe schaduw aanplanten.

Symphytum grandiflorum 'Wisley Blue'

Symphytum grandiflorum ‘Wisley Blue’ Bijzonder sterke vaste, uitstoelende vaste plant met een hoogte van circa 25 cm. Ondanks de naam zijn de bloemen alleen (zeer) lichtblauw bij openen en verbloeien ze spoedig crème tot lichtroze. De bloemkleur is enigszins afhankelijk van de grondsoort.

Symphytum grandiflorum 'Wisley Blue'

Hoogte 25 - 50 cm Gezond, enorm regeneratievermogen Bloemen hemelsblauw tot crèmeroze Bloeitijd april - juni • Standplaats: volle zon tot halfschaduw • Grondsoort: alle, niet te droog • Aantal per m2: 7 • Voor middelgrote en grote plantvakken en randbeplanting • Redelijk strooizoutbestendig

39

40

Symphytum azureum