Fokken met geiten (of schapen)

Vlaamse Hobbyfokkers van Geiten en Schapen

1 van 4

http://users.skynet.be/vhgs/fokken1.htm

Fokken met geiten (of schapen) Het wonder van de geboorte Na een gemiddelde draagtijd van 150 dagen worden de lammetjes geboren. Het is dus van belang om de dekdatum ergens te noteren, er bestaan hiervoor zelfs geboortekalenders, waar je naast de dekdatum de vermoedelijke aflammerdatum kan aflezen. Op het moment van de naderende geboorte is het nodig om zijn dieren nog meer dan anders te observeren. Om je dieren in perfecte conditie te houden is een goede observatie een héél belangrijk punt. Je zal al snel merken dat een bepaalde geit niet honderd percent in orde is door haar onrustig of lusteloos gedrag, haar vacht die niet glanst zoals normaal, de doffe glans in haar ogen enz. Als je merkt dat de uier gevuld en gezwollen is, en vooral wanneer hij hard aanvoelt, is het moment van de geboorte niet zo ver meer af. De dag van de geboorten weigeren sommige dieren te eten of te drinken, ze zijn onrustig, de kling zwelt op en je kan het samentrekkingen van de baarmoeder duidelijk zien. Het dier zal zich afzonderen om op een rustig plekje te kunnen lammeren. Als je de geiten met meerdere in één ruimte houdt is het dus best om het moederdier tijdelijk in een afzonderlijke ruimte of box onder te brengen.

De geboorte gebeurt soms liggend, soms staand en kan tot maximum 12 uur duren, maar 1 uur na het beginnen van de persweeën moet je toch zeer opmerkzaam zijn en eventueel nader onderzoek verrichten. Pas wel op om tijdens de geboorte nooit overhaast te werk te gaan. De geboorte gebeurt meestal zonder al te veel problemen, de geiten zijn in staat om zonder hulp van buitenaf hun lammetjes ter wereld te brengen, maar soms zijn er moeilijkheden door abnormale liggingen van de vrucht (vb. kop opzij of tussen de voorpoten geslagen, stuitligging, heupligging). Een verkeerde ligging van de lammetjes komt meestal voor wanneer er meerdere lammetjes zijn. Wil men bij de geit verloskundige hulp verlenen, zorg dan allereerst voor schone handen, het gebruik van zeep is echter sterk af te raden. Hygiëne is in deze omstandigheden van het grootste belang om infecties te voorkomen. Zorg er dus ook best voor dat je kortgeknipte nagels hebt, dit om eventuele wondjes te voorkomen, wondjes die uiteraard ook kunnen infecteren. Bij afwijkende ligging van kop en / of voorpootjes kan men proberen deze in de juiste ligging te brengen, maar in veel gevallen zal dit voor de leek of voor de niet-geoefende man toch wel te moeilijk zijn. In dat geval neem je best zo snel mogelijk contact op met je dierenarts, die zal je professionele hulp kunnen verlenen. Hij kan via een inspuiting de hevigheid van de weeën verminderen, waardoor het eenvoudiger 31/10/2007 18:58


2 van 4


verlenen. Hij kan via een inspuiting de hevigheid van de weeën verminderen, waardoor het eenvoudiger wordt om het lam in de juiste ligging te brengen, zodat een normale geboorte mogelijk wordt. In zeer uitzonderlijke gevallen zal hij echter moeten overgaan tot een keizersnede, al blijven dit gelukkig uitzonderingen. Eerst komen de klauwtjes naar buiten, daarna het wigvormige kopje (normaal voorwaartse- of kopligging). Op dat moment breken meestal de vruchtvliezen waardoor het vruchtwater naar buiten komt. Eenmaal het kopje buiten volgt de rest van het lam heel snel. Dit moet ook zo zijn want de ademhaling van het lam begint binnen een paar minuten na het breken van de navelstreng.

De moeder wil het lam dadelijk aflikken. Daardoor zal het lam niet afkoelen, en daarenboven is het een stimulatie die de bloedsomloop van het lam ten goede komt. Tevens brengt de moeder op die manier haar eigen geur aan op het lam, zodat ze het later zal kunnen herkennen. Meestal wil het moederdier de nageboorte opeten, dit is echter niet aan te raden omdat ze daar soms diarree zullen van krijgen. Je moet er wel op toekijken dat de moederkoek mee afgekomen is, anders gaat deze afsterven en kan dit gaan ontsteken (in dat geval moet je binnen de 24 - 48 uur behandelen via een uterusspoeling of een nageboortenpil. Terug naar ons pasgeboren lammetje : de vruchtvliezen mogen niet over het kopje blijven zitten. Indien dit toch het geval is mag je die snel doorbreken want anders kan het lam niet ademen en zou het zelfs vruchtwater kunnen inademen. Controleer het bekje ook op slijm en geef eventueel een beetje zout waardoor het slijm gaat oplossen.

31/10/2007 18:58


3 van 4


Spoedig zal het lammetje gaan staan en gaat het op zoek naar de uier en de tepels van de moeder om melk te kunnen drinken. De eerste melk wordt 'biest' genaamd, deze biest bevat antistoffen die eigen aan de stal zijn en geeft de lammetjes een eerste duw in de rug. Het is dus héél belangrijk dat de lammetjes deze biest te drinken krijgen, je mag de melk van een geit die pas gelammerd heeft trouwens de eerste paar dagen toch niet voor consumptie gebruiken. Door de biest beginnen de spijsverteringsorganen te werken en wordt het darmpek afgedreven. Controleer wel beide tepels van het moederdier, ga na of de tepelopening niet verstopt is, anders zullen de lammetjes geen melk krijgen ! Bij moederloze opfok (in het kader van CAE-bestrijding) moet het lam in een kom opgevangen worden en direct van de moeder verwijderd worden (ze mag haar lam niet schoonlikken, je moet het dus zelf goed droogwrijven). Uiteraard hebben deze lammetjes ook biestmelk nodig, maar die moet dan van een koe zijn, maar wel van een bedrijf dat vrij is van para-TBC (of eventueel kunstbiestmelk). De opfok van deze lammetjes gebeurt dan uitsluitend met kunstmelk.

Het is belangrijk om de navels van de lammetjes goed te ontsmetten (vb. met creoline). Het is niet uitgesloten dat een bacterie langs de navel bij het lammetje naar binnen komt, waardoor er gewrichtsontstekingen kunnen ontstaan.

31/10/2007 18:58


4 van 4


Tijdens de eerste 2 dagen wordt er een hechte band tussen moeder en lam gesmeed, daarna is het zeer moeilijk om de lammetjes eventueel door een andere geit te laten accepteren. Je kan natuurlijk ook de lammetjes afzonderlijk opfokken. Dan breng je ze in een tochtvrije ruimte onder met een flinke laag stro als bodembedekker en met een temperatuur van rond de 15 ° C. Het beste kan men de lammetjes dan uit een schaaltje leren drinken, enige volharding is soms nodig maar het lam zal toch vrij snel zelfstandig beginnen drinken. De eerste dagen moet je ze op een droog, warm plekje houden zodat ze geen kou kunnen vatten. Later zijn ze minder vatbaar doordat ze meer weerstand opgebouwd hebben. Al spoedig kunnen ze zich in een grotere ruimte bewegen en bij mooi weer mogen ze naar buiten.

Het opfokken van de lammetjes Er zijn verschillende manieren om lammetjes op te fokken, ze enerzijds bij de moeder laten of ze anderzijds van het moederdier afzonderen en ze zelf van melk voorzien. De onderstaande tabel geeft een indicatie van de hoeveelheid melk er aan een lam moet verstrekt worden, dit kan uiteraard verschillen van lam tot lam, en naargelang het over slachtlammeren gaat of niet.

0-1 week 1-2 weken 2-8 weken 9-10 weken 11 weken 12 weken vanaf 13 weken

4 maal 300 ml per dag 4 maal 400 ml per dag verhogen tot 3 maal 850 ml per dag verminderen naar 2 maal 850 ml per dag 2 maal 500 ml per dag 1 maal 500 ml per dag nog uitsluitend vast voer

31/10/2007 18:58


1 van 20

http://users.skynet.be/vhgs2/voeding1.htm

De voeding van geiten.

Inleiding. Sommige dingen veranderen nooit en de noodzaak voor een goed beheer is een van hen. Dit uittreksel van een artikel van het BGS jaarboek van 1946 werd uitgezocht door Mr Peter Cox, voorzitter van het BGS comitee in 1996, om dit punt te illustreren. Het origineel artikel was van Mw E.G.Dove. “Regelmatigheid in routine is zeer belangrijk,het is zeer verbazingwekkend hoe acuraat de geiten besef van tijd hebben.Ze worden onrustig als ze dienen te wachten om gemolken te worden,gevoed en vers water krijgen en rusteloosheid is niet bevordelijk voor geiten met een hoge melkgift en voor de vaststaande ontwikkeling. Voor de niet ingewijden, voeding betekent meer dan het verschaffen en bedelen van een hoeveelheid voedsel hetwelk in het bereik van de dieren gebracht wordt.Voor deze met voorstellingsvermogen betekent het veel meer dan dit, voor de verantwoordelijke van de dieren dient deze te weten : waarom,wanneer en welke veranderingen in de voeding dienen gebracht te worden. Dieren, evenals mensen, mogen graag dingen en andere niet; er zijn grote en kleine eters. Sommige komen vlug gewicht bij en zijn gekend als “goede voedsters”; andere dient men te verleiden met voedsel om hun conditie te behouden, zijn gevoelig voor indigestie om verschillende redenen en dit laten ze zien in hun gedrag. In de natuurlijke omgeving zouden ze instinctief hun fouten verbeteren met hun voeding door het selekteren van de juiste wilde kruiden dewelke ze in hun omgeving vinden. Door domisticatie, kunnen ze wel voedsel weigeren hetwelk hun aangeboden wordt maar worden geblokkeerd om op zoek te gaan naar de korrekte kruiden dewelke ze nodig hebben. Ondervoeding is natuurlijk een vergissing, maar overvoeding is eveneens slecht, niet enkel verkwistend maar geeft aanleiding tot het missen van intresse voor hun voedingstijd. Hetwelk aantoont hoe essentieel het is te weten wat elke bijzonderheid van elke geit is waarvoor je dient te zorgen.Sommige zullen grote hooieters zijn, dewelke meer nodig hebben dan de andere, de grote van het dier is geen realistische indicatie voor dit, de magere geiten verbruiken regelmatig meer dan de grotere. Het is belangrijk te noteren wanneer voedselbakken niet volledig worden leeg gegeten, hetwelk overblijft is waarschijnlijk hetwelk de geit niet graag mag, het is een verspilling haar dit te blijven geven, als er een niet veracht weigeren is kan dit een eerste indikatie zijn van ziekte, het verliezen van eetlust is een ernstig symptoom. De nood om het voedselgereedschap te reingigen kan niet voldoende aangeprezen worden,geiten zijn kieskeurige eters en zullen geen voedsel of hooi aanraken hetwelk op een bevuilde grond valt.Indien ze gedwongen worden uit vuile eetbakken te eten uit honger zullen ze niet gedijen. De ervaren geitenhouder zal natuurlijk automatisch de kwaliteit en conditie van de keutels in het oog houden , wanneer de geiten het warm hebben en behoorlijk goed liggen;deze punten zijn een indicatie van orde of wanorde.”

Basisprincipes : Hoofdstuk 1. De geit, zoals vele andere type van boerderijdieren, eet planten en op planten gebaseerde voeding: vers,bewaard en behandeld. Het nuttige van de voeding ligt in het omzetten in vlees en beenderen,melk,vacht,huid ,hoeven en hoorn.De geit,zowel het schaap,het hert en de koe,maar niet het paard,is een herkauwer,zo genoemd natuurlijk,allemaal behalve het lam,bezitten een voedingskanaal hetwelk enorm kan uitzetten,hetwelk kamers vormen,magen genaamd.Dit kan natuurlijk niet uiterlijk gezien worden,maar het feit dat de geit een herkauwer is kan vrij vlug waargenomen worden door observatie; de aktie van het opbrengen van een mondvol herkauwsel,het kauwen gedurende enkele tijd,dan het terug inslikken,is gemakkelijk te zien.Deze behandeling wordt herkauwen genoemd.Het regelmatig oprispen is een noodzakelijk resultaat van de geit haar voedingsaktiviteiten. De positie van de magen is in feite het geheim van de geit haar wereldwijd succes als voorziener van voeding en kleding.De magen zijn een fermentatievat,vol met bakteriën en andere micro-organismen,dewelke de kracht hebben om cellulose af te breken,de substantie van plantenvezels en om te zetten in materialen dewelke de geit nodig heeft als energiebron.Zonder de magen,zou de geit,zoals alle zoogdieren,het aan enzymen ontbreken om cellulose af te breken. Sommige mensen zeggen “Je voedt de geit (of koe of schaap) niet,je voedt de bakteriën.” Het basisverschil tussen de geit haar verteringssysteem en het onze,mag nooit vergeten worden,missingen in voeding van geiten,mogelijk met fatale afloop,zijn te vermijden en goed resultaat verschijnt.

HOE DE MAGEN WERKEN 31/10/2007 18:57


2 van 20


HOE DE MAGEN WERKEN De voeding verzwelgt in de magen en fermentatie begint.Het proces verschilt afhangend van het type voeding : cellulose,zetmeel of suiker (carbonaten)of protëinen. Vetten en olïen worden niet gefermenteerd.De fermentatie van carbonaatprodukten substanties gekend als (VFA) dewelke worden geabsorbeerd van de magen in de geit haar lichaam en worden alzo het dier haar energiebron. Methaangas,hetwelk kan gehoord worden door oprisping en warmte zijn eveneens produkten van deze fermentatie.Verschillende carbonaten produceren verschillende (VFA),het belangrijkste feit vor geitenhouders ligt in het effect van melkwedstrijden (melkkontrole). Meer dan 25 % van de energiehoeveelheid uit het voedsel gaat op in warmte en methaanproductie.De bakterïen verwerven energie hun energie om te groeien en zicht te vermenigvuldigen door de fermentatie;in volgorde voor hen om succesvol te zijn moeten zij ook over een proteïnbron beschikken dewelke gelijk aan hun energiebehoefte voldoet. De geit ook moet proteïnen in balans hebben met de energiebevoorrading en beiden moeten voldoen aan de variatie van het dier. Het is daarom noodzakelijk een beetje te verstaan over de verschillende fermentatieprocessen,om alzo de geit een degelijke voeding te verschaffen.

CELLULOSE Dit vormt het volume van plantenmateriaal en is alzo zeer belangrijk voor voeding van herkauwers.Het verteert traag maar volledig indien het voldoende aan bakteriën blootgesteld wordt.In houtachtige stengels wordt vertering beschermd door de aanwezigheid van niet verteerbaar materiaal;zodat houtachtig materiaal minder verteerbaar is en een minderwaardige bron van energie voor de geit.Het verteringsproces van cellulose produkten bestaat voornamelijk uit azijnzuur,hetwelk behoudens een energiebron is,het een belangrijke rol speelt voor het vetgehalte in de melk. Verschillende types van bakteriën verteren verschillende materialen, en zij dewelke cellulose verteren zijn zeer gevoelig in hun omgeving. Dit gebeurt als zuur veel vlugger geproduceerd wordt dan het kan verwerkt worden buiten de magen van de geit in de bloedsomloop van het dier,zoals in zetmeel fermentatie (zie hieronder). Bakteriën kunnen ook falen als er teveel vet of oliën in de voeding aanwezig is.Bladachtige planten en suikerbietpulp,rijk aan cellulose zijn daarom een goede en velige energiebron voor de geiten.

ZETMEEL Dit, het merendeel van de granen,wordt vlug gefermenteerd door de bakteriën,verschillende vormen van zij die cellulose afbreken. Zuurvorming is hierdoor massaal.Eerst wordt melkzuur gevormd,dit wordt dan omgezet in (propionic) zuur. De laatstgenoemde is belangrijk in het toenemen van de melkhoeveelheid,niettgenstaande is er een groot gevaar in het verschaffen van grote hoeveelheden granen of andere zetmeel rijke voeding,in bijzonderheid voor elke voeding.De magen kunnen zo gemakkelijk gevuld worden met melkzuur,hetwelk de bakteriën doodt en alzo zuurvergiftiging veroorzaken bij de geit,hetwelk fataal kan aflopen. Bij een geit dewelke niet gewoon is van granen te eten is het gevaar nog veel groter, omdat de populatie van maagbakteriën,indien hen de tijd gegeven wordt,het regelen om beter te worden en in staat zijn het te bestrijden met andere voeding.Een geit gewend aan hoge hoeveelheden zetmeel,zal meer bakteriën hebben dewelke zuur in (propionic) zuur omzet;hetwelk tot op zekere hoogte het risiko van zuurvergiftiging vermindert. Zelfs dan, zullen de cellulosefermentatiebakteriën het niet goed doen in deze zure omgeving, en een geit gevoed met veel granen zal niet bekwaam zijn om voldoende goed hooi op te nemen;zulke voeding is enkel goed om de gezondheid van de geit te beschadigen alsook de bankrekening van de eigenaar.Het vermindert eveneens het vetgehalte in de melk. Daarom dienen granen,terwijl ze noodzakelijk zijn als energievoeding in de voeding van groeiende of geiten in de melk,voorzichtig verschaft te worden,weinig en regelmatig.

SUIKERS Deze zijn ook zeer vlug verteerd, voortbrengend (propionic) en sommige boterzuur. Ze zijn aanwezig in goed hooi,wortelgewassen,gras en melasse.Allemaal,maar de laatstgenoemde,verlangt meer kauwen dan de granen en, zoals speeksel alkastisch is en daarom neigt om de maagzuren te neutraliseren,daar is veel minder gevaar voor de geit van zuurvergiftiging dan het voeden van granen.Door het kauwen van de voeding,meestal bij het herkauwen is het niet enkel belangrijk het speeksel met de voeding te mengen maar in vermindering van kleine deeltjes ,om bakteriën toe te staan het grootst mogelijk opnemen van droogvoer. Alsook enkel kleine deeltjes kunnen passeren via de darm langs de nauwe uitgang van de maag. De hoeveelheid voeding dewelke door de maag passeert is belangrijk en hoe langer het er verblijft,zoveel te meer tijd de bakteriën hebben om het aan te vallen, en hoemeer voedingswaarde het er kan uithalen.Niettegenstaande, een vlugge doorgang van hoogwaardige verteerbare voeding is nodig voor een produktieve geit.Hoeveel te meer de geit eet,hoe vaster de voeding wordt geduwd door de darm;dit dient in rekening genomen te worden als een zekere akurate schatting van de geit haar behoeften.

31/10/2007 18:57


3 van 20


geduwd door de darm;dit dient in rekening genomen te worden als een zekere akurate schatting van de geit haar behoeften.

PROTEÏNEN De voedingswaarde van proteïnen voor herkauwende dieren is gecompliceerd door het feit dat sommige proteïnen verteerd en afgebroken worden in de maag,terwijl andere dat niet doen.De voeding dewelke uiteindelijk in de lebmaag of werkelijke maag terecht komt,om ht onderdeel uit te maken van het verteringsproces van het normale zoogdier en aldus een mengeling van dode bakteriën bevatten,dewelke een redelijke bron van proteïnen en andere voedingsbestandelen bevatten,alsook onverteerbaar voedsel,sommige verteerbaar,andere niet. Zoals we later zullen zien,is het mogelijk dit allemaal op te nemen bij de berekening van een werkelijk “fijn afgesteld” voedselrantsoen. Of als dit niet het geval is,is het nodig de belangrijkheid van een korrekte balans van proteïnen en energievoorzieningsvoeding te verstaan. Proteïnen dewelke verteerd zijn in de maag brengt zuur en ammoniak voort.Dit laatste is een eenvoudige samenstelling hetwelk nitrogeen bevat,het essentiele element van alle proteïnen en afwezig van koolhydraat.De bakterie verbruikt sommige ammoniak om het proteïnenmateriaal terug op te bouwen voor hun eigen lichamen,hetwelk zij doen als zij voldoende voorraad van energie hebben.Sommige overdadige ammoniak kan bij de geit veranderen in een ureum en afgescheiden worden met de urine. Als sommige ureum opgenomen wordt door het bloed en speeksel,terug in de maag komt,kan het door de bakteriën gebruikt worden om hun eigen proteïnen te maken. Minacht dit,een echte uitspatting van proteïnen in de geit haar voeding zal vergiftiging veroorzaken.Een tekort aan proteïnen zal de groei en de productiviteit verminderen.

VETTEN EN OLIËN Zoals hiervoor aangehaald,zijn deze niet het voorwerp om bakterieel te verteren, en misschien een kleine overweging waard over de samenstelling van de voeding van de geit. Niettegenstaande,eenmaal zij in de lebmaag gekomen zijn ze redelijk verteerbaar en een goede energiebron.Sinds vetten en oliën oplossen in het oplosmiddel ether in het laboratorium,worden ze opgenomen in tabellen over voedingswaarde als “etherextracten”. Zoals met de ander klassen van voedingsstoffen,dienen teveel en te weinig vermeden. Het voedselrantsoen van de geit dient tussen de 2 en 6% van zijn droog gewicht aan etherextracten te bevatten.Dit kan gekontroleerd worden door dit na te gaan in de tabellen over voedselwaarde.

Richtlijnen over geitenvoeding : Hoofdstuk 2. Indien de mogelijkheid gegeven wordt,voeden de meeste mensen zichzelf en misschien ook hun families,zelfs zeer goed omdat ze de kennis hebben van een gezonde voeding.Het is zelfs niet nodig hiervoor een perfecte diëtist te zijn. Niettegenstaande, iemand die verantwoordelijk is voor het voeden van laat ons zeggen,een leger,een school of een hospitaal of misschien zelfs een atleet in training,zal meer dienen te weten over voeding en voedingswaarde. Het is juist hetzelfde met geiten. De meeste mensen met een kleine kudde,dewelke voldoende melk produceren voor hun familie,kunnen zich voldoende uit de slag trekken met een klein beetje kennis over wat geiten eten en op welke tijd (wanneer ze goed in de melk zitten) ze extra voeding nodig hebben.Niettegenstaande dienen professionele geitenstallen en zij die de laatste druppel melk uit hun geiten wensen te halen,de nood te hebben aan het bestuderen van voedingswaarde,het gewicht van hun geiten te kennen en berekeningen te maken. Dit boekdeel is bestemd voor de twee groepen,de berekening van een perfect afgestelde voeding zal op het einde van dit boek gevonden worden.

HET VOEDEN VAN GEITEN EN DE WET De reglementen over de gezondheid van levende dieren in 1994,verlangen dat levende dieren (inbegrepen geiten) “ zullen gevoed worden met een voeding eigen aan hun behoeften en met zodanige hoeveelheid om hen in goede gezondheid te houden om alzo te voldoen aan hun behoeften van voedingswaarde.Levende dieren zullen dienen voorzien te worden van voldoende vers drinkwater en dit elke dag en zullen ook elke dag dienen gevoed te worden,uitgezonderd wanneer een veearts hier in uitoefening van zijn functie anders over beslist.” Iemand die geiten op deze wijze niet voedt of wie geiten onder zijn hoede heeft en niet op deze manier handelt,overtreedt de wet. Verder iedereen die geiten houdt of ervoor dient te zorgen,zelfs tijdelijk,dient door diezelfde wet toegang te hebben tot die plaatsen waar het voedsel opgeslagen is.Een overtreding van deze code kan gebruikt worden tegen iedereen en aangeklaagt worden als veroorzaker van leed aan geiten.Korrekte geitenvoeding is in detail beschreven in deze wet.

31/10/2007 18:57


4 van 20


veroorzaker van leed aan geiten.Korrekte geitenvoeding is in detail beschreven in deze wet.

INTENSIEF OF EXTENSIEF Intensieve beheerssystemen zijn in de eerste plaats bezorgt met het verwerven van een maximum produktie.De uitgaven zullen hoog zijn,terwijl er nog plaats dient te zijn voor winst.Levende dieren moeten genetisch bekwaam zijn om veel te produceren en intensief beheer dient altijd vergezelt te zijn met een programma van fokken voor verbetering van de produktiviteit.Intensieve geitenhouders houden hun geiten meestal dag en nacht binnen. Niettegenstaande heeft het extensief beheer ook zijn prijs door het gebruik van bestaande voorraden (gras) met een zo klein mogelijk aan supplementen (granen) en accepteren hiervoor in de plaats een lage productiviteit voor lage uitgaven.Eens te meer,de levende dieren moeten genetisch in staat zijn om extensief te overleven.In de U.K. verlangt het klimaat een intensief of semi-intensief regime voor geiten.Niettegenstaande is het raadzaam het ras en het mogelijk aanbod van geiten in overweging te nemen vooraleer men hieraan begint.

VOEDING EN DE JAARLIJKSE BRONSTCYCLUS Geiten zijn seizoensgebonden.De vrouwelijke exemplaren komen in bronst wanneer de dagen beginnen te korten,tijdens de late zomer of herfst en houden dit aan tot ze gedekt worden en lammeren vijf maand later. Haar ongeboren lam is zeer klein gedurende de eerste drie maanden,maar groeit snel in de laatste twee maanden van de dracht.Haar “lactatiecurve”,met andere woorden de grafiek van de melkgift dewelke ze elke dag geeft,toont ons dat de melkgift begint wanneer de lammeren geboren worden,stijgt over ongeveer 6 weken,dan ongeveer gelijk blijft gedurende twee maanden en dan terugvalt tot wanner ze droogstaat of dit soms kan aanhouden tot haar volgende zwangerschap - bedenk dat er veel individuele verschillen en rasvariaties zijn wat betreft de duurtijd van de melkgift.Vele geiten kunnen succesvol “doorgemolken” worden zonder terug te lammeren,doch ze dienen korrekt gevoerd te worden.De bok heeft ook zijn jaarlijkse cyclus,hij is veel meer aktief in het dekseizoen. De voedingswaarde dient daarom gedurende het ganse jaar aangepast te worden,rekening houdend met elke geit afzonderlijk. Honger verschilt ook, het voedsel dat wordt opgenomen is soms groter en anders dan in andere tijden.Dit zal later in een van de volgende hoofdstukken uitgelegd worden.

HET BEHOUD VAN DE CONDITIE Eender welke stijl van voeding aangewend wordt of met welke akuraatheid het voedingsschema werd uitgerekend,de belangrijkste zaak is het behouden van een goede conditie van elke geit - niet te dik,niet te dun - en dit gedurende het ganse jaar. Dit is goed beheer,maar de praktijk van voedselkennis is een goede hulp. Geiten dienen elke maand geëvalueerd te worden,en het zal wel even duren voordat de persoon dewelke hiervoor instaat de kunst hiervan onder de knie heeft : het in bedang houden met een hand,terwijl de andere hand gebruikt wordt om de geit te beoordelen - de omgeving van de lende,aan de overkant van de achterbenen tussen de laatste rib en de borstbeenomgeving onder de geit en oppervlakkig tussen de voorbenen. De lendeomgeving : Plaats de hand zo dat de duim aan de ene zijde is van het achterbeen en de vingers aan de andere zijde.Breng een druk uit om alzo de dikte van de lange spieren van elke zijde te voelen aan de knokkige wervel van de ruggegraat. Dit zijn de spieren dewelke de beenhouwers “oog” spieren noemen.Voel hoe scherp of dik de uitsteeksels aan de ruggegraat zijn.Tracht de vingertoppen onder het einde van de wervel en de ruggegraat te steken om alzo de dikte van de spieren te schatten (zie foto) De borstbeenomgeving : Voel om te zien hoe dik en vrij beweegbaar het kussen van het borstbeen is. De score’s : Zij worden in 6 graden gegeven,van 0 (zeer mager) tot 5 (zeer vet).Ervaren schatters kunnen dit zelfs opgeven met ½ of zelfs ¼ verschil. Graad 0 : Geit uitgemergeld,zal waarschijnlijk sterven.Geen tussenweefsel kan gevoeld worden. Graad 1 : Zeer magere geit waarvan de beenderen goed zichtbaar zijn en met ingevallen flanken.De lendeomgeving - wervel voelt ruw aan en steekt uit en met bijna geen spieren bedekt.De afzonderlijke wervels kunnen werkelijk onderscheiden worden.Borstbeenomgeving - het kussen voelt hard aan en kan gemakkelijk bewogen worden,het begin van de ribben kan gevoeld worden zonder te drukken. Graad 2 : Ruggegraad zichtbaar zoals een konstante kam,kruis uitpuilend.Lendeomgeving - wervel kan nog steeds vastgepakt worden,maar de uitsteeksels zijn lichtjes bedekt met spieren en zijn alzo zeer gemakkelijk te voelen.Borstbeenomgeving - het kussen voelt iets dikker aan maar kan nog altijd bewogen worden.Een dun laag weefsel bedekt nu de verbinding tussen borstbeen en de ribben. Graad 3 : Ruggegraad niet langer uitstekend en kruis goed bedekt.Lendeomgeving - wervels zijn dik bedekt maar kan nog gegrepen worden met 3 vingers.Een kleine holte kan gevoeld worden aan het uiteinde van de wervel,maar de overgang kan niet langer

31/10/2007 18:57


5 van 20


gevoeld worden.Borstbeenomgeving - het kussen is dik en niet erg beweegbaar.Het is moeilijk de verbinding tussen de ribben en het borstbeen te voelen. Graad 4 : De geit is nu goed bedekt.Lendeomgeving - de ruggegraat kan niet meer gegrepen worden en het is moeilijk de vingertoppen onder de huid te krijgen.De wervels kunnen niet meer gevoeld worden.Borstbeenomgeving - het kussen is nu bijna te dik om te grijpen. Graad 5 : Zeer vette geit.Lendeomgeving - geen wervels of ruggegraat kunnen gevoeld worden. Borstbeenomgeving - het kussen kan niet langer gevoeld worden omdat een dikke laag de ribben en het borstbeen bedekt. Na schatting van de lende en borstbeen is men in staat om elke geit punten te geven. De graden zullen verschillen gedurende het jaar. De aanbeveling is dat de geit juist voordat ze lammert een score behaalt tussen de 2,75 en 3,50. Na 45 dagen melken mag de geit niet minder dan graad 2 behalen of mag niet meer dan 1,25 graden verloren hebben sinds ze gelammerd heeft.Tegen de tijd dat de geit droogstaat zal ze een klein beetje aan conditie teruggewonnen hebben en dient ze tussen de 2,25 en 3,50 graden te scoren.Het is een dringende zaak om geiten onmiddellijk te verbetereen als ze te vet of te mager zijn.

VOEDSEL BESCHIKBAAR VOOR GEITEN : Hoofdstuk 3. Geiten zijn grazers : Terwijl koeien grote hoeveelheden gras eten en schapen eveneens grote grazers zijn, zijn geiten en herten meer geneigd te knabbelen,dat is de reden waarom ze liever twijgjes en plantmateriaal eten. Niettegenstaande dit,kan de geit zich goed aanpassen en wanneer het gras jong ,proper en bekwaam is,zal het zich tegoed doen door te grazen of indien dit afgedaan wordt en in de stal gebracht. Evenwel bezitten de geiten verschillende anatomische kenmerken van grazende dieren - bijvoorbeeld de maag is in staat grote hoeveelheden vlug op te nemen van hoogwaardig verteerbaar voedsel,geen vaste materie of traag verteerbare grassen zodat het grazen van natuur uit van deze dieren, niet te onderschatten is. Hiermee in verband brengen en een opmerkelijke trek van de geit is zijn grote bekwaamheid tot het selecteren van de meeste voedzame delen van de plant.Als, bijvoorbeeld graanstro als voeding aangeboden wordt,zal het de granen opeten en de stengels weigeren,zodat bij analyse,hetgene wat overblijft lager in waarde is dan het originele hetgeen werd opgegeten. Een verder opmerkelijke gewoonte van de geit is hun wil om vele planten te proeven.In vele aangelegde tuinen leidt dit spijtig genoeg dikwijls tot vergiftiging. Voorzien dat dit feit te vermijden is kan de geit dit gif neutraliseren door andere planten te eten in de wilde natuur. Er wordt gezegd dat op een zeer arm dieet de geit het beter doet dan het schaap. Terwijl dit biologisch intressant is,is het niet mogelijk praktische waarde te geven waar de geit haar voeding uit de produkten haalt. Geiten zijn kieskeurige eters : Cafépraatjes zoals “geiten eten alles” is misschien gebaseerd op het feit dat geiten zeer veel verschillende planten eten en het feit dat ze papier eten (zeer gelijkend op plantenvoeding) en de manier waarop ze alles betasten met hun lippen. Geiten eten zeker geen voedsel hetwelk vuil is,slijk aanzit of hetwelk zij plat gelopen hebben zij zijn apart wat betreft de zuiverheid en smaak van hun drinkwater. Dit feit verlangt degelijke voorziene planning en dit vanwege de geitenhouder,met respekt voor de faciliteiten en uitrusting en de opslag van hooi en granen en de voorziening van degelijke hooiruifen en degelijke eetbakken en drinkemmers.

De voeding dient uitgebalanseerd te zijn. In hoofdstuk 1, werd de nadruk gelegd op het gevaar van het voederen van grote hoeveelheden granen.Als algemene regel,dient op zijn minst de helft het drooggewicht als voeding verschaft in de vorm van hooi,silo,takken enz. - terwijl niet meer dan de helft mag verschaft worden in de vorm van gekonsentreerde voeding zoals granen. Nota : voedsel wordt altijd uitgedrukt in vorm van hun droog gewicht,dit betekent wat ze zouden wegen als al het water hetwelk ze bevatten ervan ontrokken wordt, en dit om een degelijk vergelijk te maken tussen twee totaal verschillende zaken. Anderzijds 1 kilogram van zeer “natte” voeding zoals jong gras of wortelen wil veel minder voeding bevatten dan 1 kilogram hooi of granen,hetwelke bijna geen water bevat. Andere balansen waarop we dienen te letten zijn de proteïnen en energie en de verschillende mineralen zoals calcium en phosphor in de voeding. Verder dient de voeding van de geit aangepast aan wat hij/zij kan/wil verorberen op een dag.Het berekenen van de voeding bevat een gevecht tussen : kostprijs,aanwezigheid,smakelijkheid en voedingsleer. De bedoeling van deze uitgave is te trachten de geitenhouder te helpen in zijn gevecht en dit succesvol te volbrengen.

Type van voeding en wat zij bevatten. Vele voedingen zijn geanalyseerd in het laboratorium om alzo de landbouwer te helpen om een korrekte voeding samen te stellen.Dit heeft geresulteerd in tabellen waarin de voedingswaarde beschikbaar zijn. Sommige van deze tabellen vindt u later in dit boek terug;dit hoofdstuk wil een basisbeschrijving geven. Voeder : De stengel en vruchten van planten geven de geit de nodige massa en lange vezels zoals dit in de voeding genoemd wordt.

31/10/2007 18:57


6 van 20


Voeder : De stengel en vruchten van planten geven de geit de nodige massa en lange vezels zoals dit in de voeding genoemd wordt. Voedsel kan zowel vers als gekonserveerd (dit is droog of ingekuild) verschaft worden en misschien met een ander proces zoals in zakken geperst. Het is gemakkleijk het gewicht van voedsel te onderschatten dewelke de geit verlangt.

Voedsel hetwelk vers verschaft wordt. Grassen : Er zijn veel verschillende soorten grassen aanwezig,dewelke zeer veel in voedingswaarde en smaak verschillen.Gras wordt het best gezien als een gewas hetwelk gezaaid werd en behandeld,beter dan iets dat maar in het wild groeit. Als de mogelijkheid zich voordoet om gras voor de eerste maal te zaaien of een stuk land om te ploegen en te herzaaien,zoek dan advies bij een degelijke handelaar in zaad om de juiste samenstelling te verkrijgen van hetgeen je verlangt. Herinner de graasgewoonte van de geit,vele breedwerpige planten en bloemig hooiland dienen indien mogelijk in de mix van zaden aanwezig te zijn. Gras van elke variëteit verliest drastisch haar voedingswaarde,bloemige weiden worden droog en stengelig.Dit dient vermeden door regelmatig afsnijden of weggrazen,zodat steeds jong groeiend gras aanwezig is.Zelfs zo dat gras nog een kleine waarde in de winter heeft. Als de geiten buitengaan om te grazen,dient de lengte van het gras niet te lang of niet te kort te zijn.Situaties kunnen verschillen maar ongeveer 10 geiten per hectare zal het gras op ongeveer 7 cm houden,lengte die de geiten het liefst hebben.Niettegenstaande het veel werk is werd er genoteeerd dat geiten beter gebruik van gras maken en andere gewassen als deze worden afgesneden en verschaft in hun hooiruif,beter dan het laten begrazen. Het zelf snijden en verschaffen vermijdt zo ook de besmetting van het gras met eitjes en larven van parasietwormen,dewelke steeds aanwezig zijn in de geitenkeutels,dewelke als parasieten bij de geiten een ernstig probleem veroorzaken.Delen laten begrazen door het gebruik van een elektrische draad kan een gedeeltelijke compromis zijn.Het dier aan een touw vastbinden veroorzaakt meer problemen dan het oplost.Op zijn beste is gras een goede bron van energie en proteïnen voor de geit.Het is hoger in calcium dan in phosphor,maar laag in magnesium.Op zijn slechts,in de winter,heeft het minder waarde dan goed kwaliteitshooi. Lucerne : Deze nuttige peulvrucht kan zelfs groeien op een klein stukje grond en afgesneden worden om het als groenvoer aan de geiten te geven,dewelke het zeer graag mogen.Niettegenstaande moet het met enige aandacht gevoed worden,want anderzijds kan het bloed veroorzaken,een ernstige fatale ziekte.Wanneer het een vaste standplaats heeft en goed groeit kan het om de zes weken afgesneden worden en dient het de eerste zeven jaar niet herzaaid te worden. Het moet afgesneden worden voordat het een houten stengel wordt.Het is hoog in proteïnen en zeer hoog in calcium. Voederkool en kool : Thuis gekweekt of aangekocht zijn deze smakelijk en een bron van proteïnen en energie,maar de hoeveelheid dewelke kan gevoed worden is beperkt,want met grote hoeveelheden kunnen ze nadelige effekten veroorzaken.Hun sterke smaak maakt het ook nodig hen onmiddellijk na het melken te voederen en dit om een zolang mogelijke tussentijd te bekomen voor de volgende melkbeurt,anders zal de melk ernaar smaken. Zoals met de meeste verse voeding bevatten ze een grote hoeveelheid water zodat de voedingswaarde van een bepaald gewicht lager ligt dan bijvoorbeeld hooi. Wilde planten : Wanneer geiten buiten kunnen om wilde planten te eten en dit waar de omstandigheden het toelaten,of wanneer wilde planten verzameld en aan hen gegeven worden is de grootste voorzichtigheid geboden om hen niet te vergiftigen. Geiten weten uit zichzelf niet wat ze wel of niet mogen eten en tragedies komen frekwent voor. Sommige geiten schijnen in staat te zijn bepaalde planten te tolereren wat andere weer juist niet kunnen. In boeken over de geitenhouderij staan lijsten vermeld over eetbare en niet-eetbare planten,ongelukkig komen sommige planten voor op beide lijsten. Al bij al,essenhout,iep,hazelaar,wilg,meidoorn en vlierboom schijnen allemaal veilig te zijn en ernorm graag gemogen. Brandnetels op het juiste moment,gerijpt en/of gedeeltelijk of geheel gedroogd worden graag genomen en zijn hoog in proteïnen. Takken van braambessen en framboos zijn ook een van hun favorieten. Dit hiervoor is zeker geen volledige lijst,maar het is beter op veilig te spelen. Groenblijvers zijn schadelijk,rhododendron heeft al vele geiten gedood en is berucht om de enige plant te zijn dewelke brokken veroorzaakt : vingerhoedskruid,jacobskruid en adelaarsvaren zijn giftig en er zijn veel meer moordenaars in stad en land. Een boek over giftige planten is onmisbaar voor iedereen dewelke zijn geiten wilde planten voert of buiten laat eten. Als er enige mogelijkheid is dat geiten in een bloementuin kunnen,maak u dan af van de bloemen,voordat de bloemen u van uw geiten afhelpen.

Droge voeding Hooi : Dit is het enige meest belangrijke deel van de geit haar voeding en het moet zo goed mogelijk zijn. Goed als men twee punten in acht neemt : ten eerste,de grassen en andere planten moeten afgesneden voordat ze in het zaad komen en houterig en laag in voedingswaarde zijn; ten tweede : na het afsnijden moet het hooi goed droog zijn zonder regen erop gekregen te hebben. Regenbuien spoelen de suikers weg en verminderen de voedingswaarde,alsook worden vochtige hooibalen beschimmeld,onsmakelijk en mogelijk gevaarlijk voor de gezondheid van de geit en andere levende gelijken. Goed hooi is zuiver,ruikt aangenaam en behoudt iets van zijn originele kleur en dient bloemen te bevatten en niet te veel zaad. Voor geiten verhoogt de smakelijkheid door de aanwezigheid van grasplanten.Als men op grote schaal werkt is het raadzaam om en staal te laten analyseren in het laboratoruim om de voedingswaarde te kennen.

31/10/2007 18:57


7 van 20


Hooi van groenten,lucerne of klaver,verschaft wanneer het nog zeer jong is wordt graag door de dieren gegeten en is hoger in voedingswaarde,voornamelijk proteïnen,meer dan grashooi. Helaas is hooi van groenten moeilijk te vinden en is veel duurder. Kleine hoeveelheden van thuisgemaakt hooi kan verzameld worden als er oogst aanwezig is.Een grote houten drievoet wordt regelmatig gebruikt om het hooi op te stapelen terwijl het droogt,verzeker er u van dat er in het midden een luchtverversing aanwezig is. Een opslagplaats voor hooivoorrad is belangrijk.Het gebouw dient goed verlucht,tenminste aan 1 zijde open.Plaats geen hooi direkt op de grond,houten paletten of iets dergelijks dienen geplaatst.Sla hooi niet op in het gebouw waar de geiten verblijven anders wordt het vochtig en verliest zo zijn waarde. Men moet katten en ongedierte niet toelaten hun uitwerpselen in de hooivoorraad te besmetten. Stro : Granenstro, zoals haver of gerst is smakelijk als het proper is.Erwtenstro wordt als afwisseling ook graag gegeten.Zoals reeds eerder aangehaald,zijn geiten in staat het beste te selekteren,maar zelfs dan is de voedingswaarde van stro te laag om te voldoen voor hoog produktieve geiten.De verteerbaarheid van stro kan verandert worden door de behandeling met ammoniak,maar advies dient ingenomen te worden vooraleer dit uit te voeren. Er dient te worden verwacht dat op zijn minst de helft van het aangeboden stro geweigerd wordt door de geit.

Droge voeding. Hier bedoelen we de voorraad mee op ambachtelijke wijze gedroogd. Gras en lucerne kunnen afgesneden worden en gedroogd,het voordeel is dat men een produkt verkrijgt met een hoge voedingswaarde hetwelk een tijd kan bewaard worden.Beiden materialen kunnen ook geperst worden in korrels,lucerne kan ook aangekocht,gedroogd en licht gemelasseerd en in plastiek balen verpakt,voor voeding in handelbare en aanvaardbare hoeveelheden.De hoge voedingswaarde wordt weergegeven in de prijs,vergelijkbaar met hooi. Silo : Deze voeding wordt bereidt door microbiele fermentatie.De suikers in de planten worden omgezet in melkzuur dewelke het plantenmateriaal inmaakt.De fermentatie stopt wanneer er voldoende zuur aanwezig is dewelke de bakteriën doodt.Het is noodzakelijk dat lucht wordt ingewerkt tijdens het maken van silo,of wel door het gebruik van een kuil of op een kleinere schaal,door het te omwinden met plastic.De oogsten dewelke regelmatig worden ingekuild zijn maïs,gras en lucerne.Het persen nadat het afgesneden werd is noodzakelijk om de suikers te concentreren.Het maken van een silo kan verkeerd gaan.De tweede gisting kan een zeer arm produkt geven door ongewenste bakteriën;en als er grond mee in het gesneden gras aanwezig is,kunnen bisteria organismen alzo binnenkomen dewelke zich zullen vermenigvuldigen, in het bijzonder als de silo zuur genoeg is. Deze problemen komen minder voor bij maïs dan bij grassilo,maar dit is niet altijd het geval. Veel mensen wensen geen silo te voederen aan geiten vanwege het risiko van listerozi,niettegenstaande er in het bijzonder bij grote kudden neemt de silovoeding toe. Eigenaars van weinig dieren hebben gewoonlijk het materiaal niet hetwelk nodig is om silo te maken,en als eenmaal een baal geopend is dient het binnen een paar dagen opgegeten te worden hetwelk niet mogelijk is voor een kleine kudde. Silovoeding is rijk in voedingswaarde,zeker als dit van hooi en tijdens goed weer gemaakt werd. Zo bevat goed silo meer voedingswaarde dan slecht hooi. Beschimmelde silo dient nooit verschaft te worden en dit voor de risiko’s van ziekten.Met elke silo is er een risiko van zuurvergiftiging tenzij sodium-bicarbonaat (zuiveringszout) wordt meegevoerd als toevoegsel. Bijprodukten : De industriele processen van plantmateriaal voor menselijk gebruik produceert soms bijprodukten dewelke nuttig en bruikbaar zijn voor dierenvoeding,maar de natuurlijke- en proteïnenwaarde van deze produkten dient volledig gekend te zijn vooraleer ze toe te voegen in de voeding van de geit.Sommige,zoals fruitpulp of gedistileerd graan zijn enkel beschikbaar in bepaalde plaatsen,terwijl andere overal te krijgen zijn en worden bijna automatisch toegevoegd aan dierenvoeding o.a.: tarwe en zemelen. Een bijprodukt van gemalen tarwe en regelmatig gebruikt in granenmix voor geiten.Terwijl het redelijk hoog in vezel en proteïnen is,is het onsmakelijk,droog en onevenredig hoog in phosphor en magnesium.Het wordt traditioneel gemaakt in mengvoer door het toevoegen van wat gekookt water en wordt daarna afgekoeld verschaft. Gemelaseerde suikerbietvoeding. Dit wordt hoog aangeschreven als deel van de geitenvoeding.Het is een bijprodukt van het aftreksel van suiker uit bieten.Het is altijd beschikbaar en is een energiebron zogoed als granen maar zonder het bestaand gevaar van maagfermentatie,sinds het is samengesteld uit verteerbare cellulose hetwelk wat suiker bevat. Het is hoog in calcium en laag in phosfaat.Zijn gebruik kan de melkkwaliteit verbeteren en het opnemen van foerage bevorderen. Het wordt verschaft in reepjes of geperst in korrel.Het zwelt enorm wanneer het nat wordt,zodat het aangeraden wordt dit te verschaffen als het reeds geweekt is.Het is ook veilig dit in droge toestand te verschaffen aan maagherkauwers maar in redelijke hoeveelheden,maar dient nooit droog verschaft aan een kleine maag zoals het paard.Er wordt gezegd dat het niet in gegalvaniseerde bakken mag staan om te zwellen. Sojabonen en schilfers : Een bijprodukt van olieextractie dat zeer veel gebruikt wordt als zeer hoog proteïnen supplement in een granenmix,als granen alleen niet voldoende proteïnenrijk zijn en om een hoge melkgift of goed groeiende lammeren te ondersteunen.Gezien het zeer hoog in proteïnen is dient het verschaft te worden met voorzichtigheid . Wortelgewas : Wortelen en knolgewassen moeten werkelijk aanzien worden als gelijkgestelden met granen,laag in vezel en hoog in zetmeel. Niettegenstaande ze hoge hoeveelheid water bevatten en de noodzaak om hen goed te kauwen vermindert het risiko van

31/10/2007 18:57


8 van 20


zetmeel. Niettegenstaande ze hoge hoeveelheid water bevatten en de noodzaak om hen goed te kauwen vermindert het risiko van zuurvergiftiging.Hun nuttigheid ligt in het feit dat ze kunnen opgeslagen worden voor wintergebruik,wanneer andere sappige voeding schaars is. Ze moeten beschermd worden tegen vorst. Reinigen en snijden is een noodzaak,maar ze mogen niet in te kleine stukken gesneden om verstikking te voorkomen. Gewicht met gewicht vergeleken bevatten wortelen,aardappelen en droogveevoer een hogere voedingswaarde dan raap,koolraap of mangelwortel. Er moet aan gedacht worden dat bokken niet dienen gevoed te worden met wortelen uit vrees voor stenen in de urinewegen.Niettegenstaande,zijn het de toppen van bieten,geen wortels,dewelke hoog in zuringszuur zijn en dit is de oorzaak van het blokkeren van de urinewegen. Bokken dewelke aan deze oorzaak sterven werden met een hoog geconcentreede voeding en laag foerage voedsel gevoed en leden aan phosfaatstenen. Wees gewaarschuwd. Het drinken van hard water heeft ook invloed op de oorzaak van deze vernietigende ziekte. Krachtvoer,granen en zaden : De verwachte produktiviteit van onze geiten vandaag maakt het noodzakelijk hen te voorzien van krachtvoer en van foerage (hooi). Granen,heel,geplet of bereidt,zoals hele of geplete haver of gerst en gekookte maïsvlokken worden regelmatig gevoed in gemixte vorm;somstijd met wat zemelen en met geplete erwten,soyameel of lijnzaad om de nodige proteïnen te bevatten. Suikerbietpulp wordt eerder toegevoegd of apart verschaft. Geiten verlangen variatie in hun voeding. Meerder kleine hoeveelheden krachtvoer per dag is beter dan één grote hoeveelheid;onthou in gedachten het risiko van zuurvergiftiging en vermindering in het opnemen van hooi,zoals vroeger beschreven. De vele soorten granen verschillen allen lichtjes in hun karakteristieken - haver is hoger in vezel terwijl vlokken maïs rijker aan energie zijn. Graan is hoog in phosfaat en laag in calcium,terwijl de reserve in hooi zit.Maak voedselveranderingen langzaam aan. Geitenmengelingen : Verscheidene voederfabrikanten maken mengeling voor geiten.Als de aparte ingrediënten allen zichtbaar zijn,is het gekend als “ruwe portie”. Als alternatief worden de ingrediënten gemalen en geperst tot korrel.Wanneer men besluit deze aan te kopen,is de belangrijkste informatie de volledige samenstelling hiervan te kennen,de totale hoeveelheid proteïnen hetwelk dit bevat,het metabolisme energie enz. Smakelijke variaties,hoewel de meeste geiten deze smaak na een paar dagen gewoon zijn. Sommige samenstellingen zijn sterk gemelaseerd,hetwelk sommige geiten graag mogen en anderen weer niet. Ook als je een kant en klaar gemaakte mix koopt,heb je geen mogelijkheid om het recept te veranderen. Dit kan nare gevolgen hebben zeker wanneer de dure aankoop voor grotere kudde nodig zijn.Korrels voor melkkoeien kunnen dan gebruikt worden als alternatief. Als eerder aangehaalt zijn we verplicht uit noodzaak en dit van tijd tot tijd om de mengeling te veranderen,zodat een geitenmengeling soms te rijk of soms te arm aan bepaalde zaken zijn. Mineralen en vitaminen : Geiten moeten mineralen krijgen en soms vitaminen als supplement wat zij terugvinden in hun voeding.Zout is de meest gekende noodzaak,maar andere mineralen zijn even zo belangrijk,sommige van hen “de minieme mineralen” worden enkel in zeer kleien hoeveelheden verlangt. Een liksteen dient altijd aanwezig te zijn in de stal en beschikbaar voor elk dier .Likstenen voor geiten zijn relatief hoog in kobalt. Likblokken kunnen geplaatst worden in speciaal daarvoor voorziene houders. Een grotere maat is voorzien van een gat in het midden zodat het hieraan kan opgehangen worden,maar deze blokken zijn zo zwaar zodat je zeker dient te zijn dat ze niet op een lam kunnen vallen. Keukenzout kan ook verschaft worden. Een mineralenblok is op zichzelf niet voldoende om te voldoen voor de meeste geiten; een mineraal/vitaminen poeder dient ook verschaft te worden. Een klaargemaakte mengeling voor geiten zal dit reeds bevatten,maar als je zelf je samenstelling maakt dien je een dergelijk poeder toe te voegen.Het beste is ongeveer 25 gram per geit per dag toe te voegen,want het poeder heeft de neiging om te ontbreken in een thuisgemaakte mengeling.Vergewis u ervan dat de vitaminen niet vervallen zijn door de datum op het label na te zien.De verandering in mineraalverlangen van drachtige geiten en geiten in laktatie zal later behandeld worden.

Voeding van de melkgeit : Hoofdstuk 4. Zoals het geweten is,verlangen de meeste geitenhouders meer praktische dan theoretische uitleg over voeding,dit hoofdstuk behandeld dit op een eenvoudige wijze,beter dan een totale en adekwate formule over de voeding. Sommige gouden regels: · Het streven zou erop gericht moeten zijn elke geit in de kudde in een goede lichaamskonditie te houden,niet te dun en niet te vet en dit het ganse jaar rond. · Goede voeding kan enkel effektief zijn als deel van de totale behandeling op goed beheer,inbegrepen degelijke huisvesting,het uitlaten en gezondheidszorg,gedeeltelijke preventie en behandeling van parasieten en wormen. ·

Voeding dient zuiver opgeslagen, klaar om te verschaffen en dit dient beschermt tegen vocht,bederf en ongedierte.

·

Voeding moet hygiënisch verschaft aan de volledige kudde met begrip van het gedrag van de geit zodat elk dier haar deel krijgt.

·

Goed hooi is het meest belangrijk deel van de voeding.

31/10/2007 18:57


9 van 20


·

Goed hooi is het meest belangrijk deel van de voeding.

·

Op zijn minst dient de helft van de voeding (op basis van droog gewicht) te bestaan uit fourage.

· Groene voeding,krachtvoer ,mineralen,vitaminen en water zijn even belangrijk en een uitgebalanceerd en korrekte voeding is cursiaal voor succes. · Elke verandering in de voeding van de geit moet geleidelijk aan gebeuren en dit om de populatie van bakteriën in de maag de gelegenheid te geven zich aan te passen. ·

Lammeren dienen onmiddellijk na de geboorte biest te krijgen,gevolgd door voldoende melk tot aan het spenen.

·

Drinkwater dient steeds zuiver te zijn,fris en altijd beschikbaar.

Voeding van de volwassen geit. Een vrouwelijk lam, vroeg in het voorjaar geboren en goed gevoed zal waarschijnlijk 70% van haar gewicht als volwassen geit bereikt hebben in de herfst.In dit geval dient ze gedekt zodat ze zelf lammeren werpt dicht bij haar eerste verjaardag. In de veronderstelling dat goede en voldoende voeding wordt verdergezet,zal ze verder groeien tot ze haar volledig gewicht bereikt,terwijl ze 1 of meer lammeren produceert en een redelijke hoeveelheid melk verschaft. Bemerkingen betreffende de voeding van een volwassen geit ligt gelijkaardig met deze van omgaan met lammeren. Het dient duidelijk te verstaan dat gedurende het jaar (of misschien tweejaarlijks) de cyclus van zwangerschap,melken en het droogzetten,de benodigheden van het vrouwelijk dier enorm verschillen,en deze verschillen moeten aangepast worden.De produktie van melk is enorm kostbaar in termen van energie,proteïnen,water en mineralen. De grote geit dewelke veel melk produceert heeft meer nood en verlangt meer voeding en water dan de kleinere geit,dewelke niets doet maar enkel haar eigen lichaam dient te onderhouden. In feite is het voor een geit dewelke veel produceert moeilijk om voldoende per dag te konsumeren om haar melkgiftop peil te houden, en de voeding dewelke ze eet moet een hoge voedingswaarde hebben,zowel haar krachtvoer als haar hooi. Herinner dat een groot lichaam,een grote melkgift,melk dewelke rijk is aan vet en proteïnen,groei van de geit zelf,groei van de foetus gedurende de laatste twee maanden van de zwangerschap , er noodzaak is om vlees aan de geit te houden en dat dit allemaal redenen zijn om voldoende voedsel te geven en verschillende van deze redenen kunnen samen aanwezig zijn. Een geit dewelke enkel graast heeft ook wat behoefte aan wat extra voeding voor de energie dewelke zij verbruikt tijdens het grazen,in vergelijking met de geit dewelke nooit buiten komt. De volgende voorbeelden kunnen aangepast worden met individuele gedachten. (Nota : Er zal gezien worden dat sommige van deze voorbeelden,dewelke wetenschappelijk uitgewerkt werden voldoen aan de noden van de grote melkgeefster;men deze regel soms dient te breken en dat de helft van het dieet dient te bestaan uit krachtvoer.) Onder deze omstandigheden is het meer dan noodzakelijk om regelmatig in te enten tegen de fatale ziekte enterotoxaemia,somstijd de “overetingsziekte”genoemd. Een redelijk vaccin vervaardigd om te beschermen tegen clostridial ziekte;dewelke kan verkregen worden bij de veearts en genoteerd worden bij onderhuidse injektie;en tenminste elke 6 maanden dient gegeven.In feite dient de ganse kudde op deze manier beschermt te worden. Verschillende jaren geleden was het gewoon te denken aan de geit haar voeding in termen van “onderhoudsrantsoen” om haar lichaamsbehoefte en haar melkgift te behouden enz. Nu is er een meer hulpzame manier,de noodzaak van de geit als een geheel tegen de rijkheid van haar dagelijke voeding van proteïnen en energie. Dit wodt soms “energiedichtheid” genoemd van de voeding,juist hetzelfde als de familie “calorie per portie”,zoals onze eigen voeding.Kaloriën kunnen door gebruik van de maat van energie van geitenvoeding,maar meestal wordt in dit land,de energie van voeding van levende dieren uitgedrukt in megajoules,afgekort MJ. Door de complexiteit van de vertering van herkauwers wordt grote akuraatheid verlangt door de meting “metabolisme energie” afgekort ME. Proteïnen wordt regelmatig uitgedrukt in verteerbare ruwe proteïnen gekend als DCP,of soms in ram van ruwe proteïnen,CP. Beide van deze termen worden gegeven in relatie van het droog gewicht in de voeding,zoals uitgelegd in hoofdstuk 3. Het is nodig een idee te hebben van welke voeding rijk is aan energie en proteïnen en welke niet,om alzo de geit korrekt te voeden in de verschillende stadia,zonder geld te verspillen.Deze kennis kan gemakkelijk vergaart worden door te zien naar de tabellen van voedingswaarde.

Voorbeelden van voedingen in verschillende stadia. Late zwangerschap - laatste 8 weken voor het lammeren. Gedurende deze periode,dient de geit droog te staan als ze nog melk geeft,want haar ongeboren lammeren zullen nu snel groeien en ze zal voor haar eigen konditie moeten zorgen.Als ze weigert droog te staan,zal ze meer voeding tijdens deze periode nodig hebben

31/10/2007 18:57


10 van 20


ze zal voor haar eigen konditie moeten zorgen.Als ze weigert droog te staan,zal ze meer voeding tijdens deze periode nodig hebben dan voorgesteld. Middelmatige energie voeding middelmatig kwaliteitshooi gemiddelde energie geitenmengeling met 14 % CP suikerbietpulp

geit van 60 kg 1 kg 1 kg 0,2 kg

geit van 90 kg 1,5 kg 1,5 kg 0,2 kg

Dit zal de behoefte voor de geit dekken zelfs als ze een drieling draagt,maar de hoeveelheid krachtvoer dewelke zou verschaft moeten worden zal meer bedragen dan een hoogdrachtige geit kan eten. Het lijkt veiliger haar een beter kwaliteitshooi te geven en een hogere energiewaarde van krachtvoer,zodat de geit minder dient te eten om aan haar behoeften te voldoen. Hoge energievoeding goed hooi hoge energierijke geitenmengeling met 14 % CP suikerbietpulp

geit van 60 kg 1 kg 0,75 kg 0,2 kg

geit van 90 kg 1,5 kg 1 kg 0,4 kg

De voeding zal de behoefte van een hoogdrachtige geit dekken en dit met een kleinere inname van krachtvoer en is daarom meer geschikt om het risiko van ondervoeding te vermijden,door het uitzetten van haar ongeboren lammeren en niet staat acht om grote hoeveelheden te verorberen. Verder toont onderzoek in Frankrijk aan dat het eten van goed hooi in dit stadium heilzaam is voor de geit haar eetlust en melkgift na het lammeren. Het is aan te bevelen dat het beste beschikbare hooi gvoed wordt aan de hoogst drachtigste geiten van de kudde. De berekeningen tonen ons aan dat deze voedingen toereikend zijn in energie en proteïnen waarover we het later zullen hebben in het hoofstuk “Het fijn afstellen van de voeding” Vroege laktatie - de eerste 6 weken. Gedurende deze fase dient de melkgift op te komen van niets tot haar top,hetwelk maakt dat er veel gevraagd wordt van de geit en haar voeding. Terzelfdertijd is onmiddellijk na het lammeren haar honger niet zo groot terwijl dit later wel het geval is; in feite groeit de melkgift veel sneller dan de voeding dewelke dagelijks ingenomen wordt. De geit compenseert dit door uit haar lichaamsreserve te putten, met ander woorden zal ze wat ook de eigenaar doet om dit te voorkomen,conditie verliezen. Dit is zeer natuurlijk ,voorzie dat de voeding voldoende is om het verlies aan gewicht zo veel mogelijk te beperken.Als het onvoldoende is,zal de melkgift snel dalen. Ook dient er aan herinnert dat in de latere laktatie,wanneer de melkgift daalt,voldoende voeding dient verschaft zodat de geit in staat is haar reserve’s weer op te bouwen,zodat ze klaar is voor haar volgende laktatie. Sommige geiten en in het bijzonder deze in grote kudde dewelke gemeenschappelijk gehuisvest zijn in grote gebouwen,gaan niet buiten om te grazen en worden altijd binnen gevoed. Andere kunnen buiten en zijn in staat om een grote portie van hun voeding van gras tot zich te nemen. Het is moeilijk te weten hoeveel voedsel zij verwerven bij het grazen,maar een schatting van de voeding werd gemaakt en hierna afgebeeld. Voor een geit dewelke in staat is op haar top 6 kg/dag te geven,maar deze niet geeft. Voeding enkel binnen verschaft goed hooi hoog energie geitenmengeling met 18% CP suikerbietpulp

geit 60 kg 1,25 lk 1,25 kg 0,2 kg

voeding gedeeltelijk binnen en gedeeltelijk buiten in een goede weide goed hooi gras hoog energie geitenmengeling met 14% CP suikerbietpulp

geit 90 kg 1,5 kg 1,5 kg 0,2 kg

geit 60 kg 0,5 kg 4,3 kg 1 kg 0,2 kg

geit 90 kg 0,5 kg 5,0 kg 1,25 kg 0,2 kg

Deze voedingen zijn voldoende voor een produktie tussen de 3 en 4 kg melk per dag. Enig tekort wordt aangevuld door de geit haar lichaamsreserve. Topproduktie met top opbrengst. Een geit dewelke 6 kg melk per dag geeft. Voeding enkel binnen verschaft goed hooi hoog energie geitenmengeling met 18 % CP

geit 60 kg 1,75 kg 1,75 kg

geit 90 kg 2 kg 2 kg

31/10/2007 18:57


11 van 20


hoog energie geitenmengeling met 18 % CP suikerbietpulp

1,75 kg 0,2 kg

2 kg 0,2 kg

voeding gedeeltelijk binnen en gedeeltelijk buiten in een goede weide goed hooi gras hoog energie geitenmengeling met 14% CP suikerbietpulp

geit 60 kg 0,5 kg 8,5 kg 1 kg 0,2 kg

geit 90 kg 0,5 kg 10 kg 1,25 kg 0,2 kg

Deze voedingen zijn juist voldoende voor de produktie van 6 kg melk per dag,het is gemakkelijker voor een geit van 90 kg om voldoende te eten dan een magerder dier. Het is belangrijk te herinneren dat deze hoeveelheden wel degelijk opgegeten worden.Geiten weigeren altijd een deel van het hooi zodat de verschafte hoeveelheid dubbel zoveel dient te zijn of zelfs hooi moet verschaft worden zoveel ze willen. De gewichten gebruikt in deze voorbeelden zijn de waarde van verse voeding,geen droge stof dewelke gebruikt worden in berekeningen. Vele geitenhouders verkiezen om hun eigen mengeling samen te stellen,liever dan deze kant en klaar te kopen.Het verschillende geconsentreerde voer is gemeenschappelijk gekend als “rechtstreeks” en gemengd tot het verlangede energie en proteïnen hoeveelheid kan bereikt worden met de referentie in de tabellen van voedingswaarde hierna afgebeeld. Hier zijn enkele voorbeelden (gebruikt droog gewicht,zoals aagegeven in de tabellen)

Gemiddelde energie mengeling (12 MJ. ME/kg droge stof) met 14% CP Bestanddeel(droog)

ME(Mj/kg)

CP/gms/kg

1 kg geplette erwten 2,5 kg haver 0,5 kg geplette maïs 0,5 kg zemelen gemidd/kg

13,5 30,3 6,9 5,4 12,4

254 270 51 87 14,7

Vers gewicht voor mengeling 1,2 kg 2,9 kg 0,6 kg 0,6 kg

Hoge energiemengeling (13,5MJ.ME/kg droge stof) met 14% CP Bestanddeel (droog)

ME(Mj/kg)

CP/gms/kg

1 kg geplette erwten 2 kg geplette maïs 2 kg gerst gemidd/kg

13,5 27,6 26,6 13,5

254 204 258 14,3

Vers gewicht voor mengeling 1,2 kg 2,3 kg 2,3 kg

Hoge energiemengeling (13,5 MJ/kg droge stof) met 18% CP. Bestanddeel (droog)

ME (Mj/kg)

CP/gms/kg

875 mg soya meel 2 kg geplette maïs 2,125 kg gerst gemidd/kg

11,6 27,6 28,3 13,5

431 204 274 18

Vers gewicht voor mengeling 1 kg 2,3 kg 2,5 kg

Late laktatie en vroege zwangerschap. Als de melkgift begint te dalen kan de hoeveelheid teruggebracht worden tot dit van de beginnende laktatie, bedenk dat het gras waarschijnlijk van zijn kwaliteit verloren heeft en hooi in de plaats dient bijgegeven te worden. In de eerste 3 maanden van de dracht zijn de ongeboren lammeren zeer klein en voorzien in de konditie van de moeder is voldoende en de melkgift,als er een is,dient eveneens voor gezorgd,extra toelage voor de foetus dient niet gemaakt.

Voeding van jonge dieren. Lammeren van geboorte tot het spenen. Binnen de 20 minuten na de geboorte,worsteld een normaal lam naar zijn voeding en zuigt aan moeders uier.Het is van vitaal belang dat elk lam slaagt in het hebben van goede voeding in de vorm van biest,de eerste melk,en dit vrij onmiddellijk na de geboorte. Biest

31/10/2007 18:57


12 van 20


dat elk lam slaagt in het hebben van goede voeding in de vorm van biest,de eerste melk,en dit vrij onmiddellijk na de geboorte. Biest is dikker en meer geel dan normale melk en wordt geproduceerd door nieuwe moeders van alle herkauwers. Het is zeer speciaal omdat het rijk is in vet om het nieuwe lam warmte te geven en te voorzien van energie,het werkt laxeerend en helpt het lam om de eerste darmpek te verwijderen ;het is rijk aan vitamine A D E en K en het bevat antilichamen om het lam te beschermen tegen mogelijke microben dewelke in zijn nieuwe omgeving voorkomen en tegen hetwelk ze geen bescherming heeft bij de geboorte. Antilichamen moleculen kunnen niet geabsorbeerd worden door de huid van het lam om alzo in de bloedsomloop te komen om hun vitale werk te doen,na de eerste dag van hun leven. Het is slim de eerste noodzakelijke voeding gade te slaan. Nieuwe moeders kunnen zich soms niet realiseren dat ze moeten stilstaan om het zuigen toe te laten en moeten soms gedwongen worden met uw hulp. De speenopening kan de eerste maal verstopt zijn door een harde prop dewelke met een of twee stralen melken verwijderd wordt.De uier kan ook “te laag “ “en/of de spenen te lang,om de dingen gemakkelijk te maken voor de wankelende baby’s en de spenen kunnen verborgen zijn achter lang haar.Als het haar weggeschoren wordt moet je voorzichtig te werk gaan om geen kwetsuren te veroorzaken en er voor zorgen dat er geen pluk haar achterblijft zodat het lam dit niet kan opnemen en erin stikken. Als natuurlijk zuigen niet mogelijk is om een of andere reden,dien je een beetje biest af te melken en te verschaffen in een warme fles en voorzien van een lam- of kinderspeen. Elk lam dient ongeveer 500 ml te ontvangen verdeeld over 3 of 4 voedingen en dit binnen de 12 uur.Een hongerig lam zal schril blaten en beven,terwijl diegene die bevredigd is snel zal neerliggen en in een comfortable slaap vallen. Als de biest van de moeder niet kan gebruikt worden,moet een plaatsvervanger onmiddellijk verschaft worden. De meeste melkgeiten produceren meer biest dan nodig is en het opslaan van het teveel in kleine dosis in de diepvrieser is een wijze voorzorg voor toekomstige noodwendigheden. Er wordt aangenomen dat de anti-lichamen actief blijven in de diepvries en dit gedurende twee jaar.Zij worden vernietigd door verwarming. Zo dient u voor het gebruik de biest zeer voorzichtig op te warmen,enkel verwarmen tot lichaamstemperatuur,in een pot met warm water (bain-marie) en niet in de micro-oven.Verzeker u dat de biest dewelke u gebruikt afkomstig is van een ziektevrije en gezonde geit;de virusziekte CAE is enkel vast te stellen door bloedonderzoek en wordt doorgegeven door de biest en de melk. Als biest van een ziektevrije geit niet beschikbaar is,bestaan er biestvervangers in poedervorm,koeiebiest is soms voorradig,bedenk in sommige omstandigheden dat dit de oorzaak kan zijn van sommige vormen van bloedarmoede. De meeste lammeren zijn goed in staat om vlot te zuigen,niettegenstaande is voor een zwak of te vroeg geboren lam het nodig dit te voeden met een maagsonde;de raad van een expert dient gevraagd voordat men dit voor de eerste maal doet. De geit zal biest produceren in verdunerende hoeveelheden totdat gewone melk dit volledig overneemt en dit tot ongeveer 4 dagen na het lammeren.Het kan niet verkocht worden voor menselijke konsumptie zodat er niets te verliezen is en alles te winnen als de lammeren bij hun moeder gedurende deze periode kunnen blijven. Een zaak,het regelmatig zuigen help de laktatie aan een goede start en helpt de baarmoeder samen te trekken.Anderzijds is het psychologisch belangrijk voor de lammeren om zich te binden met hun moeder en physisch voor hen om zeer regelmatig voeding tot hen te nemen hetwelk niet mogelijk is als er gevoed wordt met flessen.Verder geeft het de eigenaar de tijd om te besluiten hoe het verder moet en als het zover is of de lammeren dienen om verder te kweken. Angora,cashmir,bagot,boer en dwerglammeren worden normaal altijd bij hun moeder gelaten totdat ze gespeend worden. Melkgeiten daarentegen,dewelke bestemd zijn om melk te produceren,zullen na 4 dagen van hun lammeren gescheiden worden;enkele geiten zullen soms hun lammeren verder mogen grootbrengen door hen te laten zuigen en worden slechts eenmaal per dag leeggemolken om de familie te voorzien van melk. Lammeren,dewelke van hun moeder verwijderd worden en kunstmatig verder worden gevoed mogen niet langer dan 4 à 7 dagen bij de moeder zuigen;omdat ze na deze tijd geen rubberen speen meer zullen accepteren.(Als het echt moet kunnen oudere lammeren leren drinken uit een kom) De beslissing dient gemaakt of men de lammeren grootbrengt met geitenmelk of kunstmelk;beiden kunnen goede resultaten geven en de beslissing zal genomen worden op basis of men de melk kan verkopen,kostprijs van de kunstmelk,enz. Enkele firma’s maken speciale kunstmelk voor geitelammeren,poeders voor kalf of schapen kan ook gebruikt worden. Poeder voor schapen zal extra verdunning verlangen voor geitelammeren,maar sommige poeders voor kalveren dienen meer geconcentreerd. (Ooimelk is rijker dan geiten of kalvermelk) Het poeder dient gemengd met water om een drank te vormen.Men kan soms denken dat het ook als poeder kan gevoed worden,maar dit is niet zo. De reden is dat wanneer een lam weet dat het melk kan drinken een reflexreaktie optreedt- de vorming van de maagopening;hetwelk leidt dat de melk door de opening passeert van de magen om alzo in de echte maag terecht te komen waar het zal verteerd worden;daar waar het binnenkomt in de maag zal de bacteriële fermentatie van de melk plaatsvinden,hetwelk schadelijk is voor het lam. De routine van de melkvoeding dient daarom zo vroeg mogelijk mee gestart te worden en dit om het ontwikkelen van dit reflex te ontwikkelen.Een typische formule is het mengen van 15% poeder,dat is 150 gr per liter voeding. Als een groot aantal lammeren te samen dienen gevoed is een uitrusting voor het voederen hetzij warm of koud beschikbaar te zijn zodat de lammeren die dit wensen kunnen zuigen. Niettegenstaande is het bij een kleine kudde de gewoonte elk lam apart te voeden en dit op regelmatige tijdstippen door het verschaffen van een vooraf bepaalde hoeveelheid melk of gelijkgestelde op lichaamstemperatuur (103 F°),door het gebruik van een fles bv. een wijnfles afgesloten met een lamspeen. Voor dit voorstel dient

31/10/2007 18:57


13 van 20


lichaamstemperatuur (103 F°),door het gebruik van een fles bv. een wijnfles afgesloten met een lamspeen. Voor dit voorstel dient elke voeding onmiddellijk voor gebruik klaargemaakt te worden en het reinigen van flessen en spenen dient met dezelfde zuiverheid gereinigd als voor mensenkinderen. Het gebruikte water dient geschikt als drinkwater. Lammeren kunnen zeer gemakkelijk aan de diarree geraken als hygïene en korrekte temperatuur niet wordt nageleefd en als te snel wordt overgeschakeld van melk op kunstmelk. Geef eerst een mengeling van natuurlijke melk en melkpoeder en verhoog geleidelijk de hoeveelheid melkpoeder. Hou de speen en fles samen vast om te voorkomen dat het lam aan de speen trekt terwijl het drinkt.Verschillende kleine voedingen worden eerst verlangt,wanneer de lammeren groeien kunnen grotere hoeveelheden verschaft worden. Men dient kleine lammeren aan te leren om aan de speen te zuigen door de speen zachtjes in hun mond te bewegen,maar na een paar voedingen zal dit niet meer nodig zijn.Het gat in de speen is zoals bij de meeste spenen te klein en dient aangepast om gemakklijk te kunnen zuigen. Als leidraad,een typisch programma: 0 tot 1 week : 300 ml . 4 maal per dag 1 tot 2 weken : 400 ml . 4 maal per dag 2 tot 8 weken : opvoeren tot 0,85 l . 3 maal per dag 9 tot 10 weken : verminderen op 0,85 l . 2 maal per dag 11° week : 500 ml . 2 maal per dag 12° week : 500 ml . 1 per dag 13° week : enkel vaste voeding De vermindering van de melkvoeding en de verandering naar de eerste voeding,voeding van het volwassen dier is uitzonderlijk belangrijk om de ontwikkeling en groei van de magen,dewelke zeer klein en niet ontwikkeld zijn bij het pasgeboren lam. Goed ontwikkelde magen zijn nodig voor en produktieve melkgeit. Verlenging van de melkgift is zeer mooi voor het lam en bevordert een snelle groei,maar ontmoedigd het nemen van voeding zoals hooi en dergelijke en is enkel goed voor lammeren bestemd voor het vlees,maar niet voor toekomstieg leden van een melkstal. Zelfs als ze maar een week oud zijn,zullen de kleine lammeren beginnen met het eten van fijn,zoet en zacht hooi en nemen zelfs een paar beetjes van een degelijke mengeling krachtvoer. Zuiver water dient ook steeds aanwezig te zijn. In het begin zal zeer weinig genomen worden,zo voorzie slechts kleine hoeveelheden en zuivere bakken en neem steeds weg wat overblijft. Laat geen muf,vuil eten of water in het bijzijn van de lammeren. Lammeren dewelke men buiten laat zullen wat aan aarde knabbelen. Tijdens de speenperiode zullen de geconsumeerde hoeveelheden stijgen en goed hooi dient aangeboden in funktie van wat gegeten wordt met een of twee voedingen per dag van een energierijk krachtvoer met 18% CP,gelijk dit hiervoor beschreven voor oudere geiten. De dagelijkse hoeveelheid voeding kan opgetrokken worden tot 225 gram in totaliteit. Voor lammeren dewelke nog altijd bij hun moeder zijn,dient een methode uitgevonden om te voorkomen dat de moeder het eten van de lammeren verorbert.

Oudere lammeren en jaarlingen(overlopers) Zoals eerder aangehaald kan een goed groeiend lam gedekt worden en zelf lammeren geven op de leeftijd van 1 jaar. Hieruit volgt dat als men dit van plan is,dient het lam gevoed zodat het zeer snel groeit aan een gemiddelde van 180 - 200 gr per dag. Als ze moet lammeren op 15 maanden is een groei van 140 gram per dag voldoende,terwijl het dier hetwelk een jaarling wordt en voor het eerst lammert op tweejarige ouderdom zich kan veroorloven met een tragere groei van 100 gr per dag. Een snellere groei verlangt een voeding die rijker is in energie en proteïnen.De grotere uitgaven kan verrechtvaardigd worden door de eerdere produktie van melk en lammeren. Omgekeerd dient een overloper een armere voeding te krijgen,veel te dikwijls wordt ze veel te vet,hetwelk kan leiden tot problemen met het dekken. Waar lammeren buiten gaan om te grazen,zal het supplement aan voeding de verlangde groei teniet doen.In feite wordt er aangeraden dat lammeren dewelke bestemd zijn om zelf lammeren te geven op 12 maanden,het beter is ze binnen te houden,de situatie zoals voorzien is bij een grote kudde waar huisvesting voorzien is en alzo het gevaar van parasietwormen,slechte kwaliteit van het gras en een tragere groei tegen te gaan. In de voorbeelden van voeding voor jonge dieren hieronder gegeven,wordt er genoteerd dat een hoge proteïnrijke voeding eerder noodzakelijk is alsook energie.

Voor een lam van 30 kg Bestanddeel (vers gewicht)

winst van 100 gr/dag

winst van 200 gr/dag

31/10/2007 18:57


14 van 20

Bestanddeel (vers gewicht) goed hooi hoog energiegeitenmengeling 18% CP suikerbietpulp


winst van 100 gr/dag 1 kg 200 gr -

winst van 200 gr/dag 1 kg 400 gr 100 gr

Voor een lam van 50 kg Bestanddeel (vers gewicht) goed hooi middelmatig hooi hoog energie mix 14% CP midden energiemix 14% CP

winst van 100 gr/dag 1,5 kg 400 gr

winst van 200 gr/dag 1,5 kg 500 gr

In de late lente en vroege zomer kan grazen de helft van het hooi en krachtvoer vervangen,zeker daar waar een tragere groei toegelaten wordt.

Voeding van oudere bokken. Terwijl bokken regelmatig een groter gewicht bereiken dan geiten,is het bealngrijk ze niet te overvoeden met krachtvoer,hetwelk phosfaat bevat en hetwelk verstoppingen kan veroorzaken in de urinewege,,zelfs met fatale afloop. Soortgelijk,de toppen van bieten dewelke hoog zijn in zuringszuur,dienen niet gegeven

Een voedingsvoorbeeld Bestanddeel gemiddeld hooi gemiddelde energie geitenmengeling 14% CP

Hoeveelheid 2 kg tot 800 gr

Zoals bij jonge dieren,kan grazen ongeveer de helft van de hiervoor vermelde hoeveelheden verminderen. Sommige bokken kunnen uiers ontwikkelen dewelke melk geven. Als dit gebeurt dient u hun enrgie en proteïnenvoeding te verminderen.

Voeding van niet melkgevende dieren : Hoofdstuk 5. Noodzakelijke faciliteiten en uitrusting : Hoofdstuk 6. De enige weg om u te verzekeren dat elke geit zijn eigen rantsoen aan krachtvoer krijgt is een afscheiding tijdens het voeren te voorzien.Geiten dewelke samenleven,elk aantal dieren vanaf twee,zijn totaal toegewezen aan het “rangorde” systeem,hetwelk onmeedogend kracht wordt bijgezet.Wanneer de rang van elk dier bepaalt is,wordt er niet meer gevochten,de laagst gerangschikte geit ziet wel uit voor problemen door stilletjes in een hoek te liggen en durft niet te komen eten. Zelfs bij weinig verschil tussen de geiten met veel plaats in het hok is er altijd een de baas dewelke van eetbak tot eetbak loopt om er zeker van te zijn dat zij het beste heeft,terwijl haar ondergeschikten verplicht worden om van eetbak te veranderen om haar te ontwijken. Moedergeit heeft zelf geen bezwaar omtrent het beroven van de voeding van haar lammeren. In kleine kudde worden geiten gewoonlijk apart gestald in afzonderlijke boxen,eerder zoals het stallen van paarden in miniatuur,zodat individuele voeding in plastieken of rubberen bakken en emmers geen probleem vormt.Wanneer twee geiten een box delen kunnen ze beiden,of de dominante tijdelijk vastgemaakt worden bij hun leiband voor de tijd dat nodig is om te eten en dan onmiddellijk daarna losgemaakt worden.Sommige geitenhouders geven krachtvoer tijdens het melken,hetwelk dit probleem kan oplossen van melkgeiten dewelke in de melk zijn Voor het voeden van hooi,dient iedere box uitgerust met een hooiruif,zodat hooi niet kan vertrapt worden op de vloer hetwelk niet meer zal gegeten worden. Gebruik geen hooinetten omdat geiten per ongeluk er gaan op staan en alzo hun benen,hoofd,hoorns of andere in de netten verstrikken inde netten met gevaarlijke resultaten.Het is zeer nuttig dat de ruifen buiten de boxen kunnen gevuld worden,misschien via een centrale gang.Ruifen met een deksel kunnen hopelijk de geiten stoppen dewelke de gewoonte hebben om al het hooi uit de ruif te trekken en op de grond te werpen om te zien welke de beste hap voor hen hierin is. De gaten van de ruif dienen groot genoeg te zijn om de geiten toe te laten te eten,maar niet te groot zodat een lam haar hoofd hierin niet kan tussen steken.Velen hebben hier al de dood gevonden.Een apart probleem vormen de wolgeiten als delen van het hooi in hun pels blijven hangen.Deze maken de wol dikwijls onbruikbaar.De toevoeging van een sterke gladde trog beneden de ruif,om delen van het hooi op te vangen en te voorkomen dat de geiten onder de ruif gaan liggen of een rubberen dak onder de ruif kan misschien dit probleem oplossen.Als vrijstaande ruifen worden gebruikt dienen ze verankerd zodat geiten deze niet kunnen omverwerpen,op hun onvolwassen kameraden.De dood werd op deze manier meermaals veroorzaakt.Een gemakkelijke doorgang is ook nuttig voor het verdelen van voeding en wateremmers,waarvoor speciale ringen beschikbaar zijn.Zowel het geriefelijk is,beschermen deze houders eveneens de geiten tegen het omkeren van hun emmers om te zien of de basis van het omgekeerde vat

31/10/2007 18:57


15 van 20


is,beschermen deze houders eveneens de geiten tegen het omkeren van hun emmers om te zien of de basis van het omgekeerde vat het gewicht van hun voorbenen wel kan dragen.Indien mogelijk voorzie dat de emmers buiten de box kan gehouden worden en dit door een opening in de box te voorzien waardoor ze hun hoofd dienen te steken om te eten en te drinken.Dit voorkomt eveneens dat de keutels in het water en de voeding terecht komt. Vele geiten zijn zo zwaar als mensen en als ze op hun achterste benen gaan staan,ook zo groot.Alles wat hun huisvesting betreft dient zeer sterk te zijn en “geitenveilig” en de wet op het welzijn van dieren verlangt dat geen scherpe uitsteeksels of losse bevestigingsmiddelen aanwezig zijn. Naast de geitenstal is een kraantje met drinkbaar water aangewezen alsook een harde borstel voor het uitschrobben van de eet- en drinkbakken.Vaten voor het opslaan van krachtvoer zijn nodig omdat anders muizen en ratten gaten in de papieren of plastieken zakken van deze voeding zullen vreten.De vaten moeten op plaatsen staan waar de geiten niet bij kunnen om hen het openen of het omver te werpen tegen te gaan en om dan een grote hoeveelheid hiervan op te eten met mogelijk fatale gevolge,.Tegenwoordig worden plastieken vaten meer gebruikt dan gegalvalniseerde en ze zijn zeker gemakkelijker te reiningen.Een opslagplaats voor hooi werd reeds besproken in hoofdstuk 3.Hoe groter hoe beter. In hoofdstuk 4 werd reeds de noodzaak vermeldt om elke geit de korrekte hoeveelheid gewicht in voeding te geven.Het zou te omslachtig zijn om bij elke maaltijd dit af te wegen;een gemakkelijke manier is het vinden van een of meerdere bakjes dewelke het gewicht kunnen bevatten van het te verschaffen krachtvoer hetwelk gebruikt wordt als maat als men voeding verschaft. Terwijl de noodzaak bij grotere kudde voor de geiten hetzelfde zijn,is de methode verschillend,daar de kost en het werk van apart opstallen en apart krachtvoer verschaffen is bijna onmogelijk.Geiten worden gehuisvest in gemeenschappelijke groepen op elkaar afgestemd.De watervoorziening gebeurt automatisch via leidingen en nippels of bakjes met vlotter.Het reinigen van deze bakjes mag niet vergeten worden en het water verschaffen met de hand kan soms nog nodig zijn als het water bevroren is.Voeding wordt verschaft via bakken of somstijds via een transportband onmiddelijk buiten het hok en de geiten dienen hier hun hoofd door het traliewerk te steken om te eten.Een sluitmecanisme kan indien noodzakelijk gebruikt worden om elke geit vast te zetten tijdens het verschaffen van hun krachtvoer.Kleine kleppen kunnen gebruikt worden om de hoofden van de geiten vast te houden. Somstijds wordt zulke barriere gebruikt en de voeding van krachtvoer op deze manier is een deel van het melkproces. Als kudde,grote of kleine,buiten kunnen om te grazen dient een degelijke afsluiting aanwezig te zijn en maakt een groot deel uit van de kostprijs.Al deze uitrusting,voor beide,grote en kleine ondernemingen is verkrijgbaar bij degelijke leveranciers dewelke u met raad kunnen bijstaan.Sommige uitrusting kan thuisgemaakt van degelijk materiaal.

Het afstellen van het dieet : Hoofdstuk 7. Dit wordt gedaan door het samengaan van de variëteiten en verandering,noodzakelijk voor de geit dat de capaciteit heeft om aan de nodige voedingswaarde te voldoen rekening houdend met de hoeveelheden dat het dier kan en zal eten op een dag Berekeningen worden gebaseerd op resultaten en onderzoeken dewelke de hoeveelheid behoeften van de geit en de samenstelling van voeding in soortgelijke termen met zicht op energie,proteïnen,mineralen en vitaminen Tabellen van deze figuren zijn moeiteloos beschikbaar,maar om er goed gebruik van te kunnen maken is het op zijn minst nodig het gewicht van elke geit te kennen,de goeisnelheid van de lammeren,de melkgift van elk dier enz Hoe meer gegevens er gekend zijn,bijvoorbeeld het vet en eiwit van de melk,het aantal lammeren waarvan de geit drachtig is,enzovoort,hoe meer juister een korrekter een dieet kan berekend worden.Grotere nauwkeurigheid kan ook behaald worden door het hebben van eigen hooi,voedersilo enz.hetwelk geanaliseerd werd als de situatie dit toelaat. Volwassen geiten.

Voedselverbruik per dag. Dit wordt gemeten in termen van het levend gewicht van de geit en het droog gewicht van het ingenomen voedsel.Zonder twijfel kan een grote geit meer eten dan een kleinere,maar de grote is niet de enige factor.Een geit dewelke droog staat kan rondkomen met het eten van 3% van haar eigen gewicht in droge stof per dag,terwijl een geit dewelke melk levert wel 5 % nodig heeft.Groeiende lammeren en weing melkproduceerdende dieren komen ergens tussen deze twee extremen uit.Dit kan als volgt in een tabel omgezet worden voor volwassen dieren. Gewicht geit (kg)

50 60 70 80 90

dagelijkse melkgift (3,5% vet)(kg) maximum ingenomen voeding(drooggewicht)(kg)

0

1

2

3

4

5

6

1,5 1,8 2,1 2,4 2,7

1,7 2,0 2,3 2,6 2,8

1,9 2,2 2,5 2,8 3,0

2,1 2,4 2,7 3,1 3,3

2,3 2,6 2,9 3,4 3,6

2,4 2,8 3,1 3,7 4,0

2,5 3,0 3,3 4,0 4,5

31/10/2007 18:57


16 van 20


Verlangde voedingsstoffen per dag. Aangezien kleine dieren in verhouding meer voedsel nodig hebben om hun lichaam te onderhouden tegenover grotere dieren,gebruiken onderzoekers een figuur genoemd “het metabolisme gewicht” van het dier en dit om een betere vergelijking te hebben.Dit is het levend gewicht tot de macht 0.75 en in feite wordt aangetoond dat een geit 0.445 MJ ME nodig heeft en 2,5 gms DCP per dag om elke kilo van zijn metabolisme gewicht te handhaven.Soortgelijke figuren zijn beschikbaar voor groei enz.,maar de geitenhouder heeft geen nood om met deze cijfers te worstelen sinds tabellen van voedingsbehoeften gebaseerd zijn op levend gewicht uitgerekend en beschikbaar zijn. Energie en proteïnen verlangen voor melkgevende geiten. Aangezien geiten en voeding natuurlijk lichtjes verschillen hebben verschillende onderzoekers gebruik gemaakt van lichtjes verschillende tabellen,maar typische tabellen voor de verlangens van melkproductie zijn deze voor het produceren van l kg (of 1 liter) melk ,een geit de behoefte heeft aan 5 MJ van ME en 50 gram van DCP;dit dient bijgevoegd bij de basisgetallen dewelke ze nodig heeft om haar lichaam te onderhouden.Dit kan in de hiernavermelde tabel gezien worden melkgift kg/dag 4%vet - 3% eiwit 0 lichaamsgewicht/kg ME DCP MJ gms 50 8,4 47,0 60 9,6 53,9 70 10,8 60,5 80 11,9 66,9 90 13,0 73,0

2 ME MJ 18,4 19,6 20,8 21,9 23

DCP gms 147 153,9 160,5 166,9 173

4 ME MJ 28,4 29,6 30,8 31,9 33

6 ME MJ 38,4 39,6 40,8 41,9 43

DCP gms 247 253,9 260,5 266,9 273

DCP gms 347 353,8 360,5 366,9 373

Kontroleren van de geschiktheid van een bestaand dieet. Als de droge stof gekend is dewelke dagelijks genomen wordt de proteïnen en energie verlangens, is men in staat het bestaande dieet te controleren door het gebruik van tabellen van voedingswaarde.Als voorbeeld wordt het voorbeeld dieet gegeven in hoofdstuk 4 voor geiten dewelke binnen gehouden worden en 6 liter geven op de top van hun productie.

Voeding goed hooi joge energie geitenmengeling 18% Cp suikerbietpulp TOTAAL

Geit 60 kg versgewicht/kg

drooggewiccht/kg

1,75 1,75

0,2 3,7

1,49 1,50

ME MJ 13,41 20,25

DCP gms 86 216

0,16 3,15

2,00 35,66

13 315

Geit 90 kg versgewicht/kg

drooggewiccht/kg

2,0 2,0

0,2 4,2

1,70 1,72

ME MJ 15,30 23,22

DCP gms 99 247

0,16 3,58

2,00 40,52

13 359

Bruikbaarheid van dit dieet : de geit van 60 kg dewelke 6 liter per dag geeft kan 3 kg voedsel eten op basis van droog gewicht,en in dit dieet haar te vragen 3,15 kg te eten kan ze niet eten.Veronderstellen dat ze voldoende eet,krijgt ze 35,66 MJ van ME in plaats van het verlangde 39,5 MJ.Ze krijgt ook 315 gms van DCP inplaats van het verlangde 353,8.Deze voeding dient daarom bijgewerkt,bij voorkeur door het veranderen van de extra hoge kwalitief fourage.Deze situatie lost het probleem van de kleine geit met hoge mellkgift op.Het bestaande dieet kan volstaan voor het lichaamsonderhoud en de productie van 5,3 liter melk,maar geen 6 liter,zelfs als de geit de hoeveelheid moest opeten. De geit van 90 kg is in een betere situatie,als de 3,58 kg droog gewicht wordt ingenomen is ze ook bekwaam om 4,5 kg te eten,zoals aangetoond in de tabel.Ze zal 40.52 MJ van ME per dag krijgen in plaats van de verlangde 43,maar kan meer eten om aan dit verlangen te voldoen.Ze zal ook 359 gms van DCP ontvangen,hetwelk ook lichtjes tekort is tegen de 373 gms,zoals op de tabel aangegeven,maar een kleine gift van meer krachtvoer of hooi zal dit heuvel oplossen en de geit in staat stellen aan haar lichaamsbehoeften en de 6 liter melkgift te voldoen. Op deze manier kan elk dieet gecontroleerd worden. Planning van een nieuwe voeding. Daar de verlangens van de geit zoveel verschillen,bijvoorbeeld tussen een droogstaande geit en een grote melkgeefster,is het duidelijk dat terwijl een droogstaande geit haar behoeften voldoende kunnen zijn doorwat eenvoudig vezelachtige voeding,de grote melkgeefster een zo rijk mogelijke voeding dient te hebben en een zo rijk mogelijke voeding dewelke ze veilig kan eten.De voedingskwaliteit wordt meestal weergegeven in de prijs,zodat dit geld somstijds kan gespaard worden,maar behoorlijk dient uitgegeven te worden aan anderen. Dit brengt ons terug naar het onderdeel van de “energie dichtheid”van de voeding,eerder aangehaald in hoofdstuk 4.Door het

31/10/2007 18:57


17 van 20


Dit brengt ons terug naar het onderdeel van de “energie dichtheid”van de voeding,eerder aangehaald in hoofdstuk 4.Door het vaststellen van concentratie van energie en proteïnen in de voeding onder verschillende omstandigheden,kunnen we behoorlijke voeding van de tabellen van voedingswaarden samenstellen.Het is meer een eenvoudige aangelegenheid van delen van de dagelijkse behoeften door de doelmatige droge stof dewelke ingenomen wordt per dag.Voor melkgeiten,kunnen deze krachtvoeders als volgt uitgerekend worden,door bijvoorbeeld van een geit van 60 kg geit 60 kg melkgift per dag/kg

Verlangens MJ ME

DCP

gms

0 2 4 6

9,5 19,5 29,5 39,5

53,8 153,8 253,8 353,8

Ingenomen voeding droog gewicht 1,8 2,2 2,6 3,0

Behoeften krachtvoer MJ/kg 5,2 8,8 11,3 13,1

hmsDCP/kg

29,8 69,9 97,6 117,9

Als we naar de tabellen van voedingswaarde zien in (hoofdstuk 8)voor gegevens met de juiste samenstelling van energie en proteïnen voor de dagelijkse verschillende melkgiften toont ons dit aan dat terwijl voor een droogstaande geit deze in theorie haar energie haalt uit arm hooi of zelfs stro (smakelijkheid en mineralen dient men niettegenstaande te overwegen)een melkgeit die meer dan 2 liter per dag moet geven men haar voeding dient aan te vullen met krachtvoer en dit omhoog brengen met energie en proteïnen in haar voeding) Berekening van de hoeveelheden krachtvoer dewelke men verlangt. Als voorbeeld nemen we een geit dewelke 60 kg weegt en 4 liter melk per dag geeft en gevoed wordt met hooi dewelke 8,5 MJ ME/kg bevat,aangevuld met een geitenmengeling hetwelk 13,2 MJ ME/kg bevat hetwelk haar energieconcentratie in haar voeding brengt op 11,3 MJ/kg zoals aangegeven in de tabel hiervoor.De methode van berekening van de proporties hooi en geitenmengeling om haar te voeden is als volgt: Laat de proportie van het krachtvoer in het rantsoen “C” zijn Dan 11,3 = 13,2c + 8,5 (1-c) 11,3= 13,2c + 8,5-8,5c 11,3-8,5 = 13,2c-8,5c 2,8 = 4,7c c = 0,59 De geit van 60 kg dewelke 4 liter melk per dag geeft kan een drooggewicht eten van 2,6 kg per dag. 1 kg krachtvoer (versgewicht) bevat 900 gms droog gewicht en heeft een drooggewicht concentratie van 0.9 Dan is de hoeveelheid geitenmengeling dewelke moet gegeven worden (0.59 x 2,6) onregelmatig door 0.9 hetwelk 1.,7 kg per dag vers gewicht is. De proportie van hooi zal 0,41 zijn.Veronderstel dat het hooi een droog gewicht concentratie van 0,85 heeft,dan zal de hoeveelheid hooi hetwelk moet gegeven worden (0,41 x 2,6)onregelmatig door 0,85 hetwelk 1,25 kg per dag versgewicht is.Aldus is de helft van haar rantsoen een geitenmengeling.Een geit van 60 kg dewelke meer dan 4 liter melk per dag geeft dient vanzelfsprekend een betere kwaliteit voeder te hebben. Energie en proteïnen verlangens voor groeiende geiten. Voedingsconsumptie per dag. Zoals eerder aangehaald ,zijn jonge dieren bekwaam,eenmaal de magen ontwikkeld zijn om voedsel op te nemen,tussen die zoals volwassen dieren.Jonge dieren kunnen ongeveer 4,5% van hun eigen lichaam aan voeding verbruiken per dag en dit op basis van droge stof.Dit valt ongeveer terug op 3 % als zij het gewicht van een volwassen dier bereiken. Voedselverlangen per dag. Dit hangt niet enkel en alleen af van de grote en de ouderdom van het lam,maar van de groeisnelheid waarvoor het lam bekwaam is,en binnen deze snelheid,de snelheid die de eigenaar verlangt en bereidt is ervoor te betalen. Jonge lammeren,voor en na het spenen,verlangen een relatieve hoge graad aan energie en proteïnen.Dit kan in de hiernavermelde tabel gezien worden als volgt gewicht van het

maximum in te

gewichtswinst per

Verlangen

MJ ME

g DCP

31/10/2007 18:57


18 van 20

gewicht van het lam/kg


maximum in te nemen droge voeding per dag/kg 0,45 1,3 1,3 1,7 1,7

10 30 30 50 50

gewichtswinst per dag,gms

Verlangen

100 100 200 100 200

6,0 9,8 12,8 13,0 16,0

MJ ME

g DCP

55 70 90 81 101

Kontrole van de doelmatigheid van een bestaande voeding Gebruik makend van de gegevens hiervoor kan de doelmatigheid van bestaande voedingen gegeven in hoofdstuk 4 nagezien worden. Lam van 30 kg hetwelk 200 gms per dag aankomt

Voeding Goed hooi geitenmengeling ME 18% CP Geitenmengeling ME 14% CP Suikerbietpulp Totalen

vers gewicht/kg 1,0 0,4

0,1 1,5

droog gewicht/kg 0,85 0,34

0,08 1,27

ME MJ 7,65 4,6

1,0 13,25

DCP gms 49 50

6,5 105,5

Lam van 50 kg hetwelk 200 gms per dag aankomt vers gewicht/kg 1,5

droog gewicht/kg 1,28

ME MJ 11,48

DCP gms 73,5

0,5

0,43

5,8

47,0

2,0

1,71

17,28

120,5

Deze voedingen zijn beiden bekwaam om de behoeften te voldoen en met inachtname van de maximum ingenomen voeding. Planning van een nieuwe voeding. Op dezelfde manier als voor oudere dieren kan voeding met een redelijke concentratie van energie en proteïnen geslecteerd worden door het delen van de dagelijkse behoeften van het lam door zijn maximum dagelijks ingenomen voeding.Dit kan berekend worden als volgt: lichaamsgewicht kg

winst gms

verlangens MJ ME

10 30 30 50 50

100 100 200 100 200

6,0 9,8 12,8 13,0 16,0

g DCP 55 70 90 81 101

ingenomen droge voeding/kg

krachtvoer MJ/kg

0,45 1,3 1,3 1,7 1,7

13,3 7,5 9,8 7,6 9,4

gDCP/kg 122 53,8 69,2 47,6 59,4

Het is duidelijk van het voorgaande dat het kleine lam rijker voeding verlangt om voldoende groei te kennen. Een nieuwere en meer akurate methode van voedselberkening. Deze methode,dewelke kan gevonden worden in het boek “Energie en proteïnen verlangens voor herkauwers”bevat verschillende verfijningen: Hoeveel te meer de geiten eten en er relatief minder ME verkregen wordt van een gegeven hoeveelheid voeding heeft dit verschillende redenen.De nieuwe methode daarom neemt daarin het getal van de graad van de voedingsrelatie met dat hetgeen verlangt voor het onderhoud van de geit haar lichaam (toegevoegd met L = 1) Vet en oliën Me in de voeding voorzien worden niet verteerd door de maagbacteriën en volgen de weg die andere bronnen van energie zijn,de nieuwe methode voorziet verteerbaar metabolisme energie FME. Sommige van de veteerbare proeteïnen dewelke de geiten eten is verteerd door de maagbacterïen en andere niet.De proteïnen dewelke in de werkelijke maag van de geit terechtkomen om te verteren zijn daarom een mengeling van proteïnen hetgeen resulteert van microbiele aktiviteit,en proteïnen dewelke de geit origineel at.Deze situatie heeft altijd complicaties in de berekening van herkauwers behoeften.Het concept van metabolisme proteïnen (Maar heeft dus geabdopeerd in deze methode.MP heeft twee samenstellingen,verteerbare micorbieel werkelijke proteïnen (DMTP) en verteerbaare ondergegradueerd voeding proteïnen (DUP).

31/10/2007 18:57


19 van 20


Dit boek zet meer gerafineerde methodes uiteen van berekeningen van voeding voor dieren in lactatie,zwangerschap en groeiende melkgeiten en ook voor angorageiten.Niettegenstaande er speciale tabellen van voedingswaarde nodig zijn dewelke hier niet kunnen weergegeven worden ,zo de lezer wordt naar het boek zelf verwezen. Mineralen en vitaminen. Vele uitgevers geven figuren voor mineralen en viatminen verlangens,dewelke onvermijdelijk veranderen gedurende de groei en lactatie.Het is niet practisch,om elke substantie te noemen met een gewichtsgetal,zoals men doet voor voeding zelf,daar een goede geitenmengeling veel van deze verlangens zal bevatten.Een minerale liksteen plus mineralen en vitaminen supplement in het krachtvoer zullen hier voldoen. De evenredigheid van calcium en phospor dient gehandhaaft ongeveer 1,5 : 1,0 door gewicht.De hoge calcium inhoud van lucerne en suikerbietpulp kan gebalanceerd door granen en oliezaden.

Tabellen van voedingswaarde van sommige voeding dewelke gewoonlijke aan geiten gegeven wordt : Hoofdstuk 8. Nota: verschillende bronnen noteren kleine verschillen,het gevolg van variaties tussen verschillende voorbeelden en stalen.Niettegenstaande,de figuren hieronder zijn typisch. Graanprodukten als basisvoeding. Graan gerst haver tarwe geplette mais haverzemelen

droge stof bevat % 86 86 86 90 88

ME DM 13,7 11,5 14,0 15,0 10,1

Mj/kg

ME DM 12,3 12,9 14,2 13,4 12,8 11,1

Mj/kg

DCP g 1kg DM 82 84 105 106 126

calcium g/kg 0,4 1,0 0,3 0,1 1,0

Phospor g/kg 4,0 3,0 3,4 2,8 8,0

calcium g/kg

Phospor g/kg

4,5 4,0 0,4 0,8 1,3 80,0

7,6 8,0 3,4 4,5 8,6 44,0

ether g/kg 16 41 17 39 39

extract

Voeding hoger in proteïnen. voeding soyaboonmeel lijnoliekoek maïs gebroken erwten veldbonen vismeel

droge stof bevat % 90 90 90 86 86 90

DCP g 1kg DM 453 305 339 225 248 631

ether g/kg 18 87 44 14 13 80

extract

Sappige voeding. voeding boerekool kool wringers wortelen knolraap

droge stof bevat % 14 11 12 11 10

ME DM 12,6 10,4 12,4 12,8 12,7

Mj/kg

DCP g 1kg DM 120 100 60 60 70

calcium g/kg

Phospor g/kg

12,1 13,6 3,9 5,5 4,8

3,5 2,7 1,8 3,4 3,4

ether g/kg 22 17 3 -

extract

Veevoer. voeding goed grashooi arm grashooi klaverhooi gerstestro erwtestro lentegras

droge stof bevat % 85 85 85 86 86 20

ME DM 10,1 7,5 8,9 7,3 6,5 12,1

Mj/kg

DCP g 1kg DM 90 45 103 9 50 185

calcium g/kg 5,0 5,0 17,0 3,5 6,0

Phospor g/kg 2,5 2,5 3,0 1,0 2,5

ether g/kg 13 14 13 14 25

extract

31/10/2007 18:57


20 van 20

zomergras gemelaseerd suikerbietpulp gedroogde netels gedroogde luzerne grassilo maissilo


20 90

9,7 12,7

101 80

6,0 7,6

3,0 0,8

16 4

89 90 25 25

10,4 9,4 10,6 11,5

145 174 105 50

17,0 6,8 3,7

3,0 3,1 3,2

28 43 28

Nota : in vele boeken wordt proteïnen opgegeven als rauwe proteïnen (CP) inplaats van verteerbare rauwe proteïnen (DCP).DCP is ongeveer 80 % van CP. Naar de home-page

31/10/2007 18:57


1 van 9

http://users.skynet.be/vhgs/huisv1.htm

DE HUISVESTING VAN GEITEN. De huisvesting van geiten is erg belangrijk. Veel geiten worden het gehele jaar binnengehouden. Vooral op de grotere bedrijven wordt deze methode veel toegepast. De dieren worden dan o.a. met gemaaid gras gevoerd. Een ander voordeel van dit binnenhouden is dat dezelfde dieren uit een groep bij elkaar blijven, waardoor de rangorde niet wordt verstoord, hetgeen de rust sterk bevordert. Ook kan met een besmetting met maag-, darm- en longwormen voorkomen, indien de dieren binnen worden gehouden en niet op besmette percelen weiden. Bovendien vertrappen geiten bij het weiden veel gras. Met het binnenhouden van de dieren kan men tevens trachten de voor de dieren gewenste klimaatsomstandigheden zo goed mogelijk te benaderen. Geiten gedijen minder goed onder ongunstige weeromstandigheden zoals bij felle zonneschijn, regen en wind. Indien de dieren worden geweid zal men daarom voorzieningen dienen te treffen waarachter de dieren kunnen schuilen. Tevens moeten de dieren tweemaal per dag worden gemolken. Indien de melkstal in de nabijheid van de stal is geprojecteerd, kunnen de dieren deze melkstal bereiken. Welke voorzieningen zijn nodig? Om tot een optimale productie van de geiten te komen moeten aan de huisvesting van geiten bepaalde eisen worden gesteld. Zo zullen vooral bij de ‘grotere’ geitenhouders de stal, de kraamstal en de melkstal in afzonderlijke aan elkaar grenzende ruimten moeten worden ondergebracht. Uitgaande van bestaande gebouwen zijn er vaak belemmeringen om hierin de meest gewenste indeling en stalvorm onder te brengen. Vooral de ventilatie en de verlichting zijn factoren die de nodige aandacht moeten krijgen. Bij nieuwbouw zal rekening moeten worden gehouden met toekomstige uitbreidingsmogelijkheden. Alvorens een geitenhouderijbedrijf te beginnen is een gedegen plan met begroting onontbeerlijk. In dit plan dient met de volgende voorzieningen rekening gehouden te worden: n stalruimte voor melkgeiten, jonge geiten en lammeren; n stalruimte voor eventuele bokken; n kraamstal; n melkstal; n melklokaal / kaasbereiding; n opslag van strooisel en voedermiddelen; n werktuigenberging; n erfverharding. Tevens dienen er voor het bewaren en de verkoop van kaasproducten geschikte ruimten aanwezig te zijn. Wat de huisverkoop van producten betreft is de ligging van het bedrijf van groot belang ten opzichte van de woonplaats, de bereikbaarheid en het verkeer. Stalvormen. De huisvesting zal zo moeten zijn dat de dieren zich behaaglijk voelen zodat ze optimaal groeien en produceren. Kleinere aantallen kunnen met succes in een stal voor aangebonden dieren of grupstal worden gehouden. Men kan in deze stal de dieren gemakkelijk afzonderlijk controleren. Het melken geschiedt veelal nog in handwerk op de plaats waar de dieren staan. De dieren worden individueel verzorgd, waarbij ieder dier de benodigde hoeveelheid voer kan worden verstrekt. Voorraadvoering wordt veelal niet 31/10/2007 18:57


2 van 9


ieder dier de benodigde hoeveelheid voer kan worden verstrekt. Voorraadvoering wordt veelal niet toegepast. Het uitmesten dient regelmatig en in handwerk te geschieden. De benodigde arbeidstijd per dier is dan ook groter dan wanneer de dieren in een loopstal zijn gehuisvest. Daarom wordt bij grotere aantallen dieren meestal voor deze loopstal gekozen. Hierbij is voorraadvoering van o.a. hooi goed uitvoerbaar en kunnen de dieren in een aparte melkstal worden gemolken. Het uitmesten kan dan worden beperkt tot slechts enkele keren per jaar. De mestproductie van een volwassen geit bedraagt 1 kg vaste mest en 1,5 kg gier per dag. Bij de opslag van mengmest zal daarom met een productie van 2,5 kg dunne mest/dier/dag rekening moeten worden gehouden. De stal voor aangebonden dieren. Voor geitenhouders met een beperkt aantal dieren biedt de stal voor aangebonden dieren of grupstal een goede mogelijkheid die niet alleen bij ons maar (o.a.) ook in Zwitserland vaak wordt toegepast. Het verdient aanbeveling om hierbij uit te gaan van de zgn. Hollandse opstelling met zowel een voer- als mestgang. De standbreedte voor volwassen dieren bedraagt 50-60 cm. De stal kan in vele vormen worden uitgevoerd. De standlengte kan variëren van 90 tot 125 cm. Men spreekt daarom ook wel van korten langstandstallen. Zowel de uitvoering en plaats van de voerbak kunnen de stallengte beïnvloeden. Zo kan bij een hoog geplaatste voerbak waarbij de dieren liggend met de kop naar voren kunnen, met een standlengte van ca. 90 cm worden volstaan. Betrekt men de ruimte onder de voerbak hierbij (35 cm), dan heeft het dier toch weer 125 cm beschikbaar. Veelal wordt een drinkbakje per twee dieren aangebracht. Dit bakje kan in een uitsparing van de dichte standafscheiding worden geprojecteerd. n De grup: deze dient als tijdelijke opslag van de mest. De afmetingen moeten zodanig zijn dat de stand en mestgang schoon blijven, terwijl het uitmesten gemakkelijk kan worden uitgevoerd. De grup moet voldoende afschot hebben (2cm/m) voor de afvoer van de gier naar een kelder. n De mesten voergang: deze ruimten zijn primair bestemd voor werkruimte: mesten, melken, opslag, voeren, enz. Voor deze doeleinden is meestal een breedte van 1 meter voldoende. De mestgang moet iets afhellen naar de grup en mag niet te glad worden afgewerkt. n De standvloer: deze dient een geringe helling te hebben van 1cm/m naar de grup. De vloer dient isolerend, stroef en liefst niet te hard te zijn. Bij een vloer van beton gebruikt men meestal strooisel. Ook worden wel een rubber- of kunststofmat gebruikt. Gebruik van wat strooisel houdt dan de stand droger. Soms brengt men op het beton een hardhouten rooster aan. Het voorste gedeelte hiervan kan geheel gesloten, terwijl de achterste helft met spleten voor de gierafvoer kan worden uitgevoerd. Een dergelijke vloer blijft beter droog, en wordt door de dieren zeer gewaardeerd. Eveneens kan de stal met een drijfmestkanaal worden uitgevoerd, waardoor het melken gemakkelijker kan worden verricht. n De bevestiging: de dieren kunnen zowel aan een halsriem met ketting als aan een hangketting of hangriem worden bevestigd. Op de afscheiding tussen de standplaats en voerbak wordt dan een eenvoudig voerhekje aangebracht. Het is ook mogelijk dit hekje als vastzethek uit te voeren.

31/10/2007 18:57


3 van 9


Zelfsluitend voerhek De loopstal. De loopstal is een staltype, waarin de dieren niet zijn aangebonden, maar vrij rond kunnen lopen. Loopstallen kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd zoals: a. gestrooide stallen b. ligboxenstal c. volledige roostervloerstal Rekening houdend met het feit dat de sociale rangorde bij geiten een grote rol speelt, is het belangrijk de koppels niet te groot te maken, daar anders de onrust toeneemt. Vooral aantallen van meer dan 25 dieren moeten worden ontraden. Ook in kleinere groepen kunnen evenwel probleemdieren voorkomen die men in afzonderlijke boxen dient onder te brengen. Het verdient verder aanbeveling om de dieren te onthoornen en de koppelgrootte aan te passen bij het aantal standen in de melkstal.

31/10/2007 18:57


4 van 9


De gestrooide loopstal. Veel geiten worden gehouden in een stal die met stro gestrooid wordt en waarin tevens mogelijkheden zijn voor het verstrekken van ruwvoer, krachtvoer en water. Met name in Frankrijk waar men over voldoende stro en bestaande gebouwen beschikt wordt deze vorm van huisvesting voor geiten algemeen toegepast. Ook voor ons land is dit een goede methode alhoewel het benodigde strooisel (0,5 - 1kg/dier/dag) en het uitmesten niet moeten worden onderschat. Veelal wordt de stal met een betonvloer uitgevoerd doch men kan ook met een zandbodem volstaan.

Om het uitmesten op grotere bedrijven te mechaniseren dient men te beschikken over een brede voergang waarop men met een trekker voorzien van een mestvork kan manoeuvreren. Een goede gierafvoer bij gestrooide stallen is altijd een probleem en daarvoor worden meestal extra voorzieningen getroffen. Het ammoniakgehalte in gestrooide stallen is daarom veelal hoger en hiermee zal bij het ventileren rekening moeten worden gehouden. Omdat geiten eigenzinnige dieren zijn moet de oppervlakte per dier zo groot zijn dat verdringing wordt voorkomen en ieder dier voldoende ruimte om te ontwijken heeft. De benodigde oppervlakte per volwassen dier bedraagt ca. 1,4 m2. Voor jonge dieren kan met 1 m2 worden volstaan. Lammeren vragen afhankelijk van de leeftijd een ruimte van 0,5- 1 m2/dier. Een nadeel van een gestrooide stal is dat het hoorngedeelte van de klauwtjes weinig of niet afslijt en daardoor regelmatig moeten worden bijgesneden. Ook zal men er in een gestrooide stal rekening mee moeten houden dat het mestpakket steeds dikker wordt waardoor het voeren aan een vast voerhek problemen op kan leveren. Men zal daarom of de stal regelmatiger moeten uitmesten of het voerhek met voerbak in hoogte verstelbaar dienen uit te voeren. Daarnaast is het in principe mogelijk de vreetbreedte achter het voerhek niet te strooien en dagelijks te reinigen. Het mestpakket in de gestrooide ligruimte kan men dan zonder bezwaar langer laten zitten. Ligboxenstal. Ook kunnen geiten in een ligboxenstal worden gehouden. De ligboxen worden veelal met een hardhouten vlonder uitgerust waarop de dieren kunnen liggen. De ligboxen moeten zijn aangepast aan de leeftijd van de dieren. De afmetingen van de boxen zijn voor: jonge geiten <

10 maanden - lengte 80 cm - breedte 30 - 35 cm

jonge geiten >

10 maanden - lengte 100 cm - breedte 40 - 45 cm 31/10/2007 18:57


5 van 9

jonge geiten >


10 maanden - lengte 100 cm - breedte 40 - 45 cm

volwassen dieren > 24 maanden - lengte 120 cm - breedte 45 - 55 cm Het strooien van de boxen kan, indien deze met een houten bodem zijn uitgerust, achterwege worden gelaten. Veelal kan met regelmatig uitvegen worden volstaan. Het verdient hierbij aanbeveling om de loopen eetruimte als roostervloer uit te voeren. In de daaronder gesitueerde kelder kan dan de mest en gier worden opgeslagen. Bij het toepassen van strooisel in de boxen is het gevaar groot dat hierdoor de spleten van de roosters dicht gaan zitten. Ook hooiresten kunnen dit bewerkstelligen. Als loopen eetruimte kan met een roosterbreedte van 1,25 m worden volstaan. Als roosterbalken voor geiten voldoet een uitvoering in beton met een balkbreedte van 7-8 cm en een spleetbreedte van 2 cm goed. Wellicht kunnen voor dit doel ook stalen roosters met een spijlbreedte van 2,5 tot 6 cm spleetbreedte van 2-2,5 cm worden gebruikt. Door de mestkanalen onderling te verbinden kan de mest in een circuit van mixapparatuur voor het uitrijden worden gemengd. De roostervloerstal. Ook bij de huisvesting van geiten kan een volledige roostervloerstal worden toegepast. Hierbij liggen en lopen de dieren op roosters met een spleetbreedte van 2 cm. Met deze stalvorm kan met een zeer beperkte oppervlakte worden volstaan (ca.1,0 m2/dier). Juist bij een kleine ruimte per dier blijven de dieren goed schoon. Om de mestdoorgang zoveel mogelijk te bevorderen, dienen de balken slechts een breedte van 7 à 8 cm te krijgen. Zowel met betrekking tot de stroefheid als levensduur verdienen betonroosters de voorkeur. Voorkomen moet worden dat voedselresten op de roosters terechtkomen waardoor de roosterspleten verstoppen. Daarom is een zelfsluitend voerhek bij deze stalvorm noodzakelijk. Ook verdient het aanbeveling om de hooiruiven e.d. in een apart stalgedeelte met een dichte betonvloer te plaatsen. In de kelder onder de roosters kan de mest en gier als mengmest van 2,5 kg mengmest/dier/dag beschikt men over voldoende opslagruimte. Om een goed klimaat voor de dieren te verkrijgen zal vooral een roostervloerstal goed geïsoleerd moeten worden. Bij lage buitentemperaturen kan zelfs bijverwarming nodig zijn om de minimum staltemperatuur te kunnen handhaven. Hierover is echter nog onvoldoende praktijkervaring beschikbaar. De kraamstal. Het verdient aanbeveling om de dieren kort voor het werpen in een kraamstal onder te brengen, zodat het lammeren onder hygiënische omstandigheden kan geschieden. Als kraamhokje kan men met een ruimte van 130 x 150 cm volstaan. Per 15 drachtige geiten dient men over één kraamhokje te beschikken. Nadat de lammeren zijn schoongelikt en de nageboorte eraf is, moeten de moederdieren zo snel mogelijk weer in de koppel worden ondergebracht. Gebeurt dit niet dan kunnen er veranderingen in de sociale rangorde van de koppel ontstaan hetgeen de rust niet bevordert. De lammeren worden direct in een aparte ruimte ondergebracht. Beschikt men niet over een kraamstal dan lammeren de dieren in de gestrooide groepsbox af. Het is dan ook mogelijk om in deze box een apart “aflamhokje” aan te brengen. Met name bij roostervloerstallen stellen de dieren een dergelijke afzonderruimte zeer op prijs. De bezetting hiervan wordt tijdens de aflamperiode door de dieren zelf geregeld. De stal voor lammeren. Omdat van geitenmelk in het algemeen zuivelproducten worden gemaakt, zogen de lammeren niet bij de moeder maar worden met kunstmelk opgefokt. Meestal worden de bokjes direct of na enkele weken verkocht, zodat hiervoor weinig ruimte behoeft te worden gereserveerd. De ooilammeren kunnen in leeftijdsgroepen in gestrooide boxen worden ondergebracht en krijgen de melk in een voerbak of door middel van een speen verstrekt. Hierbij kan tot een leeftijd van 5 maanden met een oppervlakte van 0,5 m2/dier worden volstaan. Om tochtverschijnselen te voorkomen krijgen de boxen dichte wanden. Als 31/10/2007 18:57


6 van 9


m2/dier worden volstaan. Om tochtverschijnselen te voorkomen krijgen de boxen dichte wanden. Als wandhoogte kan met 80 cm worden volstaan. Men zal indien de lammeren hierin langer en tot een leeftijd van 1 jaar verblijven met een grotere oppervlakte van 0,8 tot 1 m2/dier rekening moeten houden. Jonge dieren stellen hogere eisen aan het klimaat dan de moederdieren; vooral voor de lammeren wordt een minimum temperatuur van 10°C noodzakelijk geacht. Hooi wordt aan de lammeren vaak in ruiven voorzien van deksels verstrekt. Krachtvoer kan via een voerhek met voerbakje worden opgenomen. Vaak is het een probleem dat de lammeren door het voerhek kruipen. Een voerhek met instelbare vreetopeningen kan dit probleem echter oplossen.

De huisvesting van de bokken. Op bedrijven waar één of meerdere dekbokken worden gehouden is het aan te raden deze indien mogelijk niet in de geitenstal maar in een afgezonderde ruimte onder te brengen. De afwijkende geur van een bok kan bij huisvesting tussen de geiten de kwaliteit van de melk beïnvloeden. Aan ruimte voor een volwassen bok moet tenminste 4 m2 beschikbaar zijn. Ook is het niet aan te raden meerdere bokken bij elkaar te huisvesten.

De drinkwatervoorziening. Op de kleinere bedrijven wordt het drinkwater meestal verstrekt door middel van een emmer of waterbak. Voor grotere aantallen dieren zijn er gemakkelijker en hygiënischer methoden. Zo wordt op veel bedrijven gebruik gemaakt van automatische vlotterbakjes. Deze kunnen voor de oudere dieren worden geplaatst op een drinkhoogte van ca. 70 cm. Voorkomen moet worden dat het water verontreinigd wordt door o.a. mest. Daarom wordt wel een stalen beugel rond het bakje aangebracht. Vooral bij gestrooide stallen met een groeiend mestpakket is het raadzaam om onder het bakje nog een opstapje te maken waardoor het bakje hoger kan worden geplaatst. In het buitenland worden voor geiten ook wel automatische drinkbakjes met een gemakkelijk indrukbaar ventiel toegepast. Wel zijn er in ons land meer en minder goede ervaringen met drinknippels. In enkele stallen zijn bijtnippels aangebracht waarmee de dieren nogal morsen. Ook is het nog niet zeker of de melkgevende dieren hiermee in voldoende mate water opnemen. Het verstrekken van voedermiddelen.

31/10/2007 18:57


7 van 9


Om gemakkelijk te voeren moet de stal met een verharde voergang zijn uitgerust. Afhankelijk van het aantal dieren en de voedermethode varieert de breedte van de voergang van 1 tot 4 meter. Bij loopstallen wordt het peil van de voergang vaak 10-15 cm hoger gelegd dan het peil van de loopen eetruif. Op de afscheiding tussen voergang en verblijfruimte van de dieren moet een voerhek met voergoot worden geplaatst. Deze voergoot kan met een inwendige breedte van 30 cm langs het voerhek worden aangebracht. Bij gestrooide stallen met een groeiend mestpakket verdient een losse voerbak met een in hoogte verstelbaar voerhek de voorkeur. Hierin kan dan het krachtvoer, maïs, gras e.d. worden verstrekt. Losse voerbakken in de ruimte van de dieren voldoen niet omdat deze door de dieren als klimrek worden gebruikt en daardoor vervuilen. Om onrust en verstoten te voorkomen moeten de dieren tijdens het voeren worden vastgezet. Het verdient aanbeveling om hiervoor een zelfsluitend voerhek te kiezen. Afhankelijk van het staltype kan het hooi langs het voerhek of in ruiven worden gevoerd. Bij de gestrooide loopstallen kunnen met succes ruiven worden gebruikt voorzien van zwaar harmonicagaas of bouwstaal met een maaswijdte van 6 x 6 cm. Om het eten aan de bovenzijde en inspringen tegen te gaan moeten de ruiven van een deksel worden voorzien. In stallen met roostervloeren kan het hooi aan het vastzethek worden gegeven. Meestal wordt bij geiten groepsvoedering toegepast waarbij alle dieren gelijktijdig aan het voerhek kunnen eten. Alleen het hooi wordt dan in voorraadvoedering verstrekt. De dieren moeten dan aan het voerhek over een lengte van tenminste 35 cm per volwassen geit kunnen beschikken. Om het elkaar bevreten tegen te gaan wordt in de praktijk een grotere ruimte van 40-50 cm/dier aangehouden. Jonge dieren kunnen met 25 cm volstaan. Behalve zelfsluitende voerhekken worden bij kleinere aantallen dieren ook wel met de hand bedienbare vastzethekken toegepast. Een bekend voerhek is met de zogenaamde keyhole opening uitgevoerd. Stalventilatie. Het doel van ventilatie is: n afvoer van waterdamp n afvoer van overtollige warme lucht n afvoer van vrijgekomen gassen (o.a. ammoniak uit de mest) en uitgeademde CO2 n aanvoer van frisse lucht Warme lucht kan worden uitgewisseld als de buitentemperatuur lager is dan die van de stallucht. Vocht kan in de vorm van waterdamp worden afgevoerd als de aangevoerde buitenlucht, opgewarmd tot staltemperatuur minder vocht dan de aanwezige stallucht bevat. Een luchtvochtigheid van 60-80 % wordt voor de dieren gewenst geacht, met een max. gehalte aan CO2 van 0,3 volume procent. De meest gewenste staltemperatuur loopt uiteen van 8 -14 °C. Natuurlijke ventilatie. Door het aanbrengen van openingen in de buitenwanden kan de stal door natuurlijke trek worden geventileerd. Deze openingen moeten door middel van regelbare kleppen kunnen worden bediend. Deze kleppen scharnieren veelal aan de onderkant, zodat de binnenkomende lucht omhoog wordt geleid waardoor kouval op de dieren kan worden voorkomen. Het verdient daarom aanbeveling om de openingen zo hoog mogelijk in de gevels te plaatsen en de kleppen centraal te bedienen. Genoemde openingen hebben vooral als doel om frisse buitenlucht aan te voeren. Toch zal vooral bij winderig weer hierdoor ook weer veel lucht de stal verlaten. Omdat warme stallucht opstijgt zal er tevens zo hoog mogelijk in het dakvlak een goede luchtafvoermogelijkheid moeten worden gecreëerd. Zowel een open nok als een lichtdoorlatende ventilerende nok zijn hiervoor geschikt. Om de temperatuur in de stal gedurende een koude periode op peil te houden kan het wenselijk zijn om dergelijke nokconstructies af te kunnen sluiten. 31/10/2007 18:57


8 van 9


koude periode op peil te houden kan het wenselijk zijn om dergelijke nokconstructies af te kunnen sluiten. Mechanische stalventilatie. Ook door middel van ventilatoren kan de stalventilatie worden uitgevoerd. Aan capaciteit moet men daarvoor over 1 m3 lucht/kg levend gewicht kunnen beschikken. De ventilatoren kunnen afhankelijk van de mogelijkheden zowel in een geïsoleerde luchtkoker als in een buitengevel worden geplaatst. Evenals bij natuurlijke ventilatie moeten in de gevels regelbare luchtaanvoeropeningen worden aangebracht. De regeling van deze ventilatoren geschiedt met behulp van een thermostaat en toerenregelaar. De melkstal. Het melken van slechts enkele geiten gebeurt in de regel met de hand en in gehurkte houding. Omdat dit geen gemakkelijke bezigheid is maakt men soms wel gebruik van een zogenaamde melkbank. Dit is een verhoogde houten standplaats voor één geit. De verhoogde stand is voorzien van een open afloop, terwijl de dieren tijdens het melken kunnen worden vastgezet. De hoogte van deze melkbank is ca. 90 cm terwijl als stand een lengte van 80 à 90 cm wordt aangehouden. Op het grotere geitenhouderijbedrijf vraagt het melken een groot gedeelte van de totale veeverzorging. Om dit dagelijks tweemaal terugkerende karwei binnen een redelijke tijd zonder al te grote inspanning uit te kunnen voeren, maakt men vaak gebruik van een doorloopmelkstal. Hiervoor komen de volgende melkstaluitvoeringen in aanmerking : a.Een tandem melkstal waarbij twee of meer geiten achter elkaar staan. De stal kan zowel enkel als dubbel worden uitgevoerd. Hierbij is een werkhoogte van 80 -90 cm aan te bevelen. De standlengte bedraagt daarbij 120 cm. De melkstellen worden daarbij aan de zijkant aangesloten. b.Een zij-aan-zij melkstal waarbij de geiten naast elkaar staan opgesteld. Ook dit staltype kan zowel enkel als dubbel worden uitgevoerd. De melkstellen worden hierbij van achteren aangesloten. De standlengte bedraagt 80-90 cm. Per dier kan m met een breedte van 35 cm worden volstaan. Uitvoering melkstal. Het verdient aanbeveling om de melkstal in een aparte ruimte grenzend aan de stal onder te brengen. Doorloopmelkstallen kunnen zowel in hout als in steenachtig materiaal worden uitgevoerd. Zowel watervast verlijmd multiplex en beton komen hiervoor in aanmerking. Om een goede werkhoogte te krijgen kunnen de dieren via een trap op een verhoogd platvorm komen. Ook is het mogelijk dat de melker zich in een verdiepte melkersput opstelt. De putrand kan recht zonder keerbuis worden uitgevoerd. De dieren kunnen in de melkstal met een zelfsluitend voerhek worden vastgezet en krijgen krachtvoer uit een daaraan bevestigd voerbakje. Bij een tandem melkstal kan dit voer met de hand en bij een zij-aan-zij melkstal ook door een krachtvoerautomaat worden verstrekt. Voor het melken worden de dieren per groep of koppel via een aparte loopgang naar de melkstal geleid. Indien de dieren in kleine groepen worden gehouden verdient het aanbeveling het aantal standen in een enkele of dubbele melkstal in overeenstemming te brengen met het aantal dieren dat in een groep wordt gehouden. Zo is het mogelijk om bij koppelgroottes van 12 dieren een 1 x 12 of 2 x 12 = 24 stands zij-aan-zij melkstal te maken. Een aparte terugloopgang is dan bij een zij-aan-zij melkstal niet nodig. Bij het houden van de dieren in één of enkele grote koppels is een wachtruimte en terugloopgang nodig. Het melklokaal/kaasmakerij. 31/10/2007 18:57


9 van 9


Het melklokaal/kaasmakerij. Het melklokaal moet zich dicht bij de melkstal bevinden en hierin kunnen alle voorzieningen die met het melken verband houden worden ondergebracht. (reinigingsapparatuur, melk-, opvanggedeelte, melkoeltank). Veelal wordt de kaasmakerij naast of in combinatie met het melklokaal gesitueerd. In de kaasmakerij o.a. moet ruimte zijn voor de kaastobbe, pers en pekelbak. Voor de opslag van kaas is nog een kelder of extra gekoelde ruimte nodig.

31/10/2007 18:57


1 van 2

http://users.skynet.be/vhgs/hoeven1.htm

HET KLAUWVERZORGEN Het klauwverzorgen is een belangrijk onderdeel van de totale verzorging der dieren. Regelmatige controle en verzorging van de klauwen zijn noodzakelijk voor de goede beenstand en een optimale gezondheidstoestand van het dier. In de natuur slijt de klauw door het lopen op harde grond, echter in onze omstandigheden is er veel minder natuurlijke slijtage van de hoeven, terwijl de groei doorgaat. Onder Belgische omstandigheden, d.w.z. het houden van de dieren op weidegronden of op een strobed, is het noodzakelijk zeker elke twee maanden de klauwen te controleren en zonodig te verzorgen. Nog teveel komt het voor dat dieren op keuringen verschijnen met slecht verzorgde klauwen of met een afwijkende beenstand, welke het gevolg zijn van onverzorgde klauwen. De hoornwand is het gedeelte van de klauw dat altijd doorgroeit. Onder natuurlijke omstandigheden zal de hoornwand afslijten. Zoals vermeld slijt deze bij ons te weinig af en moet de klauw verzorgd worden. Het overtollige hoornwandgedeelte moet dan worden verwijderd. Vaak groeit dit ver door, waardoor de hoornwand naar buiten omkrult en de teen opkrult. Bij de verzorging maakt men gebruik van een zogenaamd haringhaakmesje. Sommige mensen kunnen echter ook goed werken met een kleine klauwtang die voor het rundvee wordt gebruikt.

Te ver doorgegroeid en los hoorn wordt weggesneden, nadat de mest is verwijderd. Dan kan men zien wat men doet. De hoef wordt vlak gesneden tot de zool. Van het zoolgedeelte mag niet worden gesneden. Hierna kan de punt eventueel nog iets worden ingekort. Van het balgedeelte hoeft in de meeste gevallen niets te worden afgesneden. Bij goed verzorgde klauwen zal de as van de achterpoot recht boven de klauw staan en een evenredige druk op iedere klauwhelft uitoefenen. Als de klauwen niet goed verzorgd worden zal de buitenste klauwhelft zich wat meer ontwikkelen dan de binnenste klauwhelft. Naarmate de verzorgingstoestand van de klauwen slechter wordt zal de beenstand slechter worden. Als deze erg slecht is, zal het zeer twijfelachtig zijn of met een goede klauwverzorging de normale toestand terug te brengen is. Vaak zal een blijvende abnormale beenstand het gevolg zijn.

31/10/2007 18:58


2 van 2

http://users.skynet.be/vhgs/hoeven1.htm

31/10/2007 18:58

Fokken met geiten (of schapen)

Recommend Documents