5
Inhoud Ten geleide 17
Deel I
Internationaal zeerecht21 1 | Is het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee van toepassing op Arctica?23 Erik Franckx 1. Inleiding23 2. Het 1982 Verdrag en Arctica25 2.1 Prolegomena26 2.2 De onderhandelingen gehouden tussen 1973 en 198227 3. Het in vraag stellen van de toepasselijkheid van het 1982 Verdrag op Arctica door Russische auteurs30 3.1 Argumenten ter staving van de nieuwe tendens in Russische rechtsleer30 3.2 Situering van de nieuwe tendens in het ruimere kader van de Russische rechtsleer34 3.3 Invloed van de nieuwe tendens op de officiële positie van de Russische Federatie38 4. Besluit41 2 | Mariene ruimtelijke planning: van de Universiteit Gent naar alle uithoeken van de wereld 43 Fanny Douvere
3 | Hernieuwbare energie op zee en scheepvaart: het Belgisch marien ruimtelijk plan 55 Frank Maes 1. Inleiding55 2. Korte evolutieschets van het marien ruimtelijk plan 56
6Inhoud
3. Offshore hernieuwbare energie en scheepvaart58 3.1 Veiligheidszones en het internationaal recht61 3.2 Veiligheidszone van meer dan 500 meter: stand van zaken binnen de IMO65 3.3 Veiligheidszones en het Belgisch recht69 3.4 Scheepvaartroutes en routeringsmaatregelen72 4. Conclusie78 4 | Mariene beschermde gebieden: een druppel in de oceaan? 81 An Cliquet 1. Inleiding81 2. Mariene beschermde gebieden: een stand van zaken83 3. Internationale wetgeving en beleid met betrekking tot mariene beschermde gebieden88 3.1 Mariene beschermde gebieden in het internationaal zeerecht88 3.2 Mariene beschermde gebieden in mondiale en regionale natuurbehoudsverdragen 92 3.2.1 Ramsar-Verdrag92 3.2.2 Werelderfgoedverdrag94 3.2.3 Biodiversiteitsverdrag96 3.2.4 OSPAR-Verdrag99 4. Europese Unie wetgeving en beleid met betrekking tot mariene beschermde gebieden103 5. Nationale wetgeving met betrekking tot mariene beschermde gebieden: België als case studie 106 6. Conclusie112 5 | Mensensmokkel via schepen De rol van het Europese grensbewakingssysteem Eurosur in de militaire operatie EU Nafvor Med115 Jasmine Coppens 1. Inleiding115 2. Het gebruik van drones en satellieten bij grensbewaking op zee119 3. Het Europese grensbewakingssysteem Eurosur121 4. Een illustratie: het Farmakonisi incident127 5. De rol van Eurosur in de militaire operatie EU Nafvor Med130 6. Conclusie133
Inhoud
7
6 | Vervolging en bestraffing van moderne piraterij: pijnpunten en mogelijke oplossingen 135 Klaas Willaert 1. Situering135 2. Uitleveren of zelf vervolgen: een complexe afweging136 3. Vraagstukken op vlak van bewijs140 4. Het probleem van uiteenlopende straffen144 5. Mogelijke oplossingen voor het vervolgings- en bestraffingsprobleem148 6. Besluit153 7 | SOS … – … Schip in nood – Beschouwingen over de zoektocht naar hulp en bijstand in het licht van de doelstellingen van het Zeerechtverdrag 157 Gwendoline Gonsaeles 1. Inleidende beschouwingen157 2. Statelijke verplichtingen in het licht van de doelstellingen van het Zeerechtverdrag159 2.1 Statelijke verplichtingen ter voorkoming, vermindering en bestrijding van verontreiniging van het mariene milieu159 2.2 Statelijke verplichtingen ter bescherming van mensenlevens op zee161 2.3 Concrete invulling van de statelijke verplichtingen door middel van algemeen aanvaarde internationaal erkende regels, normen en aanbevolen praktijken en procedures 162 3. SOS – Save Our Souls 164 3.1 Enkele cijfermatige gegevens164 3.2 Algemene verplichting tot hulpverlening167 3.3 Verplichting tot het oprichten van doeltreffende opsporings- en reddingsdiensten ten behoeve van de veiligheid op en boven de zee 169 4. SOS – Save Our Ship171 5. SOS – Save Our Society 173 5.1 Weigeringsbevoegdheid van de kuststaat in het licht van het Zeerechtverdrag173 5.2 Weigeringsbevoegdheid van de kuststaat in het licht van overige internationale bepalingen inzake toevluchtsoorden177
8Inhoud
5.3 Weigeringsbevoegdheid van de Europese kuststaten: rol van de ‘SOSREP’179 6. SOS – Send Out Succour180
Deel II
Maritiem recht185 8 | Maritieme beveiliging van schepen varend onder de Belgische vlag 187 Walter P. Verstrepen 1. Situering drijfveer voor het gebruik van maritieme scheepsbeveiliging187 2. Draagvlak voor het gebruik van gewapende veiligheidsagenten190 3. De maritieme beveiliging verstrekt door een maritieme veiligheidsonderneming aan boord van schepen varend onder de Belgische vlag199 3.1 Toepassingsgebied en -voorwaarden199 3.2 Verplichtingen van de geregistreerde eigenaar of exploitant of kapitein van een Belgisch schip200 3.3 Aanvraagvoorwaarden voor een vergunning van een maritieme veiligheidsonderneming201 3.4 De opgelegde methodes en procedures voor de maritieme beveiliging204 4. Conclusie206 9 | Bewarend beslag op zeeschepen: een zelfstandig zekerheidsmechanisme 207 Clive van Aerde 1. Probleemstelling207 2. Het zeeschip waarop de zeevordering betrekking heeft, mag door de schuldeiser in bewarend beslag worden genomen ongeacht wie aansprakelijk is voor de betaling van zijn zeevordering209 3. Over de vraag of, wanneer de scheepseigenaar niet persoonlijk aansprakelijk is voor de betaling, de schuldeiser ook uitvoerend beslag op zijn zeeschip mag leggen, is er geen eensgezindheid218
Inhoud
9
4. Bewarend beslag op het zeeschip waarop de zeevordering betrekking heeft, is een op zichzelf staand zekerheidsmechanisme223 4.1 Een drukkingsmiddel223 4.2 Het Scheepsbeslagverdrag 1952 laat dit toe224 4.3 Geen schending van art. 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het EVRM225 4.4 Ter vergelijking226 5. Besluit228 10 | Transportfacilitatie 229 Kristiaan Bernauw 1. Inleiding229 2. Begrip 230 2.1 De opheffing van hinderpalen voor (grensoverschrijdende) vervoerverrichtingen230 2.2 Het gunstig effect230 2.3 ‘Zachte’ versus ‘harde’ hindernissen231 2.4 Vergemakkelijking en vrijmaking (socio-economische integratie)231 2.5 Vervoervergemakkelijking en handelsvergemakkelijking 235 2.6 Vervoer, verkeer en beweging 235 3. Terughoudendheid tegen verandering 235 3.1 Het evenwicht tussen openheid en controle 235 3.2 Verzoening tussen versoepeling en controle 236 3.3 Gevestigde belangen in de status quo237 3.4 Sterk bindende versus vrijblijvende bewoordingen 238 4. De facilitatietechnieken 238 4.1 Wederzijdse erkenning gesteund op harmonisering 239 4.2 Wederkerigheid241 4.3 Vrijstelling van douanecontrole241 5. Kanalen voor facilitatiemaatregelen 241 5.1 Transportfacilitatie en deregulering 241 5.2 Openbare wetgeving/reglementering versus zelfregulering als alternatief 242 5.3 Bronnen van transportfacilitatiemaatregelen242 6. Internationale transportfacilitatiewetgeving en -reglementering 244 6.1 Overkoepelende wetgeving/reglementering244 6.1.1 Doorvoer245
10 Inhoud
6.1.2 Vertolling 246 6.1.3 WTO instrumenten 246 6.2 Vervoerswijzespecifieke wetgeving/reglementering 248 6.2.1 Zeevervoer 248 6.2.2 Luchtvervoer248 6.2.3 Wegvervoer 249 6.2.4 Spoorvervoer 249 7. Het voorwerp van transportfacilitatie 249 7.1 Verkeersrechten249 7.2 Vertolling253 7.2.1 Douanetransitregime 254 7.2.2 Tijdelijke invoersysteem255 7.2.3 Inlandse douanedoorvoer 255 7.2.4 De betrouwbare operator256 7.3 Begeleidende maatregelen257 7.3.1 Personen 258 7.3.1.1 Passagiers 258 7.3.1.2 Bemanning 259 7.3.2 Vervoeroperatoren261 7.3.2.1 Toegang tot het beroep: vergunning 261 7.3.3 De vervoerverrichting262 7.3.4 Vervoermiddelen en containers262 7.3.4.1 Technische staat 262 7.3.4.2 Verzekering 263 7.3.4.3 Gezondheid 263 7.3.5 Goederen264 7.4 Verscheidene facilitatiemaatregelen264 7.4.1 Algemeen klimaat van recht en orde 264 7.4.2 Transparantie 265 7.4.3 Procedures en documentatie265 7.4.4 Controletechnieken voor grensovergang 265 7.4.5 Institutionele schikkingen 266 7.4.6 Toepassing van ICT 266 8. Besluit 267
Inhoud
11
11 | Staking in de haven: een triestige geschiedenis (?)269 Patrick Humblet 1. Words, words, …270 2. Die van den basseng …271 3. De regulering van collectieve conflicten274 Prestatiewet/opeising275 Vredesclausules/protocol277 Bemiddeling278 4. De actie(middelen)278 4.1 Stakingen die niet gericht zijn tegen de werkgever278 De politieke staking279 Solidariteitsstaking280 4.2 Actiemiddelen281 Schokstaking281 Wegblokkade281 De bezetting283 Boycot284 5. Empire285 6. Krachtlijnen van een stakingswet287 Uitleiding289 12 | De regionalisering van de binnenvaart na de zesde staatshervorming. Enige beschouwingen291 Marc De Decker 1. Inleiding291 2. De bevoegdheidsverdeling voor de bijzondere wet m.b.t. de zesde staatshervorming293 2.1 De op grond van art. 6 §1, X BWHI 1988 aan de gewesten toegewezen bevoegdheden293 2.2 De op grond van andere bepalingen van de BWHI 1988 aan de gewesten toegewezen en de federaal gebleven bevoegdheden302 3. De bevoegdheidsverdeling na de bijzondere wet m.b.t. de zesde staatshervorming 303 3.1 De op grond van art. 6 §1, X BWHI nieuw aan de gewesten toegewezen bevoegdheden303
12 Inhoud
3.2 De op grond van andere bepalingen van de BWHI 1988 aan de gewesten toegewezen bevoegdheden, inzonderheid deze m.b.t. vestigingsvoorwaarden311 4. Enige besluiten314
Deel III
Maritieme en mariene zaken317 13 | De breedte van de territoriale zee en de marine league, oftewel, de paradox van de visserman en de kanonskogel319 J.W.P. Prins 1. Inleiding319 2. Vragen rondom het begrip ‘territoriale zee’320 3. Kapers en piraten versus vissermannen321 4. De paradox van de visserman en de kanonskogel322 5. De dominio maris dissertatio324 6. Epiloog326 Dankwoord326 Bibliografie327 Bijlages 328 14 | Held of schurk? Pragmatische beschouwingen bij het fenomeen van de criminalisatie van zeelieden333 Jozef Cuyt 1. Inleiding333 1.1 De Flying Enterprise335 1.2 Het USS Vincennes338 2. Criminalisatie: definitie en evolutie340 3. Gevallen van criminalisatie343 3.1 De Million Hope (Egypte – 1996)343 3.2 De Orapin Global en de Evoikos (Singapore – 1997)344 3.3 De Erika (Frankrijk – 1999)344 3.4 De Asean Liberty (Myanmar – 2000)345 3.5 De Amorgos (Taiwan – 2001)345 3.6 De Celine (Verenigde Staten – 2005)345 3.7 De Zim Mexico III (Verenigde Staten – 2006)346
Inhoud
13
3.8 De Elixir (Rusland – 2006)347 3.9 De B Atlantic (Venezuela/Oekraïne – 2007)347 3.10 De Cosco Busan (Verenigde Staten – 2007)348 4. Kafka leeft!349 4.1 De Prestige (Spanje – 2002)349 4.2 De Tasman Spirit (Pakistan – 2003)353 4.3 De Coral Sea (Griekenland – 2007)354 4.4 De Hebei Spirit (South Korea – 2007)356 4.5 Overige zaken358 5. De stem van de wet359 5.1 De Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens360 5.2 Het Internationaal Zeerechtverdrag van 1982361 5.3 Het MARPOL 73/78 Verdrag362 5.4 Europese richtlijn 2005/35/EG363 5.5 De wet Perben (Frankrijk)366 5.6 OPA 90 (USA)368 6. De stem van de zeevarende368 6.1 CESMA en IFSMA369 6.2 IMO370 6.3 Seafarers Rights International371 7. Conclusie373 Bibliografie376 15 | Contouren van havenplanologie: state of the art in Vlaanderen 379 Georges Allaert 1. Havenplanologie, een actiegerichte wetenschap379 2. De ruimtelijke planning in de Vlaamse havens: een korte historiek381 3. Welke toekomst hebben onze havens als Flanders Port Field?384 Bibliografie386 16 | Scheepsafval en havenontvangstinstallaties 389 Guido Van Meel 1. Inleiding389 2. Havenontvangstinstallaties391 3. Het keerpunt392 4. Het Life Project: ECOWARE 395 5. De rol van havenstaatcontrole399
14Inhoud
6. De toekomst400 7. IMO en milieugerelateerde wetgeving: een moeilijk huwelijk402 7.1 Scrubbers402 7.2 Ballastwater403 8. European Sustainable Shipping Forum404 9. Besluit404 Bibliografie405 17 | Veiligheidsmaatregelen in de havens – Casus de haven van Gent 407 Dirk Vernaeve 1. Inleiding407 2. Veiligheidsmaatregelen nautische toegankelijkheid en scheepvaartbegeleiding haven Gent409 2.1 Nautische toegankelijkheid409 2.2 Scheepvaartbegeleiding412 3. Maritieme incidenten417 4. Laden en lossen van goederen in het algemeen en van gevaarlijke/schadelijke en milieuhinderlijke stoffen in het bijzonder422 4.1 Algemeen422 4.2 Gevaarlijke/schadelijke en milieuhinderlijke stoffen423 5. Verkeersveiligheid427 6. Beveiliging tegen illegale praktijken en terrorisme 427 7. Besluit429 Bibliografie430 18 | Samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland Kroniek van een zoektocht naar samenwerking431 Jacques D’Havé en Antoine Vuylsteke 1. Scheiden is lijden431 2. De historische rol van de Permanente Commissie van Toezicht op de Scheldevaart434 3. 1863: de afkoop van de Scheldetol436 4. Toenemende aandacht voor de veiligheid en de bevaarbaarheid van de Westerschelde437 5. Benelux en Europese Unie versterken de samenwerking tussen België en Nederland441 5.1 Kanaal Gent-Terneuzen 441
Inhoud
15
5.2 Schelde Radarketen442 5.3 Schelde-Rijnverbinding444 5.4 Verdieping en Waterverdragen444 5.5 De gewestvorming deblokkeert 445 5.6 Vier nieuwe Scheldeverdragen445 5.7 Juiste timing448 6. Huidige situatie en toekomstige plannen449 Bibliografie450 19 | Binnenvaart op zee: een handige contradictie?453 Marc Vantorre 1. Zee- en binnenvaart: gescheiden werelden?453 2. Estuaire vaart: het wettelijke kader voor de binnenvaartverbinding tussen Zeebrugge en de Westerschelde455 2.1 Estuaire vaart volgens Dienstnorm Nr. 8 (1962)456 2.2 Dienstnorm 8 overstegen, geval per geval457 2.3 Het Koninklijk Besluit van 8 maart 2007458 3. Transport fluvio-maritime als oplossing voor een missing link in Le Havre461 4. De rol van de classificatiemaatschappijen463 5. Binnenvaart of estuaire vaart?465 6. Slotbedenkingen468 Bibliografie469
