7 Geloof jij in schapen? Het schaap in de godsdienst. “Morgen kom ik niet naar school, meester”, zei Ali bij het begin van de lessen. “En wat is de reden van jouw afwezigheid?” vroeg de meester nieuwsgierig. “Wij vieren morgen het offerfeest. In het Arabisch is dat Ied Al-adha.” “Wat vieren jullie dan?”, wilde Dirk weten. “Op het offerfeest herdenken wij dat de profeet Ibrahim zijn liefde en trouw wou bewijzen aan God door zijn zoon Ismaël te offeren. Maar God hield hem tegen en er kwam een ram uit de hemel om de plaats van Ismaël in te nemen. Sindsdien is het de plicht van elke moslim om op het offerfeest een dier te offeren.” “Hé”, zei Dirk, “bij ons in de bijbel staat een verhaal dat heel sterk op dat van jullie lijkt. Ibrahim is bij ons Abraham en zijn zoon heet Isaak en niet Ismaël.” Toen de meester Ali vroeg om nog iets meer over het offerfeest te vertellen, voelde hij zich zeer vereerd. “Het offerfeest valt op de 10de dag
van de grote bedevaart naar Mekka. Iedere Islamiet hoopt in zijn leven één keer die bedevaart te kunnen meemaken. Wie niet op bedevaart gaat moet op die dag een schaap, een geit of een kameel slachten. Hier in België is dat meestal een
22 Grasspriet 16 – Schapen
schaap. Het moet wel minstens 6 maanden oud zijn.” “Maar wat gebeurt er met het vlees? Wordt het ook verbrand, zoals bij de vroegere brandoffers?”, wou Dirk weten. “Neen, 1/3 mogen we zelf houden, 1/3 gaat naar de armen en wat rest is voor familieleden en vrienden.” Ook Erik kwam zich in het gesprek mengen: “Slachten jullie dat schaap zelf?” “Vroeger gebeurde die slachting meestal thuis. Maar door problemen zoals mond-en klauwzeer en andere besmettelijke ziektes is dat nu verboden en moeten die schapen geslacht worden in het slachthuis. Gelukkig hebben ze daar begrip voor onze godsdienst en gebeurt het slachten volgens de voorgeschreven rituelen.” “Ook bij ons, christenen, hebben het lam en het schaap een bijzondere betekenis”, pikte Erik nu in. “Jezus noemen wij ook wel het Lam Gods. Denk maar eens aan het prachtige schilderij in de Sint-Baafskathedraal in Gent.” “Oh”, vroeg
Dirk, “is dat dat schilderij waarvan een deel op raadselachtige wijze verdwenen is?” “Inderdaad”, beaamde de meester, “het paneel ‘De rechtvaardige rechters’ is op een nacht gestolen en nooit teruggevonden. Maar Erik heeft gelijk. Omdat Jezus zijn leven gegeven heeft voor de mensen vergelijkt men hem met een lam dat geofferd wordt. Alhoewel ik ook al een andere theorie gehoord heb. In het Aramees, een taal in Israël, betekent het woord ‘Talja’ zowel dienaar als lam. Wellicht was de eerste bedoeling Jezus als dienaar voor te stellen, maar werd Talja later verkeerd vertaald als Lam.”
uit Egypte een lam moesten slachten en de deurposten insmeren met het bloed. Bij de tiende plaag, de dood van de eerstgeborene, werden die huizen overgeslagen. Tijdens Pesach vieren we de bevrijding. In de eerste plaats van de slavernij, maar ook van de winterkou. Pesach duurt acht dagen. Tijdens dit feest mag men geen gegiste of gedesemde producten eten. In plaats daarvan eten we matses. Dit herinnert ons eraan dat er tijdens de uittocht geen tijd was om het deeg te laten rijzen.”
Aäron, een joodse jongen, die de hele tijd geboeid had zitten luisteren, vond dat het tijd werd om ook zijn duit in het zakje te doen. “Ook voor ons, joden, is het paaslam
Nu moesten ze met zijn allen eens heel diep nadenken, maar al heel snel kwam Erik op de proppen: “Ja meester, Jezus vergelijkt zichzelf
heel belangrijk. Elk jaar vieren wij het Pesach. Pesach betekent overslaan. De bijbel vertelt dat de Israëlieten als voorbereiding op de uittocht
“Kennen jullie nog bijbelverhalen waarin schapen een rol spelen?”, vroeg de meester.
met een herder.” “Prima, Erik! Jezus gebruikte dat beeld inderdaad om aan de mensen uit te leggen dat Hij zeer bezorgd was om hen. Net zoals een echte herder heel erg begaan is met zijn schapen. En omdat de meeste mensen zelf herder waren, begrepen ze zeer goed wat Jezus bedoelde. En ook al zijn wij niet meer zo vertrouwd met herders en schapen, wij blijven dat beeld behouden.” En toen werd het stil in de klas. Iedereen dacht er het zijne van. Toch wel eigenaardig dat drie verschillende godsdiensten hetzelfde beeld gebruiken. Maar zeg nu zelf, zo’n lammetje is de reinheid en de onschuld zelve. Een mooier beeld kon men toch niet vinden!
Toch wel eigenaardig dat drie verschillende godsdiensten hetzelfde beeld gebruiken.
23 Grasspriet 16 – Schapen
1. Godsdienstige schapen In de tekst vind je dat er soms gelijkende verhalen zijn in de verschillende godsdiensten. Noteer in de eerste kolom over welke verhalen het gaat Noteer bij elk verhaal over welke godsdiensten het gaat (2de kolom) Toch zijn er ook verschillen te vinden in de gelijkende verhalen. Noteer in de derde kolom die verschillen.
verhaal
godsdiensten
verschil
2. Offerlam Welke betekenis hebben lam/schaap in de verschillende godsdiensten?
Islam
24 Grasspriet 16 – Schapen
Jodendom
Christendom
3a. Het Lam Gods Het Lam Gods is een van de bekendste schilderijen van ons land. Probeer volgende vragen te beantwoorden. Enig opzoekwerk op het internet of in naslagwerken zal wel nodig zijn. Schrijf de letters bij de passende cijfers in de tabel. Welk woord bekom je?
1. Door wie is het schilderij gemaakt?
E Sint-Baafskathedraal in Gent U De rechtvaardige rechters
2. Wie was de opdrachtgever voor dit schilderij? R Jodocus Vyd (staat afgebeeld linksonder op het schilderij) 3. Wanneer werd het schilderij gemaakt? I 4. Waar hangt dit schilderwerk?
1432
L Het onderste middenpaneel stelt een lam (= Jezus) voor dat vereerd wordt.
5. Waar komt de naam vandaan?
6. Welk paneel verdween er in 1934?
K Een geestelijke ridderorde die sinds 1128 enkel ondergeschikt was aan de paus.
7. Wie waren de Vlaamse primitieven?
D De gebroeders Hubert en Jan van Eyck I
8. Wie waren de tempeliers?
Het zijn schilders die actief waren in de 15e en 16e eeuw in de Zuidelijke Nederlanden.
3b. Het Lam Gods Wat betekent het gevonden woord?
Wat is het verband met het Lam Gods?
25 Grasspriet 16 – Schapen
3c. Het Lam Gods Kijk goed naar de afbeelding van het Lam Gods. Er zijn twee grote delen: een bovenste en onderste deel. Daarop zijn verschillende personen afgebeeld. Kan jij achterhalen wie er staat? Kies uit: Eva - Een groep muziek makende engelen - Een stoet pelgrims - De rechtvaardige rechters De ridders van Christus - Verering van het Lam Gods - Adam - Een groep kluizenaars Een groep zingende engelen - Maria - God op zijn hemeltroon - Johannes de Doper
4. 1.
7. 3. 5.
2.
6.
8.
10.
9.
26 Grasspriet 16 – Schapen
12.
11.
1. Multiculturele schapendialoog Deze tekst bevat slechts een heel klein beetje informatie over de verschillende godsdiensten. De bedoeling van deze tekst is de leerlingen gelijkenissen en verschillen te laten ontdekken, maar vooral begrip op te brengen voor de eigenheid van die verschillende godsdiensten. In multiculturele klassen kan aan leerlingen de mogelijkheid geboden worden om hun godsdienst voor te stellen. Wat is het belangrijkste in hun godsdienst? Mogelijks volstaat de tekst reeds als aanknopingspunt om een opbouwend gesprek te beginnen.
2. De rechtvaardige rechters Verzin een spannend avonturenverhaal waarin jijzelf de hoofdrol speelt en het verdwenen paneel terugvindt.
3. De diefstal van de rechtvaardige rechters Zoek in boeken, op internet, … naar informatie over de geheimzinnige verdwijning van ‘De rechtvaardige rechters’. - Waarom is het paneel gestolen? - Waar zou het kunnen zijn? - Wie zou het gestolen hebben? - Wat is er in de voorbije jaren al gebeurd rond het paneel? Achtergrondinformatie voor de leerkracht: Het paneel ‘De rechtvaardige rechters’ werd in 1934 samen met een ander paneel gestolen om er de bisschop van Gent mee af te persen. De ontvoerders lieten één paneel terugvinden om zo hun eis duidelijker te stellen. Dit was echter zonder positief gevolg voor de dieven. Sindsdien werd het paneel niet meer teruggezien. In de Sint-Baafskathedraal in Gent hangt momenteel een kopie van dit paneel. Dit bewijst de afbeelding van koning Leopold III die er door de kopiist op is aangebracht.
4. Spiegeltje spiegeltje aan de wand… Welke vlakke figuren herken je in het schilderij? Duid per paneel de symmetrie-assen aan. Waar bevindt zich de symmetrie-as als je naar het volledige schilderij kijkt ? Je kan hiervoor de lijntekening die je bij de oplossleutel van dit hoofdstuk vindt, uitvergroot uitprinten.
27 Grasspriet 16 – Schapen
5. Vlaams primitief schilderen? Benodigdheden: natuurlijke pigmenten (henna-poeders, krijt, houtskool, ...) gesso (kant en klaar te koop bij de schilderswinkel: acrylgesso, of een mix van lijm en gips) als onderlaag penselen met een fijne punt een multiplexplaat van 170 op 170 mm
houtskool of vet potlood
eieren
waterproof schuurpapier
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
Stap 6
licht bier
Werkwijze: - Voorbereiding 1 beschilder je multiplexplaatje met gesso, eventueel 2 à 3 keer (de Vlaamse primitieven deden dit soms tot 10 keer!) - als de gesso goed droog is glad schuren met het waterproof schuurpapier - Stap 1: breng de tekening in houtskool (of een vet potlood) op de gesso, eventueel gebruik je doordrukpapier - Voorbereiding 2 Start met de aanmaak van de eerste kleur (basiskleur kan je maken met hennapoeder). Voor de emulsie meng je eigeel, in gelijke delen, met wat licht bier. Het pigment maak je vloeibaar in een klein beetje water. Verdun het mengsel van het pigment met één à twee druppels emulsie. - Stap 2: breng een onderlaag aan in basiskleur. Zorg ervoor dat je de tekening er blijft doorzien. Om de transparantie te vergroten kan je een druppel meer eigeelmengsel gebruiken. - Laten drogen: doe stap 3 pas de volgende dag. Zet eventuele kleurpasta in de ijskast. - Stap 3: breng een tweede kleur aan zoals op deze tekening. Daarvoor meng je de kleurpasta van gisteren met wat wit (eerst aanlengen met druppel water) zodat je een iets lichtere kleur bekomt. - Laten drogen - Stap 4: met een zwarte kleur schilder je over de lijnen van de tekening die je eerder in potlood op de gesso tekende. - Drogen - Stap 5: met een derde kleur (tweede met nog meer wit in vermengd) licht je de vlakken op aangeduid op deze tekening. Zo wordt het aangezicht ‘opgelicht’. - Laten drogen - Stap 6: Als laatste stap ga je met zuiver witte verf ‘hogingen’ aangeven: je schildert fijne witte lijntjes zoals op het voorbeeld. - Laten drogen en je icoon is af! Deze oefening laat de kinderen kennismaken met een oude techniek die ook nu nog door verscheidene schilders wordt toegepast. Het gaat hier dus minder om de creatieve verwerking. Vind je het te moeilijk om uit te proberen, dan kan je deze handleiding gebruiken om de techniek samen met de leerlingen door te nemen.
28 Grasspriet 16 – Schapen
