www.khk.be
Optimalisatie van landschapsbeheer met schapen: Schapen en herder
Bert Driessen Katholieke Hogeschool Kempen
[email protected]
Inhoud www.khk.be
• Schapen – Functie – Begrazingsfactoren
• De herder – – – – – – –
Begrazingsbegrippen en technieken Diergezondheid en –welzijn Wettelijke verplichtingen PR Werk Rendabiliteit Enquêtes
• Conclusies
Landschapsbegrazing www.khk.be
3 factoren: • Vegetatie • Dieren • Management/herder
1
1. De dieren: schapen www.khk.be
Vandaag: • • • •
Vleesproductie ↑↑ Stamboek Melkproductie Landschapsbegrazing
Vandaag in Vlaanderen www.khk.be
Totaal aantal schapen
Aantal ooien
Antwerpen
Aantal beslagen 2.075
20.024
16.587
Vl-Brabant
2.850
22.297
19.182
W-Brabant
420
4.302
3.484
W-Vlaanderen
4.877
38.922
33.603
O-Vlaanderen
7.146
36.927
32.678
Limburg
1.686
16.474
14.272
19.054
138.946
119.806
Henegouwen
1.808
16.860
13.284
Luik
1.603
18.562
14.261
948
15.338
12.963
Namen
1.440
15.918
12.382
Wallonië
5.799
66.678
52.890
Provincie
Vlaanderen
Luxemburg
Begrazingsresultaat www.khk.be
X
Genetica Geslacht Kuddegedrag
Morfologie Diergezondheid
Begrazingsresultaat* Conditie en hongergevoel Soort vegetatie Sociale rangorde
Leergedrag Dierenwelzijn Dagritme Predatoren
*Driessen en Geers, 2009. Landschapsbegrazing met schapen. Natuur.focus, december.
2
www.khk.be
Conservering van zeldzame lokale schapenrassen? Belgische schapenrassen 3000 ARDENSE VOSKOP
Aantal schapen
2500
ENTRE-SAMBRE-ET-MEUSE 2000
HOUTLANDSCHAAP KEMPENS SCHAAP
1500
LAKENS SCHAAP MERGELLANDSCHAAP
1000
VLAAMS KUDDESCHAAP 500
VLAAMS SCHAAP 2008
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
0
Jaartal
2. De herder
Gronden om schapen te onderhouden
Nu
Vroeger
www.khk.be
Schapen om gronden te onderhouden
www.khk.be
Begrazingstechnieken en begrippen • • • • •
Standbeweiding Gestuurde begrazing Druk- of stootbegrazing Zomerbegrazing Winterbegrazing: afgrazen na zaadzetting • Jaarrondbegrazing • Begrazingsplan
3
Diergezondheid en -welzijn www.khk.be
• • • • • • • • •
Ontworming Vaccinatie (tegen blauwtong) Klauwgezondheid Myiasis Zwoegerziekte Nutritionele tekorten Lammerseizoen Conditie van de dieren Beschutting/hittestress
Wettelijke verplichtingen www.khk.be
Landbouwhuisdieren! • • • • • • • • • • •
Registratie en identificatie dieren Registratie van alle bewegingen Registratie vervoermiddel Registratie van reiniging en ontsmetting veewagen Transport: getuigschrift van vakbekwaamheid 15 december inventarisatie Diergeneesmiddelenregister Beschutting Nutriëntenemissierechten Milieuvergunningsplicht Verplichte financiële bijdragen
=> Administratie
PR www.khk.be
• Geven van informatie tijdens het uitvoeren van begrazingsprojecten • Organisatie lammetjesdagen • Organisatie wolscheerfeest
4
Werk www.khk.be
• Begrazing – Flexinetten – Hoeden – Transport van dieren • Voederwinning • Winterstalling • Dieren: ontwormen, vaccinaties, scheren… • Lammerseizoen • Administratie • PR • …
Rendabiliteit www.khk.be
Inkomsten/uitgaven? → offertes Economische studie (2007): Verdeling van de inkomsten
1% 28% Verkoop dieren Verkoop wol Toeslagrechten 1%
Subsidie zeldzame rassen Beheervergoeding
5%
65%
Andere inkomsten
0%
Economische studie www.khk.be
Verdeling van de uitgaven
14%
0% 26%
Aankoop dieren Voederkosten
10%
Diergezondheid Lonen
5%
4%
Wettelijke kosten Gebouwen
2%
Werktuigen Andere uitgaven 39%
5
Economische studie www.khk.be
Overzicht van de bedrijven
400 Andere inkomsten Beheervergoeding
300
Subsidie zeldzame rassen Toeslagrechten
200
Verkoop w ol Verkoop dieren 100
Andere uitgaven
Uitgave n e n ink om s te n pe r 0 s chaap (e uro)
Werktuigen Gebouw en Wettelijke kosten Lonen
-100
Diergezondheid Voederkosten
-200
Aankoop dieren -300 Bedrijf 1
Bedrijf 2
Bedrijf 3
Bedrijf 4
Bedrijf 5 Gemiddeld
Economische studie www.khk.be
Invloed van beheervergoeding 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 Financiële opbrengst (euro)
-50,00 -100,00 -150,00 -200,00 -250,00 -300,00
Bedrijf 1
Bedrijf 2
Bedrijf 3
Bedrijf 4
Bedrijf 5
Eindbalans met beheervergoeding
3,93
144,38
174,99
62,71
88,82
Gemiddeld 94,96
Endbalans zonder beheervergoeding
3,93
38,10
-41,01
4,37
-231,18
-45,16
Economische studie www.khk.be
Zeldzaam ras
Modern ras
Gemiddelde per schaap *350
Gemiddelde per schaap *350
14.682
14.682
Uitgaven Voederkosten Diergezondheid Lonen
2.494
2.494
12.880
12.880
Wettelijke kosten
1.298
1.298
Gebouwen
3.735
3.735
Werktuigen
5.904
5.904
Andere uitgaven
8.974
8.974
16.134
27.460
Inkomsten Verkoop dieren
597
597
Toeslagrechten
Wol
5.397
5.397
Zeldzaam ras
8.750
0
Beheervergoeding
49.042
49.042
Andere inkomsten Eindbalans
674
674
30.540
33.116
6
Enquête schapenhouders www.khk.be
Landschapsbegrazing Heeft u al ervaring met begrazingsprojecten? (ja) Hoofdberoep: 40% Nevenberoep: 41% Hobby: 32% Zou u aan begrazingsprojecten willen meewerken? (ja) Hoofdberoep: 70% Nevenberoep: 91% Hobby: 63% Bent u bereid om uw dieren(meerkeuzevraag) Antwoord Vast raster te plaatsen Verplaatsbaar raster Hoofdberoep: 80% 30% Nevenberoep: 76% 59% Hobby: 68% 58%
Herderen continu 0% 18% 16%
Enquête schapenhouders www.khk.be
Herderen Bent u bereid om een opleiding herderen te volgen? Antwoord Ja Neen Neutraal Hoofdberoep: 20% 60% 20% Nevenberoep: 41% 44% 18% Hobby: 32% 63% 5%
Zou u voor de opleiding een getuigschrift willen ontvangen? Antwoord Ja Neen Neutraal Hoofdberoep: 20% 50% 30% Nevenberoep: 41% 41% 18% Hobby: 42% 26% 32%
Bent u bereid om samen te werken met andere collega's? Antwoord Ja Neen Neutraal Hoofdberoep: 40% 60% 0% Nevenberoep: 52% 33% 15% Hobby: 58% 26% 16%
Enquête schapenhouders www.khk.be
Bent u geïnteresseerd om vlees van lammeren/schapen die in natuurgebieden hebben gegraasd, onder een apart label, zoals "natuurvlees“ te vermarkten Antwoord Ja Neen Neutraal Hoofdberoep: 30% 50% 20% Nevenberoep: 76% 15% 9% Hobby: 63% 37% 0%
7
Enquête terreinbeheerders www.khk.be
• Schapenrassen: • Financieel – Zeldzame schapenrassen (64%) – 10% geen idee welke ras
– Grond gratis ter beschikking (46,7%) – Contracten van 1 à 2 euro
Enquête terreinbeheerders www.khk.be
Verantwoordelijkheden 70,0% 60,0%
percentage
50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0%
nonprofitorganisatie
andere
kosten constructies
33,0%
30,9%
18,6%
8,2%
9,3%
onderhoud constructies
26,8%
35,1%
24,7%
8,2%
5,2%
bouw constructies
27,3%
35,4%
21,2%
8,1%
8,1%
administratie
6,2%
19,8%
61,7%
8,6%
3,7%
18,6%
66,3%
10,5%
4,7%
terreineigenaar terreinbeheerder schapenhouder
controle+verzorging schapen
Conclusies www.khk.be
Gedreven Offertes
Dierenwelzijn
Begrazingstechnieken
Diergezondheid
Herder
Vegetatie Onderwaardering
Administratie
Wettelijke verplichtingen Bescheiden vergoeding
Hard en veel werken
8
www.khk.be
En wat hebben wij vandaag geleerd? • Landschapsbegrazing heeft alle troeven om door te breken. • Dat herderen of landschapsbegrazing ondergewaardeerd wordt. • Dat er expertise noodzakelijk is: • Dieren: diergezondheid en dierenwelzijn • Vegetatie: mate van begrazing • Wetgeving • Financiële aspect is een knelpunt: na verloop van jaren verschuiving naar andere bedrijfstakken. • Knelpunt: landschapsbegrazing vanuit dierlijk of vegetatief standpunt
Bestellen boek:
[email protected] www.khk.be
www.khk.be
Bedankt
9
